Βυζαντινές τοιχογραφίες στον Ωρωπό

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βυζαντινές τοιχογραφίες στον Ωρωπό"

Transcript

1 Βυζαντινές τοιχογραφίες στον Ωρωπό Μανόλης ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Δελτίον XAE 1 (1959), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Νίκου Βέη ( ) Σελ ΑΘΗΝΑ 1960

2 ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΟΝ ΩΡΩΠΟ ι Ή μικρή εκκλησία τοϋ Αγίου Γεωργίου περιλαμβάνεται στα βυζαντινά μνημεία τοΰ μεσαιωνικού Ώρωποΰ πού μελέτησε πριν από τριάντα περίπου έ'τη δ ακαδημαϊκός κ. Α. 'Ορλάνδος*. Χάρη στην εργασία αύτη γνωρίζομε τώρα ακριβέστερα την αρχιτεκτονική μορφή της μικρής αυτής τρίκλιτης βασιλικής, πού ήταν τότε ήδη ερειπωμένη, αλλά με τους μεταγενέστερους σεισμούς έχασε τον δυτικό τοίχο με τήν θύρα τής εισόδου, τους διαχωριστικούς κιονίσκους τοϋ τρίλοβου παράθυρου τοΰ Ίεροΰ καί κυρίως τήν νότια τοξοστοιχία πού έμενε ακόμη ό'ρθια. Το Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τής τοξοστοιχίας αυτής ήταν δτι σε δυο λεπτές κολόνες στηρίζονταν τρία τόξα άνισα καί ανόμοια από τα οποία τα δυο πλάγια ήταν ημικυκλικά, ενώ το μεσαίο και μεγαλύτερο ήταν οξυκόρυφο. Τα χαρακτηριστικά αυτά, σε συνδυασμό με το είδος τής τοιχοδομίας, οδήγησαν τότε τον κ. 'Ορλάνδο να χρονολογήσει τό κτίσμα στον 15 καί 16 αιώνα. Οί τοιχογραφίες πού στόλιζαν τό ναό βρίσκονταν σε δύο στρώματα. Στους πλάγιους τοίχους τοϋ μεσαίου κλίτους, πού σώζονται ακόμη, διακρίνονται τα ίχνη μεγάλων συνθέσεων τοΰ παλαιοτέρου στρώματος. Στον Ν. τοίχο υπάρχουν καθαρώτερες ενδείξεις οτι ήταν ζωγραφισμένες τέσσερες σκηνές από τον βίο τοΰ 'Αγ. Γεωργίου (πίν. 38), ενώ στον βόρειο μένουν μόνον ίχνη από τό κόκκινο σχέδιο συνθέσεων άδιάγνωστων. Καλύτερα διατηρημένες είναι οί τοιχογραφίες τής Α. πλευράς. Στή Ν. παραστάδα τής αψίδας Ινας ολόσωμος διάκονος, σχεδόν ακέραιος ( πίν. 38 ), και στην κόγχη τής αψίδας εξη μορφές ιεραρχών. Μερικά τμήματα τοΰ μεταγενέστερου στρώματος τοιχογραφίας εκάλυπταν ορισμένα σημεία τής κόγχης, δπως είχεν ήδη παρατηρήσει ό εκδότης, καθώς και μικρό μέρος τής κάτω παρυφής τής Πλατυτέρας, πού είναι στο μεγαλύτερο μέρος της πεσμένη ( πίν. 33 και 38 ). Οί τοιχογραφίες τοΰ ναοϋ τοϋ 'Αγ. Γεωργίου έστεκαν από πολλές δεκαετίες στο ύπαιθρο χωρίς καμιά προφύλαξη, ό κίνδυνος τής οριστικής καταστροφής τους ήταν άμεσος, καθώς τό ερείπιο άρχιζε να εξαρθρώνεται για να χρησιμοποιηθή ως οικοδομήσιμο υλικό ( πίν. 33). Γι* αυτό 1. Α. "Ορλάνδου, Μεσαιωνικά μνημεία Ώρωποΰ καί Συκάμινου, ΔΧΑΕ, τ. Δ', 1927, σ

3 88 κρίθηκε απαραίτητο και αποφασίστηκε από το 'Υπουργείο Παιδείας να μεταφερθούν οι τοιχογραφίες αυτές στο Βυζαντινό Μουσείο, δπου καΐ έχουν τώρα εκτεθή 1. Το τρίλοβο παράθυρο με την αφαίρεση τών διαχωριστικών κιονίσκων καταστράφηκε παρασύροντας ένα μέρος τοΰ τεταρτοσφαιρίου της κόγχης καΐ έτσι οί δυο ομάδες τών τριών ιεραρχών στις δυο μεριές τοΰ παράθυρου χωρίστηκαν σέ δυο εντελώς ασύνδετα τμήματα. Αυτά θα περιγράψομε χωριστά, καθώς έ'χουν άποκολληθή σέ δυο κομμάτια, στο βόρειο καΐ στο νότιο τμήμα τής κόγχης. II Α. Το βόρειο τμήμα ΐής κόγχης (πίν. 34). Διαστ. 2.25X2.15 μ. Ύψος κάθε μορφής μ. Τρεις ιεράρχες είναι ζωγραφισμένοι σέ κάμπο βαθυγάλαζο σχεδόν μαϋρο πού έχει χαμηλά ζώνη σέ χρώμα λαδοπράσινο. Ό κάμπος περιορίζεται από κόκκινη ταινία μέ λευκά περιγράμματα, πλάτους 6-9 εκατοστών. Το παράθυρο περιέβαλλε ταινία πλ. 8 εκ., μέ κόσμημα από κόκκινους ρόδακες, πού εναλλάσσονται μέ διπλό άνθέμιο στακτί, σέ κάμπο μαϋρο, πλαισιωμένη από δύο κόκκινες ταινίες, πλάτους 6 εκ. Οι τρεις ιεράρχες παριστάνονται ολόσωμοι, κατά μέτωπον, μέ το βλέμμα γυρισμένο προς τα πλάγια. Φορούν δλοι μακρύ στιχάριο ανοιχτόχρωμο, φαιλόνιο χωρίς μανίκια και πλατύ ώμοφόριο μέ τρεις μεγάλους σταυρούς. Οί δύο δεξιά ιεράρχες φορούν και επιγονάτιο στη μορφή τοΰ «εγχειρίου». *Από αριστερά προς τα δεξιά : α'. "Αγιος 'Ιγνάτιος δ Θεοφόρος, κρατεί μέ τα δύο χέρια, σκεπασμένα μέ το φαιλόνιο, όρθιο ευαγγέλιο μεγάλο, μπροστά στο στήθος. Το πρόσωπο είναι πολύ φθαρμένο, μένει μόνο ό θερμός ρόδινος προπλασμός. Διατηρείται καλά ή κόμη καΐ το οξύ γένι, πού δηλώνονται μέ λευκά φώτα, σέ πυκνές πηκτές πινελιές πάνω σέ στακτί ανοικτό χρώμα. Ό φωτοστέφανος είναι λευκός. Τό πλατύ ώμοφόριο είναι λευκό καΐ διατηρεί ακόμη καλά τον έ'να σταυρό καΐ ίχνη από τους δύο άλλους. Τό φαιλόνιο διατηρείται καλύτερα : ό προπλασμός πού δηλώνει τό τοπικό χρώμα τοΰ υφάσματος είναι βαθυκάστανος καί οί φωτεινές ακμές τών πτυχών δηλώνονται μέ ανοικτό ψυχρό στακτί. Τό στιχάριο κάτω είναι ρόδινο-κεραμιδί, οί πτυχές δηλώνονται μέ λίγες γραμμές πλατιές, ελεύθερα σχεδιασμένες, σέ χρώμα βαθυκόκκινο, ενώ 1. Μέ πρόταση τής 'Εφορείας Βυζαντινών "Αρχαιοτήτων καί γνωμάτευση τοϋ 'Αρχαιολογικού Συμβουλίου αποφασίσθηκε ή αποκόλληση, στερέωση καί μεταφορά τών τοιχογραφιών, ή οποία έγινε μέ πιστώσεις πού διέθεσε ή Διεύθυνσις 'Αναστηλώσεως, άπο τον εξαίρετο καλλιτέχνη καί συντηρητή κ. Φώτη Ζαχαρίου, σύμφωνα μέ τις σύγχρονες μεθόδους ( μεταφορά τοΰ χρωματικού φλοιού σέ ύφασμα ).

4 89 οι φωτεινές ακμές των πτυχών δηλώνονται μέ λευκή γραμμή. Δεξιά από τον φωτοστέφανο σώζονται τα γράμματα ΥΓΝΑ [Τ] ΙΟΣ β'. "Αγιος Γρηγόριος, μέ το δεξί χέρι ευλογεί ενώ μέ το αριστερό σκεπασμένο κρατεί όρθιο ευαγγέλιο. Το κεφάλι διατηρείται καλά ( πίν. 37). Πλατιά φωτεινά επίπεδα στακτιά, αφήνουν να φαίνεται ό προπλασμός, πού είναι καστανός θερμός, για να δηλωθή ή σκιά και οί ρυτίδες καΐ για να διαγράφουν τα χαρακτηριστικά. Στα μαλλιά, στα φρύδια και στο πλατύ γένι πυκνές πινελιές από λευκό πηκτό χρώμα πάνω στον ανοικτό στακτι κάμπο. Τό καστανό τοϋ προπλασμού, δπου φαίνεται, δηλώνει τους βοστρύχους. Ό φωτοστέφανος είναι σε ώχρα. Στα άμφια τα περισσότερα χρώματα έχουν πέσει και μένει μόνο τό πρώτο σχέδιο. Τό ώμοφόριο θα ήταν ρόδινο και τό φαιλόνιο φαίνεται λευκό, μέ λίγες πλατιά ελευθέρα σχεδιασμένες γραμμές πράσινες. Τό φαιλόνιο ήταν πολυσταύριο καθώς αφήνουν να φανή τα ίχνη μαύρων σταυρών πού διακρίνονται στην πτύχωση, κάτω από τό αριστερό χέρι. Κάτω από τό δεξί χέρι, διατηρείται τό «εγχείριον» (επιγονάτιο), σέ χρώμα ώχρας μέ κοσμήματα σέ βαθύτερο χρώμα. Τό στιχάριο είναι λευκό μέ πτυχές - γραμμές κόκκινες. 'Αριστερά από τό φωτοστέφανο, στηλιδόν ΓΡΗ ΓΟ PI ΟΣ γ'. "Αγιος 'Ιωάννης δ Χρυσόστομος, δ τρίτος ιεράρχης : λείπει μέρος τοϋ στήθους καί της μέσης. Μέ τό αριστερό χέρι κρατεί ό'ρθιο ευαγγέλιο, τό δεξί λείπει. Φωτοστέφανος ωχρός μέ σκοτεινό καί λευκό περίγραμμα. Τό κεφάλι πλάθεται δπως καί τοϋ 'Αγίου Γρηγορίου, μέ την διαφορά δτι στην τριχοφυΐα δεν υπάρχουν οί φωτεινοί τόνοι καί έ'τσι παραμένουν ή κόμη καί τό λίγο γένι καστανά. Τό τμήμα τοϋ ώμοφορίου, πού σώζεται, είναι λευκό μέ κόκκινες γραμμικές πτυχές. Τό φαιλόνιο είναι λευκό μέ πολυσταύριο. Κάτω από τό δεξί χέρι, στο άνοιγμα, φαίνεται τό «εγχείριον», πού έ'χει καστανό κάμπο μέ κοσμήματα φθαρμένα ώχρας, ενώ τό στιχάριο είναι λευκό μέ γραμμικές πτυχές πράσινες. Κάτω από τό γόνατο ελαφρή σκιά πράσινη. Δέν σώζεται επιγραφή, άλλα ή μορφή ταυτίζεται εύκολα από τα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά. Β. Το νόΐΐο τμήμα της κόγχης ( πίν. 35 ). Διαστ. 2.10X1.48 μ. Οί αρχικά ολόσωμες μορφές σώζονται περίπου ώς τα γόνατα μέ περισσότερες φθορές από τό βόρειο τμήμα. 'Από αριστερά προς τα δεξιά :

5 90 δ'. "Αγιος Βασίλειος, μέ το δεξί χέρι ευλογεί, ενώ με το αριστερό κρατεί ευαγγέλιο. "Από το κεφάλι σώζονται μόνο τα μάτια καΐ το ψηλό μέτωπο, συνοφρυωμένο, μέ λίγα καστανά μαλλιά. Στο πολυσταΰριο φαιλόνιο μέ τις πράσινες πτυχές διαγράφονται οι σταυροί καθαρώτερα, καθώς και οι τρεις μεγάλοι σταυροί στο φαιό ώμοφόριο. Το χέρι καί το βιβλίο διατηρούν μόνο τον προπλασμό σε χρώμα ώχρας, μέ κόκκινα περιγράμματα. Ψηλά δεξιά, σώζονται τα λευκά γράμματα ΒΑ[ΣΙΛΕΙΟΣ]. ε'. Ό δεύτερος ιεράρχης κρατεί μέ τα δυο χέρια σκεπασμένα όρθιο ευαγγέλιο, διατηρεί την κόμη πού είναι «οΰλη» καί δπου επικρατεί ό ανοικτός στακτίς τόνος. Τα χαρακτηριστικά τοΰ προσώπου έχουν σβήσει. Το φαιλόνιο, χωρίς πολυσταΰρια, διατηρείται καλά : σε κάμπο ρόδινο κεραμιδί ( προπλασμός ) οί πτυχές δηλώνονται μέ γραμμές κοκκινοκάστανες στη σκιά καί μέ λευκές (ελεφαντοστού) γραμμές στις ακμές των πτυχών. Το στιχάριο θα ήταν βαθΰχρωμο. Δέν διατηρείται κανένα γράμμα από το όνομα. ς-'. Ό "Αγιος Κλήμης. Ίο πρόσωπο είναι κατεστραμμένο, άλλα στην κόμη επικρατεί το λευκό πηκτό χρώμα σέ ήρεμες παράλληλες γραμμές. Στο λευκό ώμοφόριο σώζεται δ ένας από τους τρεις μεγάλους σταυρούς, ενώ το φαιλόνιο, πού δέν είναι πολυσταΰριο, έχει φωτεινή επιφάνεια στακτιά, επάνω σέ ρόδινο κεραμιδί προπλασμό. Οί πτυχές δηλώνονται μέ κοκκινοκάστανες γραμμές. Στο βιβλίο δηλώνονται τα μαργαριτάρια στή στάχωση μέ λευκό πηκτό χρώμα. Το στιχάριο είναι δμοιο μέ το φαιλόνιο τοΰ προηγουμένου ιεράρχη. Δεξιά ψηλά διαβάζονται τα γράμματα ΚΛ[Η] Μ ΗΣ "Οπως το βόρειο τμήμα, περιέβαλλε καί το νότιο κόκκινη ταινία πού σώζεται επάνω καί δεξιά. Γ. Ή νότια παραστάδα της κεντρικής κόγχης ( πίν. 38 ). "Αγιος Διάκονος ( Εΰπλους ; ). Στή νότια παραστάδα τής κεντρικής αψίδας παριστάνεται νέος "Αγιος μέ τα διακριτικά τοΰ Διακόνου, ολόσωμος (ΰψος 1,74), πού κρατεί μέ το αριστερό χέρι σκεπασμένο μέ βαθύ κοκκινοκάστανο ύφασμα «εγχείριον» ή «μανδήλιον» υψηλή λιβανοθήκη, χρώματος ώχρας (δηλ. χρυσή), ενώ έχει το δεξί χέρι μπροστά στο στήθος. Διατηρείται καλά, μόνο λείπει ή κορυφή τοΰ κεφαλιού και τμήμα στα πόδια. Στο κεφάλι τα μαλλιά, τα περιγράμματα καί τα χαρακτηριστικά είναι καστανοκόκκινα. Το πρόσωπο καλύπτει πλατιά επιφάνεια φωτεινή σέ χρώμα στακτί ψυχρό, μέ πρασινωπές αποχρώσεις. Φώτα λευκά, από πηκτό χρώμα, πλάθουν τήν σάρκα. Ή έξαρση τής μΰτης προβάλλει έντονα μέ σκιά καστανοκόκκινη αριστερά, καί πράσινη δεξιά (πίν. 39). Το στιχάριο είναι λευκό μέ πλατιές γραμμές - πτυχές πράσινες. Όράριο δέν υπήρχε. Γύρω στο λαιμό καί

6 91 στο χέρι προβάλλει εσωτερικό ένδυμα, σε χρώμα δμοιο με το «εγχείριον». Ή διατήρηση. Χρήσιμες είναι οί ακόλουθες παρατηρήσεις για την σωστότερη γνώση τών τοιχογραφιών αυτών. Στα κεφάλια διατηρούν πλήρη την αρχική χρωματική σύσταση ό "Αγιος Γρηγόριος και ό Χρυσόστομος στο βόρειο τμήμα και ό "Αγιος Διάκονος. Στα άμφια διατηρεί πλήρη σχεδόν την αρχική χρωματική σύσταση τοϋ φαιλονίου ό "Αγιος 'Ιγνάτιος στο βόρειο τμήμα καΐ στο νότιο τμήμα ό μεσαίος ιεράρχης και ό τρίτος, δηλ. ό "Αγιος Κλήμης. Το στιχάριο παρέχει περισσότερη ομοιομορφία ώς προς τήν διατήρηση : είναι παντοΰ λευκό και οί πτυχές δηλώνονται με πλατιές ελεύθερες σχεδιασμένες γραμμές πράσινες ή κόκκινες χωρίς κανένα ενδιάμεσο τόνο. Πιστεύω δ'τι αρχικά θα υπήρχε πλαστικώτερη δήλωση της πτυχολογίας καΐ στο στιχάριο, δπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς στον α' ιεράρχη τοϋ αριστερού τμήματος, καθώς και στα καλύτερα διατηρημένα φαιλόνια. Χαρακτηριστικό είναι δτι τα μέρη πού έμειναν περισσότερο καιρό προστατευμένα από το νεώτερο στρώμα τοιχογραφίας διατηρούνται καλύτερα και αυτό μπορεί να εξηγήσει τις διαφορές στην διατήρηση τών διαφόρων μορφών, άλλα πάντως δείχνουν δτι δταν έ'γινε το δεύτερο στρώμα από τα τμήματα πού σώζονταν μπορούσε κανείς να το χρονολογήσει στον 17 αιώνα ήδη οί παλαιές τοιχογραφίες είχαν μείνει αρκετό καιρό εκτεθειμένες στο ύπαιθρο και είχαν ύποστή φθορές. Για τήν εκτίμηση τών τοιχογραφιών τοϋ 'Ωρωπού από χρονολογική καί καλλιτεχνική άποψη θα εξετάσομε τα εικονογραφικά ζητήματα πού συνδέονται μέ τήν παράσταση τών ιεραρχών τοΰ ιερού, καθώς καί τα τεχνικά καί τεχνοτροπικά προβλήματα πού θέτουν οί τοιχογραφίες. III Ή εντελώς μετωπική στάση τών έ'ξη ιεραρχών της αψίδας συνδέει τις τοιχογραφίες μας μέ μια σειρά μνημείων τού 11 ου καί 12 ου αιώνα, δπου τέσσερες ή καί περισσότεροι ιεράρχες παριστάνονται κατά μέτωπον, στον δρθιο τοίχο της ήμικυλινδρικής κόγχης τοϋ Βήματος, κάτω από τό τεταρτοσφαίριο της αψίδας. 'Αξίζει μέ τήν ευκαιρία αυτή να ερευνηθή δχι για πρώτη φορά ' ή θέση τών κυριωτέρων ιεραρχών μέσα στην εκκλησία, καθώς καί ή στάση τους, για να καθορισθούν κατά τό δυνατόν ακριβέστερα, χρονικά καί τοπικά, οί σχετικές διακυμάνσεις στην παράδοση της ορθόδοξης εικονογραφίας τών ιεραρχών. 1. Βλ. πιο κάτω. Πρβλ. Stefanescu, L'illustration des liturgies dans l'art de Byzance et de l'orient, έν Annuaire de l'institut de Philologie et d'histoire Orientales, Βρυξέλλες, τ. Ill (1935), σ

7 92 Μπορούμε να διακρίνομε τρεις τουλάχιστον τύπους, πού ανταποκρίνονται σε τρεις φάσεις στην μετά την Εικονομαχία εξέλιξη της εικονογραφίας των ιεραρχών σε σχέση με το Ιερό. Οι τύποι αυτοί δχι μόνο δεν χωρίζονται με χρονολογικά δρια αυστηρά καθορισμένα, άλλα βαδίζουν σχεδόν παράλληλα, με την έννοια δτι δ εκάστοτε νεώτερος δεν επικρατεί αμέσως, άλλα συνυπάρχει επί έ'να σημαντικό χρονικό διάστημα με τον παλαιότερο. Μπορούν δμως να θεωρηθοΰν οί τύποι αυτοί ώς διαδοχικά στάδια μιας σταθερής πορείας προς την στενότερη σύνδεση τών εικόνων τών ιεραρχών με τον χώρο τοΰ Ίεροϋ Βήματος και τελικά την συμμετοχή τους στην συμβολική παράσταση της λειτουργίας. Ή πρώτη φάση χαρακτηρίζεται με την αδιαφορία για τή θέση τών εικόνων τών ιεραρχών στον κυρίως ναό ή στο Ιερό, δεν γίνεται, δηλαδή, σ' αυτήν διάκριση ανάμεσα στους ιεράρχες και τους άλλους 'Αγίους. Π.χ. στην 'Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη τον 10 αιώνα, οί ιεράρχες παριστάνονται μόνο στον ναό, στο βόρειο τοίχο, ψηλά, κάτω από τα παράθυρα, σε ωραίες ψηλές μνημειακές ολόσωμες και μετωπικές μορφές 1. Στον "Οσιο Λουκά, στις αρχές τοΰ 11 ου, παριστάνονται μέσα στο 'Ιερό μόνο οΐ "Αγιοι Γρηγόριος ό Θεολόγος και δ 'Αθανάσιος, ενώ άλλοι δεκαπέντε ιεράρχες είναι σκορπισμένοι και σχεδόν κρυμμένοι, στα σταυροθόλια κ α! στα τόξα της Προθέσεως και τοΰ Διακονικού. Μέσα δμως στο ναό, σέ περίοπτες θέσεις και σέ μεγαλύτερες διαστάσεις παριστάνονται οί "Αγ. Βασίλειος, Γρηγόριος ό Θαυματουργός καί Νικόλαος, στηθαΐοι *. Στη Νέα Μονή Χίου, δέν σώζονται εικόνες ιεραρχών καί στο Δαφνί, στο τέλος τοΰ 11 ου, στο Βήμα δέν εικονίζονται ιεράρχες' δ "Αγ. Νικόλαος είναι στην κόγχη τοΰ Διακονικού, ενώ μόνον έ'ξη άλλοι ιεράρχες στολίζουν τους τοίχους καί τα τόξα τοΰ Διακονικού καί τής Προθέσεως' ανάμεσα σ' αυτούς δ Γρηγόριος δ Θαυματουργός καί δ Γρηγόριος δ Άκραγαντΐνος 3. Ανάλογη θα ήταν ή διάταξη τών ιεραρχών ίσως ακόμη περισσότερο ελεύθερη στο πρώτο στρώμα τών τοιχογραφιών τών 'Αγίων 'Αναργύρων Καστοριάς (11?;), οπού οί μόνοι ιεράρχες πού μένουν ακάλυπτοι από το νεώτερο στρώμα (τοΰ 12 ου ), οί "Αγιοι Βασίλειος καί Νικόλαος από τους πιο σημαντικούς έχουν εξορισθή στο έσωράχιο ενός τόξου τοΰ νάρθηκα Βλ. Α. Grabar, La peinture byzantine, Γενεύη ( Skira ) 1953, σ. 96. Βλ. καί ΔΧΑΕ, Νέα Σειρά, τ. Α', 1959, σ. 18, είκ Βλ. Diez-Demus, Byzantine Mosaics in Greece, Cambridge, Mass. 1930, είκ , G. Millet, Daphni, σ. 77 καί G. Millet, L'école grecque dans l'architecture byzantine, Παρίσι 1916, είκ. 5. Α. 'Ορλάνδος, Βυζ. μν. Καστοριάς, 'Αθήναι 1938, σ. 29, είκ. 20. Σ. Πελεκανίδης, Καστοριά, Ι Θεσσαλονίκη 1953, π. 38, α.

8 93 Στον πρώτον αυτό τύπο, πού διαρκεί κυρίως τον 11 αιώνα και εξαφανίζεται τον 12, ή σύνδεση τών εικόνων τών ιεραρχών με το Ιερό Βήμα η δέν υπάρχει ή, δπου διαπιστώνεται, είναι χαλαρή. Πάντως οι εικόνες αυτές δέν σχετίζονται μέ την κυρία αξονική θέση της κόγχης τοϋ ιερού. Θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει δτι, σύμφωνα μέ τήν αντίληψη πού εκφράζει ό τύπος αυτός, πού αντιπροσωπεύεται στα σημαντικώτερα μνημεία της εποχής, οι ΐεράρχες φαίνεται να συχνάζουν στους χώρους τού 'Ιερού μόνο για τήν ιερατική τους Ιδιότητα, χωρίς διάκριση ως προς τή σπουδαιότητα τους. Οι θεωρούμενοι ως σημαντικώτεροι, και αυτοί είναι συχνότατα, δπως είδαμε, οι θαυματουργοί "Αγιοι, τοποθετούνται μέσα στο ναό. Τήν ϊδια δμως εποχή αρχίζει να επικρατεί παράλληλα μια νεώτερη αντίληψη για τήν σημασία τών ιεραρχών, πού εμφανίζεται στην εικονογραφία μέ τήν εξέχουσα θέση πού παίρνουν οι εικόνες τους στο Βήμα: οΐ σπουδαιότεροι ιεράρχες συγκεντρώνονται στην ήμικυλινδρική κόγχη τοϋ Βήματος, κάτω από τήν Πλατυτέρα καΐ συχνά τήν Κοινωνία τών 'Αποστόλων, στην τιμητικώτερη θέση από δλους τους 'Αγίους, εκεί δπου οι Βυζαντινοί ψηφιδογράφοι τής 'Ιταλίας τού 12 ου αιώνα αγαπούσαν να τοποθετούν τους 'Αποστόλους ( Cefalù, Torcello, Τεργέστη ). Στή θέση αύτη, σέ αυστηρή μετωπική στάση, κρατώντας μέ το ένα ή μέ τα δύο χέρια κλειστό ευαγγέλιο, τους βρίσκομε ήδη γύρω στα 1030 στην Παναγία τών Χαλκέων Θεσσαλονίκης, δπου παριστάνονται οί τέσσερες Γρηγόριοι 1. Τήν ίδια περίπου εποχή βρίσκομε τον τύπο διατυπωμένο σέ πληρέστερη μορφή στην κόγχη τής 'Αγίας Σοφίας τοϋ Κιέβου, δπου δίπλα στους ιεράρχες Βασίλειο, Χρυσόστομο και Γρηγόριο παριστάνονται άλλοι ασήμαντοι ενώ τήν τιμητική θέση κατέχει ό "Αγιος Νικόλαος*. Ό β' αυτός τύπος πρέπει να είχε μεγάλη διάδοση ήδη στον 11 αιώνα, γιατί τον συναντούμε στην Καππαδοκία 3, στην'αττική (στην ανέκδοτη τοιχογραφία τής Σωτήρας στο Κορωπί), στην Κρήτη ( στον "Αγιο Ευτύχιο στο Ρέθυμνο) 4 καί συνεχίζεται στον 12 αιώνα στην Μονή Άσί- 1. Δ. Εύαγγελίδης, "Η Παναγία τών Χαλκέων, Θεσσαλονίκη 1954, σ. 53, π. 14 και Βλ. πρόχειρα, Β. Λάζαρε φ, 'Ιστορία τής Βυζ. ξωγραφ. ( ρωσ. ), Μόσχα 1947, τ. II, π Jerphanion, l,es églises rupestres de Cappadoce, Album, x. II, Qaranleq, π , Elmale, π Tsareqle, π , τ. Ill, "Αγ. 'Απόστολοι Σινασοϋ, π , Τρίκογχος Tagar π , Άγ. Βαρβάρα Sognatile, π , Qarabach, π Ν. Δρανδάκης, Κρητ. Χρον., τ. Ι, 1956, σ

9 94 νου της Κύπρου (1106) 1, στη Vodoòa της Σερβίας 2, στο Νερέδιτση της Ρωσίας 3. Στην 'Αγία Σοφία της Άχρίδας το ευρύχωρο 'Ιερό Βήμα στολίζεται στην επάνω ζώνη με πολλές συνθέσεις ευχαριστιακής - συμβολικής σημασίας (Θυσία τοΰ 'Αβραάμ, Φιλοξενία, Κοινωνία Αποστόλων κ.λ.π. ), άλλα στην κάτω ζώνη παριστάνονται γύρω περί τους δεκαέξη ιεράρχες δλοι πατριάρχες στην Κωνσταντινούπολη καί ανάμεσα σ' αυτούς την τιμητικώτερη θέση κατέχουν οι "Αγιοι Βασίλειος καί Χρυσόστομος, στην κόγχη τοΰ Ίεροΰ, μαζί με άλλους τέσσερες ιεράρχες άδιάγνωστους. Στο Διακονικό καί στην Πρόθεση στα τόξα πού συνδέουν τους τρεις χώρους, καθώς καί στους πεσσούς τοΰ ναοΰ εικονίζεται μεγάλος αριθμός ιεραρχών, κυρίως των άλλων τριών πατριαρχείων 4. "Ηδη στην επιβλητική διακόσμηση τοΰ ίεροΰ τής Αγίας Σοφίας μποροΰμε να διακρίνουμε την ιδέα τής ιδιαίτερης έξαρσης των δυο αυτών σπουδαίων ιεραρχών, πού θεωρούνται καί συγγραφείς λειτουργίας. Ή θέση τους δ'μως αυτή δεν φαίνεται να συνδέεται με τή συμβολική παράσταση τής λειτουργίας, γιατί σ' αυτήν αφιερώνεται ιδιαίτερη σύνθεση : στον Β. τοίχο τοΰ Ίεροΰ παριστάνεται δ "Αγ. Βασίλειος να λειτουργεί μόνος, με δύο διάκους, μπροστά στην 'Αγία Τράπεζα με κουβούκλιο 5. Μένει δμως να μελετηθή ή ακριβέστερη χρονολόγηση των σημαντικών αυτών τοιχογραφιών στα διάφορα τμήματα τους, πού τοποθετούνται συνήθως γύρω στα 1040, για να εκτιμηθούν με βεβαιότητα ως προς την εικονογραφική εξέλιξη 6. 'Από τα παραδείγματα πού σημειώθηκαν συνάγεται δτι ή αντίληψη αυτή για την τιμητική θέση τών ιεραρχών (β' τύπος), συναντάται σ' δλο τον 11 αιώνα, παράλληλα με τήν άλλη αντίληψη (α' τύπος) πού 1. Φωτογρ. Γ. Σωτηρίου. Στην ασκητική εκκλησία τής Έγκλείστρας τοΰ Άγ. Νικολάου, στην Κύπρο, τοΰ τέλους τοΰ 12ο " αιώνα, στην ίδια θέση, αντί για Ιεράρχες βρίσκομε σειρά ασκητικών αγίων, δλων κατά μέτωπο. Βλ. Γ. Σωτηρίου, Βυζ. μν. Κύπρου, τ. Α', π Millet-Frolow, t. Ι, σ. VIII, π καί 4. Για τή χρονολογία τοΰ μνημείου υπάρχουν οι γνώμες δτι είναι τοΰ 11<"> ( Okunev ) ή τοΰ 13 υ ( Miatev ). 3. Βλ. Β. Λ ά ζ α ρ ε φ, Τέχνη τοΰ Νόβγοροδ ( ρωσ. ), Μόσχα 1947, π. 15 καί P. Milikovié-Pepek, Matériaux sur l'art macédonien du Moyen - Age. Les fresques du sanctuaire de Sainte Sophie d'ochride. Publication du Musée Archéol. de Skopje, I tome, Recueil des Travaux , σ (περίλ. γαλλ. ), σχ. 3, πίν Στο ίδιο π. VI. Grabar, ε.ά., σ Millet-Frolow, t. Ι, σ. VIII. Βλ. καί J. M y s 1 i ν e e στα Byzantinoslavica, τ. Χ, 1949, σ , όπου αντικρούει τήν άποψη τοΰ μακαρίτη Ν. Mavrodinov (Ή αρχαία Βουλγαρική ζωγραφική, Σόφια 1945, σ. 55) ότι το πρώτο στρώμα ανήκει στή σύντομη βουλγαρική κατοχή τής Άχρίδας ( ).

10 95 αδιαφορεί για την θέση των ιεραρχών, αλλά τον 12 αιώνα επικρατεί, δταν έχει εντελώς ατονήσει ο παλιότερος τύπος. Πρέπει να διευκρινισθή δτι ή θέση αύτη τών μετωπικών ιεραρχών μέσα στην κόγχη δεν φαίνεται να συνδέεται ακόμη κατά κανένα τρόπο με την ιδέα ή την συμβολική παράσταση της λειτουργίας (βλ. Άγ. Σοφία Άχρίδας). Πρόκειται για «εικόνες» 'Αγίων και αυτές απαιτούν τήν ακίνητη μετωπική παράσταση. Με μια τέτια -θεωρία πρέπει να συνδέεται ή περιγραφή τών «θεοφόρων πατέρων» πού μας δίδει ενα περίεργο κείμενο τοϋ 9 ου -10 ου αιώνα, γνωστό με τον τίτλο : Έκ τών Έλπίου τοϋ Ρωμαίου. Το κείμενο αυτό, πού στάθηκε πηγή τών σχετικών χωρίων τών συναξαριών, περιέχει περιγραφή τοϋ «σωματικού χαρακτήρος» αγίων προσώπων και μεταξύ αυτών δέκα ιεραρχών. Άλλα ή περιγραφή ειδικά τών ιεραρχών με τις λεπτομέρειες στα χαρακτηριστικά και στα χρώματα, καθώς καΐ με τήν ψυχογραφική αναζήτηση στην ανάλυση κάθε μορφής, πλησιάζει στο φιλολογικό είδος τών «εκφράσεων» έργων τέχνης καί μπορούμε να ύποθέσομε βάσιμα δτι ό άγνωστος συντάκτης τοΰ κειμένου πού κρύβεται με το ψευδώνυμο «Έλπιος» χρησιμοποίησε ως πρότυπο για τις περιγραφές του μνημείο με συγκεντρωμένες τις μορφές τών ιεραρχών σ' ενα χώρο, πιθανώτατα στην κόγχη τοϋ 'Ιερού. Το κείμενο τοϋ Έλπίου δέν μας αφήνει καμιά αμφιβολία δτι περιγράφει ολόσωμες εικόνες, κατά μέτωπο- Άλλωστε ή ίδια ή φύση τοΰ κειμένου οδηγεί στή σκέψη αυτή γιατί, δπως έδειξα αλλού, τούτο είχε κυρίως σκοπό να βοηθήσει να σταθεροποιηθούν οί τύποι τών εικονιζόμενων προσώπων, ώστε να εξασφαλίζεται ή όμοιότης, πού ήταν θεωρητικός δρος θεμελιώδης για τήν ύπαρξη τής εικόνας '. Έξ άλλου το σύντομο αυτό κείμενο καθώς παρέχει τις περιγραφές περιορισμένου αριθμού προσώπων : τοϋ Αδάμ, τών δεκαέξ προφητών, τοϋ Χριστού, μόνο τών δύο κορυφαίων Αποστόλων καί τέλος τών δέκα θεοφόρων πατέρων, φανερώνει δτι ήδη στα χρόνια ανάμεσα στα μέσα τοϋ 9 ου καί το τέλος τοϋ 10 ου αΐώνα οί πατέρες ανεβαίνουν στην ιεραρχία καί έρχονται αμέσως μετά τους δύο κορυφαίους Αποστόλους. Ανάλογη άντίληφη εκφράζουν καί θεωρητικοί τής 'Ορθοδοξίας δ'πως ό (ψευδό) Γερμανός, δταν γράφει: «'Εκκλησία εστίν επίγειος ουρανός... εν πατριάρχαις προτυπωθεΐσα, εν άποστόλοις θεμελιωθεΐσα, εν προφήταις προκηρυχθεΐσα, εν ίεράρχαις κατακοσμηθεΐσα...» '. 'Εάν ή υπόθεση για το μνημειακό πρότυπο τοϋ Έλπίου είναι σωστή, τότε ό β' αυτός τύπος εμφανίζεται ήδη αμέσως μετά τον θρίαμβο τών εικό- 1. Μ. Χατζηδάκη, Έκ τών Έλπίου τοϋ Ρωμαίου, Έπετ. Έι. Βυζ. Σπ., τ. ΙΔ', 1939, σ Μ igne, PG, τ. 98, στ Βλ. καί G. Millet, La dalmatique du Vatican, Παρίσι 1945, a. 86 κ.εξ.

11 96 νων, διαδίδεται κυρίως τον 11 ον και 12 0ν αίώνα καΐ ασφαλώς προχωρεί ώς τις αρχές τοΰ 13 ου αιώνα (Ωρωπός). Το μεγάλο νεκρικό παρεκκλήσι της Μονής τής Χώρας, με τους έ'ξη μετωπικούς ιεράρχες στην κόγχη, αποτελεί χαρακτηριστική επιβίωση, δν δχι επιστροφή, στις αρχές τοΰ 14 ου αιώνα, στο παλαιό θέμα 1. Διότι ήδη μέσα στον 12 αίώνα έ'χει παρουσιασθή μία νέα ουσιαστική εξέλιξη στην εικονογραφία των ιεραρχών : αλλάζουν τή μετωπική στάση και στρέφονται κατά τα τρία τέταρτα με ελαφρό σκύψιμο προς το κέντρο τής κόγχης τοΰ ιερού, κρατώντας ανοικτά ειλητάρια στα χέρια. 'Αρχίζει δηλαδή να εκφράζεται μία εντελώς νέα αντίληψη για το ρόλο των ιεραρχών μέσα στο 'Ιερό : δεν παριστάνονται ως μονωμένα πρόσωπα - εικόνες, άλλα να συλλειτουργούν γΰρω από την Αγία Τράπεζα ( γ' τΰπος ). Άπ' δσο ξέρομε δ νέος αυτός τΰπος, πού πλουτίζει με πνευματική και δογματική σημασία τήν εικονογράφηση τοΰ Ίεροϋ, δεν εμφανίζεται αμέσως ολοκληρωμένος, άλλα περνά κάποιο μεταβατικό στάδιο. Μια από τις παλιότερες ασφαλώς σχετικές παραστάσεις βρίσκεται στην εκκλησία τής Veljusa ( Ν. Σερβία ), τής οποίας οι ωραίες ελληνικές τοιχογραφίες χρονολογούνται από τον εκδότη τους στον 11. Έκεΐ από τους τέσσερες ιεράρχες πού παριστάνονται στην κόγχη, οι δυο μεσαίοι, δ Χρυσόστομος και δ Βασίλειος, στρέφονται προς το κέντρο κρατώντας ανοικτά ειλητάρια - λειτουργούν, ενώ οι δύο ακραίοι, δ 'Αθανάσιος και δ Γρηγόριος δ Θεολόγος, διατηρούν τήν καθαρά μετωπική στάση, μένοντας αδιάφοροι στην λειτουργική πράξη των δύο παρακειμένων πατέρων *. Μέσα στον 12 όμως ολοκληρώνεται ή παράσταση : στο πρώτο στρώμα τών τοιχογραφιών τής βουλγαρικής Μπογιάνας, πού πρέπει να έγιναν στή βυζαντινή εποχή τής περιοχής ( ) καί μάλλον τον 12 παρά τον 11 αιώνα, στην αψίδα παριστάνονται καί οι τέσσερες ιεράρχες γυρισμένοι προς τήν 'Αγία Τράπεζα '. Σέ πολλές άλλες εκκλησίες τής β' πενηνταε- 1. Underwood, Second preliminary Report, 1955, Dumb. Oaks P., t. XI (1957), σ , είκ Βλ. Ν. Jovanovid, Zbornik του 'Efrv. Μουσείου τοΰ Stip, I, , σ. γαλλ. περ 'Ανάλογη έλλειψη οργανικής σχέσης παρουσιάζεται στην παράσταση τής κόγχης τής βασιλικής τοΰ 'Αγ. Νικολάου στο Μελένικο ( 13 s ; ), δπου ένας Ιεράρχης στέκεται μετωπικός καί άσχετος μέ τήν σκηνή τής χειροτονίας τοΰ Άγ. 'Ιακώβου, πού εκτυλίσσεται δίπλα του. Βλ. Α. Stransky, έν Atti del V Congr. Intern, di Studi Bizantini, t. II, 1940, π. CXXXVII, 1. Τή σωστή ερμηνεία τής παράστασης εδωσεν δ Α. Ξυγγόπουλος, Έπετ. Φιλ. Σχ. Θεσσαλονίκης, τ. 6, 1947, σ τοΰ ανατύπου. Πρβλ. άλλη ένδειξη μεταβατικού τύπου, πιο κάτω, στή σ. 99, σημ Α. Grabar, La peinture religieuse en Bulgarie, σ : II ο υ al.

12 ΠΙΝΑΞ 33.«à. - f.-.j^w j «4 j#r BR ail SL Jm* «: <-.. - n.ini idfci ' * * ' -' fc :%" *V à Ωρωπός. Τα ερείπια τοΰ Άγ. Γεωργίου. Ή αψίδα μέ το διπλό στρώμα τοιχογραφιών. (Φωτογρ. Μ. Χατζηδάκη)

13 ΠΙΝΑΞ 34

14 ΠΙΝΑΞ 35 üi ο 3 >?- ö ϊο -s 2 D a»a ST ο ö ~ê- 'S a i 1ST S. -o H

15 ΠΙΝΑΞ 36 Ό "Αγιος 'Ιωάννης δ Χρυσόστομος. ( Λεπτομέρεια Πίν. 34 ). (Φωτογρ. Φ. Ζαχαρίον)

16 ΠΙΝΑΞ 37 Ό "Αγιος Γρηγόριος. (Λεπτομέρεια Πίν. 34). (Φωτογρ. Φ. Ζαχαρϊον)

17 ΠΙΝΑΞ 38 Ή Ν. παραστάδα του Βήματος. "Αγιος διάκονος. (Φωτογρ. Φ. Ζαχαρίον)

18 ΠΙΝΑΞ 39.;..,';'w".> :.* ' _. 'Λ tjf^jr&tf. ζ' -^/''_ρ «ëf 1 -"ΠΖΑ\ "Αγιος διάκονος. ( Λεπτομέρεια Πίν. 38 ). (Φωιογρ, Φ. Ζαχαρίον)

19 97 τίας τοϋ 12<, στο Νέρεζ ( 1164) ι, στη βασιλική των Σερβίων', στους Άγ. 'Ανάργυρους καί στη Μαυριώτισσα της Καστοριάς 8, στο Κουρμπίνοβο 4, στο βουλγαρικό Μπάτσκοβο 6, στην Παναγία τοϋ "Αρακος στην Κΰπρο ( 1192 ) β, στη Μονή Χρυσοστόμου τοϋ Κουτσοβέντη καί στή Μονή Άχειροποιήτου Λαμπούσης Κύπρου 7, στην εκκλησία της Παναγίας στή σερβική Στουντένιτσα, τοϋ , δλοι οί πατέρες της κόγχης συλλειτουργούν. Δεν ξέρω σε δλα αυτά τα μνημεία σε τί στάσεις παριστάνονται οί ιεράρχες στους πλάγιους τοίχους τοϋ Βήματος, άλλα στους 'Αγίους 'Ανάργυρους της Καστοριάς καί στα Σέρβια, οί ιεράρχες πού παριστάνονται στους πλάγιους τοίχους, πού συνέχονται με τήν αψίδα, διατηροΰν τον μετωπικό τΰπο της εικόνας καθώς καί στις ελληνικές τοιχογραφίες 'Αγίου Νικολάου τοϋ Chicheva, στην Κλεισούρα της σερβικής Τρέσκας, 12 ου -13 ου αιώνα 9. 'Αξιοσημείωτος είναι ακόμη καί ένας άλλος μεικτός τύπος, πού φανερώνει επιβίωση της παλαιότερης παράδοσης των ιεραρχών -εικόνων: στο Μπάτσκοβο (12?) 10, στην Παναγία τοϋ "Αρακος 11, στή Ζίτσα 1S, των αρχών τοϋ 14 ου, στον ίδιο τοίχο με τους λειτουργούντες ίεράρχες παριστάνονται μέσα σε πλαίσια, πού μιμούνται κρεμασμένες από τα καρφιά φορητές εικόνες, στηθαΐοι ίεράρχες, σε μετωπική στάση, κρατώντας ευαγγέλιο στα χέρια 18. Λίγο αργότερα, π.χ. στίς τοιχογραφίες της Σοπότσανης, τοϋ , εκτός από τους δέκα ίεράρχες τοϋ ημικυκλίου καί οί τέσσερες ίεράρχες τών πλαγίων τοίχων μετέχουν στην λειτουργία τών άλλων u. Άπο τότε καθιερώνεται καί γενικεύεται το θέμα τών συλλειτουργούντων ιεραρχών, εως το 1. Μ illet-frolo w, τ. Ι, π καί Α. Ξυγγόπουλος, Τα μνημεία τών Σερβίων,'Αθήναι 1957, σ. 41, π Σ. Πελεκανίδης, ε.ά., π. 9 καί Millet-Fr ο low, π Α. Grabar, ε.ά., σ. 57 καί 90 κ.εξ. όπου ή λειτουργική σημασία τοΰ τύπου. 6. Α. Στυλιανού, Πεπραγμένα Θ' Διεθνούς Βυζαντινολογικοΰ Συνεδρίου Θεσσαλονίκης, τ. Α', 1955, σ. 463, 1, π Γ. Σωτηρίου, ε.ά., π Millet-Frolow, ε.ά., π R. Ljubinkovié, Σερβικά έκκλ. μνημεία στην Κλεισούρα τής Τρέσκας, Σκόπια 1940 ( σέρβ. ), σ. 7, είκ Α. Grabar, ε.ά., σ. 57 καί Βλ. σημ Millet-Frolow, π Το συνδυασμένο αυτό θέμα άπαντα στο τέλος τοΰ 13»«στή Χρυσαφίτισσα Λακωνίας, τον 14 στο Nagoricino (V. Petkovic, La peinture serbe du Moyen Age, Ι, Βελιγράδι 1930, 40 ) σε στηθάρια, άλλα όχι σέ απομίμηση εικόνας. Χαρακτηριστική επιβίωση του συνδυασμού στον 16 ν αιώνα βλέπομε στο παρεκκλήσιο τής Μαυριώτισσας τοΰ Πελεκανίδης, ε.ά., π Millet-Frolow, τ. II, 1. Δελτϊον τής Χριστιανικής 'Αρχαιολογικής 'Εταιρείας, Α' 7

20 98 τέλος. Δεν θα tò παρακολουθήσομε στίς αποχρώσεις του, πού σχετίζονται με την παρουσία και με τή μορφή τοϋ 'Αμνού στην εικονιζόμενη Αγία Τράπεζα ', γιατί θα πηγαίναμε μακριά από τους μετωπικούς πατέρες τοϋ Ωρωπού. 'Αρκεί να διαπιστώσομε από την μικρή έρευνα τού θέματος, ότι οί τοιχογραφίες πού εξετάζομε αποτελούν, από άποψη εικονογραφική, μία από τις τελευταίες εκδηλώσεις τού δεύτερου τύπου, δταν ό τρίτος τύπος εΐχεν ήδη επικρατήσει στα κυριώτερα καλλιτεχνικά κέντρα της βυζαντινής περιοχής, χωρίς να έχει όμως ακόμη λησμονηθή εντελώς ό παλαιότερος. Έν τούτοις ή παλαιική παράσταση των ιεραρχών τού 'Ωρωπού έχει επηρεασθή από τήν νεώτερη εικονογραφική εξέλιξη σε δύο σημεία : στην επιλογή των παριστανομένων προσώπων καΐ στον τύπο των αμφίων. Πραγματικά, από εξέταση των πιο αντιπροσωπευτικών μνημείων, μπορεί να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα δτι οί τρεις ιεράρχες Βασίλειος, Χρυσόστομος και Γρηγόριος ό Θεολόγος παίρνουν τήν κεντρική θέση πού τους αρμόζει, μόνο με τήν εμφάνιση και διάδοση τού τύπου των συλλειτουργούντων, δταν ταίριαζε να τιμηθούν ιδιαίτερα οί θεωρούμενοι συγγραφείς λειτουργίας καί συνάμα έξοχοι ρήτορες. Στον πρώτο τύπο οί τρεις ιεράρχες, δταν παριστάνονται στο Δαφνί δεν εικονίζονται καθόλου είναι σκόρπιοι καί δχι απαραίτητοι στο 'Ιερό ( βλ. πιο πάνω ). Στον επόμενο τύπο ή παρουσία καί τών τριών δεν είναι απαραίτητη, επικρατούν οί προτιμήσεις, για λόγους τοπικούς ή άλλους, διαφόρο^ν ιεραρχών καί μάλιστα τών θαυματουργών (βλ. 'Αγ. Σοφία Κιέβου, Χαλκέων, κ.λ.π. ). Μόνο ή εμφάνιση τού τύπου των συλλειτουργούντων συγκεντρώνει αμέσως καί απαραιτήτως γύρω από τήν Τράπεζα καί οπωσδήποτε στίς κεντρικώτερες θέσεις τους τρεις ιεράρχες (Βελιούσα, Μπάτσκοβο κ.λ.π.). "Οπως εδίδασκεν ό αείμνηστος G. Millet, ή προτίμηση αυτή δεν ανταποκρίνεται μόνο στή συμβολική λειτουργική σημασία πού αποκτά ή παράσταση, άλλα καί στην αποκατάσταση τού κύρους καί τής ισοτιμίας τών τριών ιεραρχών, ως συγγραφέων λειτουργιών, ως σοφών «μεγίστων φωστήρων» καί ως υποδειγματικών ρητόρων τής 'Εκκλησίας, πηγής σχεδόν μοναδικής τής βυζαντινής θεολογίας. Ή άνοδος αυτή στην ιεραρχία τών τριών πατέρων πρέπει να σχετισθή καί με τήν καθιέρωση της κοινής εορτής τών Τριών 'Ιεραρχών στον 11 αιώνα 2. Καί στον 'Ωρωπό ή παρουσία καί οί κεντρικές θέσεις πού κατέχουν οί τρεις ανάμεσα στους μετωπικούς ιεράρχες πρέπει να οφείλονται στην επίδραση τού νέου τύπου τών συλλειτουργούντων. Έξ άλλου στην τοιχογραφία τού 'Ωρωπού από τους εξη ιεράρχες πού πα- 1. Stefanescu, ε.ά., σ Βλ. Diet, de théol. catholique, art. Mauropous Jean (Jugie).

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014 Άγιος Νικόλαος με τρεις σκηνές θαυμάτων του Συλλογή Μητροπολιτικού Μεγάρου Ιωαννίνων Προέλευση: Μονή Ελεούσας Νήσου Ιωαννίνων Διαστάσεις 0,92 Χ 0,62μ 1500 Εικόνα με πλαίσιο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου

Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου Τάσος ΜΑΡΓΑΡΙΤΩΦ Δελτίον XAE 1 (1959), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Νίκου Βέη (1883-1958) Σελ. 144-148 ΑΘΗΝΑ 1960 ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίον XAE 4 ( ), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Γεωργίου Α. Σωτηρίου ( ) Σελ Ανδρέας ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑ 1966

Δελτίον XAE 4 ( ), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Γεωργίου Α. Σωτηρίου ( ) Σελ Ανδρέας ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑ 1966 Μία τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του ΙΑ αιώνος, εις τον ναόν του Αγίου Νικολάου της Στέγης (Κακοπετριά, Κύπρος).(Σημείωμα εις μνήμην του αειμνήστου Καθηγητού Γεωργίου Α. Σωτηρίου) (πίν. 75-76)

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Μάριος Χειμαριός Μάριος Χειμαριός, Κέρκυρα, Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου (Αρχιτεκτονική/ Ιστορία ) www.24grammata.com1 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά)

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) 28/01/2019 Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) / Επικαιρότητα Tα ψηφιδωτά αποτελούν είδος της εικονιστικής τέχνης που καλλιεργείται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους]

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους] ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ Η Χριστιανική Ζωγραφική διαιρείται συνήθως σε τρεις μεγάλες περιόδους Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [330-1453] και Γ. Μεταβυζαντινή

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης BYZANTINH TEXNH:AΡXITEKTONIKH kαι ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ H Βυζαντινή αρχιτεκτονική και ως αναπόσπαστο τμήμα της η ζωγραφική: - Ψηφιδωτή και νωπογραφία- νοείται η τέχνη που γεννήθηκε και ήκμασε μεταξύ 4ου και 15ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ»

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΑΘΗΝΑ 2012 ΕΡΓΟ: ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΕΚΠΟΝΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Είναι η τέχνη της απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών Είναι η ζωγραφική παράσταση θρησκευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΟΣΥΝΗΣ. Επιμέλεια: Αναστασία Τσουμενή Ιερός Ναός Αγίου Τρύφωνα - Καματερό

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΟΣΥΝΗΣ. Επιμέλεια: Αναστασία Τσουμενή Ιερός Ναός Αγίου Τρύφωνα - Καματερό ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΟΣΥΝΗΣ Επιμέλεια: Αναστασία Τσουμενή Ιερός Ναός Αγίου Τρύφωνα - Καματερό Ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερεύς και ως καλός ποιμένας ήρθε στον κόσμο για να οδηγήσει τα πρόβατά Του στην αληθινή

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Σύμφωνα με επιγραφή του βόρειου τοίχου του ναού, ο ναός κτίστηκε το 1280 από τον Ιωάννη Μουτουλλά και τη σύζυγο του Ειρήνη.

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου. Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη

Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου. Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη Διδακτικό υλικό Μάθηµα: Θρησκευτικά Πρότυπο Πειραµατικό Σχολείο Πανεπιστηµίου Αθηνών Τάξη: Β Γυµνασίου Καθηγητής: Γ. Παπαδάκης

Διαβάστε περισσότερα

6.2 Υπόστρωμα Συνεκτικότητα και πρόσφυση, αποσπάσεις Εικ.41, 42

6.2 Υπόστρωμα Συνεκτικότητα και πρόσφυση, αποσπάσεις Εικ.41, 42 διαφόρων κατευθύνσεων και ανοιγμάτων στις ενώσεις των τοίχων αλλά και περιμετρικά στην τοιχοποιία. Μία άλλη αιτία της αποδιοργάνωσης της τοιχοποιίας, είναι η εξασθένιση του υλικού της ξυλοδεσιάς που είχε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης)

ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης) ΕΛΕΥΘΕΡΟ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Β Ενιαίου Λυκείου (Μάθημα : Κατεύθυνσης) ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Το μάθημα απευθύνεται σε μαθητές με ειδικό ενδιαφέρον για το ΣΧΕΔΙΟ (Ελεύθερο και Προοπτικό) και που ενδέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο Τα όρια του βυζαντινού κράτους από τα μέσα του 7ου ως τον 9ο αιώνα. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. ΙΜΕ http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o2p 2.html I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

«Το χρώμα είναι το πλήκτρο. Το μάτι είναι το σφυρί. Η ψυχή είναι το πιάνο με τις πολλές χορδές»

«Το χρώμα είναι το πλήκτρο. Το μάτι είναι το σφυρί. Η ψυχή είναι το πιάνο με τις πολλές χορδές» ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ «Το χρώμα είναι το πλήκτρο. Το μάτι είναι το σφυρί. Η ψυχή είναι το πιάνο με τις πολλές χορδές» W. kandinsky Το χρώμα είναι αναπόσπαστα δεμένο με ότι βλέπουμε γύρω μας. Από τον γύρω

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα φύλλα εργασίας προέρχεται εξολοκλήρου από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Διαβάζουμε: Οι Κυκλάδες οφείλουν το όνομά τους στη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

Μιχάλης Μακρή EFIAP. www.michalismakri.com

Μιχάλης Μακρή EFIAP. www.michalismakri.com Μιχάλης Μακρή EFIAP www.michalismakri.com Γιατί κάποιες φωτογραφίες είναι πιο ελκυστικές από τις άλλες; Γιατί κάποιες φωτογραφίες παραμένουν κρεμασμένες σε γκαλερί για μήνες ή και για χρόνια για να τις

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη

ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενικά για την Κρητική σχολή 3 Τεχνοτροπία 5 Εικόνες.9 Πηγές, συνεργασία, επικοινωνία 13 2 Γενικά για την Κρητική Σχολή

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα A: Παλαιοχριστιανική Τέχνη (2 ος αι. αρχές 7 ου αι.) - Παλαιοχριστιανική και Προεικονομαχική Εικονογραφία. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ

Διαβάστε περισσότερα

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Στα βαμβακοχώραφα της Κωπαΐδας (12 χλμ ΒΑ της Λιβαδειάς), υπάρχει ένας τόπος κατοικημένος από τα προϊστορικά χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Από την εποχή του εσποτάτου της Ηπείρου στα Βυζαντινά χρόνια στο νησί των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν Μονές και Ησυχαστήρια, που με την πάροδο του χρόνου η φήμη, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος 2017-2018 ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΤΣΙΡΙΓΩΤΗ Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών

Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών 17/05/2019 Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών / Ιερές Μονές Το Μοναστήρι είναι κτισμένο στη Βορινή πλευρά ενός αντερείσματος που ενώνει τον Ταΰγετο με τα τελευταία προς Ανατολή προ βουνά

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Χρώμα. Εισαγωγή στο χρώμα και την ανάπτυξη της συνθετικής λειτουργίας των

Εισαγωγή στο Χρώμα. Εισαγωγή στο χρώμα και την ανάπτυξη της συνθετικής λειτουργίας των Στέλιος Μιχαήλ Ε.Ε.Κ.Κ. 8 Δεκεμβρίου 2010 Εισαγωγή στο Χρώμα Εισαγωγή στο χρώμα και την ανάπτυξη της συνθετικής λειτουργίας των χρωμάτων. Το φως ως στοιχείο που ειδικεύει και τροποποιεί το χρώμα. Θα μιλήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Γενική Εισαγωγή..2 - Iστορική αναδρομή....3-4 - Περιγραφή του χώρου.....5-8 - Επίλογος...9 - Βιβλιογραφία 10 1 Γενική Εισαγωγή Επίσκεψη στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Το Επαρχιακό Μουσείο της

Διαβάστε περισσότερα

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Η γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου είναι η σημαντικότερη, η λαμπρότερη, η πιο χαρούμενη μέρα μέσα στον εορταστικό κύκλο της Χριστιανοσύνης. Και

Διαβάστε περισσότερα

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν.

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν. . ίέ ι;κ ί ν. f >.. - i V. ;ΐ \ i i ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ 026000265336 i- ψ,. Ϊ 1». ί 1 ι ] Iτ I V.. ' ν' ;. V! 1 ] * /.. > ' > : ' >7' ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΚΑΤΣΕΛΑΚΗ JJ Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ Υ Μ ΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Ηρεμία, στατικότατα, σταθερότητα

ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Ηρεμία, στατικότατα, σταθερότητα ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (μάθημα κατεύθυνσης) Τι είναι η δομή και η σύνθεση ενός εικαστικού έργου. Είναι η οργάνωση όλων των στοιχείων ενός έργου σε ένα ενιαίο σύνολο με στόχο να εκφράσουν κάποια

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ

Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ Ένα ξεχασμένο θέατρο. (το Ρωμαϊκό Ωδείο) Έφη Νικολοπούλου, ΒΠΠΓ Στο ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στη Κρήτη, έχουν εντοπιστεί από τους αρχαιολόγους τέσσερις θεατρικοί χώροι διαφορετικών εποχών.

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Η πρώτη οπτική επαφή με τα Αμπελάκια δίνει στον ταξιδιώτη την εντύπωση ότι αυτό το χωριό διαφέρει από τα άλλα... και όντως αυτό συμβαίνει.

Η πρώτη οπτική επαφή με τα Αμπελάκια δίνει στον ταξιδιώτη την εντύπωση ότι αυτό το χωριό διαφέρει από τα άλλα... και όντως αυτό συμβαίνει. Πέντε χιλιόμετρα από τα στενά των Τεμπών, ανηφορίζοντας κανείς μπορεί να δει να ξεπροβάλουν τα Αμπελάκια Λάρισας, η Ιστορική Κοινότητα των Αμπελακίων όπως έχει επικρατήσει. Βρίσκεται στους πρόποδες του

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5

Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης Ονόματα Ομάδων: 1. Μικροί Πράκτορες 2. LaCta 3. Αλλοδαποί 4. Η Συμμορία των 5 Αρχικές Σκέψεις Πόσο καλά γνωρίζουμε την πόλη μας; Πόσο καλά ξέρουμε την

Διαβάστε περισσότερα

Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114)

Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114) Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114) Μανόλης ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Δελτίον XAE 5 (1969), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Δημητρίου Ευαγγελίδη (1888-1959) Σελ. 299-302 ΑΘΗΝΑ 1969 Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΦΡΑΓΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΗΣ (ΠΙΝ. 114)

Διαβάστε περισσότερα

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 2 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ο ναός κάποτε ήταν μέρος του μοναστηριού, αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό,

Διαβάστε περισσότερα

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα είναι µια έντονη διαµαρτυρία εναντίον του πολέµου και της καταστροφής που αυτός σπέρνει. Τα µήνυµα που θέλει να

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ:

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: ΜΑΘΗΜΑ 18 Ο ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: 1. Η αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΠΛΑΝΟ 2 ΗΣ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΠ 12, 2007-2008 ΘΕΜΑ: «Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η τέχνη του Βυζαντίου διατήρησε διαχρονικά δεσμούς με την αρχαιοελληνική παράδοση είτε από την άποψη της θεματολογίας είτε

Διαβάστε περισσότερα

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου Τμήμα: Β 2 Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: Γιάννης Περιβολάρης Χριστίνα Μπενάκη Γιώργος Ρέτσας Στέλλα Φάσο Μαρία Τάλο Παναγιώτης Παναγιώτου Μαρία Σταμέλου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 5: Άγιοι Αρχιεπίσκοποι της Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ- ΠΑΛΑΙΧΩΡΙ Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος είναι ένα μικρό παρεκκλήσι που χτίστηκε στις αρχές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 26η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Χριστιανούπολη, Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Σημαντικό οικοδομικό συγκρότημα του 11ου- 12ου αιώνα, που αποτελείται από τον οκταγωνικού τύπου ναό και το επισκοπικό

Διαβάστε περισσότερα

Το φως στη βυζαντινή ζωγραφική

Το φως στη βυζαντινή ζωγραφική 23 Νοεμβρίου 2016 Το φως στη βυζαντινή ζωγραφική Πολιτισμός / Ζωγραφική & Εικαστικές Τέχνες Μαρία Ι.Καζαμία-Τσέρνου, Αναπλ. Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ «Καί ε πεν Θεός γενηθήτω

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα,

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινή Τεχνη. Περίοδοι της χριστιανικής ζωγραφικής:

Βυζαντινή Τεχνη. Περίοδοι της χριστιανικής ζωγραφικής: Βυζαντινή Τεχνη Περίοδοι της χριστιανικής ζωγραφικής: 1. Παλιαοχριστιανική Τέχνη και Πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος-7ος αιώνας) 2. Εικονομαχία και βυζαντινή τέχνη (8ος-12ος αιώνας) 3. Περίοδος των Παλαιολόγων

Διαβάστε περισσότερα

Μιχάλης Μακρή EFIAP. Copyright: 2013 Michalis Makri

Μιχάλης Μακρή EFIAP. Copyright: 2013 Michalis Makri Μιχάλης Μακρή EFIAP Copyright: 2013 Michalis Makri Copyright: 2013 Michalis Makri Less is more Less but better Copyright: 2013 Michalis Makri Ο μινιμαλισμός ορίζεται ως η εξάλειψη όλων των στοιχείων που

Διαβάστε περισσότερα

Υλικά, Γραμμές και Τεχνικές στο Ελεύθερο Σχέδιο

Υλικά, Γραμμές και Τεχνικές στο Ελεύθερο Σχέδιο Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Α Υλικά, Γραμμές και Τεχνικές στο Ελεύθερο Σχέδιο Σκοπός Σκοπός του κεφαλαίου αυτού είναι να γνωρίσουν οι μαθητές τα υλικά που χρειάζονται για το ελεύθερο σχέδιο και τον τρόπο που θα τα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η σημερινή βασιλική «Αγ. Σοφία» βρίσκεται στο κέντρο της κύριας νεκρόπολης της αρχαίας πόλης Σέρντικα. Σ αυτή την περιοχή έχουν ανακαλυφθεί

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (Καριγέ Τζαμί) ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 3o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΤΟΣ ΤΑΞΗ Β1

Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (Καριγέ Τζαμί) ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 3o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΤΟΣ ΤΑΞΗ Β1 Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (Καριγέ Τζαμί) ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 3o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΤΑΞΗ Β1 Η Mονή της Χώρας-Γενικά Μερικά από τα καλύτερα δείγματα των ψηφιδωτών της βυζαντινής τέχνης διατηρούνται

Διαβάστε περισσότερα

Τηλεπισκόπηση. Ψηφιακή Ανάλυση Εικόνας Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ εικόνας

Τηλεπισκόπηση. Ψηφιακή Ανάλυση Εικόνας Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ εικόνας Τηλεπισκόπηση Ψηφιακή Ανάλυση Εικόνας Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ εικόνας Η βελτίωση εικόνας ασχολείται με την τροποποίηση των εικόνων ώστε να είναι πιο κατάλληλες για την ανθρώπινη όραση. Ανεξάρτητα από το βαθμό της ψηφιακής

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης 1ης Διαδρομής Μονή Βαλτάδων Ναός Οσίου Δαυίδ Βυζαντινό Λουτρό Ναός Αγίου Νικολάου (Ορφανού) Ναός Αγίου Παντελεήμονα Ναός Σωτήρως Χριστός Ροτόντα Παλιά Πόλη,Κάστρα 2ης

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία του Άρακα Ελληνικά

Παναγία του Άρακα Ελληνικά 1 Παναγία του Άρακα Ελληνικά 2 ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΚΑ Ο ναός της Παναγίας του Άρακα που φαίνεται να κτίστηκε γύρω στο 1191, πιθανότατα πήρε το όνομά του από το «αρακάς», όπως και πολλά άλλα φυτονυμικά επώνυμα

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική εργασία Da Vinci «ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ» 2º ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

Ερευνητική εργασία Da Vinci «ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ» 2º ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Ερευνητική εργασία Da Vinci «ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ» 2º ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 Υπεύθυνοι μαθητές Τζούρι Άρτεμις Σίμος Νίκος Πέτσιος Αναστάσης Σακελλίων Γρηγόρης Υπεύθυνοι καθηγητές: Αδαμάρα Ζούλας

Διαβάστε περισσότερα

Κάτοψη της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας.

Κάτοψη της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ KΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 6 η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Εικ. 8 Η παράσταση με τους συλειτουργούντες Ιεράρχες στην κόγχη του Ιερού Βήματος.

Εικ. 8 Η παράσταση με τους συλειτουργούντες Ιεράρχες στην κόγχη του Ιερού Βήματος. Εικ. 8 Η παράσταση με τους συλειτουργούντες Ιεράρχες στην κόγχη του Ιερού Βήματος. Εικ. 9 Η παράσταση με τους συλειτουργούντες Ιεράρχες στην κόγχη του Ιερού Βήματος. 20 Εικ. 10 Ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερέας

Διαβάστε περισσότερα

Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία

Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία Πάτρα, Δεκέμβρης 2012 Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την πληροφόρηση; Πώς μπορεί η φωτογραφία να είναι τέχνη, εάν είναι στενά συνδεδεμένη με την αυτόματη

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου 28/07/2019 Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου / Ορθόδοξες Προβολές Στη βορειοανατολική ακμή των τειχών της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και σε απόσταση μόλις Παντελεήμονος.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΛΥΣΕΙΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΛΥΣΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 Μάθημα: ΣΧΕΔΙΟ ΜΟΔΑΣ (358) Ημερομηνία: Τρίτη, 01 Ιουνίου 2010 Ώρα εξέτασης: 11.00

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη Νάγια Οικονομίδου 2014-2015 1 Περιεχόμενα Πρόλογος...3 1. Γνωρίσματα Κυκλαδικής Τέχνης...4 Πτυόσχημα ειδώλια.5 Βιολόσχημα ειδώλια 6

Διαβάστε περισσότερα

Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής

Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής 25 Μαΐου 2018 Ερμηνεία και Θεολογία στην εικόνα της Πεντηκοστής Θρησκεία / Θεολογία της εικόνας Ιεροδιάκονος π. Φιλάρετος, Ι. Μ. Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων Η εκκλησιαστική τέχνη, όπως κάθε άλλη τέχνη, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ.

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ. ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ. ΠΟΜΠΗΪΑ : ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ ΔΡΟΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΡΥΣΗ ΛΕΚΑΝΗ Ψηφιδωτό του 2ου στυλ Το μωσαϊκό αυτό προέρχεται από την ομώνυμη οικία και έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Θρησκευτικά B Δημοτικού (Μέρος Α ) Ομορφος κόσμος ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Θρησκευτικά Β Δημοτικού Ομορφος κόσμος (Μέρος A ) Συγγραφική ομάδα:

Διαβάστε περισσότερα

Αυτός είναι ο αγιοταφίτης που περιθάλπει τους ασθενείς αδελφούς του. Έκλεισε τα μάτια του Μακαριστού ηγουμένου του Σαραντάριου.

Αυτός είναι ο αγιοταφίτης που περιθάλπει τους ασθενείς αδελφούς του. Έκλεισε τα μάτια του Μακαριστού ηγουμένου του Σαραντάριου. 01/08/2019 Αυτός είναι ο αγιοταφίτης που περιθάλπει τους ασθενείς αδελφούς του. Έκλεισε τα μάτια του Μακαριστού ηγουμένου του Σαραντάριου. Πατριαρχεία / Πατριαρχείο Ιεροσολύμων Ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής

Διαβάστε περισσότερα

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα!

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! 10 Σεπτεμβρίου 2019 Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! Επιστήμες / Εκδόσεις Πασχάλης Ανδρούδης, Μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης (Παναγιώτης Κυρανούδης)

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι.

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Ο Παρθενώνας ως χριστιανικός ναός, Κάτοψη. Οι αριθμοί δηλώνουν σε ποιους κίονες υπάρχουν χαράγματα και πόσα σε καθέναν από αυτούς (Ορλάνδος Α.Βρανούσης Λ., Τα χαράγματα του

Διαβάστε περισσότερα

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας ΥΠΟΥΡΓΕΊΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΎ ΓΕΝΙΚΉ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΉΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΉΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΆΣ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΊΩΝ/ΤΜΉΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Τ.Ε.Ι. ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ:ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο)

Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο) 26/02/2019 Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο) / Ορθόδοξες Προβολές Το εν λόγω επιγονάτιο ανήκει στην κατηγορία των λειτουργικών ενδυμάτων και λόγω του ότι χρησιμοποιήθηκε από τον Άγιο Νικόλαο

Διαβάστε περισσότερα

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους.

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. 1ο ΓΕΛ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ 2011-2012 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ PR1 ΟΜΑΔΑ 3 Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. Αρχαϊκή, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή Περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΓΕΑ. Γνωριμία με μια πόλη της αρχαίας Αρκαδίας ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΓΕΑ

ΤΕΓΕΑ. Γνωριμία με μια πόλη της αρχαίας Αρκαδίας ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΓΕΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΓΕΑ ΤΕΓΕΑ Γνωριμία με μια πόλη της αρχαίας Αρκαδίας Εύη Αργυροπούλου Αρχαιολόγος MA- Διπλωματούχος ξεναγός Τ: 697.323.2989 email: evan.argyropoulou@gmail.com Στάση 1η Αρχαιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Ελληνικά 1 Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Δεν έχουμε πληροφορίες για το πότε κτίστηκε η Μονή, πιθανότατα όμως να τοποθετείται στα μέσα του 16 ου αιώνα. Η εκκλησία είναι το παλαιότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» Διδάσκουσα: Κούβου Ουρανία Φοιτήτρια: Παπαϊωάννου Αργυρώ

Διαβάστε περισσότερα

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάς Ζωγράφου Πύργος Χελανδαρίου Πύργος Καρακάλλου Πύργος Σταυρονικήτα Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Κιόσκι Κιόσκι Αγίου Παύλου Ι.Μ. Διονυσίου,

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη : Χρονολόγηση. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Περίληψη : Χρονολόγηση. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Περίληψη : Στο κάτω δυτικό παρεκκλήσιο του συγκροτήματος του Αγίου Σάββα στην Τραπεζούντα σώζονταν δύο στρώματα τοιχογραφιών που αντιστοιχούσαν σε δύο περιόδους διακόσμησης. Το πρώτο στρώμα κάλυπτε τους

Διαβάστε περισσότερα