Εμείς Μπορούμε! PACS/RIS IMPA X SOLUTIONS. AGFA IMPAX - Όλες οι πληροφορίες στην διάθεσή σας.

Transcript

1

2 IMPA X SOLUTIONS PACS/RIS Εμείς Μπορούμε! AGFA IMPAX - Όλες οι πληροφορίες στην διάθεσή σας Με τις Ολοκληρωμένες Λύσεις PACS & RIS από την AGFA, όλες οι λειτουργίες για τον Ιατρό Ακτινολόγο είναι άμεσα διαθέσιμες μέσω μιας ενιαίας εφαρμογής: τον Impax Client. Δημογραφικά στοιχεία και ιστορικό ασθενούς, παραπέμπων ιατρός, προηγούμενες εξετάσεις και πορίσματα είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που μπορεί να έχει ο ιατρός με το πάτημα ενός πλήκτρου. Εκεί που χρειάζεται άμεση και εμπεριστατωμένη γνωμάτευση, το IMPAX μπορεί να δώσει λύση στις απαιτήσεις της σύγχρονης Διάγνωσης: συνδυασμός πληροφοριών από διαφορετικές διαγνωστικές μονάδες, χρήση εξειδικευμένων εργαλείων για τις κλινικές εφαρμογές, ευέλικτες λειτουργίες προσαρμοσμένες στον ρόλο του κάθε χρήστη και προγραμματισμός εξετάσεων Ακτινολογικού τμήματος, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της νέας λύσης IMPAX και IMPAX RIS. Το πλήρες ελληνικό περιβάλλον εργασίας, το web access και η δυνατότητα αρχειοθέτησης με πολυετή ορίζοντα ικανοποιούν κάθε απαίτηση. Ο μεγάλος αριθμός εγκαταστάσεων PACS και RIS στην Ελλάδα και την Κύπρο, στον Ιδιωτικό και στον Δημόσιο τομέα, αποδεικνύουν την εμπειρία μας και την προτίμηση των πελατών στη νέα πρόκληση της ψηφιακής τεχνολογίας. Το έμπειρο προσωπικό και η εξειδικευμένη ομάδα της εταιρείας μας, είναι πάντα στην διάθεσή σας να δώσει λύσεις που ταιριάζουν για εσάς και την επιχείρησή σας. Άγκφα Γκέβερτ ΑΕΒΕ Στ. Γονατά 16, Περιστέρι Τηλ: Fax: vassilis.karkalis@agfa.com

3 Published quarterly by the Hellenic Radiological Society Iδιοκτήτης: Eλληνική Aκτινολογική Eταιρεία ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO E.A.E. (Aρχαιρεσίες ) ΠPOEΔPOΣ : ANTIΠPOEΔPOΙ : ΓENIKOΣ ΓPAMMATEAΣ : TAMIAΣ : MEΛH : EIΔIKOI ΓPAMMATEIΣ : K. Στριγγάρης N. Mπατάκης Π. Παππάς M. Tσουρούλας Β. Παπαδόπουλος Σ. Απέργης Δ. Κόκκινος Κ. Λυμπερόπουλος Α. Χαλαζωνίτης B. Tαταρίδας Ι. Σταϊκίδου Β. Μπιζίμη Π. Λεονάρδου TOMEIΣ E.A.E. NEYPOAKTINOΛOΓIA AΞONIKHΣ & MAΓNHTIKHΣ TOMOΓPAΦIAΣ YΠEPHXOTOMOΓPAΦIA EΠEMBATIKH AKTINOΛOΓIA ΠAIΔOAKTINOΛOΓIA ΜΑΣΤOΣ Καρδιαγγειακη ακτινολογία Aθ. Γουλιάμος, Ευτ. Αρχοντάκης Δ. Έξαρχος, Χ. Μουρτόπουλος, Αικ. Ταβερναράκη Σ. Λάμπρου, Χ. Μπαλτάς Αν. Αποστολίδης, Δ. Καρναμπατίδης Μ. Αργυροπούλου, Ελ. Κουτρουβέλη, Ι. Νίκας Ε. Καγιάννη, Ουρ. Αγγελάτου, Β. Γεωργούντζος Θ. Βραχλιώτης, Θ. Κρατημένος, Αρκ.Ρουσσάκης ISSN: ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 TOMOΣ 44, TEYX. 1 HELLENIC RADIOLOGY JANUARY-MARCH 2013 VOL 44, No 1

4 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Διευθυντής Σύνταξης: Oμάδα Συντονισμού: X. Δρόσος Θ. Βραχλιώτης N. Eυλογιάς Λ. Θάνος B. Kατσαρός K. Koκκίνης Δ. Κόκκινος Σ. Λύρα Γ. Mαντζικόπουλος I. Μοσχούρης M. Στασινοπούλου X. Tριαντοπούλου EΠIΣTHMONIKH EΠITPOΠH I. Aνδρέου Π. Αντωνόπουλος X. Aρτινόπουλος Π. Bασιλάκος Σ. Βλάσης Λ. Bλάχος Β. Γεωργούντζος Κ. Γκόσιος N. Γκουρτσογιάννης K. Δαρδούφας Ι. Δερμιτζάκης A. Δημητριάδης I. Δημόπουλος Π. Δημόπουλος A. Δρεβελέγκας Σ. Eυφραιμίδης Γ. Zάβρας Μ. Ζαρίφη B. Θεοδωρόπουλος E. Kαγιάννη Α. Καραντάνας Ι. Κασκαρέλης Γ. Kάτσου Δ. Kελέκης H. Kουλεντιανός Χ. Κουμανίδου H. Λαμπράκος Σ. Λαφογιάννη Γ. Mαλαχίας Δ. Ματσαϊδώνης B. Mερτικόπουλος B. Mπενάκης K. Mπερούκας Γ. Παμπούρας Π. Παπαδάκη Λ. Παπαδόπουλος I. Παπαηλιού Π. Πρασόπουλος X. Προυκάκης Π. Σάνδηλος Δ. Σιαμπλής E. Στυλόπουλος Γ. Tζώρτζης M. Tιμπισράνης Γ. Tριτάκης Δ. Tριαντάφυλλου Λ. Tριαντάφυλλου K. Tσαμπούλας Ι. Τσιτουρίδης I. Φεζουλίδης Α. Χαλαζωνίτης Δ. Xονδρός Σ. Xριστόπουλος Π. Xρονόπουλος Eργασίες, Εμβάσματα, Αλληλογραφία: ΠΕΡΙOΔΙΚO EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝOΛOΓΙΑ Π. ΚΥΡIΑΚOY 21, ΑΘΗΝΑ , ΤΗΛ.: , EKΔOTHΣ - ΔIEYΘYNTHΣ: HΛIAΣ KAYKAΣ - Δερματολόγος EKΔOΣEIΣ KAYKAΣ: MEΣOΓEIΩN 215, AΘHNA - THΛ.: , FAX: kafkas@otenet.gr, Website: PUBLISHED BY KAFKAS MEDICAL PUBLICATIONS: 215 MESOGEION, ATHENS - TEL.: , FAX: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Ηλίας Καυκάς, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Ηλίας Καυκάς, ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ: Μαρία Γκελντή

5 OΔHΓIEΣ ΓIA TOYΣ ΣYΓΓPAΦEIΣ H Eλληνική Aκτινολογία, ISSN: , επίσημη έκδοση της Eλληνικής Aκτινολογικής Eταιρείας, έχει σαν στόχο την καταγραφή της επιστημονικής και ερευνητικής δραστηριότητας στους τομείς της ακτινοδιαγνωστικής και γενικότερα της δια γνωστικής απεικόνισης, της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας, της πυρηνικής ιατρικής και των συναφών βασικών επιστημών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού δέχεται προς δημοσίευση: 1. Άρθρα σύνταξης: Σύντομα σχόλια και απόψεις πάνω σε επίκαιρα και αμφιλεγόμενα θέματα. Γράφονται μετά από πρόσκληση της Σύνταξης του περιοδικού. 2. Aνασκοπήσεις: Oλοκληρωμένες αναλύσεις θεμάτων για τα οποία οι απόψεις έχουν αναθεωρηθεί πρόσφατα ή υπάρχει γενικότερο ενδιαφέρον. Στις ανασκοπήσεις τονίζονται ιδιαίτερα οι σύγχρονες απόψεις. Γίνονται δεκτές ανασκοπήσεις μέχρι και από δύο συγγραφείς. 3. Eρευνητικές εργασίες: Kλινικές μελέτες και δοκιμές ή μη πειραματικές έρευνες προοπτικού ή αναδρομικού τύπου, που πραγματοποιήθηκαν με βάση ερευνητικό πρωτόκολλο. Oφείλουν να περιέχουν πρωτοδημοσιευμένα αποτελέσματα. 4. Eνδιαφέρουσες περιπτώσεις: Σύντομη αναφορά σε νέα ή πολύ σπάνια νοσήματα και σύνδρομα, σπάνιες εκδηλώσεις μιας συνήθους νόσου, νέα διαγνωστικά κριτήρια ή νέα θεραπευτική μεθόδευση, με τεκμηριωμένο αποτέλεσμα. 5. Διαγνωστικές τεχνικές: Σύντομη περιγραφή μιας νέας τεχνικής ή της τροποποίησης μιας ήδη υπάρχουσας. 6. Eπιστολές προς τη σύνταξη: Περιέχουν κρίσεις για δημοσιευμένα άρθρα, πρόδρομα αποτελέσματα εργασιών, παρατηρήσεις για ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων, κρίσεις για το περιοδικό κ.λπ. 7. Θέματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης: Γράφονται κατ ανάθεση. 8. Σεμινάρια, συζητήσεις στρογγυλών τραπεζών, διαλέξεις. 9. Kλινικοακτινολογική συζήτηση: Περιλαμβάνει βραχύ ιστορικό, αντιπροσωπευτικές ακτινογραφίες και σχόλιο με επίκεντρο τη διαφορική διαγνωστική προσέγγιση της περιπτώσεως. 10. Aκτινολογικές ασκήσεις: - Eρωτήσεις πολλαπλής επιλογής. - Aσκήσεις πολλαπλών εικόνων. H Eλληνική Aκτινολογία, όσον αφορά τον τρόπο γραφής των κειμένων που υποβάλλονται προς δημοσίευση, ακολουθεί τις υποδείξεις των τελευταίων οδηγιών της Διεθνούς Eπιτροπής Συντακτών Iατρικών Περιοδικών. Oι οδηγίες αυτές διασφαλίζουν την ομοιομορφία των δημοσιεύσεων, τόσο μέσα στο ίδιο το περιοδικό, όσο και με τα άλλα βιοϊατρικά περιοδικά και αναπτύσσονται στα άρθρα: International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. An Intern Med 1988, 108: και Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. JAMA 1993, 269: Tα άρθρα θα κρίνονται για δημοσίευση με την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα και το ίδιο το κείμενο δεν έχουν δημοσιευθεί ή δεν έχουν υποβληθεί νια δημοσίευση σε άλλο περιοδικό. Ωστόσο, γίνονται δεκτά προς κρίση τα ολοκληρωμένα αποτελέσματα εργασιών που έχουν δημοσιευθεί σαν πρόδρομες ανακοινώσεις. Kατά την υποβολή της εργασίας, ο συγγραφέας δηλώνει αν πρόκειται για πρώτη δημοσίευση, αν η εργασία έχει υποβληθεί για δημοσίευση σε άλλο περιοδικό ή αν έχει κατά οποιονδήποτε τρόπο δημοσιευθεί, μερικά ή ολικά. Στην τελευταία περίπτωση συνυποβάλλονται αντίγραφα του υλικού αυτού, για να εκτιμηθεί η δυνατότητα δημοσιεύσεως του νέου άρθρου. Συγγραφική ιδιότητα Kάθε συγγραφέας πρέπει να έχει συμμετάσχει ουσιαστικά στην εργασία, ώστε να μπορεί να αναλάβει την ευθύνη του περιεχομένου της. H συγγραφική ιδιότητα πληροί τρεις όρους: (α) σύλληψη της ιδέας, σχεδιασμός της μελέτης και ανάλυση των δεδομένων (β) συγγραφή ή υπεύθυνη διόρθωση του κειμένου και (γ) έγκριση του προς δημοσίευση κειμένου. Όσοι απλά συνεισφέρουν στην έρευνα αναφέρονται στις ευχαριστίες. Tο περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα να ζητήσει αιτιολόγηση της συγγραφικής ιδιότητας. Συνιστώνται μόνο 3 συγγραφείς για ανασκόπηση, 5 για ενδιαφέρουσα περίπτωση και 8 για κλινική μελέτη. Σύνταξη των χειρογράφων H γλωσσική ομοιομορφία των άρθρων είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια να είναι γραμμένα στη δημοτική και στο μονοτονικό σύστημα. Tα άρθρα που υποβάλλονται πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με διπλό διάστημα, σε λευκό χαρτί μεγέθους 210X295 mm (IS0 A4), από τη μία πλευρά των σελίδων, και με περιθώρια τουλάχιστον 3 cm από κάθε πλευρά, σε ηλεκτρική γραφομηχανή ή εκτυπωτή υψηλής απόδοσης. Όλες οι σελίδες αριθμούνται, αρχίζοντας από τη σελίδα του τίτλου, στο μέσο της κάτω πλευράς της σελίδας. Tα εξής μέρη του άρθρου οφείλουν να αρχίζουν σε ιδιαίτερη σελίδα: - η σελίδα του τίτλου - η περίληψη και οι λέξεις-κλειδιά - το κυρίως κείμενο - οι τυχόν ευχαριστίες - η αγγλική περίληψη - ο βιβλιογραφικός κατάλογος - οι πίνακες - οι υπότιτλοι των εικόνων Έκταση των άρθρων Oι ανασκοπήσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 30 δακτυλογραφημένες σελίδες. Oι ερευνητικές εργασίες πρέπει να είναι συντομότερες και να μην υπερβαίνουν τις 20 σελίδες. Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και οι διαγνωστικές τεχνικές δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 6 σελίδες, ενώ τα γράμματα προς τη σύνταξη τις 2 σελίδες. Στον υπολογισμό περιλαμβάνονται το σύνολο των σελίδων του άρθρου και όχι μόνο το κυρίως κείμενο.

6 Πολλαπλές λύσεις Ψηφιακής Ακτινογραφίας (DR) Ένα μόνο επίπεδο Ποιότητας Εικόνας Υψηλό! Έχουμε εμμονή με την ποιότητα της εικόνας; Απόλυτα. Όλα τα συστήματά Άμεσης Ψηφιακής Ακτινογραφίας της Agfa έχουν ανιχνευτές Ιωδιούχου Κεσίου και λογισμικό MUSICA 2. Ο συνδυασμός αυτός δίνει εξαιρετικές εικόνες με την χαμηλότερη δυνατή δόση. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Τα συστήματα μας συνδυασμένα με σύστημα RIS/PACS/HIS και το δικό μας σταθμό εργασίας ΝΧ, επιτρέπουν την γρήγορη αναζήτηση (ανάκληση) και την γρήγορη ροή εργασίας. Επιπλέον, προσφέρουμε λύσεις φορητών ψηφιακών ακτινολογικών καθώς επίσης και καινοτομίες όπως το DX-D 30, έναν ασύρματο επίπεδο ανιχνευτή(flat Panel) ο οποίος επιτρέπει την λήψη ψηφιακών εικόνων από σχεδόν οποιοδήποτε ακτινογραφικό μηχάνημα. Είτε επιθυμείτε ένα πλήρως αυτοματοποιημένο, υψηλής απόδοσης ακτινολογικό δωμάτιο, είτε ένα προσιτό σύστημα DR, η πραγματική εμμονή μας είναι η επιτυχία σας. Άγκφα Γκέβερτ ΑΕΒΕ - Στ. Γονατά , Περιστέρι Τηλ.: Fax: konstantinos.messados@agfa.com

7 H σελίδα του τίτλου Στην πρώτη σελίδα αναγράφεται: (α) ο τίτλος του άρθρου, που πρέπει να είναι σαφής, κατά το δυνατόν σύντομος (μέχρι 12 λέξεις) και περιεκτικός, χωρίς συντομογραφίες, (6) τα ονόματα των συγγραφέων, στην ονομαστική, (γ) το επιστημονικό κέντρο, ίδρυμα, κλινική ή εργαστήριο από το οποίο προέρχεται η εργασία, (δ) το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο ενός από τους συγγραφείς για επικοινωνία με τη σύνταξη, (ε) ενδεχόμενες πηγές που ενίσχυσαν οικονομικά και βοήθησαν στην πραγματοποίηση της εργασίας και (στ) αν υπάρχουν μέλη της ερευνητικής ομάδας που διαφωνούν σε βασικά σημεία της εργασίας. Eλληνική περίληψη και λέξεις-κλειδιά H δεύτερη σελίδα περιέχει την περίληψη στην ελληνική. Συνήθως συντάσσεται σε τρίτο πρόσωπο, είναι περιεκτική και συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Περίληψη 60 λέξεων ή λιγότερο, οφείλει να συνοδεύει τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις και τις διαγνωστικές τεχνικές. Σε αυτή συνοψίζονται τι έγινε, τι βρέθηκε και τι συμπεραίνεται. Περίληψη 200 λέξεων ή λιγότερο οφείλει να συνοδεύει τα υπόλοιπα άρθρα. Eιδικά για τις ερευνητικές εργασίες η περίληψη διαιρείται σε τέσσερις παραγράφους με την ακόλουθη σειρά: Σκοπός: Aναφέρεται σύντομα η υπόθεση που δοκιμάζεται και το δίλημμα που επιλύεται. Yλικό-Mέθοδος: Σύντομα και με σαφήνεια περιγράφεται τι έγινε, τι υλικό και μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν και πώς αυτές αναλύθηκαν. Aποτελέσματα: Περιλαμβάνει τα ευρήματα της μελέτης, που απορρέουν λογικά από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν και όσες περισσότερες ειδικές πληροφορίες επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος. Δεν πρέπει να απομακρύνεται από το ειδικό αντικείμενο της μελέτης. Συμπεράσματα: Περιγράφονται με μία ή δύο προτάσεις τα συμπεράσματα που απορρέουν λογικά από τα ευρήματα της μελέτης, το μήνυμα δηλαδή που θα πρέπει να θυμόμαστε όταν τα υπόλοιπα θα έχουν ξεχαστεί. Tο κυρίως κείμενο Kάθε εργασία, ανάλογα με το σκοπό της, ανήκει σε ορισμένο τύπο άρθρου. H δομή του κυρίως κειμένου εξαρτάται από τον τύπο του άρθρου. Άρθρα μικτού τύπου θα πρέπει να αποφεύγονται. Oι ερευνητικές εργασίες συνήθως αποτελούνται από τις ακόλουθες επιμέρους ενότητες: εισαγωγή, υλικό και μέθοδος, αποτελέσματα και συζήτηση. Eισαγωγή: H εισαγωγή απαντά στο γιατί πραγματοποιήθηκε η εργασία. Γράφεται σε ενεστώτα χρόνο και δεν αναφέρεται σε αποτελέσματα ή συμπεράσματα. Yλικό και μέθοδος: Στη μεθοδολογία περιγράφεται το ερευνητικό πρωτόκολλο, οι τεχνικές που εφαρμόσθηκαν και ο τρόπος επιλογής των ασθενών, εθελοντών ή οποιουδήποτε άλλου υλικού, έμψυχου ή μη, που χρησιμοποιήθηκε. Γνωστές μεθοδολογίες, συμπεριλαμβανομένων και των στατιστικών μεθόδων, τεκμηριώνονται βιβλιογραφικά. Για μεθόδους που έχουν μεν δημοσιευθεί, αλλά δεν είναι ευρέως γνωστές, αρκεί μία περιληπτική περιγραφή, ενώ για νέες μεθοδολογίες απαιτείται εκτενέστερη ανάλυση. Aν πρόκειται για έρευνες που αφορούν ανθρώπους, είναι απαραίτητο να περιγραφούν τα μέτρα που πάρθηκαν ώστε η εργασία να είναι αδιάβλητη δεοντολογικά, σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Eλσίνκι και τη νομοθεσία του κράτους. Aποτελέσματα: Aναλύονται τα ευρήματα της μελέτης. Παρουσιάζονται σε παρελθόντα χρόνο, με λογική σειρά και μπορούν να δίδονται με πίνακες, σχεδιαγράμματα ή αναλυτικά στο κείμενο. Tα στοιχεία των πινάκων δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται στο κείμενο. Στατιστικές εκτιμήσεις πρέπει να συνοδεύονται από αναφορές στη στατιστική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε. Στις μετρήσεις χρησιμοποιούνται οι μονάδες του διεθνούς συστήματος (SI). Για λεπτομέρειες οι συγγραφείς παραπέμπονται στο περιοδικό IATPIKH 1980, 37:139. Συζήτηση: Περιγράφονται τα τελικά συμπεράσματα και οι προοπτικές που διανοίγονται με τα αποτελέσματα της μελέτης. Δεν επαναλαμβάνονται τα όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην εισαγωγή, ενώ μπορεί να γίνει σύγκριση με τα αποτελέσματα άλλων ομοειδών εργασιών. Συνδέονται τα αποτελέσματα με τους στόχους της μελέτης, αποφεύγοντας τα αυθαίρετα συμπεράσματα. Oι ανασκοπήσεις επιτρέπεται να κεφαλοποιούνται. Tα κεφάλαια αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς. Tα υποκεφάλαια χαρακτηρίζονται από τον αριθμό του κεφαλαίου στο οποίο ανήκουν, μία τελεία και τον αριθμό του υποκεφαλαίου (1.1, 1.2, κ.λπ.). Oι ενδιαφέρουσες περιπτώσεις περιλαμβάνουν σύντομη εισαγωγή, περιγραφή της περίπτωσης και σχόλιο. Παρόμοια δομή έχουν και οι διαγνωστικές τεχνικές. H αγγλική περίληψη H αγγλική περίληψη (summary) γράφεται σε χωριστή σελίδα. Περιλαμβάνει σχεδόν όλα όσα αναφέρονται στην ελληνική και επιπλέον, τα ονόματα των συγγραφέων με κεφαλαία γράμματα και τον τίτλο της εργασίας με μικρά. Συνοδεύει απαραίτητα όλες τις εργασίες. Bιβλιογραφία α) Oι βιβλιογραφικές παραπομπές του κειμένου αριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, κατ αύξοντα αριθμό, ανάλογα με τη σειρά εμφανίσεως. Στο βιβλιογραφικό κατάλογο υπάρχουν μόνο οι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στο κείμενο. Πριν από κάθε παραπομπή στον κατάλογο προηγείται ο αντίστοιχος αριθμός του κειμένου. Oι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στους πίνακες ή στους τίτλους των εικόνων αριθμούνται με παρόμοιο τρόπο. Παρατίθενται λεπτομερώς αμέσως μετά τη λήψη του τίτλου και όχι στον τελικό κατάλογο. Σε περίπτωση αναφοράς ονομάτων συγγραφέων στο κείμενο, εφόσον είναι ξένοι, μετά το επώνυμο του πρώτου συγγραφέα ακολουθεί η συντομογραφία et al, ενώ για τους Έλληνες και συν.. Eφόσον οι συγγραφείς είναι δύο, μεταξύ των επωνύμων τοποθετείται ο σύνδεσμος &. β) Στο βιβλιογραφικό κατάλογο αναφέρονται το επώνυμο και τα αρχικά του ονόματος όλων των συγγραφέων, εφόσον

8 Εάν δεν θέλετε να ρισκάρετε την αξιοπιστία της διάγνωσης... T-MAT G/RA Film Ειδικά κατασκευασμένο φιλμ για πανοραμικές ακτινογραφίες Ορθοχρωματικό (πράσινης ευαισθησίας) ακτινογραφικό φιλμ για χρήση με ορθοχρωματικές ενισχυτικές πινακίδες όπως οι KODAK LANEX Screens Έχει διπλή φωτοευαίσθητη επίστρωση Έχει υψηλή ταχύτητα 400 Είναι μεγάλης ευαισθησίας με υψηλό δείκτη αντίθεσης (contrast) Τα φιλμ εμφανίζονται με το χέρι ή σε αυτόματα εμφανιστήρια Διατίθεται: Σε διαστάσεις 12,7 x 30,5 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 100 φύλλων. Κωδ Ektavision G Υψηλής αντίθεσης πανοραμικό φιλμ για ευκολότερη διάγνωση Low Crossover Technology - μεγαλύτερη λεπτομέρεια Ταχύτητα φιλμ μειωμένος χρόνος έκθεσης στην ακτινοβολία για τους ασθενείς Χρησιμοποιείται με τις ίδιες κασέτες με Lanex screens Διατίθεται: Σε διαστάσεις 15 x 30 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Σε διαστάσεις 20,3 x 25,4 cm, σε πακέτο των 50 φύλλων. Κωδ Τα φιλμ Carestream/KODAK πρέπει να χρησιμοποιούνται με τα εμφανιστικά υγρά της ίδιας εταιρείας για να έχουν τη μέγιστη απόδοση στην απεικόνιση Υγρά για Αυτόματη Διαδικασία Dental Readymatic Έτοιμα για χρήση υγρά εμφάνισης και μονιμοποίησης, για ενδοστοματικές και εξωστοματικές ακτινογραφίες. Σχεδιάστηκαν για χρήση σε μικρά αυτόματα εμφανιστήρια Δεν χρειάζονται αραίωση Αποδίδουν εξαιρετική ποιότητα εμφάνισης Διατίθενται: Dental Readymatic Developer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ Dental Readymatic Fixer: 2 φιάλες των 5 L. Κωδ info@vitsaropoulos.gr ΚΕΝΤΡΙΚΑ Μεσογείων 348, Αγ. Παρασκευή, Αθήνα, Τηλ: , Fax: ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ Φειδιππίδου 55, Γουδή, Τηλ:

9 οι συγγραφείς δεν είναι περισσότεροι από έξι (όταν είναι περισσότεροι αναφέρονται οι τρεις πρώτοι και ακολουθεί η ένδειξη et al ). Aκολουθεί ο τίτλος του άρθρου, η συντομογραφία του ονόματος του περιοδικού, το έτος, ο τόμος, η πρώτη και η τελευταία σελίδα της δημοσίευσης. Oι συντμήσεις των τίτλων των περιοδικών περιέχονται στην ετήσια έκδοση της National liabrary of Medicine των HΠA, List of Journals Indexed in Index medicus, δημοσιεύονται δε κάθε χρόνο στο τεύχος του Iανουαρίου του Index medicus. Όταν πρόκειται για βιβλία και μονογραφίες, μετά τον τίτλο ακολουθούν η πόλη, ο εκδοτικός οίκος, το έτος εκδόσεως και οι σελίδες. Άρθρα που δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί, αλλά έχουν γίνει δεκτά για δημοσίευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν βιβλιογραφικά. Στις περιπτώσεις αυτές, μετά την παράθεση του τίτλου του περιοδικού, σημειώνεται η ένδειξη υπό δημοσίευση. Aντίθετα, η αναφορά σε προσωπικές επικοινωνίες, περιλήψεις (abstracts) και αδημοσίευτες παρατηρήσεις πρέπει να αποφεύγονται. Aκολουθούν μερικά παραδείγματα ορθού τρόπου γραφής των βιβλιογραφικών παραπομπών: Άρθρο σε περιοδικό - Vogelzang RL, Gore RM, Neiman HL, Smith SJ, Deschler TW, Vria RF. Inferior vena cava CT pseudothrombus produced by rapid arm - vein contrast infusion. AJR 1985; 144: Hull R, Hirsh J, Sackett DL, et al. Clinical validity of a negative venogram in patients with clinically suspected venous thrombosis. Circulation 1981; 64: Bιβλίο - Kadir S. Diagnostic Angiography. Philadelphia: W.B, Saunders Company, 1986; Kεφάλαιο βιβλίου - Morris TW. Intravascular contrast media and their propeties. In: Scukas J, ed. Radiographic Contrast Agents. Rockville, Maryland: Aspen Publishers, Inc. 1989; O αριθμός των παραπομπών υπόκειται και αυτός σε ορισμένους περιορισμούς: στα άρθρα ανασκόπησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 120, στις ερευνητικές εργασίες τις 35, στα άρθρα σύνταξης, ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, διαγνωστικές τεχνικές τις 10, ενώ στα γράμματα προς τη σύνταξη τις 5. Πίνακες Oι πίνακες δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο, με αραβικούς αριθμούς. O τίτλος τους να είναι σύντομος και περιεκτικός, ώστε για την κατανόηση τους να μην είναι απαραίτητη η αναφορά του αναγνώστη στο κείμενο. Kάθε στήλη φέρει τη δική της σύντομη επικεφαλίδα. Oι επεξηγήσεις των συντμήσεων, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών συμβόλων, καθώς και οι λοιπές διευκρινίσεις παρατίθενται υπό μορφή υποσημειώσεων. Aποφεύγονται οι κάθετες διαγραμμίσεις και χρησιμοποιούνται μόνο οριζόντιες, εφόσον είναι τελείως απαραίτητες. Eικόνες Σαν εικόνες χαρακτηρίζονται τα σχήματα, τα διαγράμματα, τα ιστογράμματα και οι φωτογραφίες. Yποβάλλεται μόνο ο τελείως απαραίτητος αριθμός εικόνων. Oι τίτλοι τους δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε χωριστή σελίδα. Aριθμούνται με αραβικούς αριθμούς, ανάλογα με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο. Tα σχήματα πρέπει να είναι σχεδιασμένα με σινική μελάνη, οι δε φωτογραφίες τυπώνονται σε ασπρόμαυρο στιλπνό χαρτί, διαστάσεων 127X173 mm. Oι φωτογραφίες, αλλά και τα βέλη και οι δείκτες που φέρουν πρέπει να είναι καθαρά, ομοιόμορφα και κατάλληλου μεγέθους, ώστε σε περίπτωση σμίκρυνσης να παραμείνουν ευανάγνωστα. Στοιχεία από γραφομηχανή ή γραμμένα με το χέρι στις εικόνες δεν γίνονται δεκτά. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φαίνονται τα ονόματα των ασθενών και εφόσον χρησιμοποιηθούν φωτογραφίες τους, δεν πρέπει να αναγνωρίζεται το πρόσωπο τους. Στην αντίθετη περίπτωση, επιβάλλεται έγγραφη συγκατάθεση του ασθενούς, για τη δημοσίευση της φωτογραφίας. Στο πίσω μέρος των εικόνων, επάνω και δεξιά, τοποθετείται μικρό αυτοκόλλητο όπου σημειώνεται ο αριθμός της εικόνας, το όνομα του πρώτου συγγραφέα και ένα βέλος που υποδεικνύει το επάνω μέρος της. Προκειμένου για έγχρωμες εικόνες θα πρέπει να αποστέλλονται και οι αντίστοιχες διαφάνειες. Tο κόστος εκτύπωσης έγχρωμων εικόνων βαρύνει αποκλειστικά τους συγγραφείς. Yποβολή χειρογράφου Tο δακτυλογραφημένο κείμενο (σε ηλεκτρονική μορφή -δισκέτα ή CD ROM) οι πίνακες και οι εικόνες που το συνοδεύουν αποστέλλονται σε ΔYO πλήρη αντίγραφα, σε φάκελο από χοντρό χαρτί, εσώκλειστα μέσα σε σκληρό χαρτόνι για να μη διπλωθούν. Oι φωτογραφίες και οι διαφάνειες τοποθετούνται σε χωριστό μικρότερο σκληρό φάκελο. Tα χειρόγραφα αποστέλλονται στη διεύθυνση: Περιοδικό EΛΛHNIKH AKTINOΛOΓIA Π. Kυριακού 21, Aθήνα συνοδευόμενα από επιστολή υπογεγραμμένη από όλους τους συγγραφείς, που περιλαμβάνει δήλωση ότι τα χειρόγραφα έχουν μελετηθεί και εγκριθεί από τους υπογράφοντες, καθώς και από γραπτή άδεια δημοσίευσης τυχόν ήδη δημοσιευμένου υλικού. H σειρά υποβολής καθορίζει την προτεραιότητα δημοσίευσης ανάμεσα σε ομοειδείς εργασίες. Kάθε εργασία κρίνεται ανεξάρτητα από δύο κριτές, ειδικούς στο πεδίο του οποίου άπτεται, που προτείνουν την αποδοχή (με ή χωρίς τροποποιήσεις) ή την απόρριψη της. Oι συγγραφείς είναι υποχρεωμένοι εφόσον τους ζητηθεί, σε διόρθωση των τυπογραφικών δοκιμίων, κατά την οποία δεν επιτρέπονται προσθήκες, παρά μόνο διορθώσεις τυπογραφικών λαθών. H δαπάνη των ανατύπων, η οποία καθορίζεται από το τυπογραφείο, βαρύνει τους συγγραφείς και παραγγέλλονται έγκαιρα απευθείας στον εκδότη. Tα δημοσιευμένα άρθρα αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της Eλληνικής Aκτινολογίας. Δεν επιτρέπονται η αναδημοσίευση τους χωρίς τη γραπτή άδεια του Διευθυντή Σύνταξης. Κείμενα δημοσιευμένα ή μη, καθώς και σχήματα, φωτογραφίες, διαφάνειες και CD που υποβάλλονται προς δημοσίευση, δεν επιστρέφονται.

10

11 IANOΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΤΟΜΟΣ 44 ΤΕΥΧΟΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Βασική ανατομία καρδίας με Μαγνητική Τομογραφία Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης...13 ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η τεχνική του αφοδευσιογραφήματος, οι ενδείξεις, τα αποτελέσματα και η κλινική του σημασία. Π. Βλάχου, Λ. Αδαμοπούλου, Χ. Τριαντοπούλου Λιπώδης διήθηση του παγκρέατος: Διερεύνηση με την Αξονική Τομογραφία. Κ. Βασιλειάδης, Ι. Κοτανίδου, Χ. Μασκαλίδης, Α. Σδρόλλια, Σ. Παπαϊωάννου, Ι. Τσιτουρίδης...33 ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Διαδερμική Γαστροστομία υπό την καθοδήγηση Αξονικού Τομογράφου. Δ. Έξαρχος, Ι. Ματσίρας, Γ. Τσούκαλος, Φ. Λαζαριώτη, Δ. Χονδρός, Ν. Παπαδογεωργάκης ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Προφυλακτική ακτινοθεραπεία εγκεφάλου στον καρκίνο του πνεύμονα. Μ. Μπαλαφούτα, Α. Ζυγογιάννη, Ι. Κούβαρης...46 Προσεχή Ακτινολογικά Συνέδρια

12 DORMED HELLAS AE Η μεγαλύτερη εταιρεία πώλησης και τεχνικής υποστήριξης καινούργιων και μεταχειρισμένων υπερηχογράφων στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Με εξαγωγές μεταχειρισμένων υπερηχογράφων στην Ιταλία, Αλβανία, Σκόπια, Ρουμανία, Πολωνία Με δυνατότητα τεχνικής υποστήριξης υπερηχογράφων όλων των τύπων και επισκευή σε επίπεδο πλακέτας Με δυνατότητα πλήρους ανακατασκευής ηχοβόλων κεφαλών (αντικατάσταση καλωδίου, κρυστάλλων και rabber) Με δυνατότητα ενοικίασης φορητών υπερηχογράφων για επίσκεψη κατ οίκον ακόμη και για μία ημέρα. ΑΘΗΝΑ: ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 64, ΤΚ , ΤΗΛ./FAX: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΣΟΛΩΝΟΣ 10 & ΜΙΑΟΥΛΗ 68 ΓΩΝΙΑ, Τ.Κ , ΤΗΛ.: /FAX: ,

13 Hellenic Radiology JANUARY - MARCH 2013 VOL. 44 No 1 CONTENTS CONTINUING EDUCATION Cardiac anatomy: MR imaging Mpiliara E, Stringaris K, Vrachliotis Th...13 GASTRO-INTESTINAL RADIOLOGY The technical aspect of defecography, the indications, the results and its clinical significance. Vlachou P, Adamopoulou L, Triantopoulou C Fat infiltration of the pancreas. Investigation with Spiral Computed Tomography. Vasileiadis K, Kotanidou I, Maskalidis X, Sdrollia A, Papaioannou S, Tsitouridis I INTERVENTIONAL RADIOLOGY Percutaneus gastrostomy with Computed Tomography guidance. Exarhos D, Matsiras I, Tsoukalos G, Lazarioti F, Chondros D, Papadogeorgakis N RADIOTHERAPY Prophylactic cranial irradiation in lung cancer. Balafouta M, Zygogiannh A, Kouvaris I...46 Next Radiological Congresses

14 13 ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Τόμος 44, (1):13-25, 2013 Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πρώτη και ίσως η πιο σημαντική συμβολή του μαγνητικού συντονισμού ήταν η δυνατότητα μελέτης της καρδιάς με μη επεμβατικό τρόπο και αποτελεί μία από τις πλέον σύγχρονες διαγνωστικές μεθόδους απεικόνισης της καρδιάς. Κλινικά χρησιμοποιείται τα τελευταία 25 χρόνια, για την αξιολόγηση της ανατομίας της καρδιάς, της καρδιακής λειτουργίας, βαλβιδικής λειτουργίας, αιμάτωσης και βιωσιμότητας του μυοκαρδίου. Η μελέτη της καρδιάς με μαγνητική τομογραφία απαιτεί ακριβή γνώση της καρδιακής ανατομικής, η οποία πολλές φορές είναι ιδιαίτερα επιπεπλεγμένη, ειδικά σε περιπτώσεις μελέτης συγγενών καρδιοπαθειών 1-4. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζουμε τη βασική ανατομική της καρδιάς με μαγνητικό συντονισμό στα βασικά επίπεδα απεικόνισης. Τμήμα Ιατρικής Απεικόνισης - Επεμβατικής Ακτινολογίας, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν, Μεσογείων 107, Αθήνα. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΡΔΙΑΣ α. Παθήσεις των μεγάλων αγγείων. β. Συγγενείς καρδιοπάθειες για ανατομικό έλεγχο και λειτουργικό έλεγχο. γ. Έλεγχος βιωσιμότητας μυοκαρδίου μετά από ισχαιμικό επεισόδιο. δ. Βαλβιδοπάθειες ε. Μυοκαρδίτιδες και μυοκαρδιοπάθειες στ. Παθήσεις περικαρδίου ζ. Όγκοι καρδιάς η. Παρακολούθηση καρδιακής λειτουργίας σε ογκολογικούς ασθενείς που λαμβάνουν καρδιοτοξική χημειοθεραπεία. θ. Σε επιλεγμένους ασθενείς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για έλεγχο των στεφανιαίων αρτηριών 4. ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Ασθενείς με εμφυτευμένη κάποια από τις παρακάτω συσκευές δεν πρέπει να εξετάζονται με μαγνητικό συντονισμό: καρδιακό βηματοδότη, απινιδωτή, clip ανευρύσματος εγκεφάλου, νευροδιεγέρτη, αντλία έγχυσης ινσουλίνης ή αντλία έγχυσης φαρμάκων, κοχλιακά εμφυτεύματα. Ασθενείς οι οποίοι έχουν κλειστοφοβία ή δεν μπορούν λόγω υπερβολικού άγχους να παραμείνουν εντός του μαγνήτη, ασθενείς με οφθαλμικά ξένα σώματα ή ασθενείς με ασταθή στηθάγχη. Επίσης, έγκυες ασθενείς ή στην περίοδο της γαλουχίας ή ασθενείς με αιμοσφαιρινοπάθειες ή

15 14 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1, 2013 σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια (κάθαρση κρεατινίνης <20mL/min) μπορούν μεν να εξετάζονται με μαγνητικό συντονισμό αλλά δεν θα πρέπει να λαμβάνουν ενδοφλέβιο σκιαγραφικό 3,4. ΒΑΣΙΚΗ ΑΝΑΤΟMIA ΚΑΡΔΙΑΣ Η καρδιά καταλαμβάνει κεντρική θέση στη θωρακική κοιλότητα και μοιάζει με υποστρόγγυλο κώνο που έχει γείρει στο πλάι. Η κορυφή της καρδιάς στρέφεται προς τα εμπρός αριστερά και κάτω προς το αριστερό ημιδιάφραγμα. Η βάση της καρδιάς στρέφεται προς τα πίσω δεξιά και άνω. Προσθίως της καρδιάς ευρίσκεται το στέρνο, οπισθίως η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και εκατέρωθεν οι πνεύμονες. Ο επιμήκης άξονας της καρδιάς είναι στραμμένος κατά 45 μοίρες σε σχέση με το στεφανιαίο και οβελιαίο επίπεδο. Σε νέα ή λεπτά άτομα ο άξονας της καρδιάς τείνει να είναι πλέον κάθετος σε σχέση με παχύτερα άτομα όπου είναι πλέον οριζόντιος. Στο μεγαλύτερο μέρος της η καρδιά περιβάλλεται από τον περικαρδιακό σάκο. Ενώ η φυσιολογική θέση της καρδιάς εντός του θωρακικού κλωβού είναι σχετικά σταθερή, ωστόσο η θέση και η μορφολογία των επιμέρους καρδιακών δομών καθώς και η σχέση τους με τα μεγάλα αγγεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και υπόκεινται σε μεγάλο εύρος παθολογικών ανωμαλιών και διακυμάνσεων. Συνεπώς, η ενδελεχής γνώση της φυσιολογικής ανατομικής της καρδιάς είναι απαραίτητη προκειμένου να αναγνωρίζονται παθολογικές ανατομικές δομές ειδικά σε ασθενείς με συγγενείς καρδιοπάθειες. Η καρδιά είναι ουσιαστικά μια αντλία με τέσσερις κοιλότητες, τις δεξιές και τις αριστερές κοιλότητες. Οι δεξιές κοιλότητες (δεξιός κόλπος και δεξιά κοιλία) ευρίσκονται πιο μπροστά από τις αριστερές κοιλότητες (αριστερός κόλπος και αριστερά κοιλία), ενώ οι κοιλίες κατωφερέστερα από τους κόλπους. Φυσιολογικά οι δεξιές κοιλότητες δεν επικοινωνούν με τις αριστερές κοιλότητες. Οι κόλποι επικοινωνούν με τις κοιλίες δια των κολποκοιλιακών βαλβίδων 4. Ειδικά χαρακτηριστικά των καρδιακών κοιλοτήτων Αριστερός κόλπος: Δέχεται τις πνευμονικές φλέβες Οπίσθια άνω θέση Αριστερά κοιλία: Ωοειδές σχήμα Λεπτή δοκίδωση Είσοδος-έξοδος σε άμεση σχέση Λεία διαφραγματική επιφάνεια Απορροή στην αορτή Δεξιός κόλπος Εκβάλλουν η άνω και η κάτω κοίλη φλέβα και ο στεφανιαίος κόλπος Ινωμυώδη διαφράγματα σχηματίζουν την Ευσταχιανή και Θηβεσιανή βαλβίδα Δεξιά κοιλία Πυραμιδικό σχήμα Αδρή εσωτερική δοκίδωση Είσοδος-έξοδος δεν ευρίσκονται σε άμεση σχέση Απορροή στην πνευμονική αρτηρία Ενδιάμεση δέσμη (moderator band) Υψηλότερη θέση τριγλώχινος σε σχέση με τη μιτροειδή βαλβίδα Εξωτερική διαμόρφωση της καρδιάς Η καρδιά περιβάλλεται από το ινώδες περικάρδιο, έ- ναν σάκο από συνδετικό ιστό με μέσο πάχος 1.5±0.5mm σε φυσιολογικά άτομα 5,6. Επί τα εντός του ινώδους περικαρδίου βρίσκεται το ορώδες περικάρδιο, όπου ξεχωρίζουμε το τοιχωματικό πέταλο σε επαφή με το ινώδες περικάρδιο και το σπλαχνικό πέταλο (επικάρδιο) που επενδύει άμεσα την καρδιά. Η καρδιά εμφανίζει πρόσθια ή πλευροδιαφραγματική επιφάνεια, οπίσθια διαφραγματική επιφάνεια, βάση, δεξιό καρδιακό χείλος, αριστερό καρδιακό χείλος και κορυφή. Η στεφανιαία ή κολποκοιλιακή αύλακα χωρίζει εξωτερικά τους κόλπους από τις κοιλίες. Η μεσοκολπική αύλακα χωρίζει τους δύο κόλπους. Οι κοιλίες της καρδιάς χωρίζονται από δύο αύλακες, η μία εξ αυτών, η πρόσθια επιμήκης αύλακα ή πρόσθια μεσοκοιλιακή αύλακα βρίσκεται στην στερνοπλευρική επιφάνεια της καρδιάς, κοντά στο αριστερό χείλος, ενώ η οπίσθια μεσοκοιλιακή αύλακα βρίσκεται στην οπίσθια ή διαφραγματική επιφάνεια της καρδιάς 4. Στοιβάδες-χιτώνες της καρδιάς Όπως οι αρτηρίες και οι φλέβες, έτσι και η καρδιά αποτελείται από τρείς χιτώνες: α. Το ενδοκάρδιο, τον εσωτερικό χιτώνα, που επενδύει τους κόλπους και τις κοιλίες, τους θηλοειδείς μύες, τις τενόντιες χορδές και τις καρδιακές βαλβίδες. β. Το μυοκάρδιο, που είναι ο μυϊκός ιστός που επιτελεί τη θεμελιώδη λειτουργία της καρδιάς, δηλαδή τη συστολή και διαστολή. γ. Το επικάρδιο. Εσωτερική διαμόρφωση Διακρίνονται 4 κοιλότητες, 2 κόλποι και 2 κοιλίες. Οι κόλποι ευρίσκονται πάνω από τις κοιλίες και ο καθένας τους επικοινωνεί μέσω του κοιλιακού στομίου με την υποκείμενη σύστοιχη κοιλία δια της σύστοιχης κολποκοιλιακής βαλβίδος. Ο δεξιός κόλπος επικοινωνεί με τη δεξιά κοιλία δια της τριγλώχινος βαλβίδος. Ο αριστερός κόλπος επικοινωνεί με την αριστερά κοιλία δια της μιτροειδούς (διγλώχινος) βαλβίδος. Ανατομία του αριστερού κόλπου και των πνευμονικών φλεβών Ο αριστερός κόλπος είναι μία κοιλότητα ωοειδούς

16 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία 15 μορφολογίας με λεία εσωτερική επιφάνεια. Ο αριστερός κόλπος υποδέχεται τις πνευμονικές φλέβες, μέσω των οποίων δέχεται το αρτηριακό αίμα. Το έσω τοίχωμα του αριστερού κόλπου είναι κοινό με τον δεξιό κόλπο και λέγεται μεσοκολπικό διάφραγμα. Αυτό το τοίχωμα είναι ελαφρώς κοίλο στην περιοχή που αντιστοιχεί στον ωοειδή βόθρο (fossa ovalis) του δεξιού κόλπου. Η λεπτή μεμβράνη που καλύπτει τον ωοειδή βόθρο, λέγεται βαλβίδα του ωοειδούς τρήματος (foramen ovalis) και μπορεί να παρουσιάσει στο άνω τμήμα της μια λεπτή σχισμή. Προσθίως και πλαγίως βρίσκεται το ωτίο του αριστερού κόλπου, του οποίου η εσωτερική επιφάνεια έχει αδρή δοκιδωτή δομή. Το κάτω τοίχωμα του αριστερού κόλπου έχει ένα ευρύ φλεβικό στόμιο δια του οποίου επικοινωνεί με την αριστερά κοιλία δια της μιτροειδούς βαλβίδος. Η μετάβαση από τις πνευμονικές φλέβες στον αριστερό κόλπο είναι συνήθως ομαλή χωρίς διακριτές προεξοχές ή επάρματα. Η διακύμανση στις διαστάσεις, το σχήμα και τον τρόπο διακλαδώσεων των πνευμονικών φλεβών είναι σημαντική. Η τυπική ανατομία των πνευμονικών φλεβών με τέσσερα διαφορετικά πνευμονικά στόμια να εκβάλλουν στον αριστερό κόλπο απαντάται περίπου στο 20-60% των ατόμων. Μια συχνά απαντώμενη ενδοκολπική ανατομική δομή πολλές φορές με λιπώδη σύσταση, σταθερή σε θέση, η ψευδομάζα του αριστερού κόλπου, αποτελεί εμβρυολογικό υπόλειμμα στο σημείο συνένωσης της αριστεράς κάτω πνευμονικής φλέβας με το τοίχωμα του αριστερού κόλπου 7 και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται σαν παθολογική μάζα. Μια άλλη συχνή ανατομική παραλλαγή είναι η παρουσία ενός μικρού ή μεγάλου κοινού αριστερού φλεβικού κορμού (σε ποσοστό έως 75-80% των ασθενών) στην αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία. Πρόσθετες παραλλαγές της ανατομίας των πνευμονικών φλεβών, είναι η παρουσία μίας δεξιάς μέσης πνευμονικής φλέβας, δύο δεξιών μέσων πνευμονικών φλεβών, ή μίας δεξιάς μέσης και δεξιάς άνω πνευμονικής φλέβας. Τα στόμια των αριστερών πνευμονικών φλεβών βρίσκονται πιο υψηλά συγκριτικά με αυτά των δεξιών πνευμονικών φλεβών. Η δεξιά και αριστερή άνω πνευμονικές φλέβες προβάλλουν προς τα εμπρός και άνω, ενώ η δεξιά και αριστερή κάτω πνευμονικές φλέβες προβάλλουν προς τα πίσω και κάτω. Η δεξιά άνω πνευμονική φλέβα βρίσκεται ακριβώς πίσω από την άνω κοίλη φλέβα ή τον δεξιό κόλπο και η αριστερή άνω πνευμονική φλέβα βρίσκεται μεταξύ απόφυσης ωτίου αριστερού κόλπου και κατιούσης θωρακικής αορτής 4,8,9 Ανατομία του δεξιού κόλπου Ο δεξιός κόλπος σχηματίζει τη δεξιά καρδιακή παρυφή. Υποδέχεται φλεβικό αίμα από την άνω και κάτω κοίλη φλέβα και τον στεφανιαίο κόλπο. Ο δεξιός κόλπος επικοινωνεί με τη δεξιά κοιλία δια της τριγλώχινος βαλβίδος. Εμβρυολογικά, ο δεξιός κόλπος σχηματίζεται από τον φλεβώδη κόλπο και το πρωτογενές ωτίο (primitive auricle). Αυτά τα δύο τμήματα διαχωρίζονται στην εσωτερική πλευρά του δεξιού κόλπου από μία ακρολοφία, την τελική ακρολοφία (crista terminalis), και στην εξωτερική του πλευρά από μία αύλακα, την τελική αύλακα (sulcus terminalis). Η τελική ακρολοφία είναι ανατομική δομή η οποία απεικονίζεται ως τοιχωματική επιμήκης οζώδης ή τριγωνική δομή στο έξω τοίχωμα του δεξιού κόλπου και η οποία συνενώνει τις κοίλες φλέβες. Η εν λόγω δομή δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως παθολογική ενδοκολπική μάζα. Ο φλεβώδης κόλπος σχηματίζει το οπίσθιο τμήμα του δεξιού κόλπου, του οποίου η εσωτερική επιφάνεια είναι ομαλή καθότι και η αρχική εμβρυολογική του προέλευση είναι αγγειακή. Αντίθετα, το πρωτογενές ωτίο έχει αδρή δοκιδωτή εσωτερική επιφάνεια. Στο οπίσθιο φλεβικό τμήμα του δεξιού κόλπου εκβάλλουν η άνω και κάτω κοίλη φλέβα και ο στεφανιαίος κόλπος στο κατώτερο τμήμα του. Στα σημεία εκβολής της κάτω κοίλης φλέβας και του στεφανιαίου κόλπου, υπάρχουν ινομυώδεις ταινίες οι οποίες προσφύονται στην τελική ακρολοφία σχηματίζοντας έτσι τις αποκαλούμενες φλεβικές βαλβίδες. Η Ευσταχιανή βαλβίδα αντιστοιχεί στην εκβολή της κάτω κοίλης φλέβας, ενώ η Θηβεσιανή βαλβίδα αντιστοιχεί στην εκβολή του στεφανιαίου κόλπου. Η σχέση των κοίλων φλεβών και του στεφανιαίου κόλπου απεικονίζεται σε διάφορα επίπεδα όπως το εγκάρσιο, στεφανιαίο, οβελιαίο και κατά τον επιμήκη άξονα της αριστεράς κοιλίας 10,11. Ανατομία της αριστερής κοιλίας Μορφολογικά η αριστερά κοιλία έχει σχήμα κώνου και το βασικό του τμήμα βρίσκεται στο δεξιό και πίσω μέρος της θωρακικής κοιλότητας. Τα τοιχώματα της αριστερής κοιλίας ονομάζονται ανάλογα με τη θέση που κατέχουν στη θωρακική κοιλότητα. Το δεξιό σχηματίζεται από το μεσοκοιλιακό διάφραγμα και το αριστερό τοίχωμα από τη διαφραγματική και τη στερνοπλευρική πλευρά. Η κορυφή βρίσκεται προσθίως και αριστερά. Δέχεται αρτηριακό αίμα από τον αριστερό κόλπο δια της μιτροειδούς βαλβίδος. Η εσωτερική κοιλότητα της αριστερής κοιλίας είναι δοκιδωτή ως επί το πλείστον στην κορυφή, λιγότερο ωστόσο συγκριτικά με τη δεξιά κοιλία. Η μιτροειδής βαλβίδα έχει δύο γλωχίνες, την έσω-πρόσθια ή αορτική γλωχίνα και την οπισθοπλάγια γλωχίνα. Η κοιλότητα της αριστερής κοιλίας εμφανίζει δύο θηλοειδείς μυς, τον προσθιοπλάγιο και τον οπίσθιο-έσω. Όταν παρατηρείται από πάνω ο προσθιοπλάγιος θηλοειδής μυς είναι στη δεύτερη με τρίτη ώρα και ο οπίσθιος-έσω είναι στην έβδομη ώρα.

17 16 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1, 2013 Οι θηλοειδείς μύες πιστεύεται ότι προκύπτουν από τη συμβολή των δοκίδων στην κοιλότητα της αριστερής κοιλίας. Κάθε θηλοειδής μυς έχει τουλάχιστον δύο κεφαλές και αυτές οι κεφαλές παρέχουν πρόσφυση για τις τενόντιες χορδές, οι οποίες συνδέονται με τις παρυφές των γλωχίνων της μιτροειδούς βαλβίδας. Κάθε θηλοειδής μυς παρέχει αγκυροβόλιο για τις δύο γλωχίνες της μιτροειδούς βαλβίδας καθώς και αρχιτεκτονική υποστήριξη της αριστερής κοιλίας. Ο ρόλος της αριστερής κοιλίας είναι να αντλήσει αίμα δια της αορτικής βαλβίδος προς την αορτή. Η αορτική βαλβίδα έχει τρεις γλωχίνες. Η αριστερή κοιλία εμφανίζει χώρο εξόδου με ομαλό τοίχωμα που βρίσκεται μεταξύ της πρόσθιας έσω γλωχίνας της μιτροειδούς βαλβίδος και του μεσοκοιλιακού διαφράγματος 4,12. Ανατομία της δεξιάς κοιλίας Η δεξιά κοιλία έχει σχήμα τριγωνικής πυραμίδας. Η κοιλότητα της δεξιάς κοιλίας αφορίζεται προσθίως από το ελεύθερο τοίχωμα της, κάτω από το διαφραγματικό τοίχωμα και πίσω από το διάφραγμα. Η κορυφή της δεξιάς κοιλίας σχηματίζεται από το ελεύθερο τοίχωμα και το διαφραγματικό τοίχωμα. Η είσοδος της δεξιάς κοιλίας από τον δεξιό κόλπο είναι μέσω της τριγλώχινας βαλβίδας και η έξοδος στην πνευμονική αρτηρία μέσω της πνευμονικής βαλβίδας. Η τριγλώχινα βαλβίδα έχει χοανοειδή μορφολογία, και εδράζεται σε ινώδη δακτύλιο. Αποτελείται από τρεις γλωχίνες, την πρόσθια, την έσω και την κατώτερη. Οι γλωχίνες έχουν μία εξωτερική επιφάνεια ανώμαλη, πάνω στην οποία καταφύονται οι τενόντιες χορδές και μία εσωτερική επιφάνεια λεία. Ενίοτε μεταξύ των κύριων γλωχίνων υπάρχουν μικρές ενδιάμεσες γλωχίνες. Η κοιλότητα της δεξιάς κοιλίας είναι σε μεγάλο βαθμό δοκιδωτή με παχιά δοκίδωση. Οι θηλοειδείς μύες της δεξιάς κοιλίας είναι τρεις: (α) ο πρόσθιος θηλοειδής μυς, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος, (β) ο κατώτερος ή οπίσθιος θηλοειδής μυς, ο οποίος συχνά σχηματίζεται από 2-3 μικρότερους ξεχωριστούς μύες και (γ) ο έσω θηλοειδής μυς. Στην κορυφή της δεξιάς κοιλίας παρατηρείται η ενδιάμεση δέσμη (moderator band), η οποία αποτελεί βασική και χαρακτηριστική δομή της δεξιάς κοιλίας. Η δεξιά κοιλία αποτελεί τον θάλαμο προώθησης φλεβικού αίματος προς την πνευμονική κυκλοφορία. Το τμήμα της δεξιάς πριν τη μετάπτωσή της στην πνευμονική αρτηρία αντιπροσωπεύεται από τον αρτηριακό κώνο ή κώνο της πνευμονικής. Ο αρτηριακός κώνος χωρίζεται από το φλεβικό κολποκοιλιακό τρήμα με την crista supraventricularis. Στην κορυφή του αρτηριακού κώνου βρίσκεται το αρτηριακό τρήμα (ostium arteriosum), το οποίο παρουσιάζει ένα βαλβιδικό σύστημα από τρεις ημισεληνοειδείς βαλβίδες (μία πρόσθια και δύο οπίσθιες) 4,9. Μεσοκοιλιακό διάφραγμα Το μεσοκοιλιακό διάφραγμα διαχωρίζει την αριστερή από τη δεξιά κοιλία. Ουσιαστικά είναι ένα παχύ μυϊκό τοίχωμα, εκτός από το υποαορτικό του τμήμα όπου λεπτύνεται (μεμβρανώδες μεσοκοιλιακό διάφραγμα). Περιέχει μυϊκές ίνες τόσο από την αριστερή όσο και από τη δεξιά κοιλία. Η θέση και το σχήμα του μεσοκοιλιακού διαφράγματος καθορίζονται από το επίπεδο φόρτισής του. Σε κατάσταση χαμηλής φόρτισης το μεσοκοιλιακό διάφραγμα είναι επίπεδο. Σε φυσιολογικές συνθήκες φόρτισης το μεσοκοιλιακό διάφραγμα αποκτά κυρτό σχήμα προς τη δεξιά κοιλία και αυτό το κυρτό σχήμα διατηρείται κατά τον καρδιακό κύκλο. Το μεσοκοιλιακό διάφραγμα μελετάται καλύτερα στις προβολές κατά τον βραχύ άξονα της αριστεράς κοιλίας και κατά τον οριζόντιο επιμήκη άξονα της αριστεράς κοιλίας 4,13. Καρδιακές βαλβίδες Φυσιολογικά υπάρχουν 2 κολποκοιλιακές βαλβίδες δια των οποίων οι κόλποι επικοινωνούν με τις κοιλίες. Ο δεξιός κόλπος φυσιολογικά επικοινωνεί με τη δεξιά κοιλία και ο αριστερός κόλπος επικοινωνεί φυσιολογικά με την αριστερά κοιλία. Η βαλβίδα δια της οποίας επικοινωνεί ο δεξιός κόλπος με τη δεξιά κοιλία λέγεται τριγλώχινα βαλβίδα, ενώ η βαλβίδα δια της οποίας επικοινωνεί ο αριστερός κόλπος με την αριστερά κοιλία λέγεται μιτροειδής βαλβίδα. Η τριγλώχινα βαλβίδα έχει 3 γλωχίνες, τη διαφραγματική, κατώτερη και πρόσθια-ανώτερη. Η μιτροειδής βαλβίδα έχει 2 γλωχίνες. Η αριστερά κοιλία απάγει το αίμα προς την ανιούσα αορτή δια της αορτικής βαλβίδος, η οποία φέρει 3 μηνοειδείς πτυχές. Η ονομασία των πτυχών περιγράφεται ανάλογα με την έκφυση των αντιστοίχων στεφανιαίων αρτηριών: αριστερή, δεξιά, μη-στεφανιαία. Δια της πνευμονικής βαλβίδος απάγεται το αίμα από τη δεξιά κοιλία προς το στέλεχος της πνευμονικής αρτηρίας 14. Στεφανιαίες αρτηρίες Οι στεφανιαίες αρτηρίες εκφύονται από την εγγύς μοίρα της ανιούσης θωρακικής αορτής, από τους κόλπους του Valsalva. Οι δύο στεφανιαίες αρτηρίες που εκφύονται από την αορτή είναι η δεξιά στεφανιαία αρτηρία και η αριστερή κύρια στεφανιαία αρτηρία. Κάθε στεφανιαία εκφύεται από τον αντίστοιχο κόλπο του Valsalva. Το εγγύς τμήμα της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας ονομάζεται στέλεχος, έχει μήκος περίπου ένα εκατοστό και διακλαδώνεται στον πρόσθιο κατιόντα και στην αριστερή περισπωμένη αρτηρία 4.

18 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία 17 ΕΓΚΑΡΣΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (Eικόνες 1-19)

19 18 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1,

20 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία A 19B ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (Εικόνες 20-28)

21 20 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1, ΒΡΑΧΥΣ ΑΞΟΝΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ (Εικόνες 29-38) Προβολή κατά τον βραχύ άξονα της καρδιάς. Προβολή κατά τον βραχύ άξονα της αριστερής κοιλίας. Κορυφαία τομή δείχνει την κορυφή της αριστερής και δεξιάς κοιλίας. Η μεσαία τομή δείχνει τον προσθιοπλάγιο και οπισθοπλάγιο θηλοειδή μυ. Ο προσθιοπλάγιος θηλοειδής μυς βρίσκεται μεταξύ δεύτερης και τρίτης ώρας και ο οπίσθιος έσω θηλοειδής μυς στην έβδομη ώρα.

22 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία Η βασική τομή δείχνει την πρόσθια και την οπίσθια γλωχίνα της μιτροειδούς βαλβίδας. Ο χώρος εξόδου της αριστερής κοιλίας είναι έμπροσθεν της πρόσθιας γλωχίνας της μιτροειδούς βαλβίδας Προβολή οριζόντια στον μακρό άξοναhorizontal long axis (four chamber). Διακρίνεται η πρόσθια και διαφραγματική γλωχίνα της τριγλώχινας βαλβίδας, η μιτροειδής βαλβίδα, η δεξιά και αριστερή κοιλία, το μεσοκοιλιακό διάφραγμα, ο δεξιός και ο αριστερός κόλπος, το μεσοκολπικό διάφραγμα. Προβολή στον μακρό άξοναhorizontal long axis view (four chamber). Φαίνεται ο πρόσθιος έσω θηλοειδής μυς της αριστερής κοιλίας, η μιτροειδής βαλβίδα και το μεσοκοιλιακό διάφραγμα. 35 Προβολή κατά τον βραχύ άξονα της καρδιάς. Η μεσαία τομή δείχνει τον προσθιοπλάγιο και οπίσθιο έσω θηλοειδή μυ. Δεξιά κοιλία (1), αριστερή κοιλία (2). 36 Προβολή κατά τον βραχύ άξονα της καρδιάς. Αυτή η τομή δείχνει το στέλεχος της πνευμονικής αρτηρίας (MPA), έμπροσθεν και άνωθεν του χώρου εξόδου της αριστερής κοιλίας (LVOT)

23 22 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1, 2013 ΚΑΘΕΤΟΣ ΕΠΙΜΗΚΗΣ ΑΞΟΝΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ (Εικόνες 39-48)

24 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία Αυτές οι εικόνες είναι κινηματικές σε τελοσυστολική φάση steadystate free precession (SSFP). Αυτή η προβολή είναι ιδανική για την εκτίμηση του ωτίου του αριστερού κόλπου (LAA). Η αριστερή πνευμονική αρτηρία (LPA) βρίσκεται πάνω από το ωτίο του αριστερού κόλπου και την αριστερή πνευμονική φλέβα (LPV) και κάτω από το αορτικό τόξο Προβολή στον μακρό άξονα- horizontal long axis view (four chamber). Φαίνεται ο πρόσθιος έσω θηλοειδής μυς της αριστερής κοιλίας, η μιτροειδής βαλβίδα και το μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Προβολή οριζόντια στον μακρό άξονα- horizontal long axis (four chamber). Διακρίνεται η πρόσθια και διαφραγματική γλωχίνα της τριγλώχινας βαλβίδας, η μιτροειδής βαλβίδα, η δεξιά και αριστερή κοιλία, το μεσοκοιλιακό διάφραγμα, ο δεξιός και ο αριστερός κόλπος, το μεσοκολπικό διάφραγμα.

25 24 Ελληνική Ακτινολογία, Τόμος 44, Τεύχος 1, 2013 ΟΒΕΛΙΑΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (εικόνες 51-58)

26 Ε. Μπιλιαρά, Κ. Στριγγάρης, Θ. Βραχλιώτης Βασική ανατομία καρδίας με μαγνητική τομογραφία 25 ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΩΝ ΔΟΜΩΝ Για την ανατομική απεικόνιση των καρδιαγγειακών δομών χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές «μαύρου» και «λευκού» αίματος στις οποίες όμως δεν θα αναφερθούμε στην παρούσα εργασία. Τα βασικά επίπεδα εξέτασης της καρδιάς είναι: το εγκάρσιο, στεφανιαίο, οβελιαίο, καθώς και τα επίπεδα κατά τον βραχύ άξονα της αριστεράς κοιλίας, οριζόντιου μακρού άξονα και κάθετου μακρού άξονα. Στο εγκάρσιο επίπεδο αναγνωρίζεται η μορφολογία και η σχέση των 4 καρδιακών κοιλοτήτων και η πιθανή παθολογία του περικαρδίου. Στο οβελιαίο επίπεδο μελετώνται οι σχέσεις των κοιλιών με τα μεγάλα αγγεία, ενώ σε μετωπιαία ή στεφανιαία προβολή μελετώνται καλύτερα ο χώρος εξόδου της αριστεράς κοιλίας, ο δεξιός κόλπος και οι πνευμονικές φλέβες. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ιδανικά επίπεδα μελέτης εξαρτώνται επίσης από τη θέση της καρδιάς στον θώρακα, η οποία είναι πλέον κάθετη σε νέα και λεπτά άτομα, ενώ πλέον οριζόντια σε μεγαλόσωμα και ηλικιωμένα άτομα Στις εικόνες που ακολουθούν απεικονίζονται οι καρδιακές δομές στα βασικά επίπεδα εξέτασης σε ακολουθίες «λευκού» αίματος και αγγειογραφικές ακολουθίες στο οβελιαίο επίπεδο. Mpiliara E, Stringaris K, Vrachliotis Th. Cardiac anatomy: MR imaging Imaging & Interventional Department of Athens Ericos Dynan Hospital ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Dinsmore RE, Wismer GL, Levine RA, Okada RD, Brady TJ (1984) Magnetic resonance imaging of the heart: positioning and gradient angle selection for optimal imaging planes. Am J Roentgenol 143: Castillo E, Bluemke DA (2003) Cardiac MR imaging. Radiol Clin North Am 41: Baert AL, Sartor K. Clinical Cardial MRI. Springer Amplatz K, Moller JH (1993) Cardiac anatomy. In: Amplatz K, Moller JH, Radiology of congenital heart disease. Mosby Year Book, St Louis, pp Bogaert J, Rademakers FE (2001) Regional nonuniformity of the normal adult human left ventricle. A 3D MR myocardial tagging study. Am J Physiol Heart Circ Physiol 280: Carr JC, Simonetti O, Bundy J et al (2001) Cine MR angiography of the heart with segmented true fast imaging with steady-state precession. Radiology 219: Friedmann BJ, Waters J, Kwan OL, de Maria AN (1985) Comparison of magnetic resonance imaging and echocardiography in determination of cardiac dimensions in normal subjects. J Am Coll Cardiol 5: Groell R, Schaffler GJ, Rienmueller R (1999) Pericardial sinuses and recesses: findings at electrocardiographically triggered electron-beam CT. Radiology 212: Sechtem U, Tscholakoff D, Higgins CB (1986) MRI of the normal pericardium. Am J Roentgenol 147: Bogaert J, Duerinckx AJ (1995) Appearance of the normal pericardium on coronary MR angiograms. J Magn Reson Imaging 5: King MA, Vrachliotis TG, Bergin CJ. A left atrial pseudomass: Potential pitfall at thoracic MR imaging (1998) J Magn Reson Imaging;8(4): Mohiaddin RH, Amanuma M, Kilner PJ, Pennell DJ, Manzara C, Longmore DB (1991) MR phase-shift velocity mapping of mitral and pulmonary venous flow. J Comput Assist Tomogr 15: Αnderson RH (2000) The anatomic structure of the normal heart, and the structure of congenitally malformed hearts. A handbook prepared to support the foundation course in cardiac morphology held at the Institute of Child Health University College London on 10th and 11th February 2000, UK, pp Meier RA, Hartnell GG (1994) MRI of right atrial pseudo masses. Is it really a diagnostic problem? J Comput Assist Tomogr 18: Menegus MA, Greenberg MA, Spindola-Franco H et al (1992) Magnetic resonance imaging of suspected atrial tumors. Am Heart J 123: Bogaert J, Rademakers FE (2001) Regional nonuniformity of the normal adult human left ventricle. A 3D MR myocardial tagging study. Am J Physiol Heart Circ Physiol 280: Heneghan MA, Biancaniello TM, Heidelberger E, Peterson SB, Marsh MJ, Lauterbur PC (1982) Nuclear magnetic resonance zeugmatographic imaging of the heart: application to the study of ventricular septal defect. Radiology 143: De Roos A, Doornbos J, van der Wall EE, van Voorthuisen AE (1995) Magnetic resonance of the heart and great vessels. Nat Med 1: O Donovan PB, Ross JS, Sivak ED, O Donnell JK, Meaney TF (1984) Magnetic resonance imaging of the thorax: the advantages of coronal and sagittal planes. Am J Roentgenol 143: Simonetti OP, Finn JP, White RD, Laub G, Henry DA (1996) Black blood T2-weighted inversion-recovery MR imaging of the heart. Radiology 199: Winterer JT, Lehnhardt S, Schneider B et al (1999) MRI of heart morphology. Comparison of nongradient echo sequences with single-and multislice acquisition. Invest Radiol 34:

27 26 AΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟς ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Τόμος 44, (1):26-32, 2013 Η τεχνική του αφοδευσιογραφήματος, οι ενδείξεις, τα αποτελέσματα και η κλινική του σημασία. Π. Βλάχου, Λ. Αδαμοπούλου, Χ. Τριαντοπούλου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το αφοδευσιογράφημα αποτελεί μια ασφαλή, γρήγορη και αξιόπιστη μέθοδο, η οποία χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της ανατομίας αλλά και της λειτουργικότητας της ορθοπρωκτικής περιοχής. Η εφαρμογή της μεθόδου περιλαμβάνει την ανίχνευση των ανατομικών σχέσεων των δομών της πυέλου, καθώς και την κινητικότητά αυτών, κατά τις διάφορες φάσεις της αφόδευσης. Το αφοδευσιογράφημα έχει βελτιώσει κατά το πλείστον τη γνώση μας, όσον αφορά στη δυσλειτουργία κατά την αφόδευση. Στην παρούσα ανασκόπηση παρουσιάζονται οι ενδείξεις, οι σύγχρονες οδηγίες, τα φυσιολογικά αλλά και παθολογικά ευρήματα που αξιολογούμε, ενώ θα παρατεθούν αντιπροσωπευτικά περιστατικά για τις επιμέρους παθολογικές οντότητες της ορθοπρωκτικής περιοχής. Λέξεις-κλειδιά: αφοδευσιογράφημα, ορθοπρωκτική περιοχή, ακτινοσκόπηση, ορθοκήλη, εντεροκήλη, πρόπτωση, εγκολεασμός Ακτινολογικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Νέας Ιωνίας «ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΕΙΟ» 1. ΑΝΑΤΟΜΙΑ Το πυελικό έδαφος παίζει το βασικό ρόλο στη στήριξη των οργάνων της πυέλου. Αποτελείται από μύες, περιτονίες και συνδέσμους, η καλή συνεργασία των οποίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση, αλλά και τη σωστή αλλαγή της θέσης των δομών αυτών, σε περιπτώσεις αυξημένης ενδοπυελικής πίεσης 1. Ο μυς του πυελικού εδάφους που συμμετέχει κατά κύριο λόγο στην αφόδευση είναι ο ανελκτήρας του πρωκτού, τμήμα του οποίου αποτελεί ο ηβοορθικός μυς (Εικόνα 1). Ο ηβοορθικός μυς εκφύεται από την οπίσθια επιφάνεια της ηβικής σύμφυσης και δίκην σφεντόνας φέρεται γύρω από το οπίσθιο τοίχωμα του ορθού, καταλείποντας χαρακτηριστικό εντύπωμα 1,2 (Εικόνα 2) 3. Η δράση του μυός αυτού είναι υ- πεύθυνη για την αλλαγή της μορφής, αλλά και της θέσης του ορθού και του πρωκτικού σωλήνα κατά τη διάρκεια της αφόδευσης. 2. ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Η απεικονιστική προσέγγιση του πυελικού εδάφους και της ορθοπρωκτικής περιοχής γίνεται με διάφορες μεθόδους. Αυτές περιλαμβάνουν: υπερηχογράφημα πρωκτού