ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ. Κοντογιάννη Μερόπη Λέκτορας Τμ. Επ. Διαιτολογίας Διατροφής Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Transcript

1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ Κοντογιάννη Μερόπη Λέκτορας Τμ. Επ. Διαιτολογίας Διατροφής Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

2 Hu FB. Curr Opin Lipidol 2002; 13:3-9. Η επίδραση της δίαιτας στην υγεία συνήθως εξετάζεται σε 3 επίπεδα: Θρεπτικά συστατικά Τρόφιμα και ομάδες τροφίμων Διατροφικά πρότυπα Έχει προταθεί πως μία πιο ολιστική προσέγγιση που εξετάζει την επίδραση στων διατροφικών προτύπων σε σχέση με την πρόληψη και αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων είναι πιθανόν μία πιο σημαντική προσέγγιση της μελέτης συσχετίσεων ανάμεσα στη δίαιτα και τους βιολογικούς δείκτες.

3 Ποσοτικοποίηση των διατροφικών προτύπων Η μεθοδολογία για τον καθορισμό των διατροφικών προτύπων ενός δείγματος αποτελείται από 3 κύριες προσεγγίσεις: 1. Την ανάλυση των διατροφικών δεικτών 2. Την συσταδική ανάλυση (cluster analysis) 3. Την παραγοντική ανάλυση (factor analysis) Δείκτες ποιότητας της δίαιτας (Diet Quality Indexes), στους οποίους ανήκουν και οι δείκτες εκτίμησης του βαθμού υιοθέτησης της ΜΔ. Οι δείκτες της ΜΔ προσπαθούν να εκτιμήσουν σφαιρικά την ποιότητα της δίαιτας βασισμένοι στο πρότυπο της παραδοσιακής ΜΔ, το οποίο έχει a priori περιγραφεί ως ποιοτικό. Kourlaba & Panagiotakos, Maturitas 2009;62:1-8

4 Συνετές (Prudent) ή Υγιεινές (Healthy) δίαιτες Η συσταδική και παραγοντική ανάλυση αποκαλύπτουν συχνά ένα «Συνετό διατροφικό πρότυπο» πλούσιο σε: φρούτα και λαχανικά όσπρια ψάρια και πουλερικά προϊόντα ολικής άλεσης και ένα «Δυτικού τύπου» διατροφικό πρότυπο πλούσιο σε: κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα γλυκά και επιδόρπια τηγανητές πατάτες και επεξεργασμένα δημητριακά

5 Μεσογειακή Δίαιτα

6 Η Μεσογειακού τύπου δίαιτα Δεν είναι μία συγκεκριμένη δίαιτα, αλλά ένας συνδυασμός διατροφικών συνηθειών των πληθυσμών χωρών που συνορεύουν με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Κύρια χαρακτηριστικά Υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου, λαχανικών, οσπρίων, προϊόντων ολικής άλεσης, φρούτων και καρπών Σχετικά μειωμένη πρόσληψη κορεσμένου λίπους ζωικής προέλευσης Μέτρια κατανάλωση ψαριού Κατανάλωση κρασιού στα γεύματα Sofi F. Current Opinion in Cardiology 2009, 24:

7 Αντιοξειδωτικά Αντιφλεγµονώδη & προφλεγµονώδη θρεπτικά συστατικά

8 Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου Πολλαπλή σκλήρυνση Ψωρίαση Ρευματοειδής αρθρίτιδα Άσθμα

9 Ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου

10 Περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου για ΙΦΝΕ Κάπνισμα Αντισυλληπτικά Θηλασμός Δίαιτα Λοιμώξεις/ Συστατικό εμβολιασμοί Ελκώδης Νόσος Crohn Λίπος δίαιτας κολίτιδα κινδύνου κινδύνου Αντιβιοτικά Ω-6 λιπαρά κινδύνου κινδύνου ΜΣΑΦ Κρέας κινδύνου κινδύνου Hygiene Hypothesis Λαχανικά Φρούτα ιαιτητικές ίνες κινδύνου Gastroenterology & Hepatology 2010; 6: Am J Gastroenterol 2011;106: κινδύνου κινδύνου

11 Dietary Patterns and Risk for Crohn s Disease in Children Καναδάς, 149 νέοδιαγνωσθέντες ασθενείς και 251 μάρτυρες ετών Δυτικού τύπου: Κρέας, τηγανητά, fast foods, σνακ & επιδόρπια. ΑΓΟΡ ΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙ Α Συνετό: λαχανικά, φρούτα, ψωμί ολικής, ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά, αυγά, ψάρι, καρπούς Inflamm Bowel Dis 2008;14:

12 Πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ)

13 Περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου για ΠΣ Hygiene Hypothesis Ιοί Κάπνισμα Θηλασμός Έκθεση στον ήλιο βιταμίνη D Περιβαλλοντική μόλυνση Δίαιτα Expert Rev Neurother 2010;10(3): Κρέας (χοιρινό, καπνιστό, επεξεργασμένο, λουκάνικα) κίνδυνο ΠΣ Ψάρια και θαλασσινά κίνδυνο ΠΣ Φρούτα και λαχανικά? κίνδυνο ΠΣ

14 Υπόθεση: MS in Gorski Kotar and Slavonia seems to be associated with a diet rich in meat and fat.

15 Ψωρίαση Θεωρείται μία φλεγμονώδης δερματοπάθεια, διαμεσολαβούμενη από τα Τ-κύτταρα και χαρακτηρίζεται από υπερ-πολλαπλασιασμό και φτωχή διαφοροποίηση των κερατινοκυττάρων της επιδερμίδας. Κληρονομούμενη προδιάθεση. Επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως οι λοιμώξεις και το στρες. Η δίαιτα έχει προταθεί ότι παίζει ρόλο στην αιτιολογία και την παθογένεια της ψωρίασης.

16 Θρεπτικά συστατικά και ψωρίαση Ιχθυέλαια Β12 Βιταμίνη D Ψευδάργυρος Σελήνιο Ο επιπολασμός και η σοβαρότητα της ψωρίασης έχουν αναφερθεί χαμηλότερα σε περιόδους αβέβαιης παροχής τροφής. Πολλές μελέτες έχουν διερευνήσει την επίδραση του θερμιδικού περιορισμού στην ψωρίαση, εντούτοις δεν υπάρχουν σταθερές ενδείξεις του οφέλους του σε μία παρατεταμένη χρονική περίοδο. Clinics in Dermatology (2010) 28, British Journal of Dermatology , pp

17 Χορτοφαγικές δίαιτες και ψωρίαση 20 ασθενείς με αρθρίτιδα και διάφορες δερματοπάθειες μελετήθηκαν σε μία μεταβολική μονάδα. 2 εβδομάδες τροποποιημένη δίαιτα νηστείας. Έπειτα 3 εβδομάδες χορτοφαγική δίαιτα. Κατά τη νηστεία Λιγότερη αρθραλγία σε πολλά άτομα. Βελτίωση δερματοπαθειών (συμπεριλαμβανομένου και του ατοπικού εκζέματος). Κατά τη χορτοφαγική δίαιτα Επανεμφάνιση σημείων και συμπτωμάτων στους περισσότερους ασθενείς, με εξαίρεση ασθενείς με ψωρίαση που εμφάνισαν βελτίωση. Acta Derm Venereol, 63 (1983), pp

18 Ρευματοειδής αρθρίτιδα

19 Proceedings of the Nutrition Society (2004), 63,

20 Η διατροφή ως προδιαθεσικός παράγοντας εμφάνισης της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας (ΡΑ) Αυξημένη κατανάλωσή κόκκινου κρέατος έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Ρ.Α. Αυξημένη κατανάλωση ψαριών και ελαιολάδου συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης Ρ.Α. Αυξημένη πρόσληψη φρούτων, μαγειρεμένων λαχανικών και κραμβοειδών λαχανικών έχει συσχετιστεί με χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης Ρ.Α. Κοντογιάννη & Σκοπούλη, Στο βιβλίο «Το ρευµατοειδές πόδι» Επ. Εκδ. ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ, 2006

21 Προσκόλληση στην νηστεία των Ορθοδόξων και ΡΑ Σύμφωνα με τους κανόνες της νηστείας των Ορθοδόξων αποχή από κρέας και παράγωγα αυτού (~180 ημέρες / έτος) το ελαιόλαδο και το ψάρι μπορούν να καταναλωθούν σε συγκεκριμένες περιόδους. 168 ασθενείς ΡΑ & 137 μάρτυρες Πολυπαραγοντική ανάλυση: Αύξηση κατά 2 φορές / εβδομάδα κατανάλωσης ελαιολάδου Σχετικός κίνδυνος εμφάνισης ΡΑ Συμμόρφωση στη νηστεία κατά τις 27 εβδομάδες/έτος Σχετικός κίνδυνος εμφάνισης ΡΑ Scand J Rheumatol 1991;20(6):

22 Διαιτητικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη Ρ.Α. Am J Clin Nutr 1999;70: ασθενείς µε ΡΑ και 188 µάρτυρες Ερωτηµατολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίµων. ια βίου κατανάλωση ελαιολάδου (υπολογισµένη επί τη βάση της συµµόρφωσης στη Νηστεία των Ορθοδόξων)

23 Effectiveness and Safety of Dietary Interventions for Rheumatoid Arthritis: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials J Am Diet Assoc. 2010;110:

24 J Am Diet Assoc. 2010;110: Απόλυτα χορτοφαγικές δίαιτες ίαιτες αποκλεισµού Στοιχειακές δίαιτες Χορτοφαγικές δίαιτες, δίαιτες αποκλεισµού και στοιχειακές Κίνδυνος απώλειας σωµατικού βάρους

25 Παρέμβαση με Μεσογειακού τύπου δίαιτα σε ασθενείς με Ρ.Α. Skoldstam L et al. Ann Rheum Dis εβδομάδες παρέμβαση Ν=26 Oμάδα Μεσογειακής δίαιτας (Κατανάλωση Μονοακόρεστων) Ν=25 Ομάδα ελέγχου Συνήθη δίαιτα

26 Εκτίµηση ασθενών για σοβαρότητα πόνου Skoldstam L et al. Ann Rheum Dis 2003 p=0.006 Κλίµακα ενεργότητας νόσου H συμμόρφωση με τη Μεσογειακή δίαιτα συσχετίστηκε με: φλεγμονώδους δραστηριότητας. Βελτίωση ζωτικότητας. Βελτίωση νοητικής λειτουργίας. Μείωση σωματικού βάρους. Mείωση επιπέδων χοληστερόλης. p=0.047

27 Παρέμβαση με Μεσογειακού τύπου δίαιτα σε ασθενείς με Ρ.Α. Ann Rheum Dis September; 66(9): Μεσογειακή ίαιτα (Ν=75) Οµάδα ελέγχου (Ν=55) VAS, visual analogue scale; EMS, early morning stiffness; HAQ, Health Assessment Questionnaire; DAS28, 28 joint count Disease Activity Score; ESR, erythrocyte sedimentation rate; CRP, C reactive protein; IL6 interleukin 6.

28 Παρέµβαση µε Μεσογειακού τύπου δίαιτα σε ασθενείς µε ΡΑ και ποιότητα ζωής Φάππα Ε. και συν. Ελλ. Επιθ. ιαιτολογίας- ιατροφής 2011, 2:Συµπλήρωµα 1:65 38 ασθενείς με ΡΑ σε ύφεση (εκτίμηση θεράποντος ιατρού) υπό φαρμακευτική αγωγή 6μηνη διατροφική παρέμβαση με ΜΔ Στους 6 μήνες αξιολόγηση ποιότητας ζωής ύο οµάδες: (A) αυτοί που στο τέλος της παρέµβασης αύξησαν το MedDietScore 2 µονάδες (n=18) (B) αυτοί που στην αξιολόγηση εξαµήνου δεν πέτυχαν την αύξηση αυτή (n=20)

29 Ερωτηµατολόγιο ποιότητας ζωής SF- 36 * p για διαφορά µεταξύ των οµάδων = 0,016 *p για διαφορές εντός των οµάδων <0,050 Φάππα Ε. και συν. 2011

30 Ερωτηµατολόγιο ποιότητας ζωής SF- 36 * p για διαφορά µεταξύ των οµάδων = 0,024 *p για διαφορές εντός των οµάδων <0,050 Φάππα Ε. και συν. 2011

31 Άσθμα Χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών Πρόβλημα δημόσιας υγείας στις Δυτικού τύπου κοινωνίες

32 Διατροφικά πρότυπα & Άσθμα Συνετ ό υτικ ό o Προοπτική μελέτη 13 έτη παρακολούθησης o Γαλλίδες o Ανάλυση σε κύριες συνιστώσες Eur Respir J 2009; 33: 33 41

33 Διατροφικά πρότυπα & Άσθμα Καμία συσχέτιση των διατροφικών προτύπων με την επίπτωση ή την παρουσία άσθματος. Το Δυτικού τύπου πρότυπο συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα συχνών εξάρσεων άσθματος (υψηλότερο έναντι χαμηλότερο τριτημόριο: OR 1.79, 95% CI ). Eur Respir J 2009; 33: 33 41

34 Μεσογειακή δίαιτα και άσθμα

35 Συγγραφέα ς De Batle et al Chatzi L, et al Garcia Marcos L, et al Castro- Rodriguez JA et al Gonzalez Barcala FJ et al Arvaniti F et al Barros R, et al Σχεδιασµ ός Συγχρονική (Cross-sectional) είγµα 1476 παιδιά, 6 7 ετών Συγχρονική 690 παιδιά, 7 18 ετών Συγχρονική Συγχρονική Συγχρονική Συγχρονική Συγχρονική 20,106 παιδιά, 6 7 ετών 1784 Παιδιά προσχολικής ηλικίας 14,700 παιδιά & έφηβοι 700 παιδιά, ετών 174 ενήλικες ασθµατικοί Κύρια ευρήµατα Προστασία Μ έναντι άσθµατος. Προστασία Μ έναντι άσθµατος. Προστασία Μ έναντι άσθµατος (κορίτσια). Μ ανεξάρτητος προστατευτικός παράγοντας για παρουσία συριγµού, ανεξάρτητα από την παχυσαρκία και τη σωµατική άσκηση. Αποτελέσµατα ΕΝ υποστηρίζουν προστατευτική δράση Μ σε επιπολασµό και σοβαρότητα άσθµατος. (-) συσχέτιση ανάµεσα στο βαθµό προσκόλλησης στη Μ και τον επιπολασµό άσθµατος. Αυξηµένη υιοθέτηση Μ συσχετίστηκε µε αυξηµένη πιθανότητα ελέγχου του άσθµατος.

36 Συμπερασματικά: Βιβλιογραφικό κενό - θέση της διατροφής ως προδιαθεσικός παράγοντας ανοσολογικών νοσημάτων. Απαραίτητες προοπτικές μελέτες σε μεγάλα δείγματα. Απαραίτητη η προσέγγιση σε επίπεδο διατροφικών προτύπων.