ΝΕΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΝΕΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΘΕΤΙΚΑ Αμφισβήτηση Ιδεαλισμός Προοδευτικότητα και φιλελευθερισμός Επαναστατικότητα, ροπή προς την καινοτομία και απόρριψη συμβατικότητας Ειλικρίνεια, εντιμότητα, απουσία υποκρισίας Αυθορμητισμός Αγνότητα, ανιδιοτέλεια Θάρρος, τόλμη Πρωτοτυπία Αναπτυγμένη φαντασία Ανήσυχο πνεύμα Ευαισθησία, συναισθηματισμός ΑΡΝΗΤΙΚΑ Ανυπομονησία Αστάθεια Εγωκεντρισμός και έπαρση Απολυτότητα Παρορμητισμός, κυριαρχία συναισθήματος έναντι λογικής Έλλειψη μέτρου Επιπολαιότητα Έλλειψη αυτογνωσίας Απουσία αυτοκριτικής Ευπιστία Άκριτος μιμητισμός ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Προβλήματα μέσα στην οικογένεια: Έλλειψη επικοινωνίας και κατανόησης, χάσμα των γενεών, αποξένωση Εκπαιδευτικό σύστημα: παθητικοποίηση μαθητών, στείρα απομνημόνευση, έλλειψη αυτενέργειας και πρωτοβουλιών, συρρίκνωση φαντασίας κ.λ.π. Έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού και προβλήματα επαγγελματικής αποκατάστασης. Κοινωνικά προβλήματα, κοινωνική διαφθορά, κοινωνικές αδικίες και έλλειψη αξιοκρατίας. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 100

2 Όξυνση νοσηρών φαινομένων, όπως, βία, εγκληματικότητα, ρατσισμός και ναρκωτικά. Απουσία υγιών προτύπων. Περιθωριοποίηση Αβεβαιότητα και ανασφάλεια Ανταγωνισμός και έλλειψη πνεύματος συνεργασίας Ταχύτατοι ρυθμοί ζωής, έλλειψη ελεύθερου χρόνου Άγχος Έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας και μοναξιά ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ: Κοινωνικό φαινόμενο που συνίσταται στην αδυναμία προσέγγισης και επικοινωνίας ανάμεσα σε άτομα που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές (λ.χ. γονείς και παιδιά) και οφείλεται στις διαφορές που τα χωρίζουν στους τομείς της συμπεριφοράς, των αξιών, των συνηθειών, των επιλογών στην εξωτερική εμφάνιση κ.λ.π. ΑΙΤΙΑ (γενικά) Έλλειψη κατανόησης και διάθεσης συνεργασίας Απουσία διαλόγου Απολυτότητα, έλλειψη διαλλακτικότητας, προκαταλήψεις και από τις δύο πλευρές Ανταγωνιστική διάθεση ΝΕΟΙ: Επιρρίπτουν ευθύνες στους μεγαλύτερους για τα σύγχρονα προβλήματα (διαφθορά, αμοραλισμός, αναξιοκρατία, δυστυχία και πόλεμοι, πολιτικά προβλήματα) Έχουν την τάση να αμφισβητούν τους πάντες και τα πάντα, κυρίως τις αξίες των μεγάλων Αντιμετωπίζουν τους μεγαλύτερους με την προκατάληψη ότι είναι συντηρητικοί, οπισθοδρομικοί και ανίκανοι να προσαρμοστούν στα δεδομένα της σύγχρονης εποχής Κατηγορούν τους μεγαλύτερους για αδιαφορία και απουσία διάθεσης επικοινωνίας ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ: Εξιδανικεύουν το παρελθόν Αντιμετωπίζουν με απαξίωση τους νέους επειδή δε διαθέτουν εμπειρίες και ωριμότητα Προσπαθούν να εκπληρώσουν δικές τους απωθημένες επιδιώξεις μέσω των παιδιών τους Έχουν υπερβολικές απαιτήσεις και ασκούν μεγάλη πίεση στους νέους προκειμένου να ανταποκριθούν σ αυτές Υιοθετούν έντονα κριτική στάση απέναντι στους νέους και στις επιλογές τους που συχνά οδηγεί στην απόρριψή τους (π.χ. συμπεριφορά, εμφάνιση, επαγγελματικές επιλογές κ.λ.π.) Διατυπώνουν γενικευμένες, ισοπεδωτικές κρίσεις για όλους τους νέους ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 101

3 ΑΙΤΙΑ (σύγχρονη εποχή) Γοργός ρυθμός εξέλιξης στην κοινωνία, την τεχνολογία, τον πολιτισμό κ.λ.π. Πληθώρα παραστάσεων για τους νέους οι οποίοι γίνονται δέκτες μεγάλου αριθμού ερεθισμάτων Έκρηξη γνώσεων και πληροφοριών των οποίων αποδέκτες γίνονται κυρίως οι νέοι Ιδιοτέλεια, καιροσκοπισμός και υποκρισία στον κόσμο των ενηλίκων ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Διάθεση για ουσιαστική επικοινωνία Εποικοδομητικός διάλογος Σεβασμός και αλληλοκατανόηση Αμοιβαία εμπιστοσύνη και ανεκτικότητα Εξάλειψη προκαταλήψεων, εμπάθειας και δογματισμού Ρόλος κράτους: 1. Οργανωμένη προσπάθεια για την ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων 2. Εξασφάλιση επαγγελματικής αποκατάστασης των νέων και καταπολέμηση της ανεργίας 3. Συστηματική προσπάθεια να αμβλυνθούν τα προβλήματα που μαστίζουν τους νέους στις σύγχρονες κοινωνίες ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 102

4 ΠΡΟΤΥΠΑ ΟΡΙΣΜΟΣ : Πρόσωπο, κατάσταση ή θεσμός που είναι άξια μιμήσεως για τα θετικά τους χαρακτηριστικά - το πρόσωπο στο οποίο επιδιώκει κανείς να μοιάσει, το παράδειγμα του οποίου θέλει να ακολουθήσει ( ίνδαλμα). ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ: οικογένεια, σχολείο, Μ.Μ.Ε, πολιτική, φορείς πολιτισμού. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΙΔΑΝΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ευρεία πνευματική καλλιέργεια. Κριτικό πνεύμα και δυνατότητα εμβάθυνσης στα προβλήματα. Πνευματική εγρήγορση. Επιστημονική κατάρτιση η οποία αξιοποιείται προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Αποβολή δογματισμού. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Διάθεση προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο. Υγιείς και ισορροπημένες διαπροσωπικές σχέσεις βασισμένες στη διαλλακτικότητα και το πνεύμα συνεργασίας. Κοινωνική ευαισθησία, διάθεση για προώθηση του συλλογικού συμφέροντος και αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης. Αποβολή προκαταλήψεων και ρατσιστικών διαθέσεων. ΗΘΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Υγιές σύστημα αξιών ( ανιδιοτέλεια, ειλικρίνεια, αίσθημα δικαιοσύνης, συναίσθηση ευθύνης, ευσυνειδησία, συνέπεια και ανθρωπιά). Ενίσχυση αναστολών και ηθικών φραγμών ώστε να μην πλήττεται ο συνάνθρωπος. Ενισχυμένες αντιστάσεις απέναντι στον καταναλωτισμό ώστε να μην ευτελίζεται η ανθρώπινη υπόσταση και αξιοπρέπεια. Περιφρούρηση ηθικής ελευθερίας. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ψυχική ηρεμία και ισορροπία. Απουσία συμπλεγμάτων. Ψυχική ελευθερία. Ψυχικό σθένος. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 103

5 ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Δημοκρατικό φρόνημα. Σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα. Σεβασμός στους θεσμούς. Συμμετοχή στα κοινά, ενεργός πολίτης με επίγνωση των καθηκόντων του και των δικαιωμάτων του. Αποβολή κομματισμού και φανατισμού. Αποβολή δογματισμού. ΕΘΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Εθνική συνείδηση. Αποβολή εθνικιστικών τάσεων. Περιορισμός ξενομανίας. Σεβασμός για την παράδοση, την ιστορία και τις αξίες με τις οποίες γαλουχήθηκε το έθνος. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Αισθητική καλλιέργεια. Αγάπη για τα γράμματα και τις τέχνες. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ευαισθητοποίηση σχετικά με τα παγκόσμια προβλήματα και έμπρακτη προσπάθεια για την αντιμετώπισή τους (πείνα, καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων, ρατσισμός, θρησκευτικός φανατισμός, βία, πόλεμος, οικολογικό πρόβλημα, ναρκωτικά κ.λ.π.) ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ 1. Διάσημοι καλλιτέχνες (κινηματογράφος, τηλεόραση, μουσική). 2. Επώνυμες προσωπικότητες με οικονομική ευρωστία. 3. Αθλητές που αποσκοπούν αποκλειστικά στη δόξα και τον πλουτισμό και την επιδιώκουν με οποιοδήποτε τίμημα. 4. Πρόσωπα που θεωρούνται επιτυχημένα εξαιτίας της προβολής τους από τα Μ.Μ.Ε και κυρίως από την τηλεόραση. 5. Προσωπικότητες από το χώρο της μόδας. 6. Προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής που διαχειρίζονται την εξουσία ενίοτε με ιδιοτελείς σκοπούς (προσωπική προβολή, απόκτηση κύρους, πλουτισμός) ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 104

6 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΝΟΣΗΡΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ 1. Αποπροσανατολισμός των νέων από τα πραγματικά προβλήματα της εποχής. 2. Άμβλυνση της κριτικής τους σκέψης. 3. Προβολή καταναλωτικού τρόπου ζωής. 4. Αναγωγή του χρήματος ή της φήμης και της αναγνωρισιμότητας σε «αξίες» ζωής. 5. Διαστρέβλωση του συστήματος αξιών και καλλιέργεια ενός ωφελιμιστικού μοντέλου ζωής σύμφωνα με το οποίο όλα είναι θεμιτά προκειμένου να εξυπηρετηθούν προσωπικά συμφέροντα. 6. Άμβλυνση αντιστάσεων και εξάλειψη ηθικών φραγμών και αναστολών. 7. Υιοθέτηση συμπεριφορών που υπονομεύουν τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη λειτουργία της κοινωνίας και οδηγούν σε κρίση του πολιτικού συστήματος (φανατισμός, δογματισμός, εξάλειψη συναίσθησης κοινωνικής ευθύνης, αδιαφορία για τα κοινωνικά προβλήματα, αποστασιοποίηση από τα κοινά, αδιαφορία για τους θεσμούς ). 8. Υιοθέτηση συμπεριφορών που καθιστούν προβληματική τη ζωή μέσα στην οικογένεια, το σχολείο κ.λ.π. (βία, ανταγωνισμός κ.α). 9. Έξαρση της βίας. 10. Τυφλή υποταγή στις επιταγές των προτύπων και υιοθέτηση συνηθειών που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική υγεία των νέων (ναρκωτικά, νευρική ανορεξία). 11. Άγχος και αγωνία των νέων να μιμηθούν τα πρότυπά τους. 12. Απογοήτευση, συναίσθημα κατωτερότητας και κλονισμός της αυτοπεποίθησης όταν οι νέοι αποτυγχάνουν να προσαρμοστούν στα πρότυπά τους. 13. Αδιαφορία για την αισθητική τους καλλιέργεια. 14. Υποβάθμιση της αξίας των αγαθών του πολιτισμού (γράμματα, τέχνες, επιστήμες).. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 105

7 ΑΓΑΠΗ ΕΡΩΤΑΣ ΜΟΡΦΕΣ Γονεϊκή, αδελφική Ερωτική Προς τον εαυτό μας, αυτοσεβασμός Προς φίλους (φιλία) Προς ανώτερες ιδέες, ιδανικά (π.χ. πατρίδα πατριωτισμός, άνθρωπο ανθρωπισμός, αλληλεγγύη, φύση φυσιολατρία, οικολογική ευαισθητοποίηση κ.τ.λ.) Για συγκεκριμένες δραστηριότητες ή συνήθειες ( πολιτισμό, βιβλίο, τέχνες, εργασία, επάγγελμα, εθελοντισμός κ.τ.λ.) ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Ψυχική ωριμότητα και επάρκεια Αλτρουισμός, υπέρβαση μικροψυχίας - φθόνου και εγωισμού ατομικισμού Διάθεση προσφοράς με πνεύμα ανιδιοτέλειας Καταπολέμηση κακότητας, αλαζονείας και απληστίας Αίσθημα δικαίου Ειλικρίνεια Υπομονή, ανεκτικότητα ΓΙΑΤΙ Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΑΡΕΤΗ; Γιατί αποτελεί βάση υγιών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα ( μεταξύ συντρόφων, φίλων, συζύγων, γονέων και παιδιών, μελών κοινωνικών συνόλων). Γιατί καταπολεμά τη μοναξιά και ικανοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου για αποδοχή και τρυφερότητα. Γιατί αυτός που λαμβάνει αγάπη νιώθει ασφάλεια και ο ψυχικός του κόσμος αναπτύσσεται υγιώς, χωρίς συμπλέγματα. Άρα όσοι μας αγαπούν μας διδάσκουν πώς να αγαπάμε κι εμείς. Γιατί αυτός που αγαπά γίνεται καλύτερος άνθρωπος, εφόσον η αγάπη προϋποθέτει διάθεση προσφοράς και αυθυπέρβασης, άρα κατανικά τα ελαττώματα και βελτιώνει το ήθος του ανθρώπου. Γιατί ευνοεί την συνεργασία, την αλληλεγγύη, την αποσύνδεση από το στενό υλικό και ατομικό συμφέρον. Αμβλύνει τον ανταγωνισμό και την εχθρότητα, εξευγενίζει τον άνθρωπο, αναπτύσσει τη συμπόνια, καλλιεργεί την ευαισθησία, καταπολεμά τις μισάνθρωπες ιδέες, διασφαλίζει τον σεβασμό, τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπεια. Γιατί αποτελεί κίνητρο για κάθε ευγενή και χρήσιμη πράξη, από την δημιουργία μίας οικογένειας ή μίας νέας ανθρώπινης ζωής μέχρι την αφοσίωση σε μεγάλους αγώνες της ανθρωπότητας και τη θυσία για σημαντικά ιδανικά και υψηλούς στόχους. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 106

8 ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΡΕΚΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ; Φανατισμός, ιδεοληψία Καταπίεση, κτητικότητα Λυκοφιλία, εκμετάλλευση, εμπορευματοποίηση Ρηχές σχέσεις χωρίς συναίσθημα με έμφαση στη σωματική διάσταση του έρωτα ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΓΑΠΗ ΣΗΜΕΡΑ; ΝΑΙ : ΟΧΙ : Μέσα στις οικογένειες ή μεταξύ φίλων, όταν κυριαρχούν αγνά συναισθήματα. Ανιδιοτελείς πράξεις ανθρωπιάς και προσφοράς, με αγνά κίνητρα. Εθελοντισμός. Οργανώσεις, κυβερνητικές εκκλησιαστικές μη κυβερνητικές, με σημαντικό ανθρωπιστικό έργο, οικολογικό στόχο κ.τ.λ. Ατομικισμός, εγωκεντρισμός Συμφέρον, ιδιοτέλεια Ανταγωνισμός Κρίση ιδεών, στόχων και αξιών, έλλειψη οραμάτων και ιδανικών Κρίση θεσμών (έλλειψη αφοσίωσης στην οικογένεια, τη φιλία κ.τ.λ.) Εμπορευματοποίηση ακόμη και της αγάπης και του έρωτα από τις σύγχρονες βιομηχανίες (ΜΜΕ, πλαστές επέτειοι, δήθεν γιορτές αγίων, στερεότυπα σχέσεων, «πρότυπα» διασκέδασης, εκμετάλλευση από βιομηχανία κινηματογράφου και μουσικής, είδωλα-ινδάλματα- σύμβολα, υπερίσχυση σωματικής έναντι πνευματικής διάστασης του έρωτα κ.τ.λ.). Υποκρισία όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο, αλλά και εκ μέρους κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, με μεγαλήγορες διακηρύξεις τη στιγμή που οι βιομηχανίες αγαθών και εξοπλισμών λυμαίνονται τη φύση και ολόκληρους λαούς. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 107

9 ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ, ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ 1. Γράψε ένα γράμμα που αρχίζει με τη φράση : «Αν θέλεις να με γνωρίσεις πραγματικά, διάβασε αυτό το γράμμα». Το γράμμα σου μπορείς να το απευθύνεις στους γονείς σου, σε κάποιον καθηγητή σου ή σε ένα φίλο. (σχολικό βιβλίο σ. 128) 2. «Κάθε μέρα παρατηρώ τον εαυτό μου να αλλάζει» : αρχίζοντας έτσι, γράψε μία-δύο σελίδες ημερολογίου σχετικά με τον εαυτό σου και τις αλλαγές που παρατηρείς κατά την ωρίμανσή σου, τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις, βιώματα και εμπειρίες που κρίνεις άξια λόγου κ.τ.λ. (σχολικό βιβλίο σ. 128) 3. Συχνά οι νέοι παραπονούνται για αδυναμία επικοινωνίας με τους γονείς τους, που οφείλεται στην απουσία δημιουργικού διαλόγου ανάμεσά τους. Να εκθέσετε τις απόψεις σας για τους λόγους που, κατά τη γνώμη σας, προκαλούν αυτό το πρόβλημα και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί, απευθυνόμενος με γράμμα σας προς ένα φίλο ή φίλη που αντιμετωπίζει παρόμοια κατάσταση με τους γονείς του/της. (K.E.E.) 4. Στην εποχή μας παρατηρείται έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου στις σχέσεις των νέων μεταξύ τους. Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση, σε ποιους λόγους θα αποδίδατε το γεγονός και ποιες λύσεις θα προτείνατε, αν συμμετείχατε ως ομιλητές στη Βουλή των Εφήβων; (Κ.Ε.Ε.) 5. Οι σύγχρονοι νέοι κατακλύζονται από πρότυπα και είδωλα που άλλοτε ασκούν θετική και άλλοτε αρνητική επίδραση στη σκέψη, τον ψυχισμό και τη συμπεριφορά τους. Σε ένα άρθρο σας για το σχολικό περιοδικό, αφού διευκρινίσετε τους παραπάνω δύο όρους, να εξετάσετε από ποιους χώρους προέρχονται συνήθως τα πρότυπα και τα είδωλα των νέων σήμερα και πώς επενεργούν στους νέους. 6. Νομίζετε ότι η εφηβεία είναι μία περίοδος αναζήτησης προτύπων; Από ποια πρότυπα πιστεύετε ότι έχει ανάγκη η νέα γενιά στις μέρες μας; 7. Πώς θα ορίζατε την αγάπη; Ποιες ιδιότητες ή αρετές θεωρείτε ότι προϋποθέτει; 8. Να γράψετε μία παράγραφο με τη μέθοδο της διαίρεσης, στην οποία να προσδιορίσετε διαφορετικές μορφές αγάπης. 9. Αν και η αγάπη είναι το κοινότερο αίτημα της εποχής μας, ελάχιστα πραγματώνεται στο σύγχρονο κόσμο. Αντίθετα παραπονιόμαστε για την αδιαφορία και την απανθρωπιά που επικρατούν και εντοπίζουμε συχνότατα δείγματα σκληρότητας και μίσους. Τελικά υπάρχει αγάπη σήμερα; Ποια αίτια προκαλούν την έλλειψη ή τη σπανιότητά της; 10. Τόσο η αγάπη όσο και ο έρωτας γίνονται συχνά αντικείμενα εκμετάλλευσης (συναισθηματικής, εμπορικής, τηλεοπτικής κ.τ.λ.). Να αναζητήσετε αντίστοιχα παραδείγματα και να εξετάσετε ποιες συνέπειες μπορεί να έχει το φαινόμενο αυτό. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 108

10 Αλ. Κοσμόπουλου, Ψυχολογία και Οδηγητική της Παιδικής και Νεανικής ηλικίας. Πάτρα 1980, σς α. 3.3 Ο ΕΦΗΒΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ Έχει ήδη λεχθεί πως οι σχέσεις γονέων και παιδιών κατά την περίοδο αυτή χαρακτηρίζονται από μια κατάσταση αμοιβαίας δυσπροσαρμοστίας. Η ηλικία, αλλά και οι εποχικές αντιλήψεις, έχουν μεγαλώσει το «χάσμα των γενεών». Ποια είναι τα αίτια που δημιουργούν την κατάσταση αυτή; Ας δούμε πρώτα εκείνα που αφορούν στους γονείς και ύστερα εκείνα που αφορούν στους εφήβους. Οι γονείς πότε εννοούν να βλέπουν τους εφήβους, γιους ή κόρες υψηλόκορμους πλέον, σαν μικρά παιδιά (ιδίως οι μητέρες) και πότε ήδη ώριμους. Επομένως- φέρονται αντίστοιχα, δηλαδή συγκεχυμένα. Μερικοί γονείς βλέπουν τα παιδιά τους αινιγματικά και γι αυτό κρίνουν σοφό να μην επεμβαίνουν καθόλου, μέχρι να περάσει η περίοδος αυτή. Οι γονείς φέρονται έτσι, είτε γιατί δε διαθέτουν στη συμπεριφορά τους ψυχολογική πλαστικότητα και ευκινησία και συγχρόνως θεωρούν πιο βολικό να φέρονται πάντα με τον ίδιο τρόπο, είτε γιατί τα φερσίματα των εφήβων πότε είναι φερσίματα παιδιών πότε μεγάλων. Οι έφηβοι από την πλευρά τους αλλάζουν (τουλάχιστον) συμπεριφορά απέναντι στους γονείς. Το πνεύμα τους, ικανό πλέον για κριτική, διέλυσε τη μαγική νεφέλη της γονεϊκής τελειότητας, που χρειαζόταν η παιδική ψυχολογία και, τώρα, κριτικάρει τη συμπεριφορά των γονιών τους. Δείχνουν πως η εξουσία των γονέων τους είναι δυσβάσταχτη και ανεξήγητη, πως όσο και αν δικαιολογήσουν οι γονείς τη συμπεριφορά τους ή την εκσυγχρονίσουν δεν μπορούν να μη θεωρούνται περιοριστικοί. Κατηγορούν ακόμη τους γονείς για την έλλειψη κατανοητικής δυνατότητας προς αυτούς, για νοοτροπία ξεπερασμένη, συντηρητική, μικρο-αστική. Δε βλέπουν πλέον σ αυτούς ιδίως στους πατέρες τους, παρά τους «συμβιβασμένους», με λύτρα την επιβίωση της οικογένειας. Μάλιστα μερικοί ντρέπονται για τους γονείς τους ή και διακόπτουν σχέσεις μαζί τους για τους λόγους αυτούς. Βέβαια, πρέπει να τονισθεί πως δε βλέπουν όλοι οι έφηβοι έτσι τους γονείς τους. Το περιβάλλον και οι συνθήκες ζωής της οικογένειας, η μόρφωση γονέων και παιδιών, εποχή, θα δώσουν αναμφισβήτητα τον ειδικό τόνο και το χρωματισμό αυτών των αντιδράσεων. Υπάρχει όμως ακόμη και μια τρίτη πηγή ακατανοησίας. Είναι ο εξελισσόμενος, ο ρευστός χαρακτήρας της ίδιας της εφηβείας, που δίνει στους εφήβους μια διαφορετική εικόνα για τον εαυτό τους, όχι μόνο από αυτήν που έχουμε εμείς γι αυτούς, αλλά και από εκείνη, που οι ίδιοι έχουν προς τον εαυτό τους. Στην περίοδο αυτή παρουσιάζεται η ικανότητα του ανθρώπου να σκέπτεται και ν αναλύει τον εαυτό του, ικανότητα που, όταν δεν καταπονεί το άτομο, μπορεί ν αποβεί πηγή μέγιστης δημιουργικότητας. Αυτή όμως η ικανότητα αυξάνει το αίσθημα της διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά, ανάμεσα στους εφήβους και στο μη εφηβικό σύμπαν, γενικότερα. Αισθάνονται ακόμη διαφορετικοί μ ότι οι ίδιοι ήσαν μέχρι χθες. Κυρίως όμως διαφοροποιούνται και αξιολογικά από τους γονείς αλλά και από τον κόσμο γενικά των ενηλίκων. Εδώ είναι οι συναισθηματικές βάσεις του λεγόμενου «νεανικού πολιτισμού», σημαντικού φαινομένου της εποχής μας. Η συλλογική αυτή διαφοροποίηση των δύο κόσμων επιδρά αναπόφευκτα στις σχέσεις με τους γονείς, στην οικογενειακή ζωή, που δέχεται πάντοτε τον απόηχο των επιτυχιών ή αποτυχιών που οι έφηβοι δοκιμάζουν κατά την κοινωνικοποίησή τους. Πώς αντιδρούν στις καταστάσεις αυτές οι γονείς; Βέβαια, το αίσθημα μιας παντοδύναμης αγωγής που φαίνεται να υπάρχει, όταν τα παιδιά είναι μικρά, τώρα έχει εκλείψει. Τουλάχιστον δε φαίνεται να επηρεάζονται τα παιδιά ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 109

11 στην περίοδο αυτή τόσο από την οικογενειακή, όσο από την εξω-οικογενειακή αγωγή. Αλλά και η οικογενειακή αγωγή άλλαξε μορφή. Αλίμονο, αν οι γονείς δε διακρίνουν την ανάγκη χρονικής ποικιλίας και προσαρμογής στην ατομικότητα κάθε παιδιού. Οι γονείς εφήβων πέρα από τους βασικούς και μόνιμους ρόλους τους (για την ασφάλεια, συντήρηση και ανατροφή των παιδιών, καθώς και για την εξασφάλιση μιας ατμόσφαιρας ψυχικής υγείας μέσα στο σπίτι) πρέπει να αναλάβουν τώρα ρόλους ειδικούς και περιπτωσιακούς. Η ορθή ή λανθασμένη έκφραση των ρόλων αυτών πηγάζει από δύο βασικές ιδιότητες, που πρέπει να καλύπτουν κάθε πατέρα και κάθε μητέρα. Η πρώτη είναι η ψυχολογική και πνευματική τους ωριμότητα, που εκδηλώνεται με την αποδοχή του συζυγικού και γονεϊκού τους ρόλου και, η δεύτερη, η ψυχική δυνατότητα ευκινησίας στο χώρο και στο χρόνο που ζουν τα παιδιά τους. Μόνο όταν εξασφαλιστεί η ύπαρξη των ιδιοτήτων αυτών στους γονείς, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια επιτυχή άσκηση των ρόλων τους κοντά σε εφήβους. Ειδικότερα, οι φανεροί ρόλοι είναι: 1. Η επέμβασή τους στα μορφωτικά προβλήματα που παρουσιάζονται στην περίοδο αυτή ιδιαίτερα. Και αυτά δεν είναι εκείνα που σχετίζονται μόνον με τις σπουδές και την επαγγελματική αποκατάσταση του εφήβου, που θα δούμε αμέσως, αλλά και τα προβλήματα μιας φυσικής αγωγής, μιας αγωγής υγείας του σώματος και του πνεύματος μέσα στη φύση, καθώς και το της ερωτικής αγωγής, που τόσο απασχολεί τους νέους ανθρώπους. Ιδιαίτερα σήμερα που είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε μέσα σε πόλεις, όχι μόνο ξεκομμένοι από τη φύση (με προβληματική την επιβίωσή μας ως ανθρώπινου γένους (Pollution), αλλά και μπολιασμένοι με μια νοοτροπία που εξαρτάται άμεσα από τον τρόπο ζωής σε μεγάλα αστικά κέντρα (με τη επικράτηση π.χ. των αξιών του ανταγωνισμού, του κέρδους, με το αγχώδες και για αυτό παράλογο κυνήγι...της ασφάλειας-safety first-) οι γονείς πρέπει να δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον για μια φυσική και υγιεινή ζωή των παιδιών τους. Παρ ότι επίσης, η ερωτική αγωγή μας απασχόλησε σε ειδική παράγραφο, τονίζουμε ακόμη πως στη στιγμή της προεφηβείας, το αργότερο, πρέπει ο γονιός να ενημερώσει σχετικά τα παιδιά του αντίστοιχου με το δικό του φύλο. Η ενημέρωση αυτή πάνω στις αναστατώσεις, που πρόκειται να συμβούν, αν γίνει έγκαιρα και σωστά, θα προφυλάξει το παιδί από άγχη, αποτυχίες και ανωμαλίες ολόκληρης της προσωπικότητας. Θα είναι όμως σε θέση οι γονείς να ανταποκριθούν στο δύσκολο αυτό ρόλο τους; Το πρόβλημα αντίθετα των σπουδών και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των παιδιών απασχολεί έντονα, και μερικές φορές υπερβολικά, τους γονείς. Η βαθμολογία του τριμήνου γίνεται, συχνά, αφορμή καυγάδων στο σπίτι. Ο σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός γίνεται, μερικές φορές, χωρίς προηγούμενη προσπάθεια για εξακρίβωση των κλίσεων και δυνατοτήτων του παιδιού. Είναι ευνόητο πόσο αξίζουν τα θέματα αυτά το ενδιαφέρον των γονέων. Ακόμη αν η δυσκολία των σχέσεων αποκατασταθεί, μπορούν τα παιδιά ν ανακαλύψουν και άλλους μορφωτικούς τομείς (π.χ. αισθητικής, μουσικής) εφ όσον οι γονείς τους δείχνουν ενδιαφέρον στους χώρους αυτούς. Το τελευταίο τούτο μας φέρνει μπροστά στην επίδραση που ασκούν στα παιδιά το παράδειγμα και οι τρόποι ψυχολογικής στάσης των γονιών απέναντι σε αξίες που ενδιαφέρουν τους εφήβους. Χίλια-δύο παραδείγματα μας πείθουν πως οι γονείς δρουν άλλοτε σαν ερέθισμα ευνοϊκό στην εξέλιξη του παιδιού και άλλοτε σαν ερέθισμα ανασταλτικό. Όμως, οι λεπτομέρειες της καθημερινής συμβίωσης είναι ικανές να δώσουν στον έφηβο αληθινές πληροφορίες για τις πραγματικές προθέσεις των γονιών, μέσα από την οποιαδήποτε «βουβή» συμπεριφορά μας. Ο βαθμός συνδέσμου του πατέρα και της μητέρας, το ανοιχτό ή κλειστό τους πνεύμα, η κατανοητικότητά τους, ο δυναμισμός τους, διαφαίνονται και επηρεάζουν ανάλογα. Η εμπιστοσύνη στον έφηβο από τους γονείς είναι η παιδαγωγική εκείνη συμπεριφορά που βοηθεί την αυτοβεβαίωση του εφήβου και την ποικιλόμορφη, αλλά θετική, εξέλιξή του. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 110

12 Αντίθετα ανεπιτυχή γονεϊκά πρότυπα, που βασικά οφείλονται σε ψυχολογικές τους ελλείψεις (γονείς αυταρχικοί, γονείς-παιδιά κ.α) επιδρούν δυσμενέστατα στην εξέλιξη των εφήβων. Και τούτο γιατί αφ ενός μεν χρησιμεύουν στους νέους σαν πρότυπα για ταύτιση, αφ ετέρου γιατί απ αυτούς εξαρτάται η δημιουργία ενός ευνοϊκού (ή μη) κλίματος για την πλήρη άνθιση της κοινωνικής προσωπικότητας. 2. Το δυσκολότερο όμως σημείο του ρόλου τους συνίσταται στη διευκόλυνση του Ψυχολογικού αποθηλασμού του παιδιού τους. Για να κατακτήσει ο νέος άνθρωπος την αυτονομία πρέπει ν αποκοπεί από τους προστάτες του. Και τούτο είναι φοβερά δύσκολο για να γίνει δεκτό από ανώριμους ή κακοτοποθετημένους στο ρόλο τους γονείς. Ο γονιός οφείλει να διευκολύνει το χωρισμό, που η φύση ετοίμασε για την ώρα τούτη και να δημιουργήσει συγχρόνως νέες σχέσεις. Γι αυτό, από νωρίς και βαθμιαία θα δώσει στον έφηβο χώρους και δυνατότητες προσωπικής ζωής (π.χ. προσωπική γωνία ή δωμάτιο). Θ ανοίξει το σπίτι του στις φιλίες του παιδιού και θα ευνοήσει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών. Διευκολύνει έτσι τη συναισθηματική, πνευματική, ηθική αυτοδυνάμωση του εφήβου που ο ίδιος θα χρειαστεί σε λίγο, για να τον οδηγήσει στην αυτονομία. Συγχρόνως, προκειμένου ν αντεπεξέλθει στο δύσκολο αυτό ρόλο φροντίζει για το δικό του επανεξοπλισμό (επαναθεμελίωση της ψυχικής του ισορροπίας, αναθεώρηση της προσαρμοστικής του δυνατότητας). Παίρνει θετική στάση απέναντι στις αλλαγές της ζωής του παιδιού. Βρίσκει μέσα του εκείνο που αξίζει να διασωθεί από το χάος και το προσφέρει διαλεκτικά σα αξιόλογο υποστήριγμα του νέου. Αν αντίθετα σταθεί αρνητικός στο θέμα αυτό, μπορεί η συμπεριφορά του να ναρκοθετήσει το μέλλον του παιδιού και να μηδενίσει οποιαδήποτε καλή παιδαγωγική προσπάθεια του παρελθόντος. ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 111