Περιεχόµενα 1 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 4 2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΒΑΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΑΕΡΑ 5 3 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤ ΕΈΛΟΥ 9

Transcript

1

2 Σελίδα 2 από 27 συστη. Σειρ. Περιεχόµενα 1 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 4 2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΒΑΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΑΕΡΑ Ελληνικό πρότυπο ποιότητας αέρα Συνθήκες ποιότητας ατµοσφαιρικού αέρα στην περιοχή της µελέτης Ενδεχόµενοι Αποδέκτες 8 3 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤ ΕΈΛΟΥ Εργαλείο µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής Πεδίο Μοντέλου Μετεωρολογικά εδοµένα Σενάριο εκποµπών Σενάριο εκποµπών CS ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ερµηνεία αποτελεσµάτων µοντέλου Αποτελέσµατα CS Συµπέρασµα 25 5 ΑΝΑΦΟΡΕΣ 26 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2-1 Ευρωπαϊκά και ελληνικά πρότυπα ποιότητας ατµοσφαιρικού αέρα για NO x και CO 6 Πίνακας 3-1 Πηγές εκποµπών CS02 17 Πίνακας 3-2 Ποσοστό και σύνθεση εκποµπών CS02 18 Πίνακας 4-1 Μέγιστες συγκεντρώσεις εδάφους στο πεδίο δειγµατοληψίας 19 Πίνακας 4-2 Μοντελοποιηµένοι στατιστικοί δείκτες CO και NO2 στις περιοχές αποδεκτών 20 ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 2-1 Μέσος όρος ετήσιας συγκέντρωσης αναφοράς NOx 7 Εικόνα 2-2 Χάρτης αποδεκτών CS02 8 Εικόνα 3-1 Μελέτη µοντελοποίησης CS02 - Μετεωρολογικά πεδία και πεδία δειγµατοληψίας13 Εικόνα 3-2 Κάθετη ανάλυση µοντέλου 14 Εικόνα 3-3 Ρόδακας του ανέµου του CALMET στη θέση CS02 16 Εικόνα 4-1 Ετήσια µέση συγκέντρωση NO X στον CS02 22

3 Σελίδα 3 από 27 συστη. Σειρ. Εικόνα ,8 εκατοστηµόριο µέγιστης ωριαίας συγκέντρωσης NO X στον CS02 23 Εικόνα 4-3 Μέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση συγκέντρωση CO στον CS02 24 ΛΙΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΩΝ Πλαίσιο 3-1 Χαρακτηριστικά των επιµέρους στοιχείων του συστήµατος µοντελοποίησης 10

4 Σελίδα 4 από 27 1 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Η παρούσα µελέτη µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής εκπονήθηκε από την ERM για τους σκοπούς της Προµελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) του ελληνικού τµήµατος του έργου Trans Adriatic Pipeline (TAP) (εφεξής «το Έργο»). Η µελέτη µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής ποσοτικοποιεί και αξιολογεί τις συγκεντρώσεις ρύπων µεγάλης διάρκειας στο επίπεδο του εδάφους, οι οποίοι παράγονται κατά τη λειτουργία του Σταθµού Συµπιεστή 2, εφεξής CS02. Η µοντελοποίηση αφορά τη φάση λειτουργίας του Έργου. Κατά τη φάση λειτουργίας, ο Σταθµός Συµπιεστή αποτελεί τη µοναδική πηγή ατµοσφαιρικών εκποµπών του Έργου. Ο CS02 βρίσκεται στο δυτικό τµήµα της Περιφέρειας Μακεδονίας, κοντά στα σύνορα µε την Αλβανία, περίπου 2 χιλιόµετρα δυτικά της πόλης Μεσοποταµία. 1 Οι ατµοσφαιρικές εκποµπές του CS02 θα παράγονται από αεριοστρόβιλους τροφοδοτούµενους µε αέριο που δεν περιέχει θείο, των οποίων η λειτουργία δεν θα εκλύει σωµατιδιακή ύλη και SO 2 στην ατµόσφαιρα. Συνεπώς, σύµφωνα µε το Έγγραφο Αναφοράς Βέλτιστων ιαθέσιµων Τεχνικών (BREF) του Ευρωπαϊκού Γραφείου Ολοκληρωµένης Πρόληψης και Ελέγχου της Ρύπανσης σχετικά µε τις µεγάλες µονάδες παραγωγής ενέργειας από καύσιµες ύλες, τα CO και NO x αποτελούν τους µοναδικούς ατµοσφαιρικούς τύπους που εκλύονται και που, συνεπώς, λαµβάνονται υπόψη σε αυτές τις µελέτες µοντελοποίησης. Οι συγκεντρώσεις NO x (το οποίο εκλήφθηκε στο πλαίσιο συντηρητικής εκτίµησης ως NO 2 ) και CO µοντελοποιήθηκαν σε µια περιοχή δειγµατοληψίας έκτασης 30 x 30 km 2 (πρβλ. Ενότητα 3.2), γύρω από την περιοχή του CS02 (κέντρο). Οι προσοµοιώσεις ατµοσφαιρικής ποιότητας υλοποιήθηκαν µε το σύστηµα µοντελοποίησης CALMET - CALPUFF (έκδοση 5.8), το οποίο εγκρίθηκε και συνιστάται από τον Οργανισµό Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) ( Οι συγκεντρώσεις των µοντελοποιηµένων ρύπων στο έδαφος συγκρίθηκαν µε τα ισχύοντα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα (2008/50/EΚ), τα οποία έχουν ενσωµατωθεί στην ελληνική νοµοθεσία. 1 Ο CS02 θα εξυπηρετήσει ολόκληρη τη δυναµικότητα 20 BCM του συστήµατος του αγωγού και θα κατασκευαστεί είτε στην Αλβανία είτε στην Ελλάδα. Γι' αυτόν τον λόγο συµπεριλαµβάνεται στις µελέτες του ελληνικού τµήµατος του Έργου TAP. Όσον αφορά την ελληνική εκδοχή, προσδιορίστηκαν δύο εναλλακτικές τοποθεσίες κατά τον τεχνικό σχεδιασµό. Η Εναλλακτική D προβλέπει κατασκευή του CS02 στην όδευση του αγωγού, σε απόσταση περίπου 1 km από τα σύνορα, ενώ η Εναλλακτική C, η οποία είναι προτιµώµενη, τοποθετεί τον CS02 περίπου 1 km δυτικά της Μεσοποταµίας. Συνεπώς, η µοντελοποίηση ατµοσφαιρικής σε αυτή την έκθεση για τον CS02 αφορά την Εναλλακτική C.

5 Σελίδα 5 από 27 Η µοντελοποίηση βασίζεται στις τεχνικές πληροφορίες που είναι διαθέσιµες σε αυτό το στάδιο. Πιο λεπτοµερής µοντελοποίηση προβλέπεται στο στάδιο της ΜΠΚΕ, λαµβάνοντας υπ όψη λεπτοµερή στοιχεία σχετικά µε τον εξοπλισµό του σταθµού συµπίεσης και τον τρόπο λειτουργίας του, που θα είναι διαθέσιµα τότε. Κατά βάση, η παρούσα µοντελοποίηση υιοθέτησε συντηρητική προσέγγιση, θεωρώντας αέριες εκποµπές που θα προέκυπταν κατά τη λειτουργία του αγωγού σε πλήρη δυναµικότητα 20 BCM/y και ότι ο σταθµός συµπίεσης CS02 θα λειτουργεί συνεχώς σε πλήρες φορτίο. Σε όρους αέριων εκποµπών το σενάριο αυτό θεωρείται το δυσµενέστερο και κατά συνέπεια τα αποτελέσµατα θεωρούνται ασφαλή 2. Στις επόµενες ενότητες του παρόντος παραρτήµατος γίνεται λεπτοµερής περιγραφή των περιβαλλοντικών συνθηκών βάσης, του συστήµατος µοντελοποίησης που χρησιµοποιήθηκε, των ρυθµίσεων προσοµοίωσης, των µετεωρολογικών δεδοµένων εισόδου και των δεδοµένων εισόδου εκποµπών και τέλος των αποτελεσµάτων της µελέτης. 2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΒΑΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΑΕΡΑ 2.1 Ελληνικό πρότυπο ποιότητας αέρα Το βασικό νοµοθέτηµα που διέπει την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα στην Ελλάδα είναι η ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/E103/2011 (ΦΕΚ. 488/B/ ). Αυτή η ΚΥΑ εναρµονίζει την ελληνική περιβαλλοντική νοµοθεσία µε την Οδηγία 2008/50/EΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και ορίζει τις οριακές τιµές των στοιχείων NO X, SO 2, PM10, PM2.5, βενζολίου, Pb, O 3, CO. Οι προδιαγραφές ποιότητας ατµοσφαιρικού αέρα για τους ρύπους µεγάλης διάρκειας που λαµβάνονται υπόψη στην παρούσα µελέτη, δηλαδή τα NO x και CO, παρουσιάζονται στον Πίνακα 2-1. (1) 2 Τα αποτελέσµατα υπερβάλλουν ως προς τις αναµενόµενες επιπτώσεις.

6 Σελίδα 6 από 27 Πίνακας 2-1 Ευρωπαϊκά και ελληνικά πρότυπα ποιότητας ατµοσφαιρικού αέρα για NO x και CO Οριακή τιµή Ρύπος Παράµετρος 2008/50/ΕΚ: [µg/m³] NO x Μέγιστη µέση ετήσια συγκέντρωση 40 (1) 99,8 εκατοστηµόριο βάσει των µέσων τιµών ανά ώρα (1) (1) (2) 200 CO Μέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση συγκέντρωση (3) (1) Οριακές τιµές NO2 (2) Αντιστοιχεί στην ωριαία οριακή τιµή για την προστασία της ανθρώπινης υγείας που δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 18 φορές σε ένα ηµερολογιακό έτος (δηλ. η οριακή τιµή πρέπει να τηρείται σε ποσοστό 99,8 % στο σύνολο των ωρών ενός έτους) (3) Η µέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση συγκέντρωση επιλέγεται εξετάζοντας τους κυλιόµενους 8ωρους µέσους όρους που υπολογίζονται από ωριαία στοιχεία και ενηµερώνονται κάθε ώρα. Κάθε υπολογιζόµενος 8ωρος µέσος όρος αντιστοιχεί στην ηµέρα κατά την οποία λήγει, δηλαδή η πρώτη περίοδος υπολογισµού για µία ηµέρα είναι η περίοδος από τις 17:00 της προηγούµενης µέχρι τις 01:00 εκείνης της µέρας η τελευταία περίοδος υπολογισµού για µία ηµέρα θα είναι η περίοδος από τις 16:00 έως τις 24:00 εκείνης της µέρας. 2.2 Συνθήκες ποιότητας ατµοσφαιρικού αέρα στην περιοχή της µελέτης Οι υπάρχουσες συνθήκες ποιότητας του ατµοσφαιρικού αέρα στην περιοχή του CS02 προσδιορίστηκαν βάσει της Βάσης εδοµένων Ποιότητας Ατµοσφαιρικού Αέρα (AirBase) του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), στον οποίο λογοδοτεί η Ελλάδα. Τα δεδοµένα AirBase είναι διαθέσιµα στο κοινό στην επίσηµη ιστοσελίδα του ΕΟΠ για την AirBase ( Οι συνθήκες βάσης ποιότητας του ατµοσφαιρικού αέρα εστίασαν στους ρύπους µεγάλης διάρκειας που λαµβάνονται υπόψη στην παρούσα µελέτη, δηλαδή τους NO x και CO. Τα διαθέσιµα στοιχεία της ιστοσελίδας του ΕΟΠ για την AirBase περιλαµβάνουν παρεµβαλλόµενους χάρτες των ατµοσφαιρικών ρύπων µεγάλης διάρκειας στην Ευρώπη. ιατίθενται χάρτες ετήσιων µέσων όρων NOx για τα έτη 2004 και 2005 ( Όπως φαίνεται στην Εικόνα 2-1, οι παρεµβαλλόµενες τιµές του ετήσιου µέσου όρου NO x κυµαίνονται µεταξύ περίπου µg/m³ στην περιοχή CS02.

7 Σελίδα 7 από 27 Εικόνα 2-1 Μέσος όρος ετήσιας συγκέντρωσης αναφοράς NOx (Πηγή: Παρεµβαλλόµενος χάρτης 2005 από τη βάση δεδοµένων του ΕΟΠ, AirBase Viewer έκδοση 2)

8 Σελίδα 8 από Ενδεχόµενοι Αποδέκτες Προσδιορίστηκαν ενδεχόµενοι ευπαθείς αποδέκτες, όπως κατοικηµένες περιοχές, στην ατµοσφαιρική λεκάνη των σταθµών συµπιεστή, ώστε να αναλυθεί η υπολογιζόµενη συγκέντρωση στο επίπεδο του εδάφους στην περιοχή των αποδεκτών. Προσδιορίστηκαν πόλεις και χωριά σε ακτίνα 10 km από τη θέση του σταθµού συµπιεστή CS02. Στην Εικόνα 2-2 φαίνονται οι 28 οικισµοί που προσδιορίστηκαν για την περιοχή µελέτης µοντελοποίησης της ατµοσφαιρικής για το CS02. Εικόνα 2-2 Χάρτης αποδεκτών CS02

9 Σελίδα 9 από 27 3 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤ ΕΈΛΟΥ 3.1 Εργαλείο µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής Οι µελέτες προσοµοίωσης για την ποιότητα του αέρα στο CS02 διεξήχθησαν µε το σύστηµα µοντελοποίησης CALMET/CALPUFF (έκδοση 5.8, η οποία εγκρίθηκε και συνιστάται από τον Οργανισµό Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ από τις 29/06/2007 ( Το επιλεγµένο σύστηµα µοντελοποίησης αποτελεί ένα δυναµικό (non-steady state) µετεωρολογικό σύστηµα για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα που αντιπροσωπεύει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας όσον αφορά στο Λαγκρανζιανό µοντέλο στιγµιαίας εκποµπής για την εκτίµηση των επιπτώσεων της µεταφοράς ορισµένων ατµοσφαιρικών ρύπων σε µεγάλη απόσταση. 3 Το σύστηµα µοντελοποίησης αποτελείται από τρία κύρια µέρη, συµπεριλαµβανοµένου ενός συνόλου προγραµµάτων πριν και µετά την επεξεργασία (τα οποία παρατίθενται λεπτοµερώς στο Πλαίσιο 3-1). Ο µετεωρολογικός προεπεξεργαστής CALMET παράγει τα τρισδιάστατα πεδία για τις βασικές µετεωρολογικές µεταβλητές, τη θερµοκρασία, την ταχύτητα και την κατεύθυνση του ανέµου στο πεδίο προσοµοίωσης. Ο επεξεργαστής CALPUFF αποτελεί ένα µη σταθερό Λαγκρανζιανό Γκαουσιανό µοντέλο στιγµιαίας εκποµπής που περιέχει ενότητες για πολύπλοκες εδαφικές επιπτώσεις, παράκτιες επιπτώσεις αλληλεπίδρασης, κλειστή ζώνη ανακυκλοφορίας, υγρή και ξηρή αποµάκρυνση και απλό χηµικό µετασχηµατισµό. 4 Ο προεπεξεργαστής CALPOST αναλύει τα στατιστικά δεδοµένα εξόδου του CALPUFF και δηµιουργεί σύνολα δεδοµένων κατάλληλα για περαιτέρω ανάλυση. Το µοντέλο συστήµατος απαιτεί τα ακόλουθα δεδοµένα εισόδου: εδοµένα επιφανείας και προφίλ ύψους των µετεωρολογικών µεταβλητών για τη δηµιουργία του τρισδιάστατου αιολικού πεδίου (µε το CALMET) και Χαρακτηριστικά πηγής και δεδοµένα εκποµπής για την προσοµοίωση της των ατµοσφαιρικών ρύπων (µε το CALPUFF) (1) 3 Peer Review Of The Calmet/Calpuff Modeling System, Allwine, Dabberdt, Simmons, (2) 4 A User s Guide for the CALPUFF Dispersion Model (Version 5), Scire, Strimaitis, Yamartino 2000

10 Σελίδα 10 από 27 Τα δεδοµένα εξόδου του CALPUFF µετά την επεξεργασία αποτελούνται από πίνακες των τιµών συγκέντρωσης. Οι αποδέκτες στο πεδίο προσοµοίωσης µπορεί να είναι διακριτοί ή διεσπαρµένοι. Οι τιµές που υπολογίζονται σε κάθε αποδέκτη µπορεί να αναφέρονται σε µία ή περισσότερες πηγές. Τα αποτελέσµατα µπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία από οποιοδήποτε λογισµικό GIS, δηµιουργώντας χάρτες ισο-συγκέντρωσης, όπως παρουσιάζονται στο Κεφάλαιο 4 της παρούσας µελέτης. Πλαίσιο 3-1 Χαρακτηριστικά των επιµέρους στοιχείων του συστήµατος µοντελοποίησης Ο CALMET αποτελεί έναν διαγνωστικό προεπεξεργαστή ικανό να αναπαράγει τρισδιάστατα πεδία θερµοκρασίας, ταχύτητας και κατεύθυνσης ανέµου σε συνδυασµό µε δισδιάστατα πεδία ή άλλες αντιπροσωπευτικές παραµέτρους των ατµοσφαιρικών αναταράξεων. Ο CALMET δύναται να προσοµοιώσει αιολικά πεδία σε πολύπλοκα πεδία ορεογραφίας, τα οποία χαρακτηρίζονται από διαφορετικούς τύπους χρήσης της γης. Το τελικό αιολικό πεδίο επιτυγχάνεται µέσω διαδοχικών βηµάτων, ξεκινώντας από ένα αρχικό αιολικό πεδίο που συχνά προέρχεται από γεωστροφικό άνεµο. Το αιολικό πεδίο είναι συνδεδεµένο µε την ορεογραφία, δεδοµένου ότι το µοντέλο παρεµβάλλει τις τιµές του σταθµού παρακολούθησης και εφαρµόζει συγκεκριµένους αλγόριθµους για την προσοµοίωση της αλληλεπίδρασης µεταξύ των γραµµών εδάφους και ροής. Η ενότητα περιέχει µία µικρο-µετεωρολογική ενότητα που καθορίζει τις θερµικές και µηχανικές δοµές (αναταράξεις) των κατώτερων ατµοσφαιρικών στρωµάτων. Ο CALPUFF αποτελεί ένα υβριδικό µοντέλο (κοινώς γνωστό ως «µοντέλο στιγµιαίας εκποµπής»). Είναι ένα µη σταθερό µοντέλο πολλαπλών στρωµάτων. Προσοµοιώνει τη µεταφορά, τη διασπορά, τον µετασχηµατισµό και την απόθεση των ρύπων, σε µετεωρολογικές συνθήκες που µεταβάλλονται στο χώρο και το χρόνο. Ο CALPUFF χρησιµοποιεί τα µετεωρολογικά πεδία που παράγονται από τον CALMET, ωστόσο για απλές προσοµοιώσεις µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως δεδοµένο εισόδου ένα εξωτερικό σταθερό αιολικό πεδίο µε σταθερές τιµές ταχύτητας και κατεύθυνσης ανέµου στο πεδίο προσοµοίωσης. Η ενότητα περιλαµβάνει διαφορετικούς αλγόριθµους για την προσοµοίωση διαφορετικών διαδικασιών όπως: Kλειστή ζώνη ανακυκλοφορίας ή επιστροφή του νέφους που συσσωρεύεται στις καµινάδες Kάθετη διάτµηση ανέµου Ξηρή και υγρή εναπόθεση Ατµοσφαιρικοί χηµικοί µετασχηµατισµοί Πολύπλοκη ορεογραφία και παράκτιες περιοχές 5 Εκτός αυτού, ο CALPUFF επιτρέπει την επιλογή της γεωµετρίας της πηγής (σηµειακή, γραµµική ή επιφανειακή) βελτιώνοντας µε αυτό τον τρόπο την ακρίβεια των δεδοµένων εισόδου για τις εκποµπές. Οι σηµειακές πηγές προσοµοιώνουν τις εκποµπές που προέρχονται από µία µικρή περιοχή ενώ οι επιφανειακές πηγές περιγράφουν µία διάχυτη εκποµπή που προέρχεται από µία ευρύτερη περιοχή. Οι εκποµπές από γραµµικές πηγές κατανέµονται κατά µήκος µίας κύριας κατεύθυνσης (δηλ. δρόµων). (3) 5 Στις θαλάσσιες παράκτιες περιοχές, ο CALPUFF εξετάζει φαινόµενα θαλάσσιας αύρας ώστε να µοντελοποιήσει πιο αποτελεσµατικά το Θερµικό Εσωτερικό Οριακό Στρώµα (ΘΕΟΣ) καθώς στην περίπτωση των παράκτιων πηγών, το ΘΕΟΣ προκαλεί γρήγορη πτώση των ρύπων στο έδαφος.

11 Σελίδα 11 από 27 Ο CALPOST επεξεργάζεται τα δεδοµένα εξόδου του CALPUFF δηµιουργώντας µία µορφή εξόδου κατάλληλη για περαιτέρω ανάλυση. Τα αρχεία εξόδου του CALPOST µπορούν να δοθούν στο λογισµικό γραφικών ώστε να δηµιουργηθούν χάρτες συγκέντρωσης ή εναπόθεσης. 3.2 Πεδίο Μοντέλου Το µετεωρολογικό πεδίο CALMET αντιπροσωπεύει την περιοχή στην οποία ο προεπεξεργαστής CALMET υπολογίζει όλες τις µετεωρολογικές µεταβλητές (π.χ. θερµοκρασία, κατευθύνσεις ανέµου, ταχύτητα ανέµου, ατµοσφαιρική σταθερότητα) που απαιτούνται για την επίτευξη της των ατµοσφαιρικών ρύπων. Το πεδίο µετεωρολογικής προσοµοίωσης CALMET που χρησιµοποιείται στις µελέτες µοντελοποίησης CS02 είναι ένα τετράγωνο 40 km επί 40 km, µε επίκεντρο τη θέση CS02 που χαρακτηρίζεται από ανάλυση 500 µέτρων. Η ευρύτητα του πεδίου (1600 km 2 ) έχει οριστεί σύµφωνα µε τα χαρακτηριστικά που προέκυψαν από την προσοµοίωση της πηγής εκποµπών και τις δυνατότητες τους, σύµφωνα µε τις διαστάσεις των καµινάδων και τα φυσικά χαρακτηριστικά των αερίων καύσης, για να διαδώσει το πλούµιο του ρύπου. Όπως φαίνεται στο Κεφάλαιο 4, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ρύπων σε επίπεδο εδάφους που παράγονται από τους σταθµούς συµπιεστή βρίσκονται σε απόσταση εντός 10 km από το κέντρο του πεδίου. Η δειγµατοληψία στο πεδίο προσοµοίωσης αντιπροσωπεύει την κυψέλη των διεσπαρµένων αποδεκτών, στις θέσεις των οποίων το µοντέλο CALPUFF υπολογίζει τις συγκεντρώσεις των ρύπων. Το πεδίο δειγµατοληψίας που χρησιµοποιείται στις µελέτες µοντελοποίησης είναι ένα υποσύνολο του µετεωρολογικού πεδίου µε διαστάσεις 30 km επί 30 km και µε ανάλυση 250 µέτρα. Το κεντρικό σηµείο του κάθε κελιού στο πεδίο δειγµατοληψίας αντιπροσωπεύει έναν διεσπαρµένο αποδέκτη, το ύψος του οποίου εξαρτάται από την τοπική ορεογραφία και παρέχεται από το Ψηφιακό Μοντέλο Ισοϋψών της περιοχής. Κατά συνέπεια, το σύστηµα CALMET-CALPUFF απαιτεί έναν ακριβή γεωφυσικό χαρακτηρισµό του µετεωρολογικού πεδίου. Συγκεκριµένα, το µοντέλο χρειάζεται ειδικές για τη θέση πληροφορίες, σχετικά µε την: Ορεογραφία Χρήση γης

12 Σελίδα 12 από 27 Για την παρούσα µελέτη, δεδοµένα Κάλυψης του Εδάφους µεταφορτώθηκαν από τη Βάση εδοµένων Κάλυψης του Εδάφους Corine ( ενώ το Ψηφιακό Μοντέλο που προσφέρθηκε από την USGS (Γεωλογική Έρευνα των Ηνωµένων Πολιτειών) αναπαρήγαγε την περιφερειακή ορεογραφία. Η Εικόνα 3-1 παρουσιάζει µετεωρολογικά πεδία και πεδία δειγµατοληψίας που χρησιµοποιήθηκαν στις µελέτες µοντελοποίησης του CS02, τονίζοντας τη θέση του σταθµού συµπιεστή.

13 Σελίδα 13 από 27 Εικόνα 3-1 Μελέτη µοντελοποίησης CS02 - Μετεωρολογικά πεδία και πεδία δειγµατοληψίας

14 Σελίδα 14 από 27 Τα µοντέλα CALMET-CALPUFF λειτουργούν σε ένα κάθετο σύστηµα συντεταγµένων που ακολουθεί τη µορφολογία του εδάφους και οι κάθετες συντεταγµένες ακολουθίας µορφολογίας εδάφους παρέχονται από την Καρτεσιανή κάθετη συντεταγµένη µείον το ύψος της εδαφικής περιοχής. Η ίδια κάθετη ανάλυση αποτελείται από 12 κάθετα στρώµατα ακολουθίας µορφολογίας εδάφους, από την επιφάνεια του εδάφους έως και υψόµετρο 4000 m (σε θέση στα 20 m, 50 m, 100 m, 200 m, 350 m, 500 m, 750 m, 1000 m, 1500 m, 2000 m, 3000 m, 4000 m από την επιφάνεια του εδάφους). Η ανάλυση των κάθετων στρωµάτων (βλ. Εικόνα 3-2) είναι υψηλότερη κοντά στην επιφάνεια (Πλανητική Οριακή Στιβάδα), όπου πραγµατοποιείται η µεταφορά και η διασπορά των ατµοσφαιρικών ρύπων, προκειµένου να διερευνηθούν µε µεγαλύτερη ακρίβεια αυτή τα δυναµικά χαρακτηριστικά και οι αλληλεπιδράσεις τους µε την τοπική ορεογραφία. Εικόνα 3-2 Κάθετη ανάλυση µοντέλου Ground Elevation [m] Το χρονικό πεδίο µοντελοποίησης ή περίοδος προσοµοίωσης είναι το χρονικό διάστηµα προσοµοίωσης του µοντέλου. Στην παρούσα µελέτη, ολόκληρο το έτος 2010 (8760 ώρες) επιλέχθηκε ως χρονικό πεδίο και για τις µελέτες µοντελοποίησης CS02.

15 Σελίδα 15 από Μετεωρολογικά εδοµένα Ο µετεωρολογικός προεπεξεργαστής CALMET απαιτεί δεδοµένα επιφανείας ανά ώρα και δεδοµένα ανωτέρας ατµόσφαιρας ως δεδοµένα εισόδου (ταχύτητα ανέµου και κατεύθυνση, θερµοκρασία, ατµοσφαιρική πίεση, σχετική υγρασία, νεφοκάλυψη και ύψος βάσης νέφους). Τα Μετεωρολογικά εδοµένα Εισόδου λαµβάνονται συνήθως από µετεωρολογικούς σταθµούς επιφανείας, εάν αυτοί οι σταθµοί βρίσκονται αρκετά κοντά στην περιοχή µελέτης ώστε να θεωρούνται αντιπροσωπευτικοί των µετεωρολογικών συνθηκών της περιοχής αυτής. Εξαιτίας της έλλειψης αντιπροσωπευτικών µετεωρολογικών σταθµών παρακολούθησης των µετεωρολογικών µεταβλητών πάνω από το προαναφερθέν µετεωρολογικό πεδίο, τα δεδοµένα εισόδου του CALMET για την παρούσα µελέτη έχουν ληφθεί από το µετεωρολογικό µοντέλο MM5. Το MM5 αποτελεί ένα ευρέως χρησιµοποιούµενο τρισδιάστατο αριθµητικό µετεωρολογικό µοντέλο που περιέχει µη υδροστατικά δυναµικά χαρακτηριστικά, µία ποικιλία από επιλογές φυσικής για την παραµετροποίηση των σωρειτών, της µικροφυσικής, της πλανητικής οριακής στιβάδας και της ατµοσφαιρικής ακτινοβολίας. Το MM5 έχει αναπτυχθεί από το Πανεπιστήµιο της Πενσυλβάνια και το Εθνικό Κέντρο Ατµοσφαιρικής Έρευνας των ΗΠΑ (NCAR) και τα ακατέργαστα δεδοµένα εξόδου του MM5 µπορούν να µετατραπούν σε µορφή αναγνωρίσιµη από το CALMET. Όλα τα µετεωρολογικά δεδοµένα του MM5 που αποκτήθηκαν ως δεδοµένα εισόδου για την παρούσα µελέτη έχουν δοθεί από την Lakes Environmental TM, έναν διεθνή πάροχο περιβαλλοντικών δεδοµένων (εδάφους και µετεωρολογίας), που τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης για το τεχνολογικά προηγµένο λογισµικό µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής. Το CALMET απαιτεί επίσης δεδοµένα ανώτερης ατµόσφαιρας σχετικά µε την πίεση, θερµοκρασία, ταχύτητα και κατεύθυνση ανέµου, τουλάχιστον ανά 12 ώρες. Αυτά τα δεδοµένα είναι απαραίτητα για τον χαρακτηρισµό του αιολικού καθεστώτος και των διάχυτων ατµοσφαιρικών παραµέτρων (κατηγορία ευσταθείας, ύψος ανάµιξης, θερµοκρασιακή αναστροφή, κ.λπ.) και για τη δηµιουργία της τρισδιάστασης προσοµοίωσης. Τα δεδοµένα ανωτέρας ατµόσφαιρας, όπως και τα δεδοµένα επιφανείας, ελήφθησαν από το µετεωρολογικό µοντέλο µεσαίας κλίµακας MM5. Η Εικόνα 3-3 παρουσιάζει τον ρόδακα του ανέµου για το CS2.

16 Σελίδα 16 από 27 Εικόνα 3-3 Ρόδακας του ανέµου του CALMET στη θέση CS02 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σύµφωνα µε τα πρότυπα του ΠΜΟ (Παγκόσµιου Μετεωρολογικού Οργανισµού), η κατεύθυνση του ανέµου που απεικονίζεται στον ρόδακα του ανέµου είναι η κατεύθυνση προέλευσης του ανέµου. Ο ρόδακας του ανέµου της Εικόνας 3-3 για το CS02 δείχνει ότι οι άνεµοι στην περιοχή του Έργου παρουσιάζουν δύο επικρατέστερες κατευθύνσεις: ΝΑ και Ν -. Όσον αφορά τις ταχύτητες του ανέµου, µέτριοι άνεµοι επικρατούν στην περιοχή (µεταξύ 0,5 και 5,4 m/s). Ισχυρότεροι άνεµοι, έως και 7,9 m/s, είναι πιο συχνοί από τις κατευθύνσεις ΒΑ και Β-ΒΑ. Οι νηνεµίες (< 0,5 m/s) υπολογίζονται γύρω στο 28%. 3.4 Σενάριο εκποµπών Κατά τη διάρκεια της φάσης λειτουργίας του CS02, θα προκληθούν επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα από τη δραστηριότητα του σταθµού συµπιεστή, ο οποίος καίει φυσικό αέριο για να παράγει την ενέργεια που απαιτείται για την αύξηση της πίεσης του αερίου στον αγωγό. Για την εκτίµηση των ατµοσφαιρικών εκποµπών από τη φάση λειτουργίας τουι CS02 πάνω από το πεδίο δειγµατοληψίας, έχει προσδιοριστεί ένα αξιόπιστο σενάριο εκποµπών για τη µελέτη µοντελοποίησης CS02. Όπως αναφέρθηκε στο εισαγωγικό Κεφάλαιο 1, η παρούσα µοντελοποίηση υιοθέτησε συντηρητική προσέγγιση, θεωρώντας αέριες εκποµπές που θα προέκυπταν κατά τη λειτουργία του αγωγού σε πλήρη δυναµικότητα 20 BCM/y και ότι ο σταθµός συµπίεσης CS02 θα λειτουργεί συνεχώς σε

17 Σελίδα 17 από 27 πλήρες φορτίο. Σε όρους αέριων εκποµπών το σενάριο αυτό θεωρείται το δυσµενέστερο. Το σενάριο για τον CS02 παρουσιάζεται στη συνέχεια Σενάριο εκποµπών CS02 Ο CS02 θα διαθέτει συνολικά 7 αεριοστρόβιλους, τρεις αεριοστρόβιλους µε ισχύ 15MW ανά στρόβιλο και άλλους 4 µε δυναµικότητα 25 MW ο καθένας. Από αυτούς τους επτά στροβίλους, ένας στρόβιλος 15 MW και ένας στρόβιλος 25 MW θα είναι εφεδρικοί, δηλαδή δεν θα λειτουργούν σε µόνιµη βάση αλλά θα είναι ικανοί να τεθούν σε λειτουργία σε περίπτωση που κάποιος ενεργός στρόβιλος σταµατήσει να λειτουργεί κανονικά, πάθει ζηµιά ή χρειαστεί συντήρηση. Έτσι, στο σενάριο πλήρους φορτίου για το CS02, θα υπάρχουν 2 x 15 MW συν 3 x 25 MW στρόβιλοι που θα λειτουργούν συνεχώς και 1 x 15 συν 1 x 25 MW που θα βρίσκονται σε αδράνεια ως εφεδρικοί (και συνεπώς χωρίς εκποµπές). Το µοντέλο ακολουθεί µια συντηρητική προσέγγιση (δυσµενέστερο σενάριο) που σηµαίνει ότι η δραστηριότητα του CS02 θεωρήθηκε συνεχής για όλη τη διάρκεια του έτους προσοµοίωσης 2010 (8760 ώρες, δηλαδή συνεχής λειτουργία 24 ώρες/ηµέρα σε πλήρες φορτίο). Στον πίνακα 3.1 που ακολουθεί παρατίθενται τα χαρακτηριστικά στοιχεία των 5 πηγών, όπως ελήφθησαν υπόψη στη µελέτη µοντελοποίησης του CS02. Πίνακας 3-1 Πηγές εκποµπών CS02 Α/ Α Πηγή 1 CS02 Αεριοστρόβιλος 2 CS02 - Αεριοστρόβιλος 3 CS02- Αεριοστρόβιλος 4 CS02 - Αεριοστρόβιλος 5 CS02 - Αεριοστρόβιλος αεριοστρόβιλου 15 MW Κλάση ISO 15 MW Κλάση ISO 25 MW Κλάση ISO 25 MW Κλάση ISO 25 MW Κλάση ISO Ύψος καµινάδας [m] ιάµετρος καµινάδας [m] Θερµ. καυσαερίων[c] Ταχύτητα καυσαερίων [m/s] , , , , ,4 Ο Πίνακας 3-2 παρουσιάζει το ποσοστό και τη σύνθεση εκποµπών του CS02 στην ατµόσφαιρα που χρησιµοποιούνται ως δεδοµένα εισόδου στη µελέτη µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής για το CS02.

18 Σελίδα 18 από 27 Πίνακας 3-2 Ποσοστό και σύνθεση εκποµπών CS02 Πηγή Κανονικοποιηµένος ρυθµός ροής (Ξηρή βάση - 15% O2) [Nm³/h] Συγκ. NO x [mg/nm 3 ] Συγκ. CO [mg/nm 3 ] NO x [g/s] CO [g/s] CS02 TG 15 MW 134, ,87 3,73 CS02 TG 15 MW 134, ,87 3,73 CS02 TG 25 MW 183, ,54 5,09 CS02 TG 25 MW 183, ,54 5,09 CS02 TG 25 MW 183, ,54 5,09 4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4.1 Ερµηνεία αποτελεσµάτων µοντέλου Η µελέτη µοντελοποίησης ατµοσφαιρικής έδωσε αποτελέσµατα σχετικά µε τις συγκεντρώσεις NO 2 και CO στο πεδίο δειγµατοληψίας, όπως παρουσιάζεται σε αυτή την ενότητα. Τα αποτελέσµατα από τη µελέτη µοντελοποίησης CS02 πρέπει να ερµηνευτούν λαµβάνοντας υπόψη κάποιες κύριες παραµέτρους της συντηρητικής προσέγγισης που υιοθετήθηκε στη µελέτη: Η µοντελοποίηση για το CS02 έχει υποθέσει συνεχή λειτουργία καθ όλη τη διάρκεια του έτους προσοµοίωσης σε συνθήκες πλήρους φορτίου, όπως επεξηγήθηκε παραπάνω. Η µοντελοποιηµένη συγκέντρωση NO x έχει συγκριθεί µε τις οριακές τιµές συγκέντρωσης NO 2 που ορίζονται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2008/50 και την αντίστοιχη ελληνική νοµοθεσία. Συνεπώς, όλα τα NO x έχουν ληφθεί ως NO 2, αλλά στην πραγµατικότητα µόνο ένα µέρος του NO x µετατρέπεται σε NO 2 βάσει διαφορετικών παραγόντων (π.χ. ηλιακή ακτινοβολία, θερµοκρασία, ατµοσφαιρική συγκέντρωση υδρογονανθράκων). Έτσι, οι υπολογιζόµενες συγκεντρώσεις NO 2 έχουν υπερεκτιµηθεί. Το µοντέλο δεν επεξηγεί την ξηρή και υγρή εναπόθεση ή τις φωτοχηµικές αντιδράσεις των ρύπων, κάτι που στην πραγµατικότητα λαµβάνει χώρα και θα µείωνε τις συγκεντρώσεις NO x και CO στην ατµόσφαιρα. Έτσι, τα αποτελέσµατα υπερεκτιµούν την ενδεχόµενη πραγµατική συµβολή των πηγών. Και πάλι, η προσέγγιση είναι στην ασφαλή πλευρά και δίνει µία συντηρητική εικόνα µεγιστοποιώντας τις τιµές συγκέντρωσης ρύπων στο πεδίο δειγµατοληψίας. Τα ακόλουθα αποτελέσµατα της µελέτης µοντελοποίησης CS02 αναφέρονται στη συµβολή στην τοπική ποιότητα του αέρα του CS02 για την περιοχή µελέτης CS02. Τα βασικά επίπεδα του υφισταµένου περιβάλλοντος αναφέρονται στο Κεφάλαιο 2 παραπάνω.

19 Σελίδα 19 από Αποτελέσµατα CS02 Τα αποτελέσµατα της µελέτης µοντελοποίησης CS02 συνοψίζονται στον Πίνακα 4-1. Σε αυτόν παρουσιάζονται οι συγκεντρώσεις NO x και CO σε σύγκριση µε το ισχύον ευρωπαϊκό και ελληνικό πρότυπο ποιότητας αέρα (πρβλ. Κεφάλαιο 2.1). Πίνακας 4-1 Μέγιστες συγκεντρώσεις εδάφους στο πεδίο δειγµατοληψίας Παράµετρος CS02 * [µg/m³] Ανώτατο όριο 2008/50/EΚ [µg/m³] Μέγιστη µέση ετήσια συγκέντρωση NO x 0,76 40 (3) 99,8 εκατοστηµόριο NO x βάσει των µέσων τιµών ανά ώρα (1) (2) (3) 44, Μέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση συγκέντρωση CO (1) 130, (1) Η µέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση συγκέντρωση επιλέγεται εξετάζοντας τους κυλιόµενους 8ωρους µέσους όρους που υπολογίζονται από ωριαία στοιχεία και ενηµερώνονται κάθε ώρα. Κάθε υπολογιζόµενος 8ωρος µέσος όρος αντιστοιχεί στην ηµέρα κατά την οποία λήγει, δηλαδή η πρώτη περίοδος υπολογισµού για µία ηµέρα είναι η περίοδος από τις 17:00 της προηγούµενης µέχρι τις 01:00 εκείνης της µέρας η τελευταία περίοδος υπολογισµού για µία ηµέρα θα είναι η περίοδος από τις 16:00 έως τις 24:00 εκείνης της µέρας. (2) Αντιστοιχεί στην ωριαία οριακή τιµή για την προστασία της ανθρώπινης υγείας που δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 18 φορές σε ένα ηµερολογιακό έτος (3) Προβλεπόµενες οριακές τιµές NO2 Είναι εµφανές από τον Πίνακα 4-1 πώς η υπολογιζόµενη συγκέντρωση ατµοσφαιρικών ρύπων που παράγεται από εκποµπές του CS02 είναι χαµηλότερη από τα ισχύοντα ευρωπαϊκά και ελληνικά πρότυπα ποιότητας αέρα. Οι µοντελοποιηµένες παράµετροι ποιότητας αέρος είναι αρκετές φορές µικρότερες από τις προβλεπόµενες ανώτατες τιµές συγκέντρωσης και συγκεκριµένα περίπου 77 φορές χαµηλότερες για τη µέγιστη µέση ηµερήσια 8ωρη τιµή CO, 52 φορές χαµηλότερη για τη µέγιστη µέση ετήσια τιµή NO 2 και περίπου 4,4 φορές χαµηλότερη για το 99,8 ο εκατοστηµόριο. εδοµένων των όσων παρατέθηκαν παραπάνω, συµπεραίνεται ότι η συµβολή του CS02 στις ατµοσφαιρικές συγκεντρώσεις CO είναι αµελητέα. Όσον αφορά τις τιµές συγκέντρωσης του NO x, η ποιότητα αέρα υποβάθρου (πρβλ. Ενότητα 2.2) επιτρέπει µια ποιοτική εκτίµηση της σωρευτικής επίπτωσης υπόβαθρο + CS02 στην τοπική ποιότητα του αέρα. εδοµένης της συντηρητικής προσέγγισης της ετήσιας µέσης συγκέντρωσης υποβάθρου NO x ύψους περίπου 20 µg/m³ στην περιοχή του CS02 (Εναλλακτική C) (βλέπε Κεφάλαιο 2.2), η επίπτωση του CS02 είναι τουλάχιστον 26 φορές χαµηλότερη σε σχέση µε την υπάρχουσα συγκέντρωση NO 2 υποβάθρου.

20 Σελίδα 20 από 27 Ο ακόλουθος Πίνακας 4-2 δείχνει τις υπολογιζόµενες συγκεντρώσεις NOx και CO στις περιοχές αποδεκτών (βλ. Κεφάλαιο 2.3). Πίνακας 4-2 Μοντελοποιηµένες συγκεντρώσεις CO και NO 2 στις περιοχές αποδεκτών Αποδέκτης Απόσταση από CS02 [km] Ετήσιος µέσος όρος NOx [µg/m³] 99,8 µέσης ωριαίας συγκέντρωσης NOx [µg/m³] Ηµερησια 8ωρη µέση συγκέντρωση CO [µg/m³] Οµορφοκλησιά 7,98 0,24 11,46 16,36 Αυγή 7,09 0,18 6,36 6,36 Πεντάβρυσο 5,44 0,28 13,56 12,70 Κρανοχώρι 5,48 0,36 17,09 45,93 Τσάκωνη 3,84 0,27 9,52 33,10 Καλοχώρι 1,77 0,35 13,76 18,36 Χιλιόδενδρο 5,71 0,15 4,71 7,19 Μανιάκι 9,80 0,15 7,70 10,12 Μεσοποταµιά 2,54 0,31 10,68 19,10 Πτεριά 6,20 0,35 21,31 50,98 Οινόη 3,99 0,23 10,46 27,53 Λευκή 7,30 0,37 15,99 18,31 Αγία Κυριακή 2,67 0,30 12,42 24,43 Κοροµηλιά 5,91 0,26 14,84 14,42 Ιεροπηγή 9,67 0,33 18,24 26,36 ενδροχώρι 9,14 0,26 21,10 33,39 Πολυάνεµο 8,56 0,34 18,49 34,44 Αγία Άννα 8,20 0,35 18,39 32,37 Χιονάτο 9,86 0,35 21,09 68,32 Νέα Λεύκη 9,77 0,20 9,51 12,09 Κάτω Πτελέα 6,09 0,56 32,93 45,27 Πτελέα 6,41 0,52 29,43 88,06 Υψηλόν 7,40 0,28 15,20 14,51 Ακόντιο 7,29 0,32 18,43 33,32 Κάτω Πτεριά 6,98 0,18 8,18 19,13 Κολοκυνθού 7,14 0,15 4,50 8,91 Ποριά 7,53 0,13 4,26 5,26 Λαχανόκηποι 9,61 0,11 2,89 6,39 Όπως φαίνεται στον Πίνακα 4.2, καµία κρίσιµη τιµή συγκέντρωσης δεν αναµένεται σε οικισµούς της ατµοσφαιρικής λεκάνης του CS02. Η υψηλότερη τιµή NO x για τους αποδέκτες εντοπίζεται στην Κάτω Πτελέα, 6,1 km Ν του CS02, ενώ για το CO εντοπίζεται στην Πτελέα 6,4 km Ν του CS02. Προκειµένου να εντοπίσουµε χωρικά τις µέγιστες τιµές συγκέντρωσης, λόγω των σωρευτικών επιπτώσεων του CS02, οι συγκεντρώσεις NO 2 και CO δίδονται στους παρακάτω χάρτες ισοσυγκέντρωσης: Εικόνα 4.1: Ετήσια µέση συγκέντρωση NO X Εικόνα εκατοστηµόριο ωριαίας συγκέντρωσης NO X

21 Σελίδα 21 από 27 Εικόνα 4.3: Μέγιστη ωριαία συγκέντρωση CO Όπως φαίνεται στις επόµενες εικόνες, οι περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο από τις ατµοσφαιρικές εκποµπές του Έργου, εντοπίζονται Β-Β και Ν-Ν του CS02, σύµφωνα µε την κύρια κατεύθυνση του ανέµου (ΝΑ) και την κατεύθυνση του ισχυρότερου ανέµου (ΒΑ). Συγκεκριµένα, οι ετήσιες µέσες µέγιστες τιµές συγκέντρωσης NOx εντοπίζονται στα 5,5 km Β-Β του CS02. Οι τιµές που αντιστοιχούν στο 99.8 εκατοστηµόριο της ωριαίας συγκέντρωσης NOx εντοπίζονται επίσης στα 5,5 km Β-Β, ενώ οι µέσες µέγιστες τιµές συγκέντρωσης CO εντοπίζονται στα 2 km Ν-Ν του CS02.

22 Σελίδα 22 από 27 Εικόνα 4-1 Ετήσια µέση συγκέντρωση NO X στον CS02 (Οριακή τιµή ΕΚ = 40 µg/m³)