ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΑΝΤΗ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Transcript

1 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΠΑΝΤΗ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

2

3 Γενικά Αίμα: ιστός σε ρευστή κατάσταση, ανανεώνεται συνεχώς και κινείται σ ένα κλειστό σύστημα αγγείων. πλάσμα=55% Buffy coat λευκά και αιμοπετάλια=5% Ερυθρά=45% Αποτελείται από το πλάσμα και τα έμμορφα συστατικά: ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. ερυθρά λευκά Όγκος αίματος: 80ml/kgΒΣ στον άντρα 70 ml/kgβσ στη γυναίκα αιμοπετάλια

4 Γενικά Το πλάσμα είναι ωχροκίτρινο υγρό Αποτελείται από: νερό :90% άλατα και οργανικές ενώσεις: Λιπίδια, Γλυκόζη Πρωτεΐνες Λευκωματίνη Παράγοντες πήξης Ανοσοσφαιρίνες Συμπλήρωμα Ορμόνες, Βιταμίνες, Χρωστικές, Ηλεκτρολύτες αιμοπετάλια πλάσμα=55% Buffy coat λευκά και αιμοπετάλια=5% Ερυθρά=45% ερυθρά λευκά

5 Γενικά Μεταφορά Ο2 (ερυθρά) και θρεπτικών ουσιών Απομάκρυνση άχρηστων ουσιών πλάσμα=55% Buffy coat λευκά και αιμοπετάλια=5% Ερυθρά=45% Διατήρηση θερμοκρασίας και ph ερυθρά λευκά Προστασία από απώλεια αίματος (αιμοπετάλια και παράγοντες πήξης) Άμυνα εναντίον των λοιμώξεων (λευκά) αιμοπετάλια

6 Αιμοποίηση Όλα τα διαδοχικά στάδια που ακολουθούν τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα (stem cells) για να ωριμάσουν προς κύτταρα του αίματος με συγκεκριμένη αποστολή, αλλά και η συνεχής αναγέννησή τους Πολλαπλασιασμός Διαφοροποίηση Ωρίμανση Απελευθέρωαη

7 Αιμοποίηση Εμβρυική: πραγματοποιείται διαδοχικά σε διάφορα όργανα μεσοβλαστική περίοδος: στο λεκιθικό ασκό (2 η εβδ-2 ο μήνα) ηπατοσπληνική περίοδος: ήπαρ, σπλήνας (θύμος) (2 ο -5 ο μήνα) μυελική περίοδος: στο μυελό των οστών (μετά τον 5 ο μήνα) Μετεμβρυική: στο μυελό των οστών (πλατέα οστά) / τα λεμφοκύτταρα και στα λεμφικά όργανα Εξωμυελική αιμοποίηση: πάντα παθολογική

8 Αιμοποίηση Μυελός των οστών: ερυθρός, λιπώδης, πηκτοειδής δικτυωτό στρώμα (ίνες κολλαγόνου, συνδετικού ιστού, ελαστικές, δικτύου) αιμοφόρα αγγεία (αρτηρίες, φλέβες, λεμφαγγεία, τριχοειδή) ελεύθερα κύτταρα (ινοβλάστες, λιποκύτταρα, μακροφάγα, ενδοθηλιακά) άμορφη εξωκυττάρια ουσία (κολλαγόνο, πρωτεΐνες προσκόλλησης) Στα νησίδια που σχηματίζονται, παράγονται, πολλαπλασιάζονται και διαφοροποιούνται όλα τα αιμοποιητικά κύτταρα Ερυθρά Λευκά Αιμοπετάλια

9 Marrow Megakaryocyte Endothelial Cells Diapedesis Adipocyte Endothelial Discontinuity Blood Sinusoid Compartment Hemopoetic Reticular Fibers

10 Bone Marrow Bone Marrow in Decalcified Bone Bone Marrow Smear

11 χρώση May-Grunwald/Giemsa

12 Ρύθμιση της αιμοποίησης Αυξητικοί SCF G-CSF GM-CSF M-CSF EPO TPO IL (1-12) Ανασταλτικοί Ιντερφερόνη-α Ιντερφερόνη-γ TNF-α TNF-β TGF-β LIF

13 Αιμοποίηση

14 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση Υποξία υποδοχείς Ο2 μετάδοση σήματος μεταγραφικοί παράγοντες προαγωγή έκφρασης γονιδίων (EPO, VEGF) ερυθροποίηση, αγγειογένεση, υποδοχέων τρανσφερίνης, σύνθεση αίμης και πρωτεϊνών

15 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση

16 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση Πολυδύναμο αρχέγονο κύτταρο (pluripotent stem cell) Μονοδύναμο αρχέγονο κύτταρο (commitent stem cell) BFU-E CFU-E Προερυθροβλάστη μιτωτική διαδικασία + ωρίμανση Βασεόφιλη ερυθροβλάστη Πολυχρωματόφιλη ερυθροβλάστη Οξύφιλη ερυθροβλάστη Δικτυοερυθροκύτταρο ωρίμανση Ώριμο ερυθρό

17 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση Stem cell Committed cell Developmental pathway Phase 1 Ribosome synthesis Phase 2 Hemoglobin accumulation Phase 3 Ejection of nucleus Hemocytoblast Proerythroblast Early erythroblast Late erythroblast Normoblast Reticulocyte Erythrocyte Figure 17.5

18 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση Αναλογία στο μυελό : 17% Καθημερινά παράγονται περί τα 2,5x10 9 ανά kg ΣΒ ερυθροκύτταρα

19 Ερυθρά σειρά παραγωγή-διαφοροποίηση Ερυθροποιητίνη Β6 Β9 (φολλκό) Β12 Βιτ C Πρωτεΐνες Σίδηρος και χαλκός Ενδογενής παράγοντας Ορμόνες ανδρογόνα θυρεοειδικές γλυκοκορτικοειδή υποφυσιακές

20 Διαφοροποίηση κοκκιώδους σειράς

21 Κοκκιώδης σειράς Μιτωτικές διαιρέσεις μέχρι το στάδιο του μυελοκυττάρου, με σύγχρονη ωρίμανση Aυξητικοί παράγοντες: G-CSF, GM-CSF, IL-3 Καθημερινά παράγονται 1x10 9 oυδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα (ΠΜΠ) ανά kg ΣΒ Αναλογία στο μυελό: ~51% Το ώριμο ΠΜΠ παραμένει 1-2 μέρες στο μυελό για την απόκτηση κατάλληλης πλαστικότητας Στο περιφερικό αίμα ζει περίπου 4 ημέρες

22 Διαφοροποίηση μονοκυτταρικής σειράς Διαφοροποίηση σε 2 φάσεις: Πρώτη φάση διαφοροποίησης: μυελός των οστών, παραγωγή ώριμων μονοκυττάρων, τα οποία μένουν στην κυκλοφορία μόνο 3-4 ημέρες Δεύτερη φάση διαφοροποίησης: ιστοί, παραγωγή ιστικών μακροφάγων από τα ώριμα μονοκύτταρα: είτε ακίνητων (μόνιμα ιστικά μακροφάγα) ή κινητών (ιστιοκύτταρα) Aυξητικοί παράγοντες: GM-CSF, IL-3 Φαγοκυττάρωση ξένων σωματιδίων, εκφυλισμός, απόπτωση

23 Αιμοπετάλια: αποσπώνται από το πρωτόπλασμα των ώριμων μεγακαρυοκυττάρων, ζουν περίπου 5-7 ημέρες στο περιφερικό αίμα Διαφοροποίηση μεγακαρυοκυτταρικής σειράς Ενδομίτωση: διαίρεση πυρήνα χωρίς ταυτόχρονη διαίρεση και του πρωτοπλάσματος. Αυξητικός παράγων: θρομβοποιητίνη (TPO), σύνδεση με TPO-R (γονίδιο: c-mpl) Αύξηση του όγκου του πρωτοπλάσματος (τα μεγακαρυοκύτταρα είναι τεράστια κύτταρα, αποτελούν δε το 1/10000 εμπύρηνα κύτταρα του μυελού)

24 Μεγακαρυοκύτταρο

25 Λεμφικό σύστημα Λέμφος Ρευστή κατάσταση, κινείται στα λεμφαγγεία Λεμφαγγεία Συλλέγουν κι επιστρέφουν υγρό από τον ενδιάμεσο χώρο στο αίμα Μεταφέρουν ανοσιακά κύτταρα σ όλο το σώμα Μεταφέρουν λιπίδια από το έντερο στο αίμα Λεμφαδένες Όργανα σε σχήμα νεφρού, ανά διαστήματα στην πορεία των λεμφαγγείων Δευτερογενή λεμφικά όργανα και ιστοί

26 Θύμος αδένας: Πρωτογενές ανοσολογικό όργανο Βάρος gr Πρόσθιο μεσοθωράκιο Παραγωγή θυμοκυττάρων ωρίμανση σε Τ- λεμφοκύτταρα (χωρίς αντιγονικό ερεθισμό) Αρνητική επιλογή αυτοδραστικών κυττάρων (κύτταρα που στρέφονται ενάντια στα κύτταρα του οργανισμού) Λεμφικά όργανα

27 Λεμφικά όργανα Λεμφαδένες: Δευτερογενή ανοσολογικά όργανα Μέγεθος φασολιού, >950 σε αριθμό Φίλτρα λεμφικής κυκλοφορίας Δομή: Κάψα Πύλη Περιφερικοί λεμφόκολποι Παρέγχυμα: φλοιώδης μοίρα (λεμφοζίδια με βλαστικά κέντρα και μανδύα), μυελώδης μοίρα (με κεντρικούς λεμφόκολπους) Παραγωγή λεμφοκυττάρων/αντισωμάτων στα βλαστικά κέντρα μετά από αντιγονικό ερεθισμό, φαγοκυτταρική λειτουργία

28 Λεμφικά όργανα Σπλήνας: Δευτερογενές ανοσολογικό όργανο Αριστερό υποχόνδριο 150 gr/ 9-11cm Παραγωγή λεμφοκυττάρων/αντισωμάτων μετά από αντιγονικό ερεθισμό, φαγοκυτταρική λειτουργία Απομακρύνει τα «γέρικα» ή κατεστραμμένα ερυθρά

29 Λεμφικά όργανα Διάσπαρτος λεμφικός ιστός: Έντερο Λεμφοεπιθηλιακά όργανα (αμυγδαλές, σκωληκοειδής απόφυση, πλάκες Peyer) Διάσπαρτα λεμφοζίδια Μεμονωμένα λεμφοκύτταρα Μυελός των οστών Μεμονωμένα λεμφοκύτταρα Προβαθμίδες λεμφοκυττάρων Λεμφοζίδια Λοιπά όργανα

30 Λεμφική διαφοροποίηση

31 Διαφοροποίηση Β-λεμφικής σειράς 1ο κύμα διαφοροποίησης: στο μυελό, παράγονται ώριμα Β-κύτταρα Ώριμο Β-κύτταρο: βραχύβιο, εισέρχεται στην αιματική κυκλοφορία και από κει στους λεμφικούς ιστούς, όπου και πεθαίνει σε 3-4 ημέρες, αν δε δεχτεί αντιγονικό ερεθισμό (παρθένο) Αν δεχθεί αντιγονικό ερεθισμό, αρχίζει το 2ο κύμα διαφοροποίησης (σε σπλήνα και λεμφαδένες), που ολοκληρώνεται με την παραγωγή πλασματοκυττάρων και μακρόβιων μνημονικών Β-κυττάρων

32 Διαφοροποίηση Τ-λεμφικής σειράς 1ο κύμα διαφοροποίησης: στο θύμο αδένα, παράγονται ανοσολογικά παρθένα ώριμα Τ-κύτταρα, 2 διακριτών τύπων: Τ-βοηθητικά/επαγωγικά (Τ H ή CD4) και Τ-κατασταλτικά/κυτταροτοξικά (Τ C ή CD8) Τα ώριμα Τ-κύτταρα θα εξέλθουν στην αιματική κυκλοφορία και από κει στους ιστούς, όπου θα πεθάνουν 3-4 μέρες αργότερα, αν δε δεχθούν αντιγονικό ερεθισμό (naive) 2ο κύμα διαφοροποίησης: διέγερση ώριμων Τ-κυττάρων από αντιγόνο (στο σπλήνα και στους λεμφαδένες), παραγωγή Τ- κυττάρων μνήμης

33 Επίχρισμα περιφερικού αίματος 100x, χρώση May-Grunwald/Giemsa

34

35 Ερυθρά αιμοσφαίρια Ερυθρά αιμοσφαίρια: απύρηνα κύτταρα, περιέχουν αιμοσφαιρίνη (ζωηρό ερυθρό χρώμα) Βασική αποστολή: μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς Σε ~20 sec τα ερυθρά διανύουν ένα πλήρη κύκλο στην κυκλοφορία του αίματος Ζουν ~ ημέρες. Απομακρύνονται από την κυκλοφορία από μακροφάγα (σπλήνας, ήπαρ, μυελός των οστών)

36 Ερυθρά αιμοσφαίρια Λόγω του ειδικού σκελετού της μεμβράνης τους έχουν την ικανότητα ν αλλάζουν σχήμα και να περνούν απ τα τριχοειδή. Περιέχουν την αιμοσφαιρίνη, ουσία που μεταφέρει το Ο2 Στην επιφάνειά τους βρίσκονται τα αντιγόνα που καθορίζουν την ομάδα αίματος

37 ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (Hb)

38 Αντιγόνα επιφανείας ερυθρών Έχουν αναγνωριστεί ~280 Από αυτά, τα 245 ανήκουν σε κάποιο από τα 29 αναγνωρισμένα συστήματα, που είναι τα: Aντιγόνα του συστήματος ΑΒΟ (και Η) Αντιγόνα της ομάδας Rh (C/c, D/d, E/e) Άλλα αντιγόνα: Kell (K, k, Kp, Js) Diego Yt Duffy (Fy a, Fy b ) Colton Scianna Kidd (Jk a, Jk b ) Dombrock Xg M, N, S Landsteiner-Wiener Kx P Chido-Rodgers Gerbich I, i Cromer Knops Lewis (Le a, Le b ) Indian Ok Lutheran (Lu a, Lu b ) Raph Globoside John Milton Hagen Gill

39 ABO σύστημα Η ομάδα αίματος εξαρτάται από την παρουσία των δύο κύριων αντιγόνων Α και Β στην επιφάνεια των ερυθρών Αντιγόνο ομάδα Aντίσωμα (στον ορό) A A anti-b B B anti-a A B AB χωρίς αντίσωμα Ούτε Α ή Β O anti-a και anti-b

40 ABO σύστημα b b b b b Ομάδα Α Στον ορό υπάρχουν αντι-β αντισώματα b b b

41 ABO σύστημα a a a a a a Ομάδα B Στον ορό αντι-α αντισώματα a a a a

42 ABO σύστημα Ομάδα AB Στον ορό δεν υπάρχουν αντισώματα Παν-λήπτης

43 ABO σύστημα b a a b a a b b b a a a Ομάδα O πανδότης Στον ορό υπάρχουν αντι-α και αντι-β b αντισώματα a a b a b

44 Έλεγχος ομάδας Ομάδα AB (περιέχει αντιγόνα Α και Β) συγκόλληση με αντι-α και αντι-β) Anti-A Anti-B RBCs Ομάδα A (περιέχει αντιγόνο Α) συγκόλληση με αντι-α Ομάδα Β (περιέχει αντιγόνο Β) συγκόλληση με αντι-β Ομάδα Ο (δεν περιέχει αντιγόνα) δε δίνει συγκόλληση με αντι-α ή αντι-β Figure 17.16

45 Σύστημα rhesus Παράγοντας Rhesus: αντιγόνα επιφανείας (C/c, D/d, E/e) Δεν υπάρχουν φυσικά αντισώματα στον ορό Rh+ 85% του πληθυσμού Rh- 15% του πληθυσμού

46 Διαταραχές ερυθρών Αναιμία: ελάττωση του Hct και της αιμοσφαιρίνης ( <12g/dl, <13g/dl), λόγω: Μείωσης της παραγωγής ερυθρών στο μυελό (διήθησηφάρμακα) Μειωμένης επιβίωσης των ερυθρών (μη αποδοτική ερυθροποίηση-μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο) Αύξησης της καταστροφής ερυθρών (αιμόλυση) Oξείας ή χρόνιας απώλειας ερυθρών (αιμορραγία) Συνδυασμού των παραπάνω

47 Διαταραχές ερυθρών Αιμόλυση: καταστροφή των ερυθρών ενδοαγγειακά ή εξωαγγειακά (ΔΕΣ), λόγω: Ενδοερυθροκυτταρικής αιτίας Μεμβρανοπάθεια συγγενής π.χ σφαιροκυττάρωση επίκτητη π.χ PNH Ενζυμοπάθεια π.χ Έλλειψη G-6PD Aιμοσφαιρινοπάθεια π.χ Δρεπανοκυτταρική αναιμία, μεσογειακά σύνδρομα

48 Διαταραχές ερυθρών Αιμόλυση: καταστροφή των ερυθρών ενδοαγγειακά ή εξωαγγειακά (ΔΕΣ), λόγω: Εξωερυθροκυτταρικής αιτίας Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία Αλλοάνοση αιμολυτική αναιμία Φάρμακα και χημικές ουσίες Φυτικά και ζωικά δηλητήρια Μηχανικού τύπου αιμόλυση Θρομβωτική μικροαγγειοπάθεια (ΤΤΡ) Ανευρύσματα Μεταλλικές βαλβίδες

49 Διαταραχές ερυθρών Πολυερυθραιμία: αύξηση του Hct και της αιμοσφαιρίνης ( >16g/dl, >18g/dl) Ιδιοπαθής (άγνωστης αιτιολογίας υπερπλασία ερυθράς σειράς στο μυελό, χωρίς υπερπαραγωγή ερυθροποιητίνης, ανήκει στα μυελοϋπερπλαστικά σύνδρομα) Δευτεροπαθής (υπερπαραγωγή ερυθροποιητίνης) Ιστική υποξία (καπνιστές, διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο) Υπερέκκριση ερυθροποιητίνης από νεοπλασματικό ιστό (νεφρών, παρεγκεφαλίδας)

50 Λευκά αιμοσφαίρια Λευκά αιμοσφαίρια: εμπύρηνα κύτταρα, χωρίς ιδιαίτερο χρώμα, μορφολογικά διακρίνονται σε 3 κατηγορίες: Κοκκιοκύτταρα Ουδετερόφιλα ΠΜΠ Ηωσινόφιλα ΠΜΠ Βασεόφιλα ΠΜΠ Λεμφοκύτταρα (Τ, Β, ΝΚ) Μονοκύτταρα Βασική αποστολή: άμυνα του οργανισμού

51 Ουδετερόφιλα ΠΜΠ ~40-70% των λευκοκυττάρων ~ / mm 3 Στο περιφερικό αίμα: Ένα ποσοστό κυκλοφορεί (περίπου τα μισά πολυμορφοπύρηνα) Ένα ποσοστό μένει προσκολλημένο στο αγγειακό τοίχωμα Ένα ποσοστό πολυμορφοπύρηνων βρίσκεται στους ιστούς, που αναζητούν (χημειοτακτικά), συλλαμβάνουν (στη διαδρομή τους) και τελικά φαγοκυτταρώνουν ξένο για τον οργανισμό υλικό (πέψηβακτηριοκτόνος δράση) Η παραγωγή τους μπορεί να αυξηθεί κατά 8-10 φορές, αναλόγως αναγκών

52 Aντιγόνα επιφανείας ΠΜΠ Είναι υπεύθυνα για ΗLA class I: A, B, C Αλλοανοσοποίηση HNA: 1a (FcγΙΙΙb), 1b, 1c 2a 3a 4a (CD11b) 5a (CD11a) TRALI Πυρετικές αντιδράσεις Αλλοάνοση νεογνική ουδετεροπενία Αυτοάνοση ουδετεροπενία ΑΒΟ

53 ~1-6% των λευκοκυττάρων ~ 450/mm 3 Ηωσινόφιλα Έχουν φαγοκυτταρική ικανότητα, αλλά δεν είναι αυτή η κύρια λειτουργία τους Εξουδετερώνουν μεσολαβητές φλεγμονής (ισταμίνη) και ορισμένους μικροοργανισμούς (π.χ. παράσιτα) Δραστικά έναντι αλλεργιογόνων (αντιγόνων που προκαλούν την παραγωγή IgE αντισωμάτων )

54 ~1% των λευκοκυττάρων Βασεόφιλα Δεν έχουν φαγοκυτταρική ικανότητα Περιέχουν κοκκία ισταμίνης Σύμπλεγμα [αλλεργιογόνου+ige] σύνδεση στην επιφάνεια του βασεόφιλου αποκοκκίωση και απελευθέρωση αγγειοδιασταλτικών ουσιών και μεσολαβητών φλεγμονής

55

56 Μονοκύτταρα ~3-8% των λευκοκυττάρων Φαγοκυττάρωση Επεξεργασία αντιγόνου, παρουσίασή του στα Τ-κύτταρα Έκκριση χημικών μεσολαβητών φλεγμονής Εγκαθίστανται στους ιστούς ως μακροφάγα

57 Λεμφοκύτταρα 20-40% των λευκών αιμοσφαιρίων Τ-λεμφοκύτταρα Β-λεμφοκύτταρα ΝΚ-λεφοκύτταρα

58 Τ-Λεμφοκύτταρα ~80% των λεμφοκυττάρων του αίματος Παραγωγή στο θύμο αδένα, Τ H (CD4 + ) ή βοηθητικά και T C (CD8 + ) ή κυτταροτοξικά Είναι υπεύθυνα για: Την άμυνα έναντι ιών- μυκήτων- μυκοβακτηριδίων Την άμυνα έναντι του καρκίνου Την απόρριψη μοσχευμάτων Τη κυτταρική ανοσία Την εμφάνιση αντιδράσεων υπερευαισθησίας

59 Β-Λεμφοκύτταρα ~10% των λεμφοκυττάρων του αίματος Παραγωγή στο μυελό Διαφοροποίηση σε πλασματοκύτταρα / Β-κύτταρα μνήμης Άμυνα έναντι κόκκων, βακτηριδίων, μακρομοριακών χημικών ουσιών Κύτταρα που παράγουν αντισώματα (χυμική ανοσία)

60 ΝΚ-Λεμφοκύτταρα ~5-10% των κυκλοφορούντων λεμφοκυττάρων Aναγνωρίζουν και καταστρέφουν άλλα κύτταρα (νεοπλασματικά, μολυσμένα με ιούς) που έχουν χάσει (ή δεν εκφράζουν) τα HLA-class I αντιγόνα τους

61 Διαταραχές ουδετερόφιλων Ποσοτικές Ουδετεροφιλία Ουδετεροπενία Ποιοτικές (διαταραχές στη λειτουργία)

62 Ποσοτικές διαταραχές ουδετερόφιλων Ουδετεροφιλία αύξηση του αριθμού τους (>7000/μL), λόγω: Ανακατανομής των διαμερισμάτων (π.χ. κορτικοειδή) Αύξηση πολλαπλασιασμού (λοίμωξη)

63

64 Ποσοτικές διαταραχές ουδετερόφιλων Ουδετεροπενία ελάττωση του αριθμού τους (<2000/μL) λόγω: Μείωση παραγωγής (π.χ φάρμακα, ακτινοβολία, λοιμώξεις, διήθηση μυελού από νεόπλασμα αιματολογικό και μη)) Μη αποδοτική παραγωγή (π.χ έλλειψη Β12, φυλλικού) Αυξημένη περιφερική καταστροφή (π.χ υπερσπληνισμός) Συνδυασμός των παραπάνω

65 Ηωσινοφιλία Ηωσινόφιλα >450/μL Aιτίες: Ιδιοπαθές υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο Κληρονομική υπερηωσινοφιλία Παρασιτικά νοσήματα Αλλεργικά νοσήματα Πνευμονικά νοσήματα Συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα Δερματικά νοσήματα Νεοπλάσματα (αιματολογικά και μη)

66 Ηωσινοπενία Αιτίες: Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Λήψη κορτικοειδών Stress Τραύμα Έγκαυμα Έντονη σωματική άσκηση

67 Βασεοφιλία Βασεόφιλα>100/μL Aιτίες: Mυελουπερπλαστικά σύνδρομα Eλκώδης κολίτις Λοιμώξεις (ιοί, φυματίωση) Νόσος Hodgkin Νεοπλάσματα Kνίδωση Άσθμα Σπληνεκτομή Χρόνιες δερματοπάθειες Υποθυρεοειδισμός-μυξοίδημα

68 Βασεοπενία Αιτίες: Stress Λήψη κορτικοστεροειδών Κύηση Υπερθυρεοειδισμός Αντίδραση υπερευαισθησίας

69 Μονοκυττάρωση Μονοκύτταρα >1000/μL Aιτίες: Λοιμώξεις (πρωτοζωικές, ρικετσιακές, φυματίωση, βρουκέλλωση, σύφιλη, υποξεία ενδοκαρδίτις) Νεοπλάσματα (αιματολογικά και μη) Ρευματικά (αυτοάνοσα) νοσήματα Κοκκιωματώδη νοσήματα (σαρκοείδωση)

70 Μονοκυτοπενία Μονοκύτταρα <200/μL Αιτίες: Διήθηση μυελού από κακοήθη κύτταρα Συγγενής ασπληνία (αγενεσία, υποπλασία) Επίκτητη ασπληνία Τραυματική σπληνεκτομή Αυτόματη σπληνεκτομή Διήθηση σπληνός από νεοπλασματικό ιστό (π.χ. λευχαιμία εκ τριχωτών κυττάρων)

71 Διαταραχές λεμφοκυττάρων Λεμφοκυττάρωση (>5000/μL) Λοιμώδους αιτιολογίας Ιογενής (CMV, EBV, HIV, RV) Βακτηριακή (βρουκέλλα, TBC) Παρασιτική Nεοπλασματικής αιτιολογίας Xρονία λεμφογενής λευχαιμία Προλεμφοκυτταρική λευχαιμία NHL, HCL-variant Λεμφοπενία (<1000/μL) Απλαστική αναιμία ΧΜΘ, κορτικοειδή, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα HIV Συγγενείς ανοσοανεπάρκειες

72 Αιμοπετάλια Αιμοπετάλια: μικροί απύρηνοι δίσκοι ερυθροϊώδους χρώματος, τμήματα του πρωτοπλάσματος των μεγακαρυοκυττάρων Βασική αποστολή: πρωτογενής αιμόσταση X10 9 /L

73 Αιμοπετάλια Dense tubular system (Ca ++ ) mitochondria lysosomes Actin-filaments Canalicular system a-granules Glucogen stores d-granules

74 Φυσιολογική ροή του αίματος

75 Πρωτογενής αιμόσταση

76 Δευτερογενής αιμόσταση Fibrin formation

77 Αντιγόνα επιφανείας αιμοπεταλίων ABO-H Lewis I, i P HLA (A, B, ασθενώς C) Ανοσολογική αντοχή στη μετάγγιση αιμοπεταλίων Νεογνική αλλοάνοση θρομβοπενία Πορφύρα μετά από μετάγγιση Πυρετικές αντιδράσεις (σπάνια) Ηuman Platelet Antigens (HPA) Ανοσολογική αντοχή στη μετάγγιση αιμοπεταλίων Νεογνική αλλοάνοση θρομβοπενία Πορφύρα μετά από μετάγγιση

78 Διαταραχές αιμοπεταλίων Ποσοτικές: διαταραχή αριθμού Θρομβοπενία (< /μL) Επίκτητη Συγγενής Θρομβοκυττάρωση (> /μL) Ποιοτικές (θρομβοπάθεια): διαταραχή λειτουργίας

79 Επίκτητες θρομβοπενίες Ψευδείς Κακή αιμοληψία EDTA Mειωμένη παραγωγή Διήθηση μυελού από νεοπλασματικά κύτταρα Απλαστική αναιμία-mds-pnh Mυελοΐνωση ΧΜΘ, ακτινοβόληση μυελού Αυξημένη καταστροφή Ανοσολογικής αρχής (ΙΤP, δευτεροπαθείς άνοσες θρομβοπενίες, ΗΙΤ) Θρομβωτικές μικροαγγειοπάθειες (TΤΡ) Μηχανικής αιτιολογίας πλην ΤΜΑ Υπερσπληνισμός Αιμοφαγοκυττάρωση

80 Επίκτητες θρομβοπενίες Φάρμακα, χημικές ουσίες (αντιεπιληπτικά) Λοιμώξεις Διάχυτη ενδαγγειακή πήξη Κληρονομικές Συγγενείς θρομβοπενίες

81 Θρομβοκυτταρώσεις Πρωτοπαθείς Ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση Θρομβοκυττάρωση στα πλαίσια άλλου μυελουπερπλαστικού συνδρόμου Δευτεροπαθείς Ca Σιδηροπενική αναιμία Χρόνιες λοιμώξεις-φλεγμονές-αυτοάνοσα νοσήματα

82 Θρομβοπάθειες Κληρονομικές, συγγενείς Επίκτητες Νεφρική ανεπάρκεια Θυρεοειδοπάθειες Ηπατική ανεπάρκεια Ιατρογενείς (π.χ. αντι-αιμοπεταλιακά φάρμακα) Μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο

83 Διαταραχές πρωτοπαθούς αιμόστασης

84

85 Γενικά στοιχεία Ανοσολογία: η επιστήμη/ειδικότητα που μελετά τις κυτταρικές και μοριακές διεργασίες που συμβαίνουν όταν ο οργανισμός έρχεται αντιμέτωπος με ξένες ουσίες ή κύτταρα εισβολείς Ανοσία ή ανοσιακή απάντηση: η αντίδραση του οργανισμού σε κάθε εισβολή ξένης και επικίνδυνης ουσίας/κυττάρου/οργανισμού

86 Γενικά στοιχεία Μηχανισμοί ανοσίας: Μη ειδική ή φυσική Eιδική ή επίκτητη

87 Γενικά στοιχεία Mη ειδική ή φυσική ανοσία Φυσικοί φραγμοί (δέρμα, βλεννογόνοι) Φαγοκύτταρα (ΠΜΠ-μακροφάγα), αιμοπετάλια, ιστιοκύτταρα Διαλυτές ουσίες Συμπλήρωμα: Πρωτεΐνες του πλάσματος, που «συμπληρώνουν» την δράση των αντισωμάτων Λυσοζύμη Πρωτεΐνες οξείας φάσης (π.χ. CRP) Προσταγλανδίνες, λευκοτριένια, ισταμίνη, σεροτονίνη, PAF

88 Γενικά στοιχεία Εκδήλωση φυσικής ανοσίας: Φαγοκυττάρωση Οψωνοποίηση επένδυση κυττάρου-εισβολέα με: Αντισώματα Συμπλήρωμα Πρωτεΐνες οξείας φάσης, με συνέπεια τη λύση του κυττάρου-εισβολέα

89 Γενικά στοιχεία Ειδική ανοσία: Ειδικότητα (έναντι συγκεκριμένου αντιγόνου) Μνήμη (σε επανέκθεση στο ίδιο αντιγόνο) Παθητική (εμβολιασμός) ή ενεργητική Χυμική (Β-λεμφοκύτταρα) και κυτταρική (Τ-λεμφοκύτταρα αλλά και τα φαγοκύτταρα) 3 φάσεις: Αναγνώρισης Ενεργοποίησης Δραστική φάση

90 Ανατομία του ανοσολογικού συστήματος

91 Γενικά στοιχεία Αντιγόνο: ξένη ή ακόμα και ίδια ουσία που προκαλεί ειδική ανοσιακή απάντηση Μπορεί να είναι μικρόβιο, ιός, τοξίνη Αντίσωμα-ανοσοσφαιρίνη: πρωτεΐνη που απαράγεται από τον οργανισμό (Β-λεμφοκύτταρα και πλασματοκύτταρα), ως απάντηση στην παρουσία του αντιγόνου και έχει ειδικότητα να συνδέεται με αυτό

92 Ηλεκτροφόρηση λευκωμάτων ανοσοσφαιρίνες

93 Γενικά στοιχεία Χαρακτηριστικά του αντιγόνου: Ανοσογονικότητα: η ικανότητα μιας ξένης ουσίας να επάγει χυμική ή κυτταρική ανοσιακή απάντηση (αν μια ουσία του ίδιου του οργανισμού είναι ανοσογόνα, τότε μιλάμε για αυτοανοσία) Αντιγονικότητα: η ικανότητα μιας ουσίας να συνδέεται με άλλα μόρια και να καθίσταται έτσι ανοσογόνος Αλλεργιογονικότητα: η ικανότητα μιας ουσίας να προξενεί αλλεργική αντίδραση (αλλεργιογόνο) Aνοσολογική ανοχή: η ικανότητα μιας ουσίας να καταστέλλει την ανοσιακή απάντηση

94 Γενικά στοιχεία Χαρακτηριστικά του αντισώματος-ανοσοσφαιρίνης : Υπάρχουν 5 κύριες τάξεις των ανσοσφαιρινών IgG, IgA, IgM, IgE, IgD υποτάξεις: IgG (4) και IgA (2) IgG: περνάει τον πλακούντα, προκαλεί συγκολλήσεις ερυθών εξουδετερώνει ιούς/τοξίνες/μικρόβια, μεγάλη ημιπερίοδο ζωής IgM: δεν περνάει τον πλακούντα, παράγεται ως απάντηση 1 ης γραμμής IgA: κυρίως σε εκκρίσεις (σάλιο, δάκρυα, γάλα) IgE: συμμετέχει σε αντιδράσεις υπερευαισθησίας (άσθμα) IgD

95 Παραγωγή αντισωμάτων 95

96 Μείζον σύστημα ιστοσυμβατότητας Η αντιγονική ταυτότητα ενός οργανισμού καθορισμός του ιδίου (self) από το ξένο (non-self) HLA-class I: Kλασσικά: A, B, C Μη κλασσικά: E, F, G Έκφραση σε όλα τα εμπύρηνα κύτταρα HLA-class II: DR, DP, DQ Έκφραση από τα Β-κύτταρα, τα APCs και τα δενδριτικά κύτταρα

97 φαγοκυττάρωσε το αντιγόνο Αλληλουχία ανοσολογικής απάντησης 1. Φαγοκυττάρωση αντιγόνου από μακροφάγο 2. Παρουσίαση του αντιγόνου στα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα (CD4) 3. Διέγερση CD4-κυττάρων, πολλαπλασιασμός τους, παραγωγή μνημονικών Τ-κυττάρων 4. Με τη δράση της IL-2 ενεργοποιούνται και τα CD8-Τ-κύτταρα και αντιδρούν με αντιγονικούς επίτοπους της επιφάνειας κυττάρων-στόχων, που οδηγεί σε λύση του κυττάρου-στόχου: 5. Διέγερση Β-κυττάρου με δύο τρόπους: 1. Μέσω των βοηθητικών Τ Η 2-κυττάρων, διαφοροποίηση σε πλασματοκύτταρο ή Β-κύτταρο μνήμης έκκριση αντισωμάτων 2. Το Β-κύτταρο παράλληλα αναγνωρίζει και αντιδρά με το ελεύθερο αντιγόνο αλλά και με το αντιγόνο που παρουσιάζει το μακροφάγο που

98 Διαταραχές του ανοσολογικού συστήματος Αυτοανοσία : αδυναμία αναγνώρισης του ιδίου από το ξένο ερυθυματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα Υπερευαισθησία: έντονη απάντηση σε μη βλαβερό ερέθισμα Διαταραχές ανοσολογικού συστήματος (λοιμώξεις) πρωτοπαθείς : συγγενείς δευτεροπαθείς: AIDS 98

99 Διαταραχές του ανοσολογικού συστήματος ~αλλεργίες~ - Το ανοσολογικό σύστημα «κατά λάθος» αναγνωρίζει «άκακες» ξένες ουσίες ως σοβαρή απειλή - Ξεκινάει ανοσολογική απάντηση που προκαλεί φτέρνισμα, ρινική καταρροή, και δακρύρροια - Τα αντιισταμινικά μπλοκάρουν τη δράση της ισταμίνης κι ανακουφίζουν από τα συμπτώματα

100