ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ. Βασικά στοιχεία

Transcript

1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Βασικά στοιχεία Το εγχειρίδιο ετοιμάστηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος 2G-MED Waterloss Management of water losses in a drinking water supply system (Παραδοτέο D1.3.1_Layman report) Μάιος 2013

2 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Βασικά στοιχεία Το εγχειρίδιο ετοιμάστηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος 2G-MED Waterloss Management of water losses in a drinking water supply system (Παραδοτέο D1.3.1_Layman report) Ομάδα εργασίας Η ομάδα η οποία εργάστηκε για την ετοιμασία του εγχειριδίου είναι: Γιώργος Δημητρίου Προϊστάμενος Τεχνικών Υπηρεσιών ΣΥΛ Μενέλαος Ιεροδιακόνου Τεχνικός Επιθεωρητής ΣΥΛ Βάσω Κυριάκου Ανώτερη Τεχνικός ΣΥΛ Τα κεφάλαια για την εισαγωγή στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Waterloss και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία ετοιμάστηκαν από τον επικεφαλής εταίρο του έργου, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 1από 19

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή Προσδιορισμός του μη ανταποδοτικού νερού (Non-Revenue Water- NRW).4 3. Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα WATERLOSS Management of water losses in a drinking water supply system Θεσμικό πλαίσιο Επίδοση δικτύων ύδρευσης και Αξιολόγηση του μη ανταποδοτικού νερού Στοιχεία για τιςαπώλειες νερού στην Κύπρο Επίδοση των Κυπριακών δικτύων ύδρευσης Μέτρα μείωσης της απώλειας νερού Εργαλεία για διαχείριση της υδροδότησης Εφαρμογές στο δίκτυο ύδρευσης της Λευκωσίας Συμπεράσματα...16 Παράρτημα Α από 19

4 1. Εισαγωγή Το εγχειρίδιο ετοιμάστηκε από το στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Waterloss Management of water losses in a drinking water supply system. To εγχειρίδιο απευθύνεται σε όσους ξεκινούν τη διαχείριση δικτύων ύδρευσης ή σε όσους επιθυμούν να γνωρίζουν κάποιες βασικές προσεγγίσεις στο θέμα των απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης. Το εγχειρίδιο προσφέρει εμπειρίες και γνώσεις που έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια εφαρμογής μέτρων για μείωση των απωλειών στο δίκτυο ύδρευσης του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας στα πλαίσια υλοποίησης του Ευρωπαϊκού προγράμματος. Η σωστή διαχείριση χρειάζεται την καλή γνώση ενός δικτύου. Η διαχείριση πρέπει πάντοτε να γίνεται από άτομα με γνώσεις του αντικειμένου αφού λανθασμένη αξιολόγηση των στοιχείων μπορεί να οδηγήσει σε πρόκληση σοβαρών προβλημάτων, τόσο στην εξυπηρέτηση των καταναλωτών όσο και στο ίδιο το δίκτυο. Το θέμα της ποιότητας του νερού πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη πριν την εφαρμογή οποιασδήποτε απόφασης που επηρεάζει τη λειτουργία του δικτύου ύδρευσης. Το εγχειρίδιο αυτό θα αναθεωρείται τακτικά ώστε να περιλαμβάνει ή να εμπλουτίζεται με υλικό το οποίο θα βοηθά στην καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας των δικτύων ύδρευσης και του προβλήματος των απωλειών εσόδων από τη διαχείριση του νερού. Το δεσμεύεται να συνεργάζεται με άλλους Φορείς ύδατος και να αξιολογεί προβλήματα που παρουσιάζονται στα δίκτυα ύδρευσης με στόχο τη βελτίωση της προσφοράς βοήθειας στη διαχείριση των δικτύων και την καλλιέργεια υδατικής συνείδησης για προστασία του πολύτιμου αγαθού που είναι απαραίτητο για την ανθρώπινη ζωή. 3από 19

5 2. Προσδιορισμός του μη ανταποδοτικού νερού (Non-Revenue Water - NRW) Το μη ανταποδοτικό νερό αποτελεί τη διαφορά που προκύπτει μεταξύ της μέτρησης του όγκου των εισαγωγών στις δεξαμενές και του συνολικού καταμετρηθέντος νερού στους καταναλωτές. 3. Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα WATERLOSS Management of water losses in a drinking water supply system Το έργο WATERLOSS Διαχείριση απωλειών νερού σε δίκτυα ύδρευσης, έχει ως στόχο την αποτελεσματική αξιοποίηση και εξοικονόμηση των υδατικών πόρων μέσω του ελέγχου και της μείωσης του μη-ανταποδοτικού νερού στα δίκτυα μεταφοράς/διανομής νερού. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη μείωση του συνόλου των απωλειών στα δίκτυα, δηλαδή τόσο των Πραγματικών, όσο και των Φαινόμενων απωλειών νερού. Το έργο επικεντρώνεται στην ανάπτυξη βέλτιστων τεχνικών για τη μείωση των απωλειών νερού στα δίκτυα, στοχεύοντας στην υιοθέτηση των αρχών αυτών από τους υπεύθυνους φορείς διαχείρισης και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις χώρες της Μεσογείου, όπου η έλλειψη πρόσβασης σε πόσιμο νερό καλής ποιότητας έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Οι απώλειες νερού στα δίκτυα μπορούν να θεωρηθούν ως ένας «εν δυνάμει» υδατικός πόρος προς αξιοποίηση. Λόγω της ανάγκης ελαχιστοποίησης των απωλειών νερού στα δίκτυα, κρίνεται αναγκαία η διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης μεθοδολογίας λήψης αποφάσεων για την παρακολούθηση των δικτύων πόσιμου νερού, τον έλεγχο και τον εντοπισμό των υφιστάμενων ή μελλοντικών απωλειών νερού, αλλά και την επιλογή των βέλτιστων δράσεων για τη μείωση του μη-τιμολογημένου νερού. Τελικός στόχος του WATERLOSS είναι η ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή σε κάθε χώρα μέλος του έργου μίας ολοκληρωμένης μεθοδολογίας λήψης αποφάσεων ως πιο πάνω. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με την ανάπτυξη ενός φιλικού εργαλείου λήψης απόφασης (DSS) που θα περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του Υδατικού Ισοζυγίου του δικτύου, την αξιολόγηση του δικτύου με χρήση κατάλληλων Δεικτών Αξιολόγησης, την αξιολόγηση των πιθανών μέτρων επέμβασης με χρήση κατάλληλα διαμορφωμένων συντελεστών βαρύτητας και τέλος την επιλογή της πλέον συμφέρουσας και αποτελεσματικής λύσης. Το έργο υλοποιείται με τη συγχρηματοδότηση του διακρατικού προγράμματος εδαφικής συνεργασίας «Μεσογειακός Χώρος (MED)» και έχει συνολική διάρκεια τρία χρόνια (Ιούνιος 2010-Μάιος 2013). Οι φάσεις του έργου περιλαμβάνουν τρία κυρίως στάδια: Παρακολούθηση της απόδοσης ενός συστήματος τροφοδοσίας νερού και εκτίμηση των απωλειών. 4από 19

6 Ανάπτυξη του συστήματος Λήψης Αποφάσεων και ενός σχεδίου για τη μείωση των απωλειών. Δοκιμαστική εφαρμογή του συστήματος σε πραγματικά δίκτυα, υπό διαφορετικές συνθήκες. Στο έργο συμμετέχουν εννέα (9) εταίροι από έξι (6) διαφορετικές χώρες της Μεσογείου. Από την Ελλάδα συμμετέχει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ως συντονιστής του έργου και η ΔΕΥΑ Κοζάνης. Από την Κύπρο συμμετέχει το. Από τη Γαλλία συμμετέχουν οι φορείς Conseil Général des Pyrénées Orientales και General Council of Herault. Από τη Σλοβενία συμμετέχει το Πανεπιστήμιο της Ljubljanaκαι το Regional Development Centre. Από την Ιταλία συμμετέχει ο οργανισμός Liri- Garigliano & Volturno Rivers Basin Authority και τέλος, από την Ισπανία ο οργανισμός BarcelonaMetropolitan Area. Η συνεργασία των εταίρων που αντιπροσωπεύουν περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά ως προς τη διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων, το είδος και το μέγεθος των δικτύων πόσιμου νερού, το είδος και το μέγεθος των απωλειών νερού σε αυτά, τις κλιματικές συνθήκες αλλά και τις μεθόδους αποτίμησης του νερού, αποσκοπεί στην πληρέστερη δυνατότητα εφαρμογής της προτεινόμενης μεθοδολογίας κάτω από ένα ευρύ πεδίο διαφορετικών παραμέτρων. Περισσότερες πληροφορίες για το έργο και τα αποτελέσματά του αναφέρονται στον επίσημο ιστότοπο του έργου WATERLOSS, 4. Θεσμικό πλαίσιο Το θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση του νερού ρυθμίζεται με νομοθεσία και οδηγίες τόσο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε Εθνικό επίπεδο. Στοιχεία για τις σχετικές νομοθεσίες αναφέρονται στο Παράρτημα Α του εγχειριδίου. 5. Επίδοση δικτύων ύδρευσης και Αξιολόγηση του μη ανταποδοτικού νερού Το νερό εισάγεται σε δεξαμενές και διανέμεται στους καταναλωτές με υδρευτικό δίκτυο. Ενδείκνυται το νερό να μετρείται πριν την εισαγωγή των δεξαμενών, στην εξαγωγή των δεξαμενών, στην εισαγωγή των περιοχών και στους καταναλωτές. Η μέτρηση του νερού με αυτό τον τρόπο βοηθά να ελέγχεται το ενδεχόμενο απώλειας νερού ανά στάδιο (δηλαδή στις δεξαμενές, στους τροφοδοτικούς αγωγούς και στο δίκτυο διανομής). Η διαφορά που προκύπτει μεταξύ της μέτρησης πριν την εισαγωγή νερού στις δεξαμενές με την συνολική μέτρηση νερού από τους υδρομετρητές των καταναλωτών είναι οι απώλειες νερού (πραγματικές και φαινόμενες). Η απώλεια νερού είναι απώλεια εσόδων και φυσικών πόρων. Η απώλεια εσόδων μπορεί να προέρχεται από διάφορους παράγοντες όπως είναι οι πραγματικές απώλειες νερού και οι φαινόμενες απώλειες. 5από 19

7 Η διαχείριση των απωλειών βασίζεται στις κατευθύνσεις που δίνει ο Διεθνής Σύνδεσμος Νερού (IWA InternationalWaterAssociation) και η Διεθνής Τράπεζα (WB WorldBank)και στις εμπειρίες κάθε φορέα σε σχέση με το δίκτυό του. Για τον έλεγχο του επιπέδου λειτουργίας (επίδοση) των δικτύων ύδρευσης, ενδείκνυται να τηρείται αρχείο με κύριες παραμέτρους όπως οι απώλειες νερού, ο αριθμός των διαρροών, το είδος των διαρροών, το μήκος των αγωγών, ο αριθμός των καταναλωτών ανά περιοχή, ο αριθμός των συνδέσεων κλπ. Για πιο ακριβή αξιολόγηση του επιπέδου λειτουργίας (επίδοση) των δικτύων έχουν προταθεί δείκτες από το Διεθνή Σύνδεσμο Νερού και άλλους οργανισμούς και από το πρόγραμμα waterloss. Οι δείκτες κατατάσσονται σε διάφορες κατηγορίες όπως τεχνικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και άλλους. Οι δείκτες βοηθούν στην καλύτερη παρακολούθηση και διαχείριση της επίδοσης των δικτύων ύδρευσης. Για τη σωστή αξιολόγηση του μη ανταποδοτικού νερού, είναι απαραίτητο να υπολογίζεται το υδατικό ισοζύγιο σε κάθε περιοχή ύδρευσης. Δείγμα του τρόπου υπολογισμού φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα. 6από 19

8 Όπως φαίνεται στον πίνακα για την ανάλυση του υδατικού ισοζυγίου χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη στοιχεία όπως, κλοπή νερού, ανακρίβειες μετρητών, χρήση από Πυροσβεστική Υπηρεσία, λογιστικά λάθη κ.α. Τα θέματα ποιότητας και απωλειών νερού είναι υψίστης σημασίας για κάθε Φορέα ύδρευσης. Το οικονομικό όφελός τους από τη μείωση των απωλειών νερού είναι πολύ μεγάλο. Γι αυτό λήφθηκαν και λαμβάνονται μέτρα επί μονίμου βάσεως. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι με κάθε μείωση μιας μονάδας (1%) του ποσοστού του μη ανταποδοτικού νερού στο ΣΥΛ, κατά το έτος 2013, το όφελος από τη μείωση της δαπάνης για αγορά νερού μόνο είναι της τάξης των περίπου. 6. Στοιχεία για τις απώλειες νερού στην Κύπρο Στην Κύπρο, λόγω της λειψυδρίας, το πόσιμο νερό παράγεται σε εργοστάσια αφαλάτωσης ή σε περίπτωση που υπάρχει ικανοποιητική ποσότητα νερού στα φράγματα, σε εργοστάσια διύλισης. Μικρότερες ποσότητες αντλούνται από γεωτρήσεις. Η διαχείριση του πόσιμου νερού γίνεται από τα Συμβούλια Υδατοπρομήθειας, τους Δήμους και τα Κοινοτικά Συμβούλια. Οι απώλειες νερού προβληματίζουν όλους τους Φορείς ύδρευσης στην Κύπρο. Μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι κοινότητες και οι μικροί Δήμοι, οι οποίοι δεν διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία για τη διαχείριση των δικτύων υδροδότησης τους. Σύμφωνα με δημοσιεύματα και πληροφορίες το ποσοστό απωλειών νερού σε κάποιες κοινότητες στην Κύπρο ανέρχεται στο 50% του εισαγόμενου νερού στο δίκτυο. Επειδή στην Κύπρο το κόστος αγοράς του νερού είναι ψηλό, το οικονομικό όφελος για τους Φορείς ύδρευσης από τη μείωση των απωλειών νερού είναι πολύ μεγάλο. Σε κάποιες εταιρείες ύδρευσης του εξωτερικού, όπου δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα λειψυδρίας το κόστος μείωσης των απωλειών νερού μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το όφελος μείωσης του. 7. Επίδοση των Κυπριακών δικτύων ύδρευσης Η επίδοση των δικτύων ύδρευσης που διαχειρίζονται τα Συμβούλια Υδατοπρομήθειας των τριών μεγάλων πόλεων στην Κύπρο μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολύ καλή αφού έχουν καταφέρει να μειώσουν το μη ανταποδοτικό νερό σε επίπεδα κοντά στο 20-25% όμως, λόγω της λειψυδρίας που ταλαιπωρεί το νησί επιβάλλεται η περαιτέρω σημαντική μείωσή του κάτω από το 20%. Το έχει πετύχει το στόχο αυτό γι αυτό καταβάλλει προσπάθεια για τη διαχείριση των απωλειών με μεγαλύτερη ανάλυση των παραμέτρων. 7από 19

9 8. Μέτρα μείωσης της απώλειας νερού Το λαμβάνει μέτρα μείωσης των απωλειών νερού τόσο των πραγματικών όσο και των (εμπορικών) φαινόμενων. Πιο κάτω περιγράφονται τα κύρια μέτρα που προσφέρονται για εφαρμογή σε δίκτυα ύδρευσης. Περισσότερα μέτρα μπορούν να τύχουν αξιοποίησης και ο κάθε Φορέας ύδρευσης πρέπει να αξιολογεί ποίο μέτρο ή συνδυασμός μέτρων προσφέρεται για αντιμετώπιση του κάθε προβλήματος. 8.Α. Μέτρα μείωσης πραγματικών απωλειών νερού 8.Α.1. Διαχείριση της πίεσης νερού Βαλβίδα μείωσης πίεσης (PRV) Υδρομετρητής Φίλτρο Διάταξη εγκατάστασης PRV Είναι απαραίτητο να ετοιμαστεί η υδραυλική μελέτη του δικτύου. Κάθε Φορέας ύδρευσης πρέπει να καθορίζει τα πλαίσια των πιέσεων μέσα στα οποία θα λειτουργεί το δίκτυο της κάθε περιοχής και να προβαίνει σε επιτόπου έλεγχο και να εντοπίζει τις περιοχές με ψηλή ή χαμηλή πίεση. Η διαχείριση της πίεσης νερού γίνεται με την εγκατάσταση βαλβίδων μείωσης της πίεσης. Η εγκατάσταση των βαλβίδων αυτών βοηθά στη μείωση των απωλειών νερού και στη μείωση των αστοχιών στο δίκτυο και τελικά στη μείωση των απωλειών εσόδων. 8 από 19

10 Σε περιοχές του ΣΥΛ που εγκαταστάθηκαν βαλβίδες μείωσης της πίεσης νερού έχουν μειωθεί σημαντικά και οι διαρροές στο υδρευτικό δίκτυο. Σε πιλοτική περιοχή του ΣΥΛ όπου εγκαταστάθηκε ανάλογη βαλβίδα παρατηρήθηκε ότι μείωση της πίεσης κατά 37% είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των απωλειών νερού κατά 25% περίπου. 8.Α.2. Ταχύτητα και ποιότητα επιδιορθώσεων α. Διαδικασίες Οι Φορείς ύδρευσης πρέπει να ετοιμάζουν, να εφαρμόζουν και να αναθεωρούν, όταν κρίνεται απαραίτητο, διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης εργασιών. β. Συνεργεία άμεσης επέμβασης. Οχήματα άμεσης επέμβασης Διαρροή κεντρικού αγωγού Ένας Φορέας ύδρευσης μπορεί να πετύχει τη γρήγορη αξιολόγηση και επιδιόρθωση των ζημιών στο δίκτυο, με αποτέλεσμα τη μείωση της ποσότητας νερού που χάνεται λόγω των διαρροών. Ενδείκνυται όπως ο Φορέας ορίζει «επί καθήκοντι» λειτουργούς, ανάλογα με το μέγεθος του δικτύου, για ολόκληρο το εικοσιτετράωρο 365 μέρες το χρόνο, για να επιλαμβάνονται όλων των πληροφοριών που σχετίζονται με τη λειτουργία του δικτύου. Η πληροφορία αξιολογείται και ο επί «καθήκοντι λειτουργός» εισηγείται για τις περαιτέρω ενέργειες. Με βάση την αξιολόγηση αποφασίζεται κλείσιμο της περιοχής ή άμεση επιδιόρθωση της ζημιάς. Σημειώνεται ότι στόχος είναι η επιδιόρθωση όλων των βλαβών εντός 24 ωρών από την ώρα του εντοπισμού. 9 από 19

11 γ. Επικοινωνία καταναλωτή ΣΥΛ Για την καλύτερη διαχείριση του δικτύου είναι προς όφελος του Φορέα ύδρευσης να υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία με τους καταναλωτές. Η επικοινωνία πρέπει να υπάρχει καθ όλο το εικοσιτετράωρο έτσι ώστε ο Φορέας ύδρευσης να επιλαμβάνεται των θεμάτων που αφορούν στη διαχείριση του δικτύου του. Η έγκαιρη, ορθή καταγραφή και αξιολόγηση των στοιχείων διασφαλίζει τη γρήγορη ανταπόκριση. 8.Α.3. Σμίκρυνση περιοχών / ζωνών ύδρευσης Σε μικρότερης έκτασης περιοχές / ζώνες ύδρευσης ο έλεγχος γίνεται με περισσότερη ακρίβεια και αυτό βοηθά στο γρηγορότερο εντοπισμό των διαρροών. Η κάθε ζώνη πρέπει να ελέγχεται με την εγκατάσταση μετρητή. Τα παραδείγματα που έχουν εφαρμοστεί στο ΣΥΛ έχουν φέρει θετικά αποτελέσματα αφού έχουν εντοπιστεί διαρροές που προηγουμένως δεν είχαν εντοπιστεί. Είναι σημαντικό να γίνεται επιβεβαίωση ότι κάθε περιοχή είναι «στεγανή» και δεν συνδέεται με άλλη με τρόπο που να μην ελέγχονται οι ποσότητες που εισάγονται ή εξάγονται από την περιοχή. Περιοχή ΣΥΛ αρ.3 πριν Περιοχή ΣΥΛ αρ. 3 μετά 10 από 19

12 8.Α.4. Συντήρηση υποδομής και δικτύου Η συντήρηση του δικτύου ύδρευσης είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του. Προς όφελος των Φορέωνύδρευσης ενδείκνυται να εφαρμόζεται πρόγραμμα συντήρησης του δικτύου. Συνήθως τα προβλήματα που παρουσιάζονται είναι στα υδροστόμια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και στις δικλείδες νερού. Τα τμήματα αγωγών που συνεχώς παρουσιάζουν διαρροές πρέπει να αντικαθίστανται. Επίσης, είναι σημαντικό να γίνεται και συντήρηση των δεξαμενών και να εγκαθίστανται δικλείδες νερού σε κρίσιμα σημεία του δικτύου έτσι ώστε σε περίπτωση διαρροής νερού να περιορίζεται η απώλεια σε μικρότερη έκταση. 8.Α.5. Εντοπισμός αφανών διαρροών Σε ένα δίκτυο νερού εκτός των διαρροών που εμφανίζονται στην επιφάνεια του εδάφους υπάρχουν και αφανείς διαρροές που ρέουν κάτω από την επιφάνεια. Για να εντοπιστούν οι διαρροές αυτές χρειάζεται τεχνογνωσία και η βοήθεια της τεχνολογίας. Με την τεχνογνωσία και την τεχνολογία εντοπίζουμε τις αφανείς διαρροές οι οποίες αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό στο σύνολο των πραγματικών απωλειών νερού. Όργανα που βοηθούν στον εντοπισμό είναι οι ακουστικές συσκευές (ακουστικές ράβδοι ή αισθητήρες ήχου). Η συχνότητα του ήχου του νερού που βγαίνει από την οπή του αγωγού μπορεί να δώσει πληροφορίες για ύπαρξη διαρροής στο υπέδαφος. Η εγκατάσταση των συσκευών μπορεί να γίνει σε μόνιμη βάση ή κατά περιόδους, ανάλογα με το πρόβλημα που παρουσιάζει κάθε περιοχή. 11 από 19

13 8.Β. Μέτρα μείωσης φαινόμενων απωλειών Φαινόμενες απώλειες είναι η μη εξουσιοδοτημένη κατανάλωση (κλοπή ή παράνομη χρήση) και οι ανακρίβειες στις μετρήσεις. 8.Β.1. Έλεγχος για κλοπή νερού Ένας σημαντικός παράγοντας απωλειών εσόδων σε ένα Φορέα ύδρευσης είναι οι κλοπές νερού. Το φαινόμενο αυτό στην Κύπρο εκτιμάται ότι είναι της τάξης του 1% του νερού που εισέρχεται στο δίκτυο περίπου. Σε απομακρυσμένα σημεία του δικτύου το ποσοστό δυνατόν να είναι μεγαλύτερο. Ενδείκνυται να γίνεται εκστρατεία εντοπισμού των κλοπών. Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να γίνεται έλεγχος όλων των παροχών και κυρίως αυτών που έχουν αποσυνδεθεί. Πρέπει να γίνεται απόκρυψη όλων των παροχών. Οι λειτουργοί του Φορέα ύδρευσης, οι καταγραφείς των μετρητών αλλά και οι καταναλωτές μπορούν να συμβάλουν στον εντοπισμό των κλοπών νερού και η βοήθειά τους είναι σημαντική. 12 από 19

14 8.Β.2. Έλεγχος υδρομετρητών Ενδείκνυται συστηματικός έλεγχος υδρομετρητών όλων των τύπων για την ακρίβεια καταγραφής τους. Η ηλικία, ή γήρανση και χρήση τους είναι σημαντικοί παράγοντες για την ακρίβεια τους. Ο Αρμόδιος Φορέας ύδρευσης πρέπει να εφαρμόζει πρόγραμμα αντικατάστασης όλων των οικιακών και κυρίως των κεντρικών υδρομετρητών (σε πολυκατοικίες) ηλικίας πέραν των οκτώ (8) ετών ως επίσης και των υδρομετρητών με μεγάλη χρήση. Έχει διαπιστωθεί από ελέγχους ότι, το μέσο ποσοστό απόκλισης/υποκαταγραφής των υδρομετρητών ηλικίας πέραν των δέκα (10) ετών μπορεί να ξεπεράσει το 10%. 8.Β.3. Έλεγχος μετρήσεων υδρομετρητών Οι οργανισμοί, οι οποίοι διαχειρίζονται δίκτυα ύδρευσης πρέπει να καταβάλλουν συνεχείς προσπάθειες καθώς και να ελέγχουν για σωστή καταγραφή των ενδείξεων των οικιακών υδρομετρητών. 8.Β.4. Έλεγχος λογιστικών λαθών Πρέπει να γίνεται συστηματικός έλεγχος για αποφυγή λογιστικών λαθών που έχουν ως αποτέλεσμα τη λανθασμένη εκτίμηση του υδατικού ισοζυγίου. 13 από 19

15 9. Εργαλεία για διαχείριση της υδροδότησης 9.1. Συστήματα τηλεμετρίας Σύστημα τηλεμετρίας Δεξαμενές Γραφικές παραστάσεις Σε κάθε στάδιο του υδρευτικού δικτύου μπορεί να εφαρμοστεί σύστημα τηλεμετρίας. Τα συστήματα τηλεμετρίας βοηθούν στην άμεση πληροφόρηση και στη διαχείριση της υδροδότησης. Με τις πληροφορίες από την τηλεμετρία αξιολογείται αν υπάρχει και πόση απώλεια νερού σε οποιαδήποτε περιοχή του υδρευτικού δικτύου. Τα κυριότερα στοιχεία που βοηθούν είναι το υψόμετρο της στάθμης του νερού στις δεξαμενές, η πίεση και η ροή του νερού στο δίκτυο. Τα συστήματα μπορούν να εφοδιαστούν με σήμανση συναγερμού είτε οπτικά είτε ακουστικά. Σε περίπτωση απόκλισης από τις αναμενόμενες τιμές πίεσης ή ροής, τότε θα σημάνει συναγερμός. Οι συναγερμοί μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τη σοβαρότητά τους. 14 από 19

16 9.2. Συστήματα αυτόματης καταγραφής υδρομετρητών Ένας Φορέας ύδρευσης μπορεί να ωφεληθεί από τη χρήση συστημάτων αυτόματης καταγραφής των υδρομετρητών, τα οποία παρέχουν το πλεονέκτημα της άμεσης και πλήρους ενημέρωσης για την κατανάλωση νερού από τους καταναλωτές σε σχέση με το παρεχόμενο νερό Τεχνογνωσία Εμπειρία Είναι προς όφελος του Φορέα ύδρευσης να πληροφορείται για την τεχνογνωσία που υπάρχει και να ανταλλάζει πληροφορίες και εμπειρίες με άλλους Φορείς. Από τις δικές του εμπειρίες θα προβαίνει σε προσαρμογή των διαδικασιών που ακολουθούνται για βελτίωση της διαχείρισης Λήψη απόφασης και ενέργειες για μείωση των απωλειών νερού Η λήψη απόφασης και οι ενέργειες για μείωση των απωλειών νερού από το Φορέα ύδρευσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα πιο κάτω θέματα: Οι στόχοι του Φορέα ύδρευσης Η γνώση του υδρευτικού δικτύου Η ανάλυση των δεδομένων Η καταλληλότητα του προσωπικού Το επίπεδο εκπαίδευσης του προσωπικού Η διαθέσιμη τεχνογνωσία & τεχνολογία Η δυνατότητα συνεργασίας με άλλους Φορείς ύδρευσης Η ενημέρωση από σχετικές εφαρμογές σε άλλους παρόμοιους Φορείς. 15 από 19

17 10. Εφαρμογές στο δίκτυο ύδρευσης της Λευκωσίας Στο ΣΥΛ έχουν εφαρμοστεί μέτρα σε πιλοτικές περιοχές και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι κάθε μέτρο μπορεί να προσφέρει στη μείωση του μη ανταποδοτικού νερού. Αρκετά παραδείγματα εφαρμογών έχουν καταγραφεί και προσφέρουν χρήσιμες εμπειρίες για διαμόρφωση στρατηγικής ως προς τη διαχείριση του δικτύου. 11. Συμπεράσματα Από τις εφαρμογές έχει φανεί ότι τα μέτρα πρέπει να επιλέγονται ανάλογα με το πρόβλημα. Οι αντίστοιχες δαπάνες για την εφαρμογή των μέτρων μπορούν να αποσβεστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το όφελος από τη λήψη μέτρων πολλαπλασιάζεται αφού τα μέτρα βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του δικτύου και στη μείωση της απαιτούμενης ενέργειας και του χρόνου που απαιτείται για τη διαχείριση των περιστατικών. Είναι σημαντικό να ακολουθούνται σωστές διαδικασίες και να χρησιμοποιούνται αξιόπιστα στοιχεία. Τα κύρια συμπεράσματα είναι: Το ψηλό μη ανταποδοτικό νερό (NRW) είναι κοινό πρόβλημα των δικτύων ύδρευσης και πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η ταχύτητα αντιμετώπισης των προβλημάτων (διαρροών, θραύσεων) αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στη μείωση των πραγματικών απωλειών νερού. Η διαχείριση της πίεσης είναι καθοριστική για μείωση των απωλειών, απαιτεί όμως γνώση. Η άγνοια, ή η ημιμάθεια μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα και ενέργειες. Η σωστή συντήρηση και η έγκαιρη αντικατάσταση της υποδομής βοηθά στη μείωση των απωλειών στο δίκτυο. Η τηλεμετρία είναι σημαντικός βοηθός στη διαχείριση ενός δικτύου. Οι πληροφορίες που συλλέγονται είναι σημαντικές. Κύριες πληροφορίες είναι η πίεση και η ροή στα κρίσιμα σημεία του δικτύου. Βασική προϋπόθεση είναι ότι κάθε πληροφορία πρέπει να ελέγχεται. Η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της προσπάθειας μείωσης των απωλειών στα δίκτυα. Χρειάζεται αμφίδρομη και συνεχής επικοινωνία μεταξύ του Φορέα ύδρευσης και των καταναλωτών. Ο συντονισμός μεταξύ των Υπηρεσιών είναι απαραίτητος για καλύτερο προγραμματισμό των ενεργειών και μείωση των ζημιών. 16 από 19

18 Η υπό-μέτρηση και η υπέρ-μέτρηση των υδρομετρητών είναι στοιχεία που πρέπει να παρακολουθούνται για τη σωστή και δίκαιη διαχείριση των χρεώσεων νερού, αλλά και για τους υπολογισμούς των απωλειών. Οι εμπειρίες στην Κύπρο από τις περικοπές στην ύδρευση έδειξαν ότι αυτές δημιουργούν προβλήματα στα δίκτυα ύδρευσης που οδηγούν σε σοβαρές απώλειες νερού και μεγάλο κόστος για την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας του δικτύου. 17 από 19

19 Παράρτημα Α Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία Ένας από τους βασικούς νομοθετικούς άξονες για την προστασία και τη διατήρηση των υδάτινων πόρων είναι η Κοινοτική Οδηγία 60/2000/ΕΚ, γνωστή ως Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά Η Οδηγία 2000/60/ΕΚ συνδυάζει ποιοτικούς, οικολογικούς και ποσοτικούς στόχους για την προστασία υδάτινων οικοσυστημάτων και την καλή κατάσταση όλων των υδατικών πόρων και θέτει ως κεντρική ιδέα την ολοκληρωμένη διαχείριση τους στη γεωγραφική κλίμακα των Λεκανών Απορροής Ποταμών. Επιπλέον, επαναπροσδιορίζει την έννοια της Λεκάνης Απορροής, η οποία περιλαμβάνει τα εσωτερικά επιφανειακά (ποταμοί, λίμνες), τα υπόγεια ύδατα, τα μεταβατικά (δέλτα, εκβολές ποταμών) και τα παράκτια οικοσυστήματα. Για κάθε περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού καθορίζει, μια σειρά από απαραίτητες ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν εντός των καθορισμένων προθεσμιών, ώστε ο βασικός στόχος της Οδηγίας που είναι η αποτροπή της περαιτέρω υποβάθμισης όλων των υδάτων και η επίτευξη καλής κατάστασης να επιτευχθεί μέχρι το Η επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας στηρίζεται σε οικονομικές αρχές και εργαλεία καθώς και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων μέτρων. Παράλληλα, αντιμετωπίζονται συνολικά όλες οι χρήσεις και υπηρεσίες νερού, συνυπολογίζοντας την αξία του νερού για το περιβάλλον, την υγεία, την ανθρώπινη κατανάλωση και την κατανάλωση σε παραγωγικούς τομείς. Η Οδηγία ενισχύει και διασφαλίζει τη συμμετοχή του κοινού με τη δημιουργία συστηματικών και ουσιαστικών διαδικασιών διαβούλευσης. Παράλληλα, προωθεί την αειφόρο και ολοκληρωμένη διαχείριση των διασυνοριακών λεκανών απορροής ποταμών. Στο ίδιο πλαίσιο, η Οδηγία 2000/60/ΕΚ δημιουργεί και εισάγει νέες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση κινδύνων από τις πλημμύρες και την ξηρασία. Σημαντικές Κοινοτικές Οδηγίες είναι: Οδηγία 75/440/ΕΚ «Περί της απαιτούμενης ποσότητας των επιφανειακών υδάτων που προορίζονται για πόσιμα» Οδηγία 76/464/ΕΚ «Μέτρα και περιορισμοί για την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και ειδικότερα καθορισμός οριακών τιμών των επικινδύνων ουσιών στα υγρά απόβλητα» Οδηγία 79/869/ΕΚ «Περί της συχνότητας δειγματοληψίας και των μεθόδων ελέγχων των επιφανειακών νερών που προσδιορίζονται για πόσιμα» Οδηγία2006/11/ΕΚ «Για τη ρύπανση που προκαλείται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον της Κοινότητας» Οδηγία 2006/118/ΕΚ «Σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση» 18από 19

20 Οδηγία 2008/105/ΕΚ «Σχετικά με πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος στον τομέα της πολιτικής των υδάτων καθώς και σχετικά με την τροποποίηση και τη συνακόλουθη κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/156/ΕΟΚ, 84/491/ΕΟΚ και 86/280/ΕΟΚ και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/ΕΚ» Όσον αφορά στην Εθνική Νομοθεσία στην Κύπρο για την προστασία και διατήρηση των υδατικών πόρων, στα σημαντικά νομοθετήματα περιλαμβάνονται: Ο Περί Υδατοπρομήθειας (Δημοτικές και Άλλες Περιοχές) Νόμος Κεφ Ο Περί Ποιότητας του Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης (Παρακολούθηση και Έλεγχος) Νόμος Ν. 87(Ι)/2001. Ο Περί Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμος Ν.79(Ι)/2010. Ο Περί Προστασίας και Διαχείρισης των Υδάτων Νόμος Ν.13(Ι)/2004. Διάταγμα δυνάμει του άρθρου 26 του Περί Προστασίας και Διαχείρισης των Υδάτων Νόμου Ν.13(Ι)/2004 Κ.Δ.Π. 500/2010. Ο Περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών και του Εδάφους Νόμος Ν.68(Ι)/2009. Ο Περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών και του Εδάφους Νόμος Ν.106(Ι)/2002. Ο Περί Εξοικονομήσεως Νερού (Ειδικά Μέτρα) Νόμος Ν.1/1991. Ο Περί Υδατοπρομήθειας Χωρίων για Οικιακούς Σκοπούς Νόμος Κεφ από 19