ΗΜΕΡΙ Α ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Transcript

1 ΗΜΕΡΙ Α ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Οργάνωση: ΚΙΝΗΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΣΤΩΝ- ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΥΠΡΟΥ Λευκωσία, Σάββατο, ΣΤΗ ΥΣΗ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙ ΡΑΣΤΗΡΩΝ του Θαν. Κ. Γεράνιου Υφηγητή-Αναπλ. Καθηγ. του Τοµέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωµατιδίων του Πανεπιστηµίου της Αθήνας Έγινε παγκόσµιο σύνθηµα η επιτακτική ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος από τις ρυπογόνες µορφές ενέργειας. Με την ευκαιρία αυτή, εδώ και ένα χρόνο άρχισε µεθοδικά να συζητείται από συγκεκριµένες πλευρές η εκδοχή εγκατάστασης στη χώρα µας πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος. Αυτή η διάθεση προωθείται και ταυτόχρονα σφυγµοµετρείται η αντίδραση της κοινής γνώµης µε την υποστήριξη του Πρωθυπουργού προς τα πυρηνικά προγράµµατα της Βουλγαρίας και της Ινδίας στις τελευταίες επισκέψεις του. 1 η ιαφάνεια Οι πρόσφατες αναφορές για εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων στις γειτονικές µας χώρες (Αλβανία, ΠΓ Μ, κ.λ.π.), πρέπει να µας ανησυχούν, όχι λόγω των πιθανολογούµενων εγκαταστάσεων, αλλά λόγω των συντονισµένων αναφορών σ αυτές, που έχουν στόχο την αποδοχή εκ µέρους της κοινωνίας µας αναπόφευκτης ανάγκης εγκατάστασης πυρηνικών αντιδραστήρων και στη χώρα µας. Παράδειγµα η Αυστρία Η κοινωνία έχει τον πρώτο λόγο Είναι γεγονός ότι λίγοι γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος. Η υιοθέτηση των πυρηνικών αντιδραστήρων είναι µια έντονα κοινωνική απόφαση, γιατί οι κίνδυνοι αφορούν πολύ µεγάλο µέρος της κοινωνίας έξω από εθνικά σύνορα. Και δυστυχώς δεν πρέπει να µας διαφεύγει το γεγονός ότι σε τέτοιου είδους σοβαρές αποφάσεις η κοινωνία και οι επιστήµονες είναι εκτός σκηνής, και τα νήµατα κινούν οι εταιρείες και οι τεχνοκράτες. Ας δούµε όµως, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν επικίνδυνη, αλλά και οικονοµικά ασύµφορη µια τέτοια επένδυση. Αλυσιδωτοί οι κίνδυνοι 1. Σε κατάσταση οµαλής λειτουργίας, οι πυρηνικοί αντιδραστήρες εκπέµπουν ραδιενεργά αέρια που διαφεύγουν στην ατµόσφαιρα. Επίσηµες καταγγελίες γερµανικών µη κυβερνητικών οργανώσεων έχουν διαπιστώσει επίπεδα ραδιενέργειας της ατµόσφαιρας κοντά σε πυρηνικούς αντιδραστήρες που ξεπερνούν τα καθορισµένα ανώτατα όρια (που και αυτά είναι πλασµατικά και αµφισβητούνται και από τους ειδικούς). 1

2 2. Σε περίπτωση ατυχήµατος, όπως εµπειρικά πια γνωρίζουµε, οι επιπτώσεις θα είναι ανυπολόγιστες και σε έκταση και σε διάρκεια που αργούν µερικές δεκαετίες να φανούν. 3 η ιαφάνεια 3. Είναι λάθος να εκτιµά κανείς τον πυρηνικό κίνδυνο µόνο από τη λειτουργία του πυρηνικού του αντιδραστήρα. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας είναι ένα µόνον κοµµάτι της όλης εγκατάστασης. Η λειτουργία του απαιτεί και έναν αριθµό πρόσθετων πυρηνικών µονάδων. Για παράδειγµα, η µονάδα εξόρυξης ουρανίου, η µονάδα καθαρισµού του ορυκτού και σύνθεσής του σε οξείδια του ουρανίου, η µονάδα εµπλουτισµού του, η µονάδα κατασκευής ράβδων καυσίµου, η µονάδα επεξεργασίας του καµένου πυρηνικού καυσίµου και η µονάδα προσωρινής φύλαξής του. Αυτές οι µονάδες ενέχουν επί πλέον κινδύνους που θα πρέπει να προστεθούν σε αυτούς των πυρηνικών αντιδραστήρων (Tokaimura της Ιαπωνίας, παράδειγµα ατυχήµατος σε µονάδα επεξεργασίας πυρηνικού καυσίµου). Πυρηνικά απόβλητα: Το υπ αριθµόν 1 πρόβληµα 4 η ιαφάνεια 4. Το µεγαλύτερο και άλυτο πρόβληµα της πυρηνικής ενέργειας είναι η συσσώρευση των πυρηνικών αποβλήτων των αντιδραστήρων. Η ραδιενέργεια των χιλιάδων τόνων αυτού του πυρηνικού αποβλήτου είναι άκρως επικίνδυνη, έχει µεγάλη διάρκεια ζωής και η διαχείρισή του είναι άκρως δαπανηρή, σε σηµείο που χώρες όπως η Βουλγαρία, µη διαθέτοντας τους αναγκαίους πόρους, να το συσσωρεύουν στις δεξαµενές αποβλήτων των πυρηνικών τους σταθµών σε σηµείο κινδύνου διαρροής. Πρακτικά, σήµερα περισσότερο στοιχίζει η σωστή διαχείριση ενός κιλού πυρηνικού αποβλήτου απ ότι η αγορά ενός κιλού φρέσκου καυσίµου ουρανίου. Το γεγονός του µεγάλου κόστους διαχείρισης έδωσε αφορµή για παράνοµους τρόπους αντιµετώπισής του, όπως η καταβύθισή του σε θάλασσες µε περίεργα ναυάγια (Μεσόγειος), ή η εναπόθεση του σε χώρους χωρίς τα αναγκαία µέτρα ασφάλειας. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες γηράσκουν επικίνδυνα 5 η ιαφάνεια (Βρισκόµαστε στη δύση των αντιδραστήρων σε σχέση µε την έξαρση του 1975) 6 η ιαφάνεια (Οι αντιδραστήρες που σήµερα έχουν ηλικία πάνω από 30 χρόνια πρέπει να κλείσουν. Σε δέκα χρόνια θα προστεθούν αυτοί που σήµερα είναι 20 ετών και πάνω. ηλαδή, πάνω από 300 από τους 440 σηµερινούς αντιδραστήρες θα πρέπει να γίνουν πυρηνικά απόβλητα!) 5. Ένα σοβαρότατο και µακροπρόθεσµο πρόβληµα που δεν έχουµε ακόµη ζήσει τις συνέπειες του, είναι το γεγονός ότι κάθε πυρηνικός αντιδραστήρας έχει περιορισµένο χρόνο λειτουργίας τα 30 χρόνια. Μετά από αυτό το διάστηµα, αντικειµενικά απαγορεύεται να λειτουργεί λόγω υπερβολικής ραδιενεργού ακτινοβολίας που ουσιαστικά τον µετατρέπει σε πυρηνικό απόβλητο. Επιβάλλεται να σταµατήσει, να διαλυθεί και να γίνει πυρηνικό απόβλητο. Ήδη, πολλές δεκάδες σταθµοί έχουν κλείσει λόγω γήρατος και µελετάται η διάλυσή τους. Είναι πλέον πυρηνικά απόβλητα. Το κόστος διάλυσης ανά 1000 µεγαβάτ ισχύος εκτιµάται σε 300 εκατοµµύρια έως 2 δις δολάρια. Σήµερα, από τους 430 περίπου πυρηνικούς αντιδραστήρες οι µισοί θα φθάσουν στο γήρας τους σε 5-6 χρόνια και το πρόβληµα της διάλυσής τους θα διογκωθεί ακόµη περισσότερο λόγω αδυναµίας αποτελεσµατικής λύσης. 2

3 Όλοι οι αντιδραστήρες παράγουν πρώτες ύλες για πιθανή στρατιωτική χρήση 7 η ιαφάνεια 6. Η λειτουργία ενός αντιδραστήρα προϋποθέτει µονάδα εµπλουτισµού. Αυτή παράγει σαν παραπροϊόν το γνωστό από τους πολέµους Ιράκ, Αφγανιστάν και Γιουγκοσλαβίας, απεµπλουτισµένο ουράνιο, πρώτη ύλη κατασκευής ραδιενεργών όπλων. Μια άλλη, στρατιωτικού ενδιαφέροντος µονάδα, είναι η µονάδα επεξεργασίας του καµένου πυρηνικού καυσίµου, από το οποίο ανακτάται ποσότητα πλουτωνίου που έχει παραχθεί µέσα στον αντιδραστήρα κατά τη λειτουργία του. Και όπως είναι γνωστό, το πλουτώνιο αυτό µε ειδική επεξεργασία µπορεί να αποτελέσει την πρώτη πυρηνική ύλη κατασκευής πυρηνικού όπλου. Σε δυο µόλις χρόνια το 90% της παγκόσµιας παραγωγής πλουτωνίου θα παράγεται από τους «ειρηνικούς» αντιδραστήρες. 8 η ιαφάνεια 7. Την ενέργεια που παράγουν οι πυρηνικοί αντιδραστήρες οι υποστηρικτές τους τη θεωρούν καθαρή. Πίσω από το αόρατο της ραδιενέργειας αποκρύπτουν από την κοινωνία όλους τους κινδύνους. Η ραδιενέργεια δεν είναι αισθητή µε κανένα ανθρώπινο όργανο. Και όταν γίνει αισθητή από κάποια επίπτωση στην υγεία, τότε είναι πλέον αργά. Παρ ότι στο θέµα των χηµικών ρύπων και εκποµπών του CO 2 o πυρηνικός αντιδραστήρας είναι πράγµατι σχεδόν αµέτοχος, στη θερµική µόλυνσης της ατµόσφαιρας συµµετέχει και µάλιστα σηµαντικά. ιότι, από τη συνολική παραγόµενη ισχύ του αντιδραστήρα, ένα µέρος µετατρέπεται σε ηλεκτρικό ρεύµα και δυο σε θερµότητα, που εκλύεται στο περιβάλλον. Άρα, η σχέση προσφερόµενης ενέργειας και θερµικής µόλυνσης του περιβάλλοντος είναι δυσανάλογα επιβαρυντική. Επίσης, όλες οι βοηθητικές µονάδες που απαιτούνται για τη λειτουργία του αντιδραστήρα επιβαρύνουν και αυτές θερµικά την ατµόσφαιρα. ελεαστικός στόχος τροµοκρατικών ενεργειών 8. εν πρέπει να λησµονούµε την επικινδυνότητα σαν στόχο τροµοκρατικών ενεργειών µιας πυρηνικής µονάδας µε τόσο µεγάλη συγκέντρωση ενέργειας και ραδιενέργειας.. Στο παρελθόν, είχαµε αρκετές περιπτώσεις αεροπειρατείας µε εκβιασµούς που στηρίζονταν στην πτώση του αεροσκάφους πάνω σε πυρηνικούς σταθµούς. Ίσως µια όµοια περίπτωση να ήταν και η πτώση του τέταρτου αεροσκάφους στις 11 Σεπτεµβρίου 2001 στις ΗΠΑ κοντά στο πυρηνικό εργοστάσιο της πόλης Three Mile Island, η οποία καλύπτεται µε µυστήριο ως προς τα γεγονότα. Το γαλλικό πυρηνικό µοντέλο 9. Το επιχείρηµα των υποστηρικτών της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για το µοντέλο της Γαλλίας, η οποία στηρίζεται πάνω από 80% στην πυρηνική κιλοβατώρα, σαν παράδειγµα ασφαλούς χρήσης της κάθε άλλο παρά θετικό είναι αν µελετηθεί αντικειµενικά. Από το 1967 έχουν γίνει 20 µικρά ή µεγάλα πυρηνικά ατυχήµατα που και θανατηφόρα ήσαν και ραδιενεργές µολύνσεις έδωσαν. Σε εγκαταλειµµένο αντιδραστήρα στη Ν. Γαλλία (Rapsodie), σηµειώθηκε έκρηξη στη δεξαµενή αποβλήτων του σταθµού, µε αποτέλεσµα το θάνατο ενός και τον 3

4 τραυµατισµό τεσσάρων τεχνικών. Το ατύχηµα αυτό έγινε στη διαδικασία αποσυναρµολόγησης του παλαιού αυτού σταθµού µεταξύ άλλων, που σταµάτησε τη λειτουργία του το Ακολούθησαν και άλλα ατυχήµατα στους πυρηνικούς σταθµούς St. Laurent des Eaux, Cattenom, Fessenheim, Dampierre, Blayais, κ.α. Έξι άλλοι γαλλικοί αντιδραστήρες έχουν βάλει λουκέτο σε τρεις αντίστοιχα πόλεις, Chinon, Marcoule, και Monts d Arree και περιµένουν σαν πυρηνικά απόβλητα µια µη διαφαινόµενη λύση. Ο πολυδιαφηµιζόµενος γαλλικός αντιδραστήρας Superphenix έκλεισε το 1990 λόγω επικινδυνότητας πριν καλά-καλά προλάβει να λειτουργήσει. Και ας µη µας διαφεύγει της προσοχής. ότι µέσα στην επόµενη δεκαετία η Γαλλία, αναγκασµένη να σφραγίσει τους παλαιούς ακτινοβολούντες πυρηνικούς αντιδραστήρες, θα γίνει ένα νέο πυρηνικό µοντέλο πυρηνικών αποβλήτων αυτή τη φορά. ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑ Στο Long Island της Ν. Υόρκης, ο πυρηνικός αντιδραστήρας Shoreham ολοκληρώθηκε µε κόστος 5 δις δολάρια. Όµως, ποτέ δεν πέρασε τους ελέγχους µε αποτέλεσµα να µην τεθεί ποτέ σε λειτουργία. ( Επιστηµονικό λάθος η σύγκριση πυρηνικών και συµβατικών κινδύνων 10. Τέλος, είναι επιστηµονικό λάθος η σύγκριση πυρηνικών µε συµβατικούς κινδύνους. Οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας αναφέρονται στη στεγνή γλώσσα της στατιστικής για µεγαλύτερη πιθανότητα να συµβεί ένα θανατηφόρο τροχαίο ατύχηµα από του να συµβεί ένα πυρηνικό. Όµως, σε ένα θανατηφόρο συµβατικό ατύχηµα θα έχουµε σαν αποτέλεσµα συγκεκριµένους θανάτους µε συγκεκριµένη έκταση, διάρκεια και αποτέλεσµα της καταστροφής. Ο κύκλος του κλείνει αµέσως. Αντίθετα, σ ένα πυρηνικό ατύχηµα οι επιπτώσεις είναι ανυπολόγιστες. Θα απαιτηθούν αιώνες και πολλές γενεές, ώστε να συνυπολογιστούν τα αρνητικά αποτελέσµατα και η έκταση και διάρκεια της πολλαπλής καταστροφής σε ανθρώπους, περιβάλλον, χλωρίδα, πανίδα µε επιπτώσεις πλέον βαθειά κοινωνικές. Ο κύκλος του µόλις έχει ανοίξει. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες ΕΝ παρέχουν ενεργειακή ανεξαρτησία Υπάρχουν λύσεις Παραδείγµατα αποδέσµευσης από την πυρηνική ενέργεια αποτελεί η Ιταλία, η οποία ύστερα από δηµοψήφισµα έκλεισε όλα τα πυρηνικά της εργοστάσια πριν φθάσουν στην ηλικία γήρατος. Επί πλέον, διέκοψε την κατασκευή νέων αντιδραστήρων και µαταίωσε τα σχέδια µελλοντικών. Η Ισπανία προγραµµατίζει την µετατροπή τους σε συµβατικούς αντικαθιστώντας το ουράνιο µε το φυσικό αέριο. Η χώρα µας, κατ εξοχή χώρα µε µεγάλη ηλιοφάνεια και ισχυρούς ανέµους και µε πάρα πολλά νησιά, είναι µια ιδανική περίπτωση υιοθέτησης των ήπιων µορφών ενέργειας. 4

5 ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ 9 η ιαφάνεια (Το όχι στην πυρηνική εγκατάσταση) εν χάνει η επιστήµη από την κατάργηση των πυρηνικών αντιδραστήρων Πολλοί υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι η επιστήµη χάνει από την κατάργηση των αντιδραστήρων. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες έχουν πια ξεπεραστεί. Ήταν µια τεχνολογία που ολοκληρώθηκε πριν από πολλά χρόνια. Τώρα είναι καθαρά εµπορικό προϊόν. Η επιστήµη δεν έχει να µάθει ούτε να προσφέρει πια στην τεχνολογία της σχάσης. Η κατάργηση των αντιδραστήρων δεν συνεπάγεται κανένα επιστηµονικό κόστος. Η επιστήµη, ούτε µπορεί να δώσει κάτι περισσότερο στους εµπορικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες, ούτε και κερδίζει τίποτα από τη λειτουργία του, άρα δεν θα χάσει τίποτα από την κατάργησή τους. Το µέγιστο της ωφέλειας που µπορεί να έχει µια κοινωνία από τη ραδιενέργεια, βρίσκεται στη διαγνωστική και θεραπευτική ιατρική, στην εγκληµατολογία, στη συντήρηση έργων τέχνης, στη γεωργία, στη βιοµηχανία, στον προσδιορισµό της ηλικίας αρχαίων ευρηµάτων και στις φωτογραφίσεις τειχών µε νετρόνια χωρίς την καταστροφή ούτε ενός µορίου ύλης. Οι κοινωνίες πρέπει να ενηµερωθούν αντικειµενικά. Πρέπει να ξεχωρίσουν τον επιστήµονα από τον τεχνοκράτη που έχουν εκ διαµέτρου αντίθετους σκοπούς και στόχους. Οι επιστηµονικές έρευνες πρέπει να έχουν µοναδικό στόχο τη βελτίωση της διαβίωσης της ανθρωπότητας και όχι τον πλουτισµό πολυεθνικών, την στήριξη ηγετών, ούτε και τη δηµιουργία γεωπολιτικών καταστάσεων µέσω της τεχνολογικής εφαρµογής τους. 5