Εσπερινό Γυμνάσιο και Λυκειακές τάξεις Πύργου "Γεώργιος Ζαπάντης" Ερευνητική Εργασία Α' Λυκείου 2 ο τετράμηνο

Transcript

1 "Γεώργιος Ζαπάντης" Ερευνητική Εργασία Α' Λυκείου 2 ο τετράμηνο "Οι νέοι σήμερα"

2 Περιεχόμενα Πρόλογος Ομάδες 1. Οι νέοι και το internet 2. Διαπροσωπικές σχέσεις 3. Ο ρατσισμός στο σχολειό 4. Ενδοσχολική βία, «εκφοβισμός» 5. Εφηβεία 6. Οι νέοι και το κάπνισμα 7. Χάσμα γενεών 8. Νέοι και ανεργία Βιβλιογραφία Η εργασία βρίσκεται και σε μορφή ιστοσελίδας στη διεύθυνση 2

3 Πρόλογος Η εκάστοτε νέα γενιά έχει τα δικά της ιδιαίτερα γνωρίσματα, που έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής των νέων, με τις ιδιότητες του χαρακτήρα τους, τις αντιλήψεις, αλλά και τα ενδιαφέροντά τους. Οι λόγοι που προαναφέρθηκαν διαμορφώνουν την προσωπικότητα των νέων, οι όποιοι είναι επηρεασμένοι και από την κοινωνία που τους περιβάλλει και μέσα στην οποία αναπτύσσονται, αλλά και την εποχή που ζουν. Στη σημερινή εποχή παρατηρούμε κάποιες σημαντικές ιδιαιτερότητες των νέων σε ποίκιλα θέματα, όπως η ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ευαισθησία τους σε ζητήματα ελευθερίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας πάντα μεγάλη βαρύτητα στην δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου. Γι αυτό, πολλές φορές, δε διστάζουν να συγκρουστούν με όποιον προσπαθεί να στερήσει ή να περιορίσει την ατομική τους ελευθερία ή τα δικαιώματά τους. 3

4 Χωριστήκαμε σε ομάδες και ορίσαμε για το θέμα μας τις παρακάτω ενότητες για κάθε ομάδα. Κάθε ομάδα δούλεψε πάνω στην ενότητά της στο και στο τέλος ενώσαμε όλα τα κομμάτια. ΟΜΑΔΑ 1 η Δάρρας Δήμος, Μπασέτας Λάμπρος, Καραντώνης Δημήτρης, Μητρόπουλος Θέμης Εφηβεία, Νέοι και ανεργία ΟΜΑΔΑ 2 η Πετρόπουλος Χαράλαμπος, Γεωργακόπουλος Νίκος, Κουτσοπούλου Κων/να Διαπροσωπικές σχέσεις, Οι νέοι και το κάπνισμα ΟΜΑΔΑ 3 η Καζάζι Ελβίν, Σπηλιοπούλου Καλλιόπη, Κακαλής Σάββας Οι νέοι και το internet ΟΜΑΔΑ 4 η Σωτηροπούλου Νικολέττα, Καρβελά Ραφαέλα, Μάνου Άννα Ο ρατσισμός στο σχολειό, Κατάθλιψη στους νέους ΟΜΑΔΑ 5 η Ζιάτας Ανδρέας Χάσμα γενεών Επιβλέπουσες καθηγήτριες: Παπαλέξη Φανή ΠΕ04, Περδίκη Δήμητρα ΠΕ19 4

5 1. Οι νέοι και το internet Το Διαδίκτυο αποτελεί σήμερα βασικό μέσο επικοινωνίας και πληροφόρησης για εκατομμύρια Έλληνες. Οι νέοι συνομιλούν χρησιμοποιώντας τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ενώ όλο και περισσότεροι μπαίνουν στο Ίντερνετ για να κάνουν ηλεκτρονικές αγορές. Ωστόσο, το Διαδίκτυο δεν είναι ένας «αγγελικός» κόσμος Συμβουλές για τους γονείς Προτιμήστε να τοποθετήσετε τον Η/Υ σας σε χώρους, όπως είναι το σαλόνι και όχι σε υπνοδωμάτια. Έτσι θα έχετε τη δυνατότητα να επιβλέπετε το παιδί σας, χωρίς το ίδιο να αισθάνεται ότι ελέγχεται. Ενημερώστε τα παιδιά σας για τους κινδύνους που υπάρχουν όταν συνομιλούν με αγνώστους μέσω chatrooms. Συζητήστε με τα παιδιά σας για θέματα ασφάλειας (επικοινωνία με επικίνδυνα άτομα, πρόσβαση σε sites με βλαβερό περιεχόμενο) που προκύπτουν από την πλοήγηση στο διαδίκτυο. Διδάξτε τους να μην δίνουν προσωπικές πληροφορίες χωρίς την άδειά σας (επίθετο, όνομα ηλικία, διεύθυνση κατοικίας, αριθμό τηλεφώνου, οικογενειακό εισόδημα, ακόμα και ωράρια σχολείου ονόματα φίλων κ.λπ.) και να μην χρησιμοποιούν την κάρτα σας. Mην επιτρέπετε ποτέ στα παιδιά σας να συναντηθούν με άτομα που γνώρισαν μέσω Διαδικτύου. Διδάξτε τα επίσης, να αρνούνται από μόνα τους να συναντηθούν προσωπικά με άτομα που έχουν γνωρίσει στο Διαδίκτυο. Εξηγήστε τους ότι οι άγνωστοι με τους οποίους θέλουν να συναντηθούν μπορεί να είναι επικίνδυνοι. Χρησιμοποιείστε τα λεγόμενα «φίλτρα», που είναι ειδικά προϊόντα λογισμικού με σκοπό την παρεμπόδιση της πρόσβασης σε μη επιθυμητές θέσεις «sites» (βία, πορνογραφία). Ελέγξτε το περιεχόμενο οπτικοακουστικού υλικού, όπως CDs, δισκέτες κ.α., που αγοράζουν τα παιδιά σας ή ανταλλάσουν με τους φίλους τους Συμβουλές για τους νέους Το Διαδίκτυο μορφώνει και ψυχαγωγεί. Ωστόσο, μπορεί να δημιουργηθούν και προβλήματα αν υπάρξει ασυδοσία στον τρόπο που χρησιμοποιείται. 5

6 Για αυτό: Μη δίνεις σε κανέναν, ακόμα και στον καλύτερό σου φίλο, τον κωδικό πρόσβασης σου στο Διαδίκτυο. Τα μόνα άτομα που θα πρέπει να γνωρίζουν τον κωδικό είναι οι γονείς σου. Μην απαντάς σε ηλεκτρονικά μηνύματα που σε κάνουν να αισθανθείς «άβολα». Σε περίπτωση που λάβεις ένα τέτοιο μήνυμα, μη διστάσεις να το πεις στους γονείς σου ή σε κάποιο πρόσωπο που εμπιστεύεσαι. Αν αισθανθείς άβολα την ώρα που συνομιλείς μέσω chatroom διέκοψε αμέσως τη συνομιλία. Απόφυγε να στείλεις τη φωτογραφία σου και τα προσωπικά στοιχεία σου μέσω διαδικτύου σε άγνωστο. Σκέψου πολύ καλά πριν αποφασίσεις να συναντηθείς με κάποιο άτομο που γνώρισες στο διαδίκτυο. Ζήτησε την άποψη των γονιών σου σχετικά με αυτό το θέμα. Σε περίπτωση που αποφασίσεις να συναντηθείς με το «διαδικτυακό σου φίλο», ενημέρωσε τους γονείς σου ή κάποιο άτομο που εμπιστεύεσαι και φρόντισε αυτή η συνάντηση να γίνει σε δημόσιο χώρο. Ανέπτυξε κριτική διάθεση σε ό,τι διαβάζεις στο Διαδίκτυο. Μην εμπιστεύεσαι αμέσως ό,τι δεις στο Internet. Μίλησε στους γονείς σου για τα όσα βλέπεις και ζεις όταν «σερφάρεις» στο Internet. Πόση ώρα μπορεί να παίζει το παιδί σας στο Internet; ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ Ο τρόπος που θα πρέπει να χρησιμοποιείται το Διαδίκτυο σε σχέση με την ηλικία του παιδιού απασχολεί πολύ τους γονείς. Εδώ παραθέτουμε τις σχετικές προτάσεις προς τους γονείς από τον Ελληνικό Κόμβο Ασφαλούς Διαδικτύου: Μέχρι 3 ετών: Μόνο μερικό ενδιαφέρον. Οι εικονικοί κόσμοι γίνονται μόνο μερικώς αντιληπτοί. Τα παιδιά υιοθετούν τη συμπεριφορά των γονιών τους απέναντι στον υπολογιστή. Παίζουν διάφορους ρόλους και αλλάζουν ταυτότητα. Οι περίπλοκοι κόσμοι του Διαδικτύου τα αφήνουν αδιάφορα. 6

7 Συμβουλή: Ανακαλύψτε τον υπολογιστή μαζί με το παιδί σας για 5 10 λεπτά. Αφήστε το παιδί σας να συλλέξει πρακτικές εμπειρίες. Το παιχνίδι με το πληκτρολόγιο το διασκεδάζει. 4 με 6 ετών: Τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν τον κόσμο των παιχνιδιών και της μάθησης. Προγράμματα μάθησης και παιχνιδιού ξυπνάνε όλο και περισσότερο το παιδικό ενδιαφέρον. Ιστοσελίδες με κείμενο και αργές αλλαγές εικόνας διεγείρουν το ενδιαφέρον του παιδιού. Συμβουλή: Το «Παιχνίδι Υπολογιστής» δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερο από 30 λεπτά την ημέρα. Μικρές κοινές εκδρομές στον κόσμο του Διαδικτύου σε ειδικές παιδικές σελίδες, βοηθάνε το παιδί να καταλάβει τον περίπλοκο κόσμο της τεχνολογίας και να τον θεωρήσει ως κάτι καθημερινό. 7 με 11 ετών: Οι εικονικοί κόσμοι προκαλούν συνεχώς περισσότερο το ενδιαφέρον των παιδιών. Τα απογεύματα με τον υπολογιστή μπορεί να διαρκούν υπερβολικά πολύ. Ωστόσο, σε αντίθεση με την τηλεόραση, ο χρόνος χρήσης δεν είναι διαρκής. Οι ψηφιακοί κόσμοι είναι για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα απόλυτα «in», μέχρι κάτι άλλο να κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού. Συμβουλή: Αφήστε το παιδί σας να παίξει για περισσότερη ώρα σε συγκεκριμένες ημέρες, Οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν οι ώρες που περνάει το παιδί στον υπολογιστή κατά τη διάρκεια της εβδομάδας να αντισταθμίζονται με ώρες που το παιδί ασχολείται με άλλες δραστηριότητες. Ένας πολύ αυστηρός ημερήσιος χρόνος χρήσης του υπολογιστή μπορεί να προκαλέσει απογοητεύσεις. Τώρα πρέπει να αναλάβετε δράση. Μπορείτε να επιλέξετε κατάλληλες ιστοσελίδες και να τις προσθέσετε στα Αγαπημένα (Favorites). Στην αρχή μην αφήνετε τα παιδιά σας μόνα τους. Με τον καιρό, τα παιδιά επιθυμούν περισσότερο χρόνο μπροστά στον υπολογιστή. Μπορείτε να εγκαταστήσετε φίλτρα, έτσι ώστε η αναζήτηση ιστοσελίδων να είναι ακίνδυνη. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάτε ότι ακόμα και τα καλύτερα φίλτρα δεν παρέχουν απόλυτη ασφάλεια. Η σωστή αναζήτηση είναι κάτι που μπορεί να διδαχτεί. Καθίστε μαζί τους και βοηθήστε τα να βρουν σωστές λέξεις αναζήτησης. Τα παιδιά πρέπει να βιώσουν και να μάθουν την «πραγματικότητα» σχετικά με τη χρήση του μέσου. Στην αρχή δώστε τους συγκεκριμένες λέξεις αναζήτησης. Όσο μεγαλώνουν θα πρέπει να τα αφήνετε να αναζητάνε μόνα τους όλο και πιο πολύπλοκα περιεχόμενα. Έτσι μαθαίνουν ότι «η γνώση του πραγματικού κόσμου» βοηθάει ακόμα και στο Διαδίκτυο. Από 12 ετών: Πολλές φορές, οι προτιμήσεις των παιδιών μοιάζουν στους ενήλικες τρομακτικές. Πολλοί έφηβοι μπορούν να διαθέσουν ολόκληρα απογεύματα σε εικονικούς κόσμους. Ολόκληρο το φάσμα του ψηφιακού κόσμου χρησιμοποιείται. Πλέον τα παιδιά μαθαίνουν τον κόσμο του Διαδικτύου συνεχώς καλύτερα και αρχίζουν να δημιουργούν εικονικές επαφές. Συμβουλή: Σκεφτείτε πώς είναι να απορροφηθείτε από ένα βιβλίο ή να ξεχαστείτε καθώς μαστορεύετε κάτι. Για αυτόν τον λόγο μην πανικοβληθείτε αν το παιδί σας 7

8 περάσει ολόκληρο το Σαββατοκύριακο παίζοντας στον υπολογιστή. Όλα είναι εντάξει εφόσον το παιδί συνεχίζει να βλέπει τους φίλους του, να κάνει τις εργασίες του και να μοιράζεται στιγμές με την οικογένειά του. Παραμείνετε ψύχραιμοι. Μια νευρική αντίδραση στις ψηφιακές προτιμήσεις των εφήβων αντενδείκνυται τόσο όσο και μια ιδιαίτερα ανεκτική στάση. Γίνετε περίεργοι! Λάβετε μέρος στον κόσμο των παιδιών και αντιμετωπίστε διακριτικά ό,τι δε σας αρέσει. Οι απαγορεύσεις είναι αποτελεσματικές μόνο εφόσον είστε πειστικοί. Βασικές Οδηγίες Αποφεύγετε να πραγματοποιείτε οικονομικές συναλλαγές μέσω Διαδικτύου από Internet café, δημόσιες βιβλιοθήκες και άλλους χώρους στους οποίους πολλοί χρήστες έχουν πρόσβαση στους ίδιους υπολογιστές. Προτιμήστε τον προσωπικό σας υπολογιστή ή κάποιον για τον οποίο είστε βέβαιοι για το επίπεδο ασφάλειας. Ως προς τους κωδικούς πρόσβασης που χρησιμοποιείτε για τις διαδικτυακές συναλλαγές: Αλλάζετε συχνά τους κωδικούς πρόσβασης και πάντα στην περίπτωση που υποψιάζεστε ότι έχουν εκτεθεί. Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε ως κωδικό πρόσβασης την ημερομηνία γέννησης, τον αριθμό τηλεφώνου ή άλλα προσωπικά σας στοιχεία που μπορεί να βρεθούν και από άλλα έγγραφα Αποφεύγετε να έχετε τον προσωπικό σας κωδικό πρόσβασης μέσα σε πορτοφόλια, τσάντες ή ατζέντες. Σε περίπτωση απώλειας ή κλοπής τους θα διευκολύνετε πολύ τους δράστες. Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε τους ίδιους κωδικούς πρόσβασης σε περισσότερες από μια κάρτες σας. Μην δίνετε τον κωδικό πρόσβασης σας σε οποιονδήποτε και κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις. Εάν κάποιος, για παράδειγμα επικαλεστεί ότι τηλεφωνεί από την τράπεζα και ζητήσει τον αριθμό πρόσβασης για επαλήθευση, μην τον δώσετε. Οι Τράπεζες δεν ακολουθούν αυτή την πρακτική. Εάν έχετε αναγνώριση κλήσης, καταγράψτε τον αριθμό που αναγράφηκε στην τηλεφωνική σας συσκευή και ενημερώστε αμέσως την Αστυνομία. Επικοινωνήστε με την τράπεζά σας αν νομίζετε ότι κάποιος γνωρίζει τον κωδικό σας πρόσβασης στην υπηρεσία Internet banking. 8

9 Απενεργοποιήστε τη λειτουργία «Αυτόματης Καταχώρησης» του προγράμματος περιήγησης. Η λειτουργία αυτή αποθηκεύει τους κωδικούς σας στον υπολογιστή, γεγονός που τους καθιστά έκθετους. Κάνετε αγορές μόνο από γνωστές εταιρείες που σας παρέχουν εγγυήσεις ασφάλειας. Αν κάνετε συχνά αγορές από το Διαδίκτυο, χρησιμοποιείτε μια κάρτα, αποκλειστικά για αυτή τη χρήση. Έτσι, αν πέσετε θύμα απάτης δεν θα χρειαστεί να ακυρώσετε όλες τις κάρτες σας. Φροντίστε να διατηρείτε σε υψηλό επίπεδο την ασφάλεια του υπολογιστή σας. Ειδικότερα: Φροντίστε να λαμβάνετε τακτικά τις ενημερωμένες εκδόσεις των προγραμμάτων που χρησιμοποιήστε και κυρίως τις «επιδιορθώσεις ασφαλείας». Πρόκειται για προγράμματα που εκδίδουν οι εταιρείες από τις οποίες έχετε αγοράσει το λογισμικό που χρησιμοποιείτε και καλύπτουν τυχόν κενά ασφαλείας που διαπιστώθηκαν μετά την έκδοση του. Εγκαταστήστε ένα πρόγραμμα προστασίας από τους ιούς (antivirus) και ένα δίχτυ προστασίας (firewall), και φροντίστε να λαμβάνετε τακτικά τις ενημερωμένες εκδόσεις τους. Το δίχτυ προστασίας σας προφυλάσσει σε μεγάλο βαθμό από τις πιθανές «εισβολές» που θα δεχτείτε κατά τις περιηγήσεις σας στο διαδίκτυο. Προστατέψτε τον υπολογιστή σας με κωδικό πρόσβασης προκειμένου να αποτρέψετε την πρόσβαση σε αυτόν μη εξουσιοδοτημένων χρηστών. Αν είστε χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ( s): Μην ανοίγετε τα ηλεκτρονικά μηνύματα ( s) για την προέλευση ή τον αποστολέα των οποίων δεν είστε βέβαιοι. Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα ηλεκτρονικά μηνύματα άγνωστης προέλευσης που περιέχουν συνημμένα αρχεία με κατάληξη.exe,.pif, ή.vbs. Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ορισμένοι ιοί στέλνουν αντίγραφά τους σε όλες τις επαφές που υπάρχουν στο βιβλίο διευθύνσεων του υπολογιστή. Αυτό σημαίνει ότι το ηλεκτρονικό μήνυμα μπορεί να φαίνεται ότι έχει σταλεί από κάποιον γνωστό σας. Μην απαντάτε σε ηλεκτρονικά μηνύματα μέσω των οποίων ζητούνται προσωπικά σας στοιχεία. Επίσης, μην στέλνετε ποτέ προσωπικά σας στοιχεία ή στοιχεία των συναλλαγών σας μέσω μίας κοινής διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (webmail). Είναι εύκολη η υποκλοπή των στοιχείων από τρίτα, μη εξουσιοδοτημένα άτομα. Να ενημερώνεστε για τους λογαριασμούς σας και να φροντίζετε για την ασφάλεια των προσωπικών σας στοιχείων και εγγράφων. 9

10 Ελέγχετε τακτικά τους τραπεζικούς σας λογαριασμούς και τους λογαριασμούς των πιστωτικών καρτών σας για οποιαδήποτε ασυνήθιστη συναλλαγή ή ανάληψη και ειδοποιήστε αμέσως την τράπεζα σε περίπτωση που διαπιστώσετε οποιαδήποτε διαφορά. Φροντίστε να καταστρέφετε όσα έγγραφα δεν σας χρειάζονται πλέον, όπως οι πιστωτικές και τραπεζικές κάρτες που ακυρώνετε, τα αντίγραφα των λογαριασμών σας ακόμα και τις αποδείξεις που λαμβάνετε από τα Α.Τ.Μ. 2. Διαπροσωπικές σχέσεις Η επιτυχία στη ζωή δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα των τεχνικών δεξιοτήτων και γνώσεων στον επιστημονικό ή επιχειρηματικό τομέα. Εξαρτάται στον ίδιο βαθμό και από το δίκτυο διαπροσωπικών σχέσεων που έχει ο κάθε άνθρωπος. Το δίκτυο των διαπροσωπικών σχέσεων παίζει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων μας στην επαγγελματική αλλά και στην προσωπική μας ζωή. Το δίκτυο αυτό βασίζεται σε αλληλεπιδράσεις και σχέσεις που στόχο έχουν την αλληλοβοήθεια και την αμοιβαία παροχή υποστήριξης σε πολλούς τομείς των δραστηριοτήτων μας. Η ανάπτυξη και διατήρηση των σχέσεων μας με τους άλλους είναι ένας πολύ ευαίσθητος τομέας, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και δεξιότητες και δεν πρέπει να αφήνεται στην τύχη. Αρχίζοντας από την πρώτη επαφή που έχουμε με άλλους ανθρώπους, οποιοιδήποτε και εάν είναι, πρέπει να μεριμνούμε για την εικόνα που τους μεταδίδουμε. Είναι αναγκαίο να κάνουμε αυτοέλεγχο και να διερωτόμαστε για το πως μας βλέπουν οι άλλοι. Πρέπει να αναπτύσσουμε τις ικανότητες που θα μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε την ποιότητα της προφορικής και μη προφορικής μας επικοινωνίας με τους άλλους. Παράλληλα είναι απαραίτητο να επιδιώκουμε συνεχώς να αναβαθμίζουμε τη δεξιότητα μας να καταλαβαίνουμε ορθά τα προφορικά αλλά και τα μη προφορικά μηνύματα που μας στέλλουν οι άλλοι. Όπως ξέρουμε, η ανθρώπινη επικοινωνία δεν αποτελείται μόνο από τον προφορικό λόγο. Ένα πολύ μεγάλο μέρος της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων γίνεται δια μέσου της γλώσσας του σώματος. Η εικόνα που δίνουμε αρχικά σε μια πρώτη επαφή που έχουμε με άλλους ανθρώπους είναι καθοριστική. Η πρώτη εντύπωση που δημιουργούμε στους άλλους είναι πολύ συχνά αυτή που μένει μόνιμα. 10

11 Έρευνες έχουν δείξει ότι σε συναντήσεις ανθρώπων με νέες επαφές, οι εντυπώσεις και κρίσεις σχετικά με κάποια νέα γνωριμία, λαμβάνονται μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από τριάντα δευτερόλεπτα μέχρι τα δύο πρώτα λεπτά. Σίγουρα αυτός είναι πολύ λίγος χρόνος για να δημιουργήσουμε μια καλή πρώτη εντύπωση που έχει τόση καθοριστική σημασία στην εξέλιξη μιας σχέσης. Και πρόκειται μάλιστα για τη μοναδική ευκαιρία για να δημιουργήσουμε μια καλή πρώτη εντύπωση. Επιπρόσθετα επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν επικοινωνούμε με τους άλλους το μεγαλύτερο μέρος αυτών που θέλουμε να μεταφέρουμε, μεταδίδεται από μη προφορικά μηνύματα και από την έκφραση του προσώπου. Μόνο γύρω στο 7% του μηνύματος μεταδίδεται προφορικά με λέξεις. Το 37% της πρώτης εντύπωσης που σχηματίζουμε για κάποιον εξαρτάται από τον τόνο της φωνής του. Στο τηλέφωνο, η πρώτη εντύπωση που δημιουργούμε για κάποιον που έχουμε μαζί του επαφή για πρώτη φορά, εξαρτάται κατά τουλάχιστο 80% από τον τόνο της φωνής του. Βλέπουμε λοιπόν ότι η συνολική εικόνα που παρουσιάζουμε εμείς οι ίδιοι προς τους άλλους είναι το κλειδί για τη δημιουργία και ανάπτυξη πολύτιμων ευεργετικών διαχρονικών σχέσεων. Ο τρόπος που παρουσιαζόμαστε, το ντύσιμο, το τι λεμε και το τι δεν λέμε αλλά μεταδίδουμε δια μέσου της γλώσσας του σώματος, γίνονται αισθητά από τους άλλους οι οποίοι πολύ γρήγορα δημιουργούν εντυπώσεις για μας. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για την εικόνα που μεταδίδει προς τους άλλους το σώμα μας και οι κινήσεις μας. Οι άλλοι μας παρατηρούν και η συνολική μας εικόνα τους δίνει πληροφορίες για το πως εμείς αισθανόμαστε, για το τι νιώθουμε για τον εαυτό μας και για τον υπόλοιπο κόσμο. Από το ντύσιμο μας μέχρι τον τρόπο που περπατούμε, κινούμαστε ή καθόμαστε ή μιλούμε, προσφέρουμε συνεχώς μια τρισδιάστατη εικόνα προς τους άλλους οι οποίοι ενσυνείδητα διαβάζουν τη γλώσσα του σώματος που εκπέμπουμε. Ταυτόχρονα οι άλλοι άνθρωποι, ενώ διαβάζουν συνειδητά τη δική μας εικόνα, δια μέσου του υποσυνείδητου τους, αντιδρούν και συμπεριφέρονται ανάλογα προς εμάς. Το πως νιώθουμε εμείς μπορεί να αντικατοπτρίζεται και να επηρεάζει και τους άλλους που βρίσκονται απέναντι μας. Αυτό με τη σειρά του είναι δυνατόν να επηρεάζει τη δική τους συμπεριφορά προς εμάς. Εάν εμείς φαινόμαστε νευρικοί και υπό ένταση, μπορεί αφού ενσυνείδητα οι άλλοι διαβάσουν τα προφορικά και μη προφορικά μηνύματα που στέλλουμε, να αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο, γεγονός που πιθανόν να είναι αρνητικό για αυτό που επιδιώκουμε. 11

12 Συνοπτικά θέλουμε να τονίσουμε τη σημασία που έχει η εμφάνισή μας, το τι λέμε, ο τόνος της φωνής μας και η γλώσσα του σώματος μας για την πρώτη επαφή που έχουμε με ανθρώπους. Η ποιότητα της εικόνας που εκπέμπουμε, είναι συνιστώσα των πιο πάνω παραγόντων και έχει καθοριστική σημασία τόσο για τη σύναψη καλών σχέσεων αρχικά αλλά και για τη διατήρηση μακροχρόνιων δικτύων διαπροσωπικών επαφών που μπορούν να προσφέρουν σε όλα τα μέρη πολύ ευεργετικές και πολύτιμες υπηρεσίες. 3. Ο ρατσισμός στο σχολείο Στα περισσότερα ελληνικά σχολεία σήμερα, υπάρχουν αρκετά παιδιά τα οποία είναι από διαφορετικές χώρες,και καθώς έρχονται στη δική μας φέρνουν μαζί τους και τα πολιτιστικά τους στοιχεία, τα οποία οι συμμαθητές τους συχνά κατακρίνουν. Ποιος όμως μπορεί να καθορίσει την ανωτερότητα κάποιας φυλής και την κυριαρχία της επί των άλλων? Σίγουρα τα παιδιά που δέχονται τον ρατσισμό στο σχολείο νιώθουν πολύ άσχημα ενώ δεν φταίνε!γιατί ένα παιδί να ευθύνεται που γεννήθηκε μαύρο/σε άλλη χώρα/με διαφορετική θρησκεία? Βέβαια δεν είναι μόνο αυτές οι αφορμές που τα παιδιά δείχνουν ρατσισμό προς κάποιον άλλον. Τα κιλά, τα χαρακτηριστικά όπως τα γυαλιά και τα σιδεράκια, η οικονομική κατάσταση,το επάγγελμα των γονιών, ακόμα και οι μάρκες των ρούχων (!!!) αποτελούν σημαντικό λόγο ώστε να μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε παιδιά από την ομάδα των πολλών. Ποιος όμως ορίζει την ομάδα? Αυτός που ίσως αρκετές φορές ζηλεύει? Ή μήπως αυτός που δεν ξέρει ότι είναι λάθος να περιθωριοποιούμε άτομα διαφορετικά από εμάς? Σχεδόν όμως κανένας μας δεν καταλαβαίνει το μεγάλο πρόβλημα που δημιουργούμε στα παιδιά αυτά. Τα κάνουμε να νιώθουν πολύ κατώτερα και να προσπαθούν να αλλάξουν αυτό που είναι,για το οποίο τις περισσότερες φόρες,όπως ανέφερα και παραπάνω, δεν φταίνε. Θα πρέπει όμως κάποια στιγμή να το καταλάβουμε και να το αντιμετωπίσουμε ώστε να σταματήσει να υπάρχει αυτό το μεγάλο, κατά την γνώμη μου, πρόβλημα της εποχής μας. 12

13 Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. για λογαριασμό της UNICEF Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Περίοδος διεξαγωγής: Η συλλογή των στοιχείων έγινε από 6 έως 13 /03/2001 Περιοχή διεξαγωγής: Στα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Ελλάδας, λεκανοπέδιο Αττικής και Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, όπου συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό των αλλοδαπών που διαμένουν μόνιμα στη χώρα μας. Πληθυσμός: Γονείς μαθητών που φοιτούν σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια. Δάσκαλοι και Καθηγητές, καθώς επίσης και μαθητές που φοιτούν στις τρεις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού, σε Γυμνάσια και Λύκεια. Δείγμα: 2343 συνεντεύξεις. Τεχνική συλλογής πληροφοριών: Η συλλογή των στοιχείων έγινε με 2 τρόπους. Με την μέθοδο των συνεντεύξεων βάσει ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, με το ειδικό λογισμικό CTIS (Computer Telephone Interview System) και με την μέθοδο των προσωπικών συνεντεύξεων βάσει έντυπου ερωτηματολογίου, κατόπιν επίσκεψης των ερευνητών σε αντιπροσωπευτικά επιλεγμένα σχολεία. Για κάθε ένα από τα τρία κοινά (γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές ) σχεδιάστηκε ειδικό ερωτηματολόγιο με κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις. Μέρος των ερωτηματολογίων ήταν κοινό ώστε να εξασφαλιστεί η συγκριτική ανάλυση των απόψεων και οι τυχόν διαφοροποιήσεις σε βασικές παραμέτρους. Για την συλλογή των στοιχείων της έρευνας εργάσθηκαν 93 ερευνητές ( 88 συνεντευκτές και 5 επόπτες/ ελεγκτές). Μέθοδος δειγματοληψίας: Τυχαία πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ανάλογα με τα αντιπροσωπευτικά χαρακτηριστικά του κάθε κοινού. Η ΚΑΠΑ RESEARCH Είναι μέλος της ESOMAR και του ΣΕΔΕΑ και τηρεί τους κώδικες δεοντολογίας για την διεξαγωγή και δημοσιοποίηση ερευνών κοινής γνώμης. ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι οικονομικές και γεωπολιτικές αλλαγές που συντελούνται στην Ευρώπη κατά την τελευταία δεκαετία δεν ήταν δυνατό να αφήσουν ανέπαφη τη χώρα μας. Η Ελλάδα που παραδοσιακά ήταν χώρα "εξαγωγής" μεταναστών μεταβλήθηκε σε χώρα "υποδοχής" όλων όσοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη. Τα πολυπολιτισμικά στοιχεία που προσέδιδαν στην ελληνική κοινωνία οι τσιγγάνοι και οι μουσουλμάνοι Έλληνες πολίτες, και αργότερα οι παλιννοστούντες, πολλαπλασιάστηκαν με 13

14 την έλευση μεγάλου αριθμού οικονομικών μεταναστών από διάφορες χώρες που πλέον εργάζονται και ζουν μόνιμα στη χώρα μας. Η εκπαίδευση ως η βασικότερη διαδικασία διαμόρφωσης του χαρακτήρα, των στάσεων και της συμπεριφοράς του ατόμου, είναι ίσως το καταλληλότερο εργαλείο διαχείρισης αυτής της νέας πολυπολιτισμικής πραγματικότητας της ελληνικής κοινωνίας. Με την παρούσα έρευνα κοινής γνώμης επιχειρείται η καταγραφή των απόψεων, του βαθμού ανοχής και αποδοχής των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων, ως προς τη διαφορετικότητα των αλλοδαπών μαθητών που φοιτούν στις ελληνικές σχολικές κοινότητες. Οι μαθητές που προέρχονται από άλλες χώρες φοιτούν στη μεγάλη πλειοψηφία των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ η μεγαλύτερη συχνότητα φοίτησης αλλοδαπών μαθητών εμφανίζεται στο δημοτικό σχολείο. Σε πολλές περιπτώσεις, τα σχολεία αποτελούν χώρο διακρίσεων εις βάρος των αλλοδαπών μαθητών, που γίνονται τόσο από τους υπόλοιπους μαθητές και τους γονείς όσο και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς και τις διευθύνσεις των σχολείων. Υψηλά καταγράφονται τα ποσοστά ξενοφοβικής συμπεριφοράς και απόψεων που απέχουν κατά πολύ από τις έννοιες της ισότητας και του σεβασμού της διαφορετικότητας, σε όλα τα κοινά που συνθέτουν την εκπαιδευτική κοινότητα. Οι φορείς κοινωνικοποίησης των μαθητών, δάσκαλοι, καθηγητές και γονείς, εμφανίζονται στις απαντήσεις τους πιο αρνητικοί τόσο απέναντι στην παρουσία των παιδιών των μεταναστών στα ελληνικά σχολεία, όσο και εν γένει απέναντι στην παρουσία των αλλοδαπών στη χώρα μας, σε σχέση με το υποκείμενο της κοινωνικοποίησης, τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ιδιαίτερα οι μαθητές του δημοτικού εμφανίζουν την καλύτερη γνώμη και συμπεριφορά απέναντι στους αλλοδαπούς συμμαθητές τους. Σύμφωνα με τη συγκριτική ανάλυση των στοιχείων της έρευνας, η ξενοφοβική συμπεριφορά παρουσιάζει ισχυρή σχέση εξάρτησης με τις εξής μεταβλητές: Το βαθμό Γνωριμίας / Συναναστροφής: Όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός προσέγγισης Ελλήνων και αλλοδαπών τόσο μειώνονται οι ξενοφοβικές αντιλήψεις. Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα ορατό στους μαθητές του δημοτικού από τους οποίους όσοι συνυπάρχουν, στην τάξη, με αλλοδαπούς μαθητές εμφανίζουν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά αποδοχής και ανεκτικότητας του "διαφορετικού" από εκείνους που πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο με τα παιδιά των μεταναστών, και ακόμη μεγαλύτερα από όσους μαθητές δεν γνωρίζουν - και δεν συναναστρέφονται - παιδιά από άλλες χώρες. Το μορφωτικό επίπεδο: Μόρφωση και ξενοφοβία είναι μεγέθη αντιστρόφως ανάλογα. Όπως προκύπτει από την 14

15 έρευνα στο κοινό των γονέων, οι γονείς με ανώτερη / ανώτατη μόρφωση εμφανίζουν χαρακτηριστικά περιορισμένη ξενοφοβική συμπεριφορά από τους γονείς με στοιχειώδη μόρφωση. Η διαφορά αυτή αντανακλάται και στα παιδιά τους: τα παιδιά γονέων με υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης είναι εμφανώς πιο δεκτικά στη διαφορετικότητα από τα παιδιά γονέων με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης. Το φύλο: Σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς την αποδοχή των αλλοδαπών μαθητών εμφανίζονται με βάση το φύλο των ερωτηθέντων στην έρευνα. Μητέρες και γυναίκες εκπαιδευτικοί φαίνεται να έχουν αντιλήψεις διακρίσεων σε μεγαλύτερο βαθμό από τους πατέρες και τους άντρες εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, η διαφορά αυτή αντιστρέφεται στο μαθητικό κοινό, όπου οι μαθήτριες είναι πολύ περισσότερο δεκτικές έναντι των αλλοδαπών συμμαθητών τους, από τους μαθητές. Την εκπαιδευτική βαθμίδα: Οι γονείς των παιδιών του δημοτικού και οι δάσκαλοι είναι πιο ανήσυχοι και πιο επιρρεπείς στις διακρίσεις εις βάρος των αλλοδαπών μαθητών αλλά και των αλλοδαπών εν γένει, από τους γονείς των παιδιών των γυμνασίων και λυκείων και τους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εντούτοις, και στο σημείο αυτό, η διαφορά αντιστρέφεται στο μαθητικό κοινό όπου οι μαθητές του δημοτικού είναι πολύ περισσότερο ανοιχτοί στην πολυπολιτισμικότητα συγκριτικά με τους μαθητές των γυμνασίων και των λυκείων. Ένα άλλο συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα είναι το γεγονός ότι τα σχολεία λειτουργούν ως καθρέφτης της κοινωνίας στον οποίο προβάλλονται τα ξενοφοβικά στερεότυπα για τον " αλλοδαπό μετανάστη", στερεότυπα που, ωστόσο, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Παρά την ανησυχία γονέων και καθηγητών σχετικά με την παρουσία των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία, τα προβλήματα που δημιουργούν οι μαθητές αυτοί είναι, κατά την κρίση τους, περιορισμένα. Ένα κοινό σημείο των τριών κοινών της έρευνας αφορά στη φύση των προβλημάτων που εκτιμάται ότι αντιμετωπίζουν ή προκαλούν οι αλλοδαποί μαθητές. Πρόκειται κυρίως για μαθησιακά προβλήματα, αλλά και προβλήματα ένταξης και συμπεριφοράς των αλλοδαπών μαθητών. Αυτό το τελευταίο στοιχείο κάνει ακόμη πιο επιτακτικό το ρόλο της εκπαίδευσης στην καταπολέμηση των διακρίσεων και στην προσπάθεια αρμονικής ένταξης των αλλοδαπών μαθητών. Η εκπαίδευση δεν αφορά μόνο στους μαθητές αλλά και στους εκπαιδευτικούς, όπου οι ίδιοι εκτιμούν ότι δεν είναι επαρκώς καταρτισμένοι για να διδάξουν τους αλλοδαπούς μαθητές. Την ανάγκη καλύτερης κατάρτισης των εκπαιδευτικών υπογραμμίζουν και οι γονείς που εκτιμούν ότι είναι το κλειδί για την καλύτερη ένταξη των αλλοδαπών 15

16 μαθητών στις σχολικές κοινότητες, και δευτερευόντως η ευαισθητοποίηση γονέων και μαθητών στις έννοιες της ισότητας και του σεβασμού της διαφορετικότητας. Τα παραπάνω συμπεράσματα καθίστανται ακόμη πιο σοβαρά αν αναλογιστούμε την ίδια γενική εκτίμηση γονέων και εκπαιδευτικών για την ολοένα και αυξανόμενη - κατά την επόμενη πενταετία - παρουσία αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία της χώρας μας. ΓΟΝΕΙΣ: ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η πλειοψηφία των γονέων μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εμφανίζουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στοιχεία ξενοφοβικής συμπεριφοράς και απόψεις που απέχουν πολύ των εννοιών της ισότητας και του σεβασμού της διαφορετικότητας στην ελληνική κοινωνία. Το 51,7% δηλώνει ότι η παρουσία των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία τους προκαλεί ανησυχία και το 16,2% των γονιών δηλώνει ότι η παρουσία των ξένων τους ενοχλεί. Αδιάφορο εμφανίζεται το 17,1% ενώ μόνο ο ένας περίπου στους 10 γονείς (11,6%) δηλώνει ότι η νέα αυτή πολυπολιτισμική πραγματικότητα του φαίνεται ενδιαφέρουσα Μόνο ο ένας στους έξι γονείς θεωρεί ότι οι αλλοδαποί μετανάστες που ζουν μόνιμα στην χώρα μας πρέπει να μπορούν να παραμείνουν και να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Έλληνες. Για το 7,1% οι αλλοδαποί που μένουν στην χώρα δεν θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Έλληνες. Το 62,3% πιστεύει ότι θα πρέπει να φύγουν όσοι δεν είναι αναγκαίοι ή νόμιμοι, ενώ το 11% τάσσεται υπέρ της άμεσης απέλασης δηλώνοντας ότι πρέπει να πάνε όλοι πίσω στην χώρα τους. Οι ξενοφοβικές αντιλήψεις σχετικά με την παρουσία των μεταναστών που ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, μεταφέρονται και στον τρόπο που οι γονείς αντιμετωπίζουν την φοίτηση αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία. Η προβολή των στερεοτυπικών χαρακτηριστικών του "αλλοδαπού μετανάστη" - όπως αυτή κυριάρχησε στην χώρα μας την τελευταία δεκαετία στους μικρούς μαθητές από άλλες χώρες είναι προφανής. Η σχολική κοινότητα γίνεται αυτόματα αντιληπτή ως μια μικρή κοινωνία στην οποία μεταφέρονται αυτούσια τα χαρακτηριστικά της μεγάλης, συμπεριλαμβανόμενης και της απειλής από κάθε τι διαφορετικό. Ως φυσιολογικό γεγονός σχολιάζουν την παρουσία των παιδιών των μεταναστών στα σχολεία της χώρας μας το 42,6% των γονέων, ενώ ως θετικό γεγονός κρίνεται από το 11% Αντίθετη άποψη εκφράζει το 42% των γονέων. Για το 34% η παρουσία των ξένων θεωρείται μάλλον αρνητικό γεγονός ενώ το 8% πιστεύει ότι η συνύπαρξη αυτή συνιστά απειλή. Μόνο οι 4 στους 10 γονείς πιστεύουν ότι τα παιδιά των αλλοδαπών στην Ελλάδα θα πρέπει να μπορούν να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. Η πλειοψηφία των γονέων πιστεύει ότι θα πρέπει να γράφονται μόνο σε ειδικές τάξεις / τμήματα για αλλοδαπούς (29,2%) ή σε άλλα σχολεία που θα είναι ειδικά και μόνο για παιδιά αλλοδαπών. 16

17 Ο ένας στους δυο γονείς (50,5%) δηλώνει ότι θα τον ενοχλούσε εάν στο σχολείο που πηγαίνει το παιδί του φοιτούσε σημαντικός αριθμός αλλοδαπών μαθητών. Μάλλον δεν θα τους ενοχλούσε δηλώνει το 14,1%, ενώ σίγουρα δεν θα τον ενοχλούσε δηλώνει ο ένας στους τρεις (34,3%). Το ποσοστό της ενόχλησης αυξάνεται όταν η ερώτηση αφορά στη φοίτηση αλλοδαπών μαθητών στην ίδια τάξη με το παιδί τους, και στην περίπτωση αυτή κυμαίνεται στο 54%. Οι οχτώ στους δέκα γονείς που συμμετέχουν στην έρευνα (78,9%) δήλωσαν ότι ήδη στο σχολείο του παιδιού τους φοιτούν και παιδιά αλλοδαπών. Παρά τη διάχυτη ανησυχία, στην ερώτηση "αν η παρουσία των παιδιών αυτών έχει δημιουργήσει κάποια προβλήματα στην σχολική κοινότητα" οι οχτώ στους δέκα γονείς απάντησαν αρνητικά (79,4%). Το 3,1% δήλωσε ότι δεν γνωρίζει και το 17,5% απάντησε καταφατικά. Τα προβλήματα που σύμφωνα με τους συγκεκριμένους γονείς δημιουργούν στη σχολική κοινότητα οι αλλοδαποί μαθητές είναι -με σειρά συχνότητας αναφορών - τα εξής : φασαρίες, βία, επιθετικότητα (41%), καθυστερούν την πρόοδο των μαθημάτων, μαθησιακά προβλήματα (40,2%), κλοπές (10,3%), άλλη νοοτροπία, προβλήματα ένταξης (10,3%), υγιεινή, αρρώστιες (2,8%). Οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για την καλύτερη ένταξη των αλλοδαπών μαθητών στην σχολική κοινότητα είναι, σύμφωνα με τους γονείς, κατά προτεραιότητα, η καλύτερη κατάρτιση των εκπαιδευτικών στο ζήτημα της εκπαίδευσης των αλλοδαπών μαθητών (31,4%) και η συχνότερη επαφή / συνεργασία δασκάλων με τους αλλοδαπούς γονείς (28,8%). Ακολουθούν οι ενέργειες ευαισθητοποίησης των γονέων (16,3%) και των παιδιών (13,9%). Οι ενέργειες αυτές αποκτούν, για τους γονείς, ιδιαίτερη σημασία αφού το 83% πιστεύει ότι την επόμενη πενταετία ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία της χώρας θα αυξηθεί. Μόνο ο ένας στους τρεις γονείς (32,4%) θα συμφωνούσε εάν ένας αλλοδαπός μαθητής αριστεύσει στο σχολείο του να σηκώσει την Ελληνική σημαία στις εθνικές εορτές. Το 57% δηλώνει αντίθετο με μια τέτοια πράξη, το 5,5% αδιάφορο και 5,1% δεν παίρνει σαφή θέση. Μικρότερες καταγράφονται οι αντιδράσεις των γονέων μπροστά στο ενδεχόμενο σύναψης στενών φιλικών σχέσεων των παιδιών τους με παιδιά άλλης εθνικότητας ή θρησκεύματος χωρίς ωστόσο να εμφανίζεται συνολική αποδοχή. Ένας στους πέντε γονείς (21,1%) επιθυμεί σύναψη φιλικών σχέσεων του παιδιού του με παιδί άλλου θρησκεύματος, το 12,3% δεν επιθυμεί σχέσεις με παιδί άλλης εθνικότητας και το 7,7 δεν επιθυμεί φιλικές σχέσεις του παιδιού του με παιδί άλλου χρώματος. Οι απόψεις και στάσεις των γονέων όσον αφορά στην παρουσία αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία εμφανίζουν διαφοροποιήσεις που σχετίζονται κυρίως με το εκπαιδευτικό / μορφωτικό τους επίπεδο, την βαθμίδα εκπαίδευσης των παιδιών τους και το εάν τα παιδιά τους φοιτούν σε δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο. 17

18 Η ξενοφοβία -σύμφωνα με συγκριτική ανάλυση των στοιχείων της έρευναςεμφανίζεται να είναι αντιστρόφως ανάλογη με το επίπεδο μόρφωσης των γονέων. Όσο αυξάνεται το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονέων, τόσο μειώνονται και οι ξενοφοβικές αντιλήψεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι γονείς με στοιχειώδη μόρφωση ενοχλούνται από την ύπαρξη των μεταναστών στην Ελλάδα και θεωρούν απειλή την παρουσία των παιδιών τους στα ελληνικά σχολεία σε διπλάσιο ποσοστό απ ότι οι γονείς με ανώτερη μόρφωση (23,1% έναντι 6,3%). Οι γονείς μαθητών δημοτικού εμφανίζονται να ανησυχούν και να ενοχλούνται περισσότερο από την παρουσία των αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία απ ότι οι γονείς μαθητών λυκείου και γυμνασίου και να επιθυμούν λιγότερο το δικαίωμα των αλλοδαπών μαθητών να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. Τέλος, σημαντικές διαφορές παρουσιάζονται μεταξύ των απόψεων γονέων μαθητών δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων, όπου οι γονείς των μαθητών που φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία εμφανίζονται πιο ανήσυχοι και πιο αρνητικοί μπροστά στην νέα αυτή πολυπολιτισμική πραγματικότητα. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι 9 περίπου στους 10 δασκάλους και καθηγητές που συμμετείχαν στην έρευνα (87,9%) διδάσκουν σε αλλοδαπούς μαθητές. Αν και το 40,2% των εκπαιδευτικών δεν μπορούν να εκτιμήσουν συγκριτικά το ποσοστό αλλοδαπών μαθητών που φοιτούν στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντούτοις η γενική εκτίμηση είναι ότι τα σχολεία της χώρας μας θα είναι χώροι υποδοχής ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών μαθητών: "Στην επόμενη πενταετία ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία της χώρας μας θα αυξηθεί" απαντά το 83,1%. Αυτοαξιολογώντας την εκπαιδευτική τους επάρκεια και δεξιότητες για τη διδασκαλία των αλλοδαπών μαθητών, οι εφτά στους δέκα δασκάλους και καθηγητές θεωρούν ότι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί δεν είναι επαρκώς καταρτισμένοι για να διδάξουν τα παιδιά των αλλοδαπών, γεγονός αρκετά σοβαρό εάν αναλογιστούμε την παραπάνω εκτίμησή τους, ότι δηλαδή ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών θα αυξηθεί μέσα στην επόμενη πενταετία. Το σχολείο, ένας από τους βασικούς χώρους κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης της προσωπικότητας των νεαρών ατόμων, εμφανίζεται σε πολλές περιπτώσεις να είναι ένας χώρος διακρίσεων. Ο ένας στους τρεις ερωτώμενους δασκάλους και καθηγητές απαντά ότι "από την εμπειρία του γίνονται διακρίσεις εις βάρος αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία". Το 33,9% των εκπαιδευτικών υπήρξε μάρτυρας συγκεκριμένου περιστατικού διάκρισης εις βάρος αλλοδαπού μαθητή που έγινε, σύμφωνα με τη σειρά συχνότητας αναφοράς, από: μαθητές ( ποσοστό 47,1% ), από γονείς (ποσοστό 37,4% ), από εξωσχολικούς παράγοντες (ποσοστό 12,5%), αλλά και από τους 18

19 ίδιους τους εκπαιδευτικούς (ποσοστό 10,9%) και τη διεύθυνση του σχολείου (ποσοστό 3,9 ). Η συνήθης αντίδραση των εκπαιδευτικών όταν γίνονται μάρτυρες τέτοιων περιστατικών εκτιμάται πως είναι η επέμβαση υπέρ του θιγόμενου μαθητή (74%). Μόνο το 38,1% των εκπαιδευτικών πιστεύει ότι τα παιδιά των αλλοδαπών θα πρέπει να μπορούν να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. Η πλειοψηφία πιστεύει ότι θα πρέπει να γράφονται σε τάξεις ειδικές για αλλοδαπούς ή να γράφονται σε άλλο σχολείο ειδικό, για αλλοδαπούς. Ο ένας στους πέντε κρίνει δικαιολογημένη τη στάση ορισμένων γονέων οι οποίοι ζητούν την απομάκρυνση των αλλοδαπών μαθητών από το σχολείο που φοιτούν τα παιδιά τους. Ωστόσο, η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών κρίνει τη στάση αυτή υπερβολική (44,4%) ή απαράδεκτη (33,8%). Αν και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί θεωρούν την παρουσία των παιδιών των αλλοδαπών στα σχολεία της χώρας μας ως φυσιολογικό γεγονός και το 11,1% ως θετικό γεγονός, εντούτοις το 26,7% κρίνει την παρουσία αυτή ως αρνητικό γεγονός, ενώ το 3,3% τη θεωρεί απειλή. Στην ερώτηση " θα σας ενοχλούσε ή όχι αν στο σχολείο που διδάσκετε φοιτούσε σημαντικός αριθμός αλλοδαπών παιδιών", " όχι δεν θα με ενοχλούσε" απαντά το 67,9%. Ωστόσο τρεις στους δέκα εκπαιδευτικούς δηλώνουν ότι θα τους ενοχλούσε. Το 75,5% του δείγματος εκτιμά ότι η παρουσία των αλλοδαπών παιδιών δεν δημιουργεί προβλήματα στη σχολική κοινότητα. Το 23,1% εκτιμά ότι δημιουργεί προβλήματα και τα οποία απαντώνται κυρίως στη συμπεριφορά των αλλοδαπών μαθητών. Γλωσσικά - μαθησιακά προβλήματα ( 33,3%), προβλήματα επιθετικότητας - βίας (30,0%), απειθαρχία- κακή συμπεριφορά ( 21,7%), δυσκολίες προσαρμογής - ένταξης (12,5%), κλοπές (6,7%), καθαριότητα - υγιεινή (1,7%), είναι τα είδη και η ιεράρχηση των προβλημάτων που αναφέρθηκαν. Αν και οι τρεις στους τέσσερις εκπαιδευτικούς (75,7%) θεωρούν σωστό τα παιδιά άλλου θρησκεύματος να μπορούν να απέχουν της προσευχής και του μαθήματος των θρησκευτικών, ωστόσο ένα ποσοστό 14,1% θεωρεί το δικαίωμα στην αποχή αυτή, λάθος. Αδιάφορο για το θέμα αυτό δηλώνει το 6,5%. Περίπου εννέα στους δέκα εκπαιδευτικούς (85,9%) εκτιμούν ότι η διδακτική ύλη δεν προάγει ξενοφοβική συμπεριφορά. Μόνο το 7,3% θεωρεί ότι στη διδακτική ύλη ενυπάρχουν στοιχεία ξενοφοβίας. Ζητώντας σε αυτό το μικρό ποσοστό να εντοπίσει τα μαθήματα με ξενοφοβικά στοιχεία, οι εκπαιδευτικοί ανέφεραν κυρίως την Ιστορία (5,3%) και την γλώσσα /νέα ελληνικά (1,3%). Σε ό,τι αφορά στη συμμετοχή των αλλοδαπών γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους, το 54,1% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι οι αλλοδαποί γονείς δεν ενδιαφέρονται το ίδιο με τους Έλληνες γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους. Κατά την άποψή τους, οι κύριες αιτίες αυτής της διαφοράς είναι η σκληρή εργασία των αλλοδαπών γονέων, καθώς και το γλωσσικό πρόβλημα που έχουν και οι ίδιοι οι αλλοδαποί γονείς, δυσχεραίνοντας έτσι την επικοινωνία τους με τους εκπαιδευτικούς. 19

20 Ωστόσο, ο ένας στους δέκα εκτιμά ότι οι αλλοδαποί γονείς είναι γενικά αδιάφοροι για τα παιδιά τους. Στο ζήτημα της ελληνικής σημαίας, οι απόψεις των εκπαιδευτικών εμφανίζονται διχασμένες. Το 41,6% συμφωνεί να σηκώνει την ελληνική σημαία, στις εθνικές εορτές, αλλοδαπός μαθητής που αρίστευσε στο σχολείο του, ενώ διαφωνεί το 41,1%. Το 44,7% των εκπαιδευτικών δηλώνουν πως η παρουσία των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία τους ανησυχεί, το 8,0% δηλώνει ότι τους ενοχλεί, ενώ για το 18,3% η παρουσία των μεταναστών τους αφήνει αδιάφορους. Μόνο οι δύο στους δέκα (21,7%) δηλώνουν πως βρίσκουν ενδιαφέρουσα τη νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα που βιώνει η ελληνική κοινωνία. Το 26,3% των δασκάλων και καθηγητών πιστεύει ότι οι αλλοδαποί που ζουν μόνιμα στη χώρα μας θα πρέπει να παραμείνουν και να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Έλληνες. Για το 6%, οι αλλοδαποί δεν θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Έλληνες πολίτες. Για την πλειοψηφία ( 60%), θα πρέπει να φύγουν όσοι δεν είναι αναγκαίοι ή παράνομοι, ενώ ένα 2% τίθεται υπέρ της μαζικής απέλασης των μεταναστών. Σύμφωνα με τη συγκριτική ανάλυση των στοιχείων της έρευνας, διαφοροποιήσεις εμφανίζονται στις απαντήσεις των εκπαιδευτικών ανάλογα με το φύλο και την ηλικία τους. Πιο επιρρεπείς στις διακρίσεις εμφανίζονται οι γυναίκες και οι νεαρότεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί. Διαφοροποιήσεις εμφανίζουν και οι απαντήσεις δασκάλων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και των εκπαιδευτικών δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης. Η παρουσία των αλλοδαπών μαθητών αντιμετωπίζεται ως μάλλον αρνητικό γεγονός περισσότερο από τους δασκάλους παρά από τους καθηγητές ( 30,7% έναντι 24%, αντίστοιχα ). Η διαφοροποίηση αυτή ισχύει και για το είδος της εκπαίδευσης: για τους εκπαιδευτικούς των δημοσίων σχολείων, η παρουσία των αλλοδαπών μαθητών εκτιμάται ως μάλλον αρνητική σε αντίθεση με τους εκπαιδευτικούς των ιδιωτικών σχολείων. Οι εκπαιδευτικοί των δημοσίων σχολείων τίθενται σχετικά περισσότερο υπέρ της άποψης ότι τα παιδιά των αλλοδαπών θα πρέπει να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο αλλά να βρίσκονται σε τάξη ειδική για αλλοδαπούς, ενώ οι εκπαιδευτικοί των ιδιωτικών σχολείων εκτιμούν ότι θα πρέπει να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. ΜΑΘΗΤΕΣ: ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι Έλληνες μαθητές εμφανίζονται ως η πιο ανοικτή και ανεκτική κοινωνική ομάδα στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, που εισάγουν οι αλλοδαποί συμμαθητές τους στις σχολικές κοινότητες. 20

21 Το 71,8% των μαθητών εκφράζει θετική γνώμη για τους αλλοδαπούς συμμαθητές του. Το 52,6% έχει φίλο κάποιο παιδί από άλλη χώρα, και το 48,3% θα επιθυμούσε να έχει στενότερες φιλικές σχέσεις με τους αλλοδαπούς συμμαθητές του. Έξι στους δέκα (59,5%)δηλώνουν ότι δεν θα τους ενοχλούσε εάν στο σχολείο τους φοιτούσε σημαντικός αριθμός αλλοδαπών παιδιών, ενώ το 55,1% δεν θα το ενοχλούσε η φοίτηση, στην ίδια τάξη, αλλοδαπών μαθητών. Εφτά στους δέκα θα μοιραζόντουσαν το ίδιο θρανίο με παιδιά άλλης εθνικότητας, άλλου θρησκεύματος ή άλλου χρώματος. Το 46,2% των μαθητών πιστεύει ότι τα παιδιά από άλλες χώρες θα πρέπει να μπορούν να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. Το 24,5% πιστεύει ότι θα πρέπει να γράφονται σε ειδικές τάξεις για αλλοδαπούς, και το 20,6% ότι θα πρέπει να γράφονται σε ειδικό σχολείο μόνο για αλλοδαπούς. Οι σημαντικότερες διαφοροποιήσεις στη στάση των ελλήνων μαθητών εμφανίζονται με βάση τη βαθμίδα εκπαίδευσης (πρωτοβάθμια / δευτεροβάθμια): Οι μαθητές των δημοτικών σχολείων είναι οι περισσότερο ανοιχτοί στη σχέση με τους αλλοδαπούς συμμαθητές τους, συγκριτικά με τους μαθητές των γυμνασίων και των λυκείων. Οι θετικές απαντήσεις των μαθητών των δημοτικών σχολείων ως προς την παρουσία των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία και τις τάξεις, αλλά και την επιθυμία σύναψης στενότερων φιλικών δεσμών με τα παιδιά αυτά, συγκεντρώνουν ποσοστά μεγαλύτερα έως και κατά είκοσι ποσοστιαίες μονάδες συγκριτικά με τις αντίστοιχες απαντήσεις των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ενδεικτικά: Θετική γνώμη για τους αλλοδαπούς μαθητές εκφράζει το 88% των μαθητών του δημοτικού. Το 75,6% δηλώνει ότι έχει φίλο αλλοδαπό. Το 86,8% δέχεται να μοιραστεί το θρανίο του με παιδί άλλης εθνικότητας. Το 60%πιστεύει ότι τα παιδιά από άλλες χώρες θα πρέπει να μπορούν να γράφονται σε οποιοδήποτε ελληνικό σχολείο. Από το σύνολο των αποτελεσμάτων της έρευνας προκύπτει ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός προσέγγισης ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών, τόσο μικραίνουν οι ξενοφοβικές αντιλήψεις. Έτσι λοιπόν, τα παιδιά που συνυπάρχουν, στην τάξη, με αλλοδαπούς μαθητές είναι πολύ περισσότερο ανοικτά στην πολυπολιτισμικότητα από ότι τα παιδιά που πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο με αλλοδαπούς μαθητές, και ακόμη περισσότερο από εκείνα που δεν γνωρίζουν - και δεν συναναστρέφονται - παιδιά από άλλες χώρες. Σημαντικές διαφοροποιήσεις σχετικά με την παρουσία και τη φοίτηση των αλλοδαπών μαθητών στα ελληνικά σχολεία εμφανίζονται επίσης ως προς το φύλο των ελλήνων μαθητών, καθώς και ως προς το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους: 21

22 Τα κορίτσια εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεκτικότητας ως προς τους αλλοδαπούς μαθητές σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά που εμφανίζονται στις απαντήσεις των αγοριών. Το ποσοστό των θετικών απαντήσεων των κοριτσιών σχετικά με τη θετική γνώμη, τη φιλική σχέση, την επιθυμία σύναψης στενότερων φιλικών δεσμών, την πολυάριθμη παρουσία - στα σχολεία και στις τάξεις - των αλλοδαπών μαθητών, εμφανίζεται έως και κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των αγοριών. Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων εμφανίζεται να επηρεάζει και το βαθμό ανεκτικότητας των παιδιών τους για τους αλλοδαπούς μαθητές. Μόρφωση και Ξενοφοβία παρουσιάζονται ως δύο μεγέθη αντιστρόφως ανάλογα. Κατά συνέπεια, τα παιδιά γονέων με ανώτερη / ανώτατη μόρφωση είναι χαρακτηριστικά πιο ανεκτικά στο "διαφορετικό" από τα παιδιά γονέων με στοιχειώδη μόρφωση. Τέλος, οι Έλληνες μαθητές θα διαφωνούσαν να σηκώνει την ελληνική σημαία, στις εθνικές εορτές, αλλοδαπός συμμαθητής τους που αρίστευσε στο σχολείο του, σε ποσοστό 48,6%, έναντι του 34,1% που θα συμφωνούσε. Εξαίρεση αποτελούν οι μαθητές του δημοτικού όπου στην πλειοψηφία τους θα επικροτούσαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο (52,1%). Πολιτιστικά και Μειονοτικά Δικαιώματα στη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα παρακάτω άρθρα της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού που συγκεκριμένα αναφέρονται σε πολιτιστικά και μειονοτικά δικαιώματα: Άρθρο 2: Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην παρούσα Σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, χωρίς καμία διάκριση φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων του παιδιού ή των γονέων του... ή της εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής τους,...,άρθρο 4:... Στην περίπτωση των οικονομικών κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, παίρνουν τα μέτρα αυτά μέσα στα όρια των πόρων που διαθέτουν και, όπου είναι αναγκαίο, μέσα στα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας. Άρθρο 5: Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται την ευθύνη, το δικαίωμα και το καθήκον που έχουν οι γονείς ή, κατά περίπτωση, τα μέλη της διευρυμένης οικογένειας, όπως προβλέπεται από τα τοπικά έθιμα... να του παράσχουν, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του, τον προσανατολισμό και τις κατάλληλες συμβουλές για την άσκηση των δικαιωμάτων που του αναγνωρίζει η παρούσα Σύμβαση. 22

23 Άρθρο 8: Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για διατήρηση της ταυτότητάς του, συμπεριλαμβανομένων της ιθαγένειάς του, του ονόματός τους και των οικογενειακών σχέσεών του,... Άρθρο 14: Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας.... Άρθρο 20:...λαμβάνεται δεόντως υπόψη η ανάγκη μιας συνέχειας στην εκπαίδευση του παιδιού, καθώς και η εθνική, θρησκευτική, πολιτιστική και γλωσσολογική καταγωγή του. (το άρθρο αφορά στην παροχή φροντίδας σε παιδιά που έχουν αποστερηθεί του οικογενειακού τους περιβάλλοντος) Άρθρο 29:...η εκπαίδευση του παιδιού πρέπει να αποσκοπεί... Στην ανάπτυξη του σεβασμού για τους γονείς του παιδιού, την ταυτότητά του, τη γλώσσα του και τις πολιτιστικές του αξίες... Στην προετοιμασία του παιδιού για μια υπεύθυνη ζωή σε μία ελεύθερη κοινωνία μέσα σε πνεύμα κατανόησης, ειρήνης, ανοχής, ισότητας των φύλων και φιλίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς και τις εθνικές και θρησκευτικές ομάδες και στα πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής.... Άρθρο 30: Στα Κράτη όπου υπάρχουν εθνικές, θρησκευτικές γλωσσικές μειονότητες ή πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής, ένα παιδί αυτόχθονας ή που ανήκει σε μία από αυτές τις μειονότητες δεν μπορεί να στερηθεί το δικαίωμα να έχει τη δική του πολιτιστική ζωή, να πρεσβεύει και να ασκεί τη δική του θρησκεία ή να χρησιμοποιεί τη δική του γλώσσα από κοινού με τα άλλα μέλη της ομάδας του. Άρθρο 31:... Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται και προάγουν το δικαίωμα του παιδιού να συμμετέχει πλήρως στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή και ενθαρρύνουν την προσφορά κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και για δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. 4. Ενδοσχολική βία, «εκφοβισμός» Το φαινόμενο της βίας στο ελληνικό σχολείο Κάποτε τα περιστατικά βίας και παραβατικότητας των ανηλίκων αποτελούσαν κάτι τελείως άγνωστο για την ελληνική πραγματικότητα. Οι ανησυχίες των γονέων περιορίζονταν μόνο στην επίδοση των παιδιών τους στα μαθήματα και ο χώρος του σχολείου ήταν για αυτά εξίσου ασφαλής με το σπίτι τους. 23

24 Συγκλονιστήκαμε όλοι μας στο άκουσμα τις απίστευτης αγριότητας που επέδειξε ο νεαρός σπουδαστής στη σχολή του ΟΑΕΔ στο Ρέντη, που γεμάτος οργή επεχείρησε να δολοφονήσει τους συμμαθητές του και μετά με ασύλληπτη αποφασιστικότητα αφαίρεσε με όπλο τη ζωή του σαν να μην την άντεχε άλλο. Από πού άντλησε όλο αυτό το μίσος, τι τον ώθησε να το κάνει και γιατί αντιμετώπισε τη ζωή του με τόση απαισιοδοξία; Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε Γυμνάσια, Λύκεια αλλά πλέον και σε Δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλλει πολλές οικογένειες κυρίως των μεγάλων πόλεων. Η χώρα μας πλέον ζει έντονα την εποχή της παγκοσμιοποίησης και το μονοπολιτισμικό εκπαιδευτικό σύστημα που άλλοτε υπήρχε, αντικαταστάθηκε πλέον από ένα πολυπολιτισμικό και έντονα ποικιλόμορφο σύστημα στο οποίο η χώρα μας φαίνεται να μην έχει καταφέρει να προσαρμοστεί ακόμη. Οι οικονομικές ανισότητες, οι καινούριες μορφές ψυχαγωγίας των παιδιών, ο έκδηλος ρατσισμός, η έλλειψη του απαραίτητου χρόνου των γονέων και τα λάθος πρότυπα είναι κάποιες από τις αιτίες που ευνοούν παραβατικές συμπεριφορές των παιδιών και δημιουργούν αυτό το πολυδιάστατο πρόβλημα που μέχρι πρότινος ήταν παντελώς άγνωστο στην Ελλάδα. Μαθητές και εκπαιδευτικοί μπαίνουν άλλοτε στη θέση του θύματος και άλλοτε στη θέση του θύτη, διότι πολλές φορές η άσκηση βίας ξυπνάει την αντίδραση και την εκδικητική συμπεριφορά προκειμένου το θύμα να προφυλαχτεί και να σταματήσει το βασανιστήριο που υπόκειται, με αποτέλεσμα η βία να προκαλεί τη βία και αυτός ο φαύλος κύκλος να εντείνει το πρόβλημα εις βάρος κυρίως των παιδιών. Και 24

25 όταν μιλάμε για βία δεν εννοούμε μόνο τη σωματική, αλλά και τη ψυχολογική και λεκτική βία, μορφές που κάποιες φορές είναι πιο επιβλαβείς για το παιδί από τη σωματική, εφόσον επηρεάζουν έντονα την ψυχοσύνθεσή του και τα σημάδια τους αργούν να επουλωθούν βασανίζοντας και προκαλώντας έναν μόνιμο φόβο στο θύμα. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές γονείς και εκπαιδευτικοί γίνονται έρμαια αυτών των καταστάσεων, μη γνωρίζοντας πώς να καταπολεμήσουν ένα περιστατικό χωρίς να προκαλέσουν περαιτέρω προβλήματα, όπως το στιγματισμό κάποιου παιδιού και την άδικη επίρρηψη ευθυνών, γεγονός που πιθανόν να προκαλέσει μεγαλύτερα ξεσπάσματα θυμού και προβλήματα μεταξύ παιδιών και οικογενειών. Η θέση του εκπαιδευτικού είναι πολύ λεπτή σε τέτοιες καταστάσεις και οφείλει να κινηθεί με διακριτικότητα και απόλυτη συνεργασία με τις εμπλεκόμενες στο περιστατικό οικογένειες. Όμως σε πολλά σχολεία της χώρας, κυρίως όπου υπάρχει και ποικιλομορφία στο σύνολο των παιδιών, το φαινόμενο βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση και οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν καθημερινά την αδιαφορία αλλά συχνά και την επίθεση των οικογενειών των παραβατικών παιδιών, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με επιτυχία. Γρονθοκοπήματα, απειλές με αιχμηρά αντικείμενα, ξεκαθάρισμα λογαριασμών με ραντεβού σε κάποια γειτονιά και γελοιοποίηση συνεσταλμένων παιδιών, είναι κάποια μόνο από τα περιστατικά που συμβαίνουν καθημερινά στον ελληνικό σχολικό χώρο και προκαλούν το φόβο παιδιών και γονέων. Προτάσεις για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας Κοινή παρατήρηση όσων έρχονται σε επαφή με εφήβους είναι ότι τα τελευταία χρόνια η επιθετικότητα μεταξύ τους έχει αυξηθεί. Κι αυτό είναι ένα πρόβλημα που συνεχώς αυξάνεται και οι επιπτώσεις του επηρεάζουν τόσο το σχολικό περιβάλλον όσο και την κοινωνία. Ο συνήγορος του πολίτη την περασμένη χρονιά έκανε μια έρευνα για το πώς μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί η σχολική βία και ενημέρωσε σχετικά το Υπουργείο Παιδείας. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις που έγιναν αυτό που χρειάζεται πρωτίστως είναι η διαμόρφωση καλού σχολικού κλίματος και επικοινωνίας, διαλόγου και εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές κι αυτό θεωρείται ότι είναι το πρώτο και το πιο σημαντικό βήμα. Μεγάλη ευθύνη για αυτό έχει ο διευθυντής-διευθύντρια της κάθε σχολικής μονάδας, που θα 25