ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΕΝΟ ΚΡΕΑΣ ( ΜΔΚ )- Είδος Κρέατος με ειδικά χαρακτηριστικά ;

Transcript

1 ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΕΝΟ ΚΡΕΑΣ ( ΜΔΚ )- Είδος Κρέατος με ειδικά χαρακτηριστικά ; Λέξεις κλειδιά : Μηχανικά διαχωρισμένο, ανακτώμενο, αποστεωμένο Κρέας, μικροβιολογικοί κίνδυνοι, ΜΔΚ-χαμηλής πίεσης ΜΔΚ- Υψηλής πίεσης, παράμετροι ελέγχου. Ένα σύντομο «screening» του Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος ( ΜΔΚ, MDM), των χαρακτηριστικών του, της παρουσίας του σε προϊόντα κρέατος. Δυνητικές παράμετροι ελέγχου Περίληψη : Το Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας αποτελεί σύνηθες συστατικό ορισμένων κατηγοριών προϊόντων κρέατος. Τεράστιες ποσότητες παράγονται ετησίως από οστά χοίρων, από σφάγια πουλερικών, εκτός των μηρυκαστικών ( βοοειδή, αιγοπρόβατα ), των οποίων η χρήση για παραγωγή ΜΔΚ, λόγω της κρίσης των τρελλών αγελάδων, απαγορεύτηκε στη ΕΕ. Οι γνωστές τεχνικές παραγωγής του Μ Κ διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να παράγονται προϊόντα που είναι πολύ διαφορετικά, σ ότι αφορά την μακροσκοπική, την μικροσκοπική, την μικροβιολογική εικόνα και άλλες παραμέτρους ποιότητας. Η ανάγκη διαφοροποίησης των τύπων ΜΔΚ οδήγησε στην αναζήτηση και διερεύνηση των κατάλληλων δεικτών διαφοροποίησης μεταξύ τους ( Ευρωπαϊκή επιτροπή γνωμοδότηση EFSA ). Το αποτέλεσμα υπήρξε ενθαρρυντικό μεν, πλην όμως το θέμα ασφαλής διαφοροποίηση χρήζει περεταίρω διερεύνησης σύμφωνα με την σχετική γνωμοδότηση. Μέχρι τότε, δεν είναι βέβαιο ότι είναι δυνατό να αποκλειστούν αθέμιτες ή και δόλιες πρακτικές του πρόσφατου παρελθόντος, όπου κάποιοι ενδέχεται να αποπειραθούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή και να θέσουν εν αμφιβόλω την αξιοπιστία παρασκευαστών προϊόντων κρέατος. Μήπως, ωστόσο, είναι ευκαιρία να τεθεί και θέμα αναζήτησης κριτηρίων διαφοροποίησης του ΜΔΚ από το δηλούμενο ποσοστό κρέατος ( quid ) στην επισήμανση των προϊόντων κρέατος ; Η μήπως τα κριτήρια αυτά υπάρχουν ήδη ; Τα τελευταία 25 χρόνια έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές στη βιομηχανία κρέατος. Τεράστιες ποσότητες Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος (ΜΔΚ) παράγονται ετησίως από οστά χοίρων, από σφάγια πουλερικών, εκτός των μηρυκαστικών ( βοοειδή, αιγοπρόβατα ), των οποίων η χρήση για παραγωγή ΜΔΚ, λόγω της κρίσης των τρελλών αγελάδων, απαγορεύτηκε στη ΕΕ. Η γενικότερη τάση για μείωση του κόστους παραγωγής συνέβαλε στην ανάπτυξη οικονομικών προϊόντων, με την χρήση Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος, όπως σε αλλαντικά, μπιφτέκια, κεφτέδες κλπ. Αυτό το είδος κρέατος παραλαμβάνονταν αρχικά με χειρωνακτική διαδικασία και περιείχε χόνδρους, τένοντες ή και τεμαχίδια οστών, που δεν ήταν δυνατό να απομακρυνθούν με την βοήθεια μιας απλής μηχανής αποστέωσης πχ Baader ή Sepamatic. Η διαδικασία αυτή απέβη αντιοικονομική και η τεχνολογία του ΜΔΚ πέρασε σε πιο εξελιγμένες τεχνικές, με χρήση δύο τύπων μηχανών ( piston, rotary ). Εφαρμογή υψηλής πίεσης στο υποκείμενο υλικό είχε σαν αποτέλεσμα την σύνθλιψη των οστών, την απελευθέρωση και την ανάμιξη του υγροποιημένου μυελού με τον παραλαμβανόμενο πολτό κρέατος, ο οποίος ωθούμενος μέσα από σχισμές διαμέτρου 1 mm, οδηγείτο σε απώλεια των λειτουργικών ιδιοτήτων του κρέατος. Το παραλαμβανόμενο προϊόν είναι γνωστό ως Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας ( ΜΔΚ )-Υψηλής πίεσης ( desinewed meat ). 1

2 1. Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας ( ΜΔΚ )- Ορισμός Όπως ορίζεται στον Καν. ( ΕΕ ) 853/2004, σημ. 1(14) παράρτημα I : «Μηχανικώς διαχωρισμένο κρέας» ή «ΜΔΚ» είναι το προϊόν που λαμβάνεται με την αφαίρεση κρέατος από οστά που φέρουν σάρκα πριν την αποστέωση ή από σφάγια πουλερικών*, με τη χρήση μηχανικών μέσων που οδηγούν στην απώλεια ή τη μεταβολή της δομής των μυϊκών ινών». (* Τα εμπορεύσιμα μέρη του σφάγιου πουλερικών (στήθος, μπούτια, φτερούγες) αφαιρούνται με άλλα μέσα πριν το υπόλοιπο του σφάγιου υποβληθεί σε μηχανικό διαχωρισμό). Με πιο απλά λόγια, το Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας (ΜΔΚ) μπορεί να περιγραφεί ως ένα προϊόν, που προέρχεται από την αφαίρεση υπολοίπων κρέατος από τα οστά ή σφάγια πουλερικών με μηχανικά μέσα, όπου η φυσιολογική δομή της μυϊκής ίνας έχει αισθητά χαθεί ή τροποποιηθεί σε τέτοιο βαθμό με αποτέλεσμα το προκύπτον προϊόν να μην είναι μακροσκοπικά συγκρίσιμο με το κανονικό κρέας. 2. Πηγές παραλαβής Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος Τα είδη των ζώων ( σφάγιων ), από τα οποία παραλαμβάνεται το Μ Κ είναι κυρίως πουλερικά και πολύ λιγότερο χοίροι. Ενδεικτικά, με στοιχεία του 2007, ΜΔΚ -πουλερικών χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ( περ. 88 % ) από ότι ΜΔΚ- χοιρινού ( περ. 12 % ), καθώς το τελευταίο προσδίδει στο προϊόν έντονα σκούρο χρώμα και έντονα μεταλλική γεύση. Η συνολική αξία της παραγωγής Μ Κ χονδρικά μπορεί να εκτιμηθεί μεταξύ 400 και 900 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως. 20% του ΜΔΚ που παράγεται στην ΕΕ εξάγεται. Oι εισαγόμενες ποσότητες ήταν μάλλον αμελητέες. Όπως ήδη αναφέρθηκε, μετά την κρίση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών ( BSA ) η χρήση οστών μηρυκαστικών ( βοοειδών, αιγο-προβάτων ) ως πρώτη ύλη για την παραγωγή ΜΔΚ-Υψηλής πίεσης απαγορεύεται στην ΕΕ από το 2001, σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο από άποψη προστασίας της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, ακριβώς η απαγόρευση αυτή επιφορτίζει τις ελεγκτικές αρχές με ένα ακόμη ελεγκτικό έργο για την προστασία τόσο των καταναλωτών όσο και των παρασκευαστών προϊόντων κρέατος από δόλιες ή και αθέμιτες πρακτικές του τύπου «κρέας αλόγου αντί βόειου σε προϊόντα κρέατος. Εκτός των γενικών όρων που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 852/20049, οι ειδικές απαιτήσεις για εγκαταστάσεις παραγωγής Μ Κ και οι πρώτες ύλες από τις οποίες μπορεί να ληφθεί καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ, τµήµα V, κεφάλαιο ι του κανονισμού καθώς και ειδικές απαιτήσεις υγιεινής που πρέπει να πληρούνται κατά τη διάρκεια και μετά την παραγωγή ΜΔΚ. Πέραν αυτών,όμως, σημαντικό είναι να υπάρχει εγρήγορση, οργάνωση και κατάλληλη μεθοδολογία, ώστε να μη φτάσουμε πάλι να τρέχουμε πίσω από γεγονότα. 3. Τεχνικές παραγωγής Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος Οι γνωστές τεχνικές παραγωγής του Μ Κ διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να παράγονται προϊόντα που είναι πολύ διαφορετικά, σ ότι αφορά την μακροσκοπική, την μικροσκοπική εικόνα αλλά και τις παραμέτρους ποιότητας. Δύο γνωστοί τύποι Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος ( ΜΔΚ ) διακρίνονται με βάση την ασκούμενη πίεση : 2

3 1. το ΜΔΚ -Υψηλής Πίεσης (ΜΔΚ-ΥΠ ) που μοιάζει με πολτό κρέατος και μπορεί να χρησιμοποιείται συνήθως σε αλλαντικά και 2. το ΜΔΚ - Χαμηλής Πίεσης (desinewed), που έχει την εμφάνιση του κιμά. Το ΜΔΚ -Υψηλής Πίεσης προκύπτει από συμπίεση του σφάγιου μέσα από ειδικό μηχάνημα κόσκινο, ενώ με την τεχνική Χαμηλής Πίεσης το προϊόν προκύπτει με περιστροφή του σφάγιου. Η πίεση που χρησιμοποιείται από τις διαφορετικές τεχνολογίες ποικίλλει ανάλογα με τα μηχανήματα και τις παραμέτρους που χρησιμοποιούνται. Ως επί το πλείστον υποδεικνύονται πιέσεις χαμηλότερες από 100 bar για την παραγωγή ΜΔΚ-χαμηλής πίεσης. Για την παραγωγή ΜΔΚ υψηλής πίεσης πιο συχνά αναφέρονται τιμές από 100 έως 400 bar. Η ποιότητα του ΜΔΚ ποικίλλει ανάλογα με τα συστήματα μηχανών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους. Η διάκριση των εμπορικών τύπων ΜΔΚ σε ΜΔΚ-χαμηλής πίεσης και ΜΔΚ-υψηλής πίεσης που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές τεχνικές κρίθηκε απαραίτητη λόγω του αυξημένου κινδύνου μικροβιακής μόλυνσης του προϊόντος κατά την διαδικασία παραγωγής και των περεταίρω χειρισμών. Η τεχνική της Υψηλής Πίεσης αυξάνει τον κίνδυνο μικροβιακής μόλυνσης (EFSA). Με την τεχνική αυτή παραλαμβάνεται σκεύασμα κρέατος κρεμώδους υφής. Στο σκεύασμα αυτό έχει προκληθεί εκτεταμένη αλλοίωση της δομής των μυϊκών ινών. Η αλλοίωση αυτή συνεπάγεται την απελευθέρωση θρεπτικών συστατικών, τα οποία και δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες υπόστρωμα για την ανάπτυξη μικροβίων. Ωστόσο, εκτός από την τεχνική Υψηλής πίεσης, η EFSA θεωρεί ότι ο εν δυνάμει μικροβιολογικός κίνδυνος που σχετίζεται με το ΜΔΚ δεν είναι διαφορετικός από αυτόν που εκτιμάται για το κανονικό κρέας. Βασικά κριτήρια που προσδιορίζουν τον χαρακτήρα του ΜΔΚ θεωρούνται η φύση της πρώτης ύλης ( οστά µε σάρκα µετά την αποστέωση ή από σφάγια πουλερικών ) τα χρησιμοποιούμενα μηχανικά μέσα το μέγεθος της απώλειας ή της µεταβολής ( αλλοίωσης ) της δοµής των µυϊκών ινών. Η τεχνολογία παραλαβής ΜΔΚ- Χαμηλής Πίεσης, μπορεί να οδηγήσει σε προϊόν που μακροσκοπικά είναι πολύ δύσκολα έως καθόλου διαφοροποιήσιμο από τον κιμά. Επειδή η τεχνολογική πρόοδος έχει οδηγήσει σε προϊόντα- Χαμηλής πίεσης, που μακροσκοπικά ομοιάζουν απόλυτα με κιμά, μπορεί να χρειαστούν ακόμη και νέοι ορισμοί για ΜΔΚ-ΧΠ και ΜΔΚ-ΥΠ. Εδώ, επισημαίνουμε ότι αναφύεται ένα ακόμη θέμα παρακολούθησης-ελέγχου του ΜΔΚ. Προϊόντα ΜΔΚ- χαμηλής και -υψηλής πίεσης διακρίνονται μεταξύ τους με βάση τον βαθμό τροποποίησης της δομής των µυϊκών ινών και την περιεκτικότητα ασβεστίου. (Η αξιολόγηση της «απώλειας» ή «τροποποίησης» της δοµής των µυϊκών ινών είναι εφικτή μικροσκοπικά. Το επίπεδο ασβεστίου ελέγχεται με απλή τιτλοδότηση από την τέφρα). 4. Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας (ΜΔΚ)- Πιθανοί κίνδύνοι για την δημόσια υγεία Η EFSA δια της αρμόδιας για την εκτίμηση των Βιολογικών Κινδύνων επιστημονικής Ομάδας (Panel on Biological Hazards) κλήθηκε να διατυπώσει επιστημονική γνώμη σχετικά με τους δυνητικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία που σχετίζονται με διαφορετικούς τύπους ΜΔΚ (υψηλής και χαμηλής πίεσης), με ειδικότερη εστίαση στο ΜΔΚ χαμηλής πίεσης. Ειδικότερα δε, 3

4 να προσδιορίσει τους δυνητικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία που συνδέονται με τους διάφορους τύπους ΜΔΚ. να τους συγκρίνει με αυτούς που συνδέονται με το νωπό κρέας, με τα διάφορα είδη κιμά και παρασκευάσματα κρέατος να προσδιορίσει και να ταξινομήσει τις παραμέτρους (π.χ. με βάση την τροποποίηση των μυϊκών ινών, την περιεκτικότητα σε ασβέστιο, την ενεργότητα νερού), που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάκριση-αναγνώριση των διαφορετικών τύπων ΜΔΚ. να καθορίσει τιμές-κριτήρια για τις εν λόγω παραμέτρους. και να προτείνει αντικειμενικές μεθόδους μέτρησης αυτών. Σύμφωνα με τη EFSA πιθανοί μικροβιακοί κίνδυνοι, συνδέονται με την υγιεινή της παραγωγής, τα επίπεδα και τους τύπους μόλυνσης των πρώτων υλών και το ιστορικό συνθηκών αποθήκευσης. Οι μικροβιακοί κίνδυνοι από ΜΔΚ χοιρινού κρέατος και πουλερικών, αναμένεται να είναι παρόμοιοι με εκείνους του νωπού κρέατος, του κιμά και παρασκευασμάτων κρέατος. Όπως προαναφέρθηκε, ο μικροβιακός κίνδυνος μεγαλώνει με τον βαθμό αποδόμησης των μυϊκών ινών και την συνακόλουθη απελευθέρωση θρεπτικών ουσιών. Δηλαδή έχει σχέση και με την ασκούμενη πίεση διαχωρισμού. Έτσι, το ΜΔΚ-Υψηλής Πίεσης μπορεί να παρέχει ένα πιο ευνοϊκό υπόστρωμα για την ανάπτυξη των μικροβίων σε σύγκριση με ΜΔΚ-Χαμηλής Πίεσης και συνεπώς θεωρείται και πλέον ευάλωτο 5. Διαφοροποίηση ειδών ΜΔΚ τεχνικές διερεύνησης Για την παραγωγή και τη χρήση ΜΔΚ, το οποίο παράγεται με τεχνικές, οι οποίες δεν αλλοιώνουν τη δομή των οστών και του οποίου η περιεκτικότητα σε ασβέστιο δεν είναι σημαντικά υψηλότερη από την αντίστοιχη περιεκτικότητα του κιμά, ισχύει : «Το ανώτατο όριο της ΕΕ για ΜΔΚ-χαμηλής πίεσης* είναι τα 100 mg/100 g (1000 ppm) ασβεστίου. ΜΔΚ με συγκέντρωση ασβεστίου που υπερβαίνει αυτό το όριο θεωρείται ΜΔΚ- Υψηλής Πίεσης». *Το ΜΔΚ-Χαμηλής πίεσης περιέχει λιγότερα τεμαχίδια οστών από ΜΔΚ-Υψηλής Πίεσης και κατά συνέπεια χαμηλότερο περιεχόμενο σε ασβέστιο. Ως πιθανοί δείκτες για τη διάκριση μεταξύ διαφόρων τύπων ΜΔΚ και την σύγκριση αυτών με μη-μδκ (νωπού κρέατος, κιμά), εξετάστηκαν απo τη EFSA παράμετροι όπως, χημικές, ιστολογικές, μοριακές, ρεολογικές καθώς και παράμετροι υφής. Στις διερευνηθείσες χημικές παραμέτρους περιελήφθησαν το ασβέστιο, τα φωσφορικά, η τέφρα, ο σίδηρος, λιπίδια (συμπεριλαμβανομένης της χοληστερόλης) και λιπαρά οξέα (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εκπηγάζουν από το μυελό των οστών), η περιεκτικότητα σε υγρασία ή σε νερό και το πρωτεϊνικό περιεχόμενο (συμπεριλαμβανομένου και του κολλαγόνου). Από δημοσιευμένες μελέτες, προκύπτει ότι η περιεκτικότητα σε ασβέστιο θεωρείται κατάλληλη χημική παράμετρος που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να την διάκριση Μ Κ από μη- ΜΔΚ προϊόντα. Σύμφωνα με την ειδική για τους βιολογικούς κινδύνους ομάδα της EFSA τα επίπεδα του ασβεστίου των οστών που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας την ύλης, μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο αναφοράς για αξιολόγηση. 4

5 Η περιεκτικότητα σε χοληστερόλη θα μπορούσε να είναι επίσης χρήσιμη παράμετρος για τη διάκριση του Μ Κ από μη ΜΔΚ, αλλά αυτή η εκδοχή πρέπει να επαληθευτεί συνδυαζόμενη με πρόσθετα στοιχεία. Για άλλες χημικές παραμέτρους (πρωτεΐνες, τέφρα και σίδηρος ) παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ΜΔΚ και μη ΜΔΚ, και δεν καταγράφηκαν ικανοποιητικά και αξιολογήσιμα αποτελέσματα. Στις Ιστολογικές παραμέτρους περιελήφθησαν, η μικροσκοπική ανίχνευση του μυϊκού, συνδετικού και λιπώδους ιστού, η ανίχνευση τεμαχιδίων οστών, χόνδρων, μυελού των οστών και ιστού του κεντρικού νευρικού συστήματος και η διερεύνηση δομικών αλλαγών. Μεταξύ αυτών, η μικροσκοπική εξέταση δομικών αλλαγών των ιστών θεωρείται μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος για διάκριση μεταξύ των τύπων ΜΔΚ και μη- ΜΔΚ, αλλά περαιτέρω επικύρωση είναι αναγκαία και αντικειμενικές οριακές τιμές δεν είναι ακόμη διαθέσιμες. Μοριακές παράμετροι, τεχνικές ηλεκτροφόρησης και ανοσολογικές μέθοδοι θεωρούνται ότι μειονεκτούν λόγω πολυπλοκότητας των πρωτοκόλλων και λόγω αυξημένου κόστους επιτρέπουν μόνο περιορισμένη εφαρμογή. Ρεολογικές ιδιότητες και Υφής δεν εκτιμήθηκαν ως κατάλληλες για διάκριση διαφορετικών τύπων ΜΔΚ από νωπό κρέας, κιμά και παρασκευάσματα κρέατος, επειδή η ανάλυση θα πρέπει να πραγματοποιείται σε προϊόντα με ομοιογενή δομή και όχι σε προϊόντα με μειωμένο όγκο σωματιδίων όπως ο κιμάς ή το ΜΔΚ-ΧΠ. Ένα δυαδικό υπολογιστικό μοντέλο αναπτύχθηκε προκειμένου να υπολογιστούν οι πιθανότητες για ένα προϊόν να ταξινομείται ως κρέας αποστέωσης ή ως Μ Κ με βάση την περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Σύμφωνα με το εν λόγω μοντέλο, περιεκτικότητες ασβεστίου της τάξης 21, 39, 81,5 και 100 mg/100 g αντιστοιχούν στις πιθανότητες του 10%, 50%, 90% και 93.6% για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν ως Μ Κ. Περιεκτικότητα σε ασβέστιο 100 mg/100 gr προϊόντος ( ΜΔΚ ), αντιστοιχεί σε πιθανότητα 93.6 % το προϊόν να ταξινομείται ως ΜΔΚ. Ωστόσο, η περιεκτικότητα ασβεστίου και μόνο δεν αρκεί για διαφοροποίηση ( διάκριση ) μεταξύ προϊόντος ΜΔΚ που παράγεται με την τεχνική της χαμηλής πίεσης και άλλων προϊόντων κρέατος. Η διάκριση Μ Κ-ΧΠ από προϊόντα μη ΜΔΚ θα πρέπει να επιβεβαιωθεί με την εξέταση και άλλων επικυρωμένων δοκιμών για παραμέτρους όπως η περιεκτικότητα σε χοληστερόλη και η μικροσκοπική ανίχνευση βλάβης των µυϊκών ινών. Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμες μελέτες, όπου θα λαμβάνονται υπόψη και συνδυασμοί διαφόρων παραμέτρων, καταλήγει η γνωμοδότηση της EFSA. 6. Επισήμανση Το Μηχανικά Διαχωρισμένο Κρέας διαφέρει σημαντικά, ως προϊόν, από την κλασική έννοια κρέας, όπως το αντιλαμβάνεται ο καταναλωτής ως προϊόν. Για τον λόγο αυτό και αποκλείστηκε από τον εναρμονισμένο ορισμό του κρέατος ( καν /2011/EΕ παράρτημα VII, μέρος Β ), δεν ποσοτικοποιείται με τα κριτήρια του εναρμονισμένου ορισμού και δεν συνυπολογίζεται στο ποσοστό του δηλούμενου στην επισήμανση ποσοστού κρέατος των προσυσκευασμένων προϊόντων κρέατος ( quid ). Το είδος/είδη του ζώου / -ων από τα οποία παραλαμβάνεται αναφέρονται ρητά στον κατάλογο των συστατικών. Επιπλέον, ο καν. (ΕΚ) αριθ. 853/2004 απαιτεί ότι συσκευασίες που προορίζονται να διατεθούν στον τελικό καταναλωτή και περιέχουν κιµά από πουλερικά ή μονόπλων ή τα παρασκευάσματα κρέατος που περιέχουν Μ Κ, πρέπει να φέρουν ένδειξη ότι τα προϊόντα αυτά πρέπει πριν την κατανάλωση να έχουν υποβληθεί σε θερμική επεξεργασία, εφόσον απαιτείται από την εθνική νομοθεσία. 5

6 Κύρια πηγή πληροφόρησης για την σύνταξη του άρθρου : EFSA-News Story 27 March EFSA Journal 2013;11(3):3137 [78 pp.]. doi: /j.efsa Figure 1 : Ύλες και τύποι Μηχανικά Διαχωρισμένου Κρέατος 6