ΑΝΑΤΟΜΙΑ- ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ. Δρ Ρούγγας Κων., MD, FEBOph. Δντής Οφθ/κής Κλινικής Νοσ.

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΝΑΤΟΜΙΑ- ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ. Δρ Ρούγγας Κων., MD, FEBOph. Δντής Οφθ/κής Κλινικής Νοσ."

Καλλικράτης Κορωναίος
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ- ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ Δρ Ρούγγας Κων., MD, FEBOph Δντής Οφθ/κής Κλινικής Νοσ. «Άγιος Σάββας» 28/9/2010 Κ.Οφ.Κ.Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι γνώσεις ενός Οφθαλμιάτρου όσον αφορά τα νευρικά κέντρα και τις νευρικές οδούς περιλαμβάνει: α) Την οπτική οδό (Οπτικό νεύρο, οπτικό χίασμα, οπτική ταινία, έξω γονατώδη σώματα, οπτική ακτινοβολία, ινιακός φλοιός), β) Τους μηχανισμούς της οφθαλμοκινητικότητας (μεσεγκέφαλος, γέφυρα, συζυγίες ΙΙΙ, IV, VI, υπερπyρηνικές και διαπυρηνικές επιδράσεις), γ) Την κινητική νεύρωση βλεφάρων (προσωπικό νεύρο), δ) Την αισθητική νεύρωση (Τρίδυμο νεύρο), ε) Την επίδραση του αυτόνομου Ν.Σ. (κόρη, μυς του Muller). Στο κεφάλαιο αυτό θα ασχοληθούμε με την ανατομία, την αδρή φυσιολογία και τις αλλαγές στα οπτικά πεδία που προέρχονται από βλάβες στην πορεία της οπτικής οδού. Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με τους όγκους του οπτικού νεύρου. Α. ΟΠΤΙΚΗ ΟΔΟΣ (Σχήμα 1) Ι. ΟΠΤΙΚΟ ΝΕΥΡΟ: Το οπτικό νεύρο (ΟΝ) ανατομικά αποτελείται από 4 μέρη: α) Το ενδοκρανιακό (προχιασματικό) μήκους περίπου 10 χιλ. β) Το ενδοτρηματικό, μήκους 5 6 χιλ. γ) Το ενδοκογχικό, μήκους 25 χιλ., και δ) Το ενδοβολβικό, μήκους 1,5 χιλ. Η διάμετρός του είναι 1,5 (ενδοβολβικό) 8 χιλ. (προχιασματικό). Κατά την ενδοκογχική και ενδοτρηματική του πορεία περιβάλλεται και από τις τρείς μήνιγγες. Κατά την δίοδό του από το οπτικό τρήμα η σκληρά μήνιγγα που το συνοδεύει συμφύεται στέρεα με το περιόστεο, και με τον δακτύλιο του Zinn. Αποτελείται α) από τους άξονες των γαγγλιακών κυττάρων, που είναι επιφορτισμένοι με την μεταφορά του νευρικού (οπτικού) ερεθίσματος, β) από αστροκύτταρα, που έχουν την ευθύνη της τροφοδοσίας των αξόνων, και της διατήρησης σε καλή λειτουργική κατάσταση της αντλίας Να+ και της αξοπλασμικής κυκλοφορίας, και γ) από ολιγοδενδροκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την τροφοδοσία και καλή κατάσταση των ελύτρων των αξόνων. Τα δυο τελευταία είναι τα νευρογλοιακά κύτταρα.

β) Τους μηχανισμούς της οφθαλμοκινητικότητας (μεσεγκέφαλος, γέφυρα, συζυγίες ΙΙΙ, IV, VI, υπερπyρηνικές και διαπυρηνικές επιδράσεις), γ) Την κινητική νεύρωση βλεφάρων (προσωπικό νεύρο), δ) Την

2 ΙΙ. ΟΠΤΙΚΟ ΧΙΑΣΜΑ. (Σχήμα 2) Το οπτικό χίασμα βρίσκεται κάτω από το έδαφος της 3 ης κοιλίας και εφάπτεται του μίσχου της υπόφυσης και του εξαγώνου του Willis. Έχει εύρος 13 χιλ. και πάχος 8 χιλ. περίπου. Σ αυτό καταλήγουν τα δυο οπτικά νεύρα και οι οπτικοί άξονες που προέρχονται από την ρινική πλευρά του αμφιβληστροειδούς του κάθε ματιού (και επομένως αφορούν την κροταφική πλευρά του οπτικού πεδίου) χιάζονται (μεταπηδούν) προς την απέναντι (αντίστοιχη) πλευρά του χιάσματος, όπου συναντούν τους μη χιαζόμενους άξονες που προέρχονται από την κροταφική πλευρά του αμφιβληστροειδούς του άλλου ματιού (και επομένως αφορούν την ρινική πλευρά του οπτικού του πεδίου), για να σχηματίσουν τις οπτικές ταινίες. ΙΙΙ. ΟΠΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ. Η κάθε οπτική ταινία περιβάλει τον υποθάλαμο, την τρίτη κοιλία και τον μεσεγκέφαλο και καταλήγει στο σύστοιχο έξω γονατώδες σώμα. Ίνες προερχόμενες από τις οπτικές ταινίες και τα έξω γονατώδη σώματα εισέρχονται στον μεσεγκέφαλο και αποτελούν μέρος του κεντρομόλου τόξου των κορικών αντανακλαστικών. IV. ΕΞΩ ΓΟΝΑΤΩΔΕΣ ΣΩΜΑ. (Σχήμα 3) Στα Ε.Γ. σώματα εδράζονται νευρώνες διατεταγμένοι σε 6 στοιβάδες αριθμούμενες από την κοιλιακή προς την ραχιαία (έξω) πλευρά τους. Εκεί γίνεται σύναψη των αξόνων των γαγγλιακών κυττάρων με τους νευρώνες αυτούς. Οι στιβάδες 1, 4 και 6 δέχονται τις χιασμένες ίνες και οι 2, 3 και 5 τις αχίαστες. Από εδώ ξεκινούν οι νευρίτες των κυττάρων των Ε.Γ.Σ. που σχηματίζουν τις οπτικές ακτινοβολίες. V. ΟΠΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ. (Σχήμα 4) Από τα Ε.Γ.Σ. ξεκινούν οι οπτικές ακτινοβολίες που, ανοιγόμενες σαν βεντάλιες διαγράφουν μια καμπύλη περιβάλλουσες το κάτω κέρας των πλαγίων κοιλιών και πορεύονται προς τα πίσω, διαχωριζόμενες αδρά σε δυο δέσμες (άνω και κάτω), για να καταλήξουν στον ινιακό φλοιό (στα πεδία 17, 18 και 19 κατά Brodmann). ΝΕΥΡΙΤΕΣ. Επομένως, τα νευρικά κύτταρα που ακολουθούν μετά τους φωτοϋποδοχείς και τα δίπολα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς και αποτελούν την οπτική νευρική οδό είναι: α) Τα γαγγλιακά κύτταρα, που οι άξονές τους αποτελούν την στοιβάδα των νευρικών ινών, το οπτικό νεύρο, το χίασμα, την οπτική ταινία και καταλήγουν σε σύναψη με τους νευρίτες των Ε.Γ.Σ. (αμφιβληστροειδο-θαλαμική δέσμη), β) Οι νευρίτες των Ε.Γ.Σ., που οι άξονές τους σχηματίζουν τις οπτικές ακτινοβολίες (θαλαμο-φλοιώδης δέσμη) και συνάπτονται με γ) τα κύτταρα του ινιαλού φλοιού (κυρίως της στοιβάδας IV). Όλοι οι νευρίτες περιβάλλονται από έλυτρα μυελίνης, που εξασφαλίζουν την ταχύτατη μεταφορά του οπτικού νευρικού ερεθίσματος. ΑΓΓΕΙΩΣΗ. Α. Η αγγείωση του οπτικού νεύρου γίνεται από την οφθαλμική αρτηρία, κλάδο της έσω καρωτίδος, που διέρχεται μαζί του από το οπτικό τρήμα(στην άνω έξω πλευρά του) και ακολούθως δίνει σαν κλάδους, την

Σ αυτό καταλήγουν τα δυο οπτικά νεύρα και οι οπτικοί άξονες που προέρχονται από την ρινική πλευρά του αμφιβληστροειδούς του κάθε ματιού (και επομένως αφορούν την κροταφική πλευρά του οπτικού πεδίου)

3 κεντρική αρτηρία του αμφ/δούς (για το οπτικό νεύρο) και τις οπίσθιες ακτινοειδείς αρτηρίες (για τις μήνιγγες). (Σχήμα 5) Β. Το χίασμα αγγειώνεται από το εξάγωνο του Willis και τη μέση εγκεφαλική αρτηρία. (Σχήμα6). Γ. Οι οπτικές ταινίες αγγειώνονται από κλάδους των μέσων και της οπισθίων εγκεφαλικών αρτηριών. Δ. Οι οπτικές ακτινοβολίες και Ε. Ο ινιακός φλοιός αγγειώνονται από αναστομούμενους κλάδους της οπίσθιας εγκεφαλικής αρτηρίας. Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΟΣ. Αυτή γίνεται με την αντλία Να+ - Κ+ και με τους νευροδιαβιβαστές στις νευρικές συνάψεις (κυρίως ακετυλχολίνης). Στις αμμύελες νευρικές ίνες η μεταφορά γίνεται αργά, ενώ στις εμμύελες γίνεται έως και 40 φορές ταχύτερα (αλματωδώς) με τους κόμβους του Ranvier, που βρίσκονται στις συνενώσεις των ελύτρων της μυελίνης. (Σχήμα7). Η αξοπλασμική κυκλοφορία (ταχεία, βραδεία και ανάστροφη μεταφορά ενζύμων και πρωτεϊνών) έμμεσα μόνο συμμετέχει, διατηρώντας την καλή λειτουργική κατάσταση του νευράξονα. ΒΛΑΒΕΣ ΚΑΙ ΟΠΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ. Επομένως, εύκολα συνάγεται η σχέση κάποιας βλάβης στην πορεία της οπτικής οδού (αγγειακής, φλεγμονώδους ή χωροκατακτητικής), με την επακόλουθη αλλοίωση στα οπτικά πεδία. Α. Βλάβη στο ένα οπτικό νεύρο βλάβη στο οπτικό πεδίο του σύστοιχου οφθαλμού. Β. Βλάβη στο χίασμα αμφοτερόπλευρη συμμετρική (συνήθως αμφικροταφική) ημιανοψία. Γ. Βλάβη πίσω από το χίασμα: α) Εκτεταμένη αμφοτερόπλευρη αντίστοιχη (αφορώσα την απέναντι πλευρά του Ο.Π.) ημιανοψία β) Πίσω χαμηλά αμφοτερόπλευρη αντίστοιχη ανώτερη τεταρτοκυκλική ημιανοψία γ) Πίσω ψηλά αμφοτερόπλευρη αντίστοι κατώτερη τεταρτοκυκλική ημιανοψία. Στις βλάβες της οπτικής ακτινοβολίας διατηρείται η ωχρική όραση. Δ. Βλάβη στον οπτικό φλοιό: α) Μικρής έκτασης ετερόπλευρη αμφοτερόπλερο αντίστοιχο κεντρικό ημιανοπτικό σκότωμα. β) Εκτεταμένη αμφοτερόπλευρη φλοιώδης τύφλωση, συνοδευόμενη από αγνωσία της τύφλωσης. ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ Φλεγμονές Κληρονομικές Καλοήθης Ενδοκράνια Υπέρταση

Οι οπτικές ακτινοβολίες και Ε. Ο ινιακός φλοιός αγγειώνονται από αναστομούμενους κλάδους της οπίσθιας εγκεφαλικής αρτηρίας. Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΟΣ.

4 Αγγειακές Παθήσεις Νεοπλασματικοί Όγκοι Τραύματα Τοξικές Νευροπάθειες ΚΥΡΙΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ Οπτική Οξύτητα Χρωματική Αντίληψη Κορικά Ανταν/κά Οφθαλμοσκόπιση Απλή Ακτινογραφία Φλουοραγγειογραφία ΠΔΙΛ Αξονική Τομογραφία ΟΚΝ Μαγνητική» Οπτικά Πεδία OCT, HRT κλπ Σχήμα 1: Η οπτική οδός.

Αντίληψη Κορικά Ανταν/κά Οφθαλμοσκόπιση Απλή Ακτινογραφία Φλουοραγγειογραφία

5 Σχήμα 2: Το οπτικό χίασμα. Σχήμα 3: Στοιβάδες νευρικών κυττάρων στο έξω γονατώδες σώμα.

6 Σχήμα 4: Η πορεία της οπτικής ακτινοβολίας, γύρω από το κάτω κέρας της 3 ης κοιλίας προς τον ινιακό φλοιό. Σχήμα 5: Η αγγείωση του οπτικού νεύρου. (ΚΑΑ= Κεντρ. Αρτ Αμφ/δούς, ΟΑΑ= Οπ. Ακτινοειδείς Αρτ., ΚΖ= Κύκλος Ζινν Χάλλερ).

Σχήμα 5: Η αγγείωση του οπτικού νεύρου. (ΚΑΑ= Κεντρ.

7 Σχήμα 6: Εξάγωνο του Willis, Οφθαλμική αρτηρία και κλάδοι της. Σχήμα 7: Πορεία νευρικής ώσης και αξοπλασμικής ροής σε εμμύελες νευρικές ίνες.

Σχετικά έγγραφα

Οπτική οδός. Έξω γονατώδες σώµα. Οπτική ακτινοβολία

Οπτική οδός. Έξω γονατώδες σώµα. Οπτική ακτινοβολία Όραση Γ Όραση Οπτική οδός Έξω γονατώδες σώµα Οπτική ακτινοβολία Οπτικό χίασµα: Οι ίνες από το ρινικό ηµιµόριο περνούν στην αντίπλευρη οπτική οδό ενώ τα κροταφικά ηµιµόρια δεν χιάζονται. Εποµένως κάθε οπτική