Εγχειρίδιο για το Λειτουργικό Σύστηµα Linux. Ιωάννης Ε. Λιβιέρης

Transcript

1 Εγχειρίδιο για το Λειτουργικό Σύστηµα Linux Ιωάννης Ε. Λιβιέρης

2

3 i Περιεχόµενα i Εγχειρίδιο για το Λειτουργικό Σύστηµα Linux Χρήστες και Οµάδες Χρηστών Χρήστες Ο Χρήστης root Οµάδες Φάκελοι και Αρχεία Τύποι Αρχείων i node Κατάλογοι Αρχείων ηµιουργία Αντιγραφή Μετακίνηση Μετονοµασία ιαγραφή Αρχεία Συνδέσµων Συµβολικοί Σύνδεσµοι Σύνδεσµοι Κανόνες Ονοµασίας Ιδιοκτησία και Προστασία Εντολές του Linux Εντολές για τη Χρήση Αρχείων και Καταλόγων Εντολή pwd Εντολή cd Εντολή mkdir Εντολή rmdir Εντολή ls Εντολή cp Εντολή mv Εντολή touch Εντολή rm Εντολή cat Εντολές Χειρισµού Αρχείων Εντολή chmod Εντολή find Εντολή head Εντολή tail Εντολή wc Εντολή grep Εντολή sort

4 ii Εντολή file Εντολές ιαχείρισης ιεργασιών Εντολή ps Εντολή jobs Εντολή bg Εντολή fg Εντολή kill Εντολή wait Βοηθητικές Εντολές Εντολή passwd Εντολή echo Εντολή man Εντολή groups Εντολή date Εντολή which Εντολή history Εντολή who Εντολή whoami Εντολή finger Εντολή df Εντολή du Τελεστές Ανακατεύθυνσης Τελεστής > Τελεστής >> Τελεστής < Μηχανισµός ιοχέτευσης Εντολών Κειµενογράφος nano Keystrokes Αποθήκευση ηµιουργία ιεργασιών Ασκήσεις

5 Εγχειρίδιο για το Λειτουργικό Σύστηµα Linux Το Linux είναι ένα λειτουργικό σύστηµα, το οποίο δηµιουργήθηκε αρχικά από τον Φινλανδό Linus Trovaltz το 1991 για προσωπικούς υπολογιστές και ϑεωρείται κλώνος του λειτουργικού συστήµατος UNIX. Ο πηγαίος κώδικας του Linux δηµοσιεύεται ελευθέρα στο διαδίκτυο µε αποτέλεσµα, σήµερα το Linux να είναι ένα σύγχρονο και ελεύθερο λειτουργικό σύστηµα, το οποίο ϕτιάχνεται και ανανεώνεται από µία γκάµα ανθρώπων (προγραµµατιστών) από όλο το κόσµο. Υπάρχουν διάφορες εκδόσεις (distributions) του Linux που διαφέρουν στο interface και την ονοµασία κάποιων δευτερεύοντων αρχείων και καταλόγων του συστήµατος. Οι πιο διάσηµες εξ αυτών είναι η Debian, η Red hat, η SuSe και η Ubuntu. Το λειτουργικό σύστηµα Linux απαρτίζεται από τρία κύρια µέρη: Πυρήνας: Ο πυρήνας (kernel) είναι η καρδιά του λειτουργικού συστήµατος. Ελέγχει την προσπέλαση στον υπολογιστή και τα αρχεία, επιµερίζει τη χρήση των πόρων του συστήµατος µεταξύ των διαφόρων διεργασιών που γίνονται µέσα στον υπολογιστή, συντηρεί το σύστηµα αρχείων και διαχειρίζεται τη µνήµη του υπ ολογις τή. Παρόλο που οι απλοί χρήστες σπάνια έχουν άµες η επαφή µαζί του, ο πυρήνας είναι το κυριότερο µέρος του Linux.

6 2 Κεφάλαιο 1. Σύστηµα αρχείων: Το σύστηµα αρχείων (file system) οργανώνει τη δοµή των δεδοµένων (σε αποθηκευτικά µέσα) και αποτελείται από ένα σύνολο αρχείων. Υπάρχουν τριών ειδών αρχεία: Κοινά αρχεία: Τα κοινά αρχεία, τα οποία περιέχουν δεδοµένα. Ειδικά αρχεία: Τα ειδικά αρχεία µέσω των οποίων γίνεται η προσπέλαση σε περιφερειακές µονάδες όπως τα τερµατικά και οι εκτυπωτές, αλλά και άλλες ειδικές εργασίες. Κατάλογοι: Οι κατάλογοι αρχείων, που περιέχουν τις πληροφορίες που αφορούν µία οµάδα αρχείων και χρησιµεύουν για να µπορούµε να εντοπίσουµε ένα αρχείο από το όνοµα του. Φλοιός: Ο κύριος σκοπός του ϕλοιού (shell) είναι να διαβάζει και να µεταφράζει τις εντολές µας καθώς µας συνδέει µε το Linux. Αυτό σηµαίνει ότι δέχεται τις εντολές που δίνουµε στο τερµατικό µας, ελέγχει τη σύνταξή τους, καλεί τις κατάλληλες εσωτερικές ή εξωτερικές εντολές του Unix και επαναφέρει τον έλεγχο στον χρήστη όταν οι εντολές ολοκληρωθούν ορθά. Επίσης, ο ϕλοιός είναι αλληλεπιδραστικός (interactive) επειδή απαντά άµεσα στις οδηγίες µας και αναφέρει λάθη και αποτελέσµατα. Ενα από τα ϐασικά χαρακτηριστικά του Linux, είναι η δυνατότητα που δίνει σε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους να χρησιµοποιήσουν τον ίδιο υπολογιστή ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο. Για να είναι διακριτοί οι χρήστες (user) κάθε ένας από αυτούς έχει: Ονοµα: Το όνοµα (username) του χρήστη χρειάζεται για να διαχωρίζεται α- πό τους υπόλοιπους χρήστες και για να µπορούν οι υπόλοιποι χρήστες να επικοινωνήσουν µαζί του ή να ανταλλάξουν πληροφορίες. Κωδικός: Ο κωδικός (password) για κάθε για κάθε χρήστη χρησιµοποιείται για τον έλεγχος της εισόδου του στο σύστηµα καθώς και για τη προστασία των προσωπικών του δεδοµένων. Περιοχή χρήστη: Η περιοχή του χρήστη (home directory) είναι ο χώρος που είναι διαθέσιµος στον κάθε χρήστη για την αποθήκευση των προσωπικών του δεδοµένων το µέγεθος της οποίας είναι περιορισµένο και εξαρτάται από την συνολική χωρητικότητα των αποθηκευτικών µονάδων. Οµάδα: Υπάρχουν περιπτώσεις που χρειάζεται για µία συγκεκριµένη εργασία, να χειριστεί το λειτουργικό σύστηµα µία οµάδα χρηστών (group) µε κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ο υπερχρήστης/διαχειριστής (superuser) είναι ο διαχειριστής του συστήµατος (το όνοµα του είναι root) του οποίου ένα µέρος της δουλειάς του είναι να καταχωρεί όλους τους υπόλοιπους χρήστες.

7 1.1 Χρήστες και Οµάδες Χρηστών Χρήστες και Οµάδες Χρηστών Χρήστες Το λειτουργικό σύστηµα του Linux επιτρέπει την ύπαρξη αλλά και την ταυτόχρονη χρήση του συστήµατος σε πάνω από ένα χρήστες. Κάθε χρήστης έχει ένα µοναδικό αριθµό, που τον χαρακτηρίζει (user ID UID User Identification), ο οποίος αντιστοιχεί στο όνοµα χρήστη. Ολα τα ονόµατα χρηστών και τα UID αποθηκεύονται στο αρχείο /etc/passwd. Οι κωδικοί πρόσβασης για κάθε χρήστη είναι αποθηκευ- µένοι στο αρχείο /etc/shadow κωδικοποιηµένοι έτσι ώστε να µην είναι εφικτή η ανάγνωση των κωδικών άλλων χρηστών ακόµα και σε χρήστες που έχουν πρόσβαση στο αρχείο και µπορούν να το διαβάσουν. Οπως έχει ήδη αναφερθεί, σε προηγούµενα εργαστήρια, σε κάθε χρήστη αντιστοιχεί ένα home directory (αρχικός κατάλογος χρήστη). Ο κατάλογος αυτός ϐρίσκεται κάτω από τον κατάλογο /home, έχει όνοµα το username του χρήστη και κάτω από αυτόν αποθηκεύονται τα προσωπικά αρχεία κάθε χρήστη. Κάθε χρήστης µπορεί να δει µόνο τα δικά του αρχεία (ανάγνωση, εγγραφή, εκτέλεση), εκτός αν του δώσουν δικαιώµατα οι άλλοι χρήστες. Οταν ένας χρήστης δηµιουργήσει ένα αρχείο, τότε ο χρήστης αυτός είναι owner (κύριος) του αρχείου αυτού και µπορεί να διαχειριστεί τα δικαιώµατα πρόσβασης των υπολοίπων χρηστών σε αυτό. Το UID του owner κάθε αρχείου αποθηκεύεται στα metadata που ϕυλάσσονται στο i node (Παράγραφος 1.2.2) Ο Χρήστης root Ο root είναι ειδικός λογαριασµός χρήστη µε δικαιώµατα διαχείρισης του συστή- µατος. Αυτός ο λογαριασµός χρήστη έχει απεριόριστη πρόσβαση σε όλο το σύστηµα (αρχεία, συσκευές, εφαρµογές) και είναι ο owner των περισσότερων αρχείων που υπάρχουν στο σύστηµα και δεν ανήκουν σε κάποιον από τους κανονικούς χρήστες. Μερικές ϕορές αναφερόµαστε σε αυτόν ως superuser. Ο διαχειριστής πρέπει να χρησιµοποιεί ένα συνηθισµένο λογαριασµό χρήστη και χρησιµοποιεί τον ϱοοτ µόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο. Οι συνηθισµένοι χρήστες ενός συστήµατος δε µπορούν να κάνουν µεγάλη Ϲηµιά σε ένα σύστηµα. Ενα απλό λάθος στη δακτυλογράφηση µίας εντολής, από το χρήστη root, µπορεί να καταστρέψει το σύστηµα Οµάδες Κάθε χρήστης ανήκει σε µία ή περισσότερες οµάδες χρηστών. Η κάθε οµάδα έχει ένα µοναδικό αριθµό που την χαρακτηρίζει (group ID GID Group Identification), ο οποίος αντιστοιχεί στο όνοµα οµάδας (groupname). Για κάθε χρήστη επιλέγεται µία οµάδα η οποία ϑεωρείται πρωτεύουσα ή κύρια οµάδα (primary group). Η πρωτεύουσα οµάδα ορίζεται στο αρχείο /etc/passwd ενώ οι δευτερεύουσες οµάδες ορίζονται στο αρχείο /etc/group. Οι χρήστες µίας οµάδας µοιράζονται τα αρχεία που ανήκουν

8 4 Κεφάλαιο 1. στην οµάδα. Οταν ένας χρήστης δηµιουργήσει ένα αρχείο, τότε η πρωτεύουσα οµάδα του είναι αυτή στην οποία ανήκει ένα νέο αρχείο. Η πληροφορία αυτή, δηλαδή το GID της οµάδας στην οποία ανήκει το αρχείο, αποθηκεύεται στα metadata που ϕυλάσσονται στο i node. Ιδιωτική οµάδα χρήστη (user private group): Κάθε χρήστης ανήκει στη δική του οµάδα. Με αυτό τον τρόπο, αποθαρρύνεται ο χρήστης από το να αλλάζει επιπόλαια τα δικαιώµατα χρήσης των αρχείων του. 1.2 Φάκελοι και Αρχεία Το σύστηµα αρχείων (file system) του λειτουργικού συστήµατος Linux έχει τη µορφή ενός ιεραρχικού δέντρου (Εικόνα 1.1) που διακλαδώνεται από ένα µοναδικό σηµείο, τη ϱίζα (root), η οποία συµβολίζεται µε /. Η ϱίζα µπορεί να περιέχει πολλούς καταλόγους (directories), οι οποίοι µε τη σειρά τους να περιέχουν υποκαταλόγους (subdirectories) ή και αρχεία. Στο Linux κάθε κατάλογος που υπάρχει, εξ ορισµού έχει διαφορετική σηµασία. Στη συνέχεια ϑα παρουσιάσουµε τους πιο σηµαντικούς από αυτούς. Εικόνα 1.1: ενδρική µορφή των καταλόγων του Linux Κατάλογος /boot /bin Ο κατάλογος αυτός περιέχει υποκαταλόγους που ϕυλάσσονται τα δεδοµένα για κάθε χρήστη. Τα περιεχόµενα του κάθε υποκαταλόγου είναι προσβάσιµα από τον εκάστοτε χρήστη και το διαχειριστή. Ο κατάλογος στον οποίο ϐρίσκονται εντολές-προγράµµατα του συστήµατος που µπορούν να εκτελεστούν από τους χρήστες.

9 1.2 Φάκελοι και Αρχεία. 5 /dev /etc /lib /proc /sbin /root /usr /usr/src /usr/local /var Στο Linux κάθε συσκευή αντιπροσωπεύεται από ένα αρχείο! Αυτά τα αρχεία ϐρίσκονται σε αυτό το κατάλογο. Ο κατάλογος, ο οποίος περιλαµβάνει τα αρχεία µε τις ϱυθµίσεις του συστήµατος. Ο κατάλογος στον οποίο ϐρίσκονται οι ϐιβλιοθήκες των προγραµµάτων του λειτουργικού συστήµατος. Βρίσκονται τα αρχεία που αφορούν πληροφορίες για το σύστηµα. Ο κατάλογος στον οποίο ϐρίσκονται οι εντολές, οι οποίες µπορούν να εκτελεστούν µόνο από το διαχειριστή. Ο προσωπικός κατάλογος του διαχειριστή. Εδώ ϕυλάσσονται τα προγράµµατα που είναι εγκατεστηµένα στο σύστηµα. Η τροποποίηση των περιεχοµένων του επιτρέπεται µονάχα στο διαχειριστή. Ο κατάλογος στον οποίο ϐρίσκεται ο πηγαίος κώδικας του Linux. Η εγκατάσταση των προγραµµάτων γίνεται από τον διαχειριστή στο ϕάκελο /usr. Αν κάποιος χρήστης ϑέλει να εγκαταστήσει κάποιο πρόγραµµα τότε µπορεί να το κάνει σ αυτόν εδώ τον κοινόχρηστο υποκατάλογο του /usr. Ο ϕάκελος αυτός (όπως δηλώνει και το όνοµά του variable) χρησι- µεύει στη ϕύλαξη των µεταβλητών δεδοµένων όπως: αρχεία log, το mailbox κ.α. Οπως αναφέραµε κάθε χρήστης του Linux έχει τη δικιά του περιοχή εκκίνησης µέσα στο σύστηµα αρχείων, τον προσωπικό κατάλογο αρχείων (home directory). Οτιδήποτε κάτω από αυτό τον κατάλογο ανήκει στο συγκεκριµένο χρήστη. Αυτός ο κατάλογος αποτελεί και το σηµείο εκκίνησης κατά την είσοδο του χρήστη στο Linux. ηλαδή, όταν µπαίνουµε στο στο σύστηµα login πάντοτε µπαίνουµε στον προσωπικό µας κατάλογο ο οποίος συµβολίζεται µε (tilde). Σε αυτό το σηµείο πρέπει να δώσουµε και τον ορισµό του µονοπατιού (path). Ως µονοπάτι ονοµάζουµε την ακολουθία των καταλόγων, η οποία οδηγεί στο αρχείο. Το πλήρες όνοµα ενός αρχείου ονοµάζεται όνοµα µονοπατιού (pathname) και περιλαµ- ϐάνει τη διαδροµή και το όνοµα του αρχείου ώστε να εντοπίζεται µονοσήµαντα το αρχείο µέσα στο συνολικό ιεραρχικό δέντρο π.χ. /home/user/file.cpp. Στην εγγραφή κάθε χρήστη ο διαχειριστής (root) του αναθέτει προσωπικό κατάλογο (home directory). Κατά κανόνα ο ϱιζικός κατάλογος στη γενική του µορφή έχει την παρακάτω δοµή, όµως αυτό µπορεί να αλλαχτεί από τον διαχειριστή (root).

10 6 Κεφάλαιο Τύποι Αρχείων Τα πάντα στο Linux και προφανώς στο UNIX ϑεωρούνται αρχεία, ακόµα και τα διάφο- ϱα µέσα αποθήκευσης δεδοµένων που διαθέτει ο υπολογιστής ϑεωρούνται το καθένα ξεχωριστό αρχείο. Το UNIX διακρίνει τους παρακάτω τύπους αρχείων (σε παρένθεση ο συµβολισµός που χρησιµοποιεί το λειτουργικό σύστηµα για τον συγκεκριµένο τύπο αρχείου). Απλό αρχείο (regular file) (-). Κατάλογος (directory (d)): Αρχείο που αντιπροσωπεύει - αναπαριστά τα περιεχόµενα ενός ϕακέλου. Αρχείο συνδέσµου (symbolic link (l)): Αρχείο συντόµευσης που δείχνει σε ένα άλλο αρχείο. Character special file (c): Αρχείο που χρησιµεύει για την επικοινωνία µε συσκευές (hardware) χαρακτήρων, π.χ. τερµατικό. Block special file (b): Αρχείο που χρησιµεύει για την επικοινωνία µε συσκευές (hardware) block, π.χ. σκληρό δίσκο. Named pipe (p): Αρχείο που χρησιµεύει για τη διοχέτευση πληροφοριών από µία διεργασία σε µία άλλη. εν περιέχει δεδοµένα το ίδιο το αρχείο, αλλά περνάει τα δεδοµένα που γράφει η µία διεργασία και διαβάζει η άλλη. Socket (s): Μηχανισµός που χρησιµοποιείται για την επικοινωνία µεταξύ διεργασιών i node Γενικά ένα σύστηµα αρχείων για κάθε αρχείο, πέρα από τα δεδοµένα (data), που είναι αποθηκευµένα σε κάποιο αποθηκευτικό µέσο, ϕυλάσσει και επιπλέον πληρο- ϕορίες, που αφορούν ορισµένες ιδιότητες του αρχείου. Τέτοιες πληροφορίες µπορεί να είναι το µέγεθος του αρχείου και ο τύπος του. Οι πληροφορίες αυτές ονοµάζονται metadata και αποθηκεύονται κι αυτές σε κάποιο αποθηκευτικό µέσο του συστή- µατος. Στο Linux αυτά τα metadata αποθηκεύονται σε µία δοµή δεδοµένων που ονοµάζεται i node. Κάθε αρχείο συσχετίζεται µε ένα i node, το οποίο αναγνωρίζεται µοναδικά µε ϐάση έναν ακέραιο αριθµό ο οποίος ονοµάζεται i number ή απλά α- ϱιθµός i node. Στο i node αποθηκεύονται πληροφορίες όπως: Αριθµός i node: Με ϐάση αυτόν τον αριθµό γίνεται η αναζήτηση των metadata για κάθε αρχείο. Τύπος του αρχείου.

11 1.2 Φάκελοι και Αρχεία. 7 i node Τύπος ικαιώµατα Αριθµός Ιδιοκτησία Μέγεθος Χρονοσφραγίδες είκτες σε πρόσβασης συνδέσµων blocks δεδοµένων 5960 d rw r r 2 guest/guest 40 12/03/11 11: rwxr xr x 2 root/root 16 10/08/07 22:31 Πίνακας 1.1: Πίνακας i nodes ικαιώµατα πρόσβασης: Για κάθε αρχείο υπάρχουν καθορισµένα δικαιώµατα για τις επιτρεπτές ενέργειες ανάλογα µε τον λογαριασµό του κάθε χρήστη. Τα δικαιώµατα αυτά κωδικοποιούνται σε ένα 9ψήφιο string, το οποίο αποθηκεύεται στα metadata του αρχείου. Αριθµός συνδέσεων: Οπως ϑα παρουσιαστεί παρακάτω, µπορεί ένα i node να αντιστοιχηθεί σε περισσότερα από ένα ονόµατα αρχείων. Πρόκειται για αριθµό που µετράει τον αριθµό των ονοµάτων αρχείων που έχουν αντιστοιχηθεί - συνδεθεί µε το συγκεκριµένο i node. Ιδιοκτησία: Πληροφορίες σχετικά µε τον λογαριασµό του χρήστη που δηµιούργησε το αρχείο (creator), που έχει στην ιδιοκτησία του πλέον το αρχείο (owner) (κι εποµένως µπορεί να καθορίσει τα δικαιώµατα πρόσβασης σε αυτό για όλους τους χρήστες) καθώς και για την κύρια οµάδα χρηστών στην οποία ανήκει ο owner του αρχείου. Μέγεθος: Το µέγεθος του αρχείο σε bytes. Χρονοσφραγίδες: Ηµεροµηνία και ώρα που συνέβη ένα γεγονός. Κάθε αρχείο διαθέτει 3. Μία για την ηµεροµηνία δηµιουργίας (creation time), µία για την τελευταία ϕορά που τροποποιήθηκε το αρχείο (modification time) και µία για την τελευταία ϕορά που προσπελάστηκε το αρχείο (access time). είκτες στις διευθύνσεις των blocks: Τους δείκτες που είναι αποθηκευµένα τα δεδοµένα του αρχείου ή που είναι αποθηκευµένοι άλλοι δείκτες που µε τη σειρά τους δείχνουν διευθύνσεις. Σε πολλές υλοποιήσεις διαφόρων τύπων συστήµατος αρχείων, το µέγεθος που καταλαµβάνουν τα i nodes στο αποθηκευτικό µέσο, κι εποµένως ο µέγιστος αριθµός i nodes, καθορίζεται κατά τη δηµιουργία του συστήµατος αρχείου (συνήθως καθορί- Ϲεται ότι τα i nodes καταλαµβάνουν το 1% του συνολικού χώρου) και περιορίζει τον µέγιστο αριθµό αρχείων που µπορεί να διαχειριστεί το σύστηµα αρχείων. Το όνοµα του αρχείου δεν αποθηκεύεται στα metadata του i node. Το όνοµα του αρχείου και η συσχέτισή του µε το νούµερο i node γίνεται στο αρχείο του καταλόγου (Εικόνα 1.2).

12 8 Κεφάλαιο 1. Εικόνα 1.2: Που ϐρίσκονται τα περιεχόµενα του αρχείου /usr/test.c

13 1.2 Φάκελοι και Αρχεία Κατάλογοι Αρχείων Στο Linux ο κατάλογος αρχείων είναι ένα αρχείο, το οποίο περιέχει µία λίστα (πίνακας). Κάθε στοιχείο της λίστας αντιστοιχεί σε ένα αρχείο που περιέχει ο κατάλογος αυτός και περιέχει δύο πεδία, το όνοµα του αρχείου και τον αριθµό i node στον οποίο αντιστοιχεί. i node Ονοµα αρχείου bin games include lib lib My Documents TextFile Πίνακας 1.2: Λίστα περιεχοµένων ϕακέλου Οταν Ϲητείται το περιεχόµενο ενός ϕακέλου του λειτουργικού συστήµατος ανοίγει τη λίστα που αντιστοιχεί στον ϕάκελο και παρουσιάζει όλα τα ονόµατα των αρχείων που ϐρίσκει µέσα σε αυτήν. Αντίστοιχα, όταν κάποιος (χρήστης ή εφαρµογή) α- ναφέρεται σε ένα αρχείο µέσω µίας εντολής, το λειτουργικό σύστηµα ϐρίσκει τον κατάλογο στον οποίο ανήκει το αρχείο αυτό, και κάνει αναζήτηση στη λίστα µε ϐάση το όνοµα του αρχείου, προσδιορίζοντας έτσι τον αριθµό i node που του αντιστοιχεί. Χρησιµοποιώντας το αριθµό i node, γίνεται αναζήτηση στον πίνακα των i node, ώστε να ανακτήσει τα metadata του αρχείου και µέσω αυτόν και τα ίδια τα δεδοµένα του αρχείου. i node Τύπος ικαιώµατα Αριθµός Ιδιοκτησία Μέγεθος Χρονοσφραγίδες είκτες σε πρόσβασης συνδέσµων blocks δεδοµένων d rwxr xr x 2 root/root /03/11 12: d rwxr xr x 2 root/root /01/11 02: d rwxr xr x 64 root/root /02/11 10: l rwxrwxrwx 1 root/root 3 12/01/11 01: d rwxr xr x 233 root/root /03/11 12:34 Πίνακας 1.3: Απόσπασµα του πίνακα των i node Στη συνέχεια, ϑα παρουσιάσουµε τις ϐασικές λειτουργίες αρχείων όπως υλοποιούνται από το σύστηµα αρχείων του Linux.

14 10 Κεφάλαιο ηµιουργία Οταν δηµιουργείται ένα αρχείο, αρχικά του ανατίθεται ένας νέος αριθµός i node από µία δεξαµενή αριθµών που διατηρεί το λειτουργικό σύστηµα. Επειτα, προστίθεται µία νέα εγγραφή στον πίνακα των i nodes συµπληρώνοντας κατάλληλα τις αντίστοιχες πληροφορίες όπως timestamps, αριθµό συνδέσµων (2 αν είναι αρχείο καταλόγου και 1 σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση), τύπος αρχείου και µέγεθος. Τα δεδοµένα του αρχείου γράφονται σε blocks ενός αποθηκευτικού µέσου και η διεύθυνση των blocks αυτών αποθηκεύεται ως δείκτης σε block δεδοµένων. Τέλος, στο αρχείο του καταλόγου στον οποίο δηµιουργείται το αρχείο, δηµιουργείται µία νέα εγγραφή στη λίστα όπου και συσχετίζεται ο νέος αριθµός i node µε το όνοµα του αρχείου Αντιγραφή Με ϐάση το όνοµα του αρχείου που ϑα αντιγραφεί γίνεται αναζήτηση στη λίστα του καταλόγου όπου ϐρίσκεται το αρχείο ώστε να ϐρεθεί ο αριθµός i node στον οποίο αντιστοιχεί. Με ϐάση τον αριθµό i node γίνεται αναζήτηση στον πίνακα των i nodes και ανακτάται το i node του αρχείου που αντιγράφεται και µε ϐάση αυτό ανακτώνται και τα δεδοµένα του αρχείου από τα blocks του αποθηκευτικού µέσου. Ανατίθεται στο αρχείο αντίγραφο που δηµιουργείται ένας νέος αριθµός i node από τη δεξαµενή αριθµών που διατηρεί το λειτουργικό σύστηµα για i node. Με ϐάση αυτόν τον αριθµό προστίθεται νέα εγγραφή στον πίνακα των i node. Στην εγγραφή αυτή αντιγράφονται όλες οι πληροφορίες από το i node του αρχικού αρχείου, εκτός από τα timestamps, τους δείκτες στα blocks των δεδοµένων και ϕυσικά τον αριθµό i node. Τα δεδοµένα του αρχικού αρχείου αντιγράφονται σε κενά blocks του δίσκου και οι διευθύνσεις των block αυτών συµπληρώνονται ως δείκτες στο αντίστοιχο πεδίο του i node για το νέο αρχείο. Τέλος στη λίστα του καταλόγου στον οποίο δηµιουργείται το αντίγραφο του αρχείο προστίθεται µία νέα εγγραφή µε το όνοµα του αρχείου και το νέο αριθµό i node που έδωσε το σύστηµα αρχείων στο αντίγραφο Μετακίνηση Αν η µετακίνηση του αρχείου γίνει µέσα στο ίδιο σύστηµα αρχείων, τότε το σύστηµα αρχείων αρχικά δηµιουργεί µία νέα εγγραφή στον κατάλογο στον οποίο µετακινείται το αρχείο µε το όνοµα του αρχείου και, κατόπιν, σβήνει την παλιά εγγραφή από τη λίστα του καταλόγου που ϐρισκότανε αρχικά το αρχείο. Ο αριθµός i node παραµένει ο ίδιος και δεν µετακινούνται δεδοµένα στο δίσκο. Αλλάζει η ώρα προσπέλασης του αρχείου µόνο Μετονοµασία Στη λίστα του καταλόγου που ϐρίσκεται το αρχείο ενηµερώνεται η εγγραφή που έχει το όνοµα του αρχείο µε το νέο όνοµα. Ο αριθµός i node παραµένει ο ίδιος και δεν

15 1.2 Φάκελοι και Αρχεία. 11 µετακινούνται δεδοµένα στο δίσκο. Αλλάζει η ώρα προσπέλασης του αρχείου µόνο ιαγραφή Για τη διαγραφή ενός αρχείου το σύστηµα αρχείων αναζητά στη λίστα του ϕακέλου που το περιέχει τον αριθµό i node µε ϐάση το όνοµα του αρχείου. Με τον αριθµό i node ανακτά τις πληροφορίες του i node που αντιστοιχούν στο αρχείο. Αν ο α- ϱιθµός συνδέσµων είναι µεγαλύτερος από 1 τότε µειώνεται κατά ένα και το i node διατηρείται. Αν είναι 1 τότε το i node διαγράφεται, ο αριθµός i node ελευθερώνεται (και µπορεί να δοθεί πλέον σε άλλο αρχείο) και τα blocks του σκληρού δίσκου ϑεωρούνται πάλι ελεύθερα (τα δεδοµένα δεν διαγράφονται, αλλά τα blocks στα οποία ϐρίσκονταν είναι διαθέσιµα για την εγγραφή άλλου αρχείου). Τέλος διαγράφεται η εγγραφή που αφορά το όνοµα του αρχείου από τη λίστα του ϕακέλου στον οποίο ανήκει Αρχεία Συνδέσµων Ενα αρχείο συνδέσµου είναι ένα αρχείο το οποίο αναφέρεται στα δεδοµένα ή στο όνο- µα ενός δεύτερου αρχείου. Τα αρχεία που αναφέρονται στα δεδοµένα ενός άλλου αρχείου ονοµάζονται κανονικοί σύνδεσµοι (links ή hard links). Τα αρχεία που αναφέ- ϱονται στο όνοµα ενός άλλου αρχείου ονοµάζονται συµβολικοί σύνδεσµοι (symbolic links ή soft links). Εποµένως τα hard links αφού αναφέρονται στα δεδοµένα ενός άλλου αρχείου είναι ουσιαστικά δείκτες σε i node ενώ τα symbolic links που ανα- ϕέρονται στο όνοµα ενός άλλου αρχείου είναι δείκτες στη εγγραφή της λίστας του ϕακέλου που περιέχει το όνοµα του αρχείου Συµβολικοί Σύνδεσµοι Πρακτικά ένας συµβολικός σύνδεσµος είναι ένα αρχείο κειµένου που περιέχει το path για το όνοµα του αρχείου στο οποίο αναφέρεται. Οταν µία εντολή εκτελείται µε όρισµα ένα συµβολικό σύνδεσµο, η εντολή ενεργεί στην πραγµατικότητα πάνω στο αρχείο στο οποίο «δείχνει» ο συµβολικός σύνδεσµος. Εξαίρεση σε αυτή της συµπεριφορά, αποτελεί η εντολή rm, η οποία σβήνει το συµβολικό σύνδεσµο και όχι το αρχείο που «δείχνει». Ενας σύνδεσµος µπορεί να δηµιουργηθεί µε την εντολή ln που ϑα παρουσιάσουµε στη συνέχεια. Ενας συµβολικός σύνδεσµος έχει το δικό του αριθµό i node. Ενας συµβολικός σύνδεσµος, λοιπόν, είναι ξεχωριστό αρχείο από το αρχικό. Ο τύπος του αρχείου συµβολίζεται µε l (από τη λέξη link) και όχι µε -, όπως στα συνηθισµένα αρχεία. Το µέγεθος του συµβολικού συνδέσµου είναι διαφορετικό από το µέγεθος του αρχείου. Το µέγεθος του συµβολικού συνδέσµου πάντα είναι ίσο µε το πλήθος των ψηφίων του (πλήρους ή σχετικού) µονοπατιού του αρχείου στο οποίο δείχνει. Ετσι ένας συµβολικός σύνδεσµος στο αρχείο /etc/passwd ϑα έχει µέγεθος 11 bytes, όσους ακριβώς έχει και η συµβολοσειρά /etc/passwd. Αυτό συµβαίνει γιατί το περιεχόµενο

16 12 Κεφάλαιο 1. του συµβολικού συνδέσµου είναι το πλήρες µονοπάτι του αρχείου στο οποίο «δείχνει» Σύνδεσµοι Ενας σύνδεσµος (hard link) ουσιαστικά είναι η σύνδεση ανάµεσα σε έναν αριθµό i node και σε ένα όνοµα. Ετσι όλα τα αρχεία έχουν τουλάχιστον ένα σύνδεσµο. Οµως µε τον τρόπο που χειρίζεται τα ονόµατα των αρχείων το σύστηµα αρχείων του Linux (το όνοµα του αρχείου δεν είναι αποθηκευµένο στα metadata του i node, αλλά σαν Ϲεύγος όνοµα αρχείου - αριθµός i node στη λίστα του αρχείου του καταλόγου) είναι δυνατό ένα i node να συνδεθεί µε περισσότερα από ένα ονόµατα. Τα δύο αρχεία, το αρχικό και ο σύνδεσµός του, έχουν τον ίδιο αριθµό i node. Υπάρχει λοιπόν ένα αρχείο, αλλά δύο ονόµατα για να αναφερθούµε σε αυτό. Το πεδίο αριθµός συνδέσεων του i node, αναφέρεται στον αριθµό των διαφορετικών ονοµάτων αρχείων που δείχνουν στο ίδιο i node. Εποµένως µετά την εκτέλεση της παραπάνω εντολής στο i node του αρχείου η τιµή του αριθµού συνδέσεων είναι 2 (γιατί δύο είναι τα ονόµατα των αρχείων που δείχνουν στην ίδια εγγραφή του πίνακα των i node). Τα δύο αρχεία, το αρχικό και ο σύνδεσµός του, είναι κανονικά αρχεία. Οταν σβήσουµε το ένα από τα δύο αρχεία, ο αριθµός των συνδέσµων ϑα µειωθεί κατά ένα, αλλά το αρχείο δε ϑα διαγραφεί, παρά µόνο όταν σβήσουµε το τελευταίο αρχείο που χρησιµοποιεί τον αριθµό i node. Το λειτουργικό σύστηµα χρησιµοποιεί τα hard links για να υλοποιήσει τους ειδικούς ϕακέλους. (τελεία) και.. (δύο τελείες). Παραπάνω αναφέρθηκε ότι σε κάθε ϕάκελλο υπάρχουν υποχρεωτικά δύο ϕάκελοι ειδικής σηµασίας. Ο ϕάκελος µε όνοµα. (µία τελεία) συµβολίζει τον τρέχοντα ϕάκελο. Ο ϕάκελος µε όνοµα.. (δύο τελείες) συµβολίζει τον ϕάκελο που ϐρίσκεται ένα επίπεδο ψηλότερα στο δέντρο. Εποµένως το σύστηµα αρχείων για κάθε ϕάκελο δηµιουργεί ένα hard link µε όνοµα. (µία τελεία) έτσι ώστε να αναφέρονται στο ίδιο i node και εποµένως να είναι ο ίδιος ϕάκελος. Με την ίδια λογική σε κάθε ϕάκελο δηµιουργείται ένα hard link στον ϕάκελο που ϐρίσκεται ένα επίπεδο πιο πάνω µε όνοµα.. και άρα παίρνει το ίδιο i node, έτσι ώστε οποιαδήποτε αναφορά στον ϕάκελο.. να είναι ουσιαστικά αναφορά στο parent directory. Ισχύουν οι εξής περιορισµοί στους συνδέσµους: 1. Τα δύο αρχεία, το αρχικό και ο σύνδεσµός του, πρέπει να ϐρίσκονται στο ίδιο σύστηµα αρχείων, αφού µοιράζονται τον ίδιο αριθµό i node. 2. εν επιτρέπεται στους χρήστες η δηµιουργία hard link σε ϕάκελο. Η λειτουργία αυτή είναι αποκλειστικότητα του λειτουργικού συστήµατος και εξυπηρετεί την υλοποίηση των ειδικών ϕακέλων. (µία τελεία) και.. (δύο τελείες) που περιέχουν όλοι οι ϕάκελοι.

17 1.2 Φάκελοι και Αρχεία Κανόνες Ονοµασίας Υπάρχουν κάποιοι περιορισµοί στο τι όνοµα µπορεί να δώσει κανείς σε ένα αρχείο στο Linux. Οι περιορισµοί αυτοί προκύπτουν από το γεγονός ότι διάφορα σύµβολα έχουν ειδική σηµασία για το shell. Τα σύµβολα αυτά που δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν µέσα στο όνοµα ενός αρχείου ή ϕακέλου είναι τα εξής: & ; ( )? \ [ ] { } < >! / Επίσης, καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση του συµβόλου στην αρχή του ονόµατος ενός αρχείου. Ο λόγος είναι ότι όλες οι εντολές του Linux, οι οποίες χρησιµοποιούν παραµέτρους, αναγνωρίζουν πότε ένας χαρακτήρας ή µια ακολουθία χαρακτήρων είναι παράµετρος κοιτώντας αν ξεκινούν µε τον ειδικό χαρακτήρα. Το Linux κάνει διάκριση ανάµεσα στα κεφαλαία και στα µικρά γράµµατα (casesensitivity). Αυτό σηµαίνει ότι για το Linux ένα αρχείο µε όνοµα JANUARY είναι διαφορετικό από ένα αρχείο µε όνοµα january ή µε όνοµα January. Επίσης, τα σύµβολα. και επιτρέπονται µόνο στο ενδιάµεσο του ονόµατος (αν το όνοµα του αρχείου αρχίζει µε. τότε το αρχείο είναι κρυφό). Η κατάληξη που έχουν τα αρχεία στο Linux µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την αναγνώριση του τύπου τους, χωρίς όµως αυτό να είναι αναγκαίο. Μερικές από τις πιο συνηθισµένες καταλήξεις αρχείων είναι οι ακόλουθες:.c - Τα προγράµµατα της C..h - Τα headers για την C..cpp - Τα προγράµµατα της C++..hpp - Τα headers για την C++..java - Τα προγράµµατα της Java..jar - Αρχεία, τα οποία χρησιµοποιούνται για την διανοµή Java κλάσεων και σχετικών µεταδεδοµένων..p - Τα προγράµµατα γραµµένα στην Pascal.f - Τα προγράµµατα της Fortran.gz - Συµπιεσµένο αρχείο..tar.gz - Συµπιεσµένο αρχείο µε αρχεία και ϕακέλους..a - Αρχείο ϐιβλιοθήκης..o - Αρχεία γενικού κώδικα που παράγονται µετά την µεταγλώττιση οποιαδήποτε γλώσσας..txt - Αρχείο κειµένο ASCII..m - Αρχείο MATLAB..py - Αρχείο Python..doc - Αρχείο του προγράµµατος Word..xls - Αρχείο του προγράµµατος Excel.

18 14 Κεφάλαιο Ιδιοκτησία και Προστασία Κάθε αρχείο ή ϕάκελος έχει τον ιδιοκτήτη του (συνήθως είναι ο χρήστης που το δηµιούργησε την πρώτη ϕορά). Ο ιδιοκτήτης µπορεί στη συνέχεια να ορίσει την προστασία του αρχείου σε τρεις περιοχές χρήσης: Ιδιοκτήτης (ο ίδιος). Οµάδα: Χρήστες που ανήκουν στην ίδια οµάδα µε τον ιδιοκτήτη. Υπόλοιποι: Οι υπόλοιποι χρήστες που έχουν πρόσβαση στο λειτουργικό σύστη- µα. Οι πληροφορίες για την πιστοποίηση των χρηστών ϕυλάσσονται σε απλά αρχεία κειµένου, τα οποία είναι τα /etc/passwd, /etc/shadow και /etc/group. Στο αρχείο /etc/passwd αποθηκεύεται η αντιστοίχιση µεταξύ ονοµάτων χρηστών (username) και αριθµού χρήστη (UID). Το αρχείο /etc/passwd έχει τα ακόλουθα πεδία: User name χρήστη. Συνθηµατικό (δεν εµφανίζεται εδώ). UID. GID πρωτεύουσας οµάδας. Ονοµα χρήστη. Home directory. Login shell. Στο αρχείο /etc/group αποθηκεύεται η αντιστοίχιση µεταξύ ονόµατος οµάδας (groupname) και αριθµού οµάδας (GID). Το αρχείο /etc/group έχει τα ακόλουθα πεδία: Ονοµα οµάδας. Συνθηµατικό οµάδας (group password). GID. Κατάλογος µελών της οµάδας. Στο αρχείο /etc/shadow αποθηκεύονται τα password των χρηστών και πλη- ϱοφορίες σχετικά µε την ενδεχόµενη λήξη των λογαριασµών τους. Ως διαχωριστικό των πεδίων και στα τρία αρχεία που αναφέραµε, χρησιµοποιείται ο χαρακτήρας :. Κάθε αρχείο έχει τρεις (3) τύπους προστασίας: ιάβασµα (r) (read) - Επιτρέπει διάβασµα του περιεχοµένου του αρχείου ή ϕακέλου (κοίταγµα περιεχοµένου του κατάλογου).

19 1.3 Εντολές του Linux. 15 Εγγραφή (w) (write) - Επιτρέπει την αλλαγή του περιεχοµένου του αρχείου ή ϕακέλου (δηµιουργία και διαγράφη αρχείων από κατάλογο). Εκτέλεση (x) (execute) - Επιτρέπει την χρήση του αρχείου ως εντολή του Linux. Ολοι οι συνδυασµοί των τριών τύπων προστασίας για τις τρεις περιοχές προσπέλασης (9 συνδυασµοί) γράφονται στην µορφή (αν υπάρχουν όλα τα δικαιώµατα) rwx rwx rwx Ιδιοκτήτης Οµάδα Υπόλοιποι Ελλειψη δικαιώµατος προσπέλασης δείχνεται µε µείον (-). -rw-rw-rw- 1 user user 4.7Κ :00 administrator.html -rw-rw-r 1 user user 31Κ :41 pic1.jpg -rw-r rw- 1 user user 47Κ :57 pic2.jpg -rwx x x 1 user user :58 project* drwxr-xr-x 14 user user 4.0Κ :33 Programs/ 1.3 Εντολές του Linux Στη συνέχεια, ϑα παρουσιάσουµε τις ϐασικότερες και τις πιο διάσηµες εντολές του λειτουργικού συστήµατος Linux. Γι αυτό το λόγο αναφέρουµε ότι το Linux επιτρέπει τη χρήση ειδικών χαρακτήρων κατά το σχηµατισµό ενός path, οι οποίοι είναι? Συµβολίζει έναν οποιοδήποτε χαρακτήρα. * Συµβολίζει µηδέν ή παραπάνω οποιοιδήποτε χαρακτήρες. Οι ειδικοί αυτοί χαρακτήρες επιτρέπουν στον χρήστη γράφοντας ένα path να αναφέ- ϱεται σε περισσότερα από ένα αρχεία Εντολές για τη Χρήση Αρχείων και Καταλόγων Εντολή pwd Η εντολή pwd (print working directory) εµφανίζει το απόλυτο µονοπάτι προς τον κατάλογο προς τον οποίο ϐρίσκεται ο χρήστης όταν εκτελείται η εντολή. Ο κατάλογος στον οποίο ϐρίσκεται ο χρήστης, είναι ο κατάλογος στον οποίο ϑα εκτελεστεί όποια εντολή δώσει. Σύνταξη: pwd Να εµφανίσετε το όνοµα του τρέχοντοντος καταλόγου. user@hades: pwd

20 16 Κεφάλαιο Εντολή cd Η εντολή cd (change directory) χρησιµοποιείται για τη µετακίνηση του χρήστη από έναν κατάλογο σε έναν άλλο. Σύνταξη: cd <path> όπου path είναι το απόλυτο ή το σχετικό path για το ϕάκελο στον οποίο ϑέλει να µετακινηθεί ο χρήστης. Μετακίνηση στο κατάλογο /usr/local. cd /usr/local

21 1.3 Εντολές του Linux. 17 Μετακίνηση στο κατάλογο Documents που ϐρίσκεται κάτω από το home directory. cd /Documents Μετακίνηση στο κατάλογο home directory. cd Μετακίνηση στο root directory. cd / Μετακίνηση ένα κατάλογο πάνω από τον τρέχοντα κατάλογο. user@hades: cd.. Μετακίνηση δύο καταλόγους πάνω από το τρέχον κατάλογο. user@hades: cd../ Εντολή mkdir Με την εντολή mkdir (make directory) δηµιουργούνται αρχεία τύπου directory. Σύνταξη: mkdir [παράµετροι] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -p ηµιουργία και των parent directories αν δεν υπάρχουν. -m mode ηµιουργία του directory και δίνει τα permissions που ορίζονται στο mode.

22 18 Κεφάλαιο 1. ηµιουργία του καταλόγου test κάτω από τον κατάλογο tmp του /. mkdir /tmp/test ηµιουργία του καταλόγου f1 κάτω από τον κατάλογο Desktop κάτω από το home directory, του καταλόγου f2 κάτω από τον τρέχοντα κατάλογο και του καταλόγου f4 κάτω από τον f3 κάτω από τον κατάλογο f2 κάτω από το τρέχοντα κατάλογο. mkdir -p /Desktop/f1 f2 f2/f3/f4 ηµιουργία του καταλόγου NewFolder στο κατάλογο που ϐρίσκεται 2 επίπεδα πιο πάνω από τον τρέχοντα κατάλογο. user@hades: mkdir../../newfolder Εντολή rmdir Η εντολή rmdir (remove directory) διαγράφει αρχεία τύπου directory που είναι κενά. Στην περίπτωση που περιέχουν άλλα αρχεία (ή καταλόγους) τότε εµφανίζεται µήνυµα λάθους. Σύνταξη: rmdir [παράµετροι] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -p ιαγράφει το κατάλογο µάζι µε τους καταλόγους προγόνους του.

23 1.3 Εντολές του Linux. 19 Να διαγράψετε το κατάλογο f4 µαζί µε τους προγόνους του f2 και f3 που ϐρίσκονται κάτω από το τρέχοντα κατάλογο. rmdir -p f2/f3/f Εντολή ls Η εντολή ls (list directory contents) παρέχει πληροφορίες για αρχεία. Αν το αρχείο είναι τύπου directory, δηλαδή είναι κατάλογος, τότε εµφανίζει πληροφορίες για τα αρχεία που περιέχει. Σύνταξη: ls [παράµετροι] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά). Αν η λίστα των αρχείων παραληφθεί τότε σε αυτή τη περίπτωση η εντολή ϑεωρεί ότι ο χρήστης αναφέρεται στο τρέχοντα κατάλογο. Παράµετροι: -l εµφανίζεται το σύνολο σχεδόν των πληροφοριών που ϕυλάσσονται στο i node σε λίστα. -i χρησιµοποιείται µόνο σε συνδυασµό µε το -l και εµφανίζει τον αρι- ϑµό i node κάθε αρχείου. -a εµφανίζει και τα κρυφά αρχεία. -R εµφανίζει και τα αρχεία των υποκαταλόγων. -d στην περίπτωση που το αρχείο είναι τύπου directory δεν εµφανίζει πληροφορίες για τα αρχεία που περιέχει αλλά για το ίδιο το αρχείο. -t εµφανίζει τα περιεχόµενα του τρέχοντος καταλόγου ταξινοµηµένα ως προς την ώρα και ηµεροµηνία τελευταίας τροποποίησης.

24 20 Κεφάλαιο 1. -S εµφανίζει τα περιεχόµενα του τρέχοντος καταλόγου ταξινοµηµένα ως προς την το µέγεθος του αρχείου. -r εµφανίζει τα περιεχόµενα µε αντίστροφη σειρά. Πληροφορίες για τα περιεχόµενα του γονικού καταλόγου σε λίστα. ls -l.. Πληροφορίες για τα περιεχόµενα του καταλόγου Documents κάτω από το home directory καθώς και για όλους τους υποκαταλόγους του σε αντίστροφη σειρά. ls -lrr /Documents Πληροφορίες για τον χρόνο της τελευταίας ϕοράς που προσπελάσθηκαν τα αρχεία txt του τρέχοντος καταλόγου. ls -lu Πληροφορίες για των i node των αρχείων pdf του τρέχοντος καταλόγου, ταξινοµηµένα µε ϐάση το µέγεθός τους. user@hades: ls -S *.pdf Πληροφορίες για τα περιεχόµενα του ϕακέλου /var ταξινοµηµένα µε ϐάση το χρόνο (το πιο πρόσφατο πρώτο). user@hades: ls -lt /var

25 1.3 Εντολές του Linux Εντολή cp Η εντολή cp (copy) αντιγράφει ένα η περισσότερα αρχεία σε ένα ϕάκελο. Τα αρχεία που αντιγράφονται µπορούν να είναι όλων των τύπων, ακόµα και αρχεία τύπου directory Σύνταξη: cp [παράµετροι] <FILEs> <προορισµός> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -i Αναµένει επιβεβαίωση των ενεργειών. -r ή -R Αντιγράφει ένα κατάλογο δηµιουργώντας αντίγραφα και από καταλόγους που ίσως υπάρχουν µέσα σε αυτό. Αντιγραφή του αρχείου myfile από τον τρέχον κατάλογο στον κατάλογο MyFolder κάτω από το τρέχοντα κατάλογο. cp myfile MyFolder Αντιγραφή των αρχείων txt και pdf του τρέχοντος καταλόγου στο κατάλογο /tmp cp *.txt *.pdf /tmp Αντιγραφή του αρχείου myfile1 από τον κατάλογο /tmp, του myfile2 από τον τρέχοντα κατάλογο και του αρχείου testing από το / στον ϕάκελο Documents κάτω από το home directory. user@hades: cp tmp/myfile1 myfile2 /testing /Documents

26 22 Κεφάλαιο 1. Αντιγραφή των αρχείων (ακόµα κι αν είναι αρχεία καταλόγου) Documents του home directory και του αρχείου myfile1 του τρέχοντος καταλόγου στον κατάλογο MyFolder κάτω από τον κατάλογο /tmp. cp -R /Documents myfile1 /tmp/myfolder Εντολή mv Η εντολή mv (move) µετονοµάζει και µετακινεί αρχεία όλων των τύπων. Η επιλογή της λειτουργίας (µετονοµασία, µεταφορά, µεταφορά και µετονοµασία) γίνεται µε ϐάση τα ορίσµατα που δίνει ο χρήστης. Σύνταξη: mv [παράµετροι] <FILEs> <προορισµός> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -i Αναµένει επιβεβαίωση των ενεργειών. -f Μετακινεί το αρχείο ακόµα και αν αυτό υπάρχει. -v Εκτυπώνονται οι µετακινήσεις. Μετακίνηση των αρχείων myfile1 και myfile2 του τρέχοντος καταλόγου και του καταλόγου TestFolder του καταλόγου /tmp στο κατάλογο Documents κάτω home directory εκτυπώνοντας τις µετακινήσεις. mv -v myfile1 myfile2 /tmp/myfolder /Documents

27 1.3 Εντολές του Linux. 23 Μετονοµασία του αρχείου oldmyfile του τρέχοντος καταλόγου σε newmyfile (ακόµα και αν αυτό υπάρχει) mv -f oldmyfile newmyfile Εντολή touch Η χρήση της εντολής touch είναι να ενηµερώνει τα timestamps των αρχείων που δέχεται ως όρισµα στην τρέχουσα ηµεροµηνία και ώρα. Οταν όµως δέχεται ως όρισµα ένα αρχείο, το οποίο δεν υπάρχει τότε δηµιουργεί ένα κενό (µηδενικού µεγέθους - άδειο) αρχείο µε αυτό το όνοµα.

28 24 Κεφάλαιο 1. Σύνταξη: touch <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) ηµιουργία του αρχείου myfile1 στο τρέχον κατάλογο και του αρχείου. myfile2 στο κατάλογο Documents του home directory. touch myfile1 /Documents/myfile Εντολή rm Η εντολή rm (remove) διαγράφει αρχεία όλων των τύπων, άρα και τύπου directory, ακόµα κι αν αυτά δεν είναι άδεια. Σύνταξη: rm [παράµετροι] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -i Αναµένει επιβεβαίωση των ενεργειών. -r Σβήνει ένα κατάλογο αφού σβήσει πρώτα και τα περιεχόµενά του. -f Σβήνει χωρίς να περιµένει επιβεβαίωση. ιαγραφή των αρχείων myfile1 και myfile2 του τρέχοντος καταλόγου αναµένοντας επιβεβαίωση. rm -i myfile1 myfile2

29 1.3 Εντολές του Linux. 25 ιαγραφή όλων των αρχείων του τρέχοντος καταλόγου και του καταλόγου tmp του home directory ακόµα και αν δεν είναι κενός. rm -rf * /tmp Εντολή cat Η εντολή cat εµφανίζει τα περιεχόµενα ενός ή περισσοτέρων αρχείων που δέχεται ως όρισµα.

30 26 Κεφάλαιο 1. Σύνταξη: cat <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Να εµφανιστούν τα περιεχόµενα του αρχείου myfile του home directory. cat myfile Εντολές Χειρισµού Αρχείων Εντολή chmod Αλλαγή των ϱυθµίσεων προστασίας ενός αρχείου ή ενός καταλόγου. Οπως είδαµε και στην Ενότητα ένα αρχείο ή ένας κατάλογος µπορεί να έχει τρεις δυνατούς τύπους προστασίας read, write και execute κάθε ένας από τους οποίους αντιπροσωπεύεται από ένα ακέραιο αριθµό ή ενα γράµµα. read write execute συµβολισµός µε χαρακτήρες r w x συµβολισµός µε νούµερα Ο έλεγχος των ϱυθµίσεων προστασίας γίνεται σε επίπεδο χρήστη, οµάδας χρηστών και του συνόλου των χρηστών που υπάρχουν σε ένα σύστηµα. Για καθένα από αυτά, ορίζονται οι άδειες για κάθε ένα από τα τρία δυνατά modes (r,w,x). Ο τρόπος µε τον οποίο ϑέτουµε τις ϱυθµίσεις προστασίας είναι ο εξής: αποφασίζουµε για τον χρήστη (u), την οµάδα χρηστών (g) και για το σύνολο των χρηστών του συστήµατος

31 1.3 Εντολές του Linux. 27 (o) στον οποίο ανήκει το αρχείο ή ο κατάλογος, τι άδειες πρόσβασης ϑα έχουν. Αν ϑέλουµε ο χρήστης να έχει δυνατότητα εγγραφής (mode 2), ανάγνωσης (mode 4) και εκτέλεσης (mode 1) του αρχείου, σηµαίνει ότι συνολικά για τον χρήστη (u) το mode είναι 7 (2+4+1). Εργαζόµαστε µε τη ίδια λογική και για την οµάδα χρηστών (g) και τους υπόλοιπους χρήστες (o). Ετσι, ένα αποδεκτό mode για ένα αρχείο ϑα ήταν το 744, που σηµαίνει, read/write/execute για τον χρήστη, read για την οµάδα χρηστών και read επίσης για τους υπόλοιπους χρήστες. Στην περίπτωση που ϑέλαµε να χρησιµοποιήσουµε την συµβολική γραφή για τις ϱυθµίσεις προστασίας ϑα γρά- ϕαµε για mode το u=rwx,go=r. Στην περίπτωση που ϑέλουµε απλά να αλλάξουµε τις ϱυθµίσεις προστασίας προσθέτοντας ή αφαιρώντας άδειες χρήσης, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τους τελεστές και + σε συνδιασµό µε το είδος της άδειας που ϑέλουµε να δώσουµε, δηλαδή ένα mode u r σηµαίνει αφαίρεσε την δυνατότητα ανάγνωσης του αρχείου από τον χρήστη στον οποίο ανήκει αυτό το αρχείο. Σύνταξη: chmod [mode] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Να προστεθούν στα υπάρχοντα δικαιώµατα, το δικαίωµα εγγραφής για την οµάδα στο αρχείο file.txt. user@hades: chmod g+w file.txt Να τεθούν για το χρήστη τα δικαιώµατα ανάγνωσης και εγγραφής (χωρίς να λαµβάνει υπόψη τα προηγούµενα δικαιώµατα) και να προσθέτει σε όλους τους χρήστες (ιδιοκτήτη, οµάδα, υπόλοιπους χρήστες) το δικαίωµα εκτέλεσης στα αρχεία µε κατάληξη.txt. user@hades: chmod u=rw,a+x *.txt

32 28 Κεφάλαιο 1. Για το κατάλογο MyFolder να τεθούν πλήρη δικαιώµατα για τον ιδιοκτήτη, ανάγνωση και εκτέλεση για την οµάδα και τους υπολοίπους. χρήστες. chmod 755 MyFolder Για το αρχείο myfile να τεθούν ανάγνωση και εγγραφή για το χρήστη και την οµάδα και ανάγνωση για τους υπόλοιπους. chmod 664 myfile

33 1.3 Εντολές του Linux. 29 Για τον κατάλογο MyFolder να τεθούν ανάγνωση και εκτέλεση για όλους τους χρήστες. chmod 555 MyFolder Εντολή find Η εντολή find χρησιµοποιείται για την ανεύρεση αρχείων και καταλόγων που ται- ϱιάζουν µε το επιθυµητό όνοµα αρχείου ή άλλα κριτήρια. Η απλούστερη δυνατή σύνταξη της εντολής find ϑα δώσει µία λίστα των αρχείων που υπάρχουν σε ένα κατάλογο και στους υποκαταλόγους του. Σύνταξη: Παράµετροι: -name <pattern> -iname <pattern> -amin [+n n n] -atime [+n n n] -user [user user ID] -type [filetype] find [path] [expressions] όπου path είναι µία λίστα από ϕακέλους χωρισµένους µε κενό µεταξύ τους µέσα στους οποίους γίνεται η αναζήτηση και expression αποτελούν παραστάσεις από επιλογές (options), tests και ενέργειες (actions) που συνδέονται µεταξύ τους µε τελεστές. Αν δεν υπάρχει κάποιος τελεστής τότε εννοείται ο τελεστής -and. Βρίσκει αρχεία και ϕακέλους που το όνοµά του ακολουθεί το pattern. Βρίσκει αρχεία και ϕακέλους που το όνοµά του ακολουθεί το pattern. Η αναζήτηση αγνοεί αν τα γράµµατα είναι κεφαλαία ή µικρά. Βρίσκει αρχεία στα οποία έγινε πρόσβαση πριν από περισσότερα από n λεπτά (λιγότερα από n λεπτά/ακριβώς πριν από n λεπτά). Βρίσκει αρχεία στα οποία έγινε πρόσβαση πριν από περισσότερες από n µέρες (λιγότερες από n λεπτά/ακριβώς πριν από n µέρες). Βρίσκει αρχεία που ανήκουν στο χρήστη user ή στο χρήστη µε το συγκεκριµένο user ID. Αναζητά αρχεία του συγκεκριµένου τύπου. Το filetype µπορεί να πάρει τις παρακάτω τιµές: b block (buffered) special c character (unbuffered) special d directory p named pipe (FIFO) f regular file l symbolic link s socket

34 30 Κεφάλαιο 1. -size [+n n n] [SU] Αναζητά αρχεία µεγέθους µεγαλύτερου (µικρότερου ή ίσου) µε το µέγεθος που καθορίζει ο χρήστης. Το spaceunit (SU) µπορεί να πάρει µία από τις παρακάτω τιµές: c bytes k Kilobytes M Megabytes G Gigabytes Να ϐρεθούν τα αρχεία κάτω από το home directory που το όνοµά τους είναι myfile ανεξάρτητα αν είναι κεφαλαία ή µικρά. user@hades: find -iname myfile Να ϐρεθούν τα αρχεία κάτω από το root που ανήκουν στο group Ubuntu. user@hades: find / -group Ubuntu Να ϐρεθούν οι κατάλογοι του home directory που έγινε πρόσβαση σε περισσότερο από 2 λεπτά. user@hades: find -type d -min 2 Να ϐρεθούν τα αρχεία κάτω από το home directory όλων των αρχείων που είναι τύπου κανονικό αρχείο, µε µέγεθος µικρότερο ή ίσο µε 100KB και δηµιουργήθηκαν τις τελευταίες 5 ηµέρες. user@hades: find -type f -size -10k -atime -5

35 1.3 Εντολές του Linux. 31 Να ϐρεθούν τα αρχεία του τρέχοντος ϕακέλου που το µέγεθός τους είναι µεγαλύτερο από 1MB. find. -size +10M Εντολή head Η εντολή head χρησιµοποιείται για να εµφανίσει τις πρώτες γραµµές ενός αρχείου. Η head εµφανίζει 10 πρώτες γραµµές, εκτός αν γίνει χρήση του διακόπτη n. Αν ο αριθµός που ακολουθεί τον διακόπτη n είναι ϑετικός τότε εµφανίζει τόσες γραµµές

36 32 Κεφάλαιο 1. του αρχείου όσες κι ο αριθµός. Αν όµως ο αριθµός είναι αρνητικός τότε εµφανίζει όλες τις γραµµές του αρχείου εκτός από αυτόν τον αριθµό των τελευταίων γραµµών του. Σύνταξη: head i <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) και i είναι ο αριθµός γραµµών. Εµφάνιση των 5 πρώτων γραµµών του αρχείου passwd που ϐρίσκεται στο /etc/passwd. user@hades: head -n 5 /etc/passwd Εµφάνιση όλων γραµµών του αρχείου myfile του τρέχοντος καταλόγου εκτός από τις 3 τελευταίες. user@hades: head -n -3 myfile Εντολή tail Η εντολή tail χρησιµοποιείται για να εµφανίσει τις τελευταίες γραµµές ενός αρχείου. Η tail εµφανίζει 10 τελευταίες γραµµές, εκτός αν χρησιµοποιήσετε τον διακόπτη n. Η εντολή tail συχνά χρησιµοποιείται για να ϐλέπουµε τις τελευταίες εγγραφές ενός αρχείου καταγραφής (log file). Για να ϐλέπουµε συνεχώς τις τελευταίες εγγραφές ενός αρχείου, χρησιµοποιούµε τον διακόπτη f.

37 1.3 Εντολές του Linux. 33 Σύνταξη: tail i <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) και i είναι ο αριθµός γραµµών. Εµφάνιση των 10 τελευταίων γραµµών του αρχείου passwd που ϐρίσκεται στο /etc/passwd. user@hades: tail -n 10 /etc/passwd Εµφάνιση όλων γραµµών του αρχείου myfile του τρέχοντος καταλόγου από τη 30η γραµµή και µετά. user@hades: tail -n +30 /etc/passwd Εντολή wc Εντολή για την εµφάνιση γραµµών, λέξεων ή χαρακτήρων που αποτελείται το περιεχόµενο ενός αρχείου κειµένου ή µιας οµάδας αρχείων σε bytes. Σύνταξη: wc [παράµετροι] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -l Επιστρέφει το µέγεθος σε γραµµές. -w Επιστρέφει το µέγεθος σε λέξεις. -c Επιστρέφει το µέγεθος σε χαρακτήρες.

38 34 Κεφάλαιο 1. Υπολογισµός του πλήθους των χαρακτήρων, των λέξεων και των γραµµών του αρχείου myfile του τρέχοντος καταλόγου. wc myfile Υπολογισµός του πλήθους των χαρακτήρων του αρχείου myfile του τρέχοντος καταλόγου. wc -c myfile

39 1.3 Εντολές του Linux Εντολή grep Αναζήτηση συγκεκριµένου pattern µέσα σε αρχεία κειµένου. Η προκαθορισµένη συµπεριφορά της εντολής grep είναι να τυπώνει τις γραµµές του αρχείου που περιέχουν το pattern. Σύνταξη: grep [παράµετροι] [pattern] <FILE> Παράµετροι: -i Η αναζήτηση ϑα γίνει το ίδιο ανεξάρτητα αν έχουµε πεζά ή κεφαλαία γράµµατα στη λέξη. -v Εµφανίζει τις γραµµές που δεν περιέχουν το pattern. -w Εµφανίζει της γραµµές που περιέχουν το pattern ως ξεχωριστή λέξη. -c Εµφανίζει τον αριθµό των γραµµών που περιέχουν το pattern. -l Αναζητά και εµφανίζει τα αρχεία που περιέχουν το pattern. -l Αναζητά και εµφανίζει τα αρχεία που περιέχουν το pattern. -e Αναζητά regular expressions. Αναζήτηση της λέξης UBUNTU αγνοώντας το case στο αρχείο passwd. grep -i UBUNTU /etc/passwd Να υπολογιστεί ο αριθµός των γραµµών του αρχείου passwd που δεν περιέχουν τη λέξη ubuntu. grep -vc ubuntu /etc/passwd

40 36 Κεφάλαιο 1. Αναζήτηση ολόκληρης της λέξης ubuntu στο αρχείο passwd και εµφάνιση των γραµµών του αρχείου που την περιέχουν. grep -w ubuntu /etc/passwd Εµφανίζει µόνο τα ονόµατα των αρχείων που περιέχουν τη λέξη ubuntu του καταλόγου /etc. grep -l ubuntu /etc/* Εντολή sort Η εντολή sort ταξινοµεί την είσοδο αλφαβητικά. Η προκαθορισµένη ταξινόµηση είναι αλφαριθµητική ενώ υπάρχει δυνατότητα και για αριθµητική ταξινόµηση. Σύνταξη: sort [παράµετροι] [+pos] <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Παράµετροι: -o ηµιουργείται ένα νέο αρχείο µε τα αποτελέσµατα της ταξινόµησης. -n Θεωρεί ότι τα πεδία σύγκρισης είναι αριθµοί και όχι συµβολοσειρές. -r Αντιστρέφει την ταξινόµηση. -tx Ο χαρακτήρας x ϑεωρείται ως διαχωριστικό πεδίων. -u Αν υπάρχουν διπλές γραµµές τυπώνει τη µία από αυτές. +pos Οπου m είναι ο αριθµός πεδίων από την αρχή της γραµµής και n είναι ο αριθµός των χαρακτήρων από την αρχή του επόµενου πεδίου που ϑα παραλειφθούν, ώστε για τη σύγκριση να χρησιµοποιηθεί η υπόλοιπη γραµµή.

41 1.3 Εντολές του Linux. 37 Αλφαριθµητική ταξινόµηση του αρχείου myfile στο τρέχοντα κατάλογο. sort myfile Αντίστροφη αλφαριθµητική ταξινόµηση του αρχείου passwd στο κατάλογο /etc και αποθήκευση των αποτελεσµάτων στο αρχείο passwd2. sort -o passwd2 -n /etc/passwd

42 38 Κεφάλαιο Εντολή file Η εντολή file αναγνωρίζει το είδος του αρχείου ανάλογα µε το περιεχόµενό του, για παράδειγµα κείµενο (ASCII), ϕωτογραφία, συµπιεσµένα δεδοµένα κ.α. Σύνταξη: file <FILEs> όπου FILEs λίστα ονοµάτων αρχείων χωρισµένα µεταξύ τους µε κενά (όπου ονόµατα αρχείων εννοούνται paths, απόλυτα ή σχετικά) Να εµφανιστεί τι είδους αρχεία περιέχει ο τρέχον κατάλογος. passwd2. file * Εντολές ιαχείρισης ιεργασιών Εντολή ps Η εντολή ps προβάλλει ποιές διεργασίες εκτελεί το Linux και σε τι κατάσταση ϐρίσκονται. Σύνταξη: ps [παράµετροι] Παράµετροι: -a Εµφανίζει όλες τις διεργασίες που εκτελούνται από το σύστηµα ανεξάρτητα από το αν έχουν ξεκινήσει από τερµατικό ή όχι. -u Εµφανίζει τις διεργασίες µε ϐάση τον χρήστη στο οποίο ανήκουν. -w Εκτενές output.