ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΠΑΡΚΟΥΣ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ανάπτυξη Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας (ΜΑΕ)

Transcript

1 ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΡΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΠΑΡΚΟΥΣ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ανάπτυξη Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας (ΜΑΕ) 1. Εισαγωγή Η ΡΑΕ θέτει σήμερα σε δημόσια διαβούλευση την τελική της πρόταση για την αναμόρφωση του Μηχανισμού Διασφάλισης Επαρκούς Ισχύος (ΜΔΕΙ) στο διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας μας. Η τελική αυτή πρόταση της Αρχής λαμβάνει υπ όψη της: Τα αποτελέσματα της πρώτης δημόσιας διαβούλευσης, την οποία η ΡΑΕ διενήργησε μεταξύ και , επί της αρχικής της πρότασης για την αναδιοργάνωση του ΜΔΕΙ. Τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: α) «Πραγμάτωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και πλήρης αξιοποίηση της δημόσιας παρέμβασης» [C(2013) 7243 final/ ], καθώς και το σχετικό κείμενο εργασίας «Επάρκεια ισχύος στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας - Κατευθύνσεις σχετικά με τη δημόσια παρέμβαση» [SWD(2013) 438 final/ ], και β) «Κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας ( )» [2014/C 200/01]. Τα συμπεράσματα της πρόσφατης (Νοέμβριος 2014) Μελέτης Επάρκειας Ισχύος («Electricity Generation Adequacy Study Report for the Greek Interconnected System for years »), η οποία υποβλήθηκε στη ΡΑΕ από το Διαχειριστή του Συστήματος, ΑΔΜΗΕ Α.Ε. [Συνημμένο]. Η μελέτη αυτή εξετάζει σενάρια που διαμορφώνονται με βάση τις αβεβαιότητες στην εξέλιξη της ζήτησης, την ανάπτυξη των ΑΠΕ, αλλά και τη διάρθρωση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, ενώ αποτιμά τις ανάγκες του Συστήματος σε διαθεσιμότητα παραγωγής και σε ευελιξία, χρησιμοποιώντας κατάλληλους δείκτες. Τις διεξοδικές συζητήσεις που έγιναν μεταξύ ΡΑΕ και Ευρωπαϊκής Επιτροπής/Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού στο διάστημα Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 2014, προκειμένου οι αρχές και βασικές πρόνοιες του νέου μηχανισμού να είναι πλήρως συμβατές με τις ως άνω Κατευθυντήριες Γραμμές της Ε.Ε. για τις κρατικές ενισχύσεις. Το νέο σχήμα/μόνιμος μηχανισμός που προτείνει η ΡΑΕ για τη διασφάλιση επαρκούς ισχύος παρέχει αποζημίωση για την ευελιξία, μια υπηρεσία του Συστήματος, την οποία, στο ισχύον καθεστώς, είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν οι παραγωγοί, στο πλαίσιο των υποχρεώσεών τους για διαθεσιμότητα των εγκαταστάσεών τους και συμμόρφωση προς τις Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή του Συστήματος. Η υπηρεσία αυτή, η οποία απαιτείται με 1

2 συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της σημαντικής διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), δεν αποζημιώνεται σήμερα στο πλαίσιο λειτουργίας κάποιας συγκεκριμένης αγοράς υπηρεσιών. Κι αυτό γιατί οι μικρές, μέχρι πρόσφατα, απαιτήσεις του Συστήματος ως προς την υπηρεσία αυτή επέτρεπαν την παροχή της στο πλαίσιο κυρίως των επικουρικών υπηρεσιών. Ο μόνιμος μηχανισμός που προτείνει η ΡΑΕ, ο οποίος θα βασίζεται στη διενέργεια δημοπρασιών για την αγορά των υπηρεσιών ευελιξίας που είναι αναγκαίες για το Σύστημα, απαιτεί σύνθετο και προσεκτικό σχεδιασμό, κυρίως ως προς τις πολυάριθμες τεχνικές λεπτομέρειες των δημοπρασιών αυτών, γι αυτό και προβλέπεται η λειτουργία ενός μεταβατικού μηχανισμού για την αποζημίωση της ευελιξίας, με διάρκεια έως και την 31 η Οκτωβρίου Στο πλαίσιο του 10μηνου αυτού μεταβατικού μηχανισμού, το Μοναδιαίο Τίμημα Πληρωμής Ισχύος για παροχή ευελιξίας θα καθοριστεί με απόφαση της ΡΑΕ, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία εξετάζει ήδη επίσημα την πρόταση αυτή και αναμένεται να εκδώσει τη σχετική απόφαση περί τα τέλη Ιανουαρίου Κρίσιμες παράμετροι αναδιοργάνωσης της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού Ήδη από το Νοέμβριο του 2012, η ΡΑΕ, με την ολοκληρωμένη δέσμη προτάσεων που παρουσίασε προς την Πολιτεία και την ενεργειακή αγορά, για τη συνολική αναδιοργάνωση της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού 1, προδιέγραψε ένα πλήρες πακέτο αλληλοεξαρτώμενων, αλληλοσυμπληρούμενων και εσωτερικά συνεπών μέτρων -μεταβατικού και μόνιμου χαρακτήρα-, τα οποία πρέπει να σχεδιαστούν λεπτομερώς και να εφαρμοστούν σταδιακά, ώστε η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας να συζευχθεί, δομικά και τεχνικά, και με τον αποδοτικότερο δυνατό τρόπο, με τις αγορές των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, σύμφωνα με τον ευρύτερο ενεργειακό σχεδιασμό που υλοποιείται ήδη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι προτάσεις της ΡΑΕ αποβλέπουν αφ ενός στον ανασχεδιασμό των αγορών του ηλεκτρικού τομέα στην Ελλάδα, ώστε αυτές να μπορέσουν να συγχρονιστούν αποτελεσματικά με τις αντίστοιχες αγορές των γειτονικών χωρών, αλλά ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν και τα υφιστάμενα δομικά προβλήματα της ελληνικής αγοράς, που περιορίζουν, εδώ και πολλά χρόνια, τις δυνατότητες ανάπτυξης ανταγωνιστικών συνθηκών, τόσο σε επίπεδο χονδρεμπορικής, όσο και λιανικής αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, τα εκτιμώμενα (ενεργειακά και οικονομικά) οφέλη αποτελεσματικότητας (effectiveness/efficiency gains), τα οποία θα φέρει ο ουσιαστικός ανταγωνισμός, θα μπορέσουν να περάσουν στον τελικό καταναλωτή ενέργειας. Στις προτάσεις της ΡΑΕ γίνεται σαφής αναφορά στο γεγονός ότι τα ως άνω μέτρα και ενέργειες πρέπει να συνδυαστούν κατάλληλα και να συγχρονιστούν μεταξύ τους (δηλ. να ακολουθήσουν την πλέον κατάλληλη χρονική αλληλουχία), ώστε να μη δημιουργηθούν 1 2

3 ρυθμιστικά κενά (regulatory gaps), τα οποία, λαμβάνοντας υπ όψη τη δυσμενή χρηματοοικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας, θα μπορούσαν να επιφέρουν αστοχίες, που θα επηρέαζαν δυσμενώς την ανάπτυξη της εγχώριας ηλεκτρικής αγοράς, τόσο από την πλευρά της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, όσο και από αυτήν της ανάπτυξης ανταγωνισμού και της δυνατότητας διατήρησης των αναγκαίων, για την ενεργειακή ασφάλεια, επενδύσεων. Οι αναλυτικές προτάσεις της ΡΑΕ για τον τεχνικό σχεδιασμού του νέου σχήματος λειτουργίας της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς 2 συνοδεύονται από δύο (2) βασικές διαπιστώσεις: α) Η επιτυχία ή μη του ανασχεδιασμού της εγχώριας ηλεκτρικής αγοράς εξαρτάται, σε καθοριστικό βαθμό, από το επίπεδο συμμετοχής και ανταγωνισμού που μπορεί να αναπτυχθεί στις διακριτές αγορές που θα διαμορφωθούν, σε κάθε μία από τις οποίες θα συναλλάσσονται, διακριτά, εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Η επιτυχία του στόχου αυτού θα κριθεί από τα ρυθμιστικά μέτρα που μπορούν και πρέπει να ληφθούν, ώστε να επιτευχθούν συνθήκες ανταγωνίσιμης αγοράς (contestable market). β) Είναι αναγκαία η αλλαγή ορισμένων βασικών στοιχείων σχεδιασμού της χονδρεμπορικής αγοράς που αφορούν τις υποχρεώσεις των συμμετεχόντων, ιδίως δε των μονάδων παραγωγής, οι οποίες παρέχουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στην αγορά ανεξαρτήτως των αμοιβών που λαμβάνουν γι αυτές. Ο σχεδιασμός που ισχύει σήμερα έχει την αφετηρία του στην περίοδο που το σύνολο των προϊόντων και υπηρεσιών προσφέρονταν «σε πακέτο» (bundled) από την καθετοποιημένη επιχείρηση, με απευθείας τιμολόγηση του «πακέτου» αυτού στον τελικό καταναλωτή, ως κατανομή του συνολικού κόστους ανάλογα με την κατανάλωση. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να εκσυγχρονιστεί, έτσι ώστε κάθε διακριτό προϊόν, είτε αναφέρεται σε παροχή ενέργειας, είτε σε παροχή διαθέσιμης ισχύος, είτε σε παροχή υπηρεσιών εξισορρόπησης ή επικουρικών υπηρεσιών, να συναλλάσσεται διακριτά και, κατά το δυνατόν, με βάση την αρχή «όποιος δημιουργεί το κόστος (ή την ανάγκη) για συγκεκριμένη υπηρεσία, αυτός οφείλει και να την προμηθεύεται/να την αγοράζει». Η οργάνωση της αγοράς μέχρι σήμερα, η οποία προβλέπει την υποχρεωτική συμμετοχή σε αυτήν (mandatory market) και την παροχή υπηρεσιών στο Διαχειριστή, χωρίς το κόστος αυτής της υποχρεωτικής διαθεσιμότητας να απεικονίζεται με σαφήνεια σε κάποια διακριτή αγορά, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα, τα οποία ενισχύονται και από την τρέχουσα δομή και σύνθεση της αγοράς, καθιστώντας διαρκώς αναγκαία τη λήψη ρυθμιστικών μέτρων για την άμβλυνση των σοβαρών ασυμμετριών που υπάρχουν. Στη βάση των παραπάνω διαπιστώσεων, είναι αναγκαία η σταδιακή μεταβολή των κανόνων της εγχώριας αγοράς και των συναφών μηχανισμών που χρησιμοποιούνται, αφ ενός για να 2 3

4 επιτρέψει την ομαλή, χωρίς αστοχίες, αναδιοργάνωση της αγοράς αυτής, αφ ετέρου για να επιτύχει την αποδοτική προσαρμογή της στην πολύ συγκεκριμένη και στοχευμένη ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία πρέπει να εφαρμοστεί στη χώρα μας σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η νομοθεσία αυτή προσβλέπει στη γενικευμένη ανάπτυξη συνθηκών ανταγωνισμού στην Ε.Ε., όπου σε αποτελεσματικά λειτουργούσες αγορές θα συναλλάσσονται όλα τα -διακριτάενεργειακά προϊόντα και υπηρεσίες, και θα διασφαλίζεται η ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο. Το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο προϋποθέτει βέβαια ότι οι προβλέψεις των Οδηγιών 1996/92/ΕΚ και 2003/54/ΕΚ θα είχαν ήδη δημιουργήσει συνθήκες υγιούς και ισότιμου ανταγωνισμού, που θα επέτρεπαν στις αγορές να λειτουργήσουν με αποτελεσματικό τρόπο, πράγμα όμως το οποίο σε πολλές εθνικές αγορές, και σίγουρα σε αυτή της χώρας μας, δεν έχει ακόμα επιτευχθεί. Στο ως άνω πλαίσιο, η ΡΑΕ παρουσιάζει σήμερα την τελική της πρόταση για το μετασχηματισμό του υφιστάμενου Μηχανισμού Διασφάλισης Επαρκούς, εν όψει και των προτάσεών της για την ανάπτυξη μιας λειτουργούσας διακριτής αγοράς για τη Διαθεσιμότητα Ισχύος, η οποία θα συγκλίνει και θα λειτουργήσει παράλληλα και με τις υπόλοιπες αγορές του ηλεκτρικού τομέα, σε πλήρη συμβατότητα και συμφωνία με τις πρόσφατες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά με τις δυνατότητες κρατικής παρέμβασης στην ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών. Οι επιμέρους αυτές αγορές προβλέπονται στις ήδη κατατιθέμενες προτάσεις της Αρχής (σε συνεργασία με τους ΑΔΜΗΕ και ΛΑΓΗΕ) για τη συνολική αναδιοργάνωση της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς (Target Model). Παράλληλα, και με σκοπό την πλήρη εναρμόνιση τόσο με το σχετικό Ευρωπαϊκό Κανονισμό 714/2009 για το διασυνοριακό εμπόριο, όσο και με την κοινή πρακτική λειτουργίας των αγορών που ακολουθείται στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εφαρμογή των νέων μηχανισμών σχετικά με τη διαθεσιμότητα ισχύος, τόσο του προσωρινού όσο και του μόνιμου, θα συνδυαστεί με κατάλληλη προσαρμογή αφ ενός των χρεώσεων που επιβάλλονται στις καθαρές εξαγωγές μέσω των λογαριασμών προσαυξήσεων, οι οποίες θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν ή και να μηδενιστούν, αφ ετέρου του ορίου της μέγιστης τιμής προσφοράς ενέργειας, κατ αναλογία με την ευρωπαϊκή πρακτική και την αντίστοιχη πρακτική των γειτονικών χωρών. 3. Σκοπός και αναγκαιότητα ύπαρξης ενός Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας 3.1 Απαιτήσεις του Ελληνικού Συστήματος σε ευελιξία Σύμφωνα με την προαναφερθείσα Μελέτη Επάρκειας Ισχύος του ΑΔΜΗΕ (Νοέμβριος 2014, Συνημμένο), το προφίλ του φορτίου στη Ελλάδα έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας την ταχύτατη διείσδυση των ΑΠΕ, κυρίως των φωτοβολταϊκών και των αιολικών. Συγκεκριμένα, τα δύο αυτά διαφορετικά είδη ΑΠΕ, εισάγουν διαφορετικής φύσης ανάγκες εξισορρόπησης στο Σύστημα: 4

5 Σχετικά με την ηλιακή ενέργεια, παρατηρείται μία συστηματική διαφοροποίηση του προφίλ του φορτίου σε καθημερινή βάση, με το φαινόμενο να εντείνεται κατά τις ώρες κοντά στη δύση, επομένως απαιτείται κατάλληλη κατανομή των μονάδων, με αυξημένες απαιτήσεις για όσες μονάδες μπορούν να προσφέρουν ταχεία μεταβολή στην έξοδό τους για τις συγκεκριμένες ώρες. Η δεύτερη ανάγκη που δημιουργείται και σχετίζεται περισσότερο με την ανάπτυξη των αιολικών, αφορά την κατανομή σε πραγματικό χρόνο, καθώς προκαλείται από στοχαστικές μεταβολές στην έξοδό τους. Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να ενταθούν τα επόμενα χρόνια, καθώς η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ υπαγορεύεται από τους θεσμοθετημένους περιβαλλοντικούς στόχους της χώρας μας για το 2020, στο πλαίσιο εφαρμογής της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Η κατά προτεραιότητα εγχεόμενη ενέργεια των ΑΠΕ προκαλεί έντονες διακυμάνσεις στο υπολειπόμενο φορτίο, που καλούνται να καλύψουν οι κατανεμόμενες μονάδες, οι οποίες αναγκάζονται να παραμένουν διαθέσιμες, λειτουργώντας σε χαμηλά επίπεδα σε περιόδους με υψηλή παραγωγή ΑΠΕ, προκειμένου να είναι έτοιμες να ανταποκριθούν γρήγορα στις εντολές του Διαχειριστή, αναλαμβάνοντας το φορτίο, όταν αντίστοιχα μειώνεται η παραγωγή των ΑΠΕ. Πρόκειται, επομένως, για μία αναγκαία για το Σύστημα υπηρεσία, την ευελιξία, η οποία απαιτείται προκειμένου να υποστηριχθεί περαιτέρω η διείσδυση των ΑΠΕ. 3.2 Κόστος του Συστήματος εξαιτίας των αυξανόμενων απαιτήσεων ευελιξίας Υπολογίζοντας πιθανοτικούς δείκτες αξιοπιστίας (Insufficient Ramping Resources Expectation, IRRE), η μελέτη του ΑΔΜΗΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα ανεπαρκούς ευελιξίας θα αυξηθεί σημαντικά στη χώρα μας, εκτός εάν διατηρηθούν σε λειτουργική διαθεσιμότητα οι μονάδες που μπορούν να ανταποκριθούν στις σχετικές απαιτήσεις του Διαχειριστή. Ωστόσο, οι αυξημένες ανάγκες του Συστήματος σε ευελιξία και η απαίτηση κάλυψής τους από τις μονάδες που έχουν τη σχετική δυνατότητα, συνεπάγονται σημαντική διαφοροποίηση στον τρόπο λειτουργίας τους. Κυρίως όσον αφορά τις μονάδες φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου, τα δηλωμένα τεχνικά χαρακτηριστικά τους ανταποκρίνονται σε αυτά που συστήνονται από τον κατασκευαστή τους, προκειμένου να ακολουθούν οι μονάδες αυτές έναν ομαλό κύκλο λειτουργίας. Συνεπώς, η διαφοροποιημένη, διαρκώς αυξομειούμενη, λειτουργία τους (για λόγους παροχής ευελιξίας στο Σύστημα), επηρεάζει σημαντικά το κόστος συντήρησής τους. Επομένως, καθώς η διείσδυση των ΑΠΕ θα αυξάνει τα επόμενα χρόνια, μία σημαντική νέα παράμετρος για το Σύστημα θα είναι το αυξανόμενο κόστος συντήρησης των 5

6 κατανεμόμενων μονάδων, προκειμένου να ανταποκριθούν στην αλλαγή του τρόπου λειτουργίας τους που απαιτεί η παροχή υπηρεσιών ευελιξίας. 3.3 Παρούσες συνθήκες στην εγχώρια αγορά για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας Παρόλο που η ευελιξία παρέχεται από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής κατ εντολή του Διαχειριστή, με τις μονάδες να δεσμεύονται από τον Κώδικα Διαχείρισης του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Κώδικας Διαχείρισης Συστήματος, ΚΔΣ) για την παροχή της, στο πλαίσιο των υποχρεώσεών τους σύμφωνα με το Άρθρο 45 του ΚΔΣ για συμμόρφωση με τις Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή, δεν υπάρχει αγορά για ευελιξία, ούτε θεσπισμένη αποζημίωση για την υπηρεσία αυτή. Μέχρι πρόσφατα, οπότε οι ανάγκες του Συστήματος για ευελιξία ήταν περιορισμένες, οι σχετικές απαιτήσεις καλύπτονταν, εν μέρει, μέσω της παροχής επικουρικών υπηρεσιών. Ωστόσο, καθώς οι απαιτήσεις αυτές ολοένα αυξάνονται, δημιουργείται η ανάγκη για τον ορισμό μιας νέας υπηρεσίας, καθώς και για την αποζημίωσή της μέσα σε ένα σαφώς καθορισμένο πλαίσιο. Εξάλλου, δεν υπάρχουν σήμερα συμπληρωματικές αγορές (εκτός από την προ-ημερήσια αγορά), όπως για παράδειγμα η ενδο-ημερήσια αγορά και η αγορά εξισορρόπησης, από τις οποίες θα μπορούσε να καλυφθεί, μέρος τουλάχιστον, του κόστους για την παροχή ευελιξίας. Παρόλο που είναι σαφές ότι οι αγορές αυτές δεν αποζημιώνουν κατ εξοχήν την παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας, καθώς η ευελιξία, ως αντικείμενο του παρόντος μηχανισμού, ανταποκρίνεται σε εκ των προτέρων γνωστές ανάγκες του Συστήματος, και όχι σε ανάγκες πραγματικού χρόνου, εξαιτίας της αβεβαιότητας των προβλέψεων του Διαχειριστή, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν επικουρικά στην κάλυψη του επιπλέον κόστους που προκύπτει από την παροχή της ευελιξίας. Επιπλέον, το ισχύον καθεστώς επιτρέπει τη λειτουργία μίας μονάδας έπειτα από εντολή του Διαχειριστή, χωρίς κατ ανάγκη να υπάρχει αποζημίωση για το μεταβλητό της κόστος, καθώς μία μονάδα που εντάσσεται για την παροχή επικουρικών υπηρεσιών δεν έχει απαραίτητα υποβάλει προσφορά με τιμή υψηλότερη από την Οριακή Τιμή Συστήματος (ΟΤΣ), για τη συγκεκριμένη Περίοδο Κατανομής. Επομένως, με τις παρούσες συνθήκες στην αγορά, η υπηρεσία της ευελιξίας δεν αποζημιώνεται κατάλληλα, ενώ αντίθετα μπορεί να παρατηρείται και παροχή της υπηρεσίας αυτής μέσω επιζήμιας λειτουργίας των μονάδων. 4. Το πλαίσιο του νέου Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας (ΜΑΕ) Τα βασικά συστατικά στοιχεία διάρθρωσης και λειτουργίας του νέου μηχανισμού αποζημίωσης ευελιξίας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα έχουν ως εξής: 6

7 4.1 Ορισμοί Στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού, υιοθετούνται οι ακόλουθοι δύο (2) ορισμοί: Υπηρεσία ευελιξίας ορίζεται η ταχεία αύξηση ή μείωση της κατανεμόμενης ισχύος μιας μονάδας ηλεκτροπαραγωγής, έτσι ώστε να καλύπτει το φορτίο, ακολουθώντας τις Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή, σε χρονικό ορίζοντα μερικών ωρών. Διαθεσιμότητα παροχής ευελιξίας ορίζεται η δυνατότητα μίας μονάδας να ακολουθεί ένα ταχύ κύκλο λειτουργίας, με ανταπόκριση μεγαλύτερη από ένα προκαθορισμένο κατώφλι, το οποίο αντιστοιχεί στο μετρούμενο ρυθμό μεταβολής εξόδου σε MW/min, και σε σύντομο χρονικό διάστημα, το οποίο καθορίζεται στις τρεις (3) ώρες. Η κατανομή της μονάδας στο τεχνικά ελάχιστο επίπεδο λειτουργίας της για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ως συνθήκη για την αυξομείωση της εξόδου της αργότερα στα πλαίσια των αναγκών του Συστήματος, θεωρείται μέρος της παρεχόμενης υπηρεσίας ευελιξίας από την εν λόγω μονάδα. 4.2 Αποζημίωση για τη Διαθεσιμότητα Παροχής Ευελιξίας Γενικά, προκειμένου να ανταποκριθεί το Σύστημα στη νέα αυτή απαίτηση για ευελιξία, η οποία αναμένεται να ενταθεί στο άμεσο μέλλον, είναι αναγκαία η δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού για την αποζημίωση του επιπλέον κόστους που προκύπτει από την παροχή της υπηρεσίας αυτής προς το Σύστημα. Όπως προαναφέρθηκε, η δυνατότητα μιας μονάδας να ακολουθεί ένα γρήγορο κύκλο λειτουργίας, ο οποίος συνεπάγεται ταχεία μεταβολή στην έξοδο της μονάδας, μικρούς ελάχιστους χρόνους λειτουργίας και συχνές σβέσεις, ενέχει σημαντικό κόστος λειτουργίας και συντήρησης, το οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπ όψη κατά τον καθορισμό της αποζημίωσης, στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού. Η σταθερή αμοιβή, η οποία θα παρέχεται για τη διαθεσιμότητα ευελιξίας, θα πρέπει να δημιουργεί το απαραίτητο κίνητρο προκειμένου να είναι πράγματι διαθέσιμες οι μονάδες που μπορούν να παρέχουν την υπηρεσία αυτή, αλλά και προκειμένου να δηλώνουν τις τεχνικές παραμέτρους που τις καθιστούν ικανές να ανταποκριθούν στο νέο κύκλο λειτουργίας. Στην περίπτωση του μόνιμου μηχανισμού, η σταθερή αυτή αμοιβή αναμένεται να καθορίζεται ως η τιμή εκκαθάρισης της ετήσιας δημοπρασίας που θα διεξάγεται για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας. Ωστόσο, απαιτείται ένα εύλογο μεταβατικό διάστημα, στο οποίο θα καθοριστούν οι πολυσύνθετες τεχνικές, νομικές και διαδικαστικές λεπτομέρειες των δημοπρασιών, μέσα από προσεκτικό σχεδιασμό και διεξοδική διαβούλευση με τους συμμετέχοντες στην αγορά. Για το μεταβατικό αυτό διάστημα, μέχρι τις 31/10/2015, είναι αναγκαίος ο διοικητικός 7

8 καθορισμός της εν λόγω σταθερής αμοιβής. Η προτεινόμενη τιμή ανέρχεται σε 45 /kw διαθέσιμης ισχύος/έτος, με ανώτατο όριο πληρωμών τα 15 εκατ. ανά μονάδα για το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2015, όπως αναλύεται παρακάτω. 4.3 Κριτήρια επιλεξιμότητας Τα κριτήρια επιλεξιμότητας καθορίζονται σε τεχνική βάση, ανεξαρτήτως της τεχνολογίας της μονάδας. Συγκεκριμένα, στο μηχανισμό ευελιξίας μπορούν να συμμετάσχουν τόσο νέες όσο και υπάρχουσες μονάδες, οι οποίες: Διαθέτουν συστήματα απομεμακρυσμένου ελέγχου (remote control), ώστε να μπορούν να τεθούν υπό τον ανεξάρτητο έλεγχο του Διαχειριστή, και Έχουν αυξημένες δυνατότητες μεταβολής της εξόδου τους, και πιο συγκεκριμένα ρυθμό μεταβολής τουλάχιστον 8 MW/min, και δυνατότητα απόκρισης για τουλάχιστον τρεις (3) συνεχόμενες ώρες. Στο πλαίσιο του εν λόγω 10μηνου μεταβατικού μηχανισμού, μόνο εγχώριες μονάδες θεωρούνται επιλέξιμες, ωστόσο ο μόνιμος μηχανισμός δημοπρασιών προβλέπεται να είναι ανοιχτός και σε μονάδες γειτονικών συστημάτων, εφ όσον: Πληρούν τα προαναφερθέντα τεχνικά κριτήρια, Έχει δεσμευθεί δυναμικότητα στη διασύνδεση για το σκοπό αυτό, και Υπάρχει συντονισμός μεταξύ των Διαχειριστών σχετικά με τη διαχείριση των πόρων για ευελιξία, σε μία βάση αμοιβαιότητας. 4.4 Αποζημίωση στο πλαίσιο του μεταβατικού μηχανισμού ευελιξίας Όπως προαναφέρθηκε, η αποζημίωση στο πλαίσιο του μεταβατικού μηχανισμού θα περιλαμβάνει μία σταθερή αμοιβή, διοικητικά οριζόμενη, ανάλογη με την πραγματική διαθεσιμότητα της μονάδας, όπως αυτή μετράται από το Διαχειριστή του Συστήματος. Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιούνται ιστορικά στοιχεία τριών (3) ετών για τη μέτρηση του συντελεστή EFORD για τις μονάδες, με τον τρόπο υπολογισμού του συντελεστή για τα υδροηλεκτρικά να διαφοροποιείται, όπως περιγράφεται παρακάτω, ενώ για τις υπόλοιπες μονάδες ο τρόπος υπολογισμού παραμένει ως έχει, στο πλαίσιο του ισχύοντος μηχανισμού (ΜΔΕΙ). Επίσης, οι πληρωμές θα αναστέλλονται σε περίπτωση μείζονος βλάβης, όπως ήδη ισχύει Υπολογισμός της διαθεσιμότητας των υδροηλεκτρικών μονάδων Η πραγματική διαθεσιμότητα των υδροηλεκτρικών μονάδων εξαρτάται πρωτίστως από τη διαθεσιμότητα των υδάτινων αποθεμάτων, τα οποία είναι στοχαστικά, και σε μικρότερο βαθμό από την ονομαστική ισχύ της μονάδας. Η διαθεσιμότητα των υδάτων ακολουθεί ένα 8

9 συγκεκριμένο ετήσιο κύκλο, ενώ η συνολική ετήσια ποσότητά τους ακολουθεί συνήθως πολυετείς κύκλους με σημαντική μεταβλητότητα. Ένας ακόμη σημαντικός περιορισμός είναι η πραγματική διαθεσιμότητα των φραγμάτων σχετικά με τα υδάτινα αποθέματα. Παρόλο που η μέγιστη διαθεσιμότητα αποθήκευσης των ταμιευτήρων είναι της τάξης των 2900 GWh (στο τέλος Μαΐου), η πραγματική τους διαθεσιμότητα αντιπροσωπεύει μόνο το 10% της μέγιστης (περίπου 300 GWh), καθώς η ετήσια καμπύλη των επιπέδων των ταμιευτήρων πρέπει να παραμένει εντός της επιτρεπτής ζώνης, μεταξύ μίας ελάχιστης και μίας μέγιστης καμπύλης, προκειμένου να εξασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητα των υδάτινων αποθεμάτων. Επομένως, στο πλαίσιο του προτεινόμενου μηχανισμού, και προκειμένου να εκτιμηθεί με εύλογο τρόπο η ευελιξία που μπορούν να παρέχουν στην πράξη οι υδροηλεκτρικές μονάδες, προτείνεται η τροποποίηση του μαθηματικού τύπου που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της διαθέσιμης ισχύος τους, ως εξής: UCAP = G, L max{l } L max{l } Τα χρησιμοποιούμενα μεγέθη ορίζονται ως ακολούθως: G, Η ισχύς της υδροηλεκτρικής μονάδας i σε MW κατά τη διάρκεια της Περιόδου Κατανομής h. L Η συνολική ζήτηση φορτίου του Συστήματος σε MWh κατά τη διάρκεια της Περιόδου Κατανομής h. max {L } Η μέγιστη ωριαία ζήτηση φορτίου του Συστήματος κατά το υπ όψη Έτος Αξιοπιστίας. Η πραγματική διαθεσιμότητα της μονάδας προτείνεται να υπολογίζεται ως ο μέσος όρος των προηγούμενων τριών (3) Ετών Αξιοπιστίας Συνολικό κόστος και επιμερισμός Για τον υπολογισμό του συνολικού κόστους που απαιτείται, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες σε ευελιξία για το 2015, στο πλαίσιο του μεταβατικού μηχανισμού, λαμβάνονται υπ όψη οι ανάγκες του Συστήματος, όπως αυτές εκτιμώνται στην πρόσφατη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος του ΑΔΜΗΕ [Συνημμένο], καθώς και η συνολική διαθέσιμη ισχύς των μονάδων που μπορούν να συμμετέχουν στο μηχανισμό, ενώ χρησιμοποιούνται τεχνικά και οικονομικά στοιχεία σχετικά με το αυξημένο κόστος λειτουργίας και συντήρησης που αναμένεται να 9

10 έχουν οι μονάδες αυτές, εξαιτίας της απαίτησης για προσαρμογή του τρόπου λειτουργίας τους. Συγκεκριμένα, λαμβάνονται υπ όψη τρεις (3) συνιστώσες κόστους, κατά τον υπολογισμό του συνολικού κόστους λειτουργίας και συντήρησης που απαιτείται για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας: 1. Το ετήσιο κόστος λειτουργίας και συντήρησης για την ομαλή κυκλική λειτουργία μιας μονάδας φυσικού αερίου κλειστού κύκλου, προκειμένου αυτή να ανταποκρίνεται σε προκαθορισμένα και σαφώς προσδιορισμένα τεχνικά χαρακτηριστικά για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας, όπως ισχύουν προς το παρόν. Το κόστος αυτό ανέρχεται περίπου σε /ΜW το χρόνο. 2. Το πρόσθετο ετήσιο κόστος λειτουργίας και συντήρησης μιας μονάδας φυσικού αερίου κλειστού κύκλου, προκειμένου αυτή να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις κυκλικής λειτουργίας, οι οποίες προκύπτουν από τον τεχνικό στόχο που έχει τεθεί σχετικά με την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας. Το κόστος αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την επιπλέον συντήρηση που απαιτείται στο σύστημα των στροβίλων και στον ηλεκτρικό εξοπλισμό, εξαιτίας του σημαντικά αυξημένου αριθμού εναύσεων και σβέσεων της μονάδας, καθώς και την αυξημένη ιδιοκατανάλωση που ο εντατικός αυτός κύκλος συνεπάγεται, και ανέρχεται συνολικά σε /ΜW περίπου το χρόνο. 3. Το επιπλέον ετήσιο κόστος προμήθειας και μεταφοράς φυσικού αερίου, το οποίο σχετίζεται με την απαιτούμενη διαθεσιμότητα του αερίου ως καυσίμου των αντίστοιχων μονάδων, προκειμένου αυτές να ανταποκρίνονται στη σημαντική μεταβολή του φορτίου που καλούνται να καλύψουν, καθώς επίσης και στις ενδεχόμενες απρόβλεπτες Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας. Το κόστος αυτό, το οποίο εκτιμάται συνολικά στα 9100 /ΜW περίπου το χρόνο, περιλαμβάνει το κόστος εξισορρόπησης φυσικού αερίου και πιθανά πρόστιμα λόγω αποκλίσεων, το επιπλέον κόστος μεταφοράς, καθώς και το κόστος πιθανής ενεργοποίησης υψηλότερων ρητρών take-or-pay, λόγω της μεγαλύτερης αβεβαιότητας πρόβλεψης της κατανάλωσης καυσίμου. Από την ανάλυση των ως άνω στοιχείων κόστους, και δεδομένης της αβεβαιότητας κατά την εκτίμησή τους, προτείνεται να εφαρμοστεί ως σταθερή αποζημίωση για την παροχή υπηρεσιών ευελιξίας το ποσό των /ΜW το χρόνο. Επιπλέον, η συνολική διαθέσιμη ισχύς των μονάδων που μπορούν να συμμετάσχουν στον εν λόγω μηχανισμό ανέρχεται σε 5000 MW περίπου, όπως προκύπτει από τον κατωτέρω πίνακα: 10

11 UCAP για το 2015, σε MW Μονάδες Φυσικού Αερίου Συνδυασμένου κύκλου Ανοιχτού κύκλου ΣΗΘΥΑ 192 Υδροηλεκτρικά 582 Σύνολο 4993 Επομένως, ο προϋπολογισμός του εν λόγω μηχανισμού σε ετήσια βάση είναι 225 εκατ. ( /MW x 5000 MW περίπου). Το ως άνω κόστος, ανοιγμένο στο 10μηνο εφαρμογής του μεταβατικού μηχανισμού (Ιανουάριος-Οκτώβριος 2015), ανέρχεται συνολικά σε 187 εκατ.. Σχετικά με τον επιμερισμό του ως άνω κόστους, σε συνέχεια των όσων ήδη ισχύουν, οι πληρωμές προς τους κατόχους των μονάδων θα ανακτώνται πλήρως από το Διαχειριστή μέσω των χρεώσεων στους Εκπροσώπους Φορτίου, οι οποίες θα είναι ανάλογες με την υποχρέωση επάρκειας ισχύος, όπως αυτή καθορίζεται κατά τις Κρίσιμες Ώρες του Συστήματος, και ισχύει μέχρι σήμερα. 4.5 Παρακολούθηση του νέου μηχανισμού Ο Διαχειριστής του Συστήματος, ως υπεύθυνος για τη λειτουργία του, είναι ο κατεξοχήν αρμόδιος για την εφαρμογή του νέου μηχανισμού και για την ανταπόκριση των συμμετεχόντων σε αυτόν, υπολογίζοντας τις πληρωμές και επιβάλλοντας πρόστιμα σύμφωνα με την παράγραφο που ακολουθεί, όπως άλλωστε ισχύει μέχρι σήμερα. Ωστόσο, το Σύστημα πρέπει να προστατεύεται έναντι πιθανών καταχρηστικών συμπεριφορών των συμμετεχόντων, επομένως θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχει υπεραντιστάθμιση για τη διαθεσιμότητα της ευελιξίας. Συμπερασματικά, στο πλαίσιο της παρακολούθησης του νέου μηχανισμού, και σε συνέχεια της ήδη υφιστάμενης διαδικασίας παρακολούθησης, οι κάτοχοι μονάδων παραγωγής θα συνεχίσουν να υποβάλλουν οικονομικά στοιχεία στη ΡΑΕ, σε τριμηνιαία βάση, προκειμένου να διαπιστώνεται ότι δεν προσπορίζονται μη αναμενόμενα κέρδη από το μηχανισμό. Τα στοιχεία που θα προκύψουν από την εφαρμογή του 10μηνου μεταβατικού μηχανισμού αναμένεται να αξιοποιηθούν κατά το σχεδιασμό του μόνιμου μηχανισμού ευελιξίας (δημοπρασίες). 11

12 4.5.1 Πρόστιμα Τα πρόστιμα στο πλαίσιο του προτεινόμενου μηχανισμού, εξακολουθούν να ισχύουν όπως εφαρμόζονται μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, καθώς η πραγματικά διαθέσιμη ισχύς επηρεάζεται από τα ιστορικά στοιχεία των τριών (3) τελευταίων ετών, οποιαδήποτε μείωση στη μετρούμενη διαθέσιμη ισχύ, μειώνει τις πληρωμές των επόμενων τριών ετών. Επίσης, στο πλαίσιο της εκκαθάρισης αποκλίσεων, η μη παραγόμενη ενέργεια, την οποία η μονάδα έπρεπε να παρέχει με βάση τις Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή, χρεώνεται στην Οριακή Τιμή Αποκλίσεων. Τέλος, σύμφωνα με τις χρεώσεις μη συμμόρφωσης, χρέωση στον κάτοχο της μονάδας επιβάλλεται για μη συμμόρφωση με Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή που αφορούν παραγωγή ενέργειας, παροχή επικουρικών υπηρεσιών, και σημαντικών αποκλίσεων από τα δηλωμένα τεχνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Επισυνάπτεται: Μελέτη Επάρκειας Ισχύος του Διαχειριστή του Συστήματος, ΑΔΜΗΕ Α.Ε. («Electricity Generation Adequacy Study Report for the Greek Interconnected System for Years »), Νοέμβριος