ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΡΑΣΕΩΝ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ

Transcript

1 ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΡΑΣΕΩΝ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΡΟΥΝΤΟΥ ΕΛΕΝΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

2

3 ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΡΑΣΕΩΝ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΡΟΥΝΤΟΥ ΕΛΕΝΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στο εξωτερικό ο οινοτουρισµός είναι ένας κλάδος που ανθεί και είναι µια πρόκληση επιθυµητή αλλά και δύσκολη. Και αυτό επειδή, σε αντίθεση µε τα όσα πιστεύουµε οι περισσότεροι, η επίσκεψη σε ένα οινοποιείο είναι µόνο ένα µικρό κοµµάτι από το πάζλ του οινοτουρισµού. Όσο αναφορά την εργασία µου αποφάσισα να ασχοληθώ µε τον οινοτουρισµό, γιατί η χώρα µας και συγκεκριµένα η Κεντρική Μακεδονία έχει µακρά παράδοση τόσο στον τουρισµό όσο και στο κρασί. Ασχολήθηκα µε τη ουσιαστική έννοια του οινοτουρισµού, τα επισκέψιµα οινοποιία και τις διαδροµές που σχηµατίζουν, καθώς και µε τους χρηµατοοικονοµικούς δείκτες σε ότι αφορά το οικονοµικό µέρος της εργασίας µου. Οι οικονοµικοί δείκτες που διαπραγµατεύεται η παρούσα εργασία είναι ένα δείγµα του µεγάλου αριθµού των δεικτών, που χρησιµοποιούνται από τους ειδικούς αναλυτές (credit analysts). Ήταν µια ευχάριστη εργασία καθώς µου πρόσφερε την δυνατότητα να κατανοήσω ιδιαίτερα την έννοια του οινοτουρισµού, τις δράσεις του και ότι περιλαµβάνει.

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο τουρισµός είναι ένας µοχλός οικονοµικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του κάθε τόπου και αποτελεί ένα κοµµάτι που χρήζει ιδιαίτερης οργάνωσης, ενηµέρωσης και προώθησης µε σκοπό την ευρύτερη τουριστική ανάπτυξη και προβολή της κάθε περιοχής. Η παρακάτω πτυχιακή εργασία αφορά µια εναλλακτική µορφή τουρισµού. Αναφέρεται στον οινοτουρισµό, τις δράσεις του και τα οινοποεία στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας. Στο πρώτο εισαγωγικό κεφάλαιο γίνεται αναφορά στον οίνο ο οποίος ήταν και είναι ταυτόχρονα δείκτης αλλά και δεσµός πολιτισµού, στην οινοποιία αφού η Ελλάδα έχει µια µεγάλη οινική παράδοση, η οποία είναι αναπόσπαστο µέρος του πολιτισµού της, ενώ στην συνέχεια αναλύεται το τι είναι ο οινοτουρισµός, τι πρέπει να γίνει για να αναπτυχθεί και στην Ελλάδα και ποιες είναι οι δράσεις του. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στις οινικές διαδροµές. Πιο συγκεκριµένα αναλύει και απαντά σε πολλά ερωτήµατα όπως, τι είναι οι δρόµοι του κρασιού, πότε ξεκίνησε το πρώτο οργανωµένο εγχείρηµα, ποιοι είναι οι στόχοι του, τι πρέπει να κάνουν όσοι επιθυµούν να γίνουν µέλη, από ποιες διαδροµές µπορεί να επιλέξει ο οινοτουρίστας, ποιοι είναι οι επισκέπτες των οινοποιείων, και ποια είναι τα πλεονεκτήµατα τους. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στην οικονοµικότητα των ρόµων του Κρασιού. Αναλύονται και αναπτύσσονται οι δείκτες της Γενικής Ρευστότητας, της Κυκλοφοριακής Ταχύτητας Απαιτήσεων, του Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους και της Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης. Με τη βοήθεια αυτών των χρηµατοοικονοµικών δεικτών, και την ανάλυση των πινάκων που δηµιουργήθηκαν και συµπληρώθηκαν µε βάση τους ισολογισµούς των ετών 2003 ως 2008, που υπάρχουν στο παράρτηµα III, µπορούµε να διακρίνουµε την πορεία των επιχειρήσεων αυτών και να δούµε τα συµπεράσµατα. Και αυτό γιατί η χρησιµοποίηση των χρηµατοοικονοµικών δεικτών, είναι µια αποτελεσµατική µέθοδος για να συνοψίσουµε έναν µεγάλο αριθµό χρηµατοοικονοµικών δεδοµένων, προκειµένου να τα αξιολογήσουµε και να συγκρίνουµε τις επιδόσεις των επιχειρήσεων.

6 Τέλος στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται όλα τα συµπεράσµατα και οι προτάσεις για την ανάπτυξη και προώθηση του οινοτουρισµού ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ :Οίνος, Οινοτουρισµός, Οινικές διαδροµές, Χρηµατοοικονοµικοί δείκτες

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η οινοποιία στην Ελλάδα Οινοτουρισµός ράσεις Οινοτουρισµού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙΝΙΚΕΣ ΙΑ ΡΟΜΕΣ ρόµοι Κρασιού της Μακεδονίας ιαδροµές στην Κεντρική Μακεδονία Πλεονεκτήµατα επισκέψιµων οινοποιείων Πρόγραµµα Leader+ για το Νοµό Θεσσαλονίκης Πράσινη Επιχείρηση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΡΙΘΜΟ ΕΙΚΤΕΣ Εισαγωγή στους χρηµατοοικονοµικούς δείκτες Ανάλυση και υπολογισµός των δεικτών Αριθµοδείκτης γενικής ρευστότητας Αριθµοδείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας απαιτήσεων Αριθµοδείκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους Αριθµοδείκτης Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης Συµπεράσµατα έρευνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συµπεράσµατα Προτάσεις... 55

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 1 Ο ιόνυσος σε Αρχαίο Ελληνικό αµφορέα...2 ΕΙΚΟΝΑ 2 Κτήµα Αρβανιτίδη, Ασκός Θεσσαλονίκης...3 ΕΙΚΟΝΑ 3 Κτήµα Ανέστη Μπαµπατζιµόπουλου...4 ΕΙΚΟΝΑ 4 Οινοτουρισµός στην Τοσκάνη...5 ΕΙΚΟΝΑ 5 Εργασία σε αµπέλι Αιγυπτιακός Πάπυρος...6 ΕΙΚΟΝΑ 6 Νόµισµα µε απεικόνιση αµφορέα οίνου...6 ΕΙΚΟΝΑ 7 Η σύγχρονη τεχνική της παλαίωσης σε ξύλινα βαρέλια...7 ΕΙΚΟΝΑ 8 Νόµισµα µε απεικόνιση σταφυλιών...8 ΕΙΚΟΝΑ 9 Αγγείο µε απεικόνιση τρύγου...8 ΕΙΚΟΝΑ 10 Αγρόκτηµα Λίκνο - Λευκοχώρι Θεσσαλονίκης...9 ΕΙΚΟΝΑ 11 Κελάρι οινοποιείου ΕΙΚΟΝΑ 12 Ο δρ Απόστολος Σπυρόπουλος προσφέρει κρασί ΕΙΚΟΝΑ 13 Τοπικά προϊόντα ΕΙΚΟΝΑ 14 Αµπελώνας ΕΙΚΟΝΑ 15 Γευσιγνωσία ΕΙΚΟΝΑ 16 Γευσιγνωσία ΕΙΚΟΝΑ 17 Εκδήλωση σε πλατεία ΕΙΚΟΝΑ 18 Εκθέµατα αγγειοπλαστικής ΕΙΚΟΝΑ 19 Αφίσα από Ανοιχτές Πόρτες ΕΙΚΟΝΑ 20 Οινόφιλοι ΕΙΚΟΝΑ 21 Επίσκεψη σε αµπελώνα ΕΙΚΟΝΑ 22 Ξενάγηση σε αµπελώνα ΕΙΚΟΝΑ 23 Παραδοσιακός ξενώνας ΕΙΚΟΝΑ 24 Παραδοσιακό εστιατόριο ΕΙΚΟΝΑ 25 Κτήµα Αρβανιτίδη ΕΙΚΟΝΑ 26 Χάρτης ρόµων κρασιού Βορείου Ελλάδος ΕΙΚΟΝΑ 27 Παραδοσιακή αίθουσα γευσιγνωσίας ΕΙΚΟΝΑ 28 Κελάρι οινοποιείου ΕΙΚΟΝΑ 29 Χάρτης περιοχής εφαρµογής προγράµµατος LEADER

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Ελλάδα, πέραν του ότι είναι η γενέτειρα του ιονύσου, του θεού του κρασιού (εικ 1), είναι και η γενέτειρα του πρώτου οίνου στην ιστορία. Αυτά τα κρασιά ήταν φηµισµένα σε όλο τον αρχαίο κόσµο. Για ποικίλους ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους, καθώς και εξαιτίας διαφόρων φυσικών καταστροφών, η τέχνη της οινοποιίας παραµελήθηκε από τα µέσα του 19ου αιώνα µέχρι τις αρχές της δεκαετίας του Τότε ήταν που οι αρχαίες παραδόσεις της οινοποιίας άρχισαν να αναβιώνουν και σήµερα µπορεί κανείς να βρει πολλά εξαιρετικά ελληνικά κρασιά που παράγονται σε όλη τη χώρα. Το ελληνικό κρασί είναι ένα προϊόν εξαιρετικής σοδειάς που παράγεται από πολλές ποικιλίες σταφυλιού. (2010). ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ. Ανακτήθηκε 16 Απριλίου, 2010, από Ο οίνος ήταν και είναι ταυτόχρονα δείκτης αλλά και δεσµός πολιτισµού στην αρχαιότητα, στις κοινωνίες των Μέσων Χρόνων, στο Βυζαντίου αλλά και στον νεωτερικό κόσµο των πόλεων της Μεσογείου και της Ευρώπης. Ριζωµένο βαθιά στην ιστορία, την παράδοση, τον πολιτισµό, την οικονοµία και τη γεωγραφία των οινοπαραγωγών χωρών το αµπελοοινικό προϊόν και τα ποικίλα τοπία στα οποία εκτείνονται οι αµπελώνες δεν είναι τυχαίο ότι αποτελούν, ή πρέπει να αποτελούν, βασικό συστατικό της ελληνικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Για το λόγο αυτό πρέπει να ληφθούν όλες οι πρωτοβουλίες και τα µέτρα για τη διατήρηση, ανάδειξη και αξιοποίηση του αµπελοοινικού τοπίου και να ρυθµίζονται θέµατα που προκαλούνται από κοινωνικές, οικονοµικές και περιβαλλοντικές διεργασίες, επιτρέποντας την επίτευξη µιας ανάπτυξης, βασισµένης σε µια ισορροπηµένη συσχέτιση κοινωνικών αναγκών, οικονοµικής δραστηριότητας, περιβάλλοντος και ανάδειξης λαογραφικών και πολιτιστικών στοιχείων. [(2004). ΦΑΓΗΤΟ & ΚΡΑΣΙ. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010, από Τα ελληνικά κρασιά χωρίζονται σε 4 κατηγορίες: Οίνος µε ονοµασία προελεύσεως ελεγχόµενη Οίνος µε ονοµασία προελεύσεως ανωτέρας ποιότητας Οίνος τοπικός

10 Οίνος επιτραπέζιος. Ο αµπελοοινικός τοµέας αποτελεί ένα τοµέα µε µεγάλη παράδοση στην Ελλάδα. Στη χώρα µας καλλιεργούνται στρέµµατα µε οινοποιήσιµες ποικιλίες σε σύνολο 36 εκατ. στρεµµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο αριθµός των αµπελουργικών εκµεταλλεύσεων στην Ελλάδα φθάνει τις και ο µέσος όρος της καλλιεργούµενης έκτασης ανά εκµετάλλευση είναι 4 στρέµµατα. Το 40% των αµπελουργών είναι ηλικίας πάνω από 65 ετών και µόνο το 20% είναι νέα άτοµα ηλικίας µέχρι 40 ετών. Η ετήσια οινοπαραγωγή της χώρας µας, ανέρχεται περίπου στα 4 εκατ. εκατόλιτρα και αποτελεί το 2% της συνολικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 κρατών-µελών, η οποία αγγίζει τα 185 εκατ. εκατόλιτρα. Η αξία των οίνων που παράγονται στη χώρα µας αντιπροσωπεύει µόλις το 0,3% της συνολικής αξίας των οίνων της Ε.Ε. (εικ 1)Ο υόνυσος σε Αρχαίο Ελληνικό αµφορέα Στη χώρα µας παράγονται οίνοι Ονοµασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 10% της συνολικής παραγωγής, οίνοι επιτραπέζιοι µε Γεωγραφική Ένδειξη (Τοπικοί Οίνοι) στο ίδιο περίπου ποσοστό και επιτραπέζιοι οίνοι που αποτελούν τον µεγαλύτερο όγκο της παραγωγής και φθάνουν στο 80% αυτής.

11 Η Ελλάδα εξάγει πάνω από εκατόλιτρα οίνου κυρίως σε αγορές της Ε.Ε. (90%) και εισάγει γύρω στα εκατόλιτρα σχεδόν αποκλειστικά (97%) από χώρες της Ε.Ε. [Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. (16 Ιανουαρίου, 2008). Η Μεταρρύθµιση της Κοινής Αγροτικής Πολίτικης. Ανακτήθηκε 14 Μαρτίου, 2010, από Η συστηµατική παραγωγή, προβολή, προώθηση και διανοµή του οίνου αποτελεί καταξιωµένο κλάδο στις περισσότερες οινοπαραγωγικές χώρες του κόσµου, και τα τελευταία 10 χρόνια αναπτύσσεται µε ταχύ ρυθµό και στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορικής παρέχουν στις περισσότερες χώρες αναγκαία και κρίσιµα εργαλεία και πρακτικές για την ουσιαστική ενδυνάµωση της παραγωγής και τοποθέτησης στην αγορά των προϊόντων οίνου. Αν για το κρασί και τους οινοπαραγωγούς, ο τουρισµός είναι απαραίτητος για τους προφανείς οικονοµικούς λόγους όπως επιπρόσθετα έσοδα στα οινοποιεία, αναγνωρισιµότητα, προβολή των εταιριών και αύξηση των πωλήσεων, για τον τουρισµό το κρασί είναι ένας κλάδος που συµβάλλει σε πολύ πιο ευαίσθητους και πολυεπίπεδους τοµείς. Στο επίπεδο της ποιότητας η συµβολή της τοπικής γαστρονοµίας είναι προφανής γιατί δίνει ένα βάθος στο τουριστικό προϊόν και µπορεί να δώσει αυτό που λέµε εντυπωσιακές εµπειρίες µε σφραγίδα εντοπιότητας σε όλες τις κατηγορίες των επισκεπτών και των πελατών. (εικ 2) Κτήµα Αρβανιτίδη, Ασκός Θεσσαλονίκης

12 Στο επίπεδο του περιβάλλοντος η συνεισφορά του είναι καθοριστική. Όσο οι αµπελοκαλλιεργητές καλλιεργούν τα αµπέλια τους, διατηρούν το χαρακτηριστικό τοπίο της περιοχής όπως αυτό διαµορφώθηκε µετά από µόχθο και ανθρώπινες παρεµβάσεις αιώνων. Γιατί πρέπει να γνωρίζουµε ότι για κάθε αµπέλι που εγκαταλείπεται, και που δεν συντηρείται πια, προκαλείται διάβρωση και απογύµνωση του εδάφους µε αποτέλεσµα την ανικανότητα συγκράτησης και απορρόφησης των νερών της βροχής και την αλλοίωση της φυσιογνωµίας του τοπίου του αµπελουργικού τοπίου της Ελλάδας που είναι από τα πιο ενδιαφέροντα του κόσµου. Στο επίπεδο του πολιτισµού η προβολή µας ως ο παλαιότερος τόπος παραγωγής κρασιού στην Μεσόγειο, µε πέντε έξι χιλιάδες χρόνια οινικό πολιτισµό και άλλα παρεµφερή επικοινωνιακά και ουσιαστικά επιχειρήµατα, θεωρείται πολύ κρίσιµη. (εικ 3) Κτήµα Ανέστη Μπαµπατζιµόπουλου στην Όσσα Θεσσαλονίκης Η διεθνής εµπειρία, ιδιαίτερα από την Γαλλία και την Ιταλία έχει επίσης αναδείξει την οργανική σύνδεση της παραγωγής, προβολής και εµπορίας οίνου µε τον τουρισµό και συγκεκριµένα µε µία εναλλακτική µορφή του, τον οινικό τουρισµό ή οινοτουρισµό. Ο οινικός τουρισµός διαφέρει βαθύτατα από άλλες µορφές τουρισµού. Ο οινοτουρισµός αποτελεί µια δυναµική εναλλακτική

13 τουριστική πρόταση η οποία περιλαµβάνει τον πολιτισµό, την ιστορία, την παράδοση και το τοπίο και συνδέει κοινωνικές και οικονοµικές δράσεις για την δηµιουργία και µακροπρόθεσµη διατήρηση µιας επιτυχηµένης και επαρκώς διαρθρωµένης δραστηριότητας. (εικ 4)Capannelle: Οινοτουρισµός στην Τοσκάνη µε room service και... µπάτλερ! (19 Νοεµβρίου 2008) Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι ο Αµερικανός επιχειρηµατία James B. Sherwood όπου η ξενοδοχειακή φιλοξενία υψηλού επιπέδου είναι αυτό που τον έκανε διάσηµο και επιτυχηµένο. Όταν λοιπόν ο ιδρυτής του Οµίλου The Orient Express Group, που ειδικεύεται στον τουρισµό πολυτελείας σε όλο τον κόσµο, αποφάσισε να πραγµατοποιήσει το όνειρό του και να αγοράσει ένα οινοποιείο στην Τοσκάνη, το Capannelle (εικ 4), είχε ένα πολύ συγκεκριµένο µοντέλο οινοτουρισµού στο µυαλό του. [Υπουργείο Ανάπτυξης. (2006). Ηλεκτρονικά Συστήµατα Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010,από Η οινοποιία στην Ελλάδα Στην Ελλάδα όπως και σε όλες τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου η αµπελοοινική παράδοση είναι ιδιαίτερα πλούσια. Η χώρα µας έχει µεγάλη οινική παράδοση, η οποία είναι αναπόσπαστο µέρος του πολιτισµού της. Το κρασί αποτελεί µέρος της ελληνικής κληρονοµιάς και ήταν ανέκαθεν για τους Έλληνες

14 το ποτό που αγαπούσαν ιδιαίτερα να πίνουν. Τα πολυάριθµα ευρήµατα (εικ 6 κ8), οι οινικές αναφορές σε αρχαία κείµενα και οι αναπαραστάσεις αµπελοκαλλιέργειας σε αγγεία (εικ 5), µαρτυρούν την µακρά παράδοση του κρασιού και τον ρόλο που είχε στην εξέλιξη της Ελληνικής και όχι µόνο κοινωνίας, πράγµα που µαρτυρούν και τα πολυάριθµα νοµίσµατα µε απεικονίσεις σταφυλιών. Από αρχαιολογικές έρευνες προκύπτει ότι η αµπελοκαλλιέργεια, η οινοποίηση καθώς και η σπουδαία διαιτητική αξία των σταφυλιών ήταν γνωστή στον Ελλαδικό χώρο από την 3 η χιλιετία προ Χριστού. Οι µεγαλύτεροι οινοποιοί υπήρξαν οι Έλληνες από την εποχή που το ανήσυχο εµπορικό τους πνεύµα τους έφερε σε επαφή µε τους Αιγύπτιους και τους Φοίνικες, από τους οποίους πήρανε την τέχνη του κρασιού. (2008). Οι ρόµοι του Ελληνικού Κρασιού. Ανακτήθηκε 8 Απριλίου, 2010, από (εικ 5) Εργασία σε αµπέλι Αιγυπτιακός Πάπυρος (εικ 6) Νόµισµα µε απεικόνιση αµφορέα οίνου Το εµπόριο του κρασιού υπήρξε µια από τις κύριες δραστηριότητες των αρχαίων Ελλήνων. εν πρέπει ξεχνάµε ότι οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν πολύ καλά και την αξία του εµπορίου, το εξαγωγικό τους δε εµπόριο ήταν πολύ καλά οργανωµένο την εποχή εκείνη. Σε αντάλλαγµα του οίνου και του λαδιού οι Έλληνες εισήγαγαν δηµητριακά και χρυσό από την Αίγυπτο και τις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, χαλκό από την Συρία και την Κύπρο, και ελεφαντόδοντο από την Αφρική. Η µετακίνηση τους για εµπορικούς σκοπούς και η δηµιουργία

15 αποικιών στα παράλια της Μεσογείου έβαλε τις ρίζες της σύγχρονης αµπελουργίας και έκανε το κρασί γνωστό σε όλη τη Νότια Ευρώπη. Χώρες που σήµερα θεωρούνται ότι έχουν παράδοση στην παραγωγή κρασιών, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, χρωστάνε πολλά σε αυτούς τους εµπόρους. Ελληνικοί αµφορείς έχουν βρεθεί σε πολλά ναυάγια στην Μεσόγειο, στον Εύξεινο Πόντο και αλλού. Οι τεχνικές της εποχής δεν διαφέρουν πολύ από αυτές που χρησιµοποιούµε σήµερα, µε υψηλές µάλιστα επιδόσεις. Γνώριζαν την τεχνική της παλαίωσης, µε θαµµένα πιθάρια στο έδαφος και σφραγισµένα µε γύψο και ρετσίνι. Κάπως έτσι θα πρέπει να ανακάλυψαν και την επίδραση του ρετσινιού στο κρασί. Οι πήλινοι αµφορείς οι οποίοι χρησιµοποιούντο για τη µεταφορά του κρασιού ήταν αλειµµένοι µε πίσσα για πλήρη στεγανοποίηση, και συχνά µε σφραγίδα ή µπογιά σηµείωναν την περιοχή προέλευσης, το έτος παραγωγής, τον οινοποιό, αλλά και τον εµφιαλωτή. [(2008). Περι Οίνου. Ανακτήθηκε 5 Μαρτίου, 2010, από ( εικ 7) Η σύγχρονη τεχνική της παλαίωσης σε ξύλινα βαρέλια Η ιστορία της σύγχρονης ελληνικής οινοπαραγωγής (εικ 7) και η ανάπτυξη του εµφιαλωµένου κρασιού στην Ελλάδα ξεκινά τα πενήντα τελευταία χρόνια, τη δεκαετία του Τότε αρχίζουν να γίνονται και οι πρώτες σοβαρές επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και µηχανολογικό εξοπλισµό µε αποτέλεσµα τη θεαµατική βελτίωση των ελληνικών κρασιών σε ότι αφορούσε την τεχνολογία. Σηµαντικότατο ρόλο έπαιξε φυσικά και ο ανθρώπινος παράγοντας, οι Έλληνες

16 οινολόγοι που µετέφεραν τις επιστηµονικές τους γνώσεις στην παραγωγή, αλλά και οι ίδιοι οι οινοπαραγωγοί οι οποίοι ευαισθητοποιούνταν απέναντι στις νέες πραγµατικότητες που διαµορφώνονταν. Το γεγονός ότι η ανάκαµψη συντελέσθηκε µέσα σε τόσο λίγα χρόνια δείχνει όλο το δυναµισµό του αµπελοοινικού τοµέα ως κλάδου της γεωργικής οικονοµίας. Παράλληλα, γίνεται και µερική ανασύσταση αµπελώνων µε φύτευση εκλεκτών ποιοτικά ποικιλιών οιναµπέλου βάση αξιολογήσεων που πραγµατοποιήθηκαν από το Ινστιτούτο Οίνου, ενώ ήδη από την πρώτη δεκαετία θεσµοθετούνται οι περιοχές για την παραγωγή οίνων Ονοµασίας Προελεύσεως από το Υπουργείο Γεωργίας. (εικ 8) νόµισµα µε απεικόνιση σταφυλιών (εικ 9) αγγείο µε απεικόνιση τρύγου 1.2 Οινοτουρισµός Τα τελευταία χρόνια έχουν γεννηθεί πολλές διαφορετικές µορφές τουρισµού, που προσφέρουν περισσότερα κίνητρα στους υποψήφιους ταξιδιώτες. Κάποιες από αυτές τις µορφές είναι, ο οικολογικός, ο αθλητικός, συνεδριακός τουρισµός, ο αγροτοτουρισµός αλλά και ο οινοτουρισµός, που ξεφεύγουν από τα στενά όρια του κλασικού τουρισµού και δηµιουργούν συνέργειες. Οι οινοπαραγωγικές περιοχές ανά τον κόσµο γίνονται πόλος έλξης των απανταχού οινόφιλων, οι οποίοι αναζητούν να συνδυάσουν την ψυχαγωγία και το καλό κρασί. Τα τελευταία χρόνια, ο οινικός τουρισµός πλησιάζει µε ιλιγγιώδη βαθµό τον συµβατικό. Ο οινικός τουρισµός εντάσσεται στις ειδικές και

17 εναλλακτικές µορφές τουρισµού και λογίζεται ως υποκατηγορία του αγροτουρισµού (εικ 10). Ο όρος αφορά µία κατηγορία θεµατικού τουρισµού, στο πλαίσιο της οποίας η επαφή µε το κρασί είναι το επίκεντρο, όχι όµως ο αυτοσκοπός. [(20 Οκτωβρίου, 2008). H µεγάλη πρόκληση του οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 18 Φεβρουαρίου, 2010, από ( εικ 10) Αγρόκτηµα Λίκνο - Λευκοχώρι Θεσσαλονίκης Στην προσπάθεια ανάπτυξης και εξέλιξης του οινικού κλάδου στην Ελλάδα, εντάσσονται και τα προτεινόµενα τουριστικά πακέτα, τα οποία προσπαθούν να δείξουν στο επισκέπτη, µέσα από τις τουριστικές διαδροµές πως το κρασί επηρέασε την Ελληνική ιστορία και ποιός ο ρόλος του οίνου. Άνθρωποι που θέλουν να µαθαίνουν και να απολαµβάνουν το κρασί, αναζητούν επισκέψιµα οινοποιεία, συµµετέχουν σε εκδροµές οινολογικού ενδιαφέροντος και σε παντός τύπου εκδηλώσεις γευσιγνωσίας κρασιού. Η επίσκεψη αµπελώνων, οινοποιείων, µουσικών φεστιβάλ καθώς και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων σε µια αµπελουργική εγκατάσταση, αποτελεί τον ορισµό του οινικού τουρισµού που σε πολλές χώρες υλοποιείται µέσω των γνωστών σε όλους ρόµων του κρασιού. Το γεγονός ότι οι επισκέπτες έρχονται σε επαφή µε τον αµπελουργόοινοποιό, εκτός από την τεχνογνωσία που τους µεταδίδεται, γνωρίζουν και την οινική κουλτούρα, την τοπική κουζίνα, τα ήθη και τα έθιµα καθιστώντας έτσι την επίσκεψη σε ένα οινοποιείο ένα ολοκληρωµένο ταξίδι σε µια περιοχή. Ακολουθώντας µη γνωστούς δρόµους ο επισκέπτης ανακαλύπτει συνεχώς τα νέα κρασιά, περίεργα σταφύλια, άγνωστους µικρούς παραγωγούς. Με αυτόν τον τρόπο γνωρίζει πραγµατικά την περιφέρεια µέσα από ένα διασκεδαστικό και

18 ταυτοχρόνως εποικοδοµητικό ταξίδι. Το γεγονός ότι ο επισκέπτης µπορεί να επισκεφτεί τα αξιοθέατα και τα µνηµεία της περιοχής κάνει αυτό το ταξίδι ακόµα πιο πλήρες. [(2008). Οινικός τουρισµός πολλών αστέρων. Ανακτήθηκε 29 Ιανουαρίου, 2010, από ( εικ 11) Κελάρι οινοποιείου Το κοµµάτι του οινοτουρισµού µπορούµε να το δούµε από δύο διαφορετικές σκοπιές και δύο διαφορετικές ταχύτητες. Το ένα κοµµάτι είναι να δούµε τον οινοτουρισµό σαν µια εξειδικευµένη µορφή τουρισµού η οποία δίνει εµπειρίες και απευθύνεται σε εξειδικευµένους επισκέπτες Έλληνες η ξένους. Μόνο το 15% από τους που επισκέπτονται τα ελληνικά οινοποιεία γνωρίζει από κρασί. Το δεύτερο κοµµάτι έχει σχέση µε το πώς µπορούµε να αξιοποιήσουµε τα 13 εκατοµµύρια αφίξεις των τουριστών που έχουµε, και τι θα κάνουµε για να τους γνωρίσουµε το κρασί µας και την γαστρονοµία µας, σαν επιπρόσθετα συστατικά µιας συνολικής ολικής εµπειρίας του τόπου µας. Και όταν λέµε γνωριµία µε το κρασί και την γαστρονοµία δεν εννοούµε µόνο την γευστική απόλαυση, αλλά την ολιστική, αυτή που τοποθετεί το κρασί στο επίκεντρο ενός τρόπου διασκέδασης, ενός τρόπου ζωής, ενός πολιτισµού. Οι δύο αυτές αντιλήψεις του Οινοτουρισµού, για τους αδαείς και τους οινόφιλους, για τον µαζικό τουρίστα και τον ψαγµένο δεν πρέπει να λειτουργήσουν αντιθετικά, αλλά συµπληρωµατικά. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι οι αδαείς κάποια στιγµή γνωρίζουν, στην συνέχεια γίνονται φίλοι και κάποια στιγµή γίνονται ειδήµονες.

19 [Πίττας, Γ. (14 Αυγούστου, 2008). Παριανός Αµπελώνας. Ανακτήθηκε 15 Ιανουαρίου, 2010, από ( εικ 12) Ο δρ Απόστολος Σπυρόπουλος προσφέρει κρασί του κτήµατος στον managing editor του περιοδικού «Wine Spectator» στη Νέα Υόρκη. Οι οινοτουριστικές επιχειρήσεις, αξιοποιούν τα στοιχεία αυθεντικότητας του χώρου, όπως τη φυσική υποδοµή του οινοποιείου, το περιβάλλον, τους χώρους µε τους αµπελώνες ( εικ 14), το αγροτικό τοπίο, τα τοπικά προϊόντα και τη γαστρονοµία. Οι επισκέπτες των επιχειρήσεων αυτών είναι αναζητητές εµπειρίας που επιθυµούν να µάθουν κάτι νέο, να συµµετάσχουν στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και στον τοπικό τρόπο ζωής και χαίρονται για προσωπικά βιώµατα τα οποία µπορούν να διηγηθούν σε φίλους και γνωστούς. Για να έχουµε ολοκληρωµένο οινοτουρισµό, ένας τουρίστας πρέπει να επισκεφθεί µία οινοπαραγωγική περιοχή προκειµένου να µάθει περισσότερα για τα κρασιά της και να τα δοκιµάσει. Ωστόσο, για να είναι ολοκληρωµένη η εµπειρία του, η περιοχή πρέπει να του προσφέρει επιπλέον δραστηριότητες πολιτιστικού, λαογραφικού, ή ακόµα και αθλητικού-ψυχαγωγικού ενδιαφέροντος. Ακόµα, ο οινοτουρίστας πρέπει να έχει στη διάθεσή του βασικές υποδοµές υψηλού

20 επιπέδου, όπως διαµονή, σίτιση και διασκέδαση, οι οποίες όµως να σχετίζονται µε κάποιο έξυπνο τρόπο µε το κρασί της περιοχής, προκειµένου να επικοινωνήσουν αποτελεσµατικά το µήνυµα ότι η συγκεκριµένη περιοχή έχει υψηλό οινοτουριστικό ενδιαφέρον. Για παράδειγµα, ένα ξενοδοχείο πρέπει να παρέχει οινοτουριστικές δραστηριότητες και πληροφορίες που να οδηγούν σε αυτές, ενώ ένα εστιατόριο πρέπει να αναδεικνύει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο την τοπική οινογαστρονοµία. Τέλος, εννοείται ότι στον οινοτουρίστα πρέπει να παρέχονται στοιχειώδεις ευκολίες όπως σήµανση προς τους χώρους που τον ενδιαφέρουν, εύκολη πρόσβαση σε αυτούς και επικοινωνιακό υλικό στη γλώσσα του ή τουλάχιστον σε µία ή παραπάνω διεθνείς γλώσσες. Μόνο όταν όλα αυτά τα στοιχεία διασφαλιστούν και λειτουργήσουν σωστά και συµπληρωµατικά έχουµε οργανωµένο οινοτουρισµό, ο οποίος θα αποτελέσει πηγή έλξης τουριστικού ενδιαφέροντος από την Ελλάδα και το εξωτερικό όλες τις εποχές του χρόνου, και κατ' επέκταση πηγή εισοδήµατος και ανάπτυξης. Ο οινοτουρισµός είναι µια αναπτυξιακή ευκαιρία που πρέπει να αξιοποιηθεί, αφού διαθέτει όλα τα δυναµικά και ποιοτικά στοιχεία που επιτρέπουν τη διασύνδεση τουριστικής οικονοµίας και πολιτισµού, µε όρους πραγµατικά αναπτυξιακούς, συµβατούς µε τη φυσική και πολιτιστική ισορροπία των τόπων προορισµού. Η καθιέρωση της 8ης Νοεµβρίου ως Ευρωπαϊκής Ηµέρας Οινοτουρισµού, αποτελεί µια ακόµα θεσµική αναγνώριση της σηµαντικότητας του αµπελουργικού τοµέα αξιοποιώντας το κρασί ως οικονοµικό και πολιτισµικό µοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονοµίας.[ (19 Φεβρουαρίου, 2010). Παριανός αµπελώνας - µια πρόκληση. Ανακτήθηκε 15 Απριλίου, 2010, από Για να αναπτυχθεί ο οινικός τουρισµός στην Ελλάδα, χρειάζεται συνεργασία ανάµεσα στις οινοποιητικές µονάδες της περιοχής, τα εστιατόρια, τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά γραφεία. Όλοι θα ωφεληθούν από αυτό. Για την τουριστική βιοµηχανία, το κρασί που παράγεται στην περιοχή είναι ένα ισχυρό στοιχείο που κάνει έναν προορισµό πιο ελκυστικό. Για την οινική βιοµηχανία, ο οινικός τουρισµός µπορεί να γίνει ένα µέσο για να ενισχυθούν οι σχέσεις ανάµεσα στα οινοποιεία και τους επισκέπτες. Οι οινοποιοί θα δίνουν στους επισκέπτες την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά την οινοποιητική διαδικασία και να δοκιµάσουν κρασιά, ενώ οι ίδιοι θα έχουν την ευκαιρία να πωλούν τα προϊόντα τους κατ' ευθείαν από το οινοποιείο.

21 Με την θεσµοθέτηση του οινοτουρισµού µπορεί να δηµιουργηθούν προϋποθέσεις για την δυνατότητα απορρόφησης κονδυλίων από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, για την αναπτυξή του. ίκτυα οµοειδών επιχειρήσεων, όπως τα οινοποιεία από κοινού, µπορούν να υλοποιήσουν κοινές δράσεις όπως διαφήµιση, προβολή εξασφαλίζοντας οικονοµίες κλίµακος. Μία άλλη µορφή οργάνωσης είναι τα business clusters, δηλαδή επιχειρηµατικές συστάδες συµπληρωµατικών δραστηριοτήτων που στο σύνολο τους δηµιουργούν υπεραξία. Σ αυτήν την λογική, οινοποιεία, παραγωγοί τοπικών προϊόντων (εικ 13), ταβέρνες µε τοπική κουζίνα, ξενοδοχεία, πολιτιστικοί σύλλογοι κλπ, κάτω από την οµπρέλα του κρασιού και µε καθορισµένες προδιαγραφές ποιότητας µπορούν να διεκδικήσουν ένα τµήµα της νέας αγοράς αλλά και σηµαντικές χρηµατοδοτήσεις. Τέλος να αναφέρουµε ότι η 8 η Νοεµβρίου θεωρείται Ευρωπαϊκή Ηµέρα Οινοτουρισµού. Οι οινοποιητική επανάσταση της τελευταίας εικοσαετίας, είναι γεγονός. Γνωστοί και έµπειροι οινολόγοι, νέα φροντισµένα κτήµατα µε γραµµικούς αµπελώνες, µοντέρνα οινοποιεία εξοπλισµένα µε την τελευταία τεχνολογία και ειδικά οργανωµένοι χώροι για την υποδοχή και την εξυπηρέτηση, προσελκύουν όλο και περισσότερο τους τουρίστες. Παράλληλα, φιάλες µε πρωτιές σε διεθνείς έγκριτους διαγωνισµούς περιµένουν τους επισκέπτες να ανακαλύψουν τους πλούτο των κρασιών της περιοχής, προσκαλώντας τους να αποδράσουν λίγο από τους γρήγορους ρυθµούς της πόλης. Η οινική κουλτούρα κάθε τοπικής κοινωνίας µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την ενδυνάµωση της τοπικής ταυτότητας, για την ανάπτυξη πολιτιστικού τουρισµού και γενικότερα για την πνευµατική τους ανάπτυξη. [Χατζηνικολάου,. (2006). Οδοιπορικό στην χώρα των Ελλ-οίνων. Ανακτήθηκε 12 Μαρτίου, 2010, από

22 (εικ 13) τοπικά προϊόντα (εικ 14) αµπελώνας 1.3 ράσεις οινοτουρισµού Τα επισκέψιµα οινοποιεία, για τη διαφήµιση και προώθηση των προϊόντων τους οργανώνουν διάφορες δράσεις προσελκύοντας πολλούς επισκέπτες. Η γευσιγνωσία του κρασιού είναι µια τέχνη που φέρνει σε επαφή τον χαρακτήρα του κρασιού µε τις αισθήσεις του δοκιµαστή. Είναι µια είσοδος στον µυστικό κόσµο του κρασιού, µια διαδικασία που περιλαµβάνει µελέτη, ανάλυση, περιγραφή και προσδιορισµό των χαρακτηριστικών του κρασιού, επιτρέποντας στον δοκιµαστή να αποφανθεί για την ποιότητα του κρασιού. (15 Φεβρουαρίου, 2008). Γευσιγνωσία Οργανοληπτική εξέταση του οίνου. Ανακτήθηκε 25 Φεβρουαρίου, 2010, από οκιµάζω ένα κρασί (εικ 16) σηµαίνει το υποβάλλω στο σύνολο των αισθήσεων, προσπαθώ να το γνωρίσω και να καθορίσω τους οργανοληπτικούς χαρακτήρες του. Σκοπός της δοκιµασίας είναι να εξηγήσει την γεύση και το άρωµα ενός κρασιού, µε βάση την χηµική του σύνθεση, να τα αποσυνθέσει σε απλές γεύσεις και αρώµατα, να συνδέσει κάθε συστατικό µε την συνολική γευστική εντύπωση που δίνει το κρασί και να εξηγήσει σε πιο ή πια συστατικά οφείλεται κάθε συγκεκριµένο προτέρηµα η ελάττωµα του. Για να περάσουµε από την απλή κατανάλωση στην δοκιµασία χρειάζεται αύξηση της προσοχής, προσπάθεια καταγραφής και ανάλυση των εντυπώσεων. Το πιο δύσκολο έργο είναι η περιγραφή των εντυπώσεων που δεχόµαστε και η αξιολόγηση τους. Για να είναι εποµένως αποτελεσµατική η οργανοληπτική εξέταση θα πρέπει ο δοκιµαστής όχι µόνο να µπορεί να διακρίνει τα διάφορα χαρακτηριστικά του κρασιού αλλά να ξέρει να συγκρατεί αυτό που αισθάνεται, να το εκφράζει µε ακριβείς όρους και να είναι ικανός να σχηµατίσει µια γνώµη ( βλ. παράρτηµα I).

23 Οι αισθήσεις που παρεµβαίνουν κατά την διάρκεια της γευστικής δοκιµής είναι, η όραση που µας δίνει πληροφορίες για το χρώµα, τη διαύγεια, τη ρευστότητα και την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα, η όσφρηση που µας δίνει πληροφορίες για τις οσµές του κρασιού και η γεύση και η αφή µέσω του στόµατος, που µας δίνουν πληροφορίες για την αξιολόγηση των γεύσεων, την αρµονία, ισορροπία και τον πλούτο των χαρακτηριστικών του κρασιού. [(15 Φεβρουαρίου, 2008). Γευσιγνωσία Οργανοληπτική εξέταση του οίνου. Ανακτήθηκε 7 Φεβρουαρίου, 2010, από Για να έχουµε µια επιτυχηµένη γευσιγνωσία (εικ 15) πρέπει να κάνουµε σωστή επιλογή του χώρου της δοκιµής. Αν είναι δυνατόν, θα πρέπει ο χώρος να είναι ευχάριστος, απλός, απαλλαγµένος από οσµές και θορύβους. Θα πρέπει να υπάρχει ηρεµία και άφθονος χρόνος. Η περιβάλλουσα κατάσταση, η αναµονή και η προσδοκία παίζουν µεγάλο ρόλο στη ψυχολογία του δοκιµαστή, η οποία είναι καταλυτική στη διαµόρφωση των εντυπώσεων από τη γευσιγνωσία. (εικ 15) Γευσιγνωσία (εικ 16) Γευσιγνωσία Σε πολλές περιοχές πραγµατοποιούνται πολιτιστικές και εορταστικές εκδηλώσεις οι οποίες είναι γνωστές µε το όνοµα Γιορτή Κρασιού. Στόχος ήταν και είναι πάντα, η ευρύτερη προβολή του Ελληνικού κρασιού, η καλλιέργεια ευνοϊκής καταναλωτικής συνείδησης γενικότερα για το κρασί, η προβολή της Ελληνικής παραδοσιακής διατροφής, η διαφύλαξη και διάδοση της µουσικής και παράδοσης, και γενικά η αναβάθµιση του πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων της κάθε περιοχής. Η γιορτή αυτή πραγµατοποιείται ανελλιπώς κάθε χρόνο και οι εκδηλώσεις διαρκούν από 10 µέχρι 15 ηµέρες, προσελκύοντας πλήθος επισκεπτών.

24 Πραγµατοποιούνται συνήθως στις πλατείες των χωριών (εικ 17), όπου ο επισκέπτης µπορεί να διαλέξει και να απολαύσει δωρεάν καλό κρασί, να γευτεί τους πλούσιους παραδοσιακούς µεζέδες και φαγητά, να ενηµερωθεί από τους ειδικούς για τον τρόπο παρασκευής των διατιθέµενων προϊόντων, τις ιδιότητες τους και την υψηλή τους ποιότητα και παράλληλα να ψυχαγωγηθεί, µε την γνήσια Ελληνική µουσική και χορούς από εκλεκτούς καλλιτέχνες µε διαφορετικό συγκρότηµα κάθε βράδυ. Στους χώρους της γιορτής κατά καιρούς φιλοξενούνται εκθέµατα λαϊκής τέχνης όπως αγγειοπλαστική (εικ 18), αγιογραφία, ζωγραφική καθώς και εκθέσεις βιβλίων, παραδοσιακών αγροτικών εργαλείων και ντόπιων κρασιών. Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται, εκτός από την προσφορά ποιοτικής ψυχαγωγίας διακρίνονται για τον κοινωνικοοικονοµικό τους ρόλο µε την στήριξη της ντόπιας αγροτικής παραγωγής του κρασιού το οποίο είναι αιτία να πραγµατοποιούνται αυτές οι εκδηλώσεις. Επίσης συµβάλλουν στη διατήρηση και διάδοση της πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονοµιάς, στη προστασία της παράδοση. Προσπαθούν, να αναδείξουν και να προβάλλουν την καλλιτεχνική δηµιουργική ικανότητα των νέων, τα ήθη και έθιµα του τόπου, τις παραδοσιακές µορφές παραγωγής, τα οποία σιγά σιγά σβήνουν µέσα στη λαίλαπα της παγκοσµιοποίησης της εµπορευσιµότητας και του ανταγωνισµού που επικρατεί σε όλους τους τοµείς δραστηριότητας της κοινωνίας σήµερα. [(2008). Γιορτή κρασιού στη Νεµέα. Ανακτήθηκε 16 Μαρτίου, 2010, από Την ευθύνη διοργάνωσης της γιορτής κρασιού κάθε περιοχής αναλαµβάνουν συνήθως, σε συνεργασία οι πολιτιστικοί σύλλογοι και τα οινοποιεία της περιοχής. (εικ 17) Εκδήλωση σε πλατεία (εικ 18) Εκθέµατα αγγειοπλαστικής

25 Οι Ανοιχτές Πόρτες (εικ 19) αποτελούν µία πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού ικτύου Πόλεων του Κρασιού µε στόχο η κάθε πόλη που συµµετέχει στο δίκτυο να δηµιουργήσει ένα γεγονός γύρω από το κρασί που θα φέρει τον καταναλωτή κοντά στο χώρο παραγωγής του. [(12 Μαΐου, 2010). Ανοιχτές Πόρτες στα οινοποιεία των δρόµων του κρασιού. Ανακτήθηκε 22 Μαΐου, 2010, από Όπως είναι ήδη γνωστό τα Οινοποιεία όλης της Ευρώπης στο πλαίσιο της εκδήλωσης Ανοιχτές Πόρτες του Ευρωπαϊκού ικτύου πόλεων του κρασιού, τις µέρες αυτές ανοίγουν τις πόρτες τους στο ευρύ κοινό σε ένα µεθυστικό ταξίδι αρωµάτων και γεύσεων. (εικ 19) Αφίσα από Ανοιχτές Πόρτες 2010 Σκοπός της εκδήλωσης είναι η κάθε πόλη που συµµετέχει στο δίκτυο να δηµιουργήσει ένα γεγονός γύρω από το κρασί προκειµένου να φέρει τον καταναλωτή κοντά στο χώρο παραγωγής του. Πιο συγκεκριµένα, για δύο ηµέρες σε όλη την Ευρώπη όλα τα οινοποιεία διοργανώνουν πολύθεµατικές εκδηλώσεις, ξενάγηση στο αµπέλι, στο χώρο παραγωγής, στην κάβα, γευστική δοκιµή των κρασιών και παρουσιάσεις κρασιών (εικ 20), θα πραγµατοποιηθούν ανά οινοποιείο µε σκοπό να έρθει ο καταναλωτής πιο κοντά στην παραγωγή του κρασιού και των ανθρώπων της.

26 ( εικ 20) Για 6η συνεχή χρονιά οινόφιλοι πέρασαν τις "Ανοιχτές Πόρτες" Παρασκευή, 29 Μαΐου 2009 Με αφετηρία το πνεύµα συνεργασίας και σύµπνοιας των µελών της και θέλοντας να δηµιουργήσει ένα αντίστοιχο γεγονός σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αµπελώνα της Βορείου Ελλάδος, µέσω του δικτύου των 8 διαδροµών των ρόµων του Κρασιού, έχει θεσµοθετήσει ένα αντίστοιχο γεγονός έτσι ώστε µε την πάροδο του χρόνου να εµπλουτίζεται και οι Έλληνες και ξένοι καταναλωτές κάθε Μάιο να το περιµένουν και να συµµετέχουν σε αυτό. Η δράση αυτή προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες ετησίως και ενισχύει την τοπική οικονοµία. Η επίσκεψη των αµπελώνων (εικ 21) δεν είναι µια ξενάγηση αλλά κάτι πιο ουσιαστικό. ίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες να απολαύσουν την χαρά του τρύγου, αλλά να κόψουν και να µαζέψουν σταφύλια από το αµπέλι. Θα πρέπει να φοράνε άνετα ρούχα, αναπαυτικά παπούτσια για την προστασία τους από τα ξερά αγριόχορτα, να φοράν ανοιχτόχρωµα ρούχα, καπέλο και γυαλιά για την προστασία από τον ήλιο και να έχουν ένα µπουκάλι νερό. Μέσα στον αµπελώνα µπορούν να παρατηρήσουν το αµπέλι, τον ετήσιο κύκλο του, τα χαρακτηριστικά της κάθε ποικιλίας, την παραδοσιακή αµπελοκαλλιέργεια καθώς και τις βιοδυναµικές εφαρµογές. ίδεται η δυνατότητα επανάληψης της επίσκεψης στο αµπελώνα σε άλλη εποχή για να γίνει παρατήρηση των σταδίων ανάπτυξης του ίδιου αµπελώνα και των φυτών.

27 Τέλος µπορούν να ξεκουραστούν στους υπαίθριους χώρους και να βρουν δροσιστικούς χυµούς σταφυλιού. Η ξενάγηση (εικ 22) αποτελεί µια βιωµατική εµπειρία απευθύνεται σε όλους τους οινόφιλους, άνδρες και γυναίκες και συνήθως σε παρέες έως 6 άτοµα. Η διάρκεια της ξενάγησης είναι από 45λεπτά ή 1ώρα. Σε περιπτώσεις κακοκαιρίας η ξενάγηση µεταφέρεται σε άλλη ηµεροµηνία και ώρα ανάλογα µε τον διαθέσιµο των επισκεπτών. [(2008). Επισκέψεις- Ξεναγήσεις. Ανακτήθηκε 5 Φεβρουαρίου, 2010, από (εικ 21) Επίσκεψη σε αµπελώνα (εικ 22) Ξενάγηση σε αµπελώνα Ένα από τα σηµεία που πρέπει ιδιαίτερα να σταθούµε είναι το θέµα του συντονισµού δράσης µε τις άλλες συγγενείς επιχειρήσεις οινοτουρισµού, όπως είναι οι ξενώνες και τα εστιατόρια της ευρύτερης περιοχής που βρίσκονται τα οινοποιεία. Αφού οι οινοτουρίστες είναι καταρχήν τουρίστες, είναι άνθρωποι οι οποίοι ταξιδεύουν, είναι µακριά από το σπίτι τους, άρα κάπου θα πρέπει να µείνουνε και κάπου θα πρέπει να φάνε. Αν ο ταξιδιώτης που θα βρεθεί σε µία περιοχή δεν βρει ένα αξιοπρεπές κατάλυµα ή δεν βρει ένα καλό εστιατόριο, θα προσπεράσει αυτή την περιοχή και µαζί θα προσπεράσει και τα οινοποιεία της περιοχής. Αντίθετα, ένα καλό εστιατόριο είναι πόλος έλξης για τους ταξιδιώτες, όπως και ένας καλός ξενώνας ή ένα καλό ξενοδοχείο. Αυτά τα παραδοσιακά εστιατόρια (εικ 24) και οι ξενώνες( εικ 23) είναι µέλη του οινοτουριστικού δικτύου και προσφέρουν τόσο προϊόντα των οινοποιείων όσο και πληροφορίες σε έντυπο υλικό για τα οινοποιεία της περιοχής καθώς και όσων οινοποιείων είναι µέλη των ρόµων Του Κρασιού. Αυτές οι δύο συγγενείς

28 επιχειρήσεις είναι το καλύτερο όχηµα για µία αποτελεσµατική πρώτη επικοινωνία και προβολή του οινοτουριστικού προϊόντος µίας περιοχής. (εικ 23) παραδοσιακός ξενώνας (εικ 24) παραδοσιακό εστιατόριο Η συστηµατική παραγωγή, προβολή, προώθηση και διανοµή του οίνου αποτελεί καταξιωµένο κλάδο στις περισσότερες οινοπαραγωγικές χώρες του κόσµου, και τα τελευταία 10 χρόνια αναπτύσσεται µε ταχύ ρυθµό και στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορικής, δηλαδή τόσο οι παραδοσιακές εφαρµογές µέσω του ιαδικτύου όσο και οι πρακτικές Web παρέχουν στις περισσότερες χώρες αναγκαία και κρίσιµα εργαλεία και πρακτικές για την ουσιαστική ενδυνάµωση της παραγωγής και τοποθέτησης στην αγορά των προϊόντων οίνου. Στις µέρες µας, οι σύγχρονες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορικής αποτελούν αναγκαία εργαλεία για τους οργανισµούς οινοτουριστικών προορισµών καθώς και για όλους τους εµπλεκόµενους φορείς και επιχειρήσεις, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα µέσω της ανάπτυξης Ηλεκτρονικών Συστηµάτων Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού (ΗΣΜΟΟΤ) να προβάλλουν τους πόρους τους, να προσεγγίσουν τους δυνητικούς τους επισκέπτες και πελάτες σε τοπική αλλά και σε παγκόσµια κλίµακα όλο το εικοσιτετράωρο και µε άµεσο τρόπο και χαµηλό κόστος, αλλά και να προωθήσουν και να τοποθετήσουν στην αγορά τα οινικά τους προϊόντα. Στην εποχή όπου το ιαδίκτυο αποτελεί πλέον για την πλειοψηφία της διεθνής οινοτουριστικής ζήτησης το βασικότερο και σηµαντικότερο εργαλείο, τα ΗΣΜΟΟΤ µπορούν να συµβάλουν αποτελεσµατικά στην στοχευµένη προβολή οινοτουριστικών προορισµών και προϊόντων οίνου, ανεξαρτήτου του µεγέθους

29 τους και των διαθέσιµων πόρων τους. Η µεγάλη απήχηση και χρήση των ΗΣΜΟΟΤ διεθνώς οφείλεται κυρίως στην αµεσότητα και πληρότητα της πληροφόρησης που παρέχουν καλύπτοντας µε τον καλύτερο τρόπο τις απαιτήσεις του ιδιαίτερα ανοµοιογενούς και διαφοροποιηµένου συνολικού προϊόντος του οινοτουρισµού. Στόχους της συγκεκριµένης οµάδας εργασίας αποτέλεσε η ενηµέρωση και η ευαισθητοποίηση τόσο των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών οργανισµών τουριστικής και οινοτουριστικής ανάπτυξης όσο και των οινικών επιχειρήσεων σχετικά µε τον ρόλο, τις ηλεκτρονικές εφαρµογές και τη λειτουργικότητα των ΗΣΜΟΟΤ. Ακόµα, αναγκαίο είναι να εντοπιστούν τα εµπόδια που µπορεί να υπάρχουν για την πλήρη ανάπτυξη ΗΣΜΟΟΤ στη χώρα µας, καθώς και η µορφοποίηση συγκεκριµένων προτάσεων για την άρση των εµποδίων αυτών. Η δηµιουργία ενός Ηλεκτρονικού Συστήµατος Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού (ΗΣΜΟΟΤ) µπορεί να στηρίξει αποτελεσµατικά την ανάπτυξη και την προώθηση των µικροµεσαίων οινοποιείων αλλά και οινοτουριστικών επιχειρήσεων, οι οποίες συχνά δεν έχουν τους πόρους, την τεχνογνωσία και τις υποδοµές για την ηλεκτρονική τους δραστηριοποίηση. Οι περισσότερες µικροµεσαίες επιχειρήσεις των συγκεκριµένων κλάδων δεν µπορούν όχι µόνο να αναλάβουν το υψηλό κόστος συµµετοχής και προµήθειας σε ηλεκτρονικά κανάλια προβολής και διανοµής, αλλά δεν έχουν και τις απαραίτητες τυποποιηµένες και ψηφιοποιηµένες δοµές οργάνωσης για να µπορούν να στηρίξουν τον τρόπο χειρισµού των καναλιών αυτών. Συνεπώς, τα ΗΣΜΟΟΤ µπορούν να θεωρηθούν ως ένα ανερχόµενο συµπληρωµατικό και στρατηγικό µέσο το οποίο και προβάλει, και προσελκύει, και δηµιουργεί εικόνα, και δηµιουργεί ζήτηση αλλά και διανέµει οινοτουριστικά προϊόντα και εµπειρίες.[ Υπουργείο Ανάπτυξης. (2006). Ηλεκτρονικά Συστήµατα Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010, από

30

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙΝΙΚΕΣ ΙΑ ΡΟΜΕΣ Η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει ένα µεγάλο αριθµό οινοποιείων που προσελκύουν ένα µεγάλο αριθµό επισκεπτών ετησίως. Τα περισσότερα από τα οινοποιεία έχουν ενταχθεί στο πρόγραµµα ρόµοι του Κρασιού της Βόρειου Ελλάδος. Πρόκειται για µια πρόταση προς τον σύγχρονο περιηγητή να ακολουθήσει µια προκαθορισµένη, επιλεγµένη διαδροµή, η οποία διασχίζει τα πιο γραφικά σηµεία µιας αµπελουργικής ζώνης. Έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί επιλεγµένες οινοπαραγωγικές µονάδες, που συµµορφώνονται σε ορισµένες προδιαγραφές και εγγυώνται υψηλά επίπεδα φιλοξενίας. Παράλληλα έχει τη δυνατότητα στη διαδροµή αυτή να απολαύσει σηµεία αρχαιολογικού, λαογραφικού, περιβαλλοντικού ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Έτσι οι επισκέπτες έχουν την επιλογή να διαλέξουν µεταξύ διαφόρων διαδροµών κρασιού σε όποια περιοχή αυτοί επιθυµούν και να επισκεφτούν τα οινοποιεία αυτά. Τυπολογικά, οι επισκέπτες των οινοποιείων της Μακεδονίας κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες. Οι οινόφιλοι που διαθέτουν υψηλό επίπεδο µόρφωσης και εισοδήµατος, και βασικότερα κίνητρά τους είναι η συνάντηση µε τον οινοπαραγωγό και η ενηµέρωση για το κρασί. Οι νεοφώτιστοι που είναι συνήθως φοιτητές µε περιορισµένο εισόδηµα αλλά µεγάλο ενδιαφέρον για την οινοποιία, οι περιστασιακοί επισκέπτες µε βασικό κίνητρο όχι το κρασί αλλά τη γαστρονοµία της περιοχής, και τέλος οι τουρίστες οι οποίοι αντιµετωπίζουν το οινοποιείο και τους αµπελώνες ως τουριστικά αξιοθέατα της περιοχής που επισκέπτονται. [Τερζούδη, Μ. (7 Μαΐου, 2009). ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Πόλος έλξης τα οινοποιεία. Ανακτήθηκε 6 Φεβρουαρίου, 2010, από Συµπερασµατικά, τα κίνητρα των επισκεπτών ποικίλλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα µε τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά, τις αντιλήψεις και τα ενδιαφέροντά τους. Καθεµιά από τις τέσσερις κατηγορίες µπορεί να γίνει στόχος επιχειρηµατικών σχεδίων καθώς και να συµβάλλει στην ανάπτυξη του οινικού τουρισµού µε τους οινόφιλους και τους νεοφώτιστους να συµβάλλουν περισσότερο στα κέρδη των οινοποιητικών επιχειρήσεων. Η γνώση των αναγκών τους είναι το µυστικό της επιτυχίας και η προσφορά ενός

32 ολοκληρωµένου και διαρθρωµένου οινοτουριστικού προϊόντος που θα περιλαµβάνει ποικιλία δραστηριοτήτων. 2.1 ρόµοι κρασιού της Μακεδονίας Ένας ρόµος Κρασιού, είναι ένα τουριστικό προϊόν, το οποίο εκµεταλλεύεται τα πάσης φύσεως κάλλη µιας περιοχής ή ενός συνόλου περιοχών, για να προσελκύσει επισκέπτες, συντελώντας µε αυτό τον τρόπο σηµαντικά στην ανάπτυξή της, και στοχεύοντας φυσικά έµµεσα στην αύξηση της κατανάλωσης του κρασιού. Οι ρόµοι του Κρασιού της Μακεδονίας, νυν ρόµοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας αποτελούν µια καινοτόµο πρόταση προς τον τουρίστα για να εξερευνήσει τις πλούσιες αµπελουργικές περιοχές και τα οινοποιεία τους, να ανακαλύψει το πλήθος των τοπικών γιορτών, άµεσα συνδεδεµένων µε το κρασί που αποτελεί κύριο στοιχείο της πολιτισµικής ταυτότητας του Έλληνα. Στην Ελλάδα, οργανωµένα το εγχείρηµα του οινικού τουρισµού ξεκίνησε το 1993, από την κοινή προσπάθεια 15 οραµατιστών οινοπαραγωγών οι οποίοι συγκροτήθηκαν σε ένα κοινό σχήµα µε τη µορφή αστικής, µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα εταιρίας, µε την επωνυµία Ένωση Οινοπαραγωγών του Αµπελώνα της Μακεδονίας. Στόχος τους ήταν να δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη στήριξη της αµπελοοινικής παράδοσης και να δώσουν τη δυνατότητα σε Έλληνες και ξένους να ανακαλύψουν το µακεδονικό αµπελώνα. Το 2002, η προσάρτηση της Ηπείρου και η επέκταση των οινοποιείων-µελών στη Θράκη οδήγησε στη µετονοµασία σε Ένωση Οινοπαραγωγών του Αµπελώνα της βόρειου Ελλάδος, µε το διακριτικό τίτλο ρόµοι του Κρασιού της Βόρειου Ελλάδος. ΕΝΩΣΗ ΟΙΝΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑ ΟΣ. ([χ.χ.]). ρόµοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Ανακτήθηκε 8 Μαρτίου, 2010, από Στο δίκτυο συµµετείχαν επίσης ως συνεργαζόµενα µέλη, εστιατόρια, ξενώνες, επιχειρήσεις εναλλακτικού τουρισµού, κάβες, εταιρίες αµπελοοινικής συµβουλευτικής υποστήριξης, µε στόχο την από κοινού προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών και τη δηµιουργία των προϋποθέσεων για τη στήριξη της

33 οινοτουριστικής δραστηριότητας και της βορειοελλαδίτικης κουζίνας. Το δίκτυο προέβλεπε στους εξής στόχους : Πρώτον στο κτίσιµο της εικόνας του µακεδονικού κρασιού και τη διεθνή προβολή του. Πρόκειται για µια σηµαντική πρωτοβουλία, διότι εκπαιδεύει το ξένο επισκέπτη και το σύγχρονο Έλληνα καταναλωτή, συµβάλλοντας στην επικοινωνία του µε το κρασί και καταρρίπτοντας µύθους γύρω από αυτό, όπως ότι το χύµα κρασί είναι παραδοσιακό και µόνο το σπιτικό είναι υγιεινό. Παράλληλα µε οργανωµένη δραστηριότητα, ενισχύει δυναµικά την προώθηση και προβολή του προϊόντος, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. εύτερον στην ανάπτυξη και τουριστική αξιοποίηση του Αµπελώνα της Βορείου Ελλάδας και του φυσικού περιβάλλοντος των διάφορων περιοχών καθώς και στην παροχή µιας ολοκληρωµένης οινοτουριστικής πρότασης στους επισκέπτες. Τρίτον στη στήριξη της Ελληνικής πολιτιστικής κληρονοµιάς και των τοπικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων µε κεντρικό άξονα το αµπέλι και το κρασί. Τέταρτον στη συµµετοχή στις διαδικασίες θέσπισης γενικών κανόνων που µπορεί να διέπουν τις σχέσεις αµπελουργών, οινοποιών και οινεµπόρων, µε στόχο την καλύτερη δυνατή συνεργασία, την εξυπηρέτηση των καταναλωτών και την ποιοτική αναβάθµιση υπηρεσιών και προϊόντων. Επιδίωξη των µελλών αποτελεί η αναζήτηση λύσεων προσαρµοσµένων σε αγροτικές περιοχές, µε την ενεργό συµµετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, πολιτιστικών συλλόγων, φορέων και επιχειρήσεων του τοπικού πληθυσµού. Όλοι αυτοί συνεργάστηκαν, συγκροτήθηκαν σε κοινή δοµή, επινόησαν και ανέλαβαν ενέργειες ανάπτυξης, που προσιδιάζουν στις εν λόγο περιοχές και έχουν διαρκή αποτέλεσµα. Τέτοιες ενέργειες είναι, η χάραξη αµπελοοινικών διαδροµών, η σήµανση τους, η µετατροπή των οινοποιείων σε επισκέψιµους χώρους, η ίδρυση λαογραφικών µουσείων, η έκδοση βιβλίων, η οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων κλπ.[ ροµοι Κρασιού Βορείου Ελλάδος. (2002). Οινικές διαδροµές. Ανακτήθηκε 9 Ιανουαρίου, 2010, από

34 Σήµερα, οι επισκέπτες των δρόµων του Κρασιού, έχουν να επιλέξουν ανάµεσα σε 8 συνολικά διαδροµές (εικ 26), που διασχίζουν πέντε περιφέρειες. Αυτές της Κεντρικής Μακεδονίας, της Ανατολικής Μακεδονίας, της υτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, οι οποίες οδηγούν από το θεϊκό Όλυµπο και την ηπειρωτική Ζίτσα, στην βυζαντινή Θεσσαλονίκη και από το ακριτικό Αµύνταιο στη µαγευτική Χαλκιδική, το διονυσιακό Παγγαίο και τη µακρινή Θράκη. Κατά τη διάρκεια της οινικής τους περιπλάνησης έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν τα δώρα που η φύση του βορειοελλαδίτικου τοπίου χαρίζει απλόχερα και να ανακαλύψουν αρχαιολογικούς χώρους, µουσεία και αξιοθέατα. Η διαµονή σε παραδοσιακούς ξενώνες και η γνωριµία µε την τοπική κουζίνα σε επιλεγµένους χώρους εστίασης έχει προβλεφθεί για να συµπληρώσει τη φιλοξενία τους, ενισχύοντας παράλληλα το εισόδηµα και άλλων επαγγελµατιών της περιοχής. ( εικ 25)Κτήµα Αρβανιτίδη, Ασκός Τον Ιούνιο του 2000 θεσπίστηκε Κανονισµός Λειτουργίας και οι οινοπαραγωγοί, που επιθυµούν να συµπεριληφθούν στους ρόµους του Κρασιού της Μακεδονίας, αναλαµβάνουν την υποχρέωση να σεβαστούν συγκεκριµένους όρους που προσδιορίζουν τις κύριες προϋποθέσεις για την λειτουργία των οινοποιείων, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται δεκτός ο επισκέπτης, καθώς και την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών. Συγκεκριµένα οι υποχρεώσεις αυτές περιλαµβάνουν: 1. Τη φροντίδα για την ασφαλή πρόσβαση στο οινοποιείο.

35 2. Την ύπαρξη πινακίδας στην είσοδο µε το σήµα των ρόµων του Κρασιού, το ωράριο επισκέψεων και το κόστος της γευστικής δοκιµής αν υπάρχει. 3. Τη δυνατότητα να παραµένει το οινοποιείο ανοιχτό σε καθορισµένες µέρες και ώρες επίσκεψης (π.χ. Σαββατοκύριακα µετά από επικοινωνία). 4. Την επιµέλεια των κατευθυντήριων πινακίδων των οινοποιείων, καθώς και των γενικών πινακίδων. 5. Την ύπαρξη χώρου στάθµευσης (πάρκιγκ). 6. Να διαθέτει χώρο υποδοχής επισκεπτών και χώρους υγιεινής. 7. Την οργάνωση ξενάγησης µε σχεδιασµένη διαδροµή, προσαρµοσµένη σε κάθε οινοποιείο. 8. Να διαθέτει κατάλληλους χώρους γευσιγνωσίας, µε σωστή θερµοκρασία για άνετη γευστική δοκιµή. 9. Να έχει χώρους πώλησης, µε λογιστική παρακολούθηση. 10. Να διαθέτει βιβλίο εντυπώσεων επισκεπτών. 11. Να προσφέρει ενηµερωτικό έντυπο για το οινοποιείο και τα κρασιά παραγωγής, καθώς και να υπάρχει τιµοκατάλογος κρασιών και λοιπών υπηρεσιών. 12. Να παρέχει πληροφορίες για τους ρόµους του Κρασιού και τα συµµετέχοντα οινοποιεία. Η µη εφαρµογή των παραπάνω µπορεί να έχει ως επακόλουθο την αποποµπή του µέλους από τους ρόµους του Κρασιού της Μακεδονίας και την αφαίρεση της ειδικής πινακίδας που φέρει στην είσοδο του. Υπάρχουν όµως και ορισµένες προαιρετικές ευθύνες του οινοπαραγωγού προς τον επισκέπτη, όπως η προσφορά τοπικών προϊόντων, η έκθεση παραδοσιακών αντικειµένων αµπελουργίας, οινοποιίας, η λειτουργία µουσείου και οι πωλήσεις αξεσουάρ κρασιού και βιβλίων.

36 (εικ 26) χάρτης ρόµων κρασιού Βορείου Ελλάδος 2.2 ιαδροµές στην Κεντρική Μακεδονία Η Μακεδονία, στη Βόρεια Ελλάδα, είναι µια περιοχή ποτισµένη από τις µνήµες χρόνων ιστορίας. Στην Κεντρική Μακεδονία το κλίµα είναι ήπιο, µε επαρκή υγρασία για την τέλεια ωρίµαση των σταφυλιών, µεγάλες καλοκαιρινές ηµέρες, ελαφριές βροχοπτώσεις και δροσερές νύχτες. Χάρη στις κλιµατολογικές και εδαφολογικές συνθήκες το κλίµα της περιοχής είναι εξαιρετικό για αµπελοκαλλιέργεια, µε πολλές ώρες ηλιοφάνειας και άφθονη βροχόπτωση. Η Κεντρική Μακεδονία είναι µία από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδας και µία από τις περιφέρειες της Μακεδονίας. Αποτελείται από τους νοµούς Χαλκιδικής, Ηµαθίας, Κιλκίς, Πέλλας, Πιερίας, Σερρών και Θεσσαλονίκης. Η αµπελουργική παράδοση στη Μακεδονία έχει τις ρίζες τις στα αρχαία χρόνια. Πολλές ιστορικές πόλεις, όπως η Πέλλα, η Σίνδος και η Πύδνα, ήταν διάσηµες για τα εξαιρετικά κρασιά τους. Τα αρχαιολογικά ευρήµατα, όπως ο Μακεδονικός κρατήρας (340 π. Χ.), που ενέπνευσε το σχεδιασµό της φιάλης των κρασιών, µαρτυρούν την µακριά αµπελουργική παράδοση της περιοχής. Η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει πολλά επισκέψιµα οινοποιεία, που σχηµατίζουν διάφορες διαδροµές κρασιών. [Τσάνταλη. (2005). Μακεδονία - Ιστορική αναδροµή. Ανακτήθηκε 7 Φεβρουαρίου, 2010, από

37 Στο κέντρο των ρόµων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος βρίσκεται η Θεσσαλονίκη. Στη διαδροµή του κρασιού της Θεσσαλονίκης, ο επισκέπτης περνάει από το Καλοχώρι και το έλτα Αξιού µε τον αξιόλογο υδροβιότοπο µε κατεύθυνση, είτε βόρεια στο Λαγκαδά και στην ορεινή Όσσα, είτε ανατολικά, στον Ασκό και τις λίµνες Κορώνεια και Βόλβη µέχρι τον Στρυµωνικό κόλπο. Πλησιέστερα στη Θεσσαλονίκη, η διαδροµή οδηγεί στα παραθαλάσσια κέντρα Περαία, Αγία Τριάδα και Νέα Μηχανιώνα για να καταλήξει στην Επανοµή, στο ακρωτήρι, στην άκρη του Θερµαϊκού. Τα οινοποιεία όπου µπορούν να ξεναγηθούν οι επισκέπτες της περιοχής είναι το Κτήµα Γεροβασιλείου στην Επανοµή, το Κτήµα Μπαµπατζιµόπουλου στην Όσσα Λαγκαδά, η Οινοποιία Αρβανιτίδη στον Ασκό Σοχού και η Οινοποιία Κεχρή στο Καλοχώρι. Κατά µήκος της διαδροµής οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν ζεστή φιλοξενία, τοπικές γεύσεις και παραδοσιακά προϊόντα από τις επιλεγµένες επιχειρήσεις - µέλη των ρόµων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Για τους επισκέπτες των οινοποιείων υπάρχει στη Θεσσαλονίκη και ένα πλήθος από σηµαντικά αξιοθέατα που µπορούν να συνδυαστούν µε την περιήγηση στην περιοχή και τα οινοποιεία. Η ιαδροµή του Κρασιού της Χαλκιδικής ξεκινάει από τον Άγιο Παύλο στη χερσόνησο της Χαλκιδικής µε σταθµό το οινοποιείο της εταιρείας Τσάνταλη, συνεχίζει στο Πόρτο Καρράς στη Σιθωνία και το Κτήµα Πόρτο Καρράς, για να ανηφορίσει στην ορεινή Χαλκιδική, στην Αρναία και το Κτήµα Κλαούντια Παπαγιάννη και να καταλήξει στο Άγιο Όρος, στη Χρωµίτσα και το οινοποιείο του Μυλοπόταµου. Οι επισκέπτες της ιαδροµής του Κρασιού της Χαλκιδικής µπορούν να συνοδεύσουν τις οινογευστικές περιπλανήσεις τους µε φιλοξενία και γευσιγνωσία τοπικών συνταγών υψηλού επιπέδου όπως και µε ποιοτικά τοπικά προϊόντα και εναλλακτικές δραστηριότητες αναψυχής στις συνεργαζόµενες επιχειρήσεις µέλη των ρόµων του Κρασιού. Η ιαδροµή Πέλλας-Γουµένισσας γεωγραφικά ανήκει στους Νοµούς Κιλκίς και Πέλλας και περιλαµβάνει τις αµπελοοινικές περιοχές της Γουµένισσας και των Γιαννιτσών. Τα οινοποιεία που βρίσκονται στη διαδροµή και συµµετέχουν στους ρόµους του Κρασιού είναι του Χρίστου Αϊδαρίνη, της Μπουτάρη Α.Ε., της οικογένειας Τάτση και του Βαγγέλη Χατζηβαρύτη στη Γουµένισσα Νοµού Κιλκίς, του Θωµά Λίγα στα Γιαννιτσά Νοµού Πέλλας. Στη γραφική κωµόπολη της Γουµένισσας, πρωτεύουσα της επαρχίας Παιονίας, υπάρχει η Ζώνη Ονοµασίας

38 Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας Γουµένισσας. Η ζώνη βρίσκεται 70χιλιόµετρα από τη Θεσσαλονίκη και εκτείνεται στις παρυφές του Πάϊκου. Εκεί βρίσκονται τα οινοποιεία του Χρίστου Αϊδαρίνη, της Μπουτάρη Α.Ε. και της οικογένειας Τάτση. Κατηφορίζοντας στα Γιαννιτσά, ο περιηγητής θα συναντήσει το Κτήµα Λίγα και αµέσως µετά, στα ανατολικά, µπορεί να επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Πέλλας µε τα µοναδικά ψηφιδωτά δάπεδα και το οµώνυµο µουσείο. [ ροµοι Κρασιού Βορείου Ελλάδος. (2002). Οινικές διαδροµές. Ανακτήθηκε 9 Ιανουαρίου, 2010, από Η ιαδροµή του Κρασιού της Νάουσας αποτελεί την πιο διάσηµη περιοχή παραγωγής κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Εκεί ωριµάζει η πιο εκλεκτή ερυθρή ποικιλία του βορειοελλαδικού χώρου, το ξινόµαυρο, ενώ στην περιοχή, υπάρχει σηµαντικός αριθµός επισκέψιµων οινοποιείων. Η διαδροµή ξεκινά από τη Βέροια, 74χλµ. από τη Θεσσαλονίκη και το µικρό χωριό της Βεργίνας. Ο περιηγητής της διαδροµής µπορεί να επισκεφθεί τα οινοποιεία της ιαδροµής του Κρασιού της Νάουσας. Αυτά είναι, το οινοποιείο Μπουτάρη στη Στενήµαχο, το Κτήµα Φουντή στη Νέα Στράντζα, το Κυρ-Γιάννη στο Γιαννακοχώρι, το Αργατία στο Ροδοχώρι και το Βαένι Νάουσα στην Επισκοπή. Επίσης, στη Νάουσα λειτουργεί το Μουσείο Οίνου και Αµπέλου, από τον ηµοτικό Πολιτιστικό Οργανισµό Νάουσας. Το µουσείο στεγάζεται στο παραδοσιακό, ανακαινισµένο κτίριο Ι. Μπουτάρη. Πρόκειται για ένα νεοκλασικό κτίριο που ανεγέρθη το 1908, όπως αυτό φαίνεται από την µαρµάρινη πλάκα στην πρόσοψη, από τον Ιωάννη Μπουτάρη, ιδρυτή της οµώνυµης εταιρίας και κατασκευάστηκε για να χρησιµοποιηθεί σαν οινοποιείο, το πρώτο οργανωµένο οινοποιείο στην Νάουσα. Στο µουσείο υπάρχουν εκθέµατα τα οποία παρουσιάζουν στον επισκέπτη ή στο µελετητή, όλη την παραδοσιακή διαδικασία παραγωγής κρασιού από τον αµπελώνα µέχρι την αποθήκευση του σε βαρέλια (εικ 28), καθώς επίσης και µικροαντικείµενα που είναι απαραίτητα για την διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης του κρασιού. Το Μουσείο αναβαθµίζει το τουριστικό προϊόν των ρόµων του Κρασιού της περιοχής προσφέροντας ένα ακόµα στοιχείο στο πολύµορφο τοπικό πάζλ και εµπλουτίζοντας µε τον τρόπο αυτό την υφισταµένη υποδοµή των οινοποιείων. Τέλος στη ιαδροµή του Κρασιού του ιονύσου ανήκει το κτήµα του Αποστόλη. Το οινοποιείο βρίσκεται στους Άµπελους Σερρών. ιαθέτει επισκέψιµα κελάρια, χώρους παλαίωσης και αίθουσα γευσιγνωσίας (εικ 27)

39 κατασκευασµένη µε σεβασµό στην παράδοση ώστε να δεχτεί όσους επιθυµούν να γνωρίσουν τους χώρους του και να δοκιµάσουν τα κρασιά. [ ροµοι Κρασιού Βορείου Ελλάδος. (2002). Οινικές διαδροµές. Ανακτήθηκε 9 Ιανουαρίου, 2010, από Στη διάθεση των επισκεπτών όλων των παραπάνω διαδροµών βρίσκεται και µια µεγάλη λίστα επιλεγµένων ξενώνων, εστιατορίων, εργαστηρίων τοπικών προϊόντων και επιχειρήσεων που προσφέρουν εναλλακτικές δραστηριότητες αναψυχής. Αυτά είναι τα µέλη του δικτύου που ολοκληρώνουν την αγροτουριστική πρόταση των ρόµων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. (εικ 27) Παραδοσιακή αίθουσα γευσιγνωσίας (εικ 28) κελάρι οινοποιείου 2.3 Πλεονεκτήµατα επισκέψιµων οινοποιείων Στον οινοτουρισµό βασικός άξονας είναι, η επίσκεψη των τουριστών στα οινοποιεία. Οι επισκέψεις αυτές κρύβουν πολλά πλεονεκτήµατα τόσο για τους επισκέπτες, τους ίδιους τους παραγωγούς αλλά και την τοπική κοινωνία. Οι επισκέπτες έχουν τα εξής πλεονεκτήµατα: 1. Η επίσκεψη σε ένα οινοποιείο και γενικά σε έναν αµπελότοπο είναι µια απόδραση από τη ρουτίνα της καθηµερινότητας, και τους βοηθάει να χαλαρώσουν και να ηρεµήσουν απολαµβάνοντας το κρασί. 2. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει από κοντά πως λειτουργεί ένα οινοποιείο, και του δίνεται η δυνατότητα µέσω σεµιναρίων να κατανοήσει όλη τη διαδικασία παραγωγής οίνου.

40 3. Έχει την ευκαιρία να δοκιµάσει κρασί µέσα από τη διαδικασία της γευσιγνωσίας που πραγµατοποιείται στα οινοποιεία και να γνωρίσει από κοντά αυτούς που το φτιάχνουν. 4. Μπορεί να αγοράσει απευθείας κρασιά που δεν µπορεί να βρει αλλού και µάλιστα σε οικονοµικότερες τιµές. Όσο αναφορά τον παραγωγό: 1. Έρχεται σε άµεση επαφή µε τον καταναλωτή όπου και ενηµερώνεται για τις προτιµήσεις του σε ότι αφορά το κρασί. 2. ίνει τη δυνατότητα προβολής, ιδιαίτερα για τους µικρούς παραγωγούς που δεν έχουν τη δυνατότητα προώθησης των προϊόντων τους και δεν µπορούν να αντεπεξέλθουν σε έξοδα µάρκετινγκ. 3. ίνει τη δυνατότητα σε παραγωγούς µεγαλύτερης ηλικίας να εκτιµήσουν εκ του σύνεγγυς την αποδοχή νέων γεύσεων από τον καταναλωτή. Για την τοπική κοινωνία: 1. Η επίσκεψη σε ένα οινοποιείο συντελεί στην ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου κάθε περιοχής και στην καλή εικόνα και τη φήµη των κρασιών της. 2. Προωθεί τις οινοπαραγωγές αγροτικές περιοχές και συνεισφέρει στην ανακάλυψη και διατήρηση των παραδόσεων των περιοχών αυτών. 3. Συντελεί στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του τοπικού πληθυσµού µε αποτέλεσµα την ανακοπή της µετανάστευσης. 4. ηµιουργούνται περισσότερες θέσεις εργασίας και συµπληρωµατικά εισοδήµατα. 2.4 Το Πρόγραµµα LEADER+ για το Νοµό Θεσσαλονίκης Στα προγράµµατα επιδότησης για τη µετατροπή µιας µονάδας οινοποίησης σε επισκέψιµο οινοποιείο λειτούργησε και το πρόγραµµα LEADER+. Η περιοχή παρέµβασης, για το Νοµό Θεσσαλονίκης και µε βάση τις επιλεξιµότητες του Προγράµµατος, ορίστηκε η περιοχή των ήµων: Απολλωνίας, Αρέθουσας, Ασσήρου, Βερτίσκου, Εγνατίας, Καλλινδοίων, Κορώνειας, Λαχανά, Μαδύτου, Μυγδονίας και Σοχού καθώς και των Τοπικών ιαµερισµάτων: Ανάληψης, Κολχικού, Χρυσαυγής και Λαγυνών του ήµου

41 Λαγκαδά, Περιστεράς, Λιβαδίου και Αγίου Αντώνιου του ήµου Βασιλικών, Βρασνών του ήµου Αγίου Γεωργίου και Άνω Σταυρού και Βόλβης του ήµου Ρεντίνας. [ (6 Σεπτεµβρίου, 2006). Νέα του LEADER+. Ανακτήθηκε 6 Απριλίου, 2010, από (εικ 29) Χάρτης περιοχής εφαρµογής προγράµµατος LEADER+ Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι το Οινοποιείο Ταβατίδη. Στο Τοπικό ιαµέρισµα Λευκούδας του ήµου Αρέθουσας, 80 χιλιόµετρα περίπου Ανατολικά της Θεσσαλονίκης, σε οικόπεδο εµβαδού 2.309,00 τ.µ., εντός του οικισµού, λειτουργεί αµπελοοινική επιχείρηση, όπου οινοποιούνται σταφύλια που παράγονται σε ιδιόκτητο αµπελώνα µε βιολογική µέθοδο. Μέσω της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+ επιδοτήθηκε η µετατροπή της µονάδας οινοποίησης σε επισκέψιµο οινοποιείο, µε την κατασκευή κάβας µε θυρίδες οίνου και αίθουσας πολλαπλών χρήσεων (γευσιγνωσία, πραγµατοποίηση συνεδρίων), µε τη δυνατότητα κάλυψης των αναγκών των ΑµΕΑ και των ΑΜΚ.

42 Η επιχείρηση έχει ενταχθεί στο Τοπικό Σύµφωνο Ποιότητας για τις µεταποιητικές επιχειρήσεις στο Νοµό Θεσσαλονίκης. 2.5 Πράσινη Επιχείρηση 2010 Σήµερα µια µεταποιητική αµπελοοινική επιχείρηση για να χρηµατοδοτηθεί, µέσω επιδοτούµενων προγραµµάτων πρέπει να ενταχθεί σε προγράµµατα του «ΕΣΠΑ », όπως για παράδειγµα το επιχειρησιακό πρόγραµµα «Ανταγωνιστικότητας και επιχειρηµατικότητας» πράσινη επιχείρηση Στο πρόγραµµα µπορούν να υποβάλλουν από µια πρόταση υφιστάµενες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ελληνικό χώρο στους τοµείς της µεταποίησης και των υπηρεσιών που δρουν υποστηρικτικά σε αυτές.(κα 2008, 10 33), όπως επίσης και οι ΚΑ 2008, και του τοµέα υπηρεσιών). Για το παρόν πρόγραµµα ως υφιστάµενες επιχειρήσεις ορίζονται αυτές που έχουν κλείσει τουλάχιστον τρεις (3) πλήρεις δωδεκάµηνες διαχειριστικές χρήσεις. Στο πλαίσιο της Προγράµµατος «ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 2010» ενισχύονται έργα προϋπολογισµού ύψους επένδυσης από ,00 έως ,00 ανά αίτηση. Το ύψος του προϋπολογισµού του προτεινόµενου επενδυτικού σχεδίου δεν δύναται να υπερβαίνει το 100% του Μέσου Όρου του Κύκλου εργασιών της επιχείρησης της τελευταίας 3ετίας (2007,2008 και 2009). [Υπουργείο Οικονοµίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. (26 Μαΐου, 2010). 'Πράσινη Επιχείρηση Ανακτήθηκε 9 Απριλίου, 2010, από Το ποσοστό ηµόσιας Χρηµατοδότησης καθορίζεται από τον τόπο υλοποίησης της επένδυσης και διαµορφώνεται ως εξής: Περιοχή Α. Στο 35% του επιλέξιµου προϋπολογισµού Νοµοί: Αττικής και Θεσσαλονίκης πλην των Βιοµηχανικών Επιχειρηµατικών Περιοχών (Β.Ε.ΠΕ.) και των νησιών των Νοµών αυτών που εντάσσονται στην Περιοχή Β. Περιοχή Β. Στο 40% του επιλέξιµου προϋπολογισµού: Νοµοί: Καρδίτσας, Λάρισας, Μαγνησίας, Τρικάλων, Κυκλάδων, ωδεκανήσου,

43 Κέρκυρας, Λευκάδος, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου,Ηρακλείου, Λασιθίου, Ρεθύµνου, Χανίων, Χαλκιδικής, Κιλκίς, Σερρών, Πέλλας, Ηµαθίας, Πιερίας, Γρεβενών, Κοζάνης, Φλώρινας, Καστοριάς, Φθιώτιδος, Φωκίδος, Εύβοιας, Βοιωτίας, Ευρυτανίας. Περιοχή Γ. Στο 45% του επιλέξιµου προϋπολογισµού Νοµοί: Άρτας, Πρέβεζας, Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου, ράµας, Λέσβου, Χίου, Σάµου, Λακωνίας, Μεσσηνίας, Αργολίδος, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αχαΐας, Αιτωλοακαρνανίας, Ηλείας.

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΡΙΘΜΟ ΕΙΚΤΕΣ Η χρησιµοποίηση των αριθµοδεικτών σαν ένα σηµαντικό µέσο ερµηνείας και αξιολόγησης των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων για τη λήψη αποφάσεων επενδύσεων είναι πολύ παλιά. Πιο συγκεκριµένα στις Η.Π.Α. η χρησιµοποίηση των αριθµοδεικτών στην ανάλυση των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων τοποθετείται στα τέλη του 18 ου αιώνα. Η χρηµατοοικονοµική ανάλυση γίνεται για να προσδιοριστούν οι δυνάµεις και οι αδυναµίες της επιχείρησης και να διαπιστωθεί κατά πόσο είναι χρηµατοοικονοµικά ισχυρή και κερδοφόρα σε σχέση µε άλλες επιχειρήσεις του χώρου της και κατά πόσο διαχρονικά βελτιώνεται η επιδεινώνεται η χρηµατοοικονοµική της θέση. Οι επενδυτές χρειάζονται αυτές τις πληροφορίες για να µπορέσουν να εκτιµήσουν τις µελλοντικές χρηµατικές ροές της επιχείρησης αλλά και τους αντίστοιχους κινδύνους που εγκυµονούν αυτές.[ Αλεξανδρίδης, Μ. (2004). Χρηµατοοικονοµική ιαχείριση. Αθήνα]. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η ανάλυση µε βάση την τεχνική αυτή περιλαµβάνει το διαχωρισµό των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων, που αποτελούν αντικείµενο εξέτασης, στα στατιστικά τους στοιχεία ή σε οµάδες στοιχείων, και την αξιολόγηση του ενός σε σχέση µε το άλλο και µε εξωγενή πρότυπα. Η σχέση ενός στοιχείου µιας χρηµατοοικονοµικής κατάστασης προς ένα άλλο στοιχείο της ίδιας ή άλλης χρηµατοοικονοµικής κατάστασης εκφρασµένη σε απλή µορφή είναι γνωστή ως δείκτης ή αριθµοδείκτης. Πιο συγκεκριµένα αριθµοδείκτης είναι µία σχέση µεταξύ δυο µεγεθών που µπορούν να παρασταθούν είτε σαν λόγος αυτών είτε σαν εκατοστιαία αναλογία αυτών. Εποµένως είναι µια σχέση µεταξύ δυο χαρακτηριστικών δεδοµένων της επιχείρησης, ενδεικτική της καθαρής θέσης, του δυναµικού, της δραστηριότητας ή της αποδοτικότητας αυτής. Σχέση ενδεικτική γιατί από δυο δεδοµένα παρέχεται ένα νέο στοιχείο. Είναι αυτονόητο ότι ο αριθµοδείκτης είναι χωρίς αξία αν τα µεγέθη από τα οποία αποτελείται έχουν επιλεγεί εσφαλµένα. Πράγµατι δεν αρκεί να συνδυάσουµε δυο οποιαδήποτε µεγέθη για να έχουµε ένα ενδιαφέρον νέο στοιχείο, αλλά πρέπει να υπάρχει και µία λογική συσχέτιση µεταξύ των δύο όρων του αριθµοδείκτη.

45 3.1 Εισαγωγή στους χρηµατοοικονοµικούς δείκτες Η χρησιµοποίηση των χρηµατοοικονοµικών δεικτών, είναι µια αποτελεσµατική µέθοδος για να συνοψίσουµε έναν µεγάλο αριθµό χρηµατοοικονοµικών δεδοµένων, προκειµένου να τα αξιολογήσουµε και να συγκρίνουµε τις επιδόσεις των επιχειρήσεων. Ο λόγος που οδήγησε στην καθιέρωση της χρήσης των αριθµοδεικτών, είναι η αδυναµία να γίνεται άµεσα αντιληπτή η πραγµατική αξία και η σπουδαιότητα των απολύτων µεγεθών των στοιχείων που περιλαµβάνονται στον ισολογισµό ή στην κατάσταση αποτελεσµάτων χρήσης µιας οικονοµικής µονάδας. Βέβαια, ένας µεµονωµένος αριθµοδείκτης δε δύναται να µας δώσει πλήρη εικόνα της οικονοµικής κατάστασης µιας επιχείρησης, αν δε συγκριθεί µε άλλους αντιπροσωπευτικούς ή πρότυπους αριθµοδείκτες προηγούµενων ετών. Οι αριθµοδείκτες χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: 1) Αριθµοδείκτες Ρευστότητας οι οποίοι µετρούν την ικανότητα της επιχείρησης να ανταποκρίνεται στις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της κατά το χρόνο λήξης τους, 2) Αριθµοδείκτες ανειακής Επιβάρυνσης, που µετρούν το βαθµό στον οποίο η χρηµατοδότηση της επιχείρησης έχει γίνει µε δανεισµό, 3) Αριθµοδείκτες Κυκλοφοριακής Ταχύτητας, που µετρούν τον βαθµό αποτελεσµατικής χρησιµοποίησης των περιουσιακών στοιχείων που απασχολούνται από την επιχείρηση, και 4) Αριθµοδείκτες Αποδοτικότητας, που µετρούν τη συνολική αποτελεσµατικότητα της επιχείρησης, όπως αυτή εµφανίζεται από τα ποσοστά απόδοσης που πραγµατοποιήθηκαν επί των πωλήσεων και επί της επένδυσης που πραγµατοποιήθηκε. [Αλεξανδρίδης, Μ. (2004). Χρηµατοοικονοµική ιαχείριση. Αθήνα]. Οι χρηµατοοικονοµικοί δείκτες κατατάσσονται συνήθως σε επιµέρους κατηγορίες, µε κριτήριο το είδος της βασικής πληροφόρησης που παρέχουν. Η κατάταξη αυτή επιτρέπει µεν τη συστηµατική παρουσίαση του θέµατος, δεν θα πρέπει όµως να παρερµηνευθεί. Ειδικότερα, κάθε δείκτης µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη διασταύρωση ενδείξεων που συνδέονται µε διαφορετικές καταστάσεις της επιχείρησης και όχι µόνο για µια συγκεκριµένη κατάσταση. Με την έννοια αυτή, δεν υπάρχουν αµιγές δείκτες π.χ. ρευστότητας, αποδοτικότητας, κεφαλαιακής διάρθρωσης.

46 Η σπουδαιότητα της χρησιµοποίησης των αριθµοδεικτών ως βοηθητικού µέσου της µελέτης των απόλυτων δεδοµένων των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων απορρέει από την ανάγκη να καθοριστούν οι σχέσεις που υπάρχουν µεταξύ στοιχείων των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων που έχουν σχέση µεταξύ τους. Επίσης η σπουδαιότητα της χρησιµοποίησης των αριθµοδεικτών, προέρχεται από το γεγονός ότι διευκολύνουν την ανάλυση των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων, µε τη µείωση του µεγάλου αριθµού στοιχείων που περιλαµβάνει η ανάλυση σε ένα σχετικά µικρό σύνολο δεικτών που είναι εύκολοι από άποψη κατανόησης και σηµαντικοί από οικονοµική άποψη. Η σύγκριση µε τις τιµές του αριθµοδείκτη των προηγούµενων λογιστικών χρήσεων, είναι σηµαντική, αφού κατά την άποψη αρκετών αναλυτών καταστάσεων το µέλλον είναι παρελθόν που επιστρέφει δια µέσου µιας άλλης εισόδου. Ένα άλλο πρότυπο σύγκρισης, καθοριστικό για την ποιότητα πληροφόρησης που µας παρέχει η ανάλυση των αριθµοδεικτών, αποτελεί η αντιπροσωπευτική τιµή του αριθµοδείκτη για τον κλάδο της οικονοµίας στον οποίο ανήκει η επιχείρηση. Αυτή η αντιπροσωπευτική τιµή µπορεί να είναι ο µέσος όρος ή κάποιο άλλο στατιστικό µέτρο που να δείχνει µέση τιµή. Η σπουδαιότητα του πρότυπου αυτού έγκειται µεταξύ άλλων και στην προσαρµοστικότητα τόσο στην στατική όσο και στη διαχρονική ανάλυση. Οι αριθµοδείκτες σαν άλλα στατιστικά δεδοµένα, αντιπροσωπεύουν απλώς έναν πρόσφορο τρόπο για τον εντοπισµό της προσοχής του αναλυτή πάνω σε συγκεκριµένες σχέσεις που απαιτούν παραπέρα διερεύνηση. Οι αριθµοδείκτες είναι µέσα της ανάλυσης που, τις περισσότερες φορές, παρέχουν στον αναλυτή ενδείξεις και συµπτώµατα των βασικών συνθηκών. Οι αριθµοδείκτες σε καµία περίπτωση δεν µπορούν να αντικαταστήσουν τον προβληµατισµό του αναλυτή καταστάσεων. εν είναι σε καµιά περίπτωση η τελική έκφραση των βασικών συνθηκών που επικρατούν στην επιχείρηση. Οι αριθµοδείκτες εάν ερµηνευθούν κατάλληλα µπορούν να υποδείξουν τις περιοχές που απαιτούν παραπέρα διερεύνηση. Η ανάλυση ενός αριθµοδείκτη µπορεί να αποκαλύψει συσχετίσεις, καθώς επίσης βάσεις σύγκρισης που φανερώνουν συνθήκες και τάσεις που δεν µπορούν να εντοπισθούν από µια εξέταση των επιµέρους συστατικών στοιχείων του αριθµοδείκτη. Η τεχνική των αριθµοδεικτών, όπως τονίσαµε είναι η πιο γνωστή και αυτή που χρησιµοποιείται περισσότερο από τις τεχνικές της παραδοσιακής προσέγγισης

47 ανάλυσης χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων. Συνήθως οι αντικειµενικοί στόχοι της ανάλυσης αριθµοδεικτών παρανοούνται, µε αποτέλεσµα η σπουδαιότητα τους να µπορεί εύκολα να υπερεκτιµηθεί. Από την άλλη πλευρά η ευκολία µε την οποία δηµιουργείται ένας αριθµοδείκτης µπορεί να οδηγήσει στη δηµιουργία ενός µεγάλου αριθµού αριθµοδεικτών που κάθε άλλο παρά συµβάλουν στην επίτευξη του αντικειµενικού σκοπού του αναλυτή καταστάσεων, που είναι ο προσδιορισµός της χρηµατοοικονοµικής κατάστασης της επιχείρησης. Η σπουδαιότητα ενός αριθµοδείκτη εξαρτάται από την έκταση στην οποία αυτός εκφράζει µια σηµαντική οικονοµική σχέση. Η χρησιµότητα της ανάλυσης αριθµοδεικτών επαυξάνεται όταν σε συνδυασµό µε την κατανόηση των αντικειµενικών στόχων της ανάλυσης αριθµοδεικτών, και το σωστό τρόπο σχηµατισµού των αριθµοδεικτών, συνδυάζεται ευφυής και επιδέξιος τρόπος ερµηνείας τους από µέρους του αναλυτή. [[Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη]. Υπάρχει µια σειρά δεικτών που προσπαθεί να αξιολογήσει τις επιδόσεις των εταιριών σε διάφορους τοµείς, όπως η κερδοφορία, η αποδοτικότητα, η ικανότητα µιας εταιρίας να δανείζεται (δανειοληπτική ικανότητα), η ρευστότητα (η ικανότητα µιας εταιρίας να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες υποχρεώσεις της), η παγιοποίηση (το ύψος των πάγιων περιουσιακών της στοιχείων σε σχέση µε το σύνολο των κεφαλαίων της), κ.λπ. H χρησιµότητα των δεικτών είναι σηµαντική, αφού, µέσω των δεικτών αυτών µπορούµε: α) Να διαγνώσουµε αρκετά ενδιαφέροντα σηµεία γύρω από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εταιρίας, όπως οι µικρές ή µεγάλες ανάγκες της σε πάγιο εξοπλισµό, η ανάγκη για χαµηλά ή υψηλά αποθέµατα, η ταχεία ή αργή ανακύκλωση των αποθεµάτων, το υψηλό ή το χαµηλό περιθώριο κέρδους της εταιρίας, κ.λ.π. Έτσι, µπορούµε να δούµε ότι µια βιοµηχανική µονάδα συνήθως διαθέτει υψηλό λόγο παγίων προς συνολικό ενεργητικό, ενώ το αντίθετο συµβαίνει σε ορισµένες εµπορικές εταιρίες. Επίσης, ότι, π.χ., το µικτό περιθώριο κέρδους µιας βιοµηχανικής µονάδας είναι ανώτερο από το αντίστοιχο περιθώριο, π.χ., ενός super market. β) Να συγκρίνουµε τα στοιχεία αυτά µε τα στοιχεία των άλλων επιχειρήσεων του κλάδου. Oι διαφορές που θα προκύψουν θα µας οδηγήσουν στα στοιχεία υπεροχής ή υστέρησης της εταιρίας σε σχέση µε τις υπόλοιπες εταιρίες του

48 κλάδου, καθώς επίσης πιθανόν να µας οδηγήσουν στις απαιτούµενες ενέργειες ώστε να βελτιωθούν οι τυχόν αδυναµίες της εταιρίας, γ) Να βοηθηθούµε ώστε να υπολογίσουµε µε σχετική ακρίβεια τις χρηµατοδοτικές ανάγκες και τα κέρδη της εταιρίας σε κάθε προβλεπόµενη µεταβολή των πωλήσεων. Έτσι, εάν προβλέψουµε ότι οι πωλήσεις µιας εταιρίας θα αυξηθούν κατά 10% το τρέχον έτος, τότε να µπορούµε να πούµε ότι µε βάση τους δεδοµένους χρηµατοοικονοµικούς δείκτες κόστους, αποθεµάτων, κ.λπ., η εταιρία θα χρειαστεί επιπλέον χρηµατοδότηση, π.χ., 5 εκατ. ευρώ και ότι η εταιρία θα επιτύχει επιπλέον 2 εκατ. ευρώ κέρδη εξαιτίας αυτής της αύξησης των πωλήσεων, δ) Να συγκρίνουµε τις επιδόσεις των δεικτών της εταιρίας µε την τρέχουσα χρηµατιστηριακή αξία της και έτσι να έχουµε ένα µέτρο για το αν η τιµή της µετοχής είναι ελκυστική ή όχι. Θα πρέπει να τονίσουµε ότι, (όπως συµβαίνει και µε όλους τους δείκτες), οι δείκτες υποδεικνύουν στην καλύτερη περίπτωση το σύµπτωµα και όχι το αίτιο. Οι τιµές λοιπόν των δεικτών θα πρέπει να αποτελούν την αφετηρία για να ερευνήσουµε γιατί µια εταιρία πλεονεκτεί ή µειονεκτεί έναντι των υπολοίπων εταιριών του κλάδου και όχι να αποτελούν τα συµπεράσµατα της έρευνάς µας. Τέλος, θα πρέπει να τονίσουµε ότι θα πρέπει να εξετάζουµε ένα σύνολο δεικτών και όχι να περιοριζόµαστε στην εξέταση ενός ή δύο χρηµατοοικονοµικών δεικτών. Κύριος αντικειµενικός στόχος της ανάλυσης αριθµοδεικτών είναι η διευκόλυνση της ερµηνείας των χρηµατοοικονοµικών δεδοµένων που εµφανίζονται στις καταστάσεις που αποτελούν αντικείµενο µελέτης. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται βασικά µε τη µείωση του µεγάλου αριθµού των στοιχείων των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων σε ένα σχετικά µικρό αριθµό αριθµοδεικτών. Γιατί δεν πρέπει να µας διαφεύγει ότι, ο αριθµός των διαφόρων αριθµοδεικτών που µπορεί να υπολογισθεί µε βάση τα στοιχεία των βασικών χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων είναι πολύ µεγάλος. Το γεγονός όµως ότι πολλοί από τους αριθµοδείκτες που µπορούν να υπολογισθούν δεν έχουν καµιά οικονοµική σηµασία, κάνει δυνατή την απόδοση ενός µεγάλου µέρους της πληροφόρησης που περιέχει στις χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις σε ένα σχετικά µικρό αριθµό αριθµοδεικτών. Ένα από τα µειονεκτήµατα των αριθµοδεικτών που πρέπει να προσεχθεί είναι και η ανεπαρκής εκτίµηση του παράγοντα χρόνου. Και αυτό γιατί τα

49 συγκρινόµενα µεγέθη είναι επιδεκτικά συχνών µεταβολών σε µεγάλη αναλογία. Οι αριθµοδείκτες πρέπει να υπολογίζονται σε χρονικές στιγµές κανονικά χωρισµένες. Η σύγκριση τους µέσα στο χρόνο επιτρέπει την παρακολούθηση της εξέλιξης της επιχείρησης. Για την πραγµατοποίηση συγκρίσεων µεταξύ περισσότερων επιχειρήσεων, οι αριθµοδείκτες θα έχουν µεγαλύτερη σηµασία, εφόσον υπολογίζονται κατά την ίδια χρονική στιγµή του κύκλου εκµετάλλευσης. Οι αριθµοδείκτες αναφέρονται συνηθέστερα σε παρωχηµένες καταστάσεις, δεν εξηγούν µια εξέλιξη, απλά την επισηµαίνουν. Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι µε τους δείκτες γίνεται εκτίµηση της φερεγγυότητας και της ποιότητας της διαχείρισης των επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου. Όσο αναφορά τον τρόπο υπολογισµού των αριθµοδεικτών, ισχύουν οι κανόνες οµοιογένειας οι οποίοι ισχύουν για τον υπολογισµό ποσοτικών παραµέτρων. ηλαδή τα χρησιµοποιούµενα στοιχεία θα πρέπει: α) να εκφράζονται στις ίδιες µονάδες µέτρησης, β) να αναφέρονται στις ίδιες χρονικές περιόδους, γ) να προκύπτουν µε τις ίδιες τεχνικές µεθόδους, δ) να µην περιέχουν τάσεις διαστρέβλωσης, οφειλόµενη στον πληθωρισµό, σε µεταβολές συναλλαγµατικών ισοτιµιών και σε εποχιακές διακυµάνσεις. Βέβαια η χρησιµοποίηση και ιδιαίτερα η ερµηνεία των αριθµοδεικτών θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά και τηρουµένων πάντοτε ορισµένων επιφυλάξεων. Επίσης, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ότι δεν υπάρχει ένας συγκεκριµένος αριθµός αριθµοδεικτών, ο οποίος να µπορεί να καλύψει τις ανάγκες πληροφόρησης όλων των ενδιαφεροµένων για την επιχείρηση. Τέλος θα πρέπει να παρατηρήσουµε ότι οι σηµαντικότεροι λόγοι χρησιµοποίησης των αριθµοδεικτών είναι οι ακόλουθοι: α) προσφέρονται για διαχρονικές συγκρίσεις,δηλαδή για συγκρίσεις συγκεκριµένων στοιχείων ή δραστηριοτήτων της ίδιας επιχείρησης µεταξύ δύο η περισσότερων οικονοµικών χρήσεων, β) προσφέρονται για τοµεακές συγκρίσεις δηλαδή, για συγκρίσεις µεταξύ επιχειρήσεων οι οποίες ανήκουν στον ίδιο τοµέα ή κλάδο, γ) συνοψίζουν τη γενική οικονοµική εικόνα της επιχείρησης, µε τη ταυτόχρονη µελέτη και ανάλυση διαφορετικών δεικτών της ίδιας επιχείρησης. [Αλεξανδρίδης, Μ. (2004). Χρηµατοοικονοµική ιαχείριση. Αθήνα]. Όπως αναφέραµε η ερµηνεία των αριθµοδεικτών είναι η πιο δύσκολη πλευρά της ανάλυσης τους. Και αυτό γιατί οι αλληλεξαρτήσεις των επιχειρησιακών µεταβλητών και οι παράγοντες που τις επηρεάζουν έχουν πολλές όψεις και είναι

50 πολύ πολύπλοκες. Ο αναλυτής καταστάσεων θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι οι αριθµοδείκτες επηρεάζονται εκτός από τις εσωτερικές συνθήκες που επικρατούν στην επιχείρηση, και από άλλους παράγοντες, όπως γενικές οικονοµικές συνθήκες, κατάσταση του κλάδου στον οποίο ανήκει η επιχείρηση, πολιτικές της διοίκησης της επιχείρησης, καθώς επίσης και αρχές λογιστικής που εφαρµόζει η επιχείρηση. 3.2 Ανάλυση και υπολογισµός των δεικτών Ο αριθµοδείκτης γενικής ρευστότητας Η µέτρηση της ρευστότητας γίνεται µε στοιχεία που προέρχονται από τον ισολογισµό και την κατάσταση, µεταβολών χρηµατοοικονοµικής θέσης, είτε µε στοιχεία που προέρχονται µόνο από την κατάσταση µεταβολών χρηµατοοικονοµικής θέσης. Ο προσδιορισµός της ρευστότητας συνδέεται µε τη µελέτη του καθαρού κεφαλαίου κίνησης, αφού το καθαρό κεφάλαιο κίνησης είναι η διαφορά µεταξύ κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων και βραχυπρόθεσµων υποχρεώσεων. Ο πιο συχνά χρησιµοποιούµενος αριθµοδείκτης ρευστότητας είναι ο αριθµοδείκτης κυκλοφοριακής ή γενικής ρευστότητας. Ο αριθµοδείκτης αυτός υπολογίζεται µε τη διαίρεση των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων µε τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις. Ο αριθµοδείκτης αυτός είναι, κατά γενική οµολογία, το πιο πλατιά διαδεδοµένο µέτρο ρευστότητας και της βραχυχρόνιας χρηµατοοικονοµικής ευρωστίας της επιχείρησης. Οι βασικοί λόγοι που έχουν οδηγήσει στην πλατιά χρησιµοποίηση του αριθµοδείκτη αυτού ως µέτρου ρευστότητας της επιχείρησης είναι οι ακόλουθοι: 1) Ο αριθµοδείκτης αυτός µετράει το βαθµό στον οποίο τα κυκλοφοριακά περιουσιακά στοιχεία καλύπτουν τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις. Όσο µεγαλύτερο είναι το ύψος των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων σε σχέση µε τις τρέχουσες υποχρεώσεις τόσο µεγαλύτερη είναι η εγγύηση ότι αυτές οι υποχρεώσεις θα µπορέσουν να ικανοποιηθούν από τα υπάρχοντα περιουσιακά στοιχεία. Γενικά

51 µπορούµε να πούµε ότι µια υψηλή τιµή του δείκτη αυτού συνεπάγεται µικρότερο κίνδυνο για τα άτοµα που έχουν επενδύσει χρηµατικά ποσά στην επιχείρηση. 2) Το πλεόνασµα των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων πάνω από τις τρέχουσες υποχρεώσεις παρέχει ένα περιθώριο ασφάλειας. Όσο πιο ουσιαστικό είναι αυτό το περιθώριο προστασίας τόσο ασφαλέστερη είναι η ικανοποίηση των πιστωτών, αφού τόσο πιο ευνοϊκή θα είναι η θέση της επιχείρησης. 3) Ο αριθµοδείκτης αυτός µετράει το απόθεµα των ρευστών κεφαλαίων πάνω στις τρέχουσες υποχρεώσεις. Το απόθεµα αυτό είναι διαθέσιµο ως ένα περιθώριο ασφάλειας έναντι της αβεβαιότητας και των τυχαίων διαταραχών, στις οποίες υπόκεινται οι ροές των κεφαλαίων της επιχείρησης. [Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη]. Ο αριθµοδείκτης αυτός µετράει την ικανότητα των παρόντων κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων να εξοφλήσουν τις υπάρχουσες τρέχουσες υποχρεώσεις και θεωρεί το πλεόνασµα, εάν φυσικά υπάρχει, ως ένα απόθεµα ρευστών διαθέσιµο για την ικανοποίηση τυχόν διαταραχών στη ροή των κεφαλαίων και άλλων απρόοπτων γεγονότων. Τα παραπάνω κάνουν φανερό ότι ο αριθµοδείκτης αυτός αντικατοπτρίζει µια θεώρηση που αναφέρεται στην κατάσταση ρευστοποίησης της επιχείρησης, ενώ στη συνήθη κατάσταση της επιχείρησης η φύση των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων είναι διαφορετική. Οι τιµές που παίρνει ο δείκτης αυτός είναι προτιµότερο να είναι µεγαλύτερες από τη µονάδα, διαφορετικά δείχνει προβλήµατα ρευστότητας. Αν ο δείκτης πάρει τιµή µεγαλύτερη από τη µονάδα είναι ένδειξη ύπαρξης ρευστότητας, δηλαδή η οικονοµική µονάδα έχει την ικανότητα να υπερκαλύψει τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της χωρίς να δηµιουργηθούν σοβαρά προβλήµατα στην παραγωγική διαδικασία. Αν η τιµή του δείκτη είναι µικρότερη από τη µονάδα, η γεωργική εκµετάλλευση ή επιχείρηση δε διαθέτει ικανοποιητική ρευστότητα, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζει µικρό περιθώριο ασφάλειας και καθόλου ισχυρή χρηµατοοικονοµική θέση. Τέλος αν η τιµή του δείκτη ισούται µε την µονάδα, η γεωργική εκµετάλλευση ή επιχείρηση βρίσκεται σε κατάσταση αδιαφορίας όσον αφορά την ικανότητα ρευστότητας, µιας και το κυκλοφοριακό ενεργητικό της καλύπτει ακριβώς τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της.

52 Ο είκτης Γενικής Ρευστότητας υπολογίζεται ως εξής: Κυκλοφοριακό Ενεργητικό/ Βραχυπρόθεσµες Υποχρεώσεις 2003: 40949,41/ , : 47538,98/ 41421, : 84311,81/ 81236, : 72324,47/ 73925, : ,95/ , : ,08/ , ,272 1,147 1,037 0,978 0,651 0,563 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

53 3.2.2 Ο αριθµοδείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας απαιτήσεων Οι αριθµοδείκτες κυκλοφοριακής ταχύτητας αποσκοπούν να µετρήσουν το βαθµό της αποτελεσµατικής χρησιµοποίησης των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης. Ο βαθµός της αποτελεσµατικής χρησιµοποίησης των περιουσιακών στοιχείων καθορίζεται από τη συσχέτιση του επιπέδου πωλήσεων και του ύψους του κεφαλαίου που επενδύθηκε στα διάφορα περιουσιακά στοιχεία. Οι αριθµοδείκτες αυτοί προϋποθέτουν την ύπαρξη µιας κατάλληλης ισορροπίας µεταξύ του ύψους των πωλήσεων και του ύψους των λογαριασµών των διαφόρων περιουσιακών στοιχείων ή των λογαριασµών των άλλων στοιχείων του ισολογισµού. Η χρησιµότητα αυτών των αριθµοδεικτών δεν σταµατάει στο σηµείο αυτό. Αρκετοί από τους αριθµοδείκτες αυτούς επίσης σχετίζονται µε τη ρευστότητα όχι µόνο γιατί περιλαµβάνουν σηµαντικά στοιχεία του κεφαλαίου κίνησης αλλά γιατί η ποιότητα και η ρευστότητα αυτών επηρεάζονται από το βαθµό της κυκλοφοριακής ταχύτητας τους. Οι αριθµοδείκτες κυκλοφοριακής ταχύτητας των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων δείχνουν, πόσες φορές ολοκληρώνεται στη συγκεκριµένη λογιστική χρήση το κύκλωµα ρευστοποίησης και δηµιουργίας πάλι του συγκεκριµένου αγαθού. Ο αριθµοδείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας απαιτήσεων υπολογίζεται εάν διαιρέσουµε το ύψος των πιστωτικών πωλήσεων της λογιστικής χρήσης µε το µέσο ύψος των ανείσπρακτων απαιτήσεων κατά την ίδια χρονική περίοδο. Όµως το ύψος των πιστωτικών πωλήσεων σπάνια είναι γνωστό στους εκτός της επιχείρησης λαµβάνοντες αποφάσεις. Για αυτό συνήθως ο αριθµοδείκτης αυτός υπολογίζεται µε τη διαίρεση των καθαρών πωλήσεων µε το µέσο όρο των ανείσπρακτων απαιτήσεων κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσης. [Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη]. Ο αριθµοδείκτης αυτός δείχνει πόσες φορές κατά µέσο όρο οι απαιτήσεις ολοκληρώνουν το κύκλωµα δηλαδή δηµιουργούνται και εισπράττονται κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσης. Όπως και για τους άλλους δείκτες της κατηγορίας αυτής, ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας απαιτήσεων είναι προτιµότερο να λαµβάνει υψηλές τιµές. Όσο µεγαλύτερη είναι η τιµή του

54 αριθµοδείκτη τόσο µεγαλύτερη είναι η εµπιστοσύνη στα συµπεράσµατα που αντλούνται από τη χρησιµοποίηση των αριθµοδεικτών ρευστότητας. Ακόµα όσο µεγαλύτερη είναι η τιµή του δείκτη αυτού τόσο καλύτερα διαχειρίζεται πελάτες της η συγκεκριµένη επιχείρηση. Ο είκτης Κυκλοφοριακής Ταχύτητας Απαιτήσεων υπολογίζεται ως εξής: Πωλήσεις/ Απαιτήσεις 2003: ,01/ 19802, : ,51/ 37045, : ,46/ 66283, : ,92/ 62595, : ,51/ , : ,90/ , ,13 7,499 4,324 4,674 2,209 4,

55 3.2.3 Αριθµοδείκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους Επιχείρηση είναι η οικονοµική εκείνη µονάδα στα πλαίσια της οποίας συνδυάζονται συστηµατικά οι συντελεστές της παραγωγής, µε σκοπό όπως, µε την παραγωγή υλικών αγαθών και παροχή υπηρεσιών που συλλαµβάνουν αµέσως ή εµµέσως στην κάλυψη των ανθρωπίνων αναγκών, επιτύχουν την πραγµατοποίηση κέρδους που περιέχεται στο φορέα ή τους φορείς της. Η πραγµατοποίηση κέρδους από την επιχείρηση κάνει απόλυτα αναγκαία την ανάλυση αποδοτικότητας, για να διαπιστωθεί εάν είναι σωστή η συνέχιση της παραπέρα δέσµευσης των ήδη επενδυθέντων κεφαλαίων ή η δέσµευση νέων κεφαλαίων στην επιχείρηση από τους επιχειρηµατίες ή τους επενδυτές γενικότερα. Η ανάλυση της αποδοτικότητας µας πληροφορεί σχετικά µε το δυναµικό κερδών της επιχείρησης και το βαθµό αποτελεσµατικότητας µε τον οποίο διοικείται µια επιχείρηση. Αφού η ύπαρξη των περισσοτέρων επιχειρήσεων είναι συνυφασµένη µε την πραγµατοποίηση κερδών, οι αριθµοδείκτες αποδοτικότητας είναι µεταξύ των σηµαντικών χρηµατοοικονοµικών αριθµοδεικτών. Η αποδοτικότητα κάθε επιχείρησης είναι το αποτέλεσµα ενός µεγάλου αριθµού επιχειρηµατικών αποφάσεων, καθώς επίσης και της πολιτικής που ακολουθείται κάθε φορά. Οι αριθµοδείκτες αποδοτικότητας δίνουν την τελική απάντηση στο ερώτηµα: πόσο αποτελεσµατικά διοικείται η συγκεκριµένη επιχείρηση.[ Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη]. Ο δείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους απεικονίζει τη συνολική αποτελεσµατικότητα της επιχείρησης. Προσδιορίζει το κέρδος από τις λειτουργικές δραστηριότητες, δηλαδή το ποσοστό κέρδους που µένει στην επιχείρηση µετά την αφαίρεση από τις καθαρές πωλήσεις του κόστους πωληθέντων και των λοιπών εξόδων. Το καθαρό περιθώριο κέρδους ισούται µε το κλάσµα των καθαρών κερδών µετά φόρων, διά των πωλήσεων. Μια ενδεχοµένως ανοδική πορεία του δείκτη Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους είναι άκρως ενθαρρυντική για την πορεία της µονάδας, καθόσον αποτελεί ένδειξη

56 ορθολογικής άσκησης τιµολογιακής πολιτικής, σωστής κοστολόγησης και οργανωµένης διαχείρισης. Αντίθετα, χαµηλή τιµή του δείκτη πιθανόν υποδηλώνει χαµηλή τιµή διάθεσης των προϊόντων ή ύπαρξη υψηλού κόστους παραγωγής και διάθεσης αυτών ή ακόµα συνδυασµό και των δύο. Όσο µεγαλύτερος είναι ο δείκτης, τόσο επικερδέστερη είναι η επιχείρηση. Ο είκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους υπολογίζεται ως εξής: Καθαρά Κέρδη/ Πωλήσεις 2003: ,32/ , : 23976,14/ , :-828,69/ , :4652,99/ , :13299,88/ , : 4485,23/ , ,138 0,086-0,002 0,015 0,038 0,006 0,1 0,05 0-0,05-0,1-0,

57 3.2.4 Αριθµοδείκτης Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης Η ανάλυση της µακροχρόνιας χρηµατοοικονοµικής κατάστασης ενός κλάδου επιχειρήσεων, προϋποθέτει την εκτίµηση και την αξιολόγηση των δεικτών ανειακής Επιβάρυνσης. Οι δείκτες δανειακής επιβάρυνσης αποτυπώνουν το βαθµό χρηµατοδότησης της γεωργικής εκµετάλλευσης ή επιχείρησης µε ξένα κεφάλαια και δίνουν έτσι την απαραίτητη πληροφόρηση του περιθωρίου ασφαλείας, που παρέχεται από το ύψος των ιδίων κεφαλαίων της. Ο δείκτης συνολικής δανειακής επιβάρυνσης αποτελεί ένα δείκτη κλειδί για τους δανειστές µιας γεωργικής εκµετάλλευσης ή επιχείρησης, καθόσον προσδιορίζει το ποσοστό των συνολικών κεφαλαίων που προέρχονται από δανεισµό. Οι δανειστές δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον βαθµό συνολικής δανειακής επιβάρυνσης, αφού ο δείκτης αυτός τους πληροφορεί για τον χρηµατοοικονοµικό κίνδυνο της επένδυσης τους. Οι τιµές που παίρνει ο δείκτης της Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης κυµαίνονται µεταξύ του µηδέν και της µονάδας. Ο δείκτης αυτός είναι προτιµότερο να είναι όσο το δυνατόν µικρότερος. Γενικά, όσο µικρότερη είναι η τιµή του δείκτη τόσο περισσότερο προστατεύονται οι δανειστές σε περίπτωση πτώχευσης. Η επιχείρηση θεωρείται ότι είναι σε ευµενή θέση όταν η τιµή του δείκτη είναι γύρο στο µηδέν, γιατί τα ξένα κεφάλαια που συµµετέχουν στην διάρθρωση του συνολικού κεφαλαίου της είναι ελάχιστα. Όταν η τιµή του δείκτη βρίσκεται κοντά στη µονάδα, τότε η εκµετάλλευση ή επιχείρηση βρίσκεται σε δυσµενή χρηµατοοικονοµική κατάσταση. [Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη]. Ο είκτης Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης υπολογίζεται ως εξής: Συνολικές Υποχρεώσεις/ Σύνολο Ενεργητικού 2003: ,06/ , : 41421,20/ 86455, : 81236,60/ ,59

58 2006: 73925,27/ , : ,58/ , : ,35/ , ,831 0,479 0,647 0,602 0,861 0,884 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,

59 3.3 Συµπεράσµατα έρευνας Γενικής Ρευστότητας Κυκλοφοριακής Ταχύτητας Απαιτήσεων Καθαρό Περιθώριο Κέρδους ,272 15,13-0,138 0, ,147 7,499 0,086 0, ,037 4,324-0,002 0, ,978 4,674 0,015 0, ,651 2,209 0,038 0, ,563 4,822 0,006 0,884 Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης Όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα ο είκτης Γενικής Ρευστότητας το πρώτο έτος έχει µια πολύ µικρή τιµή. Το δεύτερο και το τρίτο έτος παρατηρούµε µια αύξηση αφού η τιµή του ξεπερνά το 1. Από το 4ο έως το 6ο έτος ο δείκτης αρχίζει πάλι να παίρνει όλο και χαµηλότερες τιµές. Αυτό σηµαίνει ότι η εκµετάλλευση έχει προβλήµατα ρευστότητας, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζει µικρό περιθώριο ασφάλειας και καθόλου ισχυρή χρηµατοοικονοµική θέση αφού ο συγκεκριµένος δείκτης είναι προτιµότερο να παίρνει τιµές µεγαλύτερες από τη µονάδα. Μόνο το δεύτερο και το τρίτο έτος που ο δείκτης παίρνει τιµές πάνω από τη µονάδα υπάρχει µια ένδειξη ύπαρξης ρευστότητας, δηλαδή η οικονοµική µονάδα έχει την ικανότητα να υπερκαλύψει τις βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της χωρίς να δηµιουργηθούν σοβαρά προβλήµατα στην παραγωγική διαδικασία. Ο δείκτης Κυκλοφοριακής Ταχύτητας Απαιτήσεων το πρώτο έτος έχει µια µεγάλη τιµή ενώ από το δεύτερο ως το έκτο έτος η τιµή µου µειώνεται αρκετά. Την µικρότερη τιµή ο δείκτης παίρνει το πέµπτο έτος. Ο αριθµοδείκτης αυτός δείχνει πόσες φορές κατά µέσο όρο οι απαιτήσεις ολοκληρώνουν το κύκλωµα δηλαδή δηµιουργούνται και εισπράττονται κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσης. Ο δείκτης αυτός είναι προτιµότερο να λαµβάνει υψηλές τιµές όπως στο πρώτο έτος. Η µεγάλη τιµή του δείκτη δείχνει ότι η εκµετάλλευση διαχειρίζεται καλύτερα τους πελάτες της, σε αντίθεση µε τα επόµενα έτη.

60 Ο δείκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους έχει πάρα πολύ χαµηλές τιµές ακόµα και αρνητικές όπως φαίνεται στο πρώτο και το τρίτο έτος. Η χαµηλές τιµές που παίρνει ο δείκτης υποδηλώνουν χαµηλή τιµή διάθεσης των προϊόντων ή ύπαρξη υψηλού κόστους παραγωγής και διάθεσης αυτών ή ακόµα συνδυασµό και των δύο. Επίσης από τα αποτελέσµατα φαίνεται ότι η επιχείρηση δεν είναι καθόλου επικερδής. Ο δείκτης Συνολικής ανειακής Επιβάρυνσης παίρνει τιµές που κυµαίνονται µεταξύ του µηδέν και της µονάδας. Όπως φαίνεται το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο έτος ο δείκτης παίρνει τις χαµηλότερες τιµές και κυρίως το δεύτερο έτος. Αυτό σηµαίνει ότι οι δανειστές προστατεύονται περισσότερο σε περίπτωση πτώχευσης και ότι η εκµετάλλευση θεωρείται ότι είναι σε ευµενή θέση καθώς τα ξένα κεφάλαια που συµµετέχουν στην διάρθρωση του συνολικού κεφαλαίου της είναι ελάχιστα. Αντίθετα το πρώτο, το πέµπτο και το έκτο έτος παρατηρούµε µεγαλύτερες τιµές που πλησιάζουν την µονάδα. Αυτό σηµαίνει ότι η εκµετάλλευση βρίσκεται σε δυσµενή χρηµατοοικονοµική κατάσταση.

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 4.1 Συµπεράσµατα Η Ελλάδα έχει µεγάλη οινική παράδοση, η οποία είναι αναπόσπαστο µέρος του πολιτισµού της. Αυτό µαρτυρούν τα πολυάριθµα ευρήµατα, οι οινικές αναφορές σε αρχαία κείµενα και οι αναπαραστάσεις αµπελοκαλλιέργειας σε αγγεία. Η ιστορία της σύγχρονης ελληνικής οινοπαραγωγής και η ανάπτυξη του εµφιαλωµένου κρασιού στην Ελλάδα ξεκίνησε τη δεκαετία του Τότε άρχισαν να γίνονται και οι πρώτες σοβαρές επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και µηχανολογικό εξοπλισµό µε αποτέλεσµα τη θεαµατική βελτίωση των ελληνικών κρασιών σε ότι αφορούσε την τεχνολογία. Ο οινικός τουρισµός εντάσσεται στις ειδικές και εναλλακτικές µορφές τουρισµού και λογίζεται ως υποκατηγορία του αγροτουρισµού. Οι επισκέπτες έρχονται σε επαφή µε τον αµπελουργό-οινοποιό, εκτός από την τεχνογνωσία που τους µεταδίδεται, γνωρίζουν και την οινική κουλτούρα, την τοπική κουζίνα, τα ήθη και τα έθιµα καθιστώντας έτσι την επίσκεψη σε ένα οινοποιείο ένα ολοκληρωµένο ταξίδι σε µια περιοχή. Το κοµµάτι του οινοτουρισµού µπορούµε να το δούµε από δύο διαφορετικές σκοπιές και δύο διαφορετικές ταχύτητες. Το ένα κοµµάτι είναι να δούµε τον οινοτουρισµό σαν µια εξειδικευµένη µορφή τουρισµού η οποία δίνει εµπειρίες και απευθύνεται σε εξειδικευµένους επισκέπτες Έλληνες η ξένους και το δεύτερο κοµµάτι έχει σχέση µε το πώς µπορούµε να αξιοποιήσουµε τις αφίξεις των τουριστών που έχουµε, και τι θα κάνουµε για να τους γνωρίσουµε το κρασί µας και την γαστρονοµία µας, σαν επιπρόσθετα συστατικά µιας συνολικής ολικής εµπειρίας του τόπου µας. Ο οινοτουρισµός είναι µια αναπτυξιακή ευκαιρία που πρέπει να αξιοποιηθεί, αφού διαθέτει όλα τα δυναµικά και ποιοτικά στοιχεία που επιτρέπουν τη διασύνδεση τουριστικής οικονοµίας και πολιτισµού, µε όρους πραγµατικά αναπτυξιακούς, συµβατούς µε τη φυσική και πολιτιστική ισορροπία των τόπων προορισµού. Η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει ένα µεγάλο αριθµό οινοποιείων τα οποία έχουν ενταχθεί στο πρόγραµµα ρόµοι του Κρασιού της Βόρειου Ελλάδος και προσελκύουν ένα µεγάλο αριθµό επισκεπτών ετησίως. Τα κίνητρα των

62 επισκεπτών αυτών ποικίλλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα µε τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά, τις αντιλήψεις και τα ενδιαφέροντά τους. Έτσι κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες. α) Οι οινόφιλοι που διαθέτουν υψηλό επίπεδο µόρφωσης, β) οι νεοφώτιστοι που είναι συνήθως φοιτητές, γ) οι περιστασιακοί επισκέπτες µε βασικό κίνητρο τη γαστρονοµία της περιοχής, και τέλος δ) οι τουρίστες οι οποίοι αντιµετωπίζουν το οινοποιείο και τους αµπελώνες ως τουριστικά αξιοθέατα. Καθεµιά από τις τέσσερις κατηγορίες µπορεί να γίνει στόχος επιχειρηµατικών σχεδίων καθώς και να συµβάλλει στην ανάπτυξη του οινικού τουρισµού µε τους οινόφιλους και τους νεοφώτιστους να συµβάλλουν περισσότερο στα κέρδη των οινοποιητικών επιχειρήσεων. Ο οινοτουρισµός ευνοεί την ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας και την ενδυνάµωση και ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας και των ιδιαίτερων ποιοτικών χαρακτηριστικών που συνθέτουν την εικόνα µιας περιφέρειας. Τα οινοποιία της Κεντρικής Μακεδονίας σχηµατίζουν πολλές διαδροµές κρασιών τις οποίες µπορεί να επιλέξει και να ακολουθήσει ένας οινοτουρίστας. Οι διαδροµές από τις οποίες µπορεί να επιλέξει είναι οι εξής: α) Η ιαδροµή Κρασιού Θεσσαλονίκης, β) η ιαδροµή Κρασιού της Χαλκιδικής, γ) η ιαδροµή Πέλλας-Γουµένισσας, δ) η ιαδροµή του Κρασιού της Νάουσας και ε) η ιαδροµή του Κρασιού του ιονύσου. Οι οινοτουριστικές επιχειρήσεις, αξιοποιούν τα στοιχεία αυθεντικότητας του χώρου, όπως τη φυσική υποδοµή του οινοποιείου, το περιβάλλον, τους χώρους µε τους αµπελώνες, το αγροτικό τοπίο, τα τοπικά προϊόντα και τη γαστρονοµία. Ο παραγωγός εντάσσεται και λειτουργεί στο ευρύτερο δίκτυο της τοπικής οικονοµίας, βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους στήριξης του εισοδήµατος του και απαντήσεις σε πιεστικά διλήµµατα που τίθενται σε καιρούς σκληρού παγκόσµιου ανταγωνισµού. Τα επισκέψιµα οινοποιεία, για τη διαφήµιση και προώθηση των προϊόντων τους οργανώνουν διάφορες δράσεις προσελκύοντας πολλούς επισκέπτες. Στις δράσεις αυτές ανήκουν η γευσιγνωσία, οι πολιτιστικές και εορταστικές εκδηλώσεις οι οποίες είναι γνωστές µε το όνοµα Γιορτή Κρασιού, οι Ανοιχτές Πόρτες που αποτελούν πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού ικτύου Πόλεων του Κρασιού και η επίσκεψη και ξενάγηση των αµπελώνων. Η υποστήριξη των δράσεων των δρόµων του κρασιού, έχει επιπτώσεις θετικές όχι µόνο στην τοπική οικονοµία, αλλά µπορεί να λειτουργήσει και σαν µέτρο πολιτισµού.

63 Η χρησιµοποίηση των χρηµατοοικονοµικών δεικτών, είναι µια αποτελεσµατική µέθοδος για να συνοψίσουµε έναν µεγάλο αριθµό χρηµατοοικονοµικών δεδοµένων, προκειµένου να τα αξιολογήσουµε και να συγκρίνουµε τις επιδόσεις των επιχειρήσεων. Οι αριθµοδείκτες χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: 1) Αριθµοδείκτες Ρευστότητας, 2) Αριθµοδείκτες ανειακής Επιβάρυνσης, 3) Αριθµοδείκτες Κυκλοφοριακής Ταχύτητας και 4) Αριθµοδείκτες Αποδοτικότητας. Η σπουδαιότητα της χρησιµοποίησης των αριθµοδεικτών, προέρχεται από το γεγονός ότι διευκολύνουν την ανάλυση των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων, µε τη µείωση του µεγάλου αριθµού στοιχείων που περιλαµβάνει η ανάλυση σε ένα σχετικά µικρό σύνολο δεικτών που είναι εύκολοι από άποψη κατανόησης και σηµαντικοί από οικονοµική άποψη. Κύριος αντικειµενικός στόχος της ανάλυσης αριθµοδεικτών είναι η διευκόλυνση της ερµηνείας των χρηµατοοικονοµικών δεδοµένων που εµφανίζονται στις καταστάσεις που αποτελούν αντικείµενο µελέτης. 4.2 Προτάσεις Η εκπόνηση ενός εθνικού αµπελοοινικού σχεδιασµού στον οποίο να εντάσσεται και ο οινοτουρισµός, η διαδικασία προσδιορισµού χρήσης γης και ο χωροταξικός σχεδιασµός θεωρούνται ως άµεση προτεραιότητα. Η δηµιουργία δικτύων και επιχειρηµατικών συστάδων και ενός ολοκληρωµένου σχεδίου marketing, θεωρούνται αναγκαίες συνθήκες για την επιτυχή ένταξη του οινοτουρισµού στην τουριστική προσφορά της χώρας. Το κρασί και η τέχνη είναι δυο παράλληλοι δρόµοι. Έτσι µέσα από τον οινοτουρισµό µπορούµε να αναδείξουµε την πολιτιστική κληρονοµιά του κάθε τόπου. Με κάθε δράση οινοτουρισµού θα µπορούσαµε να προβάλουµε το φυσικό και πολιτιστικό τοπίο της κάθε περιοχής και τη σύνδεση αγροτικών, κοινωνικών, ιστορικών, λαογραφικών, οικονοµικών δρώµενων για τη δηµιουργία και υλοποίηση επιτυχών και κατάλληλα διαρθρωµένων επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων. Επιδίωξη θα είναι η ανάδειξη και η παγίωση

64 µιας διαφορετικής δυναµικής τουριστικής πρότασης της χώρας και η προβολή του τεράστιου δυναµικού των περιοχών της, όπως είναι οι αµπελοοινικές. Πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για τη διατήρηση του τοπίου και την αποκατάσταση της αποδοµηµένης και αλλοιωµένης υπαίθριας χώρας καθώς και ο σχεδιασµός δράσεων και συνεργειών ώστε παραδοσιακές καλλιέργειες, όπως το αµπέλι και ήπιες µορφές τουρισµού, όπως οι «δρόµοι του κρασιού», να αναδειχθούν ως πόρος δηµιουργίας θέσεων εργασίας και ανάπτυξης της υπαίθρου. Η δυνατότητα συνολικής ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και συµµετοχής όλων των εµπλεκοµένων, υπουργείων, φορέων και επαγγελµατιών θα βοηθούσε στην αύξηση και ανάπτυξη των τοπικών οικονοµιών µέσω της προώθησης τουριστικών προτάσεων, σε συνδυασµό µε την προβολή προϊόντων υψηλής ποιότητας, όπως ο οίνος. Με την κατάλληλη συνεργασία από τα Υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Τουριστικής Ανάπτυξης και Πολιτισµού, µε το ίκτυο των Πόλεων του Κρασιού θα µπορούσε να δηµιουργηθεί ένα ειδικό χρηµατοδοτικό πρόγραµµα για τον οινοτουρισµό και συγκεκριµένα για όσα οινοποιεία είναι µέλη αυτού. Έµφαση επίσης πρέπει να δοθεί στον τρόπος µε τον οποίο ενηµερώνεται ή προσεγγίζεται ο δυνητικός οινοτουρίστας καθώς και τα µηνύµατα και οι πρακτικές που πρέπει να επιστρατευτούν για την προσέγγιση οινοτουριστών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Και αυτό γιατί δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι το marketing και η διαφήµιση παίζουν τον πιο σηµαντικό ρόλο σε αυτό το κοµµάτι. Η διαχρονική αξία του ελληνικού αµπελώνα σε σχέση µε το περιβάλλον και τη διατήρηση του τοπίου, η πιστοποίηση ποιότητας των εστιατορίων και ξενοδοχείων τα οποία θα διαθέτουν κρασί των οινοποιείων που είναι µέλη στους ρόµους του Κρασιού, η ανάδειξη των περιοχών που θα πληρούν βασικά κριτήρια και θα προτείνονται µε ειδικό έντυπο ως οινοτουριστικοί προορισµοί, ο εµπλουτισµός της ελληνικής τουριστικής αγοράς µε την προσθήκη της εµπειρίας των «δρόµων του κρασιού» σε όσους επισκέπτονται τη χώρα, θα οδηγήσει σε επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου και στην ανάδειξη εναλλακτικών προορισµών. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι οι αµπελουργοί-οινοποιοί, είναι η κινητήρια δύναµη του οινοτουρισµού. Έτσι µια πολυεπίπεδη εκπαίδευση και επιµόρφωση, σεβασµού και προστασίας του αµπελοοινικού τοπίου, δηµιουργικότητας και

65 ανάδειξης της πολιτιστικής ταυτότητας κάθε περιοχής θα µπορούσε να θεωρηθεί απαραίτητη. Τέλος η στήριξη του µικρού αριθµού επιχειρήσεων που επιθυµούν να πρωτοπορήσουν και να διαφοροποιηθούν δίνοντας έτσι το παράδειγµα και σε άλλες επιχειρήσεις που θα επακολουθήσουν θα µπορούσαν να συµβάλουν σηµαντικά στην η αύξηση του πλούτου στην περιοχή και την δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ουσιαστικά πρέπει να ληφθούν µια σειρά Μέτρων και ράσεων που να στοχεύουν στη βελτίωση και οργάνωση του τουριστικού προϊόντος, την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας και της απασχόλησης, την αύξηση της επισκεψιµότητας της αγροτικής υπαίθρου, τη συµβολή στην επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου, την προβολή και προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων των περιοχών παρέµβασης τόσο ως προς το φυσικό όσο και ως προς το πολιτιστικό περιβάλλον µε αποτέλεσµα τη διαφοροποίηση της τοπικής παραγωγικής δοµής και την ανταγωνιστικότητα της τοπικής οικονοµίας.

66 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (2010). ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ. Ανακτήθηκε 16 Απριλίου, 2010, από [(2004). ΦΑΓΗΤΟ & ΚΡΑΣΙ. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010, από [Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. (16 Ιανουαρίου, 2008). Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Ανακτήθηκε 14 Μαρτίου, 2010, από [Υπουργείο Ανάπτυξης. (2006). Ηλεκτρονικά Συστήµατα Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010,από (2008). Οι ρόµοι του Ελληνικού Κρασιού. Ανακτήθηκε 8 Απριλίου, 2010, από [(2008). Περί Οίνου. Ανακτήθηκε 5 Μαρτίου, 2010, από [(20 Οκτωβρίου, 2008). H µεγάλη πρόκληση του οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 18 Φεβρουαρίου, 2010, από [(2008). Οινικός τουρισµός πολλών αστέρων. Ανακτήθηκε 29 Ιανουαρίου, 2010, από [Πίττας, Γ. (14 Αυγούστου, 2008). Παριανός Αµπελώνας. Ανακτήθηκε 15 Ιανουαρίου, 2010, από [ (19 Φεβρουαρίου, 2010). Παριανός αµπελώνας - µια πρόκληση. Ανακτήθηκε 15 Απριλίου, 2010, από [Χατζηνικολάου,. (2006). Οδοιπορικό στην χώρα των Ελλ-οίνων. Ανακτήθηκε 12 Μαρτίου, 2010, από [(15 Φεβρουαρίου, 2008). Γευσιγνωσία Οργανοληπτική εξέταση του οίνου. Ανακτήθηκε 7 Φεβρουαρίου, 2010, από

67 [(2008). Γιορτή κρασιού στη Νεµέα. Ανακτήθηκε 16 Μαρτίου, 2010, από [(12 Μαΐου, 2010). Ανοιχτές Πόρτες στα οινοποιεία των δρόµων του κρασιού. Ανακτήθηκε 22 Μαΐου, 2010, από [(2008). Επισκέψεις- Ξεναγήσεις. Ανακτήθηκε 5 Φεβρουαρίου, 2010, από (2006). Ηλεκτρονικά Συστήµατα Μάρκετινγκ Οίνου & Οινοτουρισµού. Ανακτήθηκε 7 Ιανουαρίου, 2010, από [Τερζούδη, Μ. (7 Μαΐου, 2009). ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Πόλος έλξης τα οινοποιεία. Ανακτήθηκε 6 Φεβρουαρίου, 2010, από [ ρόµοι Κρασιού Βορείου Ελλάδος. (2002). Οινικές διαδροµές. Ανακτήθηκε 9 Ιανουαρίου, 2010, από [Τσάνταλη. (2005). Μακεδονία - Ιστορική αναδροµή. Ανακτήθηκε 7 Φεβρουαρίου, 2010, από [ ρόµοι Κρασιού Βορείου Ελλάδος. (2002). Οινικές διαδροµές. Ανακτήθηκε 9 Ιανουαρίου, 2010, από (6 Σεπτεµβρίου, 2006). Νέα του LEADER+. Ανακτήθηκε 6 Απριλίου, 2010, από [Υπουργείο Οικονοµίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. (26 Μαΐου, 2010). 'Πράσινη Επιχείρηση Ανακτήθηκε 9 Απριλίου, 2010, από [ Αλεξανδρίδης, Μ. (2004). Χρηµατοοικονοµική ιαχείριση. Αθήνα]. [Παπαδόπουλος,. (1985). Ανάλυση χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης. Θεσσαλονίκη: ΑΦΟΙ Κυριακίδη].

68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

69 ΟΚΙΜΗ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΙΝΩΝ Η διαδικασία γευσιγνωσίας οίνου µπορεί να περιγραφεί µε τον τίτλο "6 S" κατά την αγγλική ορολογία (Setup, Seeing, Swirling, Sniffing, Slurping, Spitting) Πιο αναλυτικά: 1. ιαµόρφωση των συνθηκών γευσιγνωσίας (Setup) Σωστή επιλογή του χώρου δοκιµής. Αν είναι δυνατόν, θα πρέπει ο χώρος να είναι ευχάριστος, απλός, απαλλαγµένος από οσµές και θορύβους. Θα πρέπει να υπάρχει ηρεµία και άφθονος χρόνος. Η περιβάλλουσα κατάσταση, η αναµονή και η προσδοκία παίζουν µεγάλο ρόλο στη ψυχολογία του δοκιµαστή, η οποία είναι καταλυτική στην αποκοµιδή εντυπώσεων γευσιγνωσίας. Επιλογή του ποτηριού. Το σωστό ποτήρι γευσιγνωσίας έχει το σχήµα της τουλίπας, έτσι ώστε: - το πόδι του να επιτρέπει εύκολο πιάσιµο, χωρίς να κρύβει τη θέα του περιεχοµένου. - η θερµοκρασία του περιεχοµένου να µην αλλοιώνεται µε την επαφή του χεριού. - το ορθό του άνοιγµα να επιτρέπει τη συγκέντρωση αρωµατικών συστατικών του κρασιού στο χώρο που µένει κενός στο ποτήρι και την κατεύθυνση του προς τη µύτη. - Το ποτήρι δεν θα πρέπει να γεµίζει ποτέ πάνω από τα δύο τρίτα του. 2. Βλέπω (Seeing) Εξέταση της επιφάνειας λαµπερότητας του κρασιού. Εξέταση της διαύγειας και της έντασης του χρώµατος του κρασιού τοποθετώντας το ποτήρι µπροστά από κάποιο φως. Έτσι έχουµε τις πληροφορίες για το χρώµα του, την ένταση και την απόχρωσή του, το αν έχει ιζήµατα, αν είναι θολερό, για το βαθµό οξείδωσης ενός λευκού κρασιού, για την ηλικία ενός κόκκινου κλπ).

70 Αντικειµενικό κριτήριο είναι το χρώµα του κρασιού, το οποίο δίνει πληροφορίες για την ποικιλία από την οποία προέρχεται, τον τρόπο οινοποίησης, την ηλικία ενός κρασιού. Ένα νέο κόκκινο κρασί έχει χρώµα ζωηρό κόκκινο - µωβ, ενώ το κρασί που αρχίζει και παλιώνει έχει σκοτεινές αποχρώσεις (κεραµιδί). Από το λεξιλόγιο των χρωµάτων του κρασιού: άσπρο, χρυσαφί, κίτρινο, πρασινωπό, κιτρινοπράσινο, κεχριµπαρένιο, χρυσό, καστανό, ροζέ, κοκκινέλι, πορφυρό, βιολετί, κεραµιδί, καστανό, σοκολατί κ.α. 3. Στροβιλίζω στο ποτήρι (Swirling) Περιστροφή του ποτηριού ανακινώντας το κρασί. Η ανάδευση του κρασιού έχει ως αποτέλεσµα τη µεγέθυνση της επιφάνειας εξάτµισης και συνεπώς την απελευθέρωση περισσοτέρων οσµών επιτρέποντας συγχρόνως να εµφανίζονται και νέες µυρωδιές που αφορούν και άλλα αρωµατικά συστατικά. 4. Μυρίζω (Sniffing) Μυρίζουµε το κρασί πριν τη δοκιµή, εξετάζοντας τις οσµές του και τα αρωµατικά του συστατικά. Συλλέγουµε πληροφορίες για τα αρώµατα που µυρίζουµε. Αντικειµενικά κριτήρια της οσµής του κρασιού είναι το άρωµα και το bouquet. Το άρωµα οφείλεται στην πρώτη ύλη (πρωτογενές η ποικιλιακό άρωµα) και στη ζύµωση (δευτερογενές). Το bouquet αναπτύσσεται στο βαρέλι και αργότερα µέσα στο µπουκάλι κατά τα στάδια ωρίµανσης και παλαίωσης του κρασιού. Από τα λεξιλόγιο αρωµάτων του κρασιού: λουλουδιών, φρούτων, ξηρών φρούτων και καρπών, ξηρών χόρτων και φυλλωµάτων, καβουρδισµένων προϊόντων, µπαχαρικών, βαλσαµικά, ζωικά, τροφών. 5. Στροβιλίζω στο στόµα (Slurping) οκιµάζουµε µια γουλιά κρασί εισπνέοντας µικρή ποσότητα αέρα από το στόµα. Ο αέρας βοηθά την ανάπτυξη των αρωµάτων και σωστή τους εκτίµηση στο στόµα. Στροβιλίζουµε το κρασί στο στόµα για να του δώσουµε την ευκαιρία να ζεσταθεί απελευθερώνοντας όλα τα συστατικά του, αλλά και για να ενεργοποιήσουµε όλα τα γευστικά κέντρα του στόµατος. Οι φυσαλίδες αερίζουν, εµποτίζουν και οξειδώνουν το κρασί. Το σάλιο χωρίζει τις ενώσεις, µαλακώνει τα οξέα, καταλύει

71 και αναπτύσσει τις δευτεροβάθµιες γεύσεις. Συλλέγουµε πληροφορίες για την αξιολόγηση των γεύσεων, την αρµονία, ισορροπία και τον πλούτο των χαρακτηριστικών του κρασιού. Γεύση: Στο κρασί περιέχονται συστατικά που είναι υπεύθυνα και για τις τέσσερις γεύσεις που αντιλαµβάνεται η γλώσσα. Η αίσθηση της γεύσης σχηµατίζεται πάνω στις θηλές της γλώσσας. Οι γεύσεις στα διάφορα σηµεία της γλώσσας, µε την σειρά που γίνονται αντιληπτές είναι: - Γλυκό, µπροστά άκρο της γλώσσας - Αλµυρό, αριστερά και δεξιά στο µπροστά µέρος - Ξινό, πλάγια µέρη και κάτω µέρος - Πικρό, πίσω µέρος. Η πρώτη γεύση που γίνεται αντιληπτή είναι η γλυκιά και ακολουθεί η εµφάνιση της ξινής και της αλµυρής. Τελευταία γίνεται αντιληπτή η πικρή, κυρίως όταν καταπίνουµε. Οσµή: Η αίσθηση που αντιλαµβανοµαστε όταν το κρασί βρίσκεται µέσα στο στόµα δεν ανήκει µόνο στη γεύση. Κατά ένα µεγάλο µέρος οφείλεται και στην οσµή. ιαµέσου της στοµατορινικής κοιλότητας φτάνει στην έδρα της όσφρησης το άρωµα της γεύσης ή άρωµα του στόµατος. Αφή: Αισθήσεις ανάλογες της αφής γίνονται αντιληπτές πάνω στη γλώσσα, στο εσωτερικό των παρειών και στα ούλα. Αυτές µας πληροφορούν για το ιξώδες, το ελαιώδες, τη θερµοκρασία και τον όγκο του κρασιού. Αντικειµενικό κριτήριο είναι το σύνολο των γευστικών αισθήσεων που χαρακτηρίζουν ένα κρασί. Ένα κρασί έχει σώµα όταν δίνει την εντύπωση αφθονίας στο στόµα, διαφορετικά χαρακτηρίζεται ελαφρύ. Ένα κρασί είναι απαλό όταν έχει µεταξωτή υφή στην γλώσσα και δεν αφήνει τραχεία αίσθηση στον ουρανίσκο. Ένα κρασί χαρακτηρίζεται ισορροπηµένο στις επί µέρους γεύσεις δηλαδή στην οξύτητα, στην γλυκύτητα και στην στιφάδα. Ένα κρασί χαρακτηρίζεται µακρύ εάν η διάρκεια στο στόµα είναι µεγάλη. Το αντίθετο του είναι ένα σύντοµο κρασί. Από το λεξιλόγιο γεύσης του κρασιού: µαλακό, ταννικό, κλειστό, σκληρό, στυφό, χορταρώδες, πικρό, στρογγυλό, βελούδινο, πλαδαρό, ζωηρό, νευρικό, δροσερό, γεµάτο, ειλικρινές κ.α.

72 6. Φτύνω (Spitting) Φτύνουµε το κρασί της δοκιµής. Αυτό γίνεται αν πρόκειται να ακολουθήσει γευσιγνωσία αρκετών ακόµα κρασιών και επιθυµούµε τις αισθήσεις µας ακέραιες. Αλλιώς, απολαµβάνουµε την κατάποση του κρασιού. Με την ολοκλήρωση της γευσιγνωσίας καλό θα ήταν να αναλύσουµε τις εντυπώσεις µας και ακόµα καλύτερο να τις καταγράψουµε. Αυτό θα ήταν χρήσιµο σε µια επόµενη γευσιγνωσία του ίδιου ή άλλου τύπου κρασιού κατά τη σύγκριση των χαρακτηριστικών.

73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ

74 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΕΘΝΙΚΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ) Στον Εθνικό Φάκελο περιλαµβάνονται τα παρακάτω µέτρα: Χορήγηση ενιαίας ενίσχυσης στους αµπελοκαλλιεργητές οινοποιήσιµων ποικιλιών που θα παραµείνουν στο τοµέα. Προώθηση και προβολή των ευρωπαϊκών οίνων στις αγορές των τρίτων χωρών, για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητά τους στις αγορές αυτές. Η κοινοτική συµµετοχή στις δραστηριότητες προώθησης ανέρχεται στο 50% της επιλέξιµης δαπάνης. Αναδιάρθρωση και µετατροπή των αµπελώνων µε στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Η συγκεκριµένη δράση περιλαµβάνει την ποικιλιακή µετατροπή των αµπελώνων, την εκρίζωση και αναφύτευση και βελτιώσεις των τεχνικών διαχείρισής τους. Η κοινοτική συµµετοχή ανέρχεται στο 50% των επιλέξιµων δαπανών ενώ, για τις περιοχές που κατατάσσονται στις περιφέρειες σύγκλισης ανέρχεται στο 75%. Εκσυγχρονισµός της αλυσίδας παραγωγής και υποστήριξη καινοτοµιών, µε χρηµατοδότηση στα πρότυπα του Καν(ΕΚ) 1698/2005 για τη στήριξη της Αγροτικής Ανάπτυξης. Πρώιµος τρύγος: Η δράση αυτή αποσκοπεί στη µείωση της οινοπαραγωγής και αποφυγή κρίσεων στην αγορά, µε την ολική καταστροφή ή αποµάκρυνση των σταφυλιών που δεν έχουν ακόµη ωριµάσει. Η ενίσχυση χορηγείται κατ αποκοπή ανά στρέµµα και δεν µπορεί να υπερβαίνει το 50% του συνόλου των δαπανών καταστροφής ή αποµάκρυνσης της σταφυλικής παραγωγής και της απώλειας του εισοδήµατος του παραγωγού από την εφαρµογή αυτής της δράσης. Ασφάλεια συγκοµιδής: Η στήριξη για την ασφάλεια συγκοµιδής, αφορά κάλυψη 50% έως 80% του κόστους των ασφαλίστρων και συµβάλλει στην προστασία του εισοδήµατος των παραγωγών για απώλειες που προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές, δυσµενή καιρικά φαινόµενα και προσβολές ή ασθένειες. Ταµεία αλληλοβοήθειας: Η στήριξη για τη σύσταση αυτών των ταµείων χορηγείται µε τη µορφή ενίσχυσης για την κάλυψη των διοικητικών δαπανών.

75 Απόσταξη κρίσης: Η χώρα µας έχει τη δυνατότητα για τέσσερα χρόνια να οδηγήσει την πιθανή πλεονάζουσα ποσότητα οίνου προς απόσταξη. Για τη δράση αυτή υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης κοινοτικών και εθνικών πόρων, που µπορούν να ανέρχονται στο 20% του συνολικού προϋπολογισµού του εθνικού φακέλου. Από το πέµπτο έτος και µετά η δράση αυτή θα στηρίζεται µόνο µε εθνική χρηµατοδότηση. Απόσταξη υποπροϊόντων: Για τη διασφάλιση της ποιότητας των οίνων, χορηγείται κοινοτική ενίσχυση για την απόσταξη των υποπροϊόντων οινοποίησης (στέµφυλα και οινολάσπες). Επιπλέον, για περίοδο πέντε ετών, δίνεται η δυνατότητα στους οινοπαραγωγούς που θα αποσύρουν τα υποπροϊόντα τους να λάβουν οικονοµική ενίσχυση από τα µέτρα Αγροτικής Ανάπτυξης ( Καν(ΕΚ) 1698/2005). Απόσταξη οίνων για την παραγωγή πόσιµης αλκοόλης: Το κράτος -µέλος µπορεί να δώσει συνδεδεµένη ενίσχυση για τους παραγωγούς εκείνους που οδηγούν το κρασί προς απόσταξη. Η ενίσχυση αυτή, ακολουθώντας το µοντέλο της αναθεώρησης του τοµέα των οπωροκηπευτικών, θα µετατραπεί σε αποδεσµευµένη από το 4 ο έτος και µετά, στο πλαίσιο της ενιαίας ενίσχυσης. Ενίσχυση για τη χρήση γλευκών: Επιτρέπεται να χορηγούνται ενισχύσεις για τη χρήση γλευκών για µια µεταβατική περίοδο τεσσάρων ετών, µετά δε από την περίοδο αυτή οι ενισχύσεις θα µετατραπούν σε αποσυνδεδεµένες ενισχύσεις προς τους αµπελουργούς. Κάθε Κ-Μ θα υποβάλλει άπαξ στην Επιτροπή εντός του έτους(ιούνιος 2008), ένα µόνο σχέδιο Προγράµµατος Στήριξης(δράσεις εθνικού φακέλου) για πέντε χρόνια. Μετά την έναρξη ισχύος του Προγράµµατος Στήριξης, το Κ-Μ έχει τη δυνατότητα υποβολής στην Επιτροπή αναγκαίων τροποποιήσεων αυτού. Τα µέτρα στήριξης καταρτίζονται στο γεωγραφικό επίπεδο το οποίο τα Κ-Μ θεωρούν το πιο ενδεδειγµένο και πριν από την υποβολή τους θα αποτελέσουν αντικείµενο διαβούλευσης µε τις αρµόδιες αρχές και τις οργανώσεις του κλάδου σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ

77

78

79 ` ¾ ¾ À ¾ ˆ» ` ¾ À ¾ ˆ ¾ `.. ¾.. B. E.. " À ¾» ¾ ¾ ˆ À ` ¾ ˆ `» ¾ ` " `¾ ¾ `»¾` ` 31 Ú» À ¾ˆ À À ` ( )».. : 35442/62/ /96/87 ¾ À ` 2007 À ` ¾ (» ¾ ¾) 1. Û ÉÒ ÓÌ ÔÖ(29.366ÓÌÛ.*3,00 ÌÑ ÙÛ ) , ,00 À ¾ ÖÙ ÑÒÌ ÖÓÌÔ. ÞØ ÙÌàÚ 2007 ÖÙ ØÖ ÖÜÓÌÔ Ú ÞØ ÙÌàÚ ¾ /` `. ¾` `... ¾` `.. 1. ÕÖ ØÜÙ. & ØàÛ. Ì Ñ Û , , , , Ö Ì ÕÖ Ì Ñ Û ÙÛ ÙÌàÚ 8.578, , , , , , , , , , , ,03. ¾ À ¾ I. ÙàÓ ÛÌÚ Ñ Ô ÛÖ Ö ÙÌ Ú 5. Ö Ì Ú ÙàÓ ÛÌÚ Ñ Ô ÛÖ Ö ÙÌ Ú , , ÔÙàÓ ÛÌÚ Ñ Ô/ÙÌ Ú 6. Ò & Ò. ÌÕÖ Ò ÙÓÖÚ , , , , , ,48 `ÜÔÖÒÖ Ñ Ô/ÙÌàÔ , , , , , ,48. `ÜÓÓ/ÞÌ Ú Ñ ÒÒ. Ó ÑØ. ÞØ Ó. Û. 7. Ö Ì Ú Ó ÑØ/ÙÓÌÚ Û ÙÌ Ú , ,27 `ÜÔÖÒÖ ÖÜ ÌÔÌØ Û ÑÖÜ( + ) , ,75. ˆ ¾ ¾À¾ˆ À ¾. Û ÙÌ Ú 1. ÌÒ ÛÌÚ , , ØÌàÙÛÌÚ ÝÖØÖ 9.239, , , ,26 V. ˇÌ Ù Ó 1. ÓÌ Ö , ,66 3. Û ˇÌ ÙÌ Ú ÖßÌàÚ & ØÖˇÌÙÓ Ú , , , ,21 `ÜÔÖÒÖ ÑÜÑÒ/ÔÛÖÚ ÌÔÌØ Û ÑÖÜ( + V) , ,47 ¾ `ˆ ¾ ¾ À ¾ˆ( + + ) , ,25 ` ` ¾ À `» ¾ ˆ ¾ `» À ` `. ¾ /» /` ` ¾` ¾». À ` ` 2007 ¾` ¾». À ` ` 2006 ÜÑÒÖÚ ÌØ Ù àô ( àò ÙÌ Ú) , ,92» ÑÛ ÖÛ/Û ÌÑÓÌÛ/ÙÌàÚ , ,92»Ì ÖÔ: 1. Ì ÕÖ Ö Ñ. ÒÌ ÛÖÜØ Ú , ,00 3. ÕÖ ÒÌ ÛÖÜØ Ú ˇÌ ÙÌàÚ , , , ,00»ÌØ Ñ ÖÛÌÒÌ ÙÓ Û ÌÑÓ/Ù Ú , ,92»Ì ÖÔ: 3. ØÌàÙÛ ÑÖ ÛÖÑÖ & ÙÜÔ Ý Ì ÕÖ , ,93 ¾Ò Ñ ÖÛÌÒÌ ÙÓ Û ÌÑÓ/Ù Ú , ,99»Ì ÖÔ: `ÜÔÖÒÖ ÖÙÉÌ ÙÌàÔ àô ÙÛÖ ÞÌ àô 598,98 ---»Ì ÖÔ: ¾ Ö ÜÛÌ ÙÚ ÌÔÙàÓ/ÔÌÚ ÙÛÖ ÒÌ ÛÖÜØ.ÑÙÙÛ. 598, À ¾ `» , ,99. ÝÖØÌ Ú Ô Ø. - Ì Þ. Ì ÌÔ. 2. Ý. Ö Ô Ø. Õ.ÒÖ. ÌØ.ÙÛÖ Þ. 94,06 94,06 IV. ÖˇÌÓ Û Ñ ÑÌÝ Ò 1. ÑÛ ÑÖ ÖˇÌÓ Û ÑÖ 429,73 429,73 V. ÖÛÌÒÌ ÙÓ Û Ì Ú ÔÌ Ö 3. Y ÖÒÖ Ö Ó àô ØÖ.ÞØ ÙÌàÔ , ,81 `ÜÔÖÒÖ àô ÑÌÝ Ò àô( + + V+ V) , ,98. ˆ ¾ À ` `. Ø Þ/ÙÓÌÚ Ü ÖÞØÌàÙÌ Ú 1. ØÖÓ ˇÌÜÛÌ Ú ,25 783,82 3. Ø Ì ÌÚ ÒÖ /ÉØ Þ. Ü ÖÞØÌàÙÌàÔ , ,15 5. ˆ ÖÞØÌàÙÌ Ú Ö ÝÖØÖÜÚ - ÛÌ Ò , ÙÝ Ò ÙÛ ÑÖ ÖØ Ô ÙÓÖ 3.041, , ÙÛàÛÌ Ú ÝÖØÖ , ,02 `ÜÔÖÒÖ Ü ÖÞØÌàÙÌàÔ , ,27 ¾ `ˆ ¾ ¾ ¾ˆ( + ) , ,25 ` ` ` ¾ `» ˇ Ø ÖÛ/Û ÞØ ÙÌàÚ , ,99 (+) (-)ˆ ÖÒÖ Ö ÖÛ/ÛàÔ ØÖ. ÞØ Ù , ,80 (+) (-) Ý. ÝÖØ. ÌÒÌ ÞÖÜ ØÖ. ÞØ ÙÌàÔ , `ÜÔÖÒÖ , ,81 Ì Ø ØÖÚ ˇÌÙ , ,81 ¾ À¾ À¾`. `ˆ» ¾ˆ ¾ˆ ¾ ¾` ˆ ˆ ` À¾ ` ¾ˆ ˆ. ¾ µ ` `.. µ958938» ¾` ¾ À¾I `» ¾` ¾ ` À ¾ˆ `» ` ` `.» À `/... µ À `

80