Ανθρώπινο Σώμα Αυτό το Θαύμα Εγκέφαλος

Transcript

1 11 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχ. Έτος: Τμήμα: Α 5 Ανθρώπινο Σώμα Αυτό το Θαύμα Εγκέφαλος 1. Κριτήρια επιλογής θέματος Παρουσιάζει διαχρονικό ενδιαφέρον Για να ενημερωθούμε και να ενημερώσουμε τους συνανθρώπους μας για ένα ζωτικής φύσεως θέμα που σχετίζεται με την υγεία Για να επισημάνουμε τη σημασία του εγκεφάλου στον ανθρώπινο οργανισμό 2. Παρουσίαση του θέματος Ο εγκέφαλος αποτελεί το σπουδαιότερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Επίσης, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα όργανα του ανθρώπινου σώματος. Ελέγχει τη σκέψη, τα συναισθήματα, καθώς και πολλές από τις βασικές λειτουργίες του σώματος, όπως οι κινήσεις, ο ύπνος, η αναπνοή κ.ά. Όμως, δεν είναι απλά ένα ακόμη εύθραυστο όργανο του σώματος μας, αλλά, έχει την ικανότητα να αναπτύσσεται μόνος του, να μαθαίνει καινούρια πράγματα και να προσαρμόζεται στις αλλαγές της ζωή μας. 3. Σκοπός της έρευνας Ανάπτυξη αισθημάτων συνεργασίας μεταξύ των μελών της ομάδας Εξέλιξη της οργανωτικής συμπεριφοράς των μελών της ομάδας Να μάθουμε να εργαζόμαστε από κοινού με άλλους για την επίτευξη ενός κοινού στόχου Απόκτηση γνώσεων για τη λειτουργία ανθρώπινου εγκεφάλου

2 4.Εισαγωγή στο θέμα α) Ιστορική Αναδρομή Η μελέτη των σχέσεων του νου με τον εγκέφαλο έχει ρίζες στην αρχαιότητα και μακρά ιστορία. Καθ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης των ανθρωποειδών είχαν παρατηρηθεί τραυματισμοί στην κεφαλή που προκάλεσαν βλάβες στον εγκέφαλο. Οι πρόγονοί μας φαίνεται να γνώριζαν ότι βλάβες στον εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε αναπηρία, αλλά ακόμη και στον ίδιο τον θάνατο. Οι ανθρωπολόγοι σήμερα πιστεύουν ότι αυτό τους οδηγούσε ορισμένες φορές στο να προκαλούν θανατηφόρα χτυπήματα στην κεφαλή μεταξύ τους ( Finger, 1994 ). Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για το ότι οι πρωτόγονοι πολιτισμοί έδιναν ιδιαίτερη σημασία στον εγκέφαλο ( Bishop, 1995 ). Κρανία τα οποία βρέθηκαν σε τόπους τέτοιων πολιτισμών συχνά παρουσιάζουν διάνοιξη με τρυπανισμό ( κρανιοτομή ), με αδρή μέθοδο χειρουργικής επέμβασης, στην οποία γινόταν αφαίρεση ενός τμήματος του οστού από το κρανίο. Περιπτώσεις τρυπανισμού υποστηρίζεται ότι πραγματοποιήθηκαν από το 5000 π.χ. Από τους προγόνους των Ίνκας σε άτομα που υπέφεραν από ημικρανίες, επιληψία και ψυχικές διαταραχές με απώτερο σκοπό την απομάκρυνση δαιμονίων και κακών πνευμάτων που τότε θεωρούνταν ότι προκαλούσαν αυτές νόσους ( Finger, Gross, 1999a ). Αυτό δείχνει ότι οι πολιτισμοί αυτοί είχαν αποδώσει στον εγκέφαλο έναν ειδικό ρόλο αναφορικά με τις ανώτερες ψυχικές λειτουργίες. Σε ορισμένα από τα κρανία που έχουν βρεθεί υπήρχαν περισσότερες από μία τρύπες, οι οποίες είχαν πραγματοποιηθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές πριν το θάνατο, γεγονός που πιθανότατα υποδηλώνει ότι οι συγκεκριμένοι ασθενείς είχαν δεχτεί πολλαπλές θεραπείες για χρόνια νοσήματα που παρουσίαζαν. Περιπτώσεις τρυπανισμού έχουν καταγραφεί στην ιστορία της επιστήμης και πολύ μεταγενέστερα, όπως έχουν αποτυπωθεί περιστασιακά στα έργα του ζωγράφου Hieronymous Bosch κατά την Αναγέννηση ( Gross, 1999b ). Η πρώτη γραπτή περιγραφή του εγκεφαλικού φλοιού και οι πρώτες ενδείξεις εντοπισμού βλαβών στον εγκέφαλο βρίσκονται στο χειρουργικό πάπυρο του Edwin Smith, ο οποίος έχει γραφεί περίπου το 1700 π.χ. και θεωρείται ότι αποτελεί αντίγραφο μιας πολύ παλαιότερης πραγματείας που χρονολογείται περίπου το 3000 π.χ. ( Feldman and Goodrich, 1999 ). Ο συγγραφέας του κειμένου ήταν ενήμερος ότι η θέση της βλάβης καθορίζει και την φύση των παρατηρούμενων συμπτωμάτων. Ο συγγραφέας αυτός σημειώνει ότι ο τραυματισμός της κεφαλής μπορεί να επηρεάσει άλλα μέρη του σώματος. Στον πάπυρο γίνεται για πρώτη φορά αναφορά σε πλαγίωση συμπτωμάτων, στα σύνδρομα διατομής στην αφασία και σε επιληπτικές κρίσεις μετά από τραυματισμό της κεφαλής ( Finger, Gross, 1998a ). Ιστορικά, πρόκειται για την πρώτη γραπτή αναφορά εντοπισμού λειτουργιών στον εγκέφαλο. Έτσι, ο πάπυρος του Edwin Smith έρχεται σε σαφή αντίθεση με μεταγενέστερα ιστορικά κείμενα των αρχαίων Αιγυπτίων, που αποτελούν αμαλγάματα μυστικισμού και δεισιδαιμονίας και στα οποία κυριαρχεί η άποψη ότι η καρδιά και όχι ο εγκέφαλος είναι το κέντρο της νόησης ( Gross, 1998a ). Ο πάπυρος αυτός δεν είναι το μοναδικό αιγυπτιακό κείμενο. Ιδιαίτερα σημαντικός θεωρείται επίσης ο πάπυρος του Ebers, ο οποίος έχει γραφεί περίπου στο 1555 π.χ. ( Finger, 1994, 2000 ). Στον πάπυρο αυτό περιγράφονται περίπου 900 ιατρικές συνταγές για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων διαταραχών, ανάμεσα στις οποίες η κατάθλιψη, η άνοια, η νόσος του Πάρκισον, και η ημικρανία. Οι περισσότερες από αυτές θεωρείται ότι είχαν διατηρηθεί μέσα από την προφορική παράδοση αρκετών ετών. Οι συνταγές αυτές εντυπωσιάζουν για την ακρίβειά τους, καθώς σε καθεμία αναφέρεται επακριβώς η ορθή δόση και η κατάλληλη οδός χορήγησης ( Finger, 1994, 2000 ).

3 Ιμχοτέπ Η μελέτη του εγκεφάλου ξεκίνησε από το 3500 π.χ. Ο Ιμχοτέπ, Αιγύπτιος ιερέας και ένας από τους πρώτους γιατρούς που καταγράφονται στην ιστορία, μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους σημαντικότερους πρωτοπόρους στην ιστορία της κατανόησης του εγκεφάλου. Ο Ιμχοτέπ έκανε μια πιο επιστημονική και όχι μαγική προσέγγιση για την ιατρική και την ασθένεια. Γραπτά του περιέχουν περίπλοκες πληροφορίες για τις διαφορετικές μορφές του τραύματος, ανωμαλιών, και θεραπείες που χρησίμευσαν ως αναφορά για τους μεταγενέστερους γιατρούς, καθώς και μια πολύ λεπτομερή μελέτη του εγκεφάλου και του υπόλοιπου σώματος. Παρά τις λεπτομερείς αυτές πληροφορίες, οι Αιγύπτιοι δεν έβλεπαν τον εγκέφαλο ως ένα πολύ λαμπρό ή αξιοσημείωτο όργανο μέσα στο σώμα. Οι Αιγύπτιοι προτιμούσαν να εξετάζουν την καρδιά ως «έδρα της ψυχής». Ο εγκέφαλος συχνά απορρίπτονταν κατά τη διάρκεια των ταφών, ενώ άλλα όργανα διατηρούνταν και ακόμη λατρεύονταν. Ιπποκράτης Έλληνες ωστόσο, εκλάμβαναν τον εγκέφαλο ως έδρα της ψυχής. Ο Ιπποκράτης έκανε μια σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς του σώματος λέγοντας «Ο εγκέφαλος ασκεί τη μεγαλύτερη δύναμη στον άνθρωπο». Εκτός από τη μετακίνηση του κέντρου βάρους από την καρδιά, ως η «έδρα της ψυχής», στον εγκέφαλο, ο Ιπποκράτης δεν προχώρησε σε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την πραγματική λειτουργία του. Ωστόσο, με την αλλαγή της προσοχής της ιατρικής κοινότητας στον εγκέφαλο, άνοιξε ο δρόμος για μια πιο επιστημονική ανακάλυψη του οργάνου που είναι υπεύθυνο για τις συμπεριφορές μας. Τα επόμενα χρόνια, οι επιστήμονες είχαν την ιδέα να ερευνήσουν τις λειτουργίες του σώματος και να βρουν συγκεκριμένες εξηγήσεις τόσο για τις φυσιολογικές αλλά και τις παθολογικές συμπεριφορές. Επιστημονικές ανακαλύψεις τους οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν φυσικά και οργανικά αίτια που εξηγούν τις διάφορες λειτουργίες του σώματος, και ότι όλα θα μπορούσαν να αναχθούν στον εγκέφαλο. Με τα χρόνια, η επιστήμη θα συνεχίσει να επεκτείνει και τα μυστήρια του κόσμου θα αρχίσουν να έχουν νόημα, ή τουλάχιστον να εξεταστούν με διαφορετικό τρόπο. Ο Ιπποκράτης εισήγαγε τον άνθρωπο με την έννοια του νου - που θεωρείται ευρέως ως μια ξεχωριστή λειτουργία, εκτός από το πραγματικό όργανο του εγκεφάλου β) Ανάπτυξη του θέματος Η νευροχειρουργική τις τελευταίες δεκαετίες έχει κάνει σημαντικά άλματα προόδου, όπως είναι: η χρήση του χειρουργικού μικροσκοπίου (μικρονευροχειρουργική), που έδωσε τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε εντυπωσιακό βαθμό η αντιμετώπιση παθήσεων όπως είναι οι όγκοι της βάσης του κρανίου και τα ανευρίσματα, που εντοπίζονται σε δυσπρόσιτα μέρη του εγκεφάλου

4 Η νευροχειρουργική, μεταξύ των άλλων αντιμετωπίζει: καλοήθεις όγκους εγκεφάλου, όπως είναι το μηνιγγίωμα κακοήθεις όγκους εγκεφάλου. όπως είναι η εγκεφαλική μετάσταση και το πολύμορφο γλοιοβλάστωμα την εγκεφαλική αιμορραγία αγγειακές παθήσεις όπως το ανεύρισμα εγκεφάλου διαταραχές κυκλοφορίας του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, όπως είναι ο υδροκέφαλος κακώσεις κεφαλής πχ υποσκληρίδιο αιμάτωμα, κάταγμα κρανίου Νευροεπιστήμονες εντόπισαν μια περιοχή του εγκεφάλου η οποία πιθανότατα χαρίζει στο ανθρώπινο μυαλό τις μοναδικές ικανότητές του, συμπεριλαμβανομένης εκείνης της γλώσσας. Η συγκεκριμένη περιοχή αποδείχθηκε ότι «ανάβει» μόνο σε εγκεφάλους ανθρώπων και όχι πιθήκων, όταν τους παρουσιάστηκαν διαφορετικοί τύποι πληροφοριών που αφορούσαν αφηρημένες έννοιες. Στη σημερινή εποχή υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι χειρουργικών επεμβάσεων για όγκους στον εγκέφαλο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι διαδικασίες πραγματοποιούνται σε ασθενείς οι οποίοι είναι είτε κοιμισμένοι ή σε βαριά καταστολή. Επιπλέον, ο εγκέφαλος δεν " αισθάνεται" πόνο, και όλοι οι γύρω ιστοί (π.χ. το τριχωτό της κεφαλής) ναρκώνονται πριν από την εγχείρηση. Γενικότερα, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές έρευνες σε σχέση με τη δυναμική του ανθρώπινου μυαλού, από Ψυχολόγους, Εκπαιδευτικούς, Βιοχημικούς, Φυσικούς και Μαθηματικούς. Όλες οι έρευνες έχουν καταλήξει στο ίδιο κοινό συμπέρασμα: Οι δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού είναι απεριόριστες. Σίγουρα με τη συνεχή έρευνα σε σχέση με τον τρόπο που το ανθρώπινο μυαλό εργάζεται, πολλά νέα και καταπληκτικά στοιχεία θα εμφανίζονται μπροστά μας συνεχώς. γ) Ερευνητικά Ερωτήματα Κατά τη διάρκεια της μελέτης των παραπάνω σταδίων προέκυψαν ορισμένα ερωτήματα. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από αυτά: Γιατί ο εγκέφαλος αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος; Πώς ξεκίνησε η μελέτη του εγκεφάλου; Από πού παίρνουμε πληροφορίες για τις επεμβάσεις του εγκεφάλου στην αρχαιότητα; Από τι αποτελούταν ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούταν για τις εγκεφαλικές εγχειρήσεις; Πώς εξελίχθηκαν οι εγκεφαλικές επεμβάσεις από το παρελθόν μέχρι σήμερα; Ποιες θα είναι οι δυνατότητες μελέτης του εγκεφάλου στο μέλλον; Ποια νέα τεχνολογικά επιτεύγματα θα εφευρεθούν ώστε να είναι δυνατή η αντιμετώπιση προβλημάτων στον εγκέφαλο στο μέλλον;

5 5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνά μας Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας μας παρουσιάστηκαν ορισμένοι θετικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην ολοκλήρωσή της. Από την άλλη πλευρά υπήρξαν και ορισμένοι αρνητικοί που την δυσχέραναν. Θετικοί παράγοντες Βοήθεια του διαδικτύου με το πλήθος των πληροφοριών και των ιστοσελίδων που διαθέτει. Σωστή συνεργασία μεταξύ των ατόμων της ομάδας. Η βοήθεια του καθηγητή σε περιπτώσεις δυσκολίας. Το ενδιαφέρον όλων των ατόμων για το θέμα Αρνητικοί παράγοντες Έλλειψη εμπειρίας Έλλειψη χρόνου για μεγαλύτερη ενασχόληση πάνω στο θέμα Δυσκολία εύρεσης πληροφοριών πάνω στο συγκεκριμένο θέμα 6. Αξιοπιστία της έρευνας Αναμφισβήτητα, η εργασία μας μπορεί να χαρακτηριστεί αξιόπιστη, καθώς έχουμε διασταυρώσει τις πληροφορίες που περιέχει, ενώ πολλές από αυτές προέρχονται από διεθνείς αναγνωρισμένες πηγές όπως ιατρικά και επιστημονικά άρθρα. Επίσης, το ερωτηματολόγιο συστάθηκε, απαντήθηκε και ολοκληρώθηκε με υπευθυνότητα από τους μαθητές, γεγονός που αποδεικνύει τον αξιόπιστο χαρακτήρα της έρευνάς μας. 7. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Παρακολούθηση σχετικών βίντεο, ταινιών, και σχετικών προγραμμάτων στην τηλεόραση Ενημέρωση μέσω συνεντεύξεων, και αναφορές σεμιναρίων Χρήση αξιόπιστων πηγών και ιστοσελίδων Επικοινωνία μέσω Skype με εξειδικευμένους επιστήμονες Επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο, αποτελέσματα ιατρικών συνεδρίων

6 8. Δημιουργία ερωτηματολογίου, απαντήσεις, σχόλια, συμπεράσματα, στατιστική ανάλυση, γραφήματα Για την πληρέστερη και εγκυρότερη μορφή της παρούσας εργασίας, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές της Α Λυκείου. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις παρουσιάζονται παρακάτω.

7 1 η. Κατά πόσο πιστεύετε ότι έχει διαφοροποιηθεί ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου, σε σχέση με τον εγκέφαλο του ανθρώπου του προηγούμενου αιώνα; Πολύ 37 Αρκετά 36 Μέτρια 11 Λίγο 5 Καθόλου 0 Σχόλια Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (82%) κυριαρχείται από την άποψη ότι ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου έχει διαφοροποιηθεί αρκετά έως πολύ από τον εγκέφαλο του ανθρώπου του προηγούμενου αιώνα. Αυτό συμβαίνει, διότι στις μέρες μας ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει εμπλουτιστεί από μία πληθώρα εμπειριών και πληροφοριών που τον εξελίσσουν και τον αναβαθμίζουν. Επιπροσθέτως, η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της άποψης. Μόνο το 18 % έχει αντίθετη άποψη, επειδή θεωρεί ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι αρκετές, ώστε να δημιουργήσουν μία τέτοια βιολογική αλλαγή. Σίγουρα όμως και η έλλειψη γνώσεων τους οδήγησε στην υιοθέτηση αυτής της θέσης. Συμπέρασμα Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις, ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου έχει διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με τον εγκέφαλο του ανθρώπου του προηγούμενου αιώνα 2 η. Κατά πόσο πιστεύετε ότι η πληθώρα παραστάσεων και πληροφοριών που δέχεται ο σύγχρονος άνθρωπος επηρεάζουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο;

8 Πολύ 29 Αρκετά 37 Μέτρια 20 Λίγο 2 Καθόλου 1 Σχόλια Η πλειοψηφία των μαθητών έχουν την πεποίθηση ότι η πληθώρα παραστάσεων και πληροφοριών που δέχεται ο σύγχρονος άνθρωπος επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αυτή η άποψη μπορεί να δικαιολογηθεί, καθώς οι μαθητές συγκρίνοντας τις επιδόσεις του ανθρώπινου εγκέφαλου του παρελθόντος με αυτές του παρόντος, γνωρίζουν ότι οι αποκρίσεις του σύγχρονου εγκεφάλου είναι εντονότερες και δυναμικότερες λόγω του βομβαρδισμού του από παραστάσεις-πληροφορίες. Αυτό προκύπτει και από την βιολογική ιστορία του ανθρωπίνου γένους όπου τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα, ήταν πενιχρά λόγω έλλειψης παραστάσεων, πράγμα που είναι γνωστό στους περισσότερους ερωτηθέντες. Συμπέρασμα Συμπερασματικά, η πληθώρα παραστάσεων και πληροφοριών που δέχεται ο σύγχρονος άνθρωπος επηρεάζουν έντονα τον ανθρώπινο εγκέφαλο 3 η. Κατά πόσο πιστεύετε ότι τα επόμενα τριάντα χρόνια θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση εγκεφάλου; Πολύ 21 Αρκετά 36 Μέτρια 23 Λίγο 8 Καθόλου 1

9 Σχόλια Το 64 % των ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα επόμενα τριάντα χρόνια θα είναι σε αρκετά μεγάλο βαθμό δυνατή η μεταμόσχευση του εγκεφάλου, καθώς η επιστήμη εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και ανακαλύπτονται διαρκώς νέα μέσα, τα οποία θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτής της διαδικασίας. Επιπρόσθετα, ένα ποσοστό της τάξης του 26 % πιστεύει ότι οι πιθανότητες είναι μοιρασμένες για ένα τέτοιο εγχείρημα, μπορώντας να φανταστούν τη δυσκολία μιας τέτοιας μεταμόσχευσης. Τέλος, το 10 % δεν πιστεύει ότι μια τέτοια επέμβαση θα είναι δυνατή στο άμεσο μέλλον, διότι έχει την πεποίθηση ότι ο εγκέφαλος αποτελεί ένα από τα πολυπλοκότερα όργανα του σώματος μας και δεν είναι εύκολο να υποβληθεί σε κάτι τέτοιο. Ωστόσο, και οι δύο απόψεις εμπεριέχουν την πιθανότητα του λάθους, λόγω του ότι οι μαθητές δεν έχουν καν στοιχειώδεις γνώσεις σε ιατρικό, βιολογικό και τεχνολογικό επίπεδο. Συμπέρασμα Σύμφωνα με τις απαντήσεις των μαθητών, τα 2/3 θεωρούν ότι τα επόμενα τριάντα χρόνια θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση εγκεφάλου. 9. Επίλογος Συμπέρασμα Από την αρχαιότητα ο εγκέφαλος αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θέματα που

10 απασχόλησαν τον άνθρωπο. Είχε συνειδητοποιήσει από πολύ νωρίς τη σπουδαιότητά του για τον ανθρώπινο οργανισμό, γι αυτό και τον μελέτησε σε βάθος. Αυτό γίνεται φανερό και από τις έρευνες που έχουν διεξαχθεί για αυτόν. Οι πρόγονοί μας, γνωρίζοντας τα προβλήματα και τις βλάβες που μπορεί να προκληθούν στον εγκέφαλο επιχείρησαν να προβούν σε επεμβάσεις, προκειμένου να τα αντιμετωπίσουν. Πρωτοπόρος στην έρευνα του εγκεφάλου υπήρξε ο αιγύπτιος Ιμχοτέπ, σημαντικός γιατρός της εποχής του, ο οποίος προσέγγισε τον εγκέφαλο από μια πιο επιστημονική πλευρά. Αναμφισβήτητα, στην Ελλάδα διακρίθηκε ο Ιπποκράτης, ο οποίος συνέδεσε τον εγκέφαλο με τις λειτουργίες του σώματός μας. Αυτή η θεωρία του Ιπποκράτη αποτέλεσε έρεισμα για πολλές μεταγενέστερες επιστημονικές ανακαλύψεις. Ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες η νευροχειρουργική έχει κάνει σημαντικά άλματα προόδου και έχουν δημιουργηθεί πολλοί διαφορετικοί τύποι χειρουργικών επεμβάσεων. Σε αυτό έχει συμβάλλει και η ανακάλυψη πολυάριθμων μέσων που έχουν διευκολύνει αυτές τις διαδικασίες. Επίσης οι έφηβοι στην Ελλάδα σήμερα, όσον αφορά το θέμα του εγκεφάλου έχουν καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα. Αρχικά, πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου έχει διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με τον εγκέφαλο του ανθρώπου του προηγούμενου αιώνα. Επιπλέον, κατά τη γνώμη τους η πληθώρα παραστάσεων και πληροφοριών που δέχεται ο σύγχρονος άνθρωπος επηρεάζουν έντονα τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τέλος, τα 2/3 των μαθητών θεωρούν ότι τα επόμενα τριάντα χρόνια θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση εγκεφάλου. 10. Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία Ολοκληρώνοντας την εργασία μας, δημιουργούνται ανάγκες για περεταίρω ανάπτυξη συναφών θεμάτων. Μερικά από αυτά τα θέματα είναι: Μελέτη για τις εξελίξεις της ιατρικής και της τεχνολογίας όσον αφορά τον εγκέφαλο Μελέτη για τα επιτεύγματα της νευροχειρουργικής Μελέτη για τις διάφορες παθήσεις του εγκεφάλου και τρόπους αντιμετώπισής τους 11α. Πηγές Πληροφόρησης Διαδίκτυο Τηλεόραση Επιστημονικά περιοδικά Πανεπιστήμιο Σχολικό Βιβλίο Βιολογίας Α' Λυκείου Καθηγητές 10β. Βιβλιογραφία

11 Από διαδίκτυο Παράρτημα

12 Τρυπανισμός στην αρχαιότητα Ιπποκράτης

13 Εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου Την εργασία αυτή εκπόνησαν οι μαθήτριες Καρακώστα Ευσταθία Νταγιούκλα Ελένη Σκέντου Σοφία

14