Γεώργιος Ακροπολίτης

Transcript

1 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, Περίληψη : Ο ( ) ήταν από τους σημαντικότερους λογίους της εποχής του. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και εντάχθηκε στην αυλή του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Γ Βατάτζη. Ανέλαβε υψηλότατα κρατικά και εκπαιδευτικά αξιώματα και πήρε ενεργό μέρος στα σημαντικότερα γεγονότα της εποχής του, στρατιωτικά και πολιτικά. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της έριδας των αρσενιατών και συμμετείχε ως αντιπρόσωπος του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου στην ενωτική Β Σύνοδο της Λυών (1274). Εξαιτίας της φιλοενωτικής στάσης του, το 1283, μετά το θάνατό του, οι ανθενωτικοί έριξαν τα περισσότερα έργα του στην πυρά. Το σημαντικότερο διασωθέν έργο του, Χρονική συγγραφή, ιστορική αφήγηση που καλύπτει την περίοδο , διακρίνεται για την αντικειμενικότητα και τη νηφαλιότητά του. Τόπος και Χρόνος Γέννησης 1217, Κωνσταντινούπολη Τόπος και Χρόνος Θανάτου 1282, Κωνσταντινούπολη Κύρια Ιδιότητα μέγας λογοθέτης, ιστορικός 1. Βιογραφικά στοιχεία Ο γεννήθηκε το 1217 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, που συνδεόταν συγγενικά με τον Ιωάννη Γ Βατάτζη, αυτοκράτορα της Νίκαιας. Συνδέθηκε μέσω επιγαμίας με τον Μιχαήλ Η Παλαιολόγο 1 και απέκτησε δύο γιους, τον Κωνσταντίνο Ακροπολίτη, κρατικό αξιωματούχο και λόγιο, και τον Μελχισεδέκ, μοναχό, άνδρα εγνωσμένης μόρφωσης Σπουδές Ο Ακροπολίτης παρακολούθησε τα βασικά στάδια της εκπαίδευσης στην Κωνσταντινούπολη (ιερά γράμματα και εγκύκλιο παιδεία). Το 1233, σε ηλικία δεκαέξι ετών, ο πατέρας του τον έστειλε στη Νίκαια, για να μορφωθεί και να ενταχθεί στην αυτοκρατορική αυλή. Ο Ιωάννης Γ Βατάτζης ανέλαβε υπό την προστασία του τον νεαρό Ακροπολίτη και ενδιαφέρθηκε προσωπικά για τις ανώτερες σπουδές του. Το 1234, με μια ομάδα νεαρών αριστοκρατών, τον έστειλε στη σχολή του Θεόδωρου Εξαπτέρυγου, όπου διδάχθηκε ρητορική. Μετά το θάνατο του Εξαπτέρυγου, περί το 1235, ο Ακροπολίτης συνέχισε τις σπουδές του με τον Νικηφόρο Βλεμμύδη. Από τον Βλεμμύδη διδάχθηκε φυσικές επιστήμες, στις οποίες επέδειξε ιδιαίτερη έφεση. 2 Παρόλο που ολοκλήρωσε αυτό τον κύκλο σπουδών περί το 1239, συνέχισε ανεξάρτητα τις φιλοσοφικές του σπουδές, μελετώντας Πλάτωνα, Πρόκλο, Ιάμβλιχο και Πλωτίνο. 2. Διδακτική σταδιοδρομία Μετά το πέρας των σπουδών του με τον Βλεμμύδη, ο εντάχθηκε ως αξιωματούχος στην αυτοκρατορική αυλή. Το 1246 ανέλαβε τη διδασκαλία του διαδόχου Θεοδώρου Β Λασκάρεως, με τον οποίο συνδεόταν ήδη φιλικά. Το πρόγραμμα σπουδών ήταν μακροχρόνιο, κράτησε σχεδόν πέντε χρόνια, διακοπτόμενο κατά διαστήματα λόγω των υποχρεώσεων του Ακροπολίτη ως αξιωματούχου, και το παρακολουθούσαν και άλλοι μαθητές εκτός από τον Θεόδωρο, πιθανόν οι γραμματείς του ή ένας μικρός κύκλος νέων λογίων που είχε σχηματισθεί στη Νίκαια. Ο Θεόδωρος διέθετε ήδη μια αξιόλογη βιβλιοθήκη που την έθεσε στη διάθεση του τμήματος. Αλλά και ο ίδιος ο Ακροπολίτης είχε την ευκαιρία να δει Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 1/8

2 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, διάφορα χειρόγραφα στις ανακατακτημένες περιοχές, ώστε να διευρύνει τις φιλοσοφικές αναζητήσεις και γνώσεις του και να προσπαθήσει να τις μεταδώσει στους μαθητές του. Ιδιαίτερη βαρύτητα έδινε στη διδασκαλία της ρητορικής και των μαθηματικών. Όπως φαίνεται από το εγκώμιο που του αφιέρωσε ο Θεόδωρος Β Λάσκαρις το 1252, ο Ακροπολίτης προκαλούσε τον ενθουσιασμό των μαθητών του για τη διδακτική του μέθοδο, τη μεγάλη κατάρτισή του, τη ρητορική του δεινότητα και την αναμφισβήτητη υπεροχή του έναντι των συγχρόνων του. 3 Μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης (1261) ο εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα. Η φήμη του ως δασκάλου ήταν ήδη μεγάλη. Έτσι, όταν ο Μιχαήλ Η Παλαιολόγος αποφάσισε την επαναλειτουργία αυτοκρατορικής σχολής ανώτερης εκπαίδευσης, ο Ακροπολίτης ανέλαβε επικεφαλής. Στη σχολή αυτή δίδασκε ρητορική χρησιμοποιώντας τα Προγυμνάσματα του Αφθόνιου και την Τέχνην ρητορικήν, ην μετά χείρας έχουσι άπαντες του Ερμογένους, αριθμητική με βάση τα έργα του Νικόμαχου του Γερασηνού και γεωμετρία με βάση τα έργα του Ευκλείδη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ακροπολίτης θεωρούσε απαραίτητη τη γνώση της αριθμητικής και της γεωμετρίας για να περάσουν οι μαθητές του στο ανώτερο στάδιο, τη σπουδή της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Φαίνεται ότι ο Ακροπολίτης ήταν πολύ επιτυχημένος δάσκαλος 4 και συνιστά έναν από τους θεμελιωτές της πρώιμης παλαιολόγειας αναγέννησης των γραμμάτων και των τεχνών. 5 Μεταξύ των μαθητών του στο ίδρυμα αυτό συγκαταλέγονται ο Γεώργιος Κύπριος 6 (μετέπειτα πατριάρχης Γρηγόριος Β ) και ο Ιωάννης Πεδιάσιμος. Στον πνευματικό του κύκλο ανήκαν και ορισμένοι από τους επικεφαλής των ενωτικών, όπως ο Κωνσταντίνος Μελιτηνιώτης και ο Γεώργιος Μετοχίτης. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ο Ακροπολίτης σταμάτησε να διδάσκει στη σχολή. Είναι πιθανόν αυτό να συνέβη το 1274, όταν πήγε στη Λυών για να συμμετάσχει στην ενωτική σύνοδο ως εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η. 3. Πολιτική σταδιοδρομία Ο συμμετείχε στα σημαντικότερα γεγονότα της εποχής του και πήρε ενεργό ρόλο στις σημαντικές διαμάχες που απασχόλησαν τόσο την Αυτοκρατορία της Νίκαιας όσο και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά την ανακατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Η πολιτική του στάση χαρακτηρίζεται συνήθως από εκτίμηση των γεγονότων και των αναγκών που κάθε φορά προέκυπταν και έπρεπε να αντιμετωπιστούν άμεσα. Ως αξιωματούχος της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, αρχικά με τα καθήκοντα του γραμματικού, ο Ακροπολίτης ακολούθησε τον αυτοκράτορα Ιωάννη Γ Βατάτζη στις ευρωπαϊκές εκστρατείες του και συνέτασσε τις επιστολές με τις οποίες ανακοινώνονταν οι επιτυχίες του. Στη συνέχεια ανέλαβε καθήκοντα μεγάλου λογαριαστού και το 1246 διορίστηκε λογοθέτης του γενικού. Το 1255, επί Θεοδώρου Β Λασκάρεως, ο ανέλαβε μέγας λογοθέτης, αξίωμα που διατήρησε μέχρι και το θάνατό του. Το 1256, με εξουσιοδότηση του αυτοκράτορα, συνέταξε το κείμενο της βυζαντινοβουλγαρικής συνθήκης, μετά την ήττα των Βουλγάρων στο Ροπέλιο (Ρούπελ). Παρά ένα επεισόδιο αντιδικίας με τον Θεόδωρο Β εξαιτίας αυτού του κειμένου, 7 στη συνέχεια ο Ακροπολίτης διορίστηκε πραίτωρ των στρατευμάτων της Νίκαιας στη Μακεδονία. Ως στρατηγός πήρε μέρος στη μάχη της Πριλάπου (1257), όπου όμως αιχμαλωτίστηκε από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β Άγγελο. Για δύο χρόνια έμεινε φυλακισμένος, μέχρι που απελευθερώθηκε από τον στρατό του Παλαιολόγου, που επιβλήθηκε επί των στρατευμάτων της Ηπείρου στην Καστοριά. Ο Ακροπολίτης επέστρεψε στη Νίκαια το 1260 και εντάχθηκε στην αυλή του νέου αυτοκράτορα, του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου, 8 διατηρώντας το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους επισκέφθηκε ως αυτοκρατορικός αντιπρόσωπος τον τσάρο των Βουλγάρων Κωνσταντίνο Τιχ, για να τον πείσει να διατηρήσει ουδέτερη στάση στη βυζαντινολατινική διαμάχη, στόχο τον οποίο επέτυχε. Το 1261 ο Ακροπολίτης ανέλαβε να γράψει τους ύμνους προς τον Θεό και τις ευχές υπέρ της βασιλείας που απήγγειλε από τον πύργο της Χρυσής Πύλης ο μητροπολίτης Κυζίκου Γεώργιος Κλειδάς, κατά τη θριαμβευτική είσοδο του Μιχαήλ Η στην Κωνσταντινούπολη. Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 2/8

3 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, Ενεργός ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Ακροπολίτης και στο ζήτημα της έριδας των αρσενιατών. Το 1268, στο πλαίσιο των καθηκόντων τα οποία απέρρεαν από το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη που κατείχε, ανέλαβε την αντιμετώπιση των αρσενιατών, έπειτα από έκκληση του πατριάρχη Ιωσήφ ( ). Ο Ακροπολίτης πραγμάτωσε την κρατική πολιτική, η οποία πρέσβευε την καταστολή του κινήματος και με βία. Έτσι αναφέρεται ότι επέτρεψε ξυλοδαρμούς και διαπομπεύσεις, ενώ οι διακεκριμένοι οπαδοί του πρώην πατριάρχη Αρσενίου καταδικάζονταν σε εξορία ή και θάνατο. 9 Μία από τις σημαντικές στιγμές στην πολιτική σταδιοδρομία του Γεωργίου Ακροπολίτη ήταν η συμμετοχή του ως εκπροσώπου του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η στη Β Σύνοδο της Λυών για την ένωση των εκκλησιών. Αν και όταν ήταν φυλακισμένος στην Ήπειρο ο Ακροπολίτης είχε καταφερθεί σε δύο πραγματείες του εναντίον των Λατίνων, στην παρούσα στιγμή έκρινε ότι η προσπάθεια για την ένωση των εκκλησιών ήταν επιβεβλημένη για πολιτικούς λόγους, δηλαδή για να εξασφαλίσει το Βυζάντιο τη βοήθεια των Δυτικών εναντίον των εχθρών του στην Ανατολή. Έτσι ο Ακροπολίτης τέθηκε επικεφαλής της βυζαντινής αντιπροσωπείας 10 που αναχώρησε για τη Λυών τον Μάρτιο του Στη σύνοδο αυτή ο Ακροπολίτης αποδέχθηκε εκ μέρους του Βυζαντινού αυτοκράτορα τις αποφάσεις για την αποδοχή των πρωτείων του πάπα μεταξύ των πέντε πατριαρχείων και του filioque. Μετά το πέρας της συνόδου, οι Βυζαντινοί απεσταλμένοι πέρασαν το καλοκαίρι στην Ιταλία με τον πάπα και επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Η τελευταία αποστολή που ανέλαβε ο Ακροπολίτης ήταν ως αυτοκρατορικός απεσταλμένος στον αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Ιωάννη Β Μέγα Κομνηνό. Σκοπός της αποστολής αυτής ήταν η διαπραγμάτευση επιγαμίας μεταξύ του Ιωάννη και της κόρης του Μιχαήλ Ευδοκίας. Μετά την επιστροφή του από την Τραπεζούντα, πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το ίδιο έτος (1282), λίγους μήνες πριν από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η. 4. Έργο Δεν έχει διασωθεί πλήρως το έργο του Γεωργίου Ακροπολίτη, γιατί το 1283, μετά το θάνατό του, μεγάλο μέρος των γραπτών του ρίχτηκε στην πυρά από τους ανθενωτικούς, που τον θεωρούσαν έναν από τους κυριότερους αντιπάλους τους Χρονική συγγραφή Η Χρονική συγγραφή είναι το κυριότερο έργο του Γεωργίου Ακροπολίτη. Σώζεται και σε μια μικρότερη παραλλαγή, με τίτλο Ποίημα Χρονικόν. Η Χρονική συγγραφή αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή μας για την περίοδο από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (1204) μέχρι και την επανακατάκτησή της από τους Βυζαντινούς το Ουσιαστικά συνιστά το χρονικό της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας και αποτελεί συνέχεια του ιστορικού έργου του Νικήτα Ακομινάτου. Ο Ακροπολίτης έχει απόλυτη εποπτεία των γεγονότων που περιγράφει, αφού στα περισσότερα από αυτά διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο ως κρατικός αξιωματούχος, για τα υπόλοιπα είχε τη δυνατότητα να ανατρέξει και σε επίσημες πηγές. Ως βασική του αρχή, όπως λέει ο ίδιος στο προοίμιο του έργου του, θέτει τη ρήση του Τάκιτου «sine ira et studio» και εξηγεί ότι γράφει μόνο «ιστορίας χάριν και του μη λήθης βυθώ». 11 Η αφήγησή του είναι σύντομη, σαφής και νηφάλια και στηρίζεται σε γεγονότα, αν και μερικές φορές, ειδικά όσον αφορά γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησε, γίνεται μεροληπτική. Ιδιαίτερο βάρος δίνει ο Ακροπολίτης στην παρουσίαση των συσχετισμών των δυνάμεων και των σημαντικών ιστορικών προσώπων, τα οποία δεν παρουσιάζονται καθόλου τυποποιημένα. Αντίθετα, προσπαθεί να κρατήσει αποστάσεις και να παρουσιάσει πρόσωπα και γεγονότα στις ρεαλιστικές τους διαστάσεις, μη διστάζοντας να χρησιμοποιήσει και χιουμοριστικές περιγραφές. Η γλώσσα της Χρονικής συγγραφής είναι απλή, χωρίς πολλά ρητορικά σχήματα και ιδιαίτερα περιεκτική. Οι προτάσεις είναι σύντομες και το λεξιλόγιο πλούσιο, αφού περιλαμβάνει από ομηρικές λέξεις μέχρι και εκφράσεις της καθομιλουμένης. Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 3/8

4 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, Το ιστορικό έργο του Ακροπολίτη αποτέλεσε πηγή για το χρονικό του Εφραίμ και τη χρονογραφία του Θεόδωρου Σκουταριώτη Ποιήματα, Επιτάφιοι, πραγματείες Από το ποιητικό έργο του Ακροπολίτη σώζονται ο πρόλογός του στην έκδοση των επιστολών του μαθητή του Θεόδωρου Β Λασκάρεως, σε εξήντα τρεις τριμέτρους, καθώς και ο επιτάφιος λόγος που αφιέρωσε στην αυτοκράτειρα Ειρήνη. Σημαντικός θεωρείται δε και ο επιτάφιος λόγος που εκφώνησε για τον Ιωάννη Γ Βατάτζη. Ανάμεσα στα έργα που διασώθηκαν περιλαμβάνονται και ορισμένες θεολογικές πραγματείες κατά των Λατίνων, που τις έγραψε στο διάστημα της φυλάκισής του στην Ήπειρο, και περί της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος. Δυστυχώς δεν διασώζεται, όπως προαναφέρθηκε, τίποτε από το φιλοσοφικό και επιστημονικό του έργο, το οποίο μετά το θάνατό του ρίχθηκε στην πυρά από τους πολιτικούς του αντιπάλους, που αντιτίθεντο στην ένωση των εκκλησιών. 1. Ο D.M. Nicol παραδίδει ότι η γυναίκα του ονομαζόταν Ευδοκία βλ. Nicol, Donald M., «Constantine Akropolites: A prosopographical note, Dumbarton Oaks Papers 19 (1965), σελ Ο ίδιος διηγείται ότι, σε μια συζήτηση με την Ειρήνη Δούκαινα, περί το 1238, για την αιτία της έκλειψης ηλίου που είχε προηγηθεί, απέδωσε το φαινόμενο στην παρεμβολή της σελήνης μεταξύ ηλίου και γης, απομαγεύοντάς το. Η Ειρήνη διαφώνησε, συντασσόμενη με τον γιατρό της αυλής, Νικόλαο Μυρεψό. Το ενδιαφέρον είναι ότι στο τέλος η βασίλισσα πείστηκε και τον χαρακτήρισε ως «φιλοσόφους λόγους προφέροντα». Βλ. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική συγγραφή, κεφ. 38, στο Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (corr. P. Wirth) (Stuttgart 1978). 3. Πρβλ. Αθανάσιος Φ. Μαρκόπουλος, «Θεοδώρου Β Λασκάρεως, Ανέκδοτον εγκώμιον προς τον Γεώργιον Ακροπολίτην», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 36 (1968), σελ , ιδ. στ , 39, , , Η θέση του ως επικεφαλής της σχολής τού προσέδιδε εξάλλου πολύ μεγάλο κύρος, γεγονός που προκαλούσε το φθόνο και την αντιζηλία άλλων αξιωματούχων, όπως αναφέρει ο ίδιος. Ενδεικτικά περιγράφει επεισόδιο με τον σεβαστοκράτορα Ιωάννη Τορνίκη. Πρβ. Χρονική συγγραφή, Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (Peter Wirth) (Stuttgart 1978), ΙΙ, σελ. 67, στ Ο Ακροπολίτης συνιστά ένα αμάλγαμα του πολιτισμού που καλλιεργήθηκε στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας αλλά και της κωνσταντινουπολίτικης παράδοσης, όπως ήρθε σε επαφή μαζί της μέσω των δασκάλων του, του Εξαπτέρυγου και του Βλεμμύδη. 6. Ο Γεώργιος Κύπριος, αναφερόμενος στον δάσκαλό του, υποστηρίζει ότι οι γνώσεις του ήταν τόσο διευρυμένες ώστε ακόμα και οι τίτλοι των αντικειμένων της διδασκαλίας του ήταν άγνωστοι στους υπόλοιπους λογίους της εποχής του. Πρβ. Patrologia Graeca, ed. J.P. Migne, 142, στήλη 381D. 7. Όπως διηγείται ο Ακροπολίτης, ο Θεόδωρος, βλέποντας την αποτυχία της συνθήκης, έριξε την ευθύνη στον Ακροπολίτη. Όταν ο τελευταίος διαμαρτυρήθηκε, υπέστη μαστίγωμα και φυλάκιση. Ο Θεόδωρος μετά από αυτό, μετανοώντας, του έστειλε αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον Μιχαήλ Λάσκαρι και τον Γεώργιο Μουζάλωνα, οι οποίοι έπεισαν τον Ακροπολίτη να συναντήσει τον Θεόδωρο στον Λαγκαδά. Πρβλ. Χρονική συγγραφή, Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (Peter Wirth) (Stuttgart 1978), κεφ. ξγ. 8. Ο Ακροπολίτης ήταν φιλικά διακείμενος προς τον Μιχαήλ ήδη από το 1253, όταν, συμμετέχοντας ως δικαστής στη δίκη όπου κατηγορούνταν ο Μιχαήλ για συνωμοσία, είχε προτείνει την αθώωσή του. Πρβ. Χρονική συγγραφή, Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (Peter Wirth) (Stuttgart 1978), κεφ. 99, στ Σύμφωνα με τον Παχυμέρη, Συγγραφικαί Ιστορίαι, ed. I. Bekker (Bonn 1835), σελ Ως μέλη της αντιπροσωπείας, ορίστηκαν οι πατριάρχης Γερμανός, Θεοφάνης, μητροπολίτης Νικαίας, Νικόλαος Πανάρετος, προκαθήμενος του Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 4/8

5 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, βεστιαρίου, και Γεώργιος Βερροιώτης, μεγάλος διερμηνευτής. Ωστόσο, ύστερα από ναυάγιο κοντά στο ακρωτήριο Μαλέας, στη Λυών έφτασαν οι Ακροπολίτης, Γερμανός και Θεοφάνης. 11., Χρονική συγγραφή, στο Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (corr. P. Wirth) (Stuttgart 1978), κεφ. 4, Βιβλιογραφία : Hunger H., Βυζαντινή λογοτεχνία. H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, 2: Ιστοριογραφία, Φιλολογία, Ποίηση, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1992, Κόλιας, Τ. Συνελλή, Κ. Μακρής, Γ.Χ. Βάσσης, Ι. (μτφρ.) Hunger H., Βυζαντινή Λογοτεχνία. H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, 3, MIEΤ, Αθήνα 1994 Hunger H., Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, 1: Φιλοσοφία, Pητορική, Eπιστολογραφία, Γεωγραφία, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1991, Mπενάκη, Λ.Γ. Aναστασίου, I.B. Mακρή, Γ.X. (μτφρ.) Constantinides C.N., Higher Education in Byzantium in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries (1204-ca. 1310), Nicosia 1982 Angold M., A Byzantine Government in Exile. Government and Society under the Lascarids of Nicaea ( ), Oxford 1975 Γουναρίδης Π., Το κίνημα των Αρσενιατών ( ). Ιδεολογικές διαμάχες την εποχή των πρώτων Παλαιολόγων, Αθήνα 1999 Σπανδάγος Β., Σπανδάγου Ρ., Τραυλού Δ., Οι θετικοί επιστήμονες της Βυζαντινής εποχής, Αίθρα, Αθήνα 1996 Κρουμπάχερ Κ., Ιστορία της βυζαντινής λογοτεχνίας 2, Αθήνα 1964, Σωτηριάδου, Γ. (μτφρ.) Macrides R., "George Acropolites", The Oxford Dictionary of Byzantium 1, New York-Oxford 1991, 49 Sarton G., Introduction to the History of Science, 2, Baltimore 1931 Γιαννακόπουλος Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, Αθήνα 1969 Nicol D.M., "Constantine Akropolites. A Prosopographical Note", Dumbarton Oaks Papers, 19, 1965, Μαρκόπουλος Α. Φ., "Θεοδώρου Β Λασκάρεως, Ανέκδοτον εγκώμιον προς τον Γεώργιον Ακροπολίτην", Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, 36, 1968, Δικτυογραφία : Index of /PG_Migne/Georgius Acropolita_PG Γλωσσάριo : Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 5/8

6 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, γραμματικός, ο Διδάσκαλος στη μέση και την ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης στο Βυζάντιο. Στους Μεσοβυζαντινούς και τους Υστεροβυζαντινούς χρόνους δηλώνει επίσης διοικητικό αξίωμα, συνήθως το γραμματέα. Το 15ο αιώνα, όπως φαίνεται στον Ψευδο-Κωδινό, ο γραμματέας θεωρείται συνώνυμο του νοταρίου. εγκύκλιος παιδεία, η Το δεύτερο στάδιο της βυζαντινής εκπαίδευσης. Ο μαθητής εισερχόταν σε αυτό σε ηλικία περίπου δώδεκα ετών. Αντικείμενο διδασκαλίας ήταν η γραμματική, η ρητορική και η διαλεκτική. ιερά γράμματα, τα Ο πρώτος κύκλος σπουδών στο Βυζάντιο. Ο μαθητής, που εισερχόταν σε αυτό το στάδιο σε ηλικία περίπου έξι χρόνων, διδασκόταν μέσω ενός ιδιωτικού δασκάλου να διαβάζει και να εκτελεί απλές αριθμητικές πράξεις, με βασικό εγχειρίδιο διδασκαλίας βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου. λογοθέσιο του γενικού, το Κεντρική υπηρεσία της αυτοκρατορικής διοίκησης που είχε ευρείες οικονομικές αρμοδιότητες. Ο επικεφαλής της υπηρεσίας, λογοθέτης του γενικού, ήταν επιφορτισμένος με τη διαχείριση των οικονομικών του βυζαντινού κράτους. μέγας λογαριαστής, ο Ανώτατος αυτοκρατορικός αξιωματούχος. Το αξίωμα θεσπίστηκε από τον Αλέξιο Α' Κομνηνό ( ). Ο μέγας λογαριαστής είχε το ρόλο ανώτατου συντονιστή και ελεγκτή των οικονομικών υπηρεσιών. μέγας λογοθέτης, ο Ο μέγας λογοθέτης ήταν ο επικεφαλής της πολιτικής διοίκησης του βυζαντινού κράτους. Το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη εμφανίστηκε την περίοδο της βασιλείας του Ισαάκ Β Αγγέλου ( ) και αντικατέστησε εκείνο του λογοθέτη των σεκρέτων, το οποίο δημιουργήθηκε στα χρόνια του Aλεξίου A Kομνηνού ( ) για τον έλεγχο όλων των πολιτικών υπηρεσιών από ένα πρόσωπο. πραίτωρ, ο (praetor) Πολιτικός και δικαστικός αξιωματούχος κατά τους τελευταίους χρόνους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το αξίωμα του πραίτορα ήταν ενεργό κατά διαστήματα και την Πρωτοβυζαντινή περίοδο. Εμφανίστηκε πάλι στα μέσα του 9ου αιώνα και δήλωνε τον αξιωματούχο διοικητικής ενότητας της αυτοκρατορίας. Ιεραρχικά τοποθετείται κάτω από το αξίωμα του στρατηγού του θέματος. Στο τέλος του 10ου αιώνα εμφανίζεται ως συνώνυμο του κριτή και προσδιορίζει τον πολιτικό διοικητή. Το αξίωμα του πραίτορα άρχισε να φθίνει μετά το Πηγές Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (corr. Peter Wirth), I, II (Stuttgart 1978) Μαρκόπουλος, Αθανάσιος Φ., «Θεοδώρου Β Λασκάρεως, Ανέκδοτον εγκώμιον προς τον Γεώργιον Ακροπολίτην», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 36 (1968), σελ Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, ed. Failler, A. Georges Pachymérès relations historiques, I IV. Corpus Fontium Historiae Byzantinae, Series Pariensis (Paris ). Festa, N., Theodori Ducae Laskaris epistulae CCXVII (Firenze 1898), σελ Lameere, W., La tradition manuscrite de la correspondance de Grégoire de Chypre, patriarche de Constantinople ( ) (Brussels Rome 1937) Χρονολόγιο 1217: Γέννηση του Γεωργίου Ακροπολίτη στην Κωνσταντινούπολη 1233: Μετεγκατάσταση στη Νίκαια και ένταξή του στην αυτοκρατορική αυλή 1234: Εισαγωγή στη σχολή του Θεόδωρου Εξαπτέρυγου 1235: Συνέχιση των σπουδών με τον Νικηφόρο Βλεμμύδη 1246: Ο Γ. Ακροπολίτης παίρνει το αξίωμα του λογοθέτη του γενικού και αναλαμβάνει διδάσκαλος του διαδόχου Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 6/8

7 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, Θεοδώρου Β Λασκάρεως 1255: Παίρνει το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη 1257: Με το αξίωμα του στρατηγού λαμβάνει μέρος στη μάχη της Πριλάπου, αιχμαλωτίζεται και φυλακίζεται από τον Μιχαήλ Β Άγγελο, δεσπότη της Ηπείρου 1260: Επιστρέφει στη Νίκαια και εντάσσεται στην αυλή του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου διατηρώντας το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη 1261: Εγκαθίσταται ξανά στην Κωνσταντινούπολη όπου τίθεται επικεφαλής της αυτοκρατορικής σχολής ανώτερης εκπαίδευσης 1268: Αναλαμβάνει την αντιμετώπιση της έριδας των αρσενιατών 1274: Τίθεται επικεφαλής της βυζαντινής αντιπροσωπείας στη Σύνοδο της Λυών 1281: Μεταβαίνει στην Τραπεζούντα, επικεφαλής της βυζαντινής αντιπροσωπείας 1282: Ο Γ. Ακροπολίτης πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη Βοηθ. Κατάλογοι ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Γεωργίου του Ακροπολίτου Χρονική Συγγραφή Γεωργίου μεγάλου λογοθέτου του Ακροπολίτου Ποίημα χρονικόν ημιτελές Theodori Scutariotae additamenta ad Georgii Acropolitae Historiam Στίχοι του μεγάλου λογαριαστού επιτύμβιοι εις την δέσποιναν Κομνηνήν κυράν Ειρήνην Στίχοι του λογοθέτου των γενικών κυρού Γεωργίου του Ακροπολίτου, γεγονότες εις εικόνα της υπεραγίας θεοτόκου έχουσαν τας ιβ δεσποτικάς εορτάς Του μεγάλου λογοθέτου κυρού Γεωργίου του Ακροπολίτου στίχοι εις τας επιστολάς Θεοδώρου του Λάσκαρι Στιχηρόν ψαλλόμενον τω αγίω και μεγάλω σαββάτω ποιηθέν παρά του κυρού μεγάλου λογοθέτου του Ακροπολίτου. ήχος πλάγιος β. εις τον επιτάφιον ασπασμόν Του Ακροπολίτου κυρού Γεωργίου επιτάφιος τω αοιδίμω βασιλεί κυρώ Ιωάννη τω Δούκα Του μεγάλου λογοθέτου Γεωργίου του Ακροπολίτου λόγος κατά Λατίνων, γραφείς αυτώ ότε εν τη δύσει κατάσχετος ην Λόγος δεύτερος περί της εκ πατρός του αγίου πνεύματος εκπορεύσεως Επιστολή προς Τορνίκην Ερμηνεία ρητών Γρηγορίου του Θεολόγου Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 7/8

8 Για παραπομπή : Κατσιαμπούρα Γιάννα,, 2003, Γεωργίου του Ακροπολίτου λόγος εις τους αγίους και πανευφήμους μεγάλους αποστόλους Πέτρον και Παύλον Τα έργα αυτά έχουν εκδοθεί στο Georgii Acropolitae Opera, ed. A. Heisenberg (corr. Peter Wirth), I, II (Stuttgart 1978) Δημιουργήθηκε στις 3/8/2016 Σελίδα 8/8