Πανελλήνιο Παιδοψυχιατρικό Συνέδριο

Transcript

1 7 o Πανελλήνιο Παιδοψυχιατρικό Συνέδριο Κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους: φύση, ανατροφή, κοινωνία ΜΑΪΟΥ 2011 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ HELLENIC SOCIETY OF CHILD & ADOLESCENT PSYCHIATRY βιβλίο περιλήψεων

2 ΜΑΪΟΥ 2011 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 29 ΣΤ17 Κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους: Διαφορετικοί πληθυσμοί, διαφορετικές αιτίες. Συντονιστής: Γεράσιμος Κολαΐτης Νεότερα δεδομένα στην κατάθλιψη παιδιών και εφήβων. Γεράσιμος Κολαΐτης Η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους αποτελεί ένα ολοένα και μεγαλύτερο βάρος στα νέα άτομα, τις οικογένειές τους και τις κοινωνίες, καθώς και μια μεγάλη πρόκληση για τα συστήματα υγείας. Παρουσιάζονται στοιχεία από τεκμηριωμένες μελέτες της κατάθλιψης σε διαφορετικούς πληθυσμούς παιδιών και εφήβων: παιδοψυχιατρικό κλινικό πληθυσμό που νοσηλεύεται, κλινικό εξωτερικό πληθυσμό, παιδιατρικό κλινικό με χρόνιο νόσημα, πληθυσμό παιδιών που γεννήθηκαν με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και εθνικό δείγμα (επιδημιολογική μελέτη). Κατάθλιψη και συναφή σε πληθυσμό νοσηλευόμενων παιδιών και εφήβων σε ψυχιατρική μονάδα: Ένα ολοένα αυξανόμενο φαινόμενο. Στέλλα Χαριτάκη Εισαγωγή: Οι διαταραχές κατάθλιψης αποτελούν σημαντικό μέρος των παιδιών και εφήβων που νοσηλεύονται στη Μονάδα Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας της Πανεπιστημιακής Παιδοψυχιατρικής Κλινικής, στο Γεν. Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», από την έναρξη της λειτουργίας της το Ιδιαίτερα την τελευταία διετία τα καταθλιπτικά και συναφή συμπτώματα αποτέλεσαν πάνω από το 40% των εισαγωγών. Υλικό και μέθοδος: Μελετήθηκαν τα νοσηλευθέντα περιστατικά της τελευταίας διετίας ( ) και έγινε σύγκρισή τους με το αντίστοιχο κλινικό δείγμα της Μονάδας την προηγούμενη διετία ( ) και δέκα χρόνια πριν ( ). Αποτελέσματα: Βρέθηκε αύξηση της αναλογίας της κατάθλιψης στα νοσηλευόμενα παιδιά, αύξηση της βαρύτητας της συμπτωματολογίας, συχνότερη εμφάνιση απόπειρας αυτοκτονίας ή/και αυτοκτονικού ιδεασμού, μικρότερη ηλικία και υψηλότερα ποσοστά συνοσηρότητας (κυρίως με διαταραχές διαγωγής) και με συνοδά ψυχοκοινωνικά στην οικογένεια. Σημειώνεται ότι αντίστοιχη αύξηση έχει παρατηρηθεί και στα αιτήματα για νοσηλεία. Συμπεράσματα: Τα παραπάνω αποτελέσματα (αν και υπόκεινται σε περιορισμούς ως προς την εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων λόγω των πολλαπλών επιδράσεων που υφίστανται), είναι χρήσιμα, μεταξύ άλλων, για την ενίσχυση της διαπίστωσης της αυξανόμενης επιβάρυνσης του νεαρού πληθυσμού με κατάθλιψη και την ανάγκη καλύτερης οργάνωσης και υλοποίησης παιδοψυχιατρικών δομών και ιδιαίτερα τμημάτων νοσηλείας. Κατάθλιψη και συναισθήματος και συμπεριφοράς παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα: Αποτελέσματα επιδημιολογικής μελέτης σε εθνικό δείγμα. Γιώργος Γιαννακόπουλος 1,2,, Χριστίνα Δημητρακάκη 1, Χαρά Τζαβάρα 1, Μαρία Καζαντζή 1, Κώστας Μίχας 1, Γεράσιμος Κολαΐτης 2, Ιωάννης Τσιάντης 3, Γιάννης Τούντας 1 Σκοπός της μελέτης: Η εκτίμηση του επιπολασμού των καταθλιπτικών συμπτωμάτων των παιδιών και των προβλημάτων συναισθήματος και συμπεριφοράς των εφήβων στην Ελλάδα και η μελέτη των χαρακτηριστικών των παιδιών και εφήβων σε κίνδυνο. Υλικό και μέθοδος: Εθνικό αντιπροσωπευτικό δείγμα 548 παιδιών (46.53% αγόρια, μέση ηλικία: έτη, σταθερή απόκλιση: 1.17) και 1194 εφήβων (40.07% αγόρια, μέση ηλικία: έτη, σταθερή απόκλιση: 1.70) συμπλήρωσαν αντίστοιχα τα ερωτηματολόγια Children s Depression Inventory (CDI) και Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) παράλληλα με άλλα ερωτηματολόγια. Αποτελέσματα: Μεταξύ των παιδιών, 6.35% των αγοριών και 12.94% των κοριτσιών εμφάνισαν σοβαρό κίνδυνο για κατάθλιψη (βαθμολογία CDI 15). Η επίδραση του φύλου στην εμφάνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων ήταν σημαντική (p < 0.05). Αντίθετα, η επίδραση της ηλικίας και της αλληλεπίδρασης φύλο x ηλικία δεν εμφάνισε στατιστικά σημαντική διαφορά. Οι κοινωνικο-οικονομικές διαφορές στα καταθλιπτικά συμπτώματα βρέθηκαν σημαντικές (p = 0.03), με τα παιδιά υψηλού επιπέδου να αναφέρουν λιγότερα συμπτώματα από τα παιδιά χαμηλού και μέσου κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Μεταξύ των εφήβων, 8.79% των αγοριών και 7.63% των κοριτσιών εμφάνισαν παθολογικά συναισθήματος και συμπεριφοράς (βαθμολογία SDQ 19). Τα κορίτσια ανέφεραν περισσότερα συναισθήματος (αυξανόμενα με την πρόοδο της ηλικίας) από τα αγόρια (p < 0.05). Οι μεγαλύτεροι έφηβοι (16-18 ετών) ανέφεραν περισσότερα διαγωγής και υπερκινητικότηταςαπροσεξίας (p < 0.05). Οι έφηβοι υψηλού και μέσου κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου ανέφεραν περισσότερα συναισθήματος, υπερκινητικότηταςαπροσεξίας και με συνομηλίκους από τους εφήβους χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου (p < 0.05). H προβληματική σχέση με τους γονείς,

3 ΜΑΪΟΥ 2011 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 30 η έκπτωση ψυχικής υγείας της μητέρας και η μη έγγαμη κατάσταση των γονέων αύξαναν σημαντικά (κατά 0.52, 0.97 και 2.57 φορές αντίστοιχα) την πιθανότητα για οριακά και παθολογικά συναισθήματος και συμπεριφοράς των εφήβων (SDQ 17). Περισσότερα συναισθήματος και συμπεριφοράς αύξαναν κατά 1.13 φορές την πιθανότητα για κάπνισμα, ενώ τα παθολογικά αύξαναν κατά 2.95 φορές την πιθανότητα για νοσηλεία του εφήβου το τελευταίο έτος. Συμπεράσματα: Τα παρόντα ευρήματα παρέχουν πληροφορίες χρήσιμες για την πρακτική στο πεδίο της παιδικής και εφηβικής υγείας στους επαγγελματίες υγείας, τους εκπαιδευτικούς και τα κέντρα λήψης αποφάσεων για τη χάραξη πολιτικών στην Ελλάδα. Σχολική λειτουργικότητα παιδιών και εφήβων με κατάθλιψη: Αποτελέσματα διακρατικής μελέτης. Bασιλική Mουλλά Εισαγωγή: Η λειτουργικότητα στο σχολείο αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων. Η ομαλή σχολική λειτουργικότητα είναι δείκτης κοινωνικής αλληλεπίδρασης και διευκολύνει τη γνωστική, κοινωνική και ηθική ωρίμανση των παιδιών και των εφήβων. Σκοπός της μελέτης: Το αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι η διερεύνηση των σχέσεων της κατάθλιψης με τη σχολική λειτουργικότητα και δυσλειτουργία. Υλικό και μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 26 παιδιά ηλικίας ετών, με διάγνωση «καταθλιπτική διαταραχή», τα οποία συμμετείχαν στην Ευρωπαϊκή Έρευνα του προγράμματος BIOMED για την παιδική κατάθλιψη. Παράγοντες όπως η μειωμένη ακαδημαϊκή επίδοση, οι δυσκολίες συμμετοχής στην ομάδα των συνομηλίκων, η έλλειψη ενδιαφέροντος για το σχολείο, το άγχος, τα συμπεριφοράς και η μη αποδοχή των παιδιών εκ μέρους των εκπαιδευτικών επιβαρύνουν τη σχολική δυσλειτουργία των καταθλιπτικών παιδιών και εφήβων. Το φύλο και η ηλικία (προεφηβεία-εφηβεία) αποτέλεσαν τις ανεξάρτητες μεταβλητές του δείγματος. Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι σοβαρότερες δυσκολίες στη σχολική λειτουργικότητα βρέθηκαν στην ηλικιακή ομάδα των εφήβων 12+ χρονών. Ως προς το φύλο, τα κορίτσια με κατάθλιψη παρουσιάζουν σε κάποιο επίπεδο καλύτερη σχολική λειτουργικότητα από τα αγόρια. Συμπεράσματα: Τα ευρήματα της στατιστικής ανάλυσης επιβεβαιώνουν ότι τα παιδιά είναι καλύτεροι εκτιμητές των δυσκολιών στο σχολείο από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Η έγκαιρη αναγνώριση της σχολικής δυσλειτουργίας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη διαχείριση αυτών των δυσκολιών από τους γονείς, τους επαγγελματίες υγείας και τους εκπαιδευτικούς. Ψυχοκοινωνική και γνωστική λειτουργία παιδιών με νεφρωσικό σύνδρομο που έχουν υποβληθεί σε μακροχρόνια θεραπεία με κορτικοστεροειδή. Γιουρούκου Ε., Μάντη Π., Γεωργάκη Ε., Στεφανίδης Κ. 4, Στεργίου Ν., Μιτσιώνη Μ. 4, Κολαΐτης Γ., Χρούσος Γ., Μαγιάκου ΜΑ. Εισαγωγή: Η χρόνια θεραπεία με κορτικοστεροειδή συνδέεται συχνά με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης προβλημάτων συναισθήματος/συμπεριφοράς, καθώς και γνωστικών δυσκολιών. Σκοπός της μελέτης: να διερευνηθεί η ψυχοκοινωνική και γνωστική λειτουργία παιδιών με Νεφρωσικό Σύνδρομο (ΝΣ) που έχουν υποβληθεί σε χρόνια θεραπεία με κορτικοστεροειδή. Υλικό και μέθοδος: Στην μελέτη συμμετείχαν 41 παιδιά με ΝΣ (μέση ηλικία 8 περίπου ετών). Η ομάδα ελέγχου περιελάμβανε 42 παιδιά αντίστοιχης ηλικίας με ελεύθερο ιατρικό ιστορικό. Η αξιολόγηση όλων των παιδιών περιελάμβανε την λήψη αναλυτικού ιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση. Προκειμένου να διερευνηθούν τα συναισθήματος/συμπεριφοράς χορηγήθηκε το ερωτηματολόγιο CBCL, καθώς και τα ερωτηματολόγια SCARED και CDI που αξιολογούν συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης αντίστοιχα. Για την διερεύνηση των γνωστικών λειτουργιών χορηγήθηκε η δοκιμασία WISC-III, και δοκιμασίες αξιολόγησης της προσοχής (Sustained Attention), της μνήμης (Associated Pairs) και των εκτελεστικών λειτουργιών (FAS). Αποτελέσματα: Τα παιδιά με ΝΣ ανέφεραν περισσότερα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου στις εξής υποκλίμακες του CBCL: σωματικές ενοχλήσεις, κοινωνικά, σκέψης και συγκέντρωσης, μεγαλύτερη απόσυρση και μεγαλύτερη επιθετική συμπεριφορά. Συνολικά ανέφεραν περισσότερα εσωτερίκευσης και εξωτερίκευσης. Δεν βρέθηκαν διαφορές στις απαντήσεις των παιδιών στα ερωτηματολόγια SCARED και CDI. Ως προς τις γνωστικές λειτουργίες, βρέθηκε ότι ο μέσος δείκτης νοημοσύνης των παιδιών με ΝΣ ήταν μεν χαμηλότερος από τον μέσο δείκτη νοημοσύνης των παιδιών της ομάδας ελέγχου, ωστόσο παρέμενε μέσα στα πλαίσια του φυσιολογικού εύρους. Δεν βρέθηκαν διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες ως προς την επίδοσή τους στις δοκιμασίες της μνήμης, της προσοχής και των εκτελεστικών λειτουργιών. Συμπεράσματα: Η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών συνδέεται με πιθανό αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων συναισθήματος/ συμπεριφοράς αλλά όχι γνωστικών δυσλειτουργιών.

4 Κατάθλιψη και συναισθήματος & συμπεριφοράς παιδιών & εφήβων στην Ελλάδα: Αποτελέσματα επιδημιολογικής μελέτης σε εθνικό δείγμα Δρ. Γ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Παιδοψυχίατρος Επιστημονική Υπευθυνότητα: Γ. ΤΟΥΝΤΑΣ, Χ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Συνεργαζόμενοι φορείς: Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» Νοσοκομείο Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού & του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ)

5 ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ Εργαλείο μέτρησης Μεταβλητή # Strengths & Difficulties Questionnaire (SDQ; Goodman, 1997) Προβλήματα συναισθήματος & συμπεριφοράς 25 Family Affluence Scale (FAS; Currie, Elton, Todd, & Platt,1997) Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο 4 Oslo Three-Item Social Support Scale (Brevik & Dalgard, 1996) Social Adjustment Scale (SAS; published in McDowell & Newell, 1996) Κοινωνική υποστήριξη 3 Σχέση γονέα-παιδιού 5 Short Form 12 Health Survey (SF-12; Ware, Kosinski, & Keller, 1996) Σωματική & ψυχική ευεξία γονέα 12 KIDSCREEN-10, -52 Health-Related Quality of Life Questionnaire (KIDSCREEN Group Europe, 2006; Ravens-Sieberer et al., 2005) Ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία 10, 52

6 Δείγμα Ν Ευρώπη = n Ελλάδα = μέση ηλικία = 14.4 : 3 : 2

7 % Κατανομή κατά κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο στον Ελληνικό πληθυσμό Χαμηλό Μέσο Υψηλό Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο

8 Δια-κρατικά ποσοστά προβλημάτων συναισθήματος & συμπεριφοράς Σύνολο (n=15 945) Ελλάδα (n=1 174) Ηνωμένο Βασίλειο (n=916) Γερμανία (n=113) Ουγγαρία (n=1859) Ελβετία (n=1121) 15 % Οριακά Παθολογικά

9 Δια-κρατικά ποσοστά προβλημάτων συναισθήματος & συμπεριφοράς κατά φύλο % Κορίτσια με παθολογικά Αγόρια με παθολογικά Κορίτσια με οριακά Αγόρια με οριακά

10 Σύνολο Ελλάδα Ολλανδία Δια-κρατικά ποσοστά προβλημάτων συναισθήματος & συμπεριφοράς κατά ηλικία % ετών με παθολογικά ετών με παθολογικά ετών με οριακά

11 Βαθμολογία SDQ Επίπεδα προβλημάτων συναισθήματος & συμπεριφοράς κατά φύλο & ηλικία Σύνολο Κορίτσια ετών Αγόρια ετών Κορίτσια ετών Αγόρια ετών

12 Λογαριθμική παλινδρόμηση της συνολικής βαθμολογίας του SDQ σε δυνητικούς παράγοντες προστασίας & κινδύνου: Αποτελέσματα στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό πληθυσμό Ηλικία Ψυχική υγεία γονέα Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Μέσο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Μικρή κοινωνική υποστήριξη Χαμηλής ποιότητας σχέση γονέαπαιδιού Σύνολο % CI inf % CI sup Ελλάδα

13 Η συνολική βαθμολογία του SDQ (σε κατηγορίες) είναι η εξαρτημένη μεταβλητή (0-16 ως τιμή αναφοράς) Λογαριθμική παλινδρόμηση της συνολικής βαθμολογίας του SDQ σε δυνητικούς οικογενειακούς παράγοντες προστασίας & κινδύνου Επεξηγηματικές μεταβλητές Σχέση μητέραςπαιδιού (φυσιολογικές/ καλές έναντι κακών) Ηλικία εφήβου (ανά έτος) Ψυχική υγεία μητέρας (ανά μονάδα βαθμολογίας του SF-12 MCS) Οικογενειακή κατάσταση των γονέων (διαζευγμένοι/σε διάσταση/ελεύθε ροι/χήροι έναντι παντρεμένων) OR 95% CI p

14 Βαθμολογία SDQ Επίπεδα προβλημάτων συναισθήματος και συμπεριφοράς και κάπνισμα p <.001 p <.001 p <.001 Κάπνισμα Μη κάπνισμα

15 Χρήση υπηρεσιών υγείας και συναισθήματος & συμπεριφοράς % 10 5 κανονικά οριακά 0 Επίσκεψη σε επαγγελματία υγείας τον τελευταίο μήνα Νοσηλεία το τελευταίο έτος παθολογικά

16 Η ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία & τα συναισθήματος & συμπεριφοράς Κανονικά Κατάσταση ψυχικής υγείας Οριακά Παθολογικά f -effect size measure Σύνολο Γερμανία Ισπανία Ολλανδία Αυστρία Ην. Βασίλειο Γαλλία Ελβετία Ουγγαρία Ελλάδα Τσεχία Πολωνία Σουηδία

17 Ποσοστά καταθλιπτικής συμπτωματολογίας κατά φύλο (Ν = 538, αγόρια = 46.8%) % Σύνολο 5 0 Κορίτσια Αγόρια CDI 15

18 Ποσοστά καταθλιπτικής συμπτωματολογίας κατά ηλικία (Ν = 538, μέση ηλικία = έτη, SD = έτη) 12 % Σύνολο 8 ετών 9 ετών 10 ετών 11 ετών 12 ετών CDI 15

19 Ποσοστά καταθλιπτικής συμπτωματολογίας κατά κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο ( Ν = 538, χαμηλό = 27.3%, μέσο = 48.9%, υψηλό = 23.8%) 15 % Σύνολο Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Μεσαίο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο CDI 15

20 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Giannakopoulos G, Kazantzi M, Dimitrakaki C, Tsiantis J, Kolaitis G, Tountas Y (2009) Screening for children s depression symptoms in Greece: the use of the Children s Depression Inventory in a nation-wide school-based sample. European Child and Adolescent Psychiatry, 18, Giannakopoulos G, Mihas C, Dimitrakaki C, Tountas Y (2009) Family correlates of adolescents emotional/behavioural problems: evidence from a Greek schoolbased sample. Acta Paediatrica, 98, Giannakopoulos G, Tzavara C, Dimitrakaki C, Kolaitis G, Rotsika V, Tountas Y (2009) The factor structure of the Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) in Greek adolescents. Annals of General Psychiatry, 26, 20 Giannakopoulos G, Tzavara C, Dimitrakaki C, Kolaitis G, Rotsika V, Tountas Y (2010) Emotional, behavioural problems and cigarette smoking in adolescence: findings of a Greek cross-sectional study. BMC Public Health, 10, 57 Giannakopoulos G, Tzavara C, Dimitrakaki C, Ravens-Sieberer U, Tountas Y (2010) Adolescent health care use: investigating related determinants in Greece. Journal of Adolescence, 33, Giannakopoulos, G., Kazantzi, M., Dimitrakaki, C., Tsiantis, J., Kolaitis, G., Tountas, Y. (2009). Screening for children's depression symptoms in Greece: The use of the Children's Depression Inventory (CDI) in a nation-wide schoolbased sample. European Child and Adolescent Psychiatry, 18, Ravens-Sieberer, U., Erhart, M., Gosch, A., Wille, N., and The European KIDSCREEN Group. (2008). Mental Health of Children and Adolescents in 12 European Countries Results from the European KIDSCREEN Study. Clinical Psychology and Psychotherapy, 15,