ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, SEC(2011) 328 τελικό ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Έγγραφο το οποίο συνοδεύει την ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Η άρση της νοµικής αβεβαιότητας σε σχέση µε τις περιουσιακές σχέσεις των διεθνών ζευγαριών Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά µε τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρµοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τοµέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων και την Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά µε τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρµοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τοµέα των περιουσιακών σχέσεων των καταχωρηµένων συντρόφων {COM(2011) 125 τελικό} {COM(2011) 126 τελικό} {COM(2011) 127 τελικό} {SEC(2011) 327 τελικό} EL EL

3 1. ΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ Η προπαρασκευή των µελλοντικών πρωτοβουλιών της ΕΕ στον τοµέα των περιουσιακών σχέσεων των ζευγαριών εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράµµατος του 2000 σχετικά µε την αµοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων σε αστικές και εµπορικές υποθέσεις. Το 2003, η Επιτροπή ανέθεσε την εκπόνηση µελέτης σχετικά µε τις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών που συνδέονται µε γάµο ή µε καταχωρηµένη συµβίωση µε βάση το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο και τα εθνικά δίκαια, και η εν λόγω µελέτη κατέδειξε την ύπαρξη προβληµάτων. Το 2006, η Επιτροπή εξέδωσε Πράσινη Βίβλο για τη ρύθµιση της σύγκρουσης νόµων όσον αφορά τις περιουσιακές σχέσεις µεταξύ συζύγων 1, καθώς και το ζήτηµα της διεθνούς δικαιοδοσίας και της αµοιβαίας αναγνώρισης. Η Επιτροπή συνέστησε οµάδα εµπειρογνωµόνων αποστολή της οποίας είναι να υποβοηθήσει το έργο της αναφορικά µε µελλοντικές νοµοθετικές προτάσεις οι εµπειρογνώµονες που απαρτίζουν την εν λόγω επιτροπή είναι ανεξάρτητοι από τα κράτη µέλη. Στις 28 Σεπτεµβρίου 2009 πραγµατοποιήθηκε δηµόσια ακρόαση. Συγκεκριµένα, 99 συµµετέχοντες από τα κράτη µέλη και την οµάδα εµπειρογνωµόνων, καθώς και πανεπιστηµιακοί, δικηγόροι, συµβολαιογράφοι και µέλη της κοινωνίας των πολιτών έλαβαν µέρος σε συζήτηση σχετικά µε τη χρησιµότητα µιας ευρωπαϊκής νοµικής πράξης σχετικά µε τις περιουσιακές σχέσεις των διεθνών ζευγαριών, έγγαµων και µη. Τέλος, στο πλαίσιο του προγράµµατος Στοκχόλµης υποστηρίζεται ότι η αρχή της αµοιβαίας αναγνώρισης είναι σκόπιµο «να επεκταθεί σε υποθέσεις που δεν καλύπτονται ακόµα και οι οποίες είναι ουσιώδεις για την καθηµερινή ζωή, όπως οι περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και οι περιουσιακές συνέπειες του χωρισµού ζευγαριών». Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα πορίσµατα εξωτερικής µελέτης η οποία εκπονήθηκε κατά παραγγελία της Επιτροπής προκειµένου να υποβοηθηθεί η κατάρτιση της σχετικής έκθεσης εκτίµησης επιπτώσεων. 2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Ολοένα και περισσότεροι πολίτες της ΕΕ µετακινούνται από το ένα κράτος µέλος στο άλλο, µε αποτέλεσµα να αυξάνεται ο αριθµός των διεθνών ζευγαριών και των ζευγαριών που χαρακτηρίζονται από κάποιο διεθνές στοιχείο: πρόκειται για συζύγους διαφορετικών εθνικοτήτων ή για ζευγάρια που διαµένουν σε κράτος µέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι ή έχουν στην ιδιοκτησία τους περιουσιακά στοιχεία τα οποία βρίσκονται σε διαφορετικά κράτη µέλη ή για ζευγάρια τα οποία υπάρχει περίπτωση να πάρουν διαζύγιο ή να αποβιώσουν σε χώρα διαφορετική από τη χώρα καταγωγής τους. Το πρόβληµα είναι ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους ανθρώπους να γνωρίζουν ποιας χώρας τα δικαστήρια έχουν δικαιοδοσία και ποιο δίκαιο είναι εφαρµοστέο στην προσωπική τους κατάσταση και στο καθεστώς το οποίο διέπει την περιουσία τους. Κατά συνέπεια, αντιµετωπίζουν αθέλητες, δυσµενείς συνέπειες, όχι µόνο στην καθηµερινή διαχείριση των περιουσιακών τους στοιχείων, αλλά και σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου ενός εκ των δύο συζύγων ή καταχωρηµένων συντρόφων. 1 COM(2006) 400 τελικό EL 2 EL

4 Μολονότι υπάρχουν κανόνες σε επίπεδο ΕΕ σχετικά µε τη διεθνή δικαιοδοσία και το εφαρµοστέο δίκαιο σε αστικές και εµπορικές υποθέσεις, καθώς και για ορισµένα ζητήµατα οικογενειακού δικαίου, προς το παρόν δεν υπάρχουν ανάλογες διατάξεις νόµου για τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων ούτε για τα περιουσιακά δικαιώµατα των εκτός γάµου ζευγαριών. Ως εκ τούτου, το θέµα ρυθµίζεται από το εκάστοτε εθνικό δίκαιο και από διεθνείς συµφωνίες µεταξύ κρατών µελών. Τα αίτια των προβληµάτων που παρατηρούνται επί του παρόντος σε σχέση µε τα ζευγάρια που συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης είναι κατά βάση ίδια µε εκείνα που ισχύουν για τα ζευγάρια που έχουν τελέσει γάµο. Εντούτοις, υπάρχουν ορισµένες σοβαρές επιπλέον δυσχέρειες, δεδοµένου ότι ο ίδιος ο θεσµός της καταχωρηµένης συµβίωσης προβλέπεται µόνο σε 14 κράτη µέλη, ενώ δεν ισχύουν σε όλα τα κράτη µέλη ουσιαστικές νοµικές διατάξεις για το συγκεκριµένο θέµα, και ακόµη λιγότερα κράτη µέλη έχουν θεσπίσει σχετικούς κανόνες περί διεθνούς δικαιοδοσίας και σύγκρουσης νόµων. Οι προτάσεις καλύπτουν, αντιστοίχως, τα ζευγάρια που έχουν τελέσει γάµο και τα ζευγάρια που συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης, ενώ δεν καλύπτονται τα ζευγάρια που υπάρχουν χωρίς κάποιο επίσηµο νοµικό καθεστώς. Μέγεθος του προβλήµατος Το 2007, τελέστηκαν νέοι γάµοι στην ΕΕ, εκ των οποίων οι περίπου (13%) ήταν διεθνείς από την άλλη πλευρά, εκδόθηκαν διαζύγια, εκ των οποίων το 13% οµοίως περιείχε κάποιο διεθνές στοιχείο. Εξάλλου, το ίδιο έτος, 2,4 εκατοµµύρια γάµοι περίπου λύθηκαν λόγω θανάτου, εκ των οποίων εκτιµάται ότι οι περίπου ήταν διεθνείς. Συνολικά, το 2007, πάνω από διεθνή ζευγάρια λύθηκαν είτε λόγω διαζυγίου είτε λόγω θανάτου, και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις χρειάστηκε να µοιραστούν τα περιουσιακά στοιχεία των συζύγων. Το 2007, υπήρχαν περίπου σχέσεις καταχωρηµένης συµβίωσης στην ΕΕ, εκ των οποίων πάνω από είχαν κάποια «διεθνή διάσταση» σε ό,τι αφορά την περιουσιακή κατάσταση (σύνολο διεθνών σχέσεων καταχωρηµένης συµβίωσης, ζευγάρια µε καταχωρηµένη συµβίωση που είτε διαµένουν είτε κατέχουν περιουσιακά στοιχεία στην αλλοδαπή). 3. ΣΤΟΧΟΙ Γενικός στόχος των προτάσεων είναι, αφενός, να συµβάλουν στη δηµιουργία ενός πραγµατικού ευρωπαϊκού χώρου αστικής δικαιοσύνης σε ό,τι αφορά τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και των ζευγαριών που συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης και, αφετέρου, να θεσπίσουν κοινούς κανόνες προκειµένου να προσδιορίζεται κάθε φορά ποιας χώρας τα δικαστήρια είναι αρµόδια και ποιο δίκαιο είναι εφαρµοστέο στις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών διεθνούς χαρακτήρα. EL 3 EL

5 Οι γενικοί και οι ειδικοί στόχοι συνοψίζονται στον ακόλουθο πίνακα: Γενικός στόχος Εξάλειψη των εναποµενόντων περιορισµών για την άσκηση από τους πολίτες των δικαιωµάτων τους στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, µέσω της επέκτασης της αρχής της αµοιβαίας αναγνώρισης στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και στις περιουσιακές συνέπειες της λύσης ενός ζευγαριού. Ειδικοί στόχοι 1. Αποφυγή παράλληλων διαδικασιών και της εφαρµογής διαφορετικών ουσιαστικών νοµικών διατάξεων στις περιουσιακές σχέσεις έγγαµων και µη ζευγαριών. 2. ιασφάλιση ότι τα ζευγάρια που είτε είναι έγγαµα είτε συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης µπορούν να επιλέγουν, στο µέτρο του επιτρεπτού, τους κανόνες και τις νοµικές διατάξεις που θα διέπουν την κατάστασή τους. 3. ιευκόλυνση της αναγνώρισης και εκτέλεσης αποφάσεων που σχετίζονται µε τις διεθνείς περιουσιακές σχέσεις έγγαµων και µη ζευγαριών. 4. Θέσπιση της δυνατότητας για ένα ζευγάρι να προσφεύγει στο ίδιο δικαστήριο για όλα τα νοµικά ζητήµατα που ενδέχεται να ανακύψουν στην περίπτωσή του (λόγω χωρισµού ή θανάτου, που συνεπάγεται εκκαθάριση του περιουσιακού καθεστώτος του ζευγαριού). 5. ιασφάλιση ότι τα ζευγάρια που είτε είναι έγγαµα είτε συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης γνωρίζουν, εάν δεν έχουν επιλέξει το εφαρµοστέο δίκαιο, ποιο δίκαιο θα εφαρµοσθεί σε περίπτωση εκκαθάρισης του περιουσιακού καθεστώτος τους. 6. ιασφάλιση της συµβατότητας µε άλλους προταθέντες κανόνες σε επίπεδο ΕΕ (π.χ. σχετικά µε την κληρονοµική διαδοχή και τις διαθήκες και, για τα έγγαµα ζευγάρια, σχετικά µε το δίκαιο που είναι εφαρµοστέο για την έκδοση διαζυγίου). 7. Αύξηση της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά µε τις περιουσιακές σχέσεις των έγγαµων και µη ζευγαριών. 4. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 4.1. Περιγραφή των επιλογών πολιτικής Καθορίστηκαν οι ακόλουθες επιλογές πολιτικής: Επιλογή πολιτικής 1: ιατήρηση του status quo - Καµία νέα δράση της ΕΕ-. Επιλογή πολιτικής 2: Παροχή στοχοθετηµένης πληροφόρησης προκειµένου να ενηµερωθούν καλύτερα οι πολίτες για το ότι τα καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών είναι πιθανό να διαφέρουν από το ένα κράτος µέλος στο άλλο παροχή πληροφόρησης στα ζευγάρια που ετοιµάζονται να τελέσουν γάµο ή να καταχωρήσουν επίσηµα τη συµβίωσή τους (π.χ. διανοµή φυλλαδίου µε γενικές πληροφορίες )-. Επιλογή πολιτικής 3: Εναρµόνιση των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας και θέσπιση κανόνων σχετικά µε την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων θέσπιση νοµοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ υπό τη µορφή κανονισµού ή κανονισµών για τη θέσπιση εναρµονισµένων κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας (η διεθνής δικαιοδοσία θα καθορίζεται µε γνώµονα ορισµένα συνδετικά στοιχεία), και θέσπιση κανόνων σχετικά µε την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών και άλλων αποφάσεων-. Επιλογή πολιτικής 4: Εναρµόνιση των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου Θέσπιση νοµοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ για τον προσδιορισµό του εφαρµοστέου δικαίου θα επιτρέπεται επιλογή του εφαρµοστέου δικαίου αν τα µέρη δεν έχουν επιλέξει το εφαρµοστέο δίκαιο, αυτό θα καθορίζεται µε βάση µια σειρά κοινών συνδετικών στοιχείων -. Επιλογή πολιτικής 5: Ενιαίο προαιρετικό ευρωπαϊκό υπόδειγµα για τις συµβάσεις γάµου τυποποιηµένη σύµβαση γάµου, η οποία θα είναι κοινή για τα κράτη µέλη της ΕΕ και θα µπορεί να συνάπτεται από πολίτες της ΕΕ. Ορισµένα τµήµατα των εν λόγω συµβάσεων θα πρέπει να προσαρµοσθούν µε βάση τα ειδικά δεδοµένα του εκάστοτε κράτους µέλους -. Επιλογή πολιτικής 6: Εναρµόνιση των κανόνων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας, και θέσπιση κανόνων για την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων η επιλογή EL 4 EL

6 αυτή θα συνδυάζει τις επιλογές πολιτικής 3 και 4. Επιλογή πολιτικής 7: Παροχή πληροφόρησης σε τρίτους σχετικά µε την ύπαρξη περιουσιακών καθεστώτων όσον αφορά τα έγγαµα ζευγάρια και τις σχέσεις καταχωρηµένης συµβίωσης έχουν καταγραφεί διάφορες δυνατότητες για την επίλυση των προβληµάτων που ανακύπτουν σε σχέση µε την εξακρίβωση των περιουσιακών σχέσεων έγγαµων ζευγαριών και ζευγαριών που συνδέονται µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης στην αλλοδαπή Σύγκριση των επιλογών πολιτικής Επιλογή πολιτικής 1: ιατήρηση του status quo. H επιλογή αυτή δεν θα επιτύγχανε τους στόχους, διότι είναι απίθανο να προβούν τα κράτη µέλη σε εξορθολογισµό των εθνικών τους κανόνων. Σε περίπτωση που επιφέρουν αλλαγές στα εθνικά τους νοµικά συστήµατα µε δική τους πρωτοβουλία, οι διαφορές µεταξύ των συστηµάτων αυτών είναι πιθανό να διατηρηθούν. Από την άλλη πλευρά, τα υπάρχοντα προβλήµατα είναι πιθανό να επιδεινωθούν λόγω της αυξανόµενης κινητικότητας των πολιτών. Θεµελιώδη δικαιώµατα: η περιπλοκότητα του νοµικού συστήµατος, χωρίς να συνιστά παραβίαση του δικαιώµατος στην ιδιοκτησία καθ εαυτή, ενδέχεται να έχει επιπτώσεις για την ουσιαστική άντληση της ωφέλειας που απορρέει από τα περιουσιακά στοιχεία. Κοινωνικές επιπτώσεις: Είναι επίσης πιθανό να µην εξαλειφθούν τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει το ασθενέστερο µέρος στο πλαίσιο της διαδικασίας χωρισµού ενός ζευγαριού. Οικονοµικό κόστος: ουδέν. Οικονοµικές συνέπειες: λόγω του αυξανόµενου αριθµού των περίπλοκων διεθνών υποθέσεων, θα επιδεινωθούν σε σύγκριση µε σήµερα οι χρονικές καθυστερήσεις και η οικονοµική επιβάρυνση, περιλαµβανοµένης της µείωσης της αξίας των περιουσιακών στοιχείων. Επιλογή πολιτικής 2: Παροχή στοχοθετηµένης πληροφόρησης προκειµένου να ενηµερωθούν καλύτερα οι πολίτες για το ότι τα καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών είναι πιθανό να διαφέρουν από το ένα κράτος µέλος στο άλλο και για το ότι έχουν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν επίσηµα τη µεταξύ τους συµβίωση. Η επιλογή αυτή θα συνέτεινε στο να αποτραπούν σε πολύ µικρό βαθµό οι παράλληλες διαδικασίες και η εφαρµογή διαφορετικών διατάξεων ουσιαστικού δικαίου. Θεµελιώδη δικαιώµατα: θετικές συνέπειες για την ουσιαστική απόλαυση περιουσίας. Κοινωνικές επιπτώσεις: ήσσονος σηµασίας βελτιώσεις σε σύγκριση µε την τρέχουσα κατάσταση. Οικονοµικό κόστος: το κόστος παραγωγής ενηµερωτικών φυλλαδίων εκτιµάται σε 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Οικονοµικές συνέπειες: περιορισµένη εξοικονόµηση πόρων. Επιλογή πολιτικής 3: Εναρµόνιση των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας και θέσπιση κανόνων για την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών και λοιπών αποφάσεων και δηµόσιων εγγράφων Η επιλογή αυτή θα έχει περιορισµένες θετικές συνέπειες, χάρη στην αποφυγή παράλληλων δικαστικών διαδικασιών και στη διευκόλυνση της αναγνώρισης των αποφάσεων. Εντούτοις, η αβεβαιότητα αναφορικά µε τον καθορισµό του δικαίου που είναι εφαρµοστέο θα παραµείνει. Θεµελιώδη δικαιώµατα: θετικές συνέπειες για την ουσιαστική απόλαυση περιουσίας. Κοινωνικές επιπτώσεις: δυνατότητα εξοικονόµησης πόρων χάρη στην αποφυγή παράλληλων διαδικασιών και στη διευκόλυνση της αναγνώρισης και εκτέλεσης αποφάσεων. Οικονοµικό κόστος: χαµηλό (για τη θέσπιση νέων κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας). Οικονοµικές συνέπειες: η εξοικονόµηση πόρων για τα κράτη µέλη θα είναι περιορισµένη. Επιλογή πολιτικής 4: Εναρµόνιση των κανόνων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου. Η επιλογή αυτή θα παρέχει ορισµένα πλεονεκτήµατα σε σύγκριση µε την τρέχουσα κατάσταση. Π.χ., σε περίπτωση που παρόλα αυτά επιληφθούν της ίδιας υπόθεσης περισσότερα δικαστήρια, θα πρέπει να εφαρµόσουν τις ίδιες διατάξεις ουσιαστικού δικαίου σχετικά µε τις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών (διότι θα εφαρµόσουν τους ίδιους κανόνες ιδιωτικού διεθνούς δικαίου). Πέραν αυτού, µε τη θέσπιση εναρµονισµένων κανόνων σχετικά µε EL 5 EL

7 περιορισµένη ελευθερία επιλογής του εφαρµοστέου δικαίου από τα ζευγάρια, θα αυξάνεται η βεβαιότητα όσον αφορά το ποιο δίκαιο είναι εφαρµοστέο. Θεµελιώδη δικαιώµατα: θετικές συνέπειες για την ουσιαστική απόλαυση περιουσίας. Κοινωνικές επιπτώσεις: µείωση εξόδων χάρη στη µείωση των νοµικών δαπανών. Η τρέχουσα κατάσταση θα βελτιωνόταν επίσης λόγω της εξάλειψης των κινήτρων για την εσπευσµένη προσφυγή στη ικαιοσύνη, καθώς και της ανάγκης διερεύνησης από επαγγελµατίες του νοµικού χώρου των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου άλλων χωρών µε στόχο την εξακρίβωση του εφαρµοστέου δικαίου. Οικονοµικό κόστος: πολύ περιορισµένο για τη διοίκηση. Οικονοµικές συνέπειες: περιορισµένη εξοικονόµηση πόρων. Επιλογή πολιτικής 5: Ενιαίο προαιρετικό ευρωπαϊκό υπόδειγµα για τις συµβάσεις γάµου. Η επιλογή αυτή (η οποία θα ισχύει µόνο για τα έγγαµα ζευγάρια) θα διασφαλίζει ότι, αν ένα ζευγάρι έχει συνάψει σύµβαση γάµου, η σύµβαση αυτή (και, κατ επέκταση, οι κανόνες που έχουν επιλέξει οι σύζυγοι) θα αναγνωρίζεται σε ολόκληρη την ΕΕ. Επιπλέον, τα ζευγάρια θα µπορούν να επιλέγουν το εφαρµοστέο δίκαιο, ούτως ώστε να διευκολύνονται οι διαδικασίες σε περίπτωση διαζυγίου ή κληρονοµικής διαδοχής. Κοινωνικές επιπτώσεις: αύξηση της ασφάλειας δικαίου. Οικονοµικό κόστος: κόστος του διοικητικού έργου για τη θέσπιση της αναγκαίας νοµοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ. Επίσης θα χρειαζόταν κατάρτιση επαγγελµατιών του νοµικού χώρου στα κράτη µέλη. Οικονοµικές συνέπειες: περιορισµένη εξοικονόµηση πόρων. Παρόλα αυτά, η συντριπτική πλειονότητα των ειδικών θεωρεί ότι µια τέτοια πρόταση είναι πρόωρη, εξαιτίας των µεγάλων διαφορών που εξακολουθούν να υπάρχουν µεταξύ των νοµοθεσιών των κρατών µελών. Επιλογή πολιτικής 6: Εναρµόνιση των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας, και θέσπιση κανόνων για την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων. Η εναρµόνιση των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου θα διασφάλιζε την εφαρµογή στην ίδια υπόθεση του ίδιου δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ (µε τον τρόπο αυτό θα αποτρέπεται η καταχρηστική αναζήτηση της πλέον συµφέρουσας έννοµης τάξης και θα διασφαλίζεται η επιλογή των εφαρµοστέων κανόνων). Πέραν αυτού, η εναρµόνιση των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου θα µείωνε σε µεγάλο βαθµό την πιθανότητα παράλληλων διαδικασιών, ενώ η θέσπιση κανόνων περί αναγνώρισης και εκτέλεσης θα διευκόλυνε την ανεµπόδιστη κυκλοφορία αποφάσεων και δηµόσιων εγγράφων. Κοινωνικές επιπτώσεις: µείωση του κόστους για τον πολίτη (µείωση των νοµικών εξόδων, ιδίως όταν έχει επιλεγεί το εφαρµοστέο δίκαιο). Οικονοµικό κόστος: κόστος του διοικητικού έργου για τη θέσπιση της αναγκαίας νοµοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ. Επίσης θα χρειαζόταν κατάρτιση επαγγελµατιών του νοµικού χώρου στα κράτη µέλη. Οικονοµικές συνέπειες: επιτυγχάνεται η µεγαλύτερη εξοικονόµηση πόρων σε σύγκριση µε όλες τις άλλες επιλογές πολιτικής. Για την επιλογή πολιτικής 7, «Παροχή πληροφόρησης σχετικά µε την ύπαρξη περιουσιακών καθεστώτων όσον αφορά τα έγγαµα ζευγάρια και τις σχέσεις καταχωρηµένης συµβίωσης», έχουν προσδιορισθεί διάφορες υποεπιλογές: ηµιουργία δικτυακού τόπου σχετικά µε τα υπάρχοντα µητρώα περιουσιακών καθεστώτων και εθνικών κανόνων, ηµιουργία βάσης δεδοµένων/συστήµατος διαχείρισης γνώσεων σχετικά µε τα υπάρχοντα µητρώα περιουσιακών καθεστώτων και εθνικών κανόνων, Σύσταση της Επιτροπής για τη συγκρότηση διασυνδεδεµένων εθνικών µητρώων περιουσιακών καθεστώτων και διοργάνωση ενηµερωτικών εκστρατειών, EL 6 EL

8 Υποχρεωτική συγκρότηση διασυνδεδεµένων εθνικών µητρώων περιουσιακών καθεστώτων. Όλες οι παραπάνω υποεπιλογές συµβάλλουν στη µεγαλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά µε τα περιουσιακά καθεστώτα. Με γνώµονα τις αξιολογήσεις από την άποψη της επίτευξης των στόχων, καθώς και τις εκτιµήσεις κόστους, η προτιµητέα επιλογή όσον αφορά την πληροφόρηση για τα περιουσιακά καθεστώτα είναι η δηµιουργία δικτυακού τόπου σχετικά µε τα υπάρχοντα µητρώα γαµικών περιουσιακών καθεστώτων και εθνικών κανόνων. Μολονότι ορισµένες από τις άλλες επιλογές πολιτικής επιτυγχάνουν τους στόχους σε ελαφρώς µεγαλύτερο βαθµό, το προβλέψιµο κόστος τους εξουδετερώνει τα περιορισµένα πρόσθετα οφέλη Η προτιµητέα επιλογή Η επιλογή αυτή συνεπάγεται την ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ, ως εξής: έκδοση δέσµης δύο κανονισµών, εκ των οποίων ο ένας θα αφορά τα έγγαµα ζευγάρια και ο άλλος τα ζευγάρια σε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης, και οι οποίοι θα προβλέπουν την εναρµόνιση των κανόνων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας, καθώς και τη θέσπιση κανόνων για την αυτόµατη αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και δηµόσιων εγγράφων και δηµιουργία δικτυακού τόπου σχετικά µε τα υπάρχοντα µητρώα γαµικών περιουσιακών καθεστώτων και εθνικών κανόνων, 4.4. υνητική κλίµακα και χαρακτήρας των συνεπειών της προτιµητέας επιλογής Με τη συγκεκριµένη επιλογή επιτυγχάνονται οι ειδικοί στόχοι που προσδιορίζονται παραπάνω καλύτερα από ό,τι µε οποιαδήποτε άλλη επιλογή πολιτικής. Η εναρµόνιση των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας (περιλαµβανοµένης διάταξης περί εκκρεµοδικίας σε συνδυασµό µε κανόνες σχετικά µε την αναγνώριση και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων και των δηµόσιων εγγράφων) θα περιορίσει κατά πολύ την πιθανότητα διεξαγωγής παράλληλων διαδικασιών. Επιπλέον, η εναρµόνιση των κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου θα συνέβαλλε στην αποτροπή του φαινοµένου της καταχρηστικής αναζήτησης της πλέον συµφέρουσας έννοµης τάξης. Παράλληλα, µε αυτήν διασφαλίζεται η εφαρµογή του ίδιου δικαίου στην ίδια υπόθεση σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ. Η θέσπιση κανόνων που θα προβλέπουν περιορισµένη ελευθερία επιλογής του εφαρµοστέου δικαίου από τους συζύγους θα αυξήσει την ασφάλεια δικαίου και συγχρόνως θα παραχωρεί στους συζύγους περιορισµένη ευχέρεια να καθορίσουν το δίκαιο το οποίο θα διέπει τα περιουσιακά τους στοιχεία, µε ταυτόχρονη κατοχύρωση των συµφερόντων τρίτων. Είναι πιθανό να εξαλειφθούν σχεδόν εξ ολοκλήρου τα προβλήµατα που παρατηρούνται σε σχέση µε την αναγνώριση δικαστικών και λοιπών αποφάσεων και δηµόσιων εγγράφων. Το στοιχείο αυτό εµπεριέχει σηµαντική πρόοδο σε σχέση µε τη µείωση του κόστους, τη συντόµευση της διαδικασίας αναγνώρισης αποφάσεων και την αποφυγή της προσφυγής στα δικαστήρια περισσοτέρων κρατών µελών. Οι κανόνες περί διεθνούς δικαιοδοσίας για περιπτώσεις εκκαθάρισης περιουσιακών καθεστώτων θα διευρύνουν τη διεθνή δικαιοδοσία του δικαστηρίου που έχει επιληφθεί του διαζυγίου ή της κληρονοµικής διαδοχής, έτσι ώστε αυτή να καλύπτει επίσης τα ζητήµατα που σχετίζονται µε την εκκαθάριση του περιουσιακού καθεστώτος. Με τον τρόπο αυτό θα EL 7 EL

9 υπάρχει µεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για τους πολίτες, δεδοµένου ότι το δικαστήριο που έχει επιληφθεί του διαζυγίου ή της κληρονοµικής διαδοχής θα ασχολείται επίσης µε την εκκαθάριση του περιουσιακού καθεστώτος. Τα προβλήµατα που σχετίζονται µε ζευγάρια τα οποία δεν έχουν επιλέξει το εφαρµοστέο δίκαιο θα αντιµετωπισθούν επίσης µέσω ενός συστήµατος που θα βασίζεται σε µια ιεράρχηση συνδετικών στοιχείων, θα εφαρµόζεται στα περιουσιακά καθεστώτα και θα είναι κοινό για όλα τα κράτη µέλη. Εξάλλου, η αρχή του αµετάβλητου χαρακτήρα και η ύπαρξη ενιαίου συστήµατος θα διασφαλίζουν ότι το δίκαιο που εφαρµόζεται στις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού, αφενός, δεν µεταβάλλεται σε περίπτωση µετοίκησης του ζευγαριού σε άλλο κράτος µέλος και, αφετέρου, εφαρµόζεται στο σύνολο των περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, θα παρέχεται µεγαλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά µε τα περιουσιακά καθεστώτα που ισχύουν στα άλλα κράτη µέλη, χάρη στη δηµιουργία ειδικού δικτυακού τόπου. Μέσω αυτού, θα παρέχονται τα στοιχεία επικοινωνίας µε τα υφιστάµενα µητρώα και επίσης θα διευκολύνεται η πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά µε τη νοµοθεσία των κρατών µελών για τα περιουσιακά καθεστώτα. Συνολικά, η προτιµητέα επιλογή θα αυξάνει την πιθανότητα να τηρηθούν µε αποτελεσµατικότητα τα δικαιώµατα εκάστου συζύγου ή καταχωρηµένου συντρόφου, των ιδιωτών ή δηµόσιων δανειστών, κ.λπ. Η επιλογή αυτή θα αυξάνει επίσης την πιθανότητα να µην επηρεασθούν οι αρχικές επιλογές των συζύγων από τυχόν απόφασή τους να µετοικήσουν ή να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία σε άλλη χώρα Κόστος της προτιµητέας επιλογής Σε επίπεδο ΕΕ, η συγκεκριµένη προτιµητέα επιλογή πολιτικής συνεπάγεται δαπάνες για το διοικητικό έργο που απαιτείται για τη θέσπιση της αναγκαίας νοµοθεσίας. Σε επίπεδο κρατών µελών, θα απαιτηθεί κάποιο κόστος για τη θέσπιση των αναγκαίων πρόσθετων εθνικών κανόνων (π.χ. σχετικά µε το πεδίο εφαρµογής των εφαρµοστέων κανόνων δικαίου), για την κατάρτιση επαγγελµατιών του νοµικού χώρου (π.χ. δικηγόρων, δικαστών, συµβολαιογράφων, συνηγόρων) και για τη δικαστική συνεργασία. Τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη µέλη θα υποβληθούν σε πρόσθετες δαπάνες για τη διοργάνωση ενηµερωτικών εκστρατειών παρουσίασης της νέας νοµοθεσίας. Συνολικά, η προτιµητέα επιλογή πολιτικής θα µπορούσε να οδηγήσει σε οικονοµίες που εκτιµάται ότι ισοδυναµούν µε το ένα τρίτο κατ ανώτατο όριο των δαπανών που προκαλούνται σήµερα από τα προς επίλυση προβλήµατα, ήτοι περίπου 0,4 δισεκ. ευρώ (το κόστος των προβληµάτων εκτιµάται σε 1,1 δισεκ. ευρώ ετησίως). Η εξοικονόµηση που θα επιτευχθεί θα είναι ιδιαίτερα µεγάλη για τα διεθνή ζευγάρια που συνδέονται µε γάµο ή µε σχέση καταχωρηµένης συµβίωσης, ιδίως σε σχέση µε τις δυσχέρειες που ανακύπτουν σε περίπτωση χωρισµού ή θανάτου. Λόγω της απλούστευσης της νοµοθεσίας (και της µείωσης των νοµικών εξόδων), θα µειωθεί το ύψος της αµοιβής των επαγγελµατιών του νοµικού χώρου. Εντούτοις, η µείωση αυτή θα αντισταθµισθεί από την πιθανή αύξηση του φόρτου εργασίας για την παροχή υποστήριξης σε όσους συνάπτουν συµβάσεις γάµου ή συµβάσεις καταχωρηµένης συµβίωσης, καθώς και από βελτιώσεις της ποιοτικής στάθµης του σχετικού έργου, χάρη στην αύξηση της ασφάλειας δικαίου. Η προτιµητέα επιλογή θα είναι ουδέτερη από φορολογική άποψη, υπό την έννοια ότι η δέσµη των δύο κανονισµών δεν θα συνεπάγεται καµία µεταβολή της φορολογικής νοµοθεσίας των κρατών µελών. EL 8 EL

10 4.6. Προστιθέµενη αξία για την ΕΕ Τα κύρια προβλήµατα είναι οι συγκρούσεις µεταξύ των εθνικών διατάξεων σχετικά µε το εφαρµοστέο δίκαιο και τη διεθνή δικαιοδοσία και τα προβλήµατα που σχετίζονται µε την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων και δηµόσιων εγγράφων µεταξύ κρατών µελών. Επειδή πρόκειται για πρόβληµα διασυνοριακού χαρακτήρα, η επίλυσή του είναι εφικτή µόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αν τα κράτη µέλη επιφέρουν αλλαγές στα εθνικά νοµικά συστήµατά τους µε δική τους πρωτοβουλία, είναι απίθανο να οδηγήσουν οι αλλαγές αυτές σε εναρµόνιση των κανόνων της κάθε χώρας µε εκείνους των άλλων κρατών µελών της ΕΕ. Η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ είναι αναγκαία λόγω του χαρακτήρα και των διαστάσεων του προβλήµατος και θα προσπόριζε αδιαµφισβήτητα οφέλη σε σύγκριση µε την ανάληψη δράσης από τα κράτη µέλη. Η ισχύουσα νοµοθεσία της ΕΕ σχετικά µε τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων σε άλλους τοµείς έχει αποδειχθεί αποτελεσµατική και χρήσιµη για τους πολίτες. Η προτιµητέα επιλογή θα προσπόριζε αδιαµφισβήτητα οφέλη στους πολίτες της ΕΕ που αποτελούν µέλη ενός «διεθνούς» ζευγαριού, µε τον καθορισµό σαφών κανόνων για την τύχη των περιουσιακών στοιχείων των ζευγαριών σε περίπτωση χωρισµού ή θανάτου. Τα προβλήµατα στων οποίων τη λύση κατατείνει η προτιµητέα επιλογή πολιτικής οφείλονται εν µέρει στην εσωτερική αγορά και στην ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων. Αν δεν επιλυθούν τα τρέχοντα προβλήµατα, ενδέχεται να υποστεί πλήγµα η εµπιστοσύνη στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και στον απαλλαγµένο από εσωτερικά σύνορα χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης της ΕΕ. Ειδικότερα, η εκκαθάριση περιουσιακών καθεστώτων που περιλαµβάνουν διεθνή στοιχεία είναι και πιο δαπανηρή και πιο χρονοβόρα για τους πολίτες σε σύγκριση µε την εκκαθάριση αµιγώς εθνικών περιουσιακών καθεστώτων. Με τη διασφάλιση της αποτελεσµατικότερης αντιµετώπισης της εκκαθάρισης περιουσιακών καθεστώτων που περιλαµβάνουν διεθνή στοιχεία, η προτιµητέα επιλογή θα προάγει την εµπιστοσύνη στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και θα επιφέρει απλούστευση της κατάστασης για τους πολίτες. Οι προτάσεις θα συµβάλουν στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ να γίνει πιο εύκολη η ζωή των πολιτών της, χωρίς διακριτική µεταχείριση µεταξύ των αµιγώς εθνικών ζευγαριών και των ζευγαριών διεθνούς χαρακτήρα. Συνολικά, τα εκτιµώµενα οικονοµικά οφέλη που θα προκύψουν από την προτιµητέα επιλογή είναι σηµαντικά και αναµένεται να συµβάλουν σε µεγάλο βαθµό στη βελτίωση της κατάστασης για τα ζευγάρια αυτού του είδους. Μόνο µε τέτοιες νοµοθετικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ είναι δυνατό να εξευρεθούν λύσεις για τα ζευγάρια διεθνούς χαρακτήρα και να βελτιωθεί η κατάσταση των ευρωπαϊκών οικογενειών που αξιοποιούν τα οφέλη ενός πραγµατικού ευρωπαϊκού χώρου χωρίς εσωτερικά σύνορα. Παρόλα αυτά, οι πρωτοβουλίες συνάδουν µε την αρχή της επικουρικότητας. Συγκεκριµένα, καθώς η ΕΕ δεν είναι αρµόδια για την εναρµόνιση διατάξεων ουσιαστικού δικαίου, οι µελλοντικές νοµικές πράξεις δεν θα έχουν συνέπειες για την εγχώρια νοµοθεσία των κρατών µελών, ούτε θα οδηγούν σε εναρµόνιση των διατάξεων ουσιαστικού δικαίου που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις µεταξύ συζύγων και συµβίων. 5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Με σκοπό την παρακολούθηση της αποτελεσµατικής εφαρµογής των κανονισµών και της επιτυχούς λειτουργίας του δικτυακού τόπου, η Επιτροπή θα προβαίνει σε τακτική αξιολόγηση και υποβολή εκθέσεων. Η Επιτροπή θα καταρτίζει εκθέσεις αξιολόγησης σχετικά µε την EL 9 EL

11 εφαρµογή των κανονισµών. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί επίσης τη χρησιµοποίηση του δικτυακού τόπου για να εξακριβώνει σε ποια έκταση τον χρησιµοποιούν πολίτες και τρίτοι µε στόχο την εξεύρεση πληροφοριών και την αναζήτηση τρόπων για τη βελτίωσή του. Εξάλλου, το Ευρωπαϊκό ικαστικό ίκτυο για αστικές και εµπορικές υποθέσεις θα µπορούσε να συντελέσει σηµαντικά στην ενίσχυση της συνεργασίας µεταξύ των κρατών µελών κατά την εφαρµογή των κανονισµών. EL 10 EL