Π.Μ.Σ ςτα Πληροφοριακά Συςτήματα. Δίκαιο τησ Πληροφορίασ

Transcript

1 Π.Μ.Σ ςτα Πληροφοριακά Συςτήματα Δίκαιο τησ Πληροφορίασ Διπλωματική Εργαςία Θέμα: Ζεηήκαηα δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην Γηαδίθηπν κε έκθαζε ζην Web 2.0- Σερλνινγηθή θαη λνκηθή δηάζηαζε». Οη επηδξάζεηο ησλ ΣΠΔ θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ δηθηχσλ ζηνπο ζεζκνχο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 ζε ζρέζε κε ηα λνκηθά δεηήκαηα θαη ην θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο εθαξκνγέο θαη ην πεξηερφκελν. Εεηήκαηα δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ρξήζηεο. Ο ρξήζηεο σο θαηαλαισηήο ή δεκηνπξγφο πεξηερνκέλνπ. Γηθαηψκαηα θαη πεξηνξηζκνί. Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Λ. Μήηξνπ πλεμεηαζηήο: Β. Σζνχκαο Μεηαπηπρηαθφο Φνηηεηήο: Κ. Πηπχξνο επηέμβπιορ 2011

2 Εσταριζηίες: * Δπραξηζηψ ζεξκά ηελ θα Λ. Μήηξνπ γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε ζπκπαξάζηαζή ηεο. * Σνπο θαζεγεηέο κνπ γηα ην φκνξθν ηαμίδη ζηνλ θφζκν ηεο Πιεξνθνξηθήο. Δπεηδή ε ιαρηάξα ζνπ είλαη γηα γήηλα πξάγκαηα, πνπ ην κνίξαζκά ηνπο θάλεη θάζε κεξίδην κηθξφηεξν, ν θζφλνο μεπεδά κέζα απφ ηνπο ζξήλνπο ζνπ. Δάλ φκσο ν πφζνο ζνπ ήηαλ γηα επγελέζηεξα πξάγκαηα, εθπνξεπφηαλ απφ αγάπε γηα πςειφηεξεο ζθαίξεο, ε θαξδηά δελ ζα ππέθεξε απφ ηφζε ζιίςε. Δθεί ςειά, φζν πεξηζζφηεξα δηθά καο ππάξρνπλ, φζν πεξηζζφηεξα θαηέρεη ν θαζέλαο ηφζν ην θαιχηεξν, θη έηζη ζ εθείλε ηε ζθαίξα θιέγεηαη ε πην ιακπξή αγάπε. Γάληεο, Καζαξηήξην, απφ ηε Θεία Κσκσδία ηε Φηιηψ

3 ΔΠΗΣΔΛΗΚΖ ΤΝΟΨΖ Η παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία δηαπξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην δηαδίθηπν, κε έκθαζε ζηηο Web 2.0 εθαξκνγέο, ηφζν απφ ηερλνινγηθή φζν θαη απφ λνκηθή δηάζηαζε. Αξρηθά, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα νξηνζέηεζεο ηνπ ελλνηνινγηθνχ φξνπ Web 2.0 θαη ησλ βαζηθψλ αξρψλ πνπ εθείλν πξεζβεχεη ελψ ζηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηείηαη κηα αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ Web 2.0 ηερλνινγηψλ θαη ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο, ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο - ρξεζηηθφηεηαο ηνπο ζηε θαζεκεξηλή δσή ησλ ρξεζηψλ θαζψο θαη ηεο πεξαηηέξσ επίδξαζήο ηνπο ζην εηθνληθφ θαη κε εηθνληθφ πεξηβάιινλ. Οινθιεξψλνληαο ηελ αλσηέξσ πξνζέγγηζε ηίζεηαη ην εξψηεκα πψο ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 αιιά θαη γεληθφηεξα νη επηδξάζεηο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ έρνπλ επεξεάζεη ηνπο ζεζκνχο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωζηφζν, πξηλ δνζεί απάληεζε ζην αλσηέξσ εξψηεκα, παξνπζηάδεηαη αξρηθά κηα ζχληνκε ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά θαη ησλ ζεκαληηθφηεξσλ εμειίμεψλ ηνπ ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν ελψ ζηε ζπλέρεηα επηρεηξείηαη κηα πξνζπάζεηα εξκελεπηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνθεηκέλνπ λα δηεπθξηληζζνχλ θξίζηκνη νξηζκνί φπσο εθείλνη ηνπ ξφινπ ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπλεπαγφκελσλ δηθαησκάησλ ηνπ αιιά ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ. Δπαλεξρφκελνη εθ λένπ ζην αξρηθφ εξψηεκα (εθείλν ηνπ ζπζρεηηζκνχ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0) θαη αθνχ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί κηα πιήξε επηζθφπεζε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, κειεηάηαη ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ αιιά θαη ηνπ ζπζρεηηζκνχ ηνπ ζε ζρέζε κε ηα λνκηθά δεηήκαηα θαη ην θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο εθαξκνγέο θαη ην πεξηερφκελν ηνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο. Αλαιχεηαη ην θαηλφκελν User Generated Content θαζψο θαη ηα δηθαηψκαηα θαη νη πεξηνξηζκνί πνπ πξνθχπηνπλ φηαλ ν ηειηθφο ρξήζηεο κεηαηξέπεηαη απφ θαηαλαισηήο ζε παξαγσγφο πεξηερνκέλνπ. Πεξαηηέξσ, κειεηάηαη ην ζχζηεκα αδεηνδφηεζεο ησ Creative Commons, σο απάληεζε ζηηο αγθπιψζεηο θαη ηνπο ηδηνθηεζηαθνχο θξαγκνχο πνπ ζέηεη ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ελψ επηρεηξείηαη θαη κηα απφπεηξα ζθηαγξάθεζεο ησλ ζεκαληηθφηεξσλ δεηεκάησλ πνπ ζα έπξεπε λα ηεζνχλ ζε νπνηαδήπνηε κειινληηθή πξνζπάζεηα λνκνζεηηθήο ελαξκφληζεο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην λέα ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. 3

4 Πεπιεσόμενα Ρρώτο Κεφάλαιο - Τεχνολογική Διάςταςη του Web Ειςαγωγή... 7 Βαςικζσ Αρχζσ που πρεςβεφει το Web Ρότε ζνασ ιςτοτόποσ είναι Web 2.0; Τεχνολογίεσ και Εργαλεία Web 2.0, Rich Internet Applications Cascading Style Sheets (CSS )- Διαδοχικά Φφλλα Στυλ Τα Στυλ Λφνουν ζνα Κοινό Ρρόβλημα Τα Φφλλα Στυλ μaσ Γλυτώνουν από Ρολλή Δουλειά Ρολλαπλά Στυλ Καταλήγουν ςε ζνα Mashups και οι χρηςιμοποιοφμενεσ Tεχνολογίεσ Application Programming Interfaces APIs Service Oriented Architecture (SOA) και Web Services Web Services Απλόηηηα Ππωηοκόλλος Δπικοινωνίαρ Απλόηηηα Τποδομήρ Δςκολία ζηην Δπικοινωνία Simple Object Access Protocol (SOAP) Σχεδιαςτικά πλεονεκτήματα Αρχιτεκτονική REST (Representational State Transfer) Ιςτολόγιο (Blog) Syndication και τεχνική RSS (Really Simple Syndication) -Atom

5 7. Trackback Wikis Tages and Tagging Podcasting ΣΥΜΡΕΑΣΜΑΤΑ Δεφτερο Κεφάλαιο - Νομική Διάςταςη του Web Ειςαγωγή Ιςτορική Εξζλιξη του Δικαίου Ρνευματικήσ Ιδιοκτηςίασ,, Οι Βαςικοί Νομοθετικοί «Ρυλώνεσ» τησ Ρνευματικήσ Ιδιοκτηςίασ, Α) Οι Διεθνείσ Συνθήκεσ Η Διεθνήσ Σφμβαςη τησ Βζρνησ Η Διεθνήσ Σφμβαςη τησ ώμησ Η Συμφωνία TRIPS Οι Συνθήκεσ Internet α) Η Συνθήκη Ρ.Ο.Δ.Ι. για την πνευματική ιδιοκτηςία - WIPO COPYRIGHT TREATY (WCT) β) Η Συνθήκη Ρ.Ο.Δ.Ι. για τισ ερμηνείεσ εκτελζςεισ και τα φωνογραφήματα - WIPO PERFORMANCES AND PHONOGRAMS TREATY (WPPT) Β) Το Κοινοτικό Κεκτημζνο - Οι Οδηγίεσ ςε επίπεδο Ε.Ε., Γ) Το Εθνικό Δίκαιο,, Εννοιολογική Ρροςζγγιςη τησ Ρνευματικήσ Ιδιοκτηςίασ και των Συγγενικών Δικαιωμάτων 95 Τρίτο Κεφάλαιο - Ρνευματική Ιδιοκτηςία και Διαδίκτυο Γενικά USER GENERATED CONTENT Νομική Επιςκόπηςη τησ Συμπεριφοράσ των UGC CREATIVE COMMONS Το δίκαιο των Συμβάςεων και οι άδειεσ ανοικτοφ περιεχομζνου (Creative Commons)

6 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΡΟΥ ΘΑ ΡΕΡΕΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΘΟΥΝ ΣΕ ΟΡΟΙΑΔΗΡΟΤΕ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΑΡΟΡΕΙΑ ΓΥΩ ΑΡΠ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΡΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ,, ΣΥΜΡΕΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ ΑΝΑΦΟΕΣ Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ Β. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ Γ. ΑΝΑΦΟΕΣ ΣΤΟΝ ΡΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ

7 Ππώηο Κεθάλαιο - Σεσνολογική Γιάζηαζη ηος Web 2.0 Διζαγωγή Η παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία επηρεηξεί κία πξνζέγγηζε ησλ δεηεκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην Γηαδίθηπν, κε έκθαζε ζην Web 2.0, ηφζν απφ ηερλνινγηθή φζν θαη απφ λνκηθή δηάζηαζε. πγθεθξηκέλα πξνζπαζεί λα αλαιχζεη ηηο επηδξάζεηο ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ) θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ δηθηχσλ ζηνπο ζεζκνχο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Πεξαηηέξσ, επηρεηξεί λα αλαδείμεη ην βάζνο θαη ηελ έληαζε απηήο ηεο επίδξαζεο, φπσο απνηππψλεηαη κέζα απφ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Web 2.0, δεκηνπξγψληαο έλα λέν λνκηθφ πιαίζην ζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο, σο θαηαλαισηέο ή δεκηνπξγνχο πεξηερνκέλνπ, απνδίδνληάο ηνπο δηθαηψκαηα αιιά θαη πεξηνξηζκνχο. Ωζηφζν, πξηλ μεθηλήζνπκε ηελ πεξηήγεζε καο, ζθφπηκν θξίλεηαη λα θάλνπκε κηα ζχληνκε εηζαγσγή αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα, ηελ έθηαζε, ηελ πξνέιεπζε θαη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ Web 2.0. Αξρηθά ε έλλνηα Web 2.0 ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ην έηνο 2004, θαηά ηε δηάξθεηα ελφο ζπλεδξίνπ κεηαμχ ηνπ εθδνηηθνχ νίθνπ O' Reilly θαη ηνπ Medialive International1 φπνπ δηαηππψζεθαλ δηάθνξεο ηδέεο ζρεηηθά κε ηελ αλαβάζκηζε ηνπ παγθφζκηνπ ηζηνχ. Καηά ηε δηάξθεηα απηνχ ηνπ ζπλεδξίνπ έγηλε θαηαλνεηφ φηη ην Web είλαη πην επίθαηξν απφ πνηέ κε λέεο εθαξκνγέο θαη ηζηφηνπνπο πνπ έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο κε εθζεηηθνχο ξπζκνχο. Σν Web 2.0 επηθξάηεζε σο φξνο θαζψο, κηζφ ρξφλν αξγφηεξα, ππήξραλ πάλσ απφ 9,5 εθαηνκκχξηα αλαθνξέο ζηε κεραλή αλαδήηεζεο Google. Ο ίδηνο ν O'Reilly, πξνζπαζψληαο λα θαζνξίζεη ηελ έλλνηα ηνπ Web 2.0, αλαθέξεη φηη πξφζεζε ηνπ ήηαλ λα θάλεη επξχηεξα γλσζηφ ην θνηλφ αίζζεκα φηη εηζεξρφκαζηε ζε κία λέα επνρή γηα ην Γηαδίθηπν, κε λέεο εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο πνπ ζα έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο 1 O'REILLY Tim,What Is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software,O'Reilly Media, Sebastopol (CA) USA,

8 θαη ν δηεπθξηληζηηθφο φξνο 2.0, πνπ πξνζηέζεθε κεηά ηε ιέμε Web, αλαθεξφηαλ απιά ζε απηέο ηηο αιιαγέο. Η έλλνηα ινηπφλ Web 2.0 ήηαλ κηα έλδεημε πξνθεηκέλνπ λα δηεπθξηληζηεί θαη λα δηαθνξνπνηεζεί ζε ζρέζε κε ην Web 1.0. Δπξφθεηην γηα κηα λέα, βειηησκέλε κνξθή ηνπ World Wide Web. Καηά ηνλ O'Reilly, ην Web 2.0 είλαη ην δίθηπν σο πιαηθφξκα θαη εθηείλεηαη ζε φιεο ηηο ζπλδεδεκέλεο κε απηφ ζπζθεπέο. Δπηπιένλ, νη εθαξκνγέο Web 2.0 είλαη εθείλεο πνπ εθκεηαιιεχνληαη πιήξσο ηα εγγελή πιενλεθηήκαηα απηήο ηεο πιαηθφξκαο. Οη εθαξκνγέο απηέο ελεκεξψλνληαη ζπλερψο θαη εμειίζζνληαη αλάινγα κε ην πιήζνο ησλ αηφκσλ πνπ ηηο ρξεζηκνπνηνχλ. Με ην λα ζπγθεληξψλνπλ θαη λα ζπλδπάδνπλ δεδνκέλα απφ πνιιαπιέο πεγέο, ηδηαίηεξα ηα δεδνκέλα πνπ ζπλδένληαη κε ηε ρξήζε ησλ απιψλ ρξεζηψλ, παξέρνπλ λέα ζηνηρεία θαη ππεξεζίεο ππφ κηα λέα κνξθή πνπ ηνπο επηηξέπεη ηελ αλαδηακφξθσζε. Οη λέεο δηθηπαθέο ππεξεζίεο επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα αληαιιάζνπλ δεδνκέλα on line θαη ζαθψο πην γξήγνξα θαη απνδνηηθά, ζε αληίζεζε κε ηηο ππεξεζίεο ηνπ Web 1.0 φπνπ δελ ήηαλ δπλαηή ε αιιειεπίδξαζε θαη ε ζπλδηαιιαγή δεδνκέλσλ θαη πεξηερνκέλνπ. Κξίζηκν επίζεο ζεκείν είλαη ην ζηνηρείν φηη νη λέεο ππεξεζίεο παξέρνπλ ζην ρξήζηε κηα εκπεηξία πνπ πιεζηάδεη πεξηζζφηεξν ζε απηή πνπ έρεη φηαλ εξγάδεηαη ζηνλ πξνζσπηθφ ηνπ ππνινγηζηή πξνζεγγίδνληαο ηηο εθαξκνγέο desktop. Οη λένη δηθηπαθνί ηφπνη είλαη θαηά θαλφλα δπλακηθνί θαη ζαθψο αιιειεπηδξαζηηθνί, δηαθέξνληαο απφ ην ζηαηηθφ Web 1.0. Ωο απνηέιεζκα έρνπκε κηα δηαθνξεηηθή εκπεηξία απφ ηελ πιεπξά ησλ ρξεζηψλ, ζπγθξηηηθά κε ην Web 1.0. Η απιή πεξηήγεζε ησλ ηζηνζειίδσλ αληηθαζίζηαηαη απφ 8

9 ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζήο ηνπο. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιή λα πνχκε πσο ε λέα ηάζε πξνζνκνηάδεη κε κηα δηαδηθαζία αξρηηεθηνληθήο ζπκκεηνρήο φπνπ νη ρξήζηεο ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ, αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπ θαη ελ ηέιεη ην δηακνξθψλνπλ. Ο ραξαθηήξαο ηνπ Web 2.0 είλαη δεκνθξαηηθφο θαζψο ελζαξξχλεη ηε ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ θαη ηελ παξαγσγή ελφο πινπζηφηεξνπ, πην ζχγρξνλνπ θαη δπλακηθνχ πεξηερνκέλνπ. Η εμνπζία ησλ ηζρπξψλ, παξαδνζηαθψλ δεκηνπξγψλ πεξηερνκέλνπ απνδπλακψλεηαη ελψ ν ξφινο ησλ ρξεζηψλ ελδπλακψλεηαη θαζψο ε ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπο αμηνπνηείηαη ζηε ζπλνιηθή πινπνίεζε κηαο ππεξεζίαο. Οη ιέμεηο πιηθφ θαη ινγηζκηθφ πεξλάλε ζε δεχηεξε κνίξα ελψ κηα λέα, θαζνιηθή πιαηθφξκα είλαη απηή πνπ αλαδεηθλχεηαη. Βαζικέρ Απσέρ πος ππεζβεύει ηο Web 2.0 Καηά ηνλ O'Reilly ην Web 2.0 αθνινπζεί θάπνηεο αξρέο, ζηηο νπνίεο ζηεξίδνληαη νη παξαγφκελεο εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο. Απηέο ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: α) Ο Παγθφζκηνο Ιζηφο ιεηηνπξγεί σο πιαηθφξκα. β) Σα δεδνκέλα απνηεινχλ θαηεπζπληήξηα δχλακε. γ) Η παξαγσγή ησλ απνηειεζκάησλ δεκηνπξγείηαη κέζα απφ ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο ζπκκεηνρήο. Σν Web 2.0 ζηεξίδεηαη: α) ηελ θαηλνηνκία ησλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ ηζηνζειίδσλ πνπ ζπληίζεληαη, ζπγθεληξψλνληαο ραξαθηεξηζηηθά απφ αλεμάξηεηνπο πξνγξακκαηηζηέο, πνπ είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο κέζα απφ ηε ινγηθή ηνπ Οpen Source 2. 2 Απνηειεί κηα θίλεζε ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο ησλ πξνγξακκαηηζηψλ πνπ, ππνβνεζνχκελε απφ ην Γηαδίθηπν, ζέηεη ζε ακθηζβήηεζε ηηο βάζεηο ηνπ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο γηα ην ινγηζκηθφ. Η θπξίαξρε ηδέα ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ Open Source είλαη φηη θαζέλαο έρεη πξφζβαζε ζην έξγν, θαη θαλέλαο δελ έρεη, εληέιεη, δηθαίσκα ζε απηφ. Πξνέξρεηαη απφ ηελ θνηλφηεηα θαη απεπζχλεηαη ζηελ θνηλφηεηα. Σν Οpen Source επηηξέπεη ηφζν ζηνλ ρξήζηε ηνπ φζν θαη ζηελ νκάδα πνπ ην αλέπηπμε λα γλσξίδνπλ ηηο αιιαγέο πνπ έρνπλ γίλεη θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ απηέο δεκηνπξγνχλ. 9

10 β) ην ειαθξχ ραξαθηήξα ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνηχπσλ, πνπ βαζίδνληαη ζε πεξηερφκελν θαη ππεξεζίεο. γ) ην ηέινο ηνπ θχθινπ πηνζέηεζεο ινγηζκηθνχ ("the perpetual beta" 3 ). δ) ηε ινγηθή ηνπ ινγηζκηθνχ καδηθήο ρξήζεο, θαη θαη' επέθηαζε ζηε δεκηνπξγία ζπιινγηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν λένο Παγθφζκηνο Ιζηφο αληηκεησπίδεηαη πιένλ σο πιαηθφξκα ε νπνία έξρεηαη λα αληηθαηαζηήζεη ηελ χπαξμε κηαο κεκνλσκέλεο εθαξκνγήο. Σν δηαδίθηπν θαη φιεο νη ζπζθεπέο πνπ είλαη ζπλδεδεκέλεο ζε απηφ απνηεινχλ κηα παγθφζκηα πιαηθφξκα ρξεζηκνπνηνχκελσλ ππεξεζηψλ θαη δεδνκέλσλ, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ρξήζηεο. Δπηπιένλ, ην ινγηζκηθφ δελ αληαπνθξίλεηαη πηα ζε κηα ζπζθεπή, αθνχ ζχλζεηεο εθαξκνγέο πνπ ζρεδηάδνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ λένπ Ιζηνχ απαξηίδνληαη απφ ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη απφ δηάθνξνπο ππνινγηζηέο. Παξάιιεια, νη εθαξκνγέο δελ είλαη πηα ζηαηηθέο αιιά δπλακηθέο. Η αλαλέσζε ησλ δεδνκέλσλ είλαη άκεζε θαη ζπλερήο ελψ ππάξρεη δπλαηφηεηα αλάδξαζεο θαη δηάρπζεο ησλ πιεξνθνξηψλ. Δπηπξφζζεηα, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα θαηεγνξηνπνίεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ βάζεη ζεκαζηνινγηθψλ ελλνηψλ κε απνηέιεζκα ηελ άκεζε ζπγθέληξσζε θαη εθκεηάιιεπζε ηεο γλψζεο, ηελ επθνιφηεξε αλαδήηεζε θαη δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο. Η εμνπζία δελ αλήθεη απνθιεηζηηθά ζηνλ ζρεδηαζηή αιιά θαη ζην ρξήζηε, αθνχ ε λνεκνζχλε θαη ε 3 Βαζίδεηαη ζηε ινγηθή ηνπ Open Source. Υξεζηκνπνηείηαη απφ πξνγξακκαηηζηέο θαηά ην ζηάδην ηεο αλάπηπμεο ηνπ ινγηζκηθνχ φπνπ θαη απειεπζεξψλεηαη ινγηζκηθφ ρσξίο λα έρεη πιήξσο δνθηκαζηεί (κνξθή beta). Γελ ζπληζηάηαη ζε θξίζηκεο εθαξκνγέο. Ωζηφζν, πνιχ ζπρλά απνηειεί γξήγνξε θαη επέιηθηε πξνζέγγηζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ινγηζκηθνχ. 10

11 πξνζθνξά ηνπ αμηνπνηείηαη κέζσ ηεο ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο. Παξάιιεια ε ζπλεηζθνξά ηνπ ρξήζηε, ζηε ζπλνιηθή πινπνίεζε κηαο ππεξεζίαο, πξνσζεί ην δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα ηνπ δηαδηθηχνπ θαη θαηαδεηθλχεη ηνλ πξσηαγσληζηηθφ ηνπ ξφιν. Δπηπξφζζεηα, ζηηο εθαξκνγέο ηνπ Web 2.0 θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο εξγαιεία «ειαθξνχ» πξνγξακκαηηζκνχ φζνλ αθνξά ηα πξσηφθνιια, ηηο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηα interfaces, ελψ δηαπηζηψλεηαη θαη κηα ηάζε γηα απιφηεηα ζηνλ πξνγξακκαηηζηηθφ ζρεδηαζκφ κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημε ηθαλφηεηαο πξνγξακκαηηζκνχ απφ ηελ πιεπξά ηνπ πειάηε αιιά θαη πην πινχζηεο εκπεηξίεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ ρξήζηε. Αλαθνξηθά κε ηα δεδνκέλα, επηθξαηεί ε ηάζε λα δεκνζηνπνηνχληαη (open source projects), αληί λα παξακέλνπλ απαξάβαηα θαη θξπθά φπσο γηλφηαλ ζην παξειζφλ. Σαπηφρξνλα, ν έιεγρνο ησλ δεδνκέλσλ κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ θχξηα πεγή αληαγσληζηηθήο ππεξνρήο θαη επνκέλσο ε δηαρείξηζε ηεο βάζεο δεδνκέλσλ είλαη ε βαζηθή ηθαλφηεηα ησλ Web 2.0 εηαηξεηψλ. Σέινο, ζην Web 2.0 ινγηζκηθφ δελ ππάξρνπλ πιένλ εθδφζεηο. Ο ρξήζηεο δε ρξεηάδεηαη λα αζρνιείηαη κε ην αλ έρεη ηελ ηειεπηαία έθδνζε ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηεί, αθνχ νη αλαβαζκίζεηο είηε ηνπ πξνσζνχληαη απηφκαηα, είηε γίλνληαη «αφξαηα», ζην πιαίζην ηνπ εθάζηνηε application server 4. Πόηε έναρ ιζηοηόπορ είναι Web 2.0; Δλψ ν νξηζκφο κηαο εθαξκνγήο Web 2.0 δελ έρεη μεθαζαξηζηεί πιήξσο αθφκα, είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη κηα ηζηνζειίδα Web 2.0 παξνπζηάδεη κεξηθά βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία απνξξένπλ θαη απφ φζα πξναλαθέξακε. Απηά πεξηιακβάλνπλ: 4 Έλαο δηαθνκηζηήο εθαξκνγήο είλαη έλα πξφγξακκα δηαθνκηζηή ζε έλα θαηαλεκεκέλν δίθηπν πνπ παξέρεη έλα πεξηβάιινλ ζην νπνίν νη αηηήζεηο κπνξνχλ λα ηξέμνπλ, αλεμαξηήησο ησλ παξάιιεισλ δηαδηθαζηψλ πνπ ηξέρνπλ νη εθαξκνγέο. Απνζθνπεί ζηελ απνηειεζκαηηθή εθηέιεζε ησλ δηαδηθαζηψλ γηα ηε ζηήξημε ηεο θαηαζθεπήο ησλ εθαξκνγψλ. 11

12 - Οη Web 2.0 εθαξκνγέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ εμ νινθιήξνπ κέζσ ελφο θπιινκεηξεηή (browser). Απηφ είλαη εμάιινπ θαη ην λφεκα ηεο θξάζεο: "Σν δίθηπν σο πιαηθφξκα". - Οη επηζηξνθέο δεδνκέλσλ πξέπεη λα είλαη δπλακηθέο θαη φρη ζηαηηθέο, κεηαβαιιφκελεο αλάινγα κε ηηο κεηαβιεηέο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εξψηεζε ηνπ ρξήζηε (π.ρ. ιέμεηο θιεηδηά, ζέζε). - Απαξαίηεηε θξίλεηαη ε κνξθή ηεο "αξρηηεθηνληθήο ζπκκεηνρήο" πνπ επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα πξνζδίδνπλ αμία ζηελ εθαξκνγή κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο θαη ηεο ζπλδηαιιαγήο. - Η ζειίδα δελ πξέπεη λα ιεηηνπξγεί πεξηνξηζηηθά αιιά ζα πξέπεη λα είλαη δνκεκέλε δηαδξαζηηθά πξνθεηκέλνπ λα είλαη εχθνιε ε πξνζζήθε δεδνκέλσλ θαη ε απνζήθεπζε λένπ πεξηερνκέλνπ. - Οη ρξήζηεο ζεσξνχληαη δεκηνπξγνί ησλ παξαγφκελσλ έξγσλ αιιά θαη ησλ δεδνκέλσλ πνπ εηζάγνπλ, ελψ ζεκαληηθή είλαη ε δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο θαη αμηνπνίεζήο ηνπο απφ άιινπο ρξήζηεο, γηα ηελ παξαγσγή λένπ πεξηερνκέλνπ (φπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα κε ην θαηλφκελν ησλ User Generated Content). - Ίζσο ε πην ζεκαληηθή ιεηηνπξγία ησλ Web 2.0 εθαξκνγψλ θαη εθείλε πνπ έθεξε ηφζν θνληά ηνπο ρξήζηεο κε ηηο ελ ιφγσ ηερλνινγίεο, είλαη εθείλε ηεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο (social networking). 12

13 Μηα ηζηνζειίδα ζεσξείηαη δεκηνχξγεκα ησλ Web 2.0 ηερλνινγηψλ φηαλ ραξαθηεξίδεηαη απφ θάπνηα απφ ηηο αθφινπζεο ηερληθέο: 1. Γηαθξηηηθέο Rich Internet Application ηερληθέο. 2. CSS (Cascading Style Sheets, πεξηγξαθή ηεο παξνπζίαζεο θεηκέλσλ πνπ έρνπλ γξαθηεί ζε κηα γιψζζα ππνζεκείσζεο). 3. REST ή XML Webservices APIs. 4. Γιψζζα ζρεδηαζκνχ ηζηνζειίδσλ XHTML (Extensible HTML, γιψζζα κε πεξηγξαθηθή δχλακε ίδηα κε εθείλε ηεο HTML αιιά κε απζηεξφηεξν ζπληαθηηθφ) θαη ρξήζε Microformats 5. Πποσωπημένερ User Interface languages φπσο XUL θαη SVG (Γιψζζεο νξηζκνχ πεξηβαιιφλησλ ρξήζεο), Flash Remoting 6. Syndication ησλ δεδνκέλσλ κε ρξήζε RSS/Atom 7. Aggregation κε ρξήζε RSS/Atom 8. Δπαλάγλσζηα URLs πνπ ην φλνκά ηνπο λα ζρεηίδεηαη κε ην πεξηερφκελφ ηνπο 9. Social Networking 13

14 ηελ ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθά θάπνηεο απφ ηηο παξαπάλσ ηερλνινγίεο. Σεσνολογίερ και Δπγαλεία Web 2.0 5,6 Οη Web 2.0 εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο αθνινπζνχλ θαη εθαξκφδνπλ λεσηεξηζηηθέο ηερλνινγίεο, αξρέο θαη κεζφδνπο. Σερληθέο φπσο ε Ajax θαη ε RSS, ηερλνινγίεο φπσο ηα blogs, ην podcasting θαη ηα wikis, κεραληζκνί φπσο ην Trackback θαη ην Screen Scraping, κέζνδνη φπσο ε Search Engine Optimization θαζψο θαη εμειηγκέλεο γιψζζεο ζρεδηαζκνχ ηζηνζειίδσλ φπσο ε XML, ε XHTML, ε XUL, ε SVG θαη ε Javascript θάλνπλ πνιχ ζπρλά ηελ εκθάληζή ηνπο ζηηο θαηλνχξηεο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο, είηε κεκνλσκέλα είηε θαη ζε ζπλδπαζκφ. Αθνινπζεί κηα αλαθνξά ησλ βαζηθφηεξσλ ηερλνινγηψλ θαη ηερληθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην Web 2.0 θαη ζπλέβαιαλ ζηελ αλάπηπμή ηνπ. 1. Rich Internet Applications Απφ ηηο θπξηφηεξεο Web 2.0 ηερληθέο, ηα Rich Internet Applications είλαη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο πνπ δηαζέηνπλ πνιιά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθαξκνγψλ ελφο ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο, είλαη εθαξκνγέο πνπ πξνζθέξνπλ πςειή δηαιεηηνπξγηθφηεηα θαη εγγελή ππνζηήξημε πνιπκέζσλ, κέζσ ηνπ πεξηεγεηή ηζηνζειίδσλ. Ιζηνξηθά, ν φξνο Rich Internet Applications επηλνήζεθε πξηλ θάπνηα ρξφληα απφ ηελ Macromedia γηα λα δψζεη έκθαζε ζηηο ηθαλφηεηεο ηνπ Flash σο πξνο ηελ παξνρή ηνπ φρη απιά πνιπκεζηθνχ πεξηερνκέλνπ αιιά θαη ηηο εκπεηξίεο εθαξκνγψλ κε GUI-ζηπι (Graphical User Interface- Γξαθηθή Γηεπαθή Υξήζηε). Οη RIA ηερληθέο, φπσο ην AJAX, (Asynchronous Javascript and XML) έρνπλ εμειηρζεί ψζηε λα βειηηψλνπλ ηελ εκπεηξία ηνπ ρξήζηε ζε εθαξκνγέο ηνπ Οη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο ηερλνινγίεο πνπ ζα παξνπζηαζηνχλ ζπγθεληξψζεθαλ ζηα πιαίζηα εξγαζίαο ζην κάζεκα Γίθηπα Δπηθνηλσληψλ θαη Τπνινγηζηψλ. 14

15 Γηαδηθηχνπ. Σν AJAX παξέρεη ηε δπλαηφηεηα νη φπνηεο αιιαγέο λα γίλνληαη κφλν ζε κεκνλσκέλα ζπζηαηηθά ηεο δηεπαθήο ηνπ ρξήζηε θαη φρη κέζσ ηεο πιήξνπο αλαλέσζεο ηεο ηζηνζειίδαο ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν ρξήζηεο. Απηφ δίλεη ην πιενλέθηεκα φρη κφλν κηαο αλαβαζκηζκέλεο εκπεηξίαο αιιειεπίδξαζεο ηνπ ρξήζηε κε ην ζχζηεκα ιφγσ ηνπ φηη ε επηθνηλσλία δελ δηαθφπηεηαη απφ ην θφξησκα λέσλ ηζηνζειίδσλ, αιιά θαη ζεκαληηθήο κείσζεο ζηε ζπζζσξεπκέλε θίλεζε ηνπ δηθηχνπ. Έλα αθφκα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ηνπ AJAX είλαη φηη κπνξεί λα ιεηηνπξγεί αλεμαξηήησο πιαηθφξκαο θαη απηφ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζηελ πιεηνςεθία ησλ ζπζηεκάησλ πνπ έρνπλ νη ρξήζηεο. Οη ηερλνινγίεο πνπ ελζσκαηψλεη ην AJAX, πεξηέρνπλ πιήζνο δπλαηνηήησλ φπσο παξνπζίαζε κέζσ πξνηχπσλ (XHTML θαη CSS), δπλακηθή παξνπζίαζε θαη αιιειεπίδξαζε (DOM), αληαιιαγή θαη ρεηξηζκφ δεδνκέλσλ (XML θαη XSLT), αζχγρξνλε αλάθηεζε δεδνκέλσλ (XML Http Request) θαη ζπλέλσζε φισλ κέζσ ηεο JavaScript. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ε εθαξκνγή Google Maps, ε νπνία κέζσ ηεο ηερλνινγίαο AJAX επηηξέπεη ηελ αληαιιαγή δεδνκέλσλ θαηά ηελ θχιηζε ηνπ ράξηε, κφλν φζσλ ρξεηάδνληαη γηα ην λέν θνκκάηη πνπ εκθαλίδεηαη ζηελ δηεπαθή ηνπ ρξήζηε, κε απνηέιεζκα εθηφο απφ ηελ ηαρχηεηα, λα επηηπγράλεηαη θαη κεησκέλε επηβάξπλζε ηνπ δηθηχνπ θαη ηνπ εμππεξεηεηή. Έλα άιιν παξάδεηγκα είλαη ν δηθηπαθφο ηφπνο ηνπ Yahoo! News, φπνπ φηαλ ν ρξήζηεο πεγαίλεη ηνλ θέξζνξα ηνπ πνληηθηνχ πάλσ απφ θάπνην ηίηιν είδεζεο εκθαλίδεηαη έλα pop up παξάζπξν κε ηελ πεξίιεςε ηεο είδεζεο. Μηα άιιε ηερλνινγία, ε νπνία κάιηζηα είλαη ζπκβαηή κε ην AJAX, είλαη ην Microsoft SilverLight, ην νπνίν ππνζηεξίδεη κεηαμχ ησλ άιισλ ηελ ηερλνινγία.net θαζψο θαη δπλακηθέο γιψζζεο, φπσο Python θαη Ruby θαη βαζίδεηαη ζηελ XAML (XML Application Markup Language). Σν SilverLight γηα λα ιεηηνπξγήζεη ρξεηάδεηαη έλα Plug-in, ην νπνίν απμάλεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ πεξηεγεηή ηζηνζειίδσλ κε ηερλνινγίεο πνπ πξνζθέξνπλ δηεπαθέο ρξεζηψλ, φπσο θηλνχκελε εηθφλα ζηνλ ρξφλν, δηαλπζκαηηθά γξαθηθά θαη νπηηθναθνπζηηθά κέζα. Σέινο, ππνζηεξίδεη πιήζνο πιαηθνξκψλ θαη πεξηεγεηψλ ηζηνζειίδσλ, φπσο είλαη ν Internet Explorer, ν Firefox, ν Opera θαη ν Safari. 15

16 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε Sun Microsystems, ηνλ Μάην ηνπ 2007, αλαθνίλσζε κία λέα νηθνγέλεηα πξντφλησλ κε ην φλνκα JavaFX κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε RIAs γηα ζπζθεπέο πνπ αθνξνχλ ην επξχ θνηλφ φπσο θηλεηά ηειέθσλα, ηειενξάζεηο, νζφλεο απηνθηλήησλ θαη πεξηεγεηέο ηζηνζειίδσλ. Απηή ηε ζηηγκή ην Java απνηειείηαη απφ δχν κέξε, ην Java Mobile, ην νπνίν είλαη έλα ζχζηεκα γα θηλεηέο ζπζθεπέο θαη ην Java Script, πνπ είλαη κία αληηθεηκελνζηξαθήο γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ γηα ηε δεκηνπξγία ζχλζεησλ δηεπαθψλ. Μηα αθφκα εθαξκνγή, ε νπνία αλαπηχζζεηαη απφ ηελ Laszlo Systems, είλαη ην OpenLaszlo, ην νπνίν ππνζηεξίδεη ηε ζρεδίαζε θαη ηε δεκηνπξγία δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ κε επηδφζεηο ελφο ινγηζκηθνχ πνπ ιεηηνπξγεί ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ ρξήζηε. Σν OpenLaszlo είλαη open source εθαξκνγή θαη απνηειείηαη απφ ην OpenLaszlo server θαη ηελ Laszlo LZX γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ, ε νπνία δελ είλαη βαζηζκέλε ζε κία κφλν πιαηθφξκα, φπσο ε DHTML, ε Flash ή ε Java, αιιά κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζε φιεο ηηο πιαηθφξκεο, ιφγσ ηνπ φηη ρξεζηκνπνηεί αλνηθηά πξφηππα. Η εηαηξεία Adobe έρεη επίζεο αλαπηχμεη έλα ζχλνιν εθαξκνγψλ γηα RIAs κε ην φλνκα Flex. Σν ηειεπηαίν απνηειείηαη απφ MXML (Macromedia Extensible Markup Language) θαη ActionScript αξρεία θαη βαζίδεηαη ζε ιεηηνπξγίεο ηνπ Flash Player. Έλα απφ ηα πνιιά ζεηηθά ζηνηρεία πνπ πξνζθέξεη ην Flex, είλαη φηη δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηηο εθαξκνγέο λα αιιειεπηδξνχλ κε νπνηνδήπνηε απνκαθξπζκέλν εμππεξεηεηή κέζσ SOAP Web Services, RES Services, HTTP ή θαη κέζσ λέσλ πξσηνθφιισλ βαζηζκέλσλ ζε socket, ελψ παξέρεη ππνζηήξημε ζε δεδνκέλα streaming πξαγκαηηθνχ ρξφλνπ θαη εχθνιε ελζσκάησζε ζε ππάξρνληα αληηθείκελα Java απφ ηελ πιεπξά ηνπ εμππεξεηεηή. 16

17 2. Cascading Style Sheets (CSS )- Γιαδοσικά Φύλλα ηςλ Οη εθαξκνγέο Web 2.0 ρξεζηκνπνηνχλ CSS (Cascading Style Sheets) γηα ηελ πεξηγξαθή ηεο παξνπζίαζεο θεηκέλσλ πνπ έρνπλ γξαθηεί ζε κηα γιψζζα ππνζεκείσζεο (HTML, XHTML), δειαδή γηα λα δηαρσξίδνληαη ηα δεδνκέλα θαζαξήο πιεξνθνξίαο απφ ηα δεδνκέλα κνξθνπνίεζεο ζε κηα ηζηνζειίδα. Σα CSS ρξεζηκνπνηνχληαη ινηπφλ γηα ηνλ έιεγρν ηεο εκθάληζεο κηαο ηζηνζειίδαο θαη γεληθφηεξα ελφο ηζηνηφπνπ. Απηφ, πέξα απφ ηελ νηθνλνκία ζην εχξνο δψλεο ηνπ δηθηχνπ, πξνζθέξεη θαη επειημία ζηνλ ηξφπν παξνπζίαζεο ησλ δεδνκέλσλ, αθνχ ν ρξήζηεο βιέπεη ηα δεδνκέλα αλάινγα κε ην CSS πνπ ν ίδηνο έρεη (π.ρ. ηα ίδηα δεδνκέλα αλάινγα κε ην CSS κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ ζε νζφλε ππνινγηζηή, θαηεπζείαλ ζε εθηππσηή, ζε κνξθή αλάγλσζεο γηα ηπθινχο ή θαη λα κεηαηξαπνχλ ζε θσλή κε ηε ρξήζε θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ). 17

18 Σα ηςλ Λύνοςν ένα Κοινό Ππόβλημα Σα tags ηεο HTML ζρεδηάζζεθαλ αξρηθά γηα λα νξίζνπλ ην πεξηερφκελν ελφο εγγξάθνπ. Η δνπιεηά ηνπο ήηαλ λα πξνζδηνξίδνπλ φηη "Απηή είλαη κηα επηθεθαιίδα", "Απηή είλαη κηα παξάγξαθνο", ρξεζηκνπνηψληαο tags φπσο <h1>, <p>, <table> θνθ. Η δηάηαμε (layout) ηνπ εγγξάθνπ ήηαλ ππφζεζε ηνπ θπιινκεηξεηή, ρσξίο ηε ρξήζε tags κνξθνπνίεζεο (formatting tags). Καζψο νη θπιινκεηξεηέο, ζπλέρηζαλ λα πξνζζέηνπλ λέα HTML tags θαη ραξαθηεξηζηηθά (attributes), φπσο ην tag <font> θαη ην attribute color, ζηηο αξρηθέο πξνδηαγξαθέο ηεο HTML, γηλφηαλ νινέλα θαη δπζθνιφηεξε ε δεκηνπξγία Web sites φπνπ ην πεξηερφκελν ησλ εγγξάθσλ λα κπνξεί λα μερσξίδεη θαζαξά απφ ηε δηάηαμε παξνπζίαζεο ηνπ εγγξάθνπ. Γηα λα κπνξέζεη λα ιχζεη απηφ ην πξφβιεκα, ην World Wide Web Consortium7 (W3C) δεκηνχξγεζε ηα CSS ζαλ πξνζζήθε ζηελ HTML 4.0. Σα Φύλλα ηςλ μaρ Γλςηώνοςν από Πολλή Γοςλειά Σα ζηπι ζηελ HTML 4.0 νξίδνπλ ην πψο εκθαλίδνληαη ηα HTML ζηνηρεία, φπσο αθξηβψο ην tag font θαη ην attribute color ζηελ HTML 3.2. Σα ζηπι απνζεθεχνληαη ζπλήζσο ζε αξρεία πνπ είλαη εμσηεξηθά (external) ζηα HTML έγγξαθά καο. Σα εμσηεξηθά θχιια ζηπι (external style sheets) παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αιιάμνπκε ηελ εκθάληζε θαη ηε δηάηαμε φισλ ησλ ζειίδσλ ζε έλα Web site, κε απιή επεμεξγαζία ελφο κφλνπ CSS εγγξάθνπ. Σα CSS απνηεινχλ κηα κεγάιε επηηπρία ζηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ Web (Web design) επεηδή δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο developers λα ειέγμνπλ ην ζηπι θαη ηε δηάηαμε πνιιψλ ηζηνζειίδσλ εχθνια θαη γξήγνξα. Μπνξνχλ λα νξίζνπλ έλα ζηπι γηα θάζε HTML ζηνηρείν θαη λα ην 7 Σν World Wide Web Consortium (W3C) είλαη κηα δηεζλήο θνηλφηεηα πνπ αλαπηχζζεη αλνηθηά πξφηππα πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ηε καθξνπξφζεζκε αλάπηπμε ηνπ Web. 18

19 εθαξκφζνπλ ζ φζεο ηζηνζειίδεο επηζπκνχλ. Γηα λα θάλνπκε κηα θαζνιηθή (global) αιιαγή, αιιάδνπκε ην ζηπι θαη φια ηα ζηνηρεία ελεκεξψλνληαη απηφκαηα. Πολλαπλά ηςλ Καηαλήγοςν ζε ένα Σα Φχιια ηπι επηηξέπνπλ ηνλ νξηζκφ ησλ πιεξνθνξηψλ ζηπι κε πνιινχο ηξφπνπο. Σα ζηπι κπνξνχλ λα νξηζζνχλ κέζα ζ έλα κφλν HTML ζηνηρείν, κέζα ζην ζηνηρείν <head> κηαο HTML ζειίδαο ή ζ έλα εμσηεξηθφ αξρείν CSS. Πνιιά εμσηεξηθά Φχιια ηπι κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη κέζα απ έλα κφλν HTML έγγξαθν. Γηα έλα xhtml έγγξαθν ζα ππάξρνπλ παξαπάλσ απφ έλα θχιια ζηπι ηα νπνία πεξηέρνπλ δειψζεηο γηα ηελ εκθάληζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζηνηρείνπ. Σν Φχιιν ζηπι πνπ εθαξκφδεηαη ζε έλα έγγξαθν κπνξεί λα πξνέξρεηαη απφ ην ζπγγξαθέα κηαο ηζηνζειίδαο, ην ρξήζηε ηνπ πινεγνχ ή ηνλ ίδην ηνλ πινεγφ, αλ έρεη ηε δηθή ηνπ πξνθαζνξηζκέλε ξχζκηζε θχιινπ ζηπι. Πνην ζηπι ζα ρξεζηκνπνηεζεί φηαλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα απφ έλα θαζνξηζκέλα ζηπι γηα έλα HTML ζηνηρείν; Σν πξφηππν CSS γηα λα επηιχζεη παξφκνηεο ζπγθξνχζεηο έρεη θαζνξίζεη κηα αιιεινπρία-ζεηξά ζηελ νπνία ζα κπνπλ απηέο νη δειψζεηο. Mashups και οι σπηζιμοποιούμενερ Tεσνολογίερ Γηα ηε δεκηνπξγία κηαο mashup εθαξκνγήο ρξεζηκνπνηείηαη κηα ζεηξά ηερλνινγηψλ: - AJAX: Οη ηερλνινγίεο AJAX ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ ρξήζηε κε ηελ εθαξκνγή. Οπζηαζηηθά, ν ρξήζηεο αληαιιάζζεη έλα κηθξφ φγθν δεδνκέλσλ κε ην web server θαη απνθεχγεη ηε θφξησζε νιφθιεξεο ηεο ζειίδαο ή ηεο εθαξκνγήο. - Web protocols: SOAP and REST: Σα δχν απηά πξσηφθνιια ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επηθνηλσλία κε ηηο δηάθνξεο ππεξεζίεο ρσξίο λα απαηηείηαη ε γλψζε ηεο αξρηηεθηνληθήο ή ηεο πινπνίεζήο ηνπο. 19

20 - Screen scraping: Πξφθεηηαη γηα ηε ρξήζε εξγαιείσλ πνπ αλαιχνπλ ην πεξηερφκελν ελφο δηθηπαθνχ ηφπνπ πξνθεηκέλνπ λα εμάγνπλ ζεκαζηνινγηθά δεδνκέλα. - Semantic Web and RDF - RSS and ATOM To Mashup εηζάγεη κηα απινχζηεξε, πην απνδνηηθή, απηνεμππεξεηνχκελε, πξνζέγγηζε γηα ηε ζχλζεζε ππεξεζηψλ θαη κεηψλεη ζεκαληηθά ηελ πνιππινθφηεηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ππάξρνπλ ζηελ ζχλζεζε Τπεξεζηψλ κέζσ ηεο SOA αξρηηεθηνληθήο φπσο πξναλαθέξζεθε. Έηζη θάζε πειάηεο κπνξεί λα ζπλζέζεη ηηο δηθέο ηνπ εθαξκνγέο θάλνληαο απιά «drag and drop» απφ ην πεξηβάιινλ ελφο θπιινκεηξεηή. Σν Mashup πξνθαλψο εζηηάδεη ζηνλ θαηαλαισηή, είλαη «ειαθξηά» ηερλνινγία θαη ηαηξηάδεη απφιπηα κε ηελ ηδέα ηνπ Web πγθξηλφκελν κε πην πνιχπινθεο ηερλνινγίεο πνπ «απαηηνχλ» γλψζεηο πξνγξακκαηηζκνχ (πρ BPEL, WSCI) έλα Mashup παξέρεη έλα επέιηθην, εχρξεζην ηξφπν γηα ζχλζεζε ππεξεζηψλ ζην Γηαδίθηπν. Ο φξνο mashup απνηειεί δάλεην απφ ηε κνπζηθή θαη αλαθέξεηαη ζην ζπλδπαζκφ ηεο κνπζηθήο ζχλζεζεο κε ηνπο ζηίρνπο απφ δχν δηαθνξεηηθά ηξαγνχδηα. Mashup, ινηπφλ, είλαη έλαο ηζηφηνπνο ή κηα δηαδηθηπαθή εθαξκνγή πνπ ρξεζηκνπνηεί web 2.0 ηερλνινγίεο γηα ηελ παξνπζίαζε πιεξνθνξηψλ απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο, κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, νχησο ψζηε ε παξνπζίαζε λα αλαβαζκίδεη ηελ πιεξνθνξία. Έλα mashup είλαη έλα Web application Hybrid θαη πεξηέρεη δχν θχξηεο ιεηηνπξγίεο : Σε ζχλζεζε ησλ πεγψλ πιεξνθνξίαο θαη Σελ θαηάιιειή παξνπζίαζε ηεο πιεξνθνξίαο Αλ θαη ν ρξεζηήο πηζαλφλ λα γλσξίδεη κφλν φηη κπνξεί λα ζπλζέζνπκε έλα mashup θάλνληαο απιά drag and drop κέζσ ελφο web browser, είλαη πξνθαλέο φηη 8 Xuanzhe Liu, Yi Hui, Wei Sun & Haiqi Liang. Towards Service Composition Based on Mashup.SERVICES'07. IEEE,

21 πξέπεη λα ππάξρεη κηα ππνδνκή γηα λα ππνζηεξηρηεί απηή ε δηαδηθαζία. Σελ εθαξκνγή mashup ζπληζηνχλ ηξεηο δηαθνξεηηθνί ζπκκεηέρνληεο. Ο πάξνρνο ηνπ API, ν ηζηφηνπνο πνπ θηινμελεί ην mashup, θαη ν ηζηφηνπνο ηνπ πειάηε. Η αξρηηεθηνληθή απηή απεηθνλίδεηαη ζην παξαθάησ ζρήκα. 3. Application Programming Interfaces APIs Βαζηθφ ξφιν γηα ηε δεκηνπξγία Mashups δηαδξακαηίδνπλ ηα δηαζέζηκα Application Programming Interfaces APIs, ηα νπνία παξέρνπλ πξφζβαζε ζε δεδνκέλα, ππεξεζίεο, πεγέο θαη ζπζηαηηθά δηεπαθψλ 9. 9 Floyd Ingbert R., Jones M. Cameron, Dinesh Rathi & Michael B. Twidale. Web Mash-ups and Patchwork Prototyping: User-driven technological innovation with Web 2.0 and Open Source Software.HICSS'07. IEEE,

22 Έλα API είλαη κηα δηεπαθή, πνπ έρεη πινπνηεζεί απφ έλα ινγηζκηθφ γηα λα δηεπθνιχλεη ηε αιιειεπίδξαζε κε έλα άιιν ινγηζκηθφ. Μπνξεί λα πεξηιακβάλεη ξνπηίλεο, δνκέο δεδνκέλσλ, θιάζεηο αληηθεηκέλσλ θαη πξσηφθνιια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπ πειάηε θαη εθείλνπ πνπ έρεη πινπνηήζεη ην API. Σα APIs, δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκίαο κέζσ ησλ mash-ups κε ηξεηο ηξφπνπο: Γίλνπλ ζηνπο ρξήζηεο πξφζβαζε ζε εχξσζηεο ηερλνινγίεο, ηηο νπνίεο κφλν κεγάινη νξγαληζκνί κε εμεηδηθεπκέλνπο πξνγξακκαηηζηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ. Παξέρνπλ πξνζπέιαζε ζε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πεξηερνκέλνπ πνπ θαλέλαο ηδηψηεο δε ζα κπνξνχζε λα θαηέρεη θαη λα δηαρεηξίδεηαη κφλνο ηνπ. Δπηηξέπνπλ ηελ εχθνιε αλάπηπμε θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ κε ρξήζε παλίζρπξσλ ηερλνινγηψλ. Σα APIs έρνπλ σο είζνδν ηα δηάθνξα δεδνκέλα, ηα νπνία φπσο θαίλεηαη θαη ζην παξαθάησ ζρήκα κπνξεί λα είλαη ζε απιή κνξθή XML, ζε RSS/Atom θιπ. Σν πεξηερφκελν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα mashups πξνέξρεηαη ηππηθά απφ κηα ηξίηε πιεπξά κέζσ κηαο δεκφζηαο δηεπαθήο ή κηαο εθαξκνγήο (API), ελψ άιιεο 22

23 κέζνδνη γηα ηελ άληιεζε πεξηερνκέλνπ γηα ηα mashups είλαη ηα Webfeeds (RSS ή Atom) θαη ε Javascript. Σα mashups απνηεινχλ επαλαζηαηηθά εξγαιεία ζηελ αλάπηπμε ηνπ Γηαδηθηχνπ επηηξέπνληαο ζε νπνηνδήπνηε ρξήζηε λα ζπλδπάδεη ππάξρνληα δεδνκέλα απφ πεγέο φπσο ην ebay, ην Amazon, ην Google, ην WindowsLive θαη ην Yahoo κε λεσηεξηζηηθνχο ηξφπνπο. Οη ππάξρνπζεο απιέο θαη ειάρηζηνπ πξνγξακκαηηζκνχ εθαξκνγέο (APIs) θάλνπλ εχθνιν ην ζρεδηαζκφ ησλ mashups. Απαηηνχλ ειάρηζηεο ηερληθέο γλψζεηο. Κάπνηα απφ απηά απνηεινχλ θαηλνηνκίεο κε ειάρηζηε πξαθηηθή ρξεζηκφηεηα ελψ άιια είλαη πάξα πνιχ ρξήζηκα. Σα mashups άξρηζαλ λα πξνζειθχνπλ ηε πξνζνρή ησλ media απφ ηηο αξρέο ηνπ 2006 θαη έθηνηε φιν θαη πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο πηνζεηνχλ πιήξσο ηηο Web 2.0 ηερλνινγίεο πνπ θαζηζηνχλ ηθαλνχο ηνπο πξνγξακκαηηζηέο ηνπ Γηαδηθηχνπ λα αιιειεπηδξνχλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη εχθνια ρξεζηκνπνηψληαο ηα ήδε ππάξρνληα πξνγξάκκαηα γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ, πεξηζζφηεξν εμειηγκέλσλ, ζηεξηδφκελνη ζηε ινγηθή ησλ User Generated Content ( βι. 3ν θεθάιαην, Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία θαη Γηαδίθηπν). Έλα θαιφ παξάδεηγκα ζα απνηεινχζε ε δεκηνπξγία, κέζσ ηνπ Google, κηαο εθαξκνγήο Google Maps API πνπ ζα άθελε ην θνηλφ λα αιιειεπηδξάζεη κε ην ινγηζκηθφ ηνπ Google Maps θαη ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ ηνπ, έηζη ψζηε νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ πνιιέο λέεο θαη δεκηνπξγηθέο ρξήζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ ραξηνγξάθεζεο. Έλα απφ ηα πξψηα mashups πνπ αλέδεημαλ ηηο δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ Google Maps ήηαλ ην Housingmaps 10. Σν Housingmaps.com ζπλδπάδεη ηνπο ράξηεο ηνπ Google κε δεδνκέλα ελνηθίαζεο θαη πψιεζεο θαηνηθηψλ, φπσο πιεξνθνξίεο, ραξαθηεξηζηηθά, ηηκέο, θσηνγξαθίεο ησλ νηθεκάησλ θαη ζηνηρεία επηθνηλσλίαο κε ηνπο ηδηνθηήηεο ησλ θαηνηθηψλ, κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ελφο αιιειεπηδξαζηηθνχ εξγαιείνπ αλαδήηεζεο θαηνηθίαο. Με άιια ιφγηα ην Housingmaps.com απνηειεί έλα θηεκαηνκεζηηηθφ εξγαιείν

24 Οη ρξήζηεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ θαηνηθίεο ζέηνληαο κε απιή πινήγεζε ζην ράξηε θξηηήξηα φπσο: «θνληά ζηε ζάιαζζα», «ζηνπο πξφπνδεο ηνπ βνπλνχ» ή «έλα ή δχν ηεηξάγσλα απφ ηε ζάιαζζα». Μπνξνχλ επίζεο λα πεξηνξίζνπλ ηελ αλαδήηεζε ζε κηα πφιε, ζε κηα πεξηνρή ηηκψλ, λα αλαδεηήζνπλ κε ιέμεηο-θιεηδηά απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο ή κφλν ηηο αγγειίεο πνπ ζπλνδεχνληαη απφ θσηνγξαθίεο. Έλα επίζεο επηηπρεκέλν mashup πνπ ζηεξίδεηαη ζην Google Maps απνηειεί ην Wikimapia 11. Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζπάζεηα «πεξηγξαθήο» νιφθιεξνπ ηνπ πιαλήηε Γε. Καζψο ν ρξήζηεο κεηαθηλείηαη ζην ράξηε βξίζθεη ελδηαθέξνληα κέξε ή πξνζζέηεη ηα δηθά ηνπ. Η εθαξκνγή απνηειεί ζπλδπαζκφο ηνπ Google Maps θαη ηεο Wikipedia. Κάζε ρξήζηεο κπνξεί λα πξνζζέζεη έλα wiki γηα θάζε ηνπνζεζία ζηνλ πιαλήηε, φπσο αθξηβψο ζηε Wikipedia φπνπ θάζε ρξήζηεο πξνζζέηεη εζεινληηθά άξζξα ζηελ εγθπθινπαίδεηα, κε ζθνπφ ηελ ζπλεηζθνξά θαη ηε βειηίσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο

25 Τπάξρνπλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο mashups αλάινγα κε ην πεξηερφκελν ηνπο. Δηδηθφηεξα, ππάξρνπλ ηα θσηνγξαθηθά mashups πνπ έγηλαλ γλσζηά κέζσ ησλ Flickr APIs θαζψο θαη ηα video mashups ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ online βίληεν ζε ζπλδπαζκφ κε άιινπο ηχπνπο δεδνκέλσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα θσηνγξαθηθά mashups εηζάγνπλ ζε θάπνηνλ ράξηε ζεκεηψζεηο ησλ ρξεζηψλ γηα ηαμίδηα ζ' νιφθιεξν ηνλ θφζκν, θαη ζπλδπάδνπλ ηα ζρφιηά ηνπο κε ηηο αληίζηνηρεο θσηνγξαθίεο πνπ έρνπλ αλεβάζεη ζην Flickr. Σα video mashups κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε κηα εθαξκνγή ραξηνγξάθεζεο φπνπ ζε θάζε γεσγξαθηθή ηνπνζεζία κπνξεί λα ππάξρεη δίπια έλα ζχληνκν βίληεν πνπ αθνξά ζε απηή θαη πνπ δηαθσηίδεη πεξηζζφηεξν ην ρξήζηε. Σα πεξηζζφηεξα mashups ρξεζηκνπνηνχλ θαη αιιειεπηδξνχλ κε πιεξνθνξίεο απφ δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο. Οη αλσηέξσ αιιειεπηδξάζεηο αιιά θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζχλζεζε ηνπ πξνυπάξρνληνο πεξηερνκέλνπ πνπ αμηνπνηείηαη δεκηνπξγηθά, δεκηνπξγεί εξσηεκαηηθά γηα ηελ πξνέιεπζε ηνπ δεκηνπξγνχ θαη πεξαηηέξσ γηα ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ 25

26 πξνθχπηνπλ επί ηνπ λένπ δεκηνπξγήκαηνο. Δπίζεο, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ηίζεληαη ζέκαηα ηδησηηθφηεηαο, θπξίσο φηαλ ππάξρεη πξφζβαζε ζε βάζεηο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ρσξίο ηελ πξνεγνχκελε έγθξηζε ησλ ππνθεηκέλσλ επεμεξγαζίαο. Πεξαηηέξσ, δελ είλαη αζπλήζηζην γηα έλα mashup λα απεηθνλίδεη πιεξνθνξία κε ηξφπν πνπ δελ εγθξίλεηαη κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία θαη δενληνινγηθψλ ζπγθξνχζεσλ. Σν δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δελ έρεη αληηκεησπίζεη ην ζέκα ζπλνιηθά παξά θαηά πεξίπησζε ελψ, φπσο ζα αλαθεξζεί ζηε ζπλέρεηα, δελ ππάξρνπλ δηαηάμεηο πνπ λα ξπζκίδνπλ ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα παξά επαθίνληαη ζηε θξίζε ησλ δηθαζηψλ. Σν αλσηέξσ δήηεκα αληηκεησπίδεηαη, ζηνπο θφιπνπο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ζθεπηηθηζκφ, ρσξίο σζηφζν, λα έρνπλ ιεθζεί κέρξη ζήκεξα ηδηαίηεξεο ξπζκίζεηο. Πξνο ην παξφλ, ηα mashups δελ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο. Σηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη δεκηνπξγνί ησλ mashups δελ επηζπκνχλ ρξήκαηα παξά κφλν λα κνηξαζηνχλ ην ηειηθφ πξντφλ κε ηνλ ππφινηπν θφζκν. Αλ φκσο ηα mashups απνδεηρζνχλ ρξήζηκν επηρεηξεκαηηθφ εξγαιείν ηφηε ηα ζπλεηαηξηθά mashups ζα αλαδεηρζνχλ σο κηα έκκηζζε ππεξεζία κε απνηέιεζκα αθελφο ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ηνπο αθεηέξνπ ηελ αμίσζε ρξεκαηηθήο απνδεκίσζεο ησλ δεκηνπξγψλ επί ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ ηα mashups απαγνξεχνληαη ιφγσ ηεο αληίζεζεο ηνπ θνξέα παξνρήο ππεξεζηψλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηζηφηνπνπ. Γηα παξάδεηγκα, ην ebay απαγνξεχεη ηε ρξήζε ησλ mashups επί ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηνπ γηα ηελ παξαγσγή λέσλ. Σν 70% ησλ mashups αθνξά ζε ράξηεο θαη ην 55% απηψλ αμηνπνηνχλ ην Google Maps API. ε αληίζεζε κε ηηο stand-alone εθαξκνγέο, ηα mashups επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα βξίζθνπλ λένπο ηξφπνπο θαη ηδέεο ζηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ. Τπνζηεξηθηέο ηνπ Web 2.0 ηζρπξίδνληαη φηη ηα mashups απνηεινχλ παξάδεηγκα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ρξεζηψλ θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο πνπ ην Web 2.0. πξεζβεχεη. ε αληίζεζε κε κηα εθαξκνγή πνπ έρεη κηα απνθιεηζηηθή θαη ζηαζεξή εθαξκνγή, ηα mashups κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηελ εθεπξεηηθφηεηα ρηιηάδσλ ρξεζηψλ πνπ ζα νδεγήζεη ζε λένπο ηξφπνπο εθαξκνγήο ησλ ήδε ππαξρφλησλ βαζηθψλ ππνδνκψλ. 26

27 4. Service Oriented Architecture (SOA) και Web Services Σν SOA νλνκάδεηαη «ππεξεζηνζηξαθέο» δηφηη ε θεληξηθή ηδέα είλαη φηη έλαο «πειάηεο» ρξεηάδεηαη έλα ζπγθεθξηκέλν ζχλνιν ππεξεζηψλ γηα λα κπνξέζεη λα ιεηηνπξγήζεη νκαιά. Γηα λα θαηαζηεί δπλαηφλ λα «απνθαιπθζνχλ» απηέο νη ππεξεζίεο, ρξεηάδεηαη έλαο «Μεζίηεο Τπεξεζίαο», ν νπνίνο ιεηηνπξγεί σο απνζήθε πιεξνθνξηψλ θαη έλαο «Πάξνρνο Τπεξεζίαο», πνπ πξνζθέξεη ηηο απαηηνχκελεο ππεξεζίεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην SOA επηηξέπεη ηελ ελζσκάησζε ππεξεζηψλ αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο νξγαληζκνχο κέζσ θνηλψλ πξνηχπσλ, ηελ ελζσκάησζε ησλ εηεξνγελψλ εθαξκνγψλ πνπ ππάξρνπλ κέζα ζε έλα νξγαληζκφ θαη ηέινο ηε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ ρξφλνπ αλάπηπμεο εθαξκνγψλ κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο επαλαρξεζηκνπνίεζεο. Οη βαζηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ελλνηψλ Web 2.0 θαη SOA, ζπλνςίδνληαη ζην φηη ην Web 2.0 απεπζχλεηαη ζε άηνκα θαη φρη ζε κεραλέο, ρξεζηκνπνηεί «ειαθξηέο» ηερλνινγίεο, έλαληη ησλ πην πεξίπινθσλ standards πνπ ρξεζηκνπνηoχληαη ζην SOA. Σέινο, ηα έζνδα ησλ Web 2.0 εθαξκνγψλ πξνέξρνληαη θπξίσο απφ δηαθεκίζεηο, ελψ νη πειάηεο ησλ Services (SOA) ζπλήζσο πιεξψλνπλ γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπο παξέρνληαη. κσο, παξά ηελ ακθηζβήηεζε πνπ ππάξρεη, πνιινί ζεσξνχλ ηηο δχν ηδέεο σο ζπκπιεξσκαηηθέο θαη ππνζηεξίδνπλ φηη ην Web 2.0 κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλα παγθφζκην SOA, σο ην Internet of Services Schroth, Christoph & Janner, Till. Web 2.0 and SOA: Converging Concepts Enabling the Internet of Services. IT Pro. IEEE Computer Society, May/June

28 ην παξαπάλσ ζρήκα απεηθνλίδεηαη ε βαζηθή αξρηηεθηνληθή ηνπ IoS, βαζηδνκέλε ζε έλα ζπλδπαζκφ αξρψλ θαη ηερλνινγηψλ θαη ησλ δχν ελλνηψλ/ζεσξήζεσλ (Web 2.0 θαη SOA). Οη «πεγέο» είλαη πξνζβάζηκεο απφ ην δηαδίθηπν, έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί ζε πιαηθφξκεο θαη έηζη κπνξνχλ λα «αλαθαιχπηνληαη» θαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε mashups, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ. Σα WebServices κπνξνχλ λα ελζσκαηψζνπλ κηα αξρηηεθηνληθή βαζηζκέλε ζην Service Oriented Architecture, φπνπ ε βαζηθή κνλάδα πιεξνθφξεζεο είλαη έλα κήλπκα θαη φρη κηα ιεηηνπξγία. Web Services Σα web services είλαη κηα ηερλνινγία πνπ επηηξέπεη ζηηο εθαξκνγέο λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο αλεμαξηήησο πιαηθφξκαο θαη γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ. Έλα web service έρεη κηα δηεπαθή ινγηζκηθνχ (software interface), πνπ ρξεζηκνπνηεί 28

29 πξφηππα βαζηζκέλα ζηε γιψζζα XML γηα λα πεξηγξάςεη, ζε θάπνηα άιιε εθαξκνγή, κία ιεηηνπξγία (operation) πξνο εθηέιεζε θαη ηα δεδνκέλα πξνο αληαιιαγή 13. Η ππεξεζία Web ινηπφλ, έρεη κηα δηεπαθή πνπ πεξηγξάθεηαη ζε έλα πξφηππν, επεμεξγάζηκν απφ ηηο κεραλέο. Ο ζθνπφο ηνπ δελ είλαη κφλν λα παξέρεη επηθνηλσλία πνπ λα ιεηηνπξγεί κε νπνηαδήπνηε εθαξκνγή, αιιά λα ην παξέρεη κε έλα εληαίν, θαιά νξηζκέλν, αλνηθηφ θαη επεθηάζηκν ηξφπν. Η αξρηηεθηνληθή ησλ Web Services πεξηιακβάλεη δηάθνξεο ηερλνινγίεο, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο απεηθνλίδνληαη ζην παξαθάησ ζρήκα. Σν κνληέιν ησλ web services αθνινπζεί ηνλ θχθιν δεκνζίεπζε (publish), εχξεζε (find) θαη αιιειεπίδξαζε (interact). ην πξψην βήκα, ν πξνκεζεπηήο δεκνζηεχεη ηελ ππεξεζία ηνπ ζε έλα θαηάινγν ππεξεζηψλ. ην δεχηεξν βήκα, ν πειάηεο, ν νπνίνο ςάρλεη γηα κία ππεξεζία, πνπ λα θαιχπηεη ηηο απαηηήζεηο ηνπ, ηελ αλαδεηεί ζηνλ θαηάινγν. Αθνχ βξεη πνιιαπιέο ππεξεζίεο, επηιέγεη εθείλε πνπ θξίλεη θαηάιιειε βάζεη ησλ πξνηηκήζεψλ ηνπ. Σφηε, κεηαθνξηψλεη ηελ πεξηγξαθή ηεο ππεξεζίαο θαη ζπλδέεηαη (δεζκεχεηαη) κε απηήλ ψζηε λα κπνξέζεη λα ηελ θαιέζεη θαη λα ηελ εθηειέζεη. 13 Semih Cetin, N. Ilker Altintas, Halit Oguztuzun, Ali H. Dogru, Ozgur Tufekci & Selma Suloglu. Legacy Migration to Service-Oriented Computing with Mashups. ICSEA'07. IEEE,

30 Η εθαξκνγή πνπ παξέρεη ηελ ππεξεζία θαη ε εθαξκνγή-πειάηεο ε νπνία ρξεζηκνπνηεί ηελ ππεξεζία κηιάλε κεηαμχ ηνπο ζε κηα θνηλή γιψζζα. Μηα βαζηθή αξρηηεθηνληθή γηα Web Services πξέπεη λα απνηειείηαη απφ ηα παξαθάησ δνκηθά ζηνηρεία ηερλνινγίεο: Έλαλ πξφηππν ηξφπν γηα επηθνηλσλία. Σα web services παξέρνπλ ρξήζηκε ιεηηνπξγηθφηεηα ζε ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ κέζα απφ έλα πξφηππν δηθηπαθφ πξσηφθνιιν. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο απηφ ην πξσηφθνιιν είλαη ην SOAP (Simple Object Access Protocol). Έλα νκνηφκνξθν κεραληζκφ γηα πεξηγξαθή θαη αληαιιαγή δεδνκέλσλ. Η Extended Markup Language ( XML) είλαη κηα κεηα-γιψζζα (πεξηγξαθηθή γιψζζα), ε νπνία έρεη θαζνξηζκέλε ζχληαμε θαη ζεκαζηνινγία. Σα απηνπεξηγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο XML ηελ θάλνπλ έλαλ απιφ αιιά 30

31 δπλαηφ κεραληζκφ γηα ηε ζχιιεςε θαη ηελ αληαιιαγή ησλ ζηνηρείσλ κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ εθαξκνγψλ. Μηα πξφηππε γιψζζα γηα λα πεξηγξάςεη ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαη. Οη εθαξκνγέο πνπ παξέρνπλ web services δηαθεκίδνπλ ηηο δηάθνξεο ππεξεζίεο ρξεζηκνπνηψληαο ηε Web Services Description Language (WSDL). Σν ελδηαθέξνλ είλαη φηη ε WSDL βαζίδεηαη ζηελ XML θαη ρξεζηκνπνηεί έλα εηδηθφ ζχλνιν εηηθεηψλ (tags) γηα λα πεξηγξάςεη έλα web service, ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη, πνπ λα εληνπηζηεί θαη νχησ θαζ εμήο. Οη εθαξκνγέο πειάηεο ιακβάλνπλ πιεξνθνξίεο γηα έλα web service πξηλ απφ ηελ πξφζβαζε ηνπο ζε απηφ θαη ηε ρξήζε ηνπ. Έλα κεραληζκφ γηα λα θαηαρσξνχληαη θαη λα εληνπίδνληαη νη εθαξκνγέο πνπ βαζίδνληαη ζε web services. Ο «ρξπζφο νδεγφο» ησλ web services είλαη ην Universal Description Discovery and Integration (UDDI). Οη εθαξκνγέο πνπ παξέρνπλ web services παξαηίζεληαη ζε έλα θαηάινγν απφ παξφρνπο ππεξεζηψλ ρξεζηκνπνηψληαο ην UDDI. Παξφκνηα, εθαξκνγέο πειάηεο εληνπίδνπλ ηνπο παξφρνπο εθαξκνγψλ web services ρξεζηκνπνηψληαο UDDI. πσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο WSDL θαη ην UDDI βαζίδεηαη ζηελ XML. Σα web services ινηπφλ, απνηεινχλ κία αξρηηεθηνληθή θαηαλεκεκέλσλ ζπζηεκάησλ θαηαζθεπαζκέλε απφ πνιιά δηαθνξεηηθά ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα ηα νπνία επηθνηλσλνχλ κέζσ ηνπ δηθηχνπ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ζχζηεκα. Απνηεινχληαη απφ έλα ζχλνιν απφ πξφηππα ηα νπνία επηηξέπνπλ ζηνπο ππεχζπλνπο γηα ηελ αλάπηπμε (πξνγξακκαηηζηέο - developers) λα πινπνηήζνπλ θαηαλεκεκέλεο εθαξκνγέο (ρξεζηκνπνηψληαο δηαθνξεηηθά εξγαιεία απφ δηαθνξεηηθνχο πξνκεζεπηέο), ψζηε λα θαηαζθεπάζνπλ εθαξκνγέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ έλα ζπλδπαζκφ απφ ελφηεηεο ινγηζκηθνχ (software modules) νη νπνίεο θαινχληαη απφ ζπζηήκαηα πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ελφο νξγαληζκνχ ή ζε δηαθνξεηηθνχο νξγαληζκνχο. 31

32 Πλεονεκηήμαηα ζε ζσέζη με παλαιόηεπερ καηανεμημένερ ηεσνολογίερ Απλόηηηα Ππωηοκόλλος Δπικοινωνίαρ Σα web services ρξεζηκνπνηνχλ σο πξσηφθνιιν επηθνηλσλίαο ην SOAP. Σν πξσηφθνιιν απηφ είλαη πνιχ πην απιφ απφ πξσηφθνιια παιαηφηεξσλ ηερλνινγηψλ φπσο απηά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ απφ ηα θαηαλεκεκέλα πεξηβάιινληα CORBA, DCOM, RPC. Έηζη ην λα δεκηνπξγήζεη θαλείο κηα πινπνίεζε SOAP πνπ ππφθεηηαη ζηα πξφηππα (standards-compliant) είλαη πνιχ πην εχθνιν. Απλόηηηα Τποδομήρ Σα web services ιεηηνπξγνχλ κε πξφηππεο γιψζζεο θαη πξσηφθνιια φπσο ε XML, ην HTTP θαη ην TCP/IP. Η πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξηψλ έρνπλ ήδε ηε δηθηπαθή ππνδνκή θαη ηνπο αλζξψπνπο κε γλψζεηο θαη εκπεηξία πνπ ηε ζπληεξνχλ. Έηζη ην θφζηνο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ web services είλαη ζεκαληηθά κηθξφηεξν απφ απηφ ησλ πξνεγνχκελσλ ηερλνινγηψλ. Δςκολία ζηην Δπικοινωνία Με ηηο πξνεγνχκελεο ηερλνινγίεο ε ζπλεξγαζία κεηαμχ εηαηξηψλ ήηαλ δπζρεξήο θαζψο θαηαλεκεκέλεο ηερλνινγίεο φπσο CORBA θαη DCOM ρξεζηκνπνηνχζαλ κε πξφηππεο ζχξεο. Σν απνηέιεζκα ηεο ζπλεξγαζίαο ήηαλ θελά ζηα ηείρε πξνζηαζίαο (firewalls) θάηη πνπ πνιιέο θνξέο δελ ήηαλ απνδεθηφ απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο πιεξνθνξηθήο ζε κηα εηαηξία, αθνχ έζεηε ζε θίλδπλν ηελ αζθάιεηα ησλ ζπζηεκάησλ. Σα web services κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ (κεηαμχ άιισλ) ην HTTP θαη ηα πεξηζζφηεξα ηείρε πξνζηαζίαο επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε κέζσ ηεο ζχξαο 80 (πξφηππε ζχξα γηα ην HTTP). Simple Object Access Protocol (SOAP) Σν SOAP είλαη έλα ειαθξχ πξσηφθνιιν, ην νπνίν επηηξέπεη ζε εθαξκνγέο λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο θαιψληαο ε κηα κεζφδνπο ηεο άιιεο θαη λα αληαιιάζζνπλ δνκεκέλε πιεξνθνξία, είλαη platform-independent, δειαδή επηηξέπεη ζε 32

33 δηαθνξεηηθέο εθαξκνγέο λα επηθνηλσλνχλ. ρεδηάζηεθε σο ε εμέιημε ησλ CORBA θαη DCOM, ψζηε λα παξέρεη ηηο ίδηεο ιεηηνπξγίεο ζε έλα πην θαηαλεκεκέλν θαη εμσηεξηθεπκέλν πεξηβάιινλ φπσο είλαη ην Internet. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ πιεζψξα ζπζηεκάησλ αληαιιαγήο κελπκάησλ θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε ζπλδπαζκφ κε δηάθνξα άιια πξσηφθνιια14. ην SOAP ηα κελχκαηα θσδηθνπνηνχληαη κε ρξήζε XML. Πξφθεηηαη δειαδή γηα έλα XML-document πνπ απνηειείηαη απφ ηξία κέξε: έλα ππνρξεσηηθφ Envelope θαη πξναηξεηηθά Header θαη Body. Έλα κήλπκα SOAP πεξηέρεη ηα παξαθάησ ζηνηρεία: Έλα απαηηνχκελν ζηνηρείν Envelope απφ ην νπνίν αλαγλσξίδεηαη ην έγγξαθν XML σο κήλπκα SOAP. Έλα πξναηξεηηθφ ζηνηρείν Header πνπ πεξηιακβάλεη βνεζεηηθέο πιεξνθνξίεο. Έλα απαηηνχκελν ζηνηρείν Body ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηελ θχξηα πιεξνθνξία ηνπ κελχκαηνο

34 Έλα πξναηξεηηθφ ζηνηρείν Fault ην νπνίν παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ζθάικαηα πνπ πξνθιήζεθαλ θαηά ηελ επεμεξγαζία ελφο κελχκαηνο. σεδιαζηικά πλεονεκηήμαηα Καη ην SMTP θαη ην HTTP είλαη απνηειεζκαηηθά πξσηφθνιια επηπέδνπ εθαξκνγήο γηα ην SOAP, αιιά ην HTTP έρεη απνθηήζεη κεγαιχηεξε απνδνρή ιφγσ ηνπ φηη δνπιεχεη θαιχηεξα κε ηηο ζεκεξηλέο δηαδηθηπαθέο ππνδνκέο. Δηδηθφηεξα ην SOAP δνπιεχεη θαιχηεξα κε ηα δηθηπαθά firewalls. Απηφ είλαη θαη ην θπξηφηεξν πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε άιια θαηαλεκεκέλα πξσηφθνιια φπσο ην GIOP/IIOP ή ην DCOM πνπ ζπλήζσο θηιηξάξνληαη απφ firewalls. Σν ζεκαληηθφηεξν ζρεδηαζηηθφ πιενλέθηεκα ηνπ SOAP είλαη ε απιφηεηα (simplicity) θαη ε επεθηαζηκφηεηα ηνπ (extensibility). Απηφ ζεκαίλεη φηη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά απφ ηα παξαδνζηαθά ζπζηήκαηα messaging (messaging systems) θαη θαηαλεκεκέλσλ αληηθεηκέλσλ (distributed object systems), ηα νπνία δελ είλαη ηκήκα ησλ θπξίσο SOAP πξνδηαγξαθψλ. Απσιηεκηονική REST (Representational State Transfer) Η αξρηηεθηνληθή ηνπ Representational State Transfer - REST είλαη έλαο ηχπνο αξρηηεθηνληθήο γηα θαηαλεκεκέλα ζπζηήκαηα hypermedia φπσο ν παγθφζκηνο ηζηφο (WWW). Πξφθεηηαη γηα κηα δηαδηθηπαθή ηερληθή επηθνηλσλίαο πνπ ρξεζηκνπνηεί θπξίσο HTTP θαη XML. Ο φξνο πξνηάζεθε ζηελ δηδαθηνξηθή δηαηξηβή ηνπ Roy Fielding 15. Η βαζηθή ηδέα ζην REST είλαη φηη έλαο ρξήζηεο απνθηά πξφζβαζε ζε έλαλ δηθηπαθφ πφξν ρξεζηκνπνηψληαο έλα URL θαη επηζηξέθεηαη κηα αλαπαξάζηαζε ηνπ πφξνπ (π.ρ. έλα αξρείν HTML). Η αλαπαξάζηαζε απηή κεηαθέξεη ζηελ νπζία ηνλ ρξήζηε ζε κηα λέα θαηάζηαζε. ηαλ ν ρξήζηεο επηιέμεη έλαλ ππεξζχλδεζκν απφ ηελ ζειίδα (πφξν) απηή, απνθηά πξφζβαζε ζε έλα άιιν πφξν. Η λέα αλαπαξάζηαζε ηνλ

35 κεηαθέξεη ζε λέα θαηάζηαζε θη έηζη ν ρξήζηεο κεηαθέξεηαη ζε δηαδνρηθέο θαηαζηάζεηο ηεο εθαξκνγήο 16. Η αξρηηεθηνληθή REST είλαη κηα αθαίξεζε ησλ ζηνηρείσλ ελφο θαηαλεκεκέλνπ ζπζηήκαηνο. Σν θιεηδί ηνπ REST είλαη ε θχζε θαη ε θαηάζηαζε ησλ δεδνκέλσλ. Η REST αξρηηεθηνληθή αλαγλσξίδεη έμη είδε δεδνκέλσλ: REST Data Elements Data Element resource resource identifier representation representation metadata resource metadata control data Modern Web Examples Ο πφξνο πνπ πεξηγξάθεηαη. «Η αξρηθή ζειίδα ηνπ Amazon», «ε ηειεπηαία έθδνζε ελφο πξσηνθφιινπ» Σν φλνκα ηνπ, ην URI: « Μία αθνινπζία απφ bytes, έλα αξρείν HTML, έλα αξρείν θεηκέλνπ, κηα εηθφλα. media type, last-modified time, text/xml source link, alternates, vary if-modified-since, cache-control Η θχξηα αθαίξεζε ζην REST είλαη ε δηάθξηζε ηνπ πφξνπ (resource). Κάζε πιεξνθνξία πνπ κπνξεί λα έρεη έλα φλνκα είλαη πφξνο, αξρείν, ζειίδα ελφο weblog ή έλα ζχλνιν απνηειεζκάησλ αλαδήηεζεο. Ο πφξνο είλαη έλα αληηθείκελν ην νπνίν έρεη ηαπηφηεηα, θαηάζηαζε θαη ζπκπεξηθνξά. Σν αλαγλσξηζηηθφ ηνπ πφξνπ (resource identifier) ηνλ ηαπηνπνηεί θαη ηνπ επηηξέπεη λα γίλεη παξαηεξήζηκνο κέζσ ηεο αλαπαξάζηαζεο ηνπ. Ο ρξήζηεο έρεη πξφζβαζε ζηελ αλαπαξάζηαζε (κηα ηζηνζειίδα ή έλα αξρείν) θαη φρη ζηνλ ίδην ηνλ πφξν. Σα representation metadata πεξηγξάθνπλ απηή θαζαπηή ηελ αλαπαξάζηαζε θαη ηα resource metadata πεξηγξάθνπλ ηνλ πφξν. Σα δεδνκέλα ειέγρνπ (control data) θαζνξίδνπλ ην ηη θάλεη έλα κήλπκα πνπ 16 Randy J. Ray, Pavel Kulchenko Programming Web Services with Perl,O'Reilly Media,December

36 αληαιιάζζεηαη αλάκεζα ζε δχν ζηνηρεία, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ελέξγεηα πνπ έρεη δεηεζεί. Η ελέξγεηα απηή κπνξεί λα θαζνξίδεη ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ πφξνπ πνπ ζα επηζηξαθεί ζηνλ πειάηε. ηελ νπζία πίζσ απφ ην REST θξχβεηαη κηα θηινζνθία γηα ηελ ζρεδίαζε ιχζεσλ πνπ έρνπλ ηελ παξαθάησ κνξθή: αληηζηνίρηζε έλα URI ζε νηηδήπνηε κπνξεί λα δηαρεηξηζηεί πιήξσο απφ έλα ζχλνιν ηειεζηψλ θαη άζε ζηελ εθαξκνγή ηνπ ρξήζηε λα απνθαζίζεη πσο ζα ηα δηαρεηξηζηεί. Η αξρηηεθηνληθή REST δηαρσξίδεη ηελ πινπνίεζε ηνπ εμππεξεηεηή απφ απηή ηνπ πειάηε, φζνλ αθνξά ηνπο πφξνπο. Έηζη επηηξέπεη ηελ αιιαγή θη εμέιημε ησλ επηκέξνπο κεξψλ ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηελ δηαιεηηνπξγηθφηεηα. Η αξρηηεθηνληθή REST ζεσξείηαη απνδνηηθφηεξε επεηδή: Η πεξηγξαθή ηνπ πφξνπ πεξηνξίδεηαη ζηελ δηεπαθή ηνπ, δειαδή ηα ξήκαηα θαη ηνπο ηχπνπο πεξηερνκέλσλ ηνπ πφξνπ. Απηφ βέβαηα πξνυπνζέηεη λα μέξνπλ νη πειάηεο ηη κνξθή πξέπεη λα έρνπλ ηα URΙs ηνπο, ψζηε λα πξνζπειαχλνπλ ηνπο πφξνπο πνπ ζέινπλ. Η κνλαδηθή δηεπζπλζηνδφηεζε θάζε πφξνπ, επηηπγράλεηαη κε ηελ ρξήζε ελφο παγθφζκηα ρξεζηκνπνηνχκελνπ ζπληαθηηθνχ. Σα κέξε επηθνηλσλνχλ κέζσ κηαο πξφηππεο δηεπαθήο (θπξίσο ην HTTP) θαη αληαιιάζζνπλ αλαπαξαζηάζεηο ησλ πφξσλ, δειαδή ηα αξρεία πνπ πεξηέρνπλ ηελ πιεξνθνξία. Με ηε REST παξέρεηαη κηα θνηλή δηεπαθή γηα ηελ κεηαθνξά ηεο θαηάζηαζεο αλάκεζα ζηνλ ρξήζηε θαη ηνλ πφξν. Υξεζηκνπνηείηαη ην πιένλ πεξηνξηζκέλν θαη ηαπηφρξνλα πιήξεο ζχλνιν θαιά νξηζκέλσλ ηειεζηψλ, δειαδή ην ζχλνιν πνπ παξέρεη ην http (ηειεζηέο GET, PUT, POST θαη DELETE). Οη ηειεζηέο απηνί κπνξνχλ λα αληηζηνηρηζηνχλ κε ην κνληέιν CRUD (Create, read, update and delete), ην νπνίν έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα εθαξκφδεηαη πάλσ ζε δεδνκέλα πνπ αληαιιάζζνληαη ζηελ δηάξθεηα κηαο ζπλαιιαγήο (transaction) ζε κηα βάζε δεδνκέλσλ. Παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ελίζρπζεο ηεο αζθάιεηαο ησλ ζπλαιιαγψλ, αθνχ ν δηαρεηξηζηήο κπνξεί λα επηηξέπεη κφλν ηηο κεζφδνπο GET θαη POST, πξνζηαηεχνληαο ηελ βάζε ηνπ θαη ειέγρνληαο ηελ πξφζβαζε ζηηο παξερφκελεο 36

37 ππεξεζίεο. Παξάιιεια ην γεγνλφο φηη ζηελ REST αξρηηεθηνληθή ρξεζηκνπνηείηαη ην HTTP ζαλ θχξην πξσηφθνιιν, καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπκε θάπνηα πην ζπγθεθξηκελνπνηεκέλε θαη αζθαιέζηεξε παξαιιαγή ηνπ, φπσο ην HTTPS, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζνπκε ην κέξνο ηεο επηθνηλσλίαο πνπ αθνξά ηελ κεηαθνξά δεδνκέλσλ αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο. 5. Ηζηολόγιο (Blog) Ο φξνο ηζηνιφγην (Weblog ή Blog) επηλνήζεθε απφ ηνλ John Barger ην 1997 θαη αλαθέξεηαη ζε κηα απιή ηζηνζειίδα πνπ απνηειείηαη απφ ζπλνπηηθέο παξαγξάθνπο κε απφςεηο, πιεξνθνξίεο, άξζξα επαγγεικαηηθνχ, πνιηηηζηηθνχ, θνηλσληθνχ, εθπαηδεπηηθνχ, πνιηηηθνχ, επηρεηξεκαηηθνχ, επηζηεκνληθνχ ή άιινπ ελδηαθέξνληνο ή θαη πξνζσπηθά εκεξνιφγηα, ηα νπνία ηαμηλνκνχληαη ρξνλνινγηθά κε ηα πην πξφζθαηα ζηελ θνξπθή ηεο ηζηνζειίδαο. Σα πεξηζζφηεξα ηζηνιφγηα (blogs) επηηξέπνπλ ζηνπο επηζθέπηεο ηνπο λα πξνζζέζνπλ ηα δηθά ηνπο ζρφιηα. Η ηδέα ησλ blogs απνηειεί έλα πνιχ δεκνθηιέο κέζν επηθνηλσλίαο, πνπ επηδξά ζηελ θνηλή γλψκε θαη ζηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο νιφθιεξνπ ηνπ θφζκνπ. Παξφιν πνπ ηα αξρηθά weblogs ελεκεξψλνληαλ ρεηξνθίλεηα απφ ην ρξήζηε, ππάξρνπλ εξγαιεία πνπ πεηπραίλνπλ ηελ απηφκαηε δηαηήξεζε ηέηνηνπ είδνπο ηζηφηνπσλ, θάλνληάο ηνπο πξνζπειάζηκνπο απφ κεγαιχηεξν πνζνζηφ ρξεζηψλ. Η ηερληθή RSS δελ ρξεζηκνπνηείηαη πηα κφλν γηα λα σζήζεη ηηο εηδνπνηήζεηο απφ ηελ είζνδν λέσλ εγγξαθψλ ζηα blogs, αιιά επίζεο φισλ ησλ εηδψλ ελεκεξψζεσλ ησλ δεδνκέλσλ φπσο γηα παξάδεηγκα δεδνκέλα θαηξνχ ή δηαζεζηκφηεηα θσηνγξαθηψλ. Η RSS είλαη απηή πνπ θάλεη έλα weblog λα δηαθέξεη απφ έλαλ ζπλεζηζκέλν πξνζσπηθφ ηζηφηνπν (personal website). ε απηφ βνεζά ε χπαξμε ηνπ permalink. ζν θαη αλ ηψξα πηα θαίλεηαη ηεηξηκκέλν, ν permalink ήηαλ ην ηέρλαζκα πνπ κεηέηξεςε απνδνηηθά ηα weblogs απφ κηα κέζνδν εχθνιεο γξαθήο θαη έθδνζεο ζε νκάδεο ζπδεηήζεσλ κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. Ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ απινπνηήζεθε ε ζπδήηεζε θαη ε ζπλνκηιία κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Ο permalink ήηαλ ε πην πεηπρεκέλε πξνζπάζεηα λα δεκηνπξγεζνχλ γέθπξεο κεηαμχ ησλ weblogs. 37

38 Ο ζπλδπαζκφο ηεο ηερληθήο RSS θαη ησλ permalinks πξφζζεζαλ πνιιά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ NTTP (Network News Protocol of the Usenet) ζην HTTP πξσηφθνιιν. Οη ρξήζηεο φρη κφλν κπνξνχλ λα γίλνπλ ζπλδξνκεηέο ν έλαο ζηνλ ηζηφηνπν ηνπ άιινπ, αιιά επηπιένλ, κέζσ ελφο κεραληζκνχ γλσζηνχ σο trackbacks, κπνξνχλ λα βιέπνπλ πφηε θάπνηνο άιινο ρξήζηεο ζπλδέεηαη (κέζσ link) ζηηο ηζηνζειίδεο ηνπο θαη λα απαληήζνπλ είηε κε αληίζηξνθνπο ζπλδέζκνπο (links) ή πξνζζέηνληαο ζρφιηα. Οη ακθίδξνκνη ζχλδεζκνη ήηαλ ν ζηφρνο ησλ πξψησλ ζπζηεκάησλ ππεξθεηκέλνπ φπσο ην Xanadu17. Οη trackbacks δελ είλαη αθξηβψο ακθίδξνκνη αιιά ζπκκεηξηθνί κνλφδξνκνη ζχλδεζκνη πνπ δεκηνπξγνχλ ηα επαθφινπζα ησλ ακθίδξνκσλ ζπλδέζκσλ. Η δηαθνξά θαίλεηαη ιεπηή αιιά πξαθηηθά είλαη ηεξάζηηα. Σππηθά δηθηπαθά ζπζηήκαηα φπσο ην Friendster, Orkut θαη LinkedIn, πνπ απαηηνχλ απάληεζε απφ ηνλ παξαιήπηε ψζηε λα εγθαηαζηαζεί κηα ζχλδεζε, δελ δηαζέηνπλ ηελ ίδηα θιηκάθσζε κε ην Γηαδίθηπν. Η πξνζνρή είλαη κφλν ζπκπησκαηηθά αληίζηξνθε. Γηα παξάδεηγκα, ζην Flickr ππάξρνπλ ιίζηεο παξαθνινχζεζεο φπνπ θάζε ρξήζηεο κπνξεί λα γίλεη ζπλδξνκεηήο ζε νπνηνπδήπνηε άιινπ ρξήζηε ηε ζεηξά θσηνγξαθηψλ κέζσ ηεο RSS. Σν αληηθείκελν πξνζνρήο επηζεκαίλεηαη αιιά δελ είλαη απαξαίηεην λα εγθξίλεη ηελ ζχλδεζε. Δπηπιένλ, επεηδή νη κεραλέο αλαδήηεζεο ρξεζηκνπνηνχλ ηε δνκή ησλ ζπλδέζκσλ ψζηε λα πξνβιέπνπλ ρξήζηκεο ηζηνζειίδεο, νη θάηνρνη εκεξνινγίσλ πνπ δηαζέηνπλ ηνπο πην παξαγσγηθνχο θαη επίθαηξνπο ζπλδέζκνπο, έρνπλ έλα δπζαλάινγν ξφιν ζηε δηακφξθσζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο. Σαπηφρξνλα, επεηδή νη θάηνρνη ησλ blogs είλαη πςειά απηφ-αλαθεξφκελνη, ην λα δίλνπλ πξνζνρή ζε άιινπο θαηφρνπο blogs κεγεζχλεη ηε δχλακε θαη ηελ νξαηφηεηά ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε αχμεζε ησλ blogs είλαη ξαγδαία. Οη bloggers έρνπλ αξρίζεη λα ελζσκαηψλνπλ πνιπκέζα ζηα blogs ηνπο. Πιένλ ππάξρνπλ photo-blogs, video-blogs (vlogs) θαη πιένλ, φιν θαη πεξηζζφηεξν, νη bloggers κπνξνχλ λα θνξηψλνπλ ην πιηθφ ηνπο άκεζα απφ ηα θηλεηά ηνπο ηειέθσλα (mob-blogging)

39 6. Syndication και ηεσνική RSS (Really Simple Syndication) -Atom 18 Με ηνλ φξν Web syndication αλαθεξφκαζηε ζηε πξαθηηθή αλαδεκνζίεπζεο - "δηαλνκήο" πεξηερνκέλνπ. Κνηλή πξαθηηθή κεηαμχ ησλ ηζηνζειίδσλ, εηδεζενγξαθηθνχ θπξίσο πεξηερνκέλνπ, λα δηαζέηνπλ ην πεξηερφκελφ ηνπο γηα ρξήζε απφ άιιεο ζειίδεο ή απνκαθξπζκέλεο εθαξκνγέο. Κάλνληαο θιηθ ζε έλα θνπκπί κε έλδεημε RSS feeds ν ρξήζηεο κπνξεί λα γίλεη ζπλδξνκεηήο ζην πεξηερφκελν ηνπ ηζηφηνπνπ, ν νπνίνο πξνζθέξεη RSS feeds γηα ηελ ελεκέξσζε άιισλ ηζηνρψξσλ ή επηζθεπηψλ κε αλαθνηλψζεηο θαη άξζξα επηθαηξφηεηαο. Οη πεγέο δηαζέηνπλ ηίηινπο, πεξηγξαθέο θαη ζπλδέζκνπο πξνο ελφηεηεο θαη άξζξα ηνπ εθδίδνληνο δηθηπαθνχ ηφπνπ. Ο ρξήζηεο πξνζζέηεη έλα θαηλνχξην feed ζην δηθφ ηνπ feed reader. ηαλ νη ρξήζηεο επηζθέπηνληαη ηα πξνζσπηθά ηνπο feed readers βξίζθνπλ ελεκεξσκέλν πεξηερφκελν, δειαδή κηα ζπιινγή απφ feeds ζηα νπνία έρνπλ γίλεη ζπλδξνκεηέο. Σα πξσηφθνιια RSS θαη Atom ρξεζηκνπνηνχλ XML ζρήκαηα, πξνθεηκέλνπ νη ρξήζηεο λα κπνξνχλ λα πάξνπλ απηή ηελ πιεξνθνξία. ιν ην θείκελν ηνπ Γηαδηθηχνπ κπνξεί λα ππνζηεί syndication: ηζηνζειίδεο (webpages), ρψξνη ζπδεηήζεσλ (forums), εκεξνιφγηα (blogs), έγγξαθα (documents). Η ιέμε syndication είλαη φξνο πνπ ζπλαληάηαη ζε Web 2.0. εθαξκνγέο θαη έξρεηαη ζε αληηδηαζηνιή κε ηνλ φξν stickiness ηνπ Web 1.0. H RSS (Πξαγκαηηθά Απιή Αλαδεκνζίεπζε) είλαη έλαο ελαιιαθηηθφο ηξφπνο ελεκέξσζεο ησλ ρξεζηψλ. Δπηηξέπεη ζην ρξήζηε λα βιέπεη πφηε αλαλεψζεθε ην πεξηερφκελν ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ ηνλ ελδηαθέξνπλ. Μπνξεί λα ιακβάλεη

40 θαηεπζείαλ ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ ηνπο ηίηινπο ησλ ηειεπηαίσλ εηδήζεσλ θαη ησλ άξζξσλ πνπ επηζπκεί, ή αθφκα θαη εηθφλσλ ή βίληεν, ακέζσο κφιηο απηά γίλνπλ δηαζέζηκα, ρσξίο λα είλαη απαξαίηεην λα επηζθέπηεηαη θαζεκεξηλά ηνπο αληίζηνηρνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο. Η RSS είλαη ππεχζπλε γηα ηελ απηνκαηνπνηεκέλε ιήςε ζηελ επηθάλεηα εξγαζίαο εηδήζεσλ, ζπδεηήζεσλ, podcasts, videocasts θαη κνπζηθήο απφ δηάθνξνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο. Δίλαη κηα νηθνγέλεηα πξνηχπσλ αληαιιαγήο θαη δηαλνκήο πεξηερνκέλνπ πνπ βαζίδνληαη ζηε γιψζζα XML. Οη «δπλακηθέο ηζηνζειίδεο» (π.ρ. ηζηνζειίδεο πίζσ απφ ηηο νπνίεο βξίζθνληαη βάζεηο δεδνκέλσλ κε δπλακηθά αλαπαξαγφκελν πεξηερφκελν) αληηθαηέζηεζαλ ηηο «ζηαηηθέο ηζηνζειίδεο». Απηφ πνπ είλαη δπλακηθφ ζην live web δελ εληνπίδεηαη κφλν ζηηο ζειίδεο αιιά θαη ζηνπο ζπλδέζκνπο. Έλαο ζχλδεζκνο ζε έλα weblog αλακέλεηαη λα δείρλεη ζε κηα δηελεθψο κεηαβαιιφκελε ζειίδα, κε «κφληκνπο ζπλδέζκνπο» γηα θάζε αηνκηθή εγγξαθή, θαη εηδνπνίεζε γηα θάζε αιιαγή. Έηζη έλα RSS είλαη πην δπλακηθφο ζχλδεζκνο ζε ζρέζε κε έλα ζειηδνδείθηε ελφο βηβιίνπ ή έλαλ απιφ ζχλδεζκν κηαο ηζηνζειίδαο. Έλα θαλάιη ηξνθνδνζίαο RSS (RSS feed) απνηειείηαη απφ κία ιίζηα ζηνηρείσλ πνπ πεξηέρνπλ έλα ηίηιν θαζψο θαη ην ζχλδεζκν πξνο ηελ αληίζηνηρε ηζηνζειίδα ή αξρείν. Η ηερληθή RSS επηηξέπεη ζε θάπνηνλ φρη κφλν λα ζπλδεζεί κέζσ link κε κία ηζηνζειίδα, αιιά θαη λα γίλεη ζπλδξνκεηήο ζε απηή, κε πιήξε ελεκέξσζή ηνπ γηα θάζε αιιαγή ηεο ζειίδαο. Απηή ε θαηάζηαζε νλνκάδεηαη incremental web (απμεηηθφ δίθηπν) ή live web (δσληαλφ δίθηπν). Οη πην ζπλεζηζκέλνη ηξφπνη ρξήζεο ηεο ππεξεζίαο είλαη: Δλζσκαηψλνληαο ην RSS feed ζην πξνζσπηθφ weblog ηνπ ρξήζηε. Υξεζηκνπνηψληαο έλα πξφγξακκα αλάγλσζεο εηδήζεσλ (News Aggregator), φπσο απηφ πνπ απεηθνλίδεηαη παξαθάησ. 40

41 Δλαιιαθηηθή ηερληθή ζπγρξνληζκνχ δεδνκέλσλ είλαη ε Αtom (Atom Syndication Format). Η Atom, πξνέθπςε ιφγσ ηεο αζπκβαηφηεηαο ηνπ RSS 2.0 κε ζπγθεθξηκέλα πξφηππα. Σα δπλαηά ζηνηρεία ηνπ Atom είλαη αθελφο ε ρξήζε standard ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο XML θαη αθεηέξνπ ε παξνπζία ελφο κεραληζκνχ ηθαλνχ λα ρεηξίδεηαη δηαθφξνπο ηχπνπο αξρείσλ. Με ην Atom, είκαζηε ζε ζέζε λα «ειέγρνπκε» πεξηζζφηεξα sites ζε ιηγφηεξν ρξφλν. Γηα λα κπνξεί ν ρξήζηεο λα θάλεη ρξήζε ηεο RSS ηερληθήο ζα πξέπεη λα πξνκεζεπηεί έλα πξφγξακκα αλάγλσζεο εηδήζεσλ (RSS reader). Σα πξνγξάκκαηα αλάγλσζεο εηδήζεσλ είλαη απηφλνκεο εθαξκνγέο νη νπνίεο αλαθηνχλ θαη εκθαλίδνπλ ηα πεξηερφκελα ησλ RSS feeds πνπ έρεη επηιέμεη ν ρξήζηεο θαη ηνλ ελεκεξψλνπλ δηαξθψο γηα νηηδήπνηε λέν. Αθνχ επηιέμεη πξφγξακκα αλάγλσζεο, ζα πξέπεη λα απνθαζίζεη πνην πεξηερφκελν ζέιεη λα ιακβάλεη. Θα πξέπεη λα αλαδεηήζεη ζηνπο αγαπεκέλνπο ηνπ δηθηπαθνχο ηφπνπο ηηο ζειίδεο RSS πνπ ηνλ ελδηαθέξνπλ θαη λα γξαθηεί ζπλδξνκεηήο ζε απηέο. Μεξηθά πξνγξάκκαηα πινήγεζεο (browsers) φπσο ηα Firefox, Opera θαη Safari, ειέγρνπλ απηφκαηα ηηο ζειίδεο πνπ επηζθέπηεηαη ν ρξήζηεο γηα RSS θαη εκθαλίδνπλ έλα ζρεηηθφ εηθνλίδην φηαλ βξίζθνπλ ζρεηηθφ πεξηερφκελν θάλνληαο απινχζηεξε ηε δηαδηθαζία εγγξαθήο ζηελ ππεξεζία RSS ηνπ θάζε ηφπνπ. 41

42 Τπάξρνπλ πνιιά δηαζέζηκα πξνγξάκκαηα (web feeds readers) ζην Γηαδίθηπν απφ ηα νπνία ν ρξήζηεο κπνξεί λα επηιέμεη απηφ πνπ ηνπ ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν. Σν πξφγξακκα ζα πξέπεη λα είλαη ιεηηνπξγηθφ ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ. Μεξηθά απφ ηα πξνγξάκκαηα είλαη ηα εμήο: Freeware (Δωρεάν προγράμμαηα) Active Web Reader Windows The Big Feed Windows FeedExplorer Windows FeedReader Windows BottomFeeder Windows Mac Unix Linux NewsReader Mac Shareware (Δοκιμαζηική και επί πληρωμή έκδοζη) NetNewsWire Windows Mac FeedDemon Windows Briz RSS reader Windows NovoBot Windows NewsFan Mac Web-based (Πρόζβαζη ζε RSS μέζω Διαδικηύοσ) NewsGator Bloglines FeedBucket FeedLounge 7. Trackback Σν TrackBack δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ Sixapart 19 ην 2001 θαη έθηνηε ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζηα πεξηζζφηεξα εξγαιεία δεκηνπξγίαο blogs. Πξφθεηηαη γηα έλα κεραληζκφ πνπ δηεπθνιχλεη ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ blogs. ηαλ ν blogger εηζάγεη κηα λέα εγγξαθή πνπ ζπλδέεηαη ή αλαθέξεηαη ζε κηα εγγξαθή πνπ βξήθε ζε θάπνην άιιν blog θαη ηαπηφρξνλα θαη ηα δχν blogs αθνινπζνχλ ην Trackback πξσηφθνιιν, ηφηε ην έλα blog κπνξεί λα εηδνπνηήζεη ην άιιν, ζηέιλνληαο έλα TrackBack ping. Απηφ ιεηηνπξγεί σο εμήο: Σν Trackback πξσηφθνιιν ζέηεη έλα URI γηα θάζε εγγξαθή. Απηφ ην URI ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ blogger, ηνπ νπνίνπ ην ινγηζκηθφ ζα ζηείιεη ζε απηφ ην URI πιεξνθνξία XML κνξθήο ζρεηηθά κε ηελ λέα εγγξαθή. Μάιηζηα, θάπνηα εξγαιεία

43 δεκηνπξγίαο blogs έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαθαιχπηνπλ απηφκαηα απηά ηα Trackback URIs ελψ άιια απαηηνχλ απφ ηνλ «ζρνιηαζηή» ηδηνθηήηε blog λα ην εηζάγεη ρεηξνθίλεηα. Σν TrackBack ρξεζηκνπνηεί έλα κνληέιν REST, φπνπ νη αηηήζεηο γίλνληαη κέζσ θιήζεο HTTP. Γηα λα ζηείιεη έλα TrackBack ping, ν πειάηεο (ινγηζκηθφ) ζηέιλεη κηα ηππηθή αίηεζε HTTP ζε έλα server θαη ιακβάλεη κηα απάληεζε ζε απιφ XML format. Έηζη, αληί ν ρξήζηεο λα ηνπνζεηήζεη έλα ζχλδεζκν (Backlink) κέζα ζην θείκελν ηνπ, βξίζθεη θαη αληηγξάθεη ην Trackback URI (Uniform Resource Identifier) απφ ην blog, ζην νπνίν ζέιεη λα αλαθεξζεί. Μεηά αληηγξάθεη ην URI ζην δηθφ ηνπ blog, ζην ρψξν γηα ηα Trackbacks ζηε ζρεηηδφκελε δεκνζίεπζε (post). Με απηφ ηνλ ηξφπν ην αξρηθφ δεκνζίεπκα ζα ελεκεξσζεί απηφκαηα γηα ηελ χπαξμε ηνπ λένπ. Ο δεχηεξνο blogger κπνξεί λα απεηθνλίζεη πεξηιήςεηο ή ππεξζπλδέζκνπο πξνο φιεο ηηο εγγξαθέο θάησ απφ ηελ αξρηθή εγγξαθή. Καηά ζπλέπεηα, δεκηνπξγείηαη κε ηα trackbacks κηα αιπζίδα απφ δεκνζηεχζεηο, πνπ εθηείλνληαη ζε δηάθνξα blogs θαη αθνξνχλ ην ίδην ζέκα. Έηζη έλαο αλαγλψζηεο ηνπ blog ελεκεξψλεηαη γηα δηάθνξεο απφςεηο ρσξίο λα ρξεηαζηεί λα ςάμεη θαη λα επηζθεθηεί άιια blogs. Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα trackbacks δηεπθνιχλνπλ ηε ζπλέρεηα κηαο ζπδήηεζεο. Με ην TrackBack εμππεξεηνχληαη δχν ζθνπνί : 1. Σν ping παξέρεη έλα ζηαζεξφ θαη άκεζν ζχλδεζκν κεηαμχ ησλ δεκνζηεχζεσλ, ζε αληίζεζε κε ηνλ έκκεζν ζχλδεζκν πνπ κπνξεί θάλεηο λα εηζάγεη, ν νπνίνο γηα λα ελεξγνπνηεζεί πξέπεη λα επηιεγεί απφ ηνλ ρξήζηε. 2. Έλαο Weblogger κπνξεί απηφκαηα λα αληιήζεη κηα ιίζηα κε φια ηα blogs πνπ έρνπλ θάλεη αλαθνξά ζε κηα ζπγθεθξηκέλε δηθή ηνπ δεκνζίεπζε (post). Μπνξεί επίζεο λα επηηξέςεη ζε φινπο ηνπο επηζθέπηεο ηνπ site λα δηαβάζνπλ φιεο ηηο αλαθνξέο ζην δηαδίθηπν, πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζέκα ηεο δηθήο ηνπ δεκνζίεπζεο. κσο, ε ιεηηνπξγία ηνπ Trackback πξσηνθφιινπ επέηξεςε ζε θάπνηνπο λα ην εθκεηαιιεπηνχλ πνιχ εχθνια, γηα λα εηζάγνπλ ζπλδέζκνπο spams ζε blogs, κε απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ ζε πνιιά ζπζηήκαηα έθδνζεο weblog θίιηξα πνπ λα 43

44 εμνπδεηεξψλνπλ ηα spam. Δπηπιένλ, πνιιά weblogs έρνπλ ζηακαηήζεη λα ρξεζηκνπνηνχλ trackbacks επεηδή είλαη αξθεηά επψδπλν ην γεγνλφο φηη ζα πξέπεη λα ρεηξίδνληαη ηνλ κεγάιν φγθν ησλ spam. 8. Wikis Σν Wiki είλαη έλαο ηχπνο ηζηφηνπνπ πνπ επηηξέπεη ζε νπνηνλδήπνηε αλήθεη ζηελ θνηλφηεηα ησλ ρξεζηψλ ηνπ λα δεκηνπξγήζεη θαη λα επεμεξγαζηεί ηηο ζειίδεο ηνπ. Σν φλνκά ηνπο πξνέξρεηαη απφ ηε ιέμε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε Υαβάε γηα λα δειψζεη φηη θάηη είλαη γξήγνξν. Έλα Wiki κπνξεί λα είλαη αλνηθηφ γηα φινπο ή λα πεξηνξίδεηαη ζε έλα επηιεγκέλν δίθηπν ή θνηλφηεηα. Κάζε Wiki κπνξεί λα θαιχπηεη έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ή κία ζεκαηηθή πεξηνρή. Μέζσ ησλ Wikis κπνξεί θάπνηνο εχθνια λα αλαδεηήζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηνλ ελδηαθέξνπλ. Αλ θαη αξρηθά ηα Wikis πεξηιάκβαλαλ απιφ θείκελν, ηψξα πιένλ πεξηέρνπλ εηθφλεο, ήρν θαη video. Σν Wikipedia 20, ε ειεχζεξε εγθπθινπαίδεηα ηνπ Γηαδηθηχνπ απνηειεί ην πην γλσζηφ Wiki. Σα Wikis παξέρνπλ κνλαδηθέο επθαηξίεο ζπλεξγαζίαο ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. πλδπάδνληαο δσξεάλ πξνζπειάζηκε πιεξνθνξία, γξήγνξε αληαπφθξηζε, απινπνηεκέλε HTML θαη πξνζπέιαζε απφ πνιιαπινχο ζπγγξαθείο, ηα wikis έρνπλ αξρίζεη λα πηνζεηνχληαη ξαγδαίσο σο έλαο λεσηεξηζηηθφο ηξφπνο

45 θαηαζθεπήο ηεο γλψζεο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ έρεη θάλεη ηα Wikis λα μερσξίδνπλ απφ άιια forums θαη ζπδεηήζεηο πνπ βαζίδνληαη ζην Γηαδίθηπν, είλαη ν κεγάινο αξηζκφο ησλ αλζξψπσλ πνπ ζπλεηζθέξνπλ. ε αληίζεζε κε ην blog, γηα παξάδεηγκα, πνπ έρεη έλα θχξην αλαγλσξίζηκν ζπγγξαθέα, κηα ηζηνζειίδα κε ζηπι Wiki κπνξεί λα γξαθηεί αιιά θαη λα ηξνπνπνηεζεί απφ πνιινχο ζπγγξαθείο. Με απηφ ηνλ ηξφπν νη Wiki ηζηνζειίδεο κνηάδνπλ λα κελ ηειεηψλνπλ πνηέ αθνχ ζπλερψο ηξνπνπνηνχληαη θαη επεθηείλνληαη. Με δεδνκέλε ηε ζπλεξγαηηθή θχζε ησλ Wikis, κηα εχινγε εξψηεζε ζα κπνξνχζε λα είλαη πσο κηα Wiki ηζηνζειίδα εμειίζζεηαη γηα λα γίλεη κηα ζπλαθήο δνκή γλψζεο; Ση είλαη απηφ πνπ εκπνδίδεη έλα άηνκν απφ ην λα εηζάγεη ζε κηα Wiki ζειίδα κε επνηθνδνκεηηθή θαη αλαθξηβή γλψζε; Σα Wikis ηείλνπλ λα αλαπηχζζνληαη γχξσ απφ ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα. ζν κηα online νκάδα απφ άηνκα πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζε έλα Wiki αλαπηχζζνπλ θαη ζπγγξάθνπλ ζειίδεο θνηλνχ ελδηαθέξνληνο, ν θαζέλαο πξνζπαζεί λα δηαηεξήζεη ηελ αθξίβεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ζειίδαο. Αθφκα θαη ζηηο εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο ηεο εζθεκκέλα θαηαζηξεπηηθήο ζπγγξαθήο, ιακβάλνληαη θαηάιιεια κέηξα πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ε δεκηά πνπ έρεη πξνθιεζεί ζην πεξηερφκελν. Κάζε θνξά πνπ γξάθεηαη κηα ζειίδα, θπιάζζεηαη έλα αληίγξαθν ηεο πξνεγνχκελεο έθδνζεο. Μηα πξνεγνχκελε έθδνζε, ινηπφλ, κπνξεί λα θνξησζεί ψζηε λα αληηθαηαζηήζεη ηελ θαηεζηξακκέλε. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, αηνκηθέο IP δηεπζχλζεηο ή ρξήζηεο έρνπλ κπινθαξηζηεί απφ ηε ζπλεηζθνξά ζε Wikis. Κάπνηα Wikis, εηδηθά απηά πνπ έρνπλ εηαηξηθφ ή εθπαηδεπηηθφ ππφβαζξν, απαηηνχλ έλα είδνο εγγξαθήο γηα ηε ζπκκεηνρή, σο κηα πξνζπάζεηα λα δηαηεξεζεί ε ηζνξξνπία κεηαμχ πξνζπέιαζεο θαη αζθάιεηαο. 45

46 9. Tages and Tagging Έλα tag (εηηθέηα) είλαη κηα ιέμε θιεηδί ή έλαο πεξηγξαθηθφο φξνο πνπ ζπλδέεηαη κε έλα ζηνηρείν σο έλα κέζν γηα ηαμηλφκεζε κέζσ folksonomy (ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο κε labels, tags). Σα tags επηιέγνληαη ζπλήζσο αλεπίζεκα θαη πξνζσπηθά απφ ην ζπληάθηε / δεκηνπξγφ ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη φρη σο ηκήκα θάπνηνπ ηππηθά θαζνξηζκέλνπ ζρεδίνπ ηαμηλφκεζεο. Σα tags ρξεζηκνπνηνχληαη ραξαθηεξηζηηθά ζηηο δπλακηθέο, εχθακπηεο θαη απηφκαηα παξαγφκελεο ηαμηλνκίεο Γηαδηθηχνπ γηα on-line πφξνπο φπσο αξρεία ππνινγηζηψλ, ηζηνζειίδεο, ςεθηαθέο εηθφλεο, θαη ζειηδνδείθηεο browser ζηηο θνηλσληθέο bookmarking ππεξεζίεο (social bookmarking) θαη ζηελ ηξέρνπζα γεληά ησλ browser φπσο γηα παξάδεηγκα Flock θαη Mozilla Firefox 2.0x. Γηα απηφλ ηνλ ιφγν, ην " Tagging " έρεη ζπλδεζεί κε ην θίλεκα Web 2.0. Υαξαθηεξηζηηθά, έλα αληηθείκελν είλαη ζπλδεδεκέλν κε έλα ή πεξηζζφηεξα tags, σο ηκήκα θάπνηνπ απηνκαηνπνηεκέλνπ ινγηζκηθνχ ή ζπζηήκαηνο ηαμηλφκεζεο. Σν ινγηζκηθφ παξέρεη ηηο ζπλδέζεηο (Links) κε άιια αληηθείκελα πνπ κνηξάδνληαη απηή ηελ ιέμε θιεηδί, ή αθφκα θαη κε ζπγθεθξηκέλεο ζπιινγέο tags πνπ έρνπλ ζρέζε κε απηφ πνπ ελδηαθέξεη ηνλ ρξήζηε. Απηφ επηηξέπεη πνιιαπιάζηεο "πνξείεο ζεξθαξίζκαηνο" κέζσ ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ κπνξνχλ γξήγνξα θαη εχθνια λα αιιάμνπλ απφ ηνλ δηαρεηξηζηή ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ tags, κε ειάρηζηε πξνζπάζεηα, ζρεδηαζκφ θαη νξγάλσζε. 46

47 Η ηαμηλφκεζε ησλ tag, θαη ε έλλνηα ηεο ζχλδεζεο ησλ ζπλφισλ ησλ tags κεηαμχ ησλ εμππεξεηεηψλ δηθηχσλ ή weblog, έρνπλ νδεγήζεη ζηελ άλνδν ηεο κεζφδνπ ηαμηλφκεζεο folksonomy κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ, ηεο έλλνηα ησλ θνηλσληθψλ bookmarking, θαη άιισλ κνξθψλ θνηλσληθνχ ινγηζκηθνχ. Σα κεγαιχηεξεο θιίκαθαο folksomonies πξνζπαζνχλ λα εμεηάζνπλ κεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην tagging, δεδνκέλνπ φηη νη έκπεηξνη ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ ειέγρνπλ ή αλαδεηνχλ ηελ ησξηλή ρξήζε ησλ φξσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηα tags κέζα ζε απηά ηα ζπζηήκαηα, θαη ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηα ππάξρνληα tag πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζνχλ εχθνια νη ζπλδέζεηο κε ηα ζρεηηθά ζηνηρεία. Καη' απηφ ηνλ ηξφπν, εμειηγκέλεο folksomonies θαζνξίδνπλ έλα ζχλνιν θαλφλσλ ζην tagging, κέζσ ηεο ζπλαίλεζεο νιφθιεξεο ηεο νκάδαο tagging, παξά κέζσ ρξήζεο ηππνπνηεκέλσλ πξνηχπσλ. Αλ θαη ε ρξήζε ησλ tags ζε ζχζηεκα νξγάλσζεο θάλεη ην ζχζηεκα απηφ επέιηθην θαη εχρξεζην, δελ παχνπλ λα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλα κεηνλεθηήκαηα. Έλα απφ απηά είλαη φηη δελ ππάξρεη θακία πιεξνθνξία γηα ηελ έλλνηα ή ηε ζεκαζηνινγία ελφο tag. Δπηπιένλ, ε επηινγή ησλ φξσλ tagging είλαη ηδηαίηεξα αηνκηθηζηηθή θαη πξνζσπηθή. Γηαθνξεηηθνί άλζξσπνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πνιχ δηαθνξεηηθνχο φξνπο γηα λα πεξηγξάςνπλ ηελ ίδηα έλλνηα. Αλ θαη ην «tagging» πξνάγεηαη ζπρλά σο ελαιιαθηηθή ιχζε ηεο νξγάλσζεο ζε κηα ηεξαξρία θαηεγνξηψλ, φιν θαη πεξηζζφηεξνη θαίλεηαη λα ρξεζηκνπνηνχλ on-line πφξνπο ζε έλα πβξηδηθφ ζχζηεκα, φπνπ ηα δηάθνξα αληηθείκελα νξγαλψλνληαη ζε επξείεο θαηεγνξίεο, κε ηηο ιεπηφηεξεο θαη πην αλαιπηηθέο δηαθξίζεηο ηαμηλφκεζεο λα γίλνληαη κε ηελ ρξήζε ησλ tags. 10. Podcasting Σν Podcasting είλαη ε δηαθίλεζε αξρείσλ ήρνπ ή βίληεν, φπσο ηα ξαδηνθσληθά πξνγξάκκαηα ή κνπζηθά βίληεν κέζσ Γηαδηθηχνπ, ρξεζηκνπνηψληαο ηερληθέο φπσο ε RSS ή ε Atom Syndication, ψζηε απηά λα αθνχγνληαη ζε πξνζσπηθνχο ππνινγηζηέο ή θηλεηά ηειέθσλα ή άιιεο θηλεηέο ζπζθεπέο. Ο φξνο podcast κπνξεί λα ζεκαίλεη ηαπηφρξνλα θαη ην πεξηερφκελν αιιά θαη ηε κέζνδν δηαλνκήο. Οη ηζηνζειίδεο πνπ ππνζηεξίδνπλ podcasting κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ επίζεο άκεζν download ησλ 47

48 αξρείσλ ηνπο, αιιά ε ζπλδξνκεηηθή ηξνθνδνζία ηνπ απηφκαηα πξνζθεξφκελνπ λένπ πεξηερνκέλνπ είλαη απηφ πνπ θάλεη ην podcast λα μερσξίδεη απφ έλα απιφ download ή κηα κεηαθνξά δεδνκέλσλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Η νπζία ηνπ podcasting είλαη φηη δεκηνπξγεί πεξηερφκελν γηα έλα θνηλφ πνπ αθνχεη φηαλ ζέιεη, φπνπ ζέιεη θαη φπσο ζέιεη. ΔΝΓΔΗΚΣΗΚΔ ΔΦΑΡΜΟΓΔ Τπάξρεη κηα πιεζψξα ηζηνζειίδσλ θαη εθαξκνγψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ηερλνινγίεο πνπ ζπλνςίδνληαη θάησ απφ ηνλ φξν Web 2.0. Η ηζηνζειίδα παξέρεη κηα ιεπηνκεξεηαθή θαη ηαμηλνκεκέλε θαηαγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ εξγαιείσλ θαη εθαξκνγψλ ηνπ Web

49 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Οινθιεξψλνληαο ηελ πεξηήγεζε καο γχξσ απφ ην ηελ έλλνηα ηνπ Web 2.0 θαη αλαιχνληαο ζπλνπηηθά ηηο ζεκαληηθφηεξεο ηερλνινγίεο πνπ ην ραξαθηεξίδνπλ επαλεξρφκαζηε ζην ζεκείν εθθίλεζεο πξνζπαζψληαο λα απαληήζνπκε ίζσο ζην πην θξίζηκν εξψηεκα. Σί είλαη ηειηθά ην Web 2.0 ; Γελ είλαη ιίγνη εθείλνη πνπ αληηκεησπίδνπλ ην Web 2.0 κε ζθεπηηθηζκφ. Σν ζεσξνχλ απιά σο κηα ιέμεζχλζεκα (buzzword) ρσξίο θακία ηδηαίηεξε αμία θαη πξνζθνξά. Έλα ηέρλαζκα ηνπ marketing πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζνχλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο ειιείςεη επηρεηξεκαηηθψλ κνληέισλ. Καη απηή ε άπνςε έρεη θάπνηα ινγηθή δεδνκέλνπ φηη δελ ππάξρεη θαλέλα θαζνξηζκέλν πξφηππν γηα απηά πνπ ην Web 2.0 πξαγκαηηθά ζεκαίλεη, ππνλνεί ή απαηηεί ελψ ν φξνο κπνξεί λα ζεκαίλεη ηειείσο δηαθνξεηηθά πξάγκαηα γηα δηαθνξεηηθνχο αλζξψπνπο. Ωζηφζν δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί φηη ην Web 2.0 αλαπαξηζηά κία λέα έθδνζε ηνπ Παγθφζκηνπ Ιζηνχ θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πεξηθιείεη θαη εκπεξηέρεη ηηο ηδέεο, ηηο ηερλνινγίεο θαη ηελ ηερλνγλσζία ηνπ Web 1.0. Σν Internet αλαδεηθλχεηαη ζε κηα ππνινγηζηηθή θαη «επηθνηλσληαθή» πιαηθφξκα πξσηεχνπζαο ζεκαζίαο. Σαπηφρξνλα, ν ξφινο ησλ ρξεζηψλ αλαβαζκίδεηαη, ελψ ην ινγηζκηθφ θαη παξαγφκελν πεξηερφκελν αληηκεησπίδνληαη εληειψο δηαθνξεηηθά. Οη ρξήζηεο ηνπ Web 2.0 είλαη πεξηζζφηεξν ειεχζεξνη λα επηθνηλσλνχλ, λα ζπκκεηέρνπλ, λα δεκηνπξγνχλ, λα αληαιιάζζνπλ απφςεηο θαη θάζε είδνπο πεξηερφκελν, εζηηάδνληαο ζηελ νπζία θαη ζπαηαιψληαο ιηγφηεξν ρξφλν ζηελ επίιπζε ηερληθψλ πξνβιεκάησλ ή ζηε ζπληήξεζε ηνπ πιηθνχ ή ηνπ ινγηζκηθνχ. Ο ξφινο ησλ ρξεζηψλ αλαβαζκίδεηαη θαη γίλεηαη ζαθέζηαηα πην ελεξγφο αθνχ κεηαηξέπεηαη απφ θαηαλαισηήο ζε παξαγσγφο πεξηερνκέλνπ. ια απηά ζπκβαίλνπλ ήδε ελψ ζην άκεζν κέιινλ αλακέλεηαη λα εληαζνχλ θαη λα απνηειέζνπλ «θαλφλα» ζην λέν Web. πκπεξαζκαηηθά παξαηεξνχκε φηη ν Παγθφζκηνο Ιζηφο ζπλερίδεη θαζεκεξηλά λα εμειίζζεηαη. Σν λέν θίλεκα πνπ έρεη αξρίζεη λα επηθξαηεί εκπλέεη ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ θαη εληζρχεη ηελ ειεπζεξία ησλ ρξεζηψλ. Γελ είλαη βέβαην αλ ν φξνο Web 2.0 απνηππψλεη ην κέγεζνο ηεο ηερλνινγηθήο 49

50 εμέιημεο πνπ ζπληειείηαη ζηνλ Παγθφζκην Ιζηφ, ζίγνπξα φκσο απνδίδεη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ηελ επαλάζηαζε πνπ ζπληειείηαη ζηα πιαίζηα ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο δηαδξαζηηθήο αιιειεπίδξαζεο ησλ ρξεζηψλ. Δπηηαθηηθφ ινηπφλ, ηίζεηαη ην εξψηεκα θαηά πφζν νη ηδηαίηεξεο ηερλνινγίεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 επεξεάδνπλ ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Η απάληεζε είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιε θαζψο αθελφο δελ έρεη, κέρξη ζηηγκήο, ραξηνγξαθεζεί θαη νξηνζεηεζεί ε ζπκπεξηθνξά ησλ δεκηνπξγψλ, ησλ θνξέσλ παξνρήο ππεξεζηψλ αιιά θαη ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, αθεηέξνπ ζηε λέα Web 2.0 επνρή νη παξαδνζηαθέο έλλνηεο θαη νη ξφινη ηνπ δεκηνπξγνχ-εξκελεπηή θαη ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε δείρλνπλ λα πεξηπιέθνληαη. Αο πξνζπαζήζνπκε ινηπφλ λα πξνζδηνξίζνπκε ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απφ ηελ ηζηνξία ηεο γέλλεζεο ηνπ έσο ην ζεκεξηλφ, ςεθηαθφ θφζκν. 50

51 Γεύηεπο Κεθάλαιο - Νομική Γιάζηαζη ηος Web 2.0 Διζαγωγή Η αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηνπ Web 2.0 αλακθηζβήηεηα είλαη κεγάιε θαη έρεη επηδξάζεη θαηαιπηηθά ζηε δηακφξθσζε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιή λα πνχκε πσο νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0, πιελ ησλ επηκέξνπο δεηεκάησλ πνπ ζέηνπλ, ζίγνπλ ηνλ ππξήλα ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ακθηζβεηνχλ αθφκε θαη ηελ ίδηα ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ. Ωζηφζν, πξηλ πεξάζνπκε ζηα δεηήκαηα δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο21 ζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο, ηελ έληαζε ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη αιιά θαη ηε ζηάζε ηνπ λνκνζέηε απέλαληη ζηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, ζθφπηκν θξίλεηαη λα γίλεη αθελφο κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζεκαληηθφηεξσλ εμειίμεψλ ηνπ ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν αθεηέξνπ κία πξνζπάζεηα εξκελεπηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνθεηκέλνπ λα δηεπθξηληζζεί ν ξφινο ηνπ δεκηνπξγνχ, ηα δηθαηψκαηά ηνπ αιιά θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα. 21 χκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 18 ηνπ άξζξνπ 8 ηνπ 2557/1997: «O δηεζλήο φξνο "propriété intellectuelle (intellectual property)" απνδίδεηαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα κε ηνλ φξν "δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία" θαη πεξηιακβάλεη ηφζν ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία (propriété littéraire et artistique ή droit d auteur, copyright) θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, φζν θαη ηε βηνκεραληθή ηδηνθηεζία (propriété industrielle, industrial property), φπσο εθεπξέζεηο θαη ζήκαηα». Ωζηφζν δεδνκέλνπ φηη ε ρξήζε ηνπ φξνπ «δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία» δελ είλαη ηφζν επξέσο δηαδεδνκέλε ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο θαη λνκνινγίαο, απνθαζίζηεθε γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζηελ «δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία» λα γίλεηαη ελαιιαθηηθά κε ηελ ρξήζε ησλ φξσλ «δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία» ή «πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία». 51

52 Ηζηοπική Δξέλιξη ηος Γικαίος Πνεςμαηικήρ Ηδιοκηηζίαρ 22,23,24 Η αλάγθε ζέζπηζεο θαλφλσλ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αλάγεηαη ζηα κέζα ηνπ 15 ν αηψλα σο ζπλάξηεζε πιήζνπο παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε: 1. Σε δπλακηθή είζνδν ζην ηζηνξηθφ πξνζθήλην ηεο αζηηθήο ηάμεο, ε νπνία επηζπκεί λα θπξηαξρήζεη πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά θαη επνκέλσο αλαδεηεί ηξφπνπο γηα ηελ γξήγνξε δηάδνζε ηφζν ησλ ηδεψλ φζν θαη ησλ αγαζψλ ηεο. 2. Σελ ηερλνινγηθή πξφνδν θαη ηδηαίηεξα ηελ αλαθάιπςε ηεο ηππνγξαθίαο, ε νπνία θαζηζηά γηα πξψηε θνξά εθηθηή ηε καδηθή επηθνηλσλία. 3. Σελ αλάγθε εμαηνκηθεπκέλεο πξνζηαζίαο επί ησλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ πνπ δίλνπλ κνλνπσιηαθή ζέζε ζηνλ δεκηνπξγφ ηνπο. 4. Σνλ άπιν ραξαθηήξα ησλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ επξεία δηάδνζή ηνπο θαη δπζθνιεχεη ηνλ έιεγρν θαη ηε δηαρείξηζε ηνπο, ηδηαίηεξα έμσ απφ ηα φξηα ηεο εθάζηνηε γεσγξαθηθήο επηθξάηεηαο. Σα αλσηέξσ νδεγνχλ, γηα πξψηε θνξά, ζηελ απνλνκή απφ ην θξάηνο πξνλνκίσλ ζε ηππνγξάθνπο, εθδφηεο (θαη αξγφηεξα θαη ζε δεκηνπξγνχο) αξρηθά ζηε Βελεηία θαηά ην έηνο 1469, θαη ζηε ζπλέρεηα θαη ζε άιια επξσπατθά θξάηε. Σα πξνλφκηα απηά εμαζθαιίδνπλ ηε κνλνπσιηαθή ρξεζηκνπνίεζε ηεο ηππνγξαθίαο γηα έλα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη απνηεινχλ ηνλ πξψην κεραληζκφ πξνζηαζίαο, φρη ηφζν ηνπ δεκηνπξγνχ απηνχ θαζαπηνχ, φζν κάιινλ ηεο νηθνλνκηθήο ηνπ επέλδπζεο 25. Η πξψηε λνκνζεηηθή απφπεηξα αλαγλψξηζεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγφ ήηαλ ην αγγιηθφ Copyright Act ηνπ 1709, φπνπ απέλεκε απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα ζην Dr. Peter Drahos, University of London, Herchel Smith Senior Fellow, Queen Mary Intellectual Property Research Institute, THE UNIVERSALITY OF INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS:ORIGINS AND DEVELOPMENT, 1996 Καιιηλίθνπ, Γ. Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αηψλα, Αζήλα,

53 δεκηνπξγφ επί ηνπ έξγνπ ηνπ, γηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή δηάξθεηα κε δπλαηφηεηα πεξαηηέξσ δηεχξπλζεο. ηε ζπλέρεηα, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο αλαγλσξίζηεθε ην ζεκειίσζεο δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ επί ηνπ έξγν ηνπ. πλεπεία απηνχ ήηαλ ε ζέζπηζε δχν λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ, θαηά ηα έηε 1791 θαη 1793 αληίζηνηρα, ελψ αθνινχζεζαλ θαη πιήζνο άιισλ θεηκέλσλ, ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξα εθείλα ησλ ΗΠΑ θαηά ην έηνο 1790 θαη ηεο Γεξκαλίαο ην Η ζπγθεθξηκέλε πεξίνδνο ραξαθηεξίδεηαη σο εδαθική περίοδος, δηέπεηαη απφ ηελ αξρή ηεο εδαθηθφηεηαο [territoriality principle] 26 θαη θαηά ζπλέπεηα δελ εμαζθαιίδεη ζηα θξάηε θακία δηεζλή πξνζηαζία πέξα απφ ηα φξηα ηεο εθάζηνηε γεσγξαθηθήο επηθξάηεηαο. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηνπο ηδηνθηήηεο δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ζεκαληηθφηεξα εθείλα ηεο πεηξαηείαο 27 θαη ηνπ free-riding 28. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ ην νπνίν, ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα, ήξζε αληηκέησπν κε ην γεγνλφο φηη ηα έξγα πιεζψξαο ζπγγξαθέσλ ηνπ (φπσο π.ρ. ηνπ Νηίθελο) αλαπαξάγνληαλ ζην εμσηεξηθφ (θπξίσο ζηελ Ακεξηθή) ρσξίο άδεηα θαη ρσξίο λα εηζπξάηηνληαη ηα ζρεηηθά δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο. Σν Ηλσκέλν Βαζίιεην αληέδξαζε, κε ηηο Πξάμεηο ηνπ 1838 θαη 1844, κε ηηο νπνίεο ιήθζεθαλ κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ έξγσλ πνπ δεκνζηεχνληαλ γηα πξψηε θνξά, εθηφο ηεο επηθξάηεηαο ηνπ. Οη πξάμεηο απηέο πηνζεηνχζαλ κηα ζηξαηεγηθή ακνηβαηφηεηαο. Ξέλα έξγα ζα απνιάκβαλαλ αλάινγεο πξνζηαζίαο εληφο ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα παξέρνληαλ εθ κέξνπο ηνπ αληηζπκβαιιφκελνπ θξάηνπο εγγπήζεηο γηα αλάινγε πξνζηαζία ησλ έξγσλ ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ. Η ελ ιφγσ λνκνζεηηθή ξχζκηζε απνηέιεζε ην έλαπζκα γηα ην πέξαζκα ζηελ επφκελε θάζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηελ επνλνκαδφκελε διεθνή περίοδο. Έηζη Η ζπγθεθξηκέλε αξρή, νπνία έρεη ηηο βάζεηο ηεο ζηελ αξρή εζληθήο/θξαηηθήο θπξηαξρίαο παξέρεη ζε θάζε θξάηνο ην δηθαίσκα λα έρεη ηελ πιήξε δηθαηνδνζία εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηνπ αιιά ηαπηφρξνλα εκπεξηέρεη ηελ αληίζηνηρε ππνρξέσζε, απηφ λα κελ παξεκβαίλεη ζην δηθαίσκα άιισλ θξαηψλ λα αζθνχλ ηε δηθαηνδνζία ηνπο ζηηο δηθέο ηνπο επηθξάηεηεο. Ωο πεηξαηεία ζηα πιαίζηα ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο λνείηαη ε ρσξίο άδεηα εκπνξηθή αλαπαξαγσγή θαη δηαλνκή ηνπ πξσηνηχπνπ. ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία, ζηηο ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, ζηελ ςπρνινγία θαη ζηελ πνιηηηθή επηζηήκε, free-rider θαιείηαη θάπνηνο φηαλ θαηαλαιψλεη έλα αγαζφ ρσξίο λα θαηαβάιιεη γη απηφ ηε λφκηκε απνδεκίσζε ή θαηαβάιινληαο κέξνο κφλν ηεο λφκηκεο απνδεκίσζεο. ηα πιαίζηα ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ην free-riding παίξλεη ηε κνξθή ηεο αληηγξαθήο ηνπ πξσηφηππνπ ρσξίο άδεηα ηνπ δεκηνπξγνχ. 53

54 ινηπφλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα, ηα θξάηε άξρηζαλ λα εκθαλίδνπλ έλα ζπλερψο απμαλφκελν ελδηαθέξνλ γηα ην ελδερφκελν δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωο εθ ηνχηνπ, άξρηζαλ λα θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο δηκεξείο ζπκβάζεηο. Η ελ ιφγσ ηαθηηθή, θαηά ηνλ 19 νπ αηψλα, ππήξμε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζην βαζκφ πνπ ζπλέβαιε ζηελ εδξαίσζε ηεο αληίιεςεο φηη ζα έπξεπε λα ππάξμεη δηεζλήο ελαξκφληζε. ηαζκφ γηα ηελ εμέιημε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνηέιεζε η σνθήκη ηης Βέρνης 29, ε νπνία ππεγξάθε ην 1886, θαη αθνξνχζε ζηελ πξνζηαζία ησλ θαιιηηερληθψλ θαη ινγνηερληθψλ έξγσλ. Η πλζήθε απηή, πνπ απέθηεζε παγθφζκην ραξαθηήξα, φπσο καξηπξνχλ ηα 164 ζπκβαιιφκελα κέξε ηεο, ζηεξίδεηαη ζηε αξρή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο σο πξνο ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε, ε νπνία ζηε νπζία εμνκνηψλεη, σο πξνο ην βαζκφ πξνζηαζίαο πνπ πξέπεη λα απνιακβάλνπλ, ηα έξγα αιινδαπψλ δεκηνπξγψλ κε ηα αληίζηνηρα έξγα εζληθψλ δεκηνπξγψλ. Πξφθεηηαη γηα κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πλζήθεο, γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ε νπνία, κέρξη θαη ζήκεξα, απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν γηα ηε δηεζλή πξνζηαζία ηνπ έξγνπ ησλ δεκηνπξγψλ. ε ζπλέρεηα ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο, ν 20 νο αηψλαο ζεκαηνδφηεζε ηε ζχλαςε πιεζψξαο δηεζλψλ ζπκθσληψλ ζην ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Αμηνζεκείσηε είλαη η σνθήκη ηης Ρώμης γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ θαη ησλ ξαδηνηειενπηηθψλ νξγαληζκψλ ηνπ 1961, ε νπνία απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ 30 ζε δηεζλέο επίπεδν. Η ζχλαςε δηεζλψλ ζπλζεθψλ ζηνλ ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζπλνδεχηεθε θαη απφ ηελ εκθάληζε Γηεζλψλ Οξγαλσηηθψλ Μνξθσκάησλ, κε πην ζεκαληηθφ εμ απηψλ ηελ Έλσζε Γηεζλψλ Γξαθείσλ γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο (Bureaux Internationaux Réunis pour la Protection de la Ο δηθαηνχρνο ζπγγεληθνχ δηθαηψκαηνο (θσλνγξαθηθέο εηαηξίεο, κνπζηθνί, ηξαγνπδηζηέο) δελ έρεη δηθαίσκα λα δψζεη άδεηα γηα ηε ρξήζε ησλ έξγσλ. Σελ άδεηα δίλεη κφλν ν δεκηνπξγφο ηνπο. Ο δηθαηνχρνο ζπγγεληθνχ δηθαηψκαηνο έρεη δηθαίσκα κφλνλ λα απαηηήζεη απφ ηνπο ρξήζηεο ηνπ ερνγξαθήκαηνο εχινγε ακνηβή. Βιέπε θαη άξ. 46, 47, 49 ηνπ λ.2121/

55 Propriété Intellectuelle) γλσζηή κε ην γαιιηθφ αθξσλχκην BIRPI, ε νπνία ηδξχζεθε ην 1893 κε ζθνπφ ηε αμηνινγηθή εθαξκνγή θαη δηαρείξηζε ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Λνγνηερληθψλ θαη Καιιηηερληθψλ Έξγσλ θαη ηεο πξνγελέζηεξεο πλζήθεο ηνπ Παξηζηνχ γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Βηνκεραληθήο Ηδηνθηεζίαο. Σελ BIRPI αληηθαηέζηεζε κε ηελ ίδξπζε ηνπ ην 1967 ν Παγκόζμιος Οργανιζμός Διανοηηικής Ιδιοκηηζίας (WIPO - ΠΟΔΙ). πσο ξεηά αλαθέξεηαη ζην άξζξν 3 ηεο ηδξπηηθήο ηνπ πλζήθεο, ζηφρνο ηνπ ΠΟΓΙ είλαη "λα πξνσζήζεη ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δηεζλψο". Απφ ην 1974 θαη κεηά ν ΠΟΓΙ ηειεί ππφ ηελ επνπηεία ηνπ ΟΗΔ. Σελ πεξίνδν εθείλε, ηα θπξίαξρα θξάηε είραλ ζπκθσλήζεη επί νξηζκέλσλ ζεκειησδψλ αξρψλ, δηαηεξψληαο σζηφζν κεγάιν βαζκφ δηαθξηηηθήο επρέξεηαο αλαθνξηθά κε ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηνπο ηδηνθηεζίαο. Δπηπιένλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεζλνχο πεξηφδνπ, ε αλνρή, ζηηο πεξηπηψζεηο freeriding ήηαλ ηδηαίηεξα κεγάιε θαζψο, ν κφλνο κεραληζκφο επηβνιήο θπξψζεσλ, ζην πιαίζην ησλ δηαθφξσλ επί ησλ ζπλζεθψλ γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, ήηαλ ε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζην Γηεζλέο Γηθαζηήξην. Η θαηάζηαζε άξρηζε λα δηαθνξνπνηείηαη φηαλ έγηλε αληηιεπηφ φηη δηαθπβεχνληαη ζνβαξά εκπνξηθά θαη νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ησλ ρσξψλ, φπσο εθείλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κνπζηθή θαη θαιιηηερληθή βηνκεραλία αιιά θαη άιινπο, ηδηαίηεξα επηθεξδήο θιάδνπο (π.ρ. ε θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία ζηηο Η.Π.Α.) Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, νη ΗΠΑ αλαδηακφξθσζαλ ην εκπνξηθφ ηνπο δίθαην πξνθεηκέλνπ λα ζέζνπλ ζε ηζρχ κηα ζεηξά δηκεξψλ ζηξαηεγηθψλ επηβνιήο κέηξσλ ελαληίνλ ησλ ρσξψλ πνπ ζεσξνχζαλ φηη είηε δηέζεηαλ αλεπαξθή κέηξα πξνζηαζίαο είηε δελ εθάξκνδαλ επαξθψο ηα ππάξρνληα κέηξα. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ηξνπνπνίεζαλ, αξρηθά ην 1984 θαη εθ λένπ ην 1988, ηνλ Δκπνξηθφ Νφκν θαη πεξηέιαβαλ ηε δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία ζηε δηαδηθαζία ηνπ Κεθαιαίνπ 301. χκθσλα κε ηε δηαδηθαζία απηή ε αξκφδηα Τπεξεζία Πξνεδξηθνχ Δθπξνζψπνπ Δκπνξίνπ ησλ ΗΠΑ εληφπηδε ηηο παξαβαηηθέο ρψξεο, αμηνινγνχζε ην βαζκφ θαηάρξεζεο επί ησλ ακεξηθάληθσλ ζπκθεξφλησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη εξρφηαλ ζε επαθή καδί ηνπο κε ζθνπφ ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Αλ εληέιεη νη ελέξγεηεο απηέο δελ έθεξλαλ ην επηδησθφκελν απνηέιεζκα, νη ΗΠΑ κπνξνχζαλ λα πξνβνχλ ζηελ επηβνιή 55

56 εκπνξηθψλ θπξψζεσλ. Έηζη, νη εκπιεθφκελεο ρψξεο ζηε δηαδηθαζία 301, ήξζαλ αληηκέησπεο κε κηα απιή αιήζεηα. Δθφζνλ παξέιεηπαλ λα πάξνπλ κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζχληνκα ζα έξρνληαλ αληηκέησπεο κε ηα αληίπνηλα ησλ ΗΠΑ. Οη ελέξγεηεο απηέο έθεξαλ ζην πξνζθήλην ηελ ιεγφκελε Σξίηε Πεξίνδν ζηαζκφ ζηελ εμέιημε ηνπ δηθαίνπ πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηε ιεγφκελε Παγκόζμια Περίοδο. ηελ πλδηάζθεςε Τπνπξγψλ, ζην Punta del Este, ηνλ επηέκβξην ηνπ 1986, θαηά ηε ζπλεδξίαζε πνπ άλνημε ην Γχξν εκπνξηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ηεο Οπξνπγνπάεο, ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζπκπεξηιήθζεθε ζηελ αηδέληα ησλ ππφ δηαπξαγκάηεπζε ζεκάησλ, κε πξσηνβνπιία ησλ ΗΠΑ αιιά θαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Δπξψπεο, ηνπ Καλαδά θαη ηεο Ιαπσλίαο. Δπηά-κεζη ρξφληα αξγφηεξα ζην Μαξαθέο, ζηηο 15 Απξηιίνπ 1994, ν Γχξνο ηεο Οπξνπγνπάεο έθιεηλε κε ηελ ππνγξαθή, απφ πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο, ηεο πνιπκεξνχο πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ, ηκήκα ηεο νπνίαο ππήξμε θαη η σμθωνία για ηα δικαιώμαηα Διανοηηικής Ιδιοκηηζίας ζηον ηομέα ηοσ Εμπορίοσ (Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights), ε επνλνκαδφκελε πκθσλία TRIPS. Απηή θαιχπηεη φιν ην θάζκα ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη επίθεληξν ηεο, ζε αληίζεζε κε πλζήθε ηεο Βέξλεο, δελ είλαη ν δεκηνπξγφο θαη ην έξγν ηνπ, αιιά ε πξνζηαζία ηεο ειεπζεξίαο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. Δπηπιένλ, ε ζπκθσλία TRIPS είλαη δεζκεπηηθή γηα φια ηα κέιε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ). Γελ ππάξρεη θαλέλαο ηξφπνο γηα έλα θξάηνο πνπ επηζπκεί λα γίλεη ή λα παξακείλεη κέινο ηνπ πνιπκεξνχο ζπζηήκαηνο εκπνξίνπ λα παξαθάκςεη ηε ζπκθσλία TRIPS. Σέινο, ζε ζπλέρεηα ηεο ζπκθσλία TRIPS, ην Γεθέκβξην ηνπ 1996 ζπλήθζεζαλ δχν αθφκα ζπλζήθεο ππφ ηελ επνπηεία ηνπ ΠΟΓΙ, νη νπνίεο απνηεινχλ ιίγν-πνιχ απάληεζε ζηελ απαίηεζε γηα αλαβάζκηζε ηνπ πθηζηάκελνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ελφςεη ησλ ηαρέσλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ ησλ ζρεηηδφκελσλ κε ηελ αλάπηπμε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ησλ δηθηχσλ θαη ηεο αλάδπζεο ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο. Οη ΗΠΑ απνηέιεζαλ γηα άιιε κηα θνξά κηα απφ ηηο θηλεηήξηεο δπλάκεηο γηα ηελ σπογραθή ηης σνθήκης ΠΟΔΙ για ηοσς Ερμηνεσηές και ηα θωνογραθήμαηα (WPPT) και ηης σνθήκης ΠΟΔΙ για ηην πνεσμαηική ιδιοκηηζία (WCT), ηων γνωζηών δηλαδή και ως σνθηκών Internet. Οη ζπγθεθξηκέλεο 56

57 πλζήθεο αθελφο επηβεβαηψλνπλ ηελ ηζρχ ησλ παξαδνζηαθψλ δηθαησκάησλ ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη αθεηέξνπ πξνζπαζνχλ λα ραξηνγξαθήζνπλ ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηε ςεθηαθή επνρή. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ είλαη επξέσο γλσζηέο σο ζπλζήθεο Internet. Οη πξναλαθεξφκελεο πλζήθεο θαζηζηνχλ ηνπο βαζηθνχο «ππιψλεο» θαη απνηεινχλ ην δηεζλέο λνκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωζηφζν, επηηαθηηθή θξίλεηαη ε αλάγθε πεξαηηέξσ βειηίσζεο θαη επέθηαζεο ησλ ππαξρνπζψλ ξπζκίζεσλ, ρσξίο φκσο λα δηαθπβεπηεί ε αζθάιεηα ηνπ ελφο δηθαηηθνχ ζπζηήκαηνο έλαληη ησλ άιισλ. Άιισζηε ην δηεζλέο ξπζκηζηηθφ πιαίζην ζα πξέπεη λα έρεη σο ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε ηεο πξνζηαζία φισλ ησλ έξγσλ θαη δεκηνπξγψλ ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη ζπλεπψο πξνο ηελ απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα πξέπεη λα ζηξαθνχλ θαη νη φπνηεο πξνζπάζεηεο. Οι Βαζικοί Νομοθεηικοί «Πςλώνερ» ηηρ Πνεςμαηικήρ Ηδιοκηηζίαρ 31,32. θφπηκν θξίλεηαη, ζηε ζπλέρεηα, λα παξνπζηαζηνχλ ηα ζεκαληηθφηεξα λνκνζεηήκαηα ηα νπνία έρνπλ δηακνξθψζεη ην ζεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο ζε δηεζλέο, θνηλνηηθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Α) Οι Γιεθνείρ ςνθήκερ Οη ζεκαληηθφηεξεο Γηεζλείο πλζήθεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ είλαη: 1) ε χκβαζε ηεο Βέξλεο, β) ε χκβαζε ηεο Ρψκεο, γ) ε πκθσλία TRIPS θαη δ) νη πλζήθεο Internet. 1. Ζ Γιεθνήρ ύμβαζη ηηρ Βέπνηρ 33 Οη πξψηεο απφπεηξεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε δηεζλέο επίπεδν εληνπίδνληαη ζηα κέζα πεξίπνπ ηνπ 19 νπ αηψλα, θαη έρνπλ ηε Καιιηλίθνπ. Γ, Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία θαη πγγεληθά Γηθαηψκαηα, Γίθαην θαη Οηθνλνκία, Π.Ν. άθθνπιαο, Αζήλα 2008, ζει θαη WIPO Intellectual Property Handbook: Policy, Law and Use, Chapter 5 - International Treaties and Conventions on Intellectual Property,

58 κνξθή δηκεξψλ ζπκθσληψλ νη νπνίεο πξνέβιεπαλ ηελ ακνηβαία αλαγλψξηζε δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κεηαμχ θξαηψλ. Ωζηφζν, νη πεξηζζφηεξεο εμ απηψλ δελ ήηαλ νχηε πιήξεηο, νχηε νκνηφκνξθεο. Η αλάγθε γηα έλα νκνηφκνξθν ζχζηεκα απνηέιεζε ηνλ θηλεηήξην κνριφ γηα ηελ δηακφξθσζε θαη ππνγξαθή ζηηο 9 επηεκβξίνπ ηνπ 1886, ηεο Γιεθνούρ ύμβαζηρ ηηρ Βέπνηρ για ηην Πποζηαζία ηων Λογοηεσνικών και Καλλιηεσνικών έπγων. Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο απνηειεί ηελ παιαηφηεξε δηεζλή ζπλζήθε ζηνλ ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Πξφθεηηαη γηα κηα αλνηθηή ζπλζήθε πνπ ζηνρεχεη ζηελ πξνζηαζία, θαηά ηνλ πιένλ απνηειεζκαηηθφ θαη νκνηφκνξθν ηξφπν, ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ επί ησλ ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ ηνπο έξγσλ. Η ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε ηειεί ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο (ΠΟΓΙ) θαη φπσο ξεηά αλαθέξεη ην πξψην άξζξν ηεο Οη ρψξεο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ε παξνχζα χκβαζε ζπληζηνχλ κηα Έλσζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ επί ησλ ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ ηνπο έξγσλ. Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο ππέζηε αξθεηέο αλαζεσξήζεηο πξνηνχ ιάβεη ηε ζεκεξηλή ηεο κνξθή, πάληα κε γλψκνλα ηε βειηίσζε ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο πξνζηαζίαο πνπ απηή παξέρεη θαη πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο αλάγθεο ησλ δεκηνπξγψλ γηα επέθηαζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, ελφςεη ησλ ηαρέσλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ θαη ησλ λέσλ αλαγθψλ πνπ απηέο γελλνχλ. Η πξψηε ζεκαληηθή αλαζεψξεζε ήηαλ απηή ηνπ Βεξνιίλνπ ην 1908, θαη αθνινχζεζαλ απηέο ηεο Ρψκεο ην 1928, ησλ Βξπμειιψλ ην 1948, ηεο ηνθρφικε ην 1967 θαη ηνπ Παξηζηνχ ην Οη δχν ηειεπηαίεο ζηφρεπαλ κεηαμχ άιισλ ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ζπλζήθεο απφ ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Παξάιιεια, ε Αλαζεψξεζε ηεο ηνθρφικεο απνζθνπνχζε ζε κηα επηθαηξνπνίεζε ηεο ζχκβαζεο ελφςεη ηεο ξαγδαίαο αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ πνπ απηή ζπλεπαγφηαλ. Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο ζηεξίδεηαη ζηηο αθφινπζεο βαζηθέο αξρέο νη νπνίεο δηαηππψλνληαη ξεηά ζην άξζξν 5 απηήο: 58

59 (Α) Αξρή ηεο «εζληθήο κεηαρείξηζεο»: χκθσλα κε ηελ ελ ιφγσ αξρή, έξγα πνπ πξνέξρνληαη απφ έλα απφ ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε, δειαδή έξγα ν δεκηνπξγφο ησλ νπνίσλ είλαη ππήθννο ελφο απφ ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε ή ηα νπνία δεκνζηεχζεθαλ γηα πξψηε θνξά ζε έλα απφ ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε, απνιακβάλνπλ ηελ ίδηα πξνζηαζία, ζε θάζε έλα απφ ηα ππφινηπα ζπκβαιιφκελα θξάηε, κε απηή πνπ παξέρεηαη απφ απηά ζε έξγα δηθψλ ηνπο ππεθφσλ. (Β) Αξρή ηεο «πξνζηαζίαο ρσξίο δηαηππψζεηο»: χκθσλα κε ηελ ελ ιφγσ αξρή, ε πξνζηαζία πνπ απνιακβάλνπλ ηα έξγα είλαη αλεμάξηεηε απφ δηαηππψζεηο, παξέρεηαη δειαδή πξσηνγελψο θαη απηνδηθαίσο κε ηε δεκηνπξγία ηνπ έξγνπ. (Γ) Αξρή ηεο «αλεμαξηεζίαο ηεο πξνζηαζίαο»: χκθσλα κε ηελ ελ ιφγσ αξρή, ε πξνζηαζία πνπ απνιακβάλνπλ ηα έξγα είλαη αλεμάξηεηε απφ ηελ χπαξμε πξνζηαζίαο ζηε ρψξα πξνειεχζεσο ηνπ δεκηνπξγνχ. Πέξα απφ ηηο βαζηθέο απηέο αξρέο, απφ έλα ζπλδπαζκφ δηαηάμεσλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζην θείκελν ηεο ζπλζήθεο, πξνθχπηεη φηη εμαζθαιίδεη ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε θαη έλα ειάρηζην φξην πξνζηαζίαο φηαλ ε εζληθή ηνπο λνκνζεζία, κε βάζε ηελ αξρή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο, δελ ηνπο εμαζθαιίδεη κεγαιχηεξε πξνζηαζία. Οη θξηζηκφηεξεο δηαηάμεηο είλαη νη αθφινπζεο: - Άξζξν 2, παξ.1: Σν άξζξν απηφ παξέρεη κηα ελδεηθηηθή απαξίζκεζε ησλ πξνζηαηεπφκελσλ έξγσλ αθήλνληαο λα ελλνεζεί φηη κπνξνχλ λα ππαρζνχλ ζηελ έλλνηα ηνπ έξγνπ θαηά ηα νξηδφκελα ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε θαη άιια, πιελ απηψλ πνπ ξεηά αλαθέξνληαη ζε απηφ. Σν πιενλέθηεκα πνπ παξέρεη απηή ε ελδεηθηηθή απαξίζκεζε είλαη φηη αθήλεη πεξηζψξηα γηα ηελ αλαγλψξηζε λέσλ εηδψλ έξγσλ πνπ ελδέρεηαη λα πξνθχςνπλ, εμαηηίαο ηεο δηαξθνχο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο ηελ χπαξμε απηήο ηεο δπλαηφηεηαο νθείιεηαη θαη ε κεηέπεηηα ξεηή αλαγλψξηζε ησλ πξνγξακκάησλ Η/Τ σο ινγνηερληθψλ έξγσλ θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 2 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο (άξζξν 10, παξάγξαθνο 1 ηεο πκθσλίαο TRIPS θαη άξζξν 4 ηεο πλζήθεο WCΣ). 59

60 - Άξζξν 6 δηο παξ.1 θαη παξ.2: Σν άξζξν απηφ αλαγλσξίδεη ην εζηθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ην νπνίν δηεπθξηλίδεη φηη δηαηεξείηαη κεηά ην ζάλαην ηνπ θαη ηζρχεη ηνπιάρηζηνλ φζν δηαξθεί ην πεξηνπζηαθφ ηνπ δηθαίσκα. - Άξζξα 7 θαη 7 δηο: Σα άξζξα απηά ξπζκίδνπλ ηα ζρεηηθά κε ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο φπνπ, ζχκθσλα κε ην γεληθφ θαλφλα, θαιχπηεη φιε ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη εθηίλεηαη κέρξη θαη 50 έηε απφ ην ζάλαηφ ηνπ. Γηαθνξεηηθή ξχζκηζε πξνβιέπεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο φπσο γηα ηα αλψλπκα θαη ςεπδψλπκα έξγα θαζψο θαη ηα θσηνγξαθηθά έξγα θαη ηα έξγα εθαξκνζκέλσλ ηερλψλ. ε θάζε πεξίπησζε, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηηο ρψξεο ηεο Έλσζεο, λα αλαγλσξίζνπλ κεγαιχηεξε δηάξθεηα πξνζηαζίαο απφ απηήλ πνπ πξνβιέπεηαη ζηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο. Η δηάξθεηα πξνζηαζίαο νξηνζεηείηαη απφ ην εθάζηνηε εζληθφ δίθαην θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ απηή είλαη δηαθνξεηηθή απφ ηε δηάξθεηα πνπ ηζρχεη ζηε ρψξα πξνέιεπζεο ηνπ έξγνπ, εθαξκφδεηαη ε αξρή ηεο ζχγθξηζεο ησλ δηαξθεηψλ πξνζηαζίαο 35, γεγνλφο σζηφζν πνπ ζπληζηά απφθιηζε απφ ηνλ θαλφλα ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο. - Άξζξν 9: Σν ζπγθεθξηκέλν άξζξν αλαγλσξίδεη ζηνπο δεκηνπξγνχο ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ηελ αλαπαξαγσγή ησλ έξγσλ ηνπο κε νπνηνδήπνηε ηξφπν θαη νπνηαδήπνηε κνξθή, αθήλνληαο ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ ηε ζέζπηζε πεξηνξηζκψλ, ζε νξηζκέλεο εηδηθέο πεξηπηψζεηο, ππφ ηνλ φξν φηη ε αλαπαξαγσγή απηή δε βιάπηεη ηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ, νχηε πξνθαιεί αδηθαηνιφγεηε βιάβε ζηα λφκηκα ζπκθέξνληα ηνπ δεκηνπξγνχ. Με άιια ιφγηα ε ζέζπηζε πεξηνξηζκψλ εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ ππφθεηηαη ζην απνθαινχκελν «ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ». χκθσλα κε απηφ ηπρφλ ζεζπηδφκελνη πεξηνξηζκνί πξέπεη: α) λα αλαθέξνληαη ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο, β) λα κελ βιάπηνπλ ηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ θαη γ) λα κελ πξνθαινχλ αδηθαηνιφγεηε βιάβε ζηα λφκηκα ζπκθέξνληα ηνπ δεκηνπξγνχ. Η ρξήζε ηεο έθθξαζεο κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν θαη νπνηαδήπνηε κνξθή ζπλέβαιε απνηειεζκαηηθά ζηε δπλαηφηεηα απηφκαηεο 35 χκθσλα κε ηελ αξρή απηή ε δηάξθεηα ζηε ρψξα φπνπ δεηείηαη ε πξνζηαζία δελ ππεξβαίλεη ηε δηάξθεηα πνπ νξίδεηαη ζηε ρψξα πξνέιεπζεο, εθηφο αλ ππάξρεη αληίζεηε ξχζκηζε ζηε λνκνζεζία ηεο ρψξαο φπνπ δεηείηαη ε πξνζηαζία (άξζξν 7 8 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο Βέξλεο). 60

61 αλαγσγήο ηνπ δηθαηψκαηνο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαζψο έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζπκπεξίιεςεο, ηεο πξάμεο ηεο δεκηνπξγίαο αληηγξάθσλ ζε ή απφ ςεθηαθή κνξθή, ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ άξζξνπ. Απφ ηε ζχληνκε απηή παξάζεζε ησλ θξηζηκφηεξσλ ζεκείσλ ηεο πλζήθεο, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη πξφθεηηαη γηα έλα εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ λνκνζέηεκα πνπ δηαδξακάηηζε πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηε κεηέπεηηα δηακφξθσζε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. 2. Ζ Γιεθνήρ ύμβαζη ηηρ Ρώμηρ 36 Η αλάπηπμε, ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, ηεο βηνκεραλίαο θσλνγξαθεκάησλ (θηλεκαηνγξάθνο, ξαδηφθσλν θ.ι.π.) ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εμειίμεηο ζε ηερλνινγηθφ επίπεδν θαη ηεο ζπλεπαγφκελεο δπλαηφηεηαο αλαπαξαγσγήο ησλ έξγσλ ηεο κνπζηθήο θαη γεληθφηεξα ηεο θαιιηηερληθήο βηνκεραλίαο ρσξίο ζεκαληηθφ θφζηνο, επηβάξπλε ζεκαληηθά ηνπο δεκηνπξγνχο - θαιιηηέρλεο θαη νδήγεζε ζηε ιήςε κέηξσλ ηα νπνία απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα απηφ πνπ νλνκάδνπκε ζήκεξα πξνζηαζία ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ. Η πξψηε δηεζλήο αλαγλψξηζε ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ έγηλε κε ηε Διεθνή ύμβαζη ηης Ρώμης για ηην Προζηαζία ηων Ερμηνεσηών ή Εκηελεζηών Καλλιηετνών, ηων Παραγωγών Φωνογραθημάηων και ηων Οργανιζμών Ραδιοηηλεόραζης πνπ ππεγξάθε ζηε Ρψκε ζηηο 26 Οθησβξίνπ 1961 θαη ε νπνία δελ έρεη αλαζεσξεζεί έθηνηε. Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Ρψκεο ραξαθηεξίδεηαη σο καινοηόμος σνθήκη, θαζψο πξνέβε ζηε ζέζπηζε δηεζλψλ θαλφλσλ πξνζηαζίαο ησλ θαιιηηερλψλ, παξαγσγψλ θαη ξαδηνηειενπηηθψλ νξγαληζκψλ, ζε κηα επνρή πνπ ειάρηζηεο ρψξεο είραλ θξνληίζεη λα ζπκπεξηιάβνπλ ηέηνηα κέηξα πξνζηαζίαο ζηα εζληθά λνκνζεηηθά ηνπο πιαίζηα. Μάιηζηα, ε ππνρξέσζε πνπ εκπεξηέρεηαη ζε απηή γηα ηελ αλαγλψξηζε ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ θαη ζηηο ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ ζπληζηά θαη ην βαζηθφηεξν ιφγν γηα ηελ απξνζπκία νξηζκέλσλ θξαηψλ λα πξνζρσξήζνπλ ζε απηή, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξν φισλ ην παξάδεηγκα ησλ Η.Π.Α

62 Η ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε, φπσο καξηπξά θαη ην φλνκά ηεο, εζηηάδεη ζηελ πξνζηαζία ηξηψλ θαηεγνξηψλ δηθαηνχρσλ, ήηνη α) ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, β) ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ θαη γ) ησλ νξγαληζκψλ ξαδηνηειεφξαζεο, έρνληαο σζηφζν σο γλψκνλα λα κελ πξνζβάιεη αιιά νχηε θαη λα επεξεάζεη ην δηθαίσκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ησλ δεκηνπξγψλ. Η πξνηεξαηφηεηα πνπ δίλεηαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνδεηθλχεηαη έκπξαθηα απφ δχν ζηνηρεία: α) Απφ ηε ιεγφκελε ξήηξα δηαζθάιηζεο πνπ εκπεξηέρεη ε ζπγθεθξηκέλε ζχκβαζε θαη β) απφ ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα κηα θιεηζηή ζχκβαζε. Πην αλαιπηηθά, φπσο ξεηά αλαθέξεηαη ζην άξζξν 1 απηήο, ε πξνζηαζία πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ παξνχζα χκβαζε αθήλεη αθέξαηε θαη δελ επεξεάδεη θαηά θαλέλα ηξφπν ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα θηινινγηθά θαη θαιιηηερληθά έξγα. Δπνκέλσο, θακηά δηάηαμε ηεο παξνχζαο χκβαζεο δελ κπνξεί λα εξκελεπζεί θαηά ηξφπν πνπ ζίγεη ηελ πξνζηαζία απηή. Η ξήηξα απηή, γλσζηή σο ξήηξα δηαζθάιηζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο (safeguard clause for copyright), απνζθνπεί ζην λα θαηαζηεί μεθάζαξν φηη ην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ δελ επεξεάδεηαη θαη δε ζίγεηαη κε θαλέλα ηξφπν. Παξάιιεια, ε ζπγθεθξηκέλε ζχκβαζε ζέηεη σο πξνυπφζεζε πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί θξάηνο ζπκβαιιφκελν κέξνο απηήο, φρη κφλν λα είλαη κέινο ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ, αιιά επίζεο λα είλαη κέινο ηεο Παγθφζκηνο χκβαζεο Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο ή ηεο Γηεζλνχο Έλσζεο γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Φηινινγηθψλ θαη Καιιηηερληθψλ Έξγσλ (Άξζξα 23, 24 θαη 27 παξ.1). Αλ ην ζπκβαιιφκελν κέξνο ράζεη θάπνηα απφ ηηο σο άλσ ηδηφηεηεο, παχεη απηνκάησο λα απνηειεί θαη ζπκβαιιφκελν κέξνο ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Ρψκεο (Άξζξν 28, παξ. 4 θαη 5). Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Ρψκεο ζηεξίδεηαη, φπσο θαη ε Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο, ζηε αξρή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζε, δειαδή ηεο κεηαρείξηζεο πνπ παξαρσξεί έλα θξάηνο, βάζεη ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπ δηθαίνπ, ζηνπο εγρψξηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο, ζηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ θαη ζηνπο Οξγαληζκνχο Ραδηνηειεφξαζεο (άξζξν 2, παξ. 1). Ωζηφζν, απηή ππφθεηηαη ζην ειάρηζην ηεο πξνζηαζίαο πνπ εγγπάηαη ε χκβαζε θαζψο θαη ζηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ πξνβιέπνληαη ξεηά ζηε ζχκβαζε (άξζξν 2, παξ. 2). Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη, εθηφο απφ ηα δηθαηψκαηα πνπ εγγπάηαη ε ίδηα ε χκβαζε, σο ην ειάρηζην φξην πξνζηαζίαο, θαη 62

63 κε ηελ επηθχιαμε εηδηθψλ εμαηξέζεσλ ή επηθπιάμεσλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηε ζχκβαζε, νη εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, νη παξαγσγνί θσλνγξαθεκάησλ θαη νη νξγαληζκνί ξαδηνηειεφξαζεο ζηνπο νπνίνπο εθαξκφδεηαη απηή, απνιακβάλνπλ ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε εθείλα πνπ νη ρψξεο απηέο ρνξεγνχλ ζηνπο ππεθφνπο ηνπο. Παξάιιεια, ε ζχκβαζε πεξηιακβάλεη θξηηήξηα ππαγσγήο ζηελ εζληθή κεηαρείξηζε (άξζξα 4, 5 θαη 6). Σν άξζξν 7 ζε ζπλδπαζκφ κε ηα άξζξα 10 θαη 13 απνηεινχλ ηε βάζε γηα έλα ειάρηζην φξην πξνζηαζίαο. Έηζη, φζνλ αθνξά ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, παξέρεηαη ην δηθαίσκα λα παξεκπνδίδνπλ νξηζκέλεο ελέξγεηεο (άξζξν 7), ελψ ζηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ (άξζξν 10) θαη ζηνπο νξγαληζκνχο ξαδηνηειεφξαζεο παξέρεηαη ην δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ή λα απαγνξεχνπλ ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο. Σν δηθαίσκα πνπ αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο δελ είλαη απνθιεηζηηθφ θαη απφιπην ελψ δελ ηνπο αλαγλσξίδεηαη εζηθφ δηθαίσκα 37. Αληίζεηα, ε δηαηχπσζε λα επηηξέπνπλ ή λα απαγνξεχνπλ ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ (άξζξν 10) θαη ησλ νξγαληζκψλ ξαδηνηειεφξαζεο, ζπλδέεηαη κε ηελ ππνρξέσζε ρνξήγεζεο απφ ηα ζπκβαιιφκελα κέιε απνθιεηζηηθψλ δηθαησκάησλ. Παξάιιεια, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή δηάηαμε, ζηα πιαίζηα απηήο ηεο ζχκβαζεο, απνηειεί εθείλε πνπ απνζθνπεί ζηνλ περιοριζμό ηων διαησπώζεων για ηην τορήγηζη προζηαζίας. χκθσλα ινηπφλ κε ην άξζξν 11 ηεο ζχκβαζεο, εάλ κηα ρψξα ζέηεη σο πξνυπφζεζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζε ζρέζε κε ηα θσλνγξαθήκαηα, ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο ελ ιφγσ δηαηππψζεηο, απηέο ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη φηη έρνπλ πιεξσζεί, αλ φια ηα αληίηππα δεκνζηεπκέλσλ θσλνγξαθεκάησλ ή ην πεξίβιεκα ηνπο, πνπ δηαηίζεληαη ζην εκπφξην, θέξνπλ έλδεημε κε ην ζχκβνιν P, ζπλνδεπφκελν απφ ηελ εκεξνκελία ηεο πξψηεο δεκνζίεπζεο ηνπ. Δάλ ηα αληίγξαθα ή ηα αληίηππα δελ πξνζδηνξίδνπλ ηνλ παξαγσγφ ή ην δηθαηνχρν άδεηαο, ε έλδεημε ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη επίζεο ην φλνκα ηνπ θαηφρνπ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ παξαγσγνχ, θαη αλ ηα αληίηππα ή ην πεξίβιεκά ηνπο δελ 37 Σν εζηθφ δηθαίσκα αλαγλσξίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε ηε πλζήθε WIPO γηα ηηο εξκελείεο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα. 63

64 πξνζδηνξίδνπλ ηελ θχξηα εθηέιεζε, ε έλδεημε ζα πξέπεη επίζεο λα πεξηιακβάλεη ην φλνκα ηνπ πξνζψπνπ πνπ θαηέρεη ηα δηθαηψκαηα απηψλ ησλ εθηειεζηψλ - θαιιηηερλψλ. Η ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε απνηειεί κηα ηθαλνπνηεηηθή πξνζπάζεηα πεξηνξηζκνχ ησλ δηαηππψζεσλ. Σν άξζξν 14 ηεο ζπλζήθεο νξίδεη σο ειάρηζηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο ηα είθνζη έηε, ηα νπνία ππνινγίδνληαη απφ: α) ην ηέινο ηνπ έηνπο εγγξαθήο φζνλ αθνξά ηα θσλνγξαθήκαηα θαη ηηο εθηειέζεηο πνπ έρνπλ απνηππσζεί πάλσ ζ` απηά, β) ην ηέινο ηνπ έηνπο κέζα ζην νπνίν έγηλε ε εθηέιεζε, γηα ηηο εθηειέζεηο πνπ δελ έρνπλ εγγξαθεί ζε θσλνγξαθήκαηα θαη γ) ην ηέινο ηνπ έηνπο κέζα ζην νπνίν έγηλε ε εθπνκπή γηα ηεο ξαδηνηειενπηηθέο εθπνκπέο. ην άξζξν 15 παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηα θξάηε λα πξνβιέπνπλ εμαηξέζεηο απφ ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα πνπ αλαγλσξίδεη ε χκβαζε ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο: α) εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ηδησηηθή ρξήζε 38, β) εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ρξήζε ζχληνκσλ απνζπαζκάησλ, γ) εθφζνλ πξφθεηηαη γηα εθήκεξεο εγγξαθέο ξαδηνηειενπηηθνχ νξγαληζκνχ πνπ γίλνληαη κε δηθά ηνπ κέζα θαη γηα ηηο δηθέο ηνπ εθπνκπέο θαη δ) εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ρξήζε απνθιεηζηηθά πξνο ζθνπνχο εθπαηδεπηηθνχο ή επηζηεκνληθήο έξεπλαο. Παξάιιεια ε παξ. 2 ηνπ ελ ιφγσ άξζξνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε λα πξνβιέπνπλ ζηελ εζσηεξηθή ηνπο λνκνζεζία πεξηνξηζκνχο φκνηνπο κε εθείλνπο πνπ πξνβιέπεη ε ζχκβαζε, φζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα θηινινγηθά θαη θαιιηηερληθά έξγα, απνθιείνληαο σζηφζν ηε ζέζπηζε ππνρξεσηηθψλ αδεηψλ παξά κφλν ζην κέηξν πνπ ζπκβηβάδνληαη κε ηηο δηαηάμεηο ηεο ελ ιφγσ χκβαζεο. Δπηπιένλ, εηδηθά γηα ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, ην άξζξν 19 νξίδεη ξεηά φηη ε δπλαηφηεηα πνπ ηνπο παξέρεηαη απφ ην άξζξν 7α λα παξεκπνδίδνπλ ξαδηνηειενπηηθή εθπνκπή θαη ηε κεηάδνζε πξνο ην θνηλφ ηεο εθηέιεζήο ηνπο, παχεη λα έρεη εθαξκνγή απφ ηε ζηηγκή πνπ απηνί έρνπλ δψζεη ηε ζπγθαηάζεζε ηνπο γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο εθηέιεζή ηνπο ζε κηα εγγξαθή εηθφλσλ ή εηθφλσλ θαη ήρσλ. 38 Η αλαγλψξηζε ηεο δπλαηφηεηαο πξφβιεςεο εμαίξεζεο απφ ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα φηαλ πξφθεηηαη γηα ηδησηηθή ρξήζε, έρεη κεγάιε ζεκαζία ζήκεξα ιφγσ ηεο επθνιίαο πνπ έρεη παξάζρεη ε ηερλνινγία γηα ηε γξήγνξε, εχθνιε θαη ρσξίο απψιεηα πηζηφηεηαο, παξαγσγή αληηηχπσλ. 64

65 Απφ ηα πξναλαθεξζέληα θαη παξά ην πεξηνξηζκέλν αξηζκφ ησλ ζπκβαιιφκελσλ θξαηψλ πνπ αξηζκεί ε ελ ιφγσ πλζήθε ιφγσ πεξηνξηζκψλ πνπ απηή ζπλεπάγεηαη, θαζίζηαηαη εκθαλέο φηη ε Γηεζλήο χκβαζε ηεο Ρψκεο απνηέιεζε ζηαζκφ ζηελ πξνζηαζία ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ δηακνξθψλνληαο έλα ξπζκηζηηθφ πιαίζην κε παγθφζκηα απήρεζε. 3. Ζ ςμθωνία TRIPS 39 Η πκθσλία γηα ηα δηθαηψκαηα Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο ζηνλ ηνκέα ηνπ Δκπνξίνπ (Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights) ή δηαθνξεηηθά πκθσλία TRIPS, πξνέθπςε σο απνηέιεζκα ηεο αλάγθεο γηα δηεζλή ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηνλ ηνκέα ηνπ εκπνξίνπ, πξνθεηκέλνπ λα πεξηνξηζηνχλ ηα θαηλφκελα παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ πξνθαινχζαλ ζηξεβιψζεηο ζηελ αγνξά θαη έζεηαλ εκπφδηα ζηνλ πγηή αληαγσληζκφ, έρνληαο σο γλψκνλα ηελ αλάπηπμε θαη σο ζηφρν ηελ πξναγσγή θαη ελίζρπζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. Η ζπγθεθξηκέλε ζπκθσλία απνηειεί ηκήκα ηεο Σειηθήο Πξάμεο ηνπ Γχξνπ ηεο Οπξνπγνπάεο, ηεο πνιπκεξνχο δειαδή πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (Π.Ο.Δ.) πνπ ππεγξάθε ζην Μαξαθέο, ζηηο 15 Απξηιίνπ Η ζπκθσλία TRIPS πεξηιακβάλεη ην πξννίκην θαη επηά κέξε ζηα νπνία εμεηάδνληαη αλαιπηηθά α) oη γεληθέο δηαηάμεηο θαη νη ζεκειηψδεηο αξρέο 40, β) ηα πξφηππα ζρεηηθά κε ηε ζεζκνζέηεζε, ηελ έθηαζε θαη ηε ρξήζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο 41 γ) ε επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο 42 δ) ε απφθηεζε θαη δηαηήξεζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζπλαθείο δηαδηθαζίεο κεηαμχ ησλ κεξψλ 43 ε) ε πξφιεςε θαη ε επίιπζε δηαθνξψλ 44 ζη) νη κεηαβαηηθέο ξπζκίζεηο 45 θαη ηέινο δ) νη ζεζκηθέο ξπζκίζεηο θαη δηαηάμεηο ν Μέξνο ηεο πκθσλίαο ΣRIPS 2 ν Μέξνο ηεο πκθσλίαο ΣRIPS 3 ν Μέξνο ηεο πκθσλίαο ΣRIPS 43 4 ν Mέξνο ηεο πκθσλίαο ΣRIPS ν Mέξνο ηεο πκθσλίαο ΣRIPS 6 o Mέξνο ηεο πκθσλίαο TRIPS 7 ν Μέξνο ηεο πκθσλίαο TRIPS 65

66 πσο ξεηά επηζεκαίλεηαη Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο ζπκθσλίαο, ν φξνο πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαιχπηεη φια ηα είδε πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο 47, ήηνη ηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα 48, ηα εκπνξηθά ζήκαηα 49, ηηο γεσγξαθηθέο ελδείμεηο 50, ηα βηνκεραληθά ζρέδηα 51, ηα δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο 52, ηηο δηαηάμεηο (ηνπνγξαθίεο) νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ 53 θαη ηελ πξνζηαζία κε απνθαιπθζεηζψλ πιεξνθνξηψλ 54. Παξάιιεια, φπσο πξνθχπηεη μεθάζαξα απφ ην πξννίκην ηεο ζπκθσλίαο, ζθνπφο ησλ κειψλ ηεο είλαη λα πεξηνξίζνπλ ηα θαηλφκελα πνπ ζπλεπάγνληαη ζηξεβιψζεηο θαη εκπφδηα γηα ην δηεζλέο εκπφξην ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηελ αλάγθε γηα απνηειεζκαηηθή θαη επαξθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δχν απηψλ ζηνηρείσλ ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη ζθνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπκθσλίαο είλαη λα θαιχςεη φρη κφλν ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά φιν ην θάζκα ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο, θαη φηη ζην επίθεληξν ηεο δελ είλαη ηφζν ν δεκηνπξγφο θαη ην έξγν ηνπ αιιά θπξίσο ε πξνζηαζία ηεο ειεπζεξίαο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. Η πκθσλία TRIPS ζηεξίδεηαη ζε 2 βαζηθέο αξρέο νη νπνίεο απνηππψλνληαη ξεηά ζηα άξζξα 3 θαη 4 απηήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε TRIPS βαζίδεηαη θαη απηή ζηελ αξρή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο 55 ππφ ηελ επηθχιαμε ησλ εμαηξέζεσλ πνπ ηζρχνπλ ήδε δπλάκεη, αληηζηνίρσο, ηεο χκβαζεο ησλ Παξηζίσλ (1967), ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο (1971), ηεο χκβαζεο ηεο Ρψκεο ή ηεο πλζήθεο γηα ηελ Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία ζηνλ ηνκέα ησλ Οινθιεξσκέλσλ Κπθισκάησλ. ζνλ αθνξά ηνπο δηθαηνχρνπο ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, ε ππνρξέσζε ηήξεζεο ηεο αξρήο ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο πθίζηαηαη, κφλν σο πξνο ηα δηθαηψκαηα πνπ πξνβιέπεη ε ζπγθεθξηκέλε πκθσλία. Με άιια ιφγηα, δελ θαιχπηεη δηθαηψκαηα πνπ ρνξεγνχληαη ζηνπο δηθαηνχρνπο Ν. 2290/1995, παξάξηεκα ΙΓ «πκθσλία γηα ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηνλ ηνκέα ηνπ εκπνξίνπ, Μέξνο Ι, άξζξν 1, παξάγξαθνο 2. Σκήκα 1 ν, Μέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο ΣRIPS Σκήκα 2 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο ΣRIPS Σκήκα 3 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο ΣRIPS Σκήκα 4 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο ΣRIPS Σκήκα 5 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο TRIPS Σκήκα 6 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο TRIPS Σκήκα 7 ν κέξνο 2 ν ηεο πκθσλίαο TRIPS Αξ. 3 πκθσλίαο ΣRIPS 66

67 ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ησλ εξκελεηψλ ηνπο ζε νπηηθναθνπζηηθά έξγα. Παξάιιεια, ε ζπκθσλία TRIPS βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο κεηαρείξηζεο ηνπ κάιινλ επλνκνχκελνπ θξάηνπο. Η θαηλνηφκνο απηή αξρή νξίδεη φηη, κε γλψκνλα ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θάζε πιενλέθηεκα, επεξγέηεκα, πξνλφκην ή αζπιία πνπ αλαγλσξίδεηαη απφ έλα κέινο ζηνπο ππεθφνπο νπνηαζδήπνηε άιιεο ρψξαο παξαρσξείηαη απηνκάησο θαη άλεπ φξσλ ζηνπο ππεθφνπο φισλ ησλ ππνινίπσλ κειψλ. Απφ ηελ αξρή απηή εμαηξνχληαη κεηαμχ άιισλ εθείλα ηα δηθαηψκαηα ησλ δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ πνπ δελ πξνβιέπνληαη απφ ηε ζπκθσλία TRIPS, ελψ εκπεξηέρνληαη νξηζκέλα πιενλεθηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ δηεζλείο ζπκθσλίεο, ζρεηηθέο κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία πνπ ίζρπαλ πξηλ απφ ηελ πκθσλία TRIPS, εθφζνλ απηέο έρνπλ γίλεη γλσζηέο ζην πκβνχιην TRIPS θαη δελ πεξηιακβάλνπλ δηαηάμεηο πνπ ζεζπίδνπλ απζαίξεηεο ή αδηθαηνιφγεηεο δηαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ ππεθφσλ ησλ ππνινίπσλ κειψλ. Οη δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ βξίζθνληαη ζην πξψην ηκήκα ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο ηεο πκθσλίαο TRIPS (άξζξα 9 έσο 14) θαη νη ξπζκίζεηο πνπ εκπεξηέρνπλ παξαηίζεληαη ζπλνπηηθά ζηε ζπλέρεηα. χκθσλα κε ην άξζξν 9 παξ. 1 ηα κέξε νθείινπλ λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο νπζηαζηηθέο δηαηάμεηο ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο ηνπ 1971 γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ, ήηνη κε ηα άξζξα 1 έσο 21 θαζψο θαη κε ην πξνζάξηεκα ηεο, ρσξίο σζηφζν λα απνθηνχλ δηθαηψκαηα ή ππνρξεψζεηο αλαθνξηθά κε ην εζηθφ δηθαίσκα θαη ηηο εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ απηφ, βάζεη ηνπ άξζξνπ 6α ηεο σο άλσ χκβαζεο. Παξάιιεια, παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 9 δηεπθξηλίδεηαη φηη ε πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αθνξά κφλν ηηο δεκηνπξγίεο θαη φρη ηηο ηδέεο, ηηο δηαδηθαζίεο, ηηο κεζφδνπο θαη ηηο καζεκαηηθέο έλλνηεο απηέο θαζαπηέο. Η ζεκαληηθφηεξε ίζσο δηάηαμε ζηα πιαίζηα ηεο ζπκθσλίαο TRIPS, φζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, είλαη εθείλε ηεο παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 10 πνπ εμνκνηψλεη ηα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, είηε ζε πξσηνγελή είηε ζε θαηαιεθηηθφ θψδηθα, κε έξγα ηνπ πλεχκαηνο θαη νξίδεη φηη απηά ραίξνπλ ηεο ίδηαο πξνζηαζίαο κε ηα ινγνηερληθά έξγα, βάζεη ηεο 67

68 Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο ηνπ Η αλαγλψξηζε απηή θαζίζηαηαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή ζηα πιαίζηα ηνπ δηαδηθηχνπ δεδνκέλνπ φηη νη πεξηζζφηεξεο ελέξγεηεο ζην δηαδίθηπν, απφ ηηο πην απιέο έσο ηηο πην ζχλζεηεο (φπσο π.ρ. πεξηήγεζε ζηνλ Παγθφζκην Ιζηφ, ε θαηαζθεπή δπλακηθψλ ηζηνζειίδσλ, νη εθαξκνγέο ηζηνχ) βαζίδνληαη ζε πξνγξάκκαηα Η/Τ. Δμίζνπ θαηλνηφκα ππήξμε θαη ε παξ. 2 ηεο ελ ιφγσ δηάηαμεο, ε νπνία έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηηο ζπιινγέο δεδνκέλσλ λα ζεσξεζνχλ πλεπκαηηθή δεκηνπξγία εθφζνλ παξνπζηάδνπλ πξσηνηππία σο πξνο ηελ επηινγή ή ηε δηεπζέηεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. Μάιηζηα ην γεγνλφο φηη κε ηελ ελ ιφγσ δηάηαμε πξνζηαηεχνληαη νη ζπιινγέο δεδνκέλσλ πνπ ζεσξνχληαη πξσηφηππεο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη ζε κνξθή αλαγλψζηκε απφ κεραλή ή φρη, είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, θαζψο ζπλεπάγεηαη φηη νη ςεθηαθέο ζπιινγέο δεδνκέλσλ απνιακβάλνπλ ηεο ίδηαο πξνζηαζίαο κε ηηο αλαινγηθέο. εκαληηθή επίζεο, ζηα πιαίζηα ηεο πξνζηαζίαο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, είλαη ε πξνζζήθε ηνπ δηθαηψκαηνο εθκίζζσζεο ζηα δηθαηψκαηα πνπ παξέρνληαη ζηνπο δηθαηνχρνπο δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, κφλν φκσο φζνλ αθνξά ηα πξνγξάκκαηα Η/Τ θαη ηα θηλεκαηνγξαθηθά έξγα. Σν άξζξν 11 νξίδεη φηη νη δεκηνπξγνί ησλ πξνγξακκάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη νη παξαγσγνί ερεηηθψλ εγγξαθψλ έρνπλ ην δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ή λα απαγνξεχνπλ ηελ εκπνξηθή κίζζσζε ζην θνηλφ ησλ πξσηφηππσλ έξγσλ ηνπο πνπ πξνζηαηεχνληαη α ή αληηγξάθσλ ηνπο. Ωζηφζν, φζνλ αθνξά ηα πξνγξάκκαηα Η/Τ πξνβιέπεηαη εμαίξεζε αλ ε κίζζσζε δελ έρεη σο θχξην αληηθείκελν ην ίδην ην πξφγξακκα. Απφ ηελ άιιε, φζνλ αθνξά ηηο ηαηλίεο, απηέο εμαηξνχληαη απφ ηελ δηάηαμε εθηφο αλ ε εθκίζζσζε είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ εθηεηακέλε αληηγξαθή κε επαθφινπζν ηνλ νπζηψδε πεξηνξηζκφ ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο ηεο αλαπαξαγσγήο. Ωο πξνο ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ αλαγλσξίδεηαη δηθαίσκα εθκίζζσζεο ζην άξζξν 14 θαη αλαινγία κε ηελ αλσηέξσ ξχζκηζε. Καηά ηε ξχζκηζε ηνπ άξζξνπ 12, ν ρξφλνο πξνζηαζίαο ελφο έξγνπ θαιχπηεη, φπσο ηζρχεη άιισζηε θαη ζηε χκβαζε ηεο Βέξλεο, φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη επεθηείλεηαη θαη γηα 50 έηε έπεηηα απφ ηνλ ζάλαηφ ηνπ. Ωζηφζν, κε 68

69 εμαίξεζε ηηο θσηνγξαθίεο θαη ηα έξγα εθαξκνζκέλσλ ηερλψλ, φηαλ ν ρξφλνο πξνζηαζίαο ελφο έξγνπ δελ πξνζδηνξίδεηαη βάζεη ηεο δσήο ελφο θπζηθνχ πξνζψπνπ, αλέξρεηαη ζε ηνπιάρηζηνλ 50 έηε απφ ηε ιήμε ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο, θαηά ην νπνία ζεκεηψζεθε ε δεκνζίεπζε κε άδεηα ή αλ δελ ππήξμε δεκνζίεπζε, 50 έηε απφ ηε ιήμε ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο θαηά ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ην έξγν. Ωο πξνο ηνλ ρξφλν πξνζηαζίαο ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, απηφο ξπζκίδεηαη ζην άξζξν 14 ηεο πκθσλίαο. Η δηάξθεηα πξνζηαζίαο ηνπ νξίδεηαη ζε 50 έηε απφ ηε ιήμε ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο θαηά ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ε εγγξαθή ή ε εξκελεία θαη αληηδηαζηνιή κε ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Ρψκεο πνπ νξίδεη ηε δηάξθεηα απηή ζηα 20 έηε. ζνλ αθνξά ηνπο ξαδηνηειενπηηθνχο νξγαληζκνχο, ε δηάξθεηα πξνζηαζίαο εθηείλεηαη ζηα 20 έηε απφ ηε ιήμε ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο θαηά ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ε εθπνκπή. Σν άξζξν 13 αλαθέξεηαη ζηνπο πεξηνξηζκνχο θαη ζηηο εμαηξέζεηο πνπ ηίζεληαη απφ ηελ παξνχζα πκθσλία. Η πκθσλία TRIPS δε ζεζπίδεη λένπο πεξηνξηζκνχο. Γίλεη ζηα θξάηε - κέιε ηε δπλαηφηεηα λα ζεζπίδνπλ απηά πεξηνξηζκνχο θαη εμαηξέζεηο αιιά πάληνηε ζε ζπκκφξθσζε κε ην ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ 56. Μάιηζηα, απφ ηε δηαηχπσζε ηνπ ελ ιφγσ άξζξνπ ηεθκαίξεηαη φηη ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ εθηείλεηαη ζε φια ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα, ελ αληηζέζεη κε ηα νξηδφκελα ζηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο, ε νπνία αλαθεξφηαλ ζε πεξηνξηζκνχο θαη εμαηξέζεηο απνθιεηζηηθά ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο. Η ηειεπηαία δηάηαμε, αλαθνξηθά κε ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ πκθσλία TRIPS, είλαη εθείλε ηνπ άξζξνπ 14 πνπ αλαθέξεηαη ζηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, βάζεη θαη ησλ νξηδνκέλσλ ζηε χκβαζε ηεο Ρψκεο, ρσξίο σζηφζν λα πξνβιέπνληαη νξηζκέλεο δηαηάμεηο θαη' αληηζηνηρία κε εθείλεο ηεο χκβαζεο ηεο Ρψκεο φπσο π.ρ. ην άξζξν 12 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Ρψκεο γηα ηελ εχινγε ακνηβή ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ θαη ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ αλ ηα θσλνγξαθήκαηα ηνπο κεηαδνζνχλ ξαδηνηειενπηηθά ή παξνπζηαζηνχλ ζην θνηλφ. 56 Βιέπε αλσηέξσ ηελ ελφηεηα κε ηίηιν «Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο», ζει 40 69

70 πλνπηηθά κπνξεί λα εηπσζεί φηη ε πκθσλία TRIPS ζπλέβαιε ηα κέγηζηα ψζηε λα εηδσζεί ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ππφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή, μεθεχγνληαο απφ ηνλ ζηελφ ππξήλα ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ, αλαγλσξίδνληαο ηε ζεκαζία ηεο πλεπκαηηθήο θαη δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηνλ ηνκέα ηνπ εκπνξίνπ θαη θαζηεξψλνληαο απνηειεζκαηηθά κέηξα θαη ηαρείεο δηαδηθαζίεο γηα ηελ επηβνιή ησλ ζρεηηθψλ δηθαησκάησλ θαη ηελ επίιπζε ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ ζε δηεζλέο επίπεδν. 4. Οι ςνθήκερ Internet 57 Η αλάδπζε θαη ε ηαρεία δηάδνζε ηνπ δηαδηθηχνπ ζε ζπλδπαζκφ κε κηα ζεηξά ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ φπσο ε επξπδσληθφηεηα θαη ε ςεθηνπνίεζε ησλ κέζσλ, θαηέζηεζαλ γξήγνξα ζαθέο φηη ην πθηζηάκελν λνκνζεηηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αδπλαηνχζε λα θαιχςεη ηηο λέεο αλάγθεο. Σελ απάληεζε ζηηο αλάγθεο απηέο ήξζαλ λα δψζνπλ δχν λέεο πλζήθεο, ε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη ε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι γηα ηηο εξκελείεο-εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα πνπ ππεγξάθεζαλ ζηε Γελεχε ην Γεθέκβξην ηνπ Η αξρή βέβαηα είρε γίλεη πνιχ λσξίηεξα κε ηελ ππνγξαθή ζηελ ηνθρφικε ην 1967 ηεο χκβαζεο πεξί ζπζηάζεσο ηνπ Παγκόζμιος Οπγανιζμού Γιανοηηικήρ Ηδιοκηηζίαρ (Π.Ο.Γ.Η.). Ο Π.Ο.Γ.Ι, πνπ δεκηνπξγήζεθε επίζεκα κε ηελ σο άλσ χκβαζε, ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 26 Απξηιίνπ 1970, αληηθαηέζηεζε ηελ BIRPI 58 θαη έθηνηε απνηειεί ηνλ θαηεμνρήλ αξκφδην θνξέα πνπ είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζε δηεζλέο επίπεδν. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο αξκνδηφηεηεο ηνπ, ζην πιαίζην απηφ, είλαη ε ζχλαςε δηεζλψλ ζπλζεθψλ κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πξνζηαζίαο ζηνπο ελ ιφγσ ηνκείο. 59 Οη πλζήθεο Ιnternet ππήξμαλ ην απνηέιεζκα ηεο νινθιήξσζεο ησλ εξγαζηψλ ηεο Γηπισκαηηθήο Γηάζθεςεο πνπ νξγαλψζεθε ζηε Γελεχε ην Γεθέκβξην ηνπ 1996 ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Π.Ο.Γ.Ι. Οη ζρεηηθέο ελέξγεηεο, σζηφζν, είραλ ήδε Βιέπε αλσηέξσ ελφηεηα κε ηίηιν «Ιζηνξηθή Δμέιημε ηνπ Γηθαίνπ Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο», ζει 37 Απφ ην 1974 θαη κεηά ν ΠΟΓΙ απνηειεί εμεηδηθεπκέλε ππεξεζία ηνπ ΟΗΔ θαη ηειεί ππφ ηελ επνπηεία ηνπ 70

71 δξνκνινγεζεί απφ ην 1991 νπφηε θαη έγηλαλ νη πξψηεο απφπεηξεο γηα ηε ζχληαμε θαη πξνζάξηεζε ζηελ χκβαζε ηεο Βέξλεο ελφο Πξσηνθφιινπ, πνπ απνζθνπνχζε ζηελ παξνρή βνήζεηαο πξνο ζηα θξάηε πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο παγθφζκηεο πξνθιήζεηο πνπ ζπλεπαγφηαλ ε αλάπηπμε θαη ε ζχγθιηζε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο. Δλ ζπλερεία, θξίζεθε φηη ήηαλ ζθφπηκε ε ζχληαμε ελφο μερσξηζηνχ ζρεδίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ θαη ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ. Σα ππφ επεμεξγαζία ζέκαηα πεξηειάκβαλαλ επίζεο θαη δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ ςεθηαθή εθκεηάιιεπζε ησλ έξγσλ, ελψ ππεβιήζε θαη έλα ζρέδην γηα ηε sui generis πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ. Σα πξνηεηλφκελα θείκελα γηα ηε χλαςε ησλ ηξηψλ μερσξηζηψλ πλζεθψλ νινθιεξψζεθαλ ζηηο αξρέο επηέκβξε ηνπ 1996 θαη ππνβιήζεθαλ γηα ςήθηζε ζηε Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε ηεο Γελεχεο. Απφ ηα ηξία απηά θείκελα ηειηθά ςεθίζηεθαλ ηα δχν, ήηνη: α) Η πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία - WIPO COPYRIGHT TREATY (WCT) θαη β) Η πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηηο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα WIPO PERFORMANCES AND PHONOGRAMS TREATY (WPPT). Οη ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο είλαη επξέσο γλσζηέο σο πλζήθεο Internet θαζψο απνηέιεζαλ, κεηά ηε πκθσλία TRIPS, ηα πξψηα λνκνζεηηθά θείκελα ζε δηεζλέο επίπεδν ηα νπνία ήηαλ δηακνξθσκέλα θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο πνπ ζπλεπαγφηαλ ε ρξήζε ησλ ςεθηαθψλ δεδνκέλσλ θαη ε δηάδνζε ηνπο εληφο ηνπ θπβεξλνρψξνπ. Οη ελ ιφγσ ζπλζήθεο ζπλέβαιαλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πξνυπάξρνληα ζρεηηθά λνκνζεηήκαηα, ζηε δηακφξθσζε ελφο επαξθνχο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Αλαιπηηθφηεξα: α) Ζ ςνθήκη Π.Ο.Γ.Η. για ηην πνεςμαηική ιδιοκηηζία - WIPO COPYRIGHT TREATY (WCT) 60. Η πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία (WIPO WCT) ππεγξάθε ζηε Γελεχε ζηηο 20 Γεθεκβξίνπ 1996 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 6 Μαξηίνπ ην

72 Πξννίκην απνηππψλεηαη θαη νπζίαλ ε ζθνπηκφηεηα ηεο ε νπνία έγθεηηαη, κέζσ ηεο επέθηαζεο ηεο εξκελείαο ησλ πθηζηάκελσλ θαλφλσλ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ηεο ζέζπηζεο λέσλ, ζηε δεκηνπξγία ελφο απνηειεζκαηηθνχ θαη νκνηφκνξθνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ελφςεη ηεο αλάγθεο: α) γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ πνπ έρεη επηθέξεη, ζηε δεκηνπξγία θαη ρξήζε ησλ ινγνηερληθψλ έξγσλ, ην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη β) γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ θαη ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Η ζπγθεθξηκέλε πλζήθε απνηειεί, φπσο ξεηά αλαθέξεηαη ζην πξψην άξζξν απηήο, εηδηθή ξχζκηζε κεηαμχ ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ, θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 20 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο, φπσο απηή ηζρχεη κεηά ηελ ηειεπηαία ηεο αλαζεψξεζε ην Με άιια ιφγηα, θάζε ζπκβαιιφκελν κέξνο, αθφκε θαη αλ δελ δεζκεχεηαη απφ ηε χκβαζε ηεο Βέξλεο, πξέπεη λα ζπκκνξθψλεηαη κε ηηο νπζηαζηηθέο δηαηάμεηο (άξζξα 1 έσο 21) θαζψο θαη κε ην παξάξηεκα ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ. Ιδηαίηεξα δε, σο πξνο ηα άξζξα 2 έσο 6, γίλεηαη πξφζζεηε αλαθνξά γηα ηελ ππνρξέσζε ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ γηα ηελ θαη αλαινγία εθαξκνγή ηνπο 61. Παξάιιεια, ε ελ ιφγσ ζπλζήθε δεζκεχεηαη κφλν απφ ηε χκβαζε ηεο Βέξλεο ελψ δηαηεξεί αλέπαθν ην πιέγκα ησλ ππνρξεψζεσλ θαη δηθαησκάησλ πνπ απνξξένπλ απφ άιιεο ζπλζήθεο (φπσο ε πκθσλία TRIPS θαη ε πλζήθε WIPO-WPPT πνπ ζα εμεηαζηεί ζηε ζπλέρεηα). Ωο πξνο ηελ έθηαζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο, επηζεκαίλεηαη ξεηψο, φπσο θαη ζηε ζπλζήθε TRIPS, φηη απηή θαιχπηεη κφλν ηηο δεκηνπξγίεο (φρη ηδέεο, δηαδηθαζίεο, κεζφδνπο θ.ι.π) 62. ηα πξνζηαηεπφκελα έξγα πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο πλζήθεο ΠΟΓΙ γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία πεξηιακβάλνληαη ηφζν ηα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ 63 φζν θαη νη βάζεηο δεδνκέλσλ 64. Σα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ εμνκνηψλνληαη σο πξνο ηελ πξνζηαζία Άξζξν 3, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 2, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 4, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 5, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 72

73 ηνπο κε ηα ινγνηερληθά έξγα θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 2 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο θαη ε παξερφκελε ζε απηά πξνζηαζία δελ εμαξηάηαη απφ ηε κνξθή ή ηνλ ηξφπν έθθξαζεο ηνπο. Η δηάηαμε απηή είλαη θαη νπζία ίδηα κε εθείλε ηεο παξ.1 ηνπ άξζξνπ 10 ηεο πκθσλίαο TRIPS κε ηε κφλε δηαθνξά φηη ε δηαηχπσζε ηεο είλαη πην γεληθεπκέλε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, πξνζηαηεχνληαη φρη ην ζχλνιν ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ, αιιά κφλν εθείλεο πνπ, ιφγσ ηεο επηινγήο ή δηαξξχζκηζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο, απνηεινχλ πξσηφηππν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα. Καη ε ξχζκηζε απηή βξίζθεηαη ζε πιήξε αληηζηνηρία κε ηηο αληίζηνηρεο δηαηάμεηο πξνγελέζηεξσλ ζπλζεθψλ (Άξζξν 10 παξ. 2 ηεο πκθσλίαο TRIPS, άξζξν 2 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο). ζνλ αθνξά ηα δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ, ε πλζήθε αλαθέξεηαη ζε ηξία δηθαηψκαηα: α) Σν δηθαίσκα δηαλνκήο, β) Σν δηθαίσκα εθκίζζσζεο θαη γ) Σν δηθαίσκα παξνπζίαζεο ζην θνηλφ. Κάζε έλα απφ απηά απνηειεί απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα, ππφ ηελ επηθχιαμε νξηζκέλσλ πεξηνξηζκψλ θαη εμαηξέζεσλ. πγθεθξηκέλα: Γικαίωμα διανομήρ 65 : Γηα πξψηε θνξά αλαγλσξίδεηαη ζηνπο δεκηνπξγνχο ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα δηαλνκήο ηνπ πξσηφηππνπ ή αληηηχπσλ ηνπ έξγνπ ηνπο ζην θνηλφ, κέζσ πψιεζεο ή άιιεο κεηαβίβαζεο θπξηφηεηαο, ελψ άπηεηαη ηεο δηαθξηηηθήο επρέξεηαο ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ λα θαζνξίζνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο αλάισζεο ή εμάληιεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ. Γικαίωμα εκμίζθωζηρ 66 : Αλαγλσξίδεηαη ζηνπο δεκηνπξγνχο ην δηθαίσκα ηεο εθκίζζσζεο ζην θνηλφ ηνπ πξσηφηππνπ ή αληηηχπσλ: α) πξνγξακκάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ (εθηφο αλ απηά δελ απνηεινχλ ην νπζηψδεο αληηθείκελν ηεο εθκίζζσζεο), β) θηλεκαηνγξαθηθψλ έξγσλ (κφλν αλ ε εκπνξηθή εθκίζζσζε είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ εθηεηακέλε αληηγξαθή ησλ έξγσλ απηψλ κε απνηέιεζκα ηελ νπζηψδε βιάβε ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο), γ) έξγσλ πνπ έρνπλ ελζσκαησζεί ζε θσλνγξαθήκαηα ζχκθσλα κε ηελ εζληθή λνκνζεζία ησλ ζπκβαιινκέλσλ Άξζξν 6, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 7, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 73

74 κεξψλ (εμαηξνπκέλσλ ησλ ρσξψλ πνπ, ζηηο 15 Απξηιίνπ 1994, εθάξκνδαλ ήδε έλα ζχζηεκα εχινγεο ακνηβήο θαη εθφζνλ απφ ηελ εκπνξηθή απηή εθκίζζσζε ησλ θσλνγξαθεκάησλ δελ πξνθαιείηαη νπζηψδε βιάβε ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο). Γικαίωμα παποςζίαζηρ 67: Αλαγλσξίδεηαη ζηνπο δεκηνπξγνχο ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα παξνπζίαζεο ησλ έξγσλ ηνπο ζην θνηλφ, κε ελζχξκαηα ή αζχξκαηα κέζα ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο δηάζεζεο θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε ηα κέιε ηνπ θνηλνχ λα κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζην έξγν απφ ηφπν θαη θαηά ρξφλν ηεο αηνκηθήο επηινγήο ηνπο. Η ζπγθεθξηκέλε δηαηχπσζε, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε δηάηαμε απηή, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηαηί θαιχπηεη νπζηαζηηθά λένπο ηξφπνπο δηάδνζεο ησλ έξγσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο on-demand, δηαδξαζηηθήο επηθνηλσλίαο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Ιδηαίηεξα αμηνζεκείσην, αλαθνξηθά κε ηε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, απνηειεί ην γεγνλφο φηη δελ πεξηιακβάλεη μερσξηζηή δηάηαμε γηα ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα ηεο αλαπαξαγσγήο. Απηφ ζπλέβε εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη ην ζπγθεθξηκέλν δηθαίσκα απνηέιεζε έλα απφ ηα ζεκεία πξνζηξηβήο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο, κε απνηέιεζκα λα κελ θαηαζηεί εθηθηή ε επίηεπμε ζπκθσλίαο σο πξνο απηφ. Ο ιφγνο ηεο πξνζηξηβήο ήηαλ ε αδπλακία ιήςεο απφθαζεο ζρεηηθά κε ην εάλ νη πξνζσξηλέο αλαπαξαγσγέο (πνπ δελ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ απνζήθεπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε ζηαζεξφ κέζν) εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο θαηά ηα νξηδφκελα ζην ζρεηηθφ δίθαην. Δληνχηνηο, δελ ρσξάεη ακθηβνιία φηη ην ελ ιφγσ δηθαίσκα εκπίπηεη ζηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ, γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο ελ ιφγσ ζπλζήθεο. Καηαξράο, ζηελ παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 1, επηζεκαίλεηαη ξεηά φηη ηα ζπκβαιιφκελα κέξε ζα πξέπεη λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηα άξζξα 1 έσο 21 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο εθ ησλ νπνίσλ, ην άξζξν 9, δηαπξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ. Δπηπξνζζέησο, ζε θνηλή δήισζε πνπ ζπκθσλήζεθε θαηά ηε Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε θαη αθνξά ζηελ παξ Άξζξν 8, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 74

75 ηνπ άξζξνπ 1, δηεπθξηλίδεηαη φηη ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, φπσο νξίδεηαη ζην άξζξν 9 ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο, θαη νη εμαηξέζεηο πνπ πξνβιέπνληαη, έρνπλ πιήξε εθαξκνγή ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ηδίσο ζηε ρξήζε έξγσλ ζε ςεθηαθή κνξθή. Δλλνείηαη φηη ε απνζήθεπζε ελφο πξνζηαηεπφκελνπ έξγνπ ζε ςεθηαθή κνξθή ζε ειεθηξνληθφ κέζν ζπληζηά αλαπαξαγσγή θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 9 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο. Αλαθνξηθά κε ηνπο πεξηνξηζκνχο - εμαηξέζεηο 68, επηζεκαίλεηαη φηη ε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, δελ πξνζέζεζε λένπο πεξηνξηζκνχο ζην δηεζλέο δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωζηφζν, κέζσ ηεο ζπλζήθεο, ξπζκίδνληαη νη φξνη ππφ ηνπο νπνίνπο έλα ζπκβαιιφκελν θξάηνο κπνξεί λα ζεζπίζεη πεξηνξηζκνχο ζηα δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ην ιεγφκελν ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ 69 ε εθαξκνγή ηνπ νπνίνπ δελ πεξηνξίδεηαη ζην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο αιιά επεθηείλεηαη ζε φια ηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε θνηλή δήισζε πνπ ζπλνδεχεη ηελ ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε νξίδεη ξεηά φηη νη πεξηνξηζκνί θαη νη εμαηξέζεηο, φπσο νξίδνληαη ζηελ εζληθή λνκνζεζία ζε ζπκκφξθσζε κε ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο, κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ θαη ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Σα ζπκβαιιφκελα κέιε κπνξνχλ λα επηλνήζνπλ λέεο εμαηξέζεηο θαη πεξηνξηζκνχο, θαηάιιεινπο γηα ην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Η επέθηαζε ησλ πθηζηάκελσλ ή ε δεκηνπξγία λέσλ πεξηνξηζκψλ θαη εμαηξέζεσλ επηηξέπεηαη εθφζνλ πιεξνχληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε πλζήθε απαγνξεχεη ξεηά ηελ εθαξκνγή ηεο δηάηαμεο ηεο παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 7 ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο γηα ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο ησλ θσηνγξαθηθψλ έξγσλ 70 πνπ επηηξέπεη κηθξφηεξε δηάξθεηα πξνζηαζίαο (25 έηε). Έηζη, ηζρχεη γηα φια ηα έξγα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ θσηνγξαθηθψλ, ε δηάξθεηα ησλ 50 εηψλ κεηά ην ζάλαην ηνπ δεκηνπξγνχ. Η ζπλζήθε ππνρξεψλεη ηα ζπκβαιιφκελα κέξε λα ζεζπίδνπλ θαηάιιεια κέηξα έλλνκεο πξνζηαζίαο α) έλαληη ηεο εμνπδεηέξσζεο ηερληθψλ ζπζηεκάησλ (π.ρ., θξππηνγξάθεζε) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο δεκηνπξγνχο γηα ηελ πξνζηαζία Άξζξν 10, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Βιέπε αλσηέξσ ηελ ελφηεηα κε ηίηιν «Η Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο», ζει. 40 Άξζξν 9, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 75

76 ησλ δηθαησκάησλ ηνπο 71 θαη β) ζε πεξίπησζε αθαίξεζεο ή αιινίσζεο πιεξνθνξηψλ φπσο νξηζκέλσλ ζηνηρείσλ ηα νπνία πξνζδηνξίδνπλ ηα έξγα ή ηνπο δεκηνπξγνχο θαη είλαη απαξαίηεηα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο ( Πιεξνθνξίεο Γηαρείξηζεο Γηθαησκάησλ ) 72. Πεξαηηέξσ, θάζε ζπκβαιιφκελν κέξνο, ππνρξενχηαη απφ ηε ζπλζήθε, ζηε πηνζέηεζε, ζχκθσλα κε ην λνκηθφ ηνπ ζχζηεκα, πξνιεπηηθψλ θαη θαηαζηαιηηθψλ κέηξσλ πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο 73. Σέινο, αλαθνξηθά κε ηε δηαρξνληθή εθαξκνγή ηεο πλζήθεο δηαρξνληθά, νξίδεηαη φηη απηή εθαξκφδεηαη θαη ζε φια ηα έξγα ηα νπνία θαηά ηελ έλαξμε ηεο ηζρχνο ηεο δελ έρνπλ θαηαζηεί θνηλφ θηήκα ζηε ρψξα πξνέιεπζεο 74. Σα άξζξα 15 έσο 25 ηεο πλζήθεο πεξηιακβάλνπλ δηνηθεηηθέο θαη ηειηθέο δηαηάμεηο. Αμηνζεκείσηεο κεηαμχ απηψλ είλαη: α) ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 15 κε ηελ νπνία θαζηεξψλεηαη κηα πλέιεπζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ, ηεο νπνίαο θχξηνο ζηφρνο είλαη λα αζρνιεζεί κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαηήξεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πλζήθεο, β) ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 17 Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πξνζρψξεζε ζηε πλζήθε, πνπ νξίδεη φηη γηα λα πξνζρσξήζεη θξάηνο ζε απηή πξέπεη λα θέξεη ηελ ηδηφηεηα κέινπο ηνπ Π.Ο.Γ.Ι. Δπηπιένλ, ε ελ ιφγσ δηάηαμε πεξηιακβάλεη θαη ηε ιεγφκελε ξήηξα αλνίγκαηνο πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα λα γίλεη ζπκβαιιφκελν κέξνο ηεο πλζήθεο, θαη γ) ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 25 Καηάζεζε ε νπνία αλαθέξεηαη ζηνλ ζεκαηνθχιαθα ηεο πλζήθεο πνπ είλαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο ηνπ Π.Ο.Γ.Ι. πλνπηηθά κπνξεί λα εηπσζεί φηη ε πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, απνηειεί ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζπλζήθε θαζψο θαηάθεξε λα δψζεη ιχζε ζε πνιιά απφ ηα λέα πξνβιήκαηα πνπ είραλ αλαθχςεη αλαθνξηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ, εμαηηίαο ησλ ξαγδαίσλ Άξζξν 11, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 12, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 14, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 13, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 76

77 ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ θαη ηεο θαζνιηθήο επηθξάηεζεο ησλ δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. β) Ζ ςνθήκη Π.Ο.Γ.Η. για ηιρ επμηνείερ εκηελέζειρ και ηα θωνογπαθήμαηα - WIPO PERFORMANCES AND PHONOGRAMS TREATY (WPPT) 75 Η πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι γηα ηηο εξκελείεο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα (PERFORMANCES AND PHONOGRAMS TREATY) ππεγξάθε ζηε Γελεχε ζηηο 20 Γεθεκβξίνπ 1996 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 20 Μαΐνπ ην Πξννίκην ηεο ελ ιφγσ πλζήθεο ππνγξακκίδεηαη ε επηζπκία ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ γηα ηε δεκηνπξγία, κέζσ ηεο ζέζπηζεο λέσλ δηεζλψλ θαλφλσλ, ελφο απνηειεζκαηηθνχ θαη νκνηφκνξθνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ θαη ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ, ελφςεη ηεο αλάγθεο α) γηα απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ πνπ έρεη επηθέξεη ζηε δεκηνπξγία θαη ρξήζε εξκελεηψλ θαη θσλνγξαθεκάησλ ην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη β) γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξκελεπηψλ θαη παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ θαη ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. ηε πλζήθε ππάξρνπλ ηξηάληα ηξία άξζξα θαηαλεκεκέλα ζε πέληε θεθάιαηα, θαζέλα απφ ηα νπνία δηαπξαγκαηεχεηαη κηα ζεηξά ζεκάησλ. Σν πξψην θεθάιαην πεξηέρεη γεληθέο ξπζκίζεηο, ην δεχηεξν αλαιχεη ηα δηθαηψκαηα ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ην ηξίην παξαζέηεη ηα δηθαηψκαηα ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ, ην ηέηαξην πεξηέρεη δηαηάμεηο πνπ είλαη θνηλέο ηφζν γηα ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο φζν θαη γηα ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ θαη ην ηειεπηαίν θεθάιαην πεξηιακβάλεη δηνηθεηηθέο θαη ηειηθέο δηαηάμεηο. Η ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε δε δεζκεχεηαη απφ θακία ζπλζήθε θαη δε ζίγεη, νχηε ηηο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Ρψκεο, αιιά νχηε θαη ην πιέγκα ησλ ππνρξεψζεσλ θαη δηθαησκάησλ πνπ απνξξένπλ απφ άιιεο ζπλζήθεο

78 (φπσο ε πκθσλία TRIPS) 76. Ωζηφζν, «εκπεξηέρεη» έλα ζχλδεζκν κε ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Ρψκεο, φζνλ αθνξά ηα θξηηήξηα γηα ηελ παξνρή πξνζηαζίαο πξνο ηνπο δηθαηνχρνπο πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο 77. Παξάιιεια, ε πξνζηαζία πνπ απνιακβάλνπλ νη εξκελεπηέο ή νη εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο θαη νη παξαγσγνί θσλνγξαθεκάησλ απφ ηελ παξνχζα ζπλζήθε αθήλεη άζηθηε ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα ινγνηερληθά θαη θαιιηηερληθά έξγα 78. Η ζπλζήθε Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηηο εξκελείεο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα δελ αλαγλσξίδεη, φπσο ηα αληίζηνηρα πξνγελέζηεξα λνκνζεηηθά θείκελα (Γηεζλήο χκβαζε ηεο Ρψκεο, πκθσλία TRIPS), ηξεηο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ αιιά δχν, ήηνη: α) Σνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο (εζνπνηνί, ηξαγνπδηζηέο, κνπζηθνί, ρνξεπηέο θ.ι.π, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ελ αληηζέζεη κε ηε χκβαζε ηεο Ρψκεο, θαη ησλ θαιιηηερλψλ πνπ εξκελεχνπλ ή εθηεινχλ «εθθξάζεηο ιατθήο παξάδνζεο») θαη β) ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ [θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ πξσηνβνπιία θαη έρνπλ ηελ επζχλε γηα ηελ εγγξαθή ήρσλ πξνεξρφκελσλ απφ εθηέιεζε ή απφ άιινπο ήρνπο ή απφ παξάζηαζε ήρσλ (ελ αληηζέζεη κε ηε χκβαζε ηεο Ρψκεο)]. Δπηζεκαίλεηαη φηη δελ πεξηιακβάλεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ νξηζκνχ απηνχ ε πιηθή ελζσκάησζε ζε θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία ή ζε άιιν νπηηθναθνπζηηθφ έξγν. Άιινη νξηζκνί ηεο ζπλζήθεο πνπ είλαη θνηλνί κε εθείλνπο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε πλζήθε ηεο Ρψκεο είλαη ην θσλνγξάθεκα, ε δεκνζίεπζε θαη ε ξαδηνηειενπηηθή εθπνκπή. Αληηζέησο, ε ζπλζήθε Π.Ο.Γ.Ι., ζε ζρέζε κε ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Ρψκεο, εκπεξηέρεη δχν λένπο νξηζκνχο, ήηνη εθείλνπο α) ηεο εγγξαθήο θαη β) ηεο παξνπζίαζεο ζην θνηλφ, ελψ ππνιείπεηαη άιισλ δχν, δειαδή εθείλσλ ηεο Άξζξν 1, παξ.1 θαη 3 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 3 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 1, παξ.2 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 78

79 αλαπαξαγσγήο (δελ επεηεχρζε ζπλαίλεζε σο πξνο ην εχξνο ηνπ φξνπ θαηά ηε Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε θαη γη απηφ απνθαζίζηεθε λα κε ζπκπεξηιεθζεί ζηε ζπλζήθε) θαζψο θαη ηεο αλακεηάδνζεο (αθνξά ηνπο ξαδηνηειενπηηθνχο νξγαληζκνχο πνπ εμαηξέζεθαλ απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ζπλζήθεο). Βαζηθή αξρή πνπ δηαπλέεη ηε ζπλζήθε είλαη απηή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο 79. Ωζηφζν, ε έθηαζε εθαξκνγήο ηεο είλαη αληίζηνηρε κε απηή πνπ ηζρχεη γηα ηνπο δηθαηνχρνπο ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ απφ ηε ζπκθσλία TRIPS. Γειαδή, αθνξά κφλν ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα πνπ αλαθέξνληαη ξεηά ζηε πλζήθε, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ σζηφζν θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο εχινγεο ακνηβήο. Η ππνρξέσζε ηήξεζεο ηεο αξρήο ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο δελ ηζρχεη αλ θάπνην ζπκβαιιφκελν κέξνο θάλεη ρξήζε ησλ επηθπιάμεσλ σο πξνο ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηεο παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 4 ηεο ελ ιφγσ ζπλζήθεο. Ωο πξνο ηα δηθαηψκαηα ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, αμηνζεκείσηε είλαη ε αλαγλψξηζε, γηα πξψηε θνξά ζε δηεζλή ζπλζήθε, ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο, θαζψο θαη ε αλαγλψξηζε πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ φζνλ αθνξά ηηο κε εγγεγξακκέλεο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο. Καηά ηα ινηπά, ε ζπλζήθε θάλεη ξεηή αλαθνξά ζε ηέζζεξα δηθαηψκαηα: α) ζην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, β) ζην δηθαίσκα δηαλνκήο, γ) ζην δηθαίσκα εθκίζζσζεο θαη δ) ζην δηθαίσκα δηάζεζεο ζην θνηλφ, απφ ηα νπνία θάζε έλα απνηειεί απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα, ππφ ηελ επηθχιαμε νξηζκέλσλ πεξηνξηζκψλ θαη εμαηξέζεσλ. πγθεθξηκέλα: Ζθικό δικαίωμα 80 : Γηα πξψηε θνξά ζε δηεζλή ζχκβαζε, αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο εζηθφ δηθαίσκα, ην νπνίν δε κεηαβηβάδεηαη, είλαη αλεμάξηεην απφ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα ελψ ε δηάξθεηα ηνπ εθηείλεηαη θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ δηθαηνχρνπ θαη ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηε ιήμε ηνπ πεξηνπζηαθνχ ηνπ δηθαηψκαηνο. Ωζηφζν, ε έθηαζε ηνπ είλαη πεξηνξηζκέλε θαζψο αθνξά κφλν ηηο δσληαλέο ερεηηθέο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ή εθείλεο πνπ έρνπλ εγγξαθεί ζε θσλνγξάθεκα. Ωο πξνο απηέο ινηπφλ, αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο α) ην Άξζξν 4, παξ.1 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 5 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 79

80 δηθαίσκα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπο, εθηφο αλ επηβάιιεηαη ε παξάιεηςε ηνπ εμαηηίαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηξφπνπ ρξήζεο (δηθαίσκα παηξφηεηαο) θαζψο θαη β) ην δηθαίσκα λα απαγνξεχνπλ ηελ φπνηα παξαπνίεζε ησλ εξκελεηψλ ή εθηειέζεψλ ηνπο πνπ ζα έζηγε ηε θήκε ηνπο (δηθαίσκα αθεξαηφηεηαο). Οη εμνπζίεο απηέο, πνπ απνξξένπλ απφ ηελ αλαγλψξηζε ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο, έρνπλ εμαηξεηηθή ζεκαζία ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαζψο εληφο απηνχ κπνξνχλ κε επθνιία θαη ηαρχηεηα λα ιάβνπλ ρψξα ελέξγεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο αιιά θπξίσο κε παξαπνίεζε εξκελεηψλ ή εθηειέζεσλ ησλ θαιιηηερλψλ. Δθ ηεο πλζήθεο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηα θξάηε πνπ θαηά ην ρξφλν θχξσζήο ηεο δελ πξνέβιεπαλ ζην λνκνζεηηθφ ηνπο πιαίζην πξνζηαζία ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο κεηά ην ζάλαην ηνπ εξκελεπηή, λα κελ εθαξκφζνπλ ην ζθέινο απηφ. Σέινο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηα ζπκβαιιφκελα κέξε λα πεξηνξίζνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο ζε εξκελείεο ή εθηειέζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο ελ ιφγσ ζπλζήθεο 81. Πεπιοςζιακά δικαιώμαηα όζον αθοπά ηιρ μη εγγεγπαμμένερ επμηνείερ ή εκηελέζειρ 82: Αλαγλσξίδνληαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, φζνλ αθνξά ηηο κε εγγεγξακκέλεο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο, ην δηθαίσκα ηεο εγγξαθήο ηεο θαζψο θαη ην δηθαίσκα ξαδηνθσληθήο κεηάδνζεο θαη παξνπζίαζεο ηνπο ζην θνηλφ (εθηφο αλ ε εθηέιεζε ή εγγξαθή έρεη ήδε απνηειέζεη αληηθείκελν ξαδηνηειενπηηθήο κεηάδνζεο). Γικαίωμα αναπαπαγωγήρ 83: Αλαγλσξίδνληαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, φζνλ αθνξά ηηο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο πνπ είλαη ελζσκαησκέλεο ζε θσλνγξαθήκαηα, ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ή λα απαγνξεχνπλ ηελ άκεζε ή έκκεζε αλαπαξαγσγή ηνπο. Η δηάηαμε απηή είλαη αληίζηνηρε κε εθείλε ηεο ζπλζήθεο ηεο Ρψκεο. εκαληηθή είλαη ε δηεπθξίληζε πνπ πξνέθπςε θαη ελζσκαηψζεθε ζε Κνηλή Γήισζε πνπ ζπκθσλήζεθε θαηά ηε Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ην Άξζξν 22, παξ2 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 6 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 7 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 80

81 δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο θαη νη εμαηξέζεηο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ην άξζξν 16 έρνπλ εθαξκνγή ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, θαη ηδηαίηεξα αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε εξκελεηψλ εθηειέζεσλ θαη θσλνγξαθεκάησλ ζε ςεθηαθή κνξθή. Σν εχξνο ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο δελ δηεπθξηλίζηεθε αιιά είλαη θνηλψο απνδεθηφ φηη εκπίπηεη ζην πεδίν ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο θαη ε απνζήθεπζε εξκελεηψλ εθηειέζεσλ θαη θσλνγξαθεκάησλ κε ςεθηαθή κνξθή ζε ειεθηξνληθφ κέζν 84. Γικαίωμα διανομήρ 85 : Αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, φζνλ αθνξά ηηο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο πνπ είλαη ελζσκαησκέλεο ζε θσλνγξαθήκαηα, ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα δηαλνκήο ηνπ πξσηφηππνπ ή αληηηχπσλ ησλ εξκελεηψλ απηψλ ζην θνηλφ, κέζσ πψιεζεο ή άιιεο κεηαβίβαζεο θπξηφηεηαο, ελψ άπηεηαη ηεο δηαθξηηηθήο επρέξεηαο ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ λα θαζνξίζνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο αλάισζεο ή εμάληιεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ. Σν δηθαίσκα δηαλνκήο είλαη αληίζηνηρν κε εθείλν πνπ πξνβιέπεηαη γηα ηνπο δεκηνπξγνχο ζηε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηελ Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία. Γικαίωμα εκμίζθωζηρ 86 : Αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, φζνλ αθνξά ηηο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο πνπ είλαη ελζσκαησκέλεο ζε θσλνγξαθήκαηα, ην δηθαίσκα ηεο εθκίζζσζεο ζην θνηλφ ηνπ πξσηφηππνπ ή αληηηχπσλ ησλ εξκελεηψλ απηψλ, ζχκθσλα κε ηελ εζληθή λνκνζεζία ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ αθφκα θαη κεηά ηε δηαλνκή ηνπο κε ηελ άδεηα ηνπ εξκελεπηή ή εθηειεζηή θαιιηηέρλε (εμαηξνπκέλσλ ησλ ρσξψλ πνπ ζηηο 15 Απξηιίνπ, 1994, εθάξκνδαλ ήδε έλα ζχζηεκα εχινγεο ακνηβήο θαη εθφζνλ απφ ηελ εκπνξηθή απηή εθκίζζσζε ησλ θσλνγξαθεκάησλ δελ πξνθαιείηαη νπζηψδε βιάβε ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο). Σν δηθαίσκα εθκίζζσζεο είλαη αληίζηνηρν κε εθείλν πνπ πξνβιέπεηαη γηα ηνπο δεκηνπξγνχο ζηε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηελ Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία Καιιηλίθνπ, Γ. Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη πγγεληθά Γηθαηψκαηα, Γίθαην θαη Οηθνλνκία, Π.Ν. άθθθνπιαο, Αζήλα 2008, ζει. 444 Άξζξν 8 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 9 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 81

82 Γικαίωμα διάθεζηρ 87: Αλαγλσξίδεηαη ζηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, φζνλ αθνξά ηηο εξκελείεο ή εθηειέζεηο ηνπο πνπ είλαη ελζσκαησκέλεο ζε θσλνγξαθήκαηα, ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα δηάζεζεο ησλ εθηειέζεψλ ηνπο ζην θνηλφ, κε ελζχξκαηα ή αζχξκαηα κέζα θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε ηα κέιε ηνπ θνηλνχ λα κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηά απφ ηφπν θαη θαηά ρξφλν ηεο αηνκηθήο επηινγήο ηνπο. Σν δηθαίσκα απηφ θαιχπηεη, ηδίσο, θαηά παξαγγειία, δηαινγηθέο κνξθέο δηάζεζεο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Δπηζεκαίλεηαη φηη νη εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο δελ πξνζηαηεχνληαη, αλ ε εγγξαθή έρεη γίλεη ζε πιηθφ θνξέα ήρνπ θαη εηθφλαο, ιφγσ ηεο αδπλακίαο επίηεπμεο παξφκνηαο ζπκθσλίαο θαηά ηελ Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε ηεο Γελεχεο, φζνλ αθνξά ηε κεηαβίβαζε θαη άζθεζε ησλ απνθιεηζηηθψλ πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ. 88 Ωο πξνο ηα δηθαηψκαηα ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ ηζρχνπλ ηα εμήο: Γελ ηνπο αλαγλσξίδεηαη, ζε αληίζεζε κε ηελ πεξίπησζε ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ην εζηθφ δηθαίσκα αιιά θαηά ηα άιια απνιακβάλνπλ αληίζηνηρα δηθαηψκαηα κε απηνχο. Ήηνη ηνπο αλαγλσξίδεηαη ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα ηεο: α) αλαπαξαγσγήο (άξζξν 11), β) ηεο δηαλνκήο (άξζξν 12), γ) ηεο εθκίζζσζεο (άξζξν 13) θαη δ) ηεο δηάζεζεο θσλνγξαθεκάησλ ζην θνηλφ (άξζξν 14). Πέξα απφ ηα πξναλαθεξζέληα δηθαηψκαηα πνπ εμεηδηθεχνληαη ζε θάζε κηα απφ ηηο δχν θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ, ε ζπλζήθε εκπεξηέρεη θαη κηα ζεηξά απφ θνηλέο ξπζκίζεηο πνπ ηζρχνπλ ηφζν γηα ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο φζν θαη ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ. Αλαιπηηθφηεξα: Η πλζήθε πξνβιέπεη φηη νη εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο θαη νη παξαγσγνί θσλνγξαθεκάησλ έρνπλ δηθαίσκα εληαίαο θαη εχινγεο ακνηβήο γηα ηελ άκεζε ή έκκεζε ρξήζε ησλ θσλνγξαθεκάησλ ηνπο, πνπ δεκνζηεχνληαη γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο, ξαδηνηειενπηηθή κεηάδνζε ή παξνπζίαζε ζην θνηλφ Άξζξν 14 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Καιιηλίθνπ, Γ. Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη πγγεληθά Γηθαηψκαηα, Γίθαην θαη Οηθνλνκία, Π.Ν. άθθθνπιαο, Αζήλα 2008, ζει. 446 Άξζξν 15 ηνπ λ. 3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 82

83 Αμηνζεκείσηε, ηδηαηηέξσο γηα ηνλ ςεθηαθφ θφζκν, είλαη ε δηεπθξίληζε φηη ηα θσλνγξαθήκαηα πνπ δηαηίζεληαη ζην θνηλφ είηε κε ελζχξκαηα είηε κε αζχξκαηα κέζα θαηά ηξφπν ψζηε ην θνηλφ λα κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε ζε ηφπν θαη θαηά ην ρξφλν ηεο επηινγήο ηνπ, ζεσξείηαη εμ νξηζκνχ φηη έρνπλ δεκνζηεπηεί γηα εκπνξηθφ ζθνπφ. Ωζηφζν, θάζε ζπκβαιιφκελν κέξνο κπνξεί λα πεξηνξίζεη ή - ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα δηαηεξήζεη επηθχιαμε ζηε πλζήθε - λα αξλεζεί απηφ ην δηθαίσκα. ηελ πεξίπησζε θαη ζην βαζκφ πνπ έλα ζπκβαιιφκελν κέξνο δηαηεξεί αληίζηνηρε επηθχιαμε ηα άιια ζπκβαιιφκελα κέξε έρνπλ ην δηθαίσκα λα αξλεζνχλ, βάζεη ηεο αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο, ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο. Αλαθνξηθά κε ηνπο πεξηνξηζκνχο - εμαηξέζεηο 90, επηζεκαίλεηαη φηη ε πλζήθε Π.Ο.Γ.Ι γηα ηηο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα είλαη αληίζηνηρε κε εθείλε ηεο Π.Ο.Γ.Ι. γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Γειαδή, δελ πξνζζέηεη λένπο πεξηνξηζκνχο ζην δηεζλέο δίθαην φζνλ αθνξά ηηο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα θαη επηηξέπεη ζηα θξάηε κέιε λα πξνβιέςνπλ ζην εζληθφ ηνπο δίθαην πεξηνξηζκνχο αληίζηνηρνπο κε απηνχο πνπ ηζρχνπλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ωζηφζν, θαηά ηε ζέζπηζε ησλ πεξηνξηζκψλ πξέπεη λα αθνινπζείηαη ε δηαδηθαζία ηνπ «ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ», ε εθαξκνγή ηνπ νπνίνπ δελ πεξηνξίδεηαη ζην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο αιιά επεθηείλεηαη ζε φια ηα δηθαηψκαηα ηνπ εξκελεπηή ή ηνπ εθηειεζηή θαιιηηέρλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε θνηλή δήισζε πνπ ζπλνδεχεη ηελ ζπγθεθξηκέλε ζπλζήθε νξίδεη ξεηά φηη νη πεξηνξηζκνί θαη νη εμαηξέζεηο, φπσο νξίδνληαη ζηελ εζληθή λνκνζεζία, ζε ζπκκφξθσζε κε ηε Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο, κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ θαη ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Σα ζπκβαιιφκελα κέιε κπνξνχλ λα επηλνήζνπλ λέεο εμαηξέζεηο θαη πεξηνξηζκνχο θαηάιιεινπο γηα ην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Η επέθηαζε ησλ πθηζηάκελσλ ή ε δεκηνπξγία λέσλ πεξηνξηζκψλ θαη εμαηξέζεσλ επηηξέπεηαη εθφζνλ πιεξνχληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ «ηεζη ηξηψλ ζηαδίσλ». Αλαθνξηθά κε ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο, απηή νξίδεηαη ζε 50 έηε. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ηνπο εξκελεπηέο θαη εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, απηή νξίδεηαη ζε ρξνληθφ δηάζηεκα ηνπιάρηζηνλ 50 εηψλ απφ ην ηέινο ηνπ έηνπο θαηά ην νπνίν έγηλε ε εγγξαθή ηεο εθηέιεζεο ζε θσλνγξάθεκα, ελψ γηα ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ, απηή 90 Άξζξν 16, ηνπ λ.3184/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 83

84 νξίδεηαη ζε 50 ηνπιάρηζηνλ έηε απφ ην ηέινο ηνπ έηνπο θαηά ην νπνίν δεκνζηεχηεθε ην θσλνγξάθεκα ή, εάλ δελ έρεη ιάβεη ηέηνηα δεκνζίεπζε εληφο ηνπ ρξνληθνχ νξίδνληα ησλ 50 ρξφλσλ απφ ηελ έγγξαθή ηνπ θσλνγξαθήκαηνο, ζε 50 ρξφληα απφ ην ηέινο ηνπ έηνπο θαηά ην νπνίν έγηλε ε εγγξαθή 91. Καηά ηε ζπλζήθε, ηα ζπκβαιιφκελα κέξε είλαη ππνρξεσκέλα λα ζεζπίδνπλ θαηάιιεια κέηξα έλλνκεο πξνζηαζίαο α) έλαληη ηεο εμνπδεηέξσζεο ηερληθψλ ζπζηεκάησλ (π.ρ. θξππηνγξάθεζε), πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο εξκελεπηέο θαη εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο ή ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπο 92 θαη β) ζε πεξίπησζε αθαίξεζεο ή αιινίσζεο πιεξνθνξηψλ, φπσο νξηζκέλσλ ζηνηρείσλ ηα νπνία πξνζδηνξίδνπλ ηηο εθηειέζεηο/θσλνγξαθήκαηα ή ηνπο εξκελεπηέο θαη εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο ή ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ θαη είλαη απαξαίηεηα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο φπσο γηα παξάδεηγκα ρνξήγεζε αδεηψλ, ζπιινγή θαη δηαλνκή ησλ δηθαησκάησλ εθκεηάιιεπζεο θ.ι.π. («Πιεξνθνξίεο Γηαρείξηζεο Γηθαησκάησλ») 93. Η ζπλζήθε αλαθέξεη ξεηά φηη ε θηήζε θαη ε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ απηή δελ κπνξεί λα ππφθεηηαη ζε νπνηνδήπνηε ηππηθφηεηα 94. Δπίζεο, δελ αθήλεη θαλέλα πεξηζψξην γηα επηθπιάμεηο σο πξνο ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηεο, πιελ απηήο ηνπ άξζξνπ 15 αλαθνξηθά κε ηελ εχινγε ακνηβή 95. Πεξαηηέξσ, θάζε ζπκβαιιφκελν κέξνο, ππνρξενχηαη απφ ηε ζπλζήθε, ζηε πηνζέηεζε, ζχκθσλα κε ην λνκηθφ ηνπ ζχζηεκα, πξνιεπηηθψλ θαη θαηαζηαιηηθψλ κέηξσλ πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο 96. Σέινο, αλαθνξηθά κε ηε δηαρξνληθή εθαξκνγή ηεο πλζήθεο, νξίδεηαη φηη απηή εθαξκφδεηαη θαη ζε φια ηα έξγα ηα νπνία θαηά ηελ έλαξμε ηεο ηζρχνο ηεο δελ Άξζξν 17 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 18 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 19, ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 20 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 21 ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Άξζξν 23, ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε 84

85 έρνπλ θαηαζηεί θνηλφ θηήκα ζηε ρψξα πξνέιεπζεο 97, εηζάγνληαο σζηφζν ξεηή εμαίξεζε γηα ηηο εθηειέζεηο. Σα άξζξα 24 έσο 33 ηεο πλζήθεο πεξηιακβάλνπλ δηνηθεηηθέο θαη ηειηθέο δηαηάμεηο. Αμηνζεκείσηεο κεηαμχ απηψλ είλαη: α) ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 24, κε ηελ νπνία θαζηεξψλεηαη κηα πλέιεπζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ, ηεο νπνίαο θχξηνο ζηφρνο είλαη λα αζρνιεζεί κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαηήξεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πλζήθεο, β) ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 26 «Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πξνζρψξεζε ζηε πλζήθε», πνπ νξίδεη φηη γηα λα πξνζρσξήζεη θξάηνο ζε απηή πξέπεη λα θέξεη ηελ ηδηφηεηα κέινπο ηνπ Π.Ο.Γ.Ι. Δπηπιένλ, ε ελ ιφγσ δηάηαμε πεξηιακβάλεη θαη ηε ιεγφκελε ξήηξα αλνίγκαηνο πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα λα γίλεη ζπκβαιιφκελν κέξνο ηεο πλζήθεο θαη γ) ηε δηάηαμε 33 «Καηάζεζε» πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ ζεκαηνθχιαθα ηεο πλζήθεο πνπ είλαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο ηνπ Π.Ο.Γ.Ι. πλνπηηθά, κπνξεί λα εηπσζεί φηη ε πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηηο εξκελείεο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα απνηειεί κηα ζπλζήθε βαξχλνπζαο ζεκαζίαο γηα ηηο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ πνπ αθνξά. Ιδηαίηεξα δε, αλαθνξηθά κε ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο γηα πξψηε θνξά ζε δηεζλέο επίπεδν ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο, έζησ θαη ζε πεξηνξηζκέλν βαζκφ, έβαιε ηα ζεκέιηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαδηθηπαθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηθαηνχρσλ, γεγνλφο πνπ απνηεινχζε επηηαθηηθή αλάγθε, ζηα πιαίζηα ηνπ λένπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πιεξνθνξηψλ. Β) Σο Κοινοηικό Κεκηημένο - Οι Οδηγίερ ζε επίπεδο Δ.Δ. 98,99 Αθήλνληαο πίζσ καο ηνπο βαζηθνχο λνκνζεηηθνχο Ππιψλεο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε δηεζλέο επίπεδν, αο πξνρσξήζνπκε εμεηάδνληαο ην αληίζηνηρν πεδίν δηθαίνπ ζηνπο θφιπνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η αιιειεπίδξαζε δχν βαζηθψλ Άξζξν 22, ηνπ λ.3183/2003 πνπ θχξσζε ηε ζπλζήθε Μνχζεο, Ν. Γίθαην, Οηθνλνκία, Πνιηηηθή, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2005, ζει. 97, 195,

86 αξρψλ, ηεο αξρήο ηεο εδαθηθφηεηαο θαη ηεο αξρήο ηεο εμάληιεζεο 100, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πθηζηάκελεο δηαθνξέο ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ εκπφδηδαλ ην ειεχζεξν ελδνθνηλνηηθφ εκπφξην, ην ζθνπφ δειαδή ηεο θνηλήο αγνξάο, απνηέιεζαλ ηελ θηλεηήξηα δχλακε πίζσ απφ ηηο πξνζπάζεηεο ηεο Δπξψπεο γηα ηελ ελαξκφληζε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. ηφρνο ηεο πξνζηαζίαο ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα πιαίζηα ηε Δ.Δ. ππήξμε αλέθαζελ λα πεξηθξνπξεζεί θαη λα εληζρπζεί ε δεκηνπξγηθφηεηα πξνο φθεινο φρη κφλν ησλ δεκηνπξγψλ απηψλ θαζαπηψλ αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ, ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ γεληθφηεξα. ηελ βάζε απηή, έρεη εθδνζεί πιεζψξα Δπξσπατθψλ Οδεγηψλ, αλαθνξηθά κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, νη ζεκαληηθφηεξεο εθ ησλ νπνίσλ παξαηίζεληαη ζπλνπηηθά ζηε ζπλέρεηα: - Οδηγία 91/250/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 14εο Μαΐνπ 1991 γηα ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ πξνγξακκάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ (ΔΔ L 122, ). Η ζπγθεθξηκέλε Οδεγία ππνρξεψλεη ηα θξάηε κέιε λα πξνζηαηεχνπλ ηα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ κε δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη' αληηζηνηρία κε ηα ινγνηερληθά έξγα, θαηά ηελ έλλνηα ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο. - Οδηγία 92/100/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19εο Ννεκβξίνπ 1992 ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα εθκίζζσζεο, ην δηθαίσκα δαλεηζκνχ θαη νξηζκέλα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα (ΔΔ L 346, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία ζεζπίδεη ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα εθκίζζσζεο θαη δαλεηζκνχ θαη ελαξκνλίδεη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα ζε νκνηφκνξθε βάζε, ε νπνία ππεξβαίλεη ζε πνιιά ζεκεία ην πιαίζην ηεο πλζήθεο ηεο Ρψκεο. 100 Η αξρή ηεο αλάισζεο ή εμάληιεζεο ησλ δηθαησκάησλ επί άπισλ αγαζψλ, αλαπηχρζεθε απφ ην ΓΔΚ ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο ηνπ λα ζπκβηβάζεη ηνλ απνθιεηζηηθφ ραξαθηήξα ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο θαη βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο κε ηηο αξρέο ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ πξντφλησλ θαη ηνπ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ. χκθσλα κε ηελ αξρή απηή πνπ έρεη πιένλ θαζηεξσζεί ξεηά απφ ηα εζληθά θαη θνηλνηηθά λνκνζεηήκαηα, ν θάηνρνο δηθαηψκαηνο βηνκεραληθήο ή πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αλαιψλεη ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκά ηνπ ζε νιφθιεξε ηελ Κνηλφηεηα, φηαλ δηαζέηεη πξνο πψιεζε, νπνπδήπνηε κέζα ζηελ Κνηλφηεηα, ηα πξντφληα, ζηα νπνία ην δηθαίσκα αλαθέξεηαη. 86

87 - Οδηγία 93/83/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο Ννεκβξίνπ 1993 πεξί ζπληνληζκνχ νξηζκέλσλ θαλφλσλ φζνλ αθνξά ην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα πνπ εθαξκφδνληαη ζηηο δνξπθνξηθέο ξαδηνηειενπηηθέο κεηαδφζεηο θαη ηελ θαισδηαθή αλακεηάδνζε (ΔΔ L 248, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία πξνβιέπεη γηα ην δεκηνπξγφ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπεη ηελ, κέζσ δνξπθφξνπ, παξνπζίαζε ζην θνηλφ έξγσλ, σο πξνο ηα νπνία ηζρχεη ην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ. - Οδηγία 93/98/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο Οθησβξίνπ 1993 πεξί ελαξκνλίζεσο ηεο δηάξθεηαο πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νξηζκέλσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ (ΔΔ L 290, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία ελαξκνλίδεη ηε δηάξθεηα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα 70 έηε απφ ηνλ ζάλαην ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ηα ινγνηερληθά, θαιιηηερληθά, θηλεκαηνγξαθηθά ή νπηηθναθνπζηηθά έξγα. Δπηπιένλ, ελαξκνλίδεη ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο ησλ θπξηφηεξσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ (εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ησλ παξαγσγψλ ηαηληψλ θαη ησλ ξαδηνηειενπηηθψλ επηρεηξήζεσλ) ζηα 50 έηε. Δπίζεο, θξίζηκεο θξίλνληαη νη δηαηάμεηο πεξί ππνρξεσηηθήο δηαρείξηζεο, κέζσ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο 101 πνπ ζα εθπξνζσπνχλ ηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ, ησλ δηθαησκάησλ θαισδηαθήο αλακεηάδνζεο. - Οδηγία 96/9/ΔΟΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 11εο Μαξηίνπ 1996 ζρεηηθά κε ηελ λνκηθή πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ (ΔΔ L 77, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία εμαζθαιίδεη ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ ηφζν ζε ραξηί φζν θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή γηα ρξνληθή πεξίνδν 15 εηψλ, έηζη ψζηε λα πξνζηαηεχνληαη νη επελδχζεηο ησλ θαηαζθεπαζηψλ γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο. - Οδηγία 2001/29/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο Μαΐνπ 2001 γηα ηελ ελαξκφληζε νξηζκέλσλ πηπρψλ ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο (ΔΔ L 101 Οη Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο (ΟΓ) δηαρεηξίδνληαη δηθαηψκαηα δεκηνπξγψλ θαη δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, Άξζξν 56, παξ.3 φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην λ.2557/

88 167, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία απνβιέπεη ζηε λνκηθή πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζην πιαίζην ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, κε έκθαζε ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. θνπφο ηεο είλαη λα παξάζρεη έλα αζθαιέο πιαίζην γηα ην δηαζπλνξηαθφ εκπφξην αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ απνιακβάλνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ, δηεπθνιχλνληαο παξάιιεια ηελ αλάπηπμε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζηνπο ηνκείο ησλ λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνιπκέζσλ. Δπηπιένλ ε ελ ιφγσ Οδεγία ελαξκνλίδεη ηα δηθαηψκαηα αλαπαξαγσγήο, κεηάδνζεο, δηάζεζεο ζην θνηλφ θαη δηαλνκήο ησλ έξγσλ, ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ κεραληζκψλ θαηά ηεο αληηγξαθήο θαη ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ. Σέινο, ε ζπγθεθξηκέλε Οδεγία ζπκβάιιεη ζηελ εθπιήξσζε νξηζκέλσλ δηεζλψλ ππνρξεψζεσλ, κε έκθαζε ζε εθείλεο πνπ απνξξένπλ απφ ηηο πλζήθεο Internet, νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ βειηίσζε ησλ κέζσλ θαηαπνιέκεζεο ηεο πεηξαηείαο ζε παγθφζκην επίπεδν. - Οδηγία 2001/84/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο επηεκβξίνπ 2001 ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο ππέξ ηνπ δεκηνπξγνχ ελφο πξσηφηππνπ έξγνπ ηέρλεο (ΔΔ L 272, ). Η Οδεγία απηή εληάζζεη ην δηθαίσκα κεηαπψιεζεο ζην δηθαίσκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη επηηξέπεη ζε έλαλ θαιιηηέρλε ή ζηνπο θιεξνλφκνπο ηνπ λα εηζπξάμνπλ, θαηά ηε κεηαπψιεζε ηνπ έξγνπ απφ επαγγεικαηία ηεο αγνξάο ηέρλεο (π.ρ. νίθνη δεκνπξαζηψλ, γθαιεξί, έκπνξνη ηέρλεο), έλα πνζνζηφ επί ηεο ηηκήο ηνπ έξγνπ. - Οδηγία 2004/48/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο Απξηιίνπ 2004 ζρεηηθά κε ηελ επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο (ΔΔ L 157, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία ζεζπίδεη κέηξα θαη δηαδηθαζίεο κε απψηεξν ζθνπφ ηε δηαζθάιηζε ηνπ ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Έηζη, επηβάιιεη ηελ εθαξκνγή απνηειεζκαηηθψλ, απνηξεπηηθψλ θαη αληηζηαζκηζηηθψλ κέηξσλ θαη θπξψζεσλ θαηά ησλ πεηξαηψλ θαη φζσλ επηδίδνληαη ζε ελέξγεηεο κε ζθνπφ ηελ παξαπνίεζε, ελψ παξάιιεια εμαζθαιίδεη ηελ ηζφηεηα ησλ δεκηνπξγψλ θαη ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ 88

89 ζπλεπαγφκελσλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηελ Δ.Δ. Δπηπιένλ, πξνβιέπεη δηαδηθαζίεο ζρεηηθά κε ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία θαη κέηξα πξνζηαζίαο απηψλ θαζψο θαη πξνζσξηλά κέηξα (π.ρ. δηθαζηηθέο δηαηαγέο, θαηαζρέζεηο). Σέινο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο δηθαηνχρνπο ησλ δηθαησκάησλ λα απαηηήζνπλ ηελ θαηαζηξνθή, ηελ αλάθιεζε ή αθφκα θαη ηελ νξηζηηθή απφζπξζε ηνπ παξάλνκνπ πιηθνχ απφ ηελ αγνξά. - Οδηγία 2006/115/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 12εο Γεθεκβξίνπ 2006 ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα εθκίζζσζεο, ην δηθαίσκα δαλεηζκνχ θαη νξηζκέλα δηθαηψκαηα ζπγγεληθά πξνο ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζηνλ ηνκέα ησλ πξντφλησλ ηεο δηάλνηαο (ΔΔ L 376, ). Η Οδεγία απηή απνηειεί θσδηθνπνίεζε ησλ Οδεγηψλ 92/100/ΔΟΚ, 93/98/ΔΟΚ θαη 2001/29/ΔΚ θαη ζηελ νπζία θαηαξγεί ηελ αξρηθή Οδεγία 92/100/ΔΟΚ, κε ηελ επηθχιαμε βέβαηα ησλ ππνρξεψζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ αλαθνξηθά κε ηηο πξνζεζκίεο ελζσκάησζεο φπσο απηέο πξνζδηνξίδνληαη ζην Παξάξηεκα Ι, Μέξνο Β. - Οδηγία 2006/116/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 12εο Γεθεκβξίνπ 2006 ζρεηηθά κε ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νξηζκέλσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ (ΔΔ L 372, ). Η ελ ιφγσ Οδεγία απνηειεί θσδηθνπνίεζε ησλ Οδεγηψλ 93/98/ΔΟΚ θαη 2001/29/ΔΚ θαη ζηελ νπζία θαηαξγεί ηελ αξρηθή Οδεγία 93/98/ΔΟΚ, κε ηελ επηθχιαμε βέβαηα ησλ ππνρξεψζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ αλαθνξηθά κε ηηο πξνζεζκίεο ελζσκάησζεο, φπσο απηέο πξνζδηνξίδνληαη ζην Παξάξηεκα Ι, Μέξνο Β. Γ) Σο Δθνικό Γίκαιο 102,103, 104 Αθήλνληαο πίζσ καο ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν αο δνχκε ην βαζκφ θαη ηελ έληαζε ελζσκάησζεο ησλ αλσηέξσ Οδεγηψλ απφ ηε ρψξα καο αιιά θαη γεληθφηεξα ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ λνκνζέηε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε εζληθφ επίπεδν. Η εζληθή λνκνζεζία είλαη απφιπηα ελαξκνληζκέλε κε Καιιηλίθνπ, Γ. Πλεπκαηηθή Ηδηνθηεζία θαη πγγεληθά Γηθαηψκαηα, Γίθαην & Οηθνλνκία, Π.Ν. άθθνπιαο, Αζήλα 2008, ζει,

90 ηηο θξηζηκφηεξεο Δπξσπατθέο Οδεγίεο, φπσο απηέο απνηππψζεθαλ αλσηέξσ θαη ζπληζηνχλ ην ιεγφκελν θνηλνηηθφ θεθηεκέλν ζην ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Παξάιιεια, ε ρψξα καο έρεη θπξψζεη θαη ηηο ζεκαληηθφηεξεο Γηεζλείο πκβάζεηο πάλσ ζηηο νπνίεο ζεκειηψλεηαη ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε παγθφζκην επίπεδν. ε επίπεδν εζληθήο θπξηαξρίαο, ε πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δηαζθαιίδεηαη ηφζν απφ ην χληαγκα φζν θαη απφ ην ηζρχνλ λνκνζεηηθφ πιαίζην. Αλαιπηηθφηεξα ην χληαγκα 105 εκπεξηέρεη κηα ζεηξά απφ δηαηάμεηο πνπ ζπλδπαζηηθά παξέρνπλ έλα επαξθέο πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. πγθεθξηκέλα, νη λνκηκνπνηεηηθέο βάζεηο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εληνπίδνληαη ζηε παξ 1. ηνπ άξζξνπ 2, φπνπ αλαθέξεηαη ε αξρή πξνζηαζίαο ηεο αλζξψπηλεο αμίαο, ζηηο παξ. 1 θαη 2 ηνπ άξζξνπ 5Α, πνπ αθνξνχλ ζην δηθαίσκα ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ην δηθαίσκα ηεο ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, ζηελ παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 14, ην νπνίν θαηνρπξψλεη ηελ ειεχζεξε έθθξαζε ησλ ηδεψλ, ζηηο παξ. 1 θαη 2 ηνπ άξζξνπ 17 φπνπ θαηνρπξψλεηαη ε ειεπζεξία ηεο ηδηνθηεζίαο, ζηελ παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 16, πνπ πξνζηαηεχεη ηελ ηέρλε θαη ηελ επηζηήκε θαη ζηελ παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 28 φπνπ αλαθέξεηαη φηη νη γεληθά παξαδεγκέλνη θαλφλεο δηεζλνχο δηθαίνπ θαζψο θαη νη δηεζλείο ζπκβάζεηο, απφ ηελ επηθχξσζε ηνπο κε λφκν θαη ηε ζέζε ηνπο ζε ηζρχ, απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ. Πέξαλ ηνπ πληάγκαηνο, ζε επίπεδν εζληθήο λνκνζεζίαο, ν βαζηθφο λφκνο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη ν Ν. 2121/1993 Πλεπκαηηθή Ηδηνθηεζία, ζπγγεληθά δηθαηψκαηα θαη πνιηηηζηηθά ζέκαηα (ΦΔΚ Α 25), ν νπνίνο έρεη ηξνπνπνηεζεί σο αθνινχζσο: Ν. 2173/1993 Αλαζπγθξφηεζε ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Ραδηνηειεφξαζεο, ίδξπζε ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Ζιεθηξνληθψλ Μέζσλ Δπηθνηλσλίαο θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 208) ην άξζξν 4 ηνπ νπνίνπ αθνξά πξνζζήθε ζην άξζξν 72 ηνπ Ν. 2121/1993 ζρεηηθφ κε ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο. 105 χληαγκα ηεο Διιάδνο, φπσο αλαζεσξήζεθε κε ην ςήθηζκα ηεο 27 εο Μαΐνπ 2008 ηεο Η Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ 90

91 Ν.2188/1994 Ρχζκηζε ζεκάησλ δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο», (ΦΔΚ Α 18) ην άξζξν 3 ηνπ νπνίνπ αθνξά εμαίξεζε ησλ ζεκάησλ ζπγγξαθήο, έθδνζεο θαη θπθινθνξίαο ησλ δηθαζηηθψλ βηβιίσλ πνπ δηαλέκνληαη δσξεάλ απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ λ.2121/1993. Ν.2218/1994 Ίδξπζε Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο, Σξνπνπνίεζε Γηαηάμεσλ γηα ηελ Πξσηνβάζκηα Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Πεξηθέξεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 90) ην άξζξν 59 ηνπ νπνίνπ ηξνπνπνηεί ην άξζξν 54 ηνπ λ.2121/1993, ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ζέκαηα πιινγηθήο Γηαρείξηζεο Γηθαησκάησλ. Ν. 2435/1996 Γηα ηελ Δπέθηαζε ησλ Σηκεηηθψλ πληάμεσλ (ΦΔΚ Α 189) ην άξζξν 3 ηνπ νπνίνπ αθνξά πξνζζήθε ζην άξζξν 18 λ.2121/1993 ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πιεξνθφξεζεο ησλ Οξγαληζκψλ πιινγηθήο Γηαρείξηζεο πξνο ηνλ νθεηιέηε ηεο εχινγεο ακνηβήο ζε πεξίπησζε ηδησηηθήο αλαπαξαγσγήο. Ν.2557/1997 Θεζκνί, κέηξα θαη δξάζεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο (ΦΔΚ Α 271) ην άξζξν 8 ηνπ νπνίνπ αθνξά ζε ξχζκηζε ζεκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζε ελαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 98/83/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27 εο επηεκβξίνπ 1993 γηα ηηο δνξπθνξηθέο ξαδηνηειενπηηθέο κεηαδφζεηο θαη ηελ θαισδηαθή αλακεηάδνζε, θαζψο θαη κε ηελ Οδεγία 93/98/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29 εο επηεκβξίνπ 1993 γηα ηε δηάξθεηα πξνζηαζίαο θαη άιιεο δηαηάμεηο. Ν.2819/2000 Ίδξπζε Δηαηξείαο «ΟΛΤΜΠΗΑΚΟ ΥΩΡΗΟ 2004 Α.Δ.», πξνζηαζία νιπκπηαθψλ πκβφισλ θαη εκάησλ θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 84) ην άξζξν 7 ηνπ νπνίνπ αθνξά ξχζκηζε ζρεηηθά κε ηελ Δλαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 96/9/ΔΟΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 11εο Μαξηίνπ 1996 ζρεηηθά κε ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη άιιεο δηαηάμεηο. Ν.3049/2002 Απνθξαηηθνπνίεζε Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Γεκνζίνπ θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 212) ην άξζξν 14 ηνπ νπνίνπ αλαθέξεηαη ζε ηξνπνπνίεζε 91

92 ηνπ άξζξνπ 18 λ.2121/1993 πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εχινγε ακνηβή γηα ηδησηηθή αλαπαξαγσγή. Ν.3057/2002 Σξνπνπνίεζε θαη ζπκπιήξσζε ηνπ Ν.2725/1999, Ρχζκηζε ζεκάησλ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 239) ην άξζξν 81 ηνπ νπνίνπ αθνξά ξχζκηζε ζρεηηθά κε ηελ Δλαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 2001/29/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο Μαΐνπ 2001 γηα ηελ ελαξκφληζε νξηζκέλσλ πηπρψλ ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη άιιεο δηαηάμεηο. Ν. 3207/2003 Ρχζκηζε ζεκάησλ Οιπκπηαθήο πξνεηνηκαζίαο θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 302) ην άξζξν 10 παξ. 33 ηνπ νπνίνπ αθνξά ζε δηαηάμεηο ζρεηηθά κε πνηληθέο θπξψζεηο θαη ζε δηεχξπλζε ησλ φξσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε λ.2121/1993 φζνλ αθνξά ηελ εχινγε ακνηβή γηα ηδησηηθή αλαπαξαγσγή. Ν.3524/2007 Δλαξκφληζε ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο Οδεγίεο 2001/84/ΔΚ θαη 2004/48/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο επηεκβξίνπ 2001 θαη 29εο Απξηιίνπ 2004 ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο ππέξ ηνπ δεκηνπξγνχ ελφο πξσηνηχπνπ έξγνπ ηέρλεο θαη ηελ επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο αληίζηνηρα θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α'15) Ν.3905/2010 Δλίζρπζε θαη αλάπηπμε ηεο θηλεκαηνγξαθηθήο ηέρλεο θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 219) ην άξζξν 46 ηνπ νπνίνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζζήθε παξαγξάθσλ ζην άξζξν 49 ηνπ λ. 2121/1993 θαη αθνξνχλ ζηε δπλαηφηεηα ζχζηαζεο εληαίνπ νξγαληζκνχ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ θαη ζε άιιεο δηαηάμεηο ζρεηηθά κε ηνπο νξγαληζκνχο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο. Δμίζνπ ζεκαληηθέο, ζηα πιαίζηα ηεο εζληθήο καο λνκνζεζίαο είλαη θαη νη αθφινπζεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο: Π.Γ. 311/1994 Καηαζηαηηθφ ηνπ «Οξγαληζκνχ Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο» (ΦΔΚ Α 165). 92

93 Απφθαζε Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ Πνιηηηζκνχ αξ /Γ3Β/4020/ Αξκφδηεο ππεξεζίεο ειέγρνπ γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν.2121/1993 θαη θαζνξηζκφο ηεο δηαδηθαζίαο επηβνιήο θαη είζπξαμεο ηνπ δηνηθεηηθνχ πξνζηίκνπ πνπ πξνβιέπνληαη ζηα άξζξα 65 Α θαη 66 ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ [λ.2121/1993] φπσο ζπκπιεξψζεθε κε ην άξζξν 2 ηνπ λ.3524/2007 [ΦΔΚ Α 15] (ΦΔΚ Β 1670). Απφθαζε Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ κε αξ. ΤΠΠΟ/ΓΙΟΙΚ/98546/ Αλαπαξαγσγή έξγνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνο φθεινο ηπθιψλ θαη θσθαιάισλ θαη επέθηαζε ηεο ξχζκηζεο ζε άιιεο θαηεγνξίεο αηφκσλ κε αλαπεξίεο (ΦΔΚ Β 2065). Απφθαζε Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ κε αξ. Π /Α 3540/ πγθξφηεζε ζην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ πληνληζηηθήο Δπηηξνπήο κε αληηθείκελν ηελ παξαθνινχζεζε θαη ην ζπληνληζκφ ζεκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο (ΦΔΚ Β 575). Σέινο, ε Διιάδα έρεη θπξψζεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο Γηεζλείο πκβάζεηο σο εμήο: Διεθνής ύμβαζη ηης Βέρνης φπσο έρεη δηακνξθσζεί κε ηελ ηειεπηαία αλαζεψξεζε ηεο, Ν.100/1975 «Πεξί θπξψζεσο α) ηεο πκβάζεσο πεξί ζπζηάζεσο Παγθνζκίνπ Οξγαλψζεσο πξνζηαζίαο ηεο ηδηνθηεζίαο επί ησλ έξγσλ ηεο δηάλνηαο, ππνγξαθείζεο ελ ηνθρφικε ηε 14ε Ηνπιίνπ 1967 θαη β) ηεο θαηά ηελ Γηπισκαηηθήλ Γηάζθεςηλ ησλ Παξηζίσλ ηνπ Ηνπιίνπ 1971 γελνκέλεο αλαζεσξήζεσο ηεο πκβάζεσο ηεο Βέξλεο 1886» (Φ.Δ.Κ. Α 162). Διεθνής ύμβαζη ηης Ρώμης, Ν. 2054/1992, «Κχξσζε δηεζλνχο ζπκβάζεσο: Πεξί ηεο πξνζηαζίαο ησλ εξκελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ θαη ησλ νξγαληζκψλ ξαδηνηειεφξαζεο πνπ έγηλε ζηε Ρψκε ζηηο 26 Οθησβξίνπ 1961», (ΦΔΚ Α 104). σμθωνία TRIPS, Ν. 2290/1995, «Κχξσζε ηεο Σειηθήο Πξάμεο πνπ πεξηιακβάλεη ηα απνηειέζκαηα ησλ πνιπκεξψλ εκπνξηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζην πιαίζην ηνπ Γχξνπ ηεο Οπξνπγνπάεο», (ΦΔΚ Α 28) ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΓ 93

94 «ΤΜΦΩΝΗΑ ΓΗΑ ΣΑ ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΑ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ» σνθήκη ΠΟΔΙ για ηην πνεσμαηική ιδιοκηηζία (WIPO WTC), Ν. 3184/2003, «Κχξσζε ηεο πλζήθεο ηνπ Παγθνζκίνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο γηα ηελ Πλεπκαηηθή Ηδηνθηεζία», (ΦΔΚ Α 228). σνθήκη ΠΟΔΙ για ηις εκηελέζεις και ηα θωνογραθήμαηα (WIPO WPPT), N. 3183/2003, «Κχξσζε ηεο πλζήθεο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο γηα ηηο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα», (ΦΔΚ Α 227). Απφ ηε ζχληνκε παξάζεζε φισλ ησλ αλσηέξσ δηαηάμεσλ, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ν εζληθφο λνκνζέηεο, ηφζν κε ην λ. 2121/ φζν θαη κε ηηο ζπλεπηθνπξνχκελεο πξνο απηφλ δηαηάμεηο, πξνζπάζεζε λα παξάζρεη έλα επαξθέο πιαίζην πξνζηαζίαο ηφζν ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ φζν θαη ησλ δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ. Οη πξνζπάζεηεο ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο πνπ γελλά ε αλάδπζε ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε επέθηαζε ηεο ρξήζεο ησλ Τ/Η θαη ηνπ δηαδηθηχνπ ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ πνιηηψλ, πξννησλίδνπλ ηε δπλακηθή εμέιημε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, πιελ ηνπ δηεζλνχο, θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Οινθιεξψλνληαο ηε ζχληνκε επηζθφπεζε καο ζηηο ζεκαληηθφηεξεο δηαηάμεηο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε εζληθφ επίπεδν θαη πξηλ πεξάζνπκε ζηε κειέηε ηνπ ελ ιφγσ θιάδνπ δηθαίνπ ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ, ζα επηρεηξήζνπκε κηα ζχληνκε ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ πξνθεηκέλνπ αθελφο λα γίλνπλ θαηαλνεηνί θξίζηκνη νξηζκνί γχξσ απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, αθεηέξνπ λα εξκελεπζνχλ ηα ζεζκηθά θαη αμηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξεζβεχεη. 106 Η παξνπζίαζε ησλ θπξηφηεξσλ δηαηάμεσλ ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ αλαιχνληαη ζηελ ελφηεηα Δλλνηνινγηθή Πξνζέγγηζε ηεο Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο θαη ησλ πγγεληθψλ Γηθαησκάησλ, ζει

95 Δννοιολογική Πποζέγγιζη ηηρ Πνεςμαηικήρ Ηδιοκηηζίαρ και ηων ςγγενικών Γικαιωμάηων Ο φξνο πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνδειψζεη ηνλ θιάδν εθείλν ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ πνπ ξπζκίδεη ηα ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη θπξίσο ηα δηθαηψκαηα πνπ ε έλλνκε ηάμε αλαγλσξίδεη φηη έρεη ν δεκηνπξγφο πάλσ ζην έξγν ηνπ 107. Ωο δεκηνπξγφο 108 ηνπ έξγνπ ηεθκαίξεηαη ην πξφζσπν εθείλν, ην φλνκα ή ην ςεπδψλπκν ηνπ νπνίνπ εκθαλίδεηαη πάλσ ζηνλ πιηθφ θνξέα ηνπ έξγνπ, θαηά ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο γηα ηελ έλδεημε δεκηνπξγνχ, αξθεί βέβαηα, ζηελ πεξίπησζε ρξήζεο ςεπδσλχκνπ, απηφ λα κελ αθήλεη ακθηβνιία σο πξνο ηελ ηαπηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ 109. ε πεξίπησζε ζπιινγηθψλ έξγσλ 110, πξνγξακκάησλ Η/Τ ή νπηηθναθνπζηηθψλ έξγσλ, σο δηθαηνχρνο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ηεθκαίξεηαη ην θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν, ην φλνκα ή ε επσλπκία ηνπ νπνίνπ εκθαλίδεηαη πάλσ ζηνλ πιηθφ θνξέα ηνπ έξγνπ θαηά ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο γηα ηελ έλδεημε δηθαηνχρνπ 111. Ωο έξγν, ζηα πιαίζηα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, λνείηαη θάζε πξσηφηππν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα ιφγνπ, ηέρλεο ή επηζηήκεο, πνπ εθθξάδεηαη κε νπνηαδήπνηε κνξθή. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ηα αθφινπζα 112, 113 : - Γξαπηά ή πξνθνξηθά θείκελα, - Μνπζηθέο ζπλζέζεηο, κε θείκελν ή ρσξίο, Γ. Κνπκάληνπ, Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία, φγδνε έθδνζε, ζ. 1, Καιιηλίθνπ Γ., Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, εθδ. Γίθαην θαη Οηθνλνκία Π.Ν. άθθνπιαο, Αζήλα 2005, ζει 25. χκθσλα κε ην επξσπατθφ δίθαην, ν δεκηνπξγφο κπνξεί λα είλαη κφλν θπζηθφ πξφζσπν, αθνχ κφλν έλα θπζηθφ πξφζσπν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγεί πξσηφηππα πλεπκαηηθά έξγα. Ωζηφζν έλα λνκηθφ πξφζσπν κπνξεί λα απνθηήζεη ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα αλ απηφ ην κεηαβηβαζηεί απφ ηνλ δεκηνπξγφ. Αληηζέησο, ζην ακεξηθαληθφ δίθαην σο δεκηνπξγφο κπνξεί λα λνείηαη θαη λνκηθφ πξφζσπν πνπ έρεη επελδχζεη νηθνλνκηθά ζηε δεκηνπξγία ελφο έξγνπ. Αξ. 10, παξ.1 ηνπ λ. 2121/1993 «Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία, ζπγγεληθά δηθαηψκαηα θαη πνιηηηζηηθά ζέκαηα» πιινγηθά έξγα ζεσξνχληαη κε βάζε ηελ παξ.2 ηνπ άξζξνπ 7 ηνπ λ. 2121/1993 φζα έρνπλ δεκηνπξγεζεί κε ηελ απηνηειή ζπκβνιή πεξηζζφηεξσλ δεκηνπξγψλ ππφ ηελ πλεπκαηηθή δηεχζπλζε θαη ζπληνληζκφ ελφο θπζηθνχ πξνζψπνπ πνπ απνηειεί ηνλ Αξρηθφ Γηθαηνχρν ηνπ πεξηνπζηαθνχ θαη εζηθνχ δηθαηψκαηνο επί ηνπ ζπιινγηθνχ έξγνπ. Αξ. 10, παξ.2 ηνπ λ. 2121/1993 Αξ. 2, παξ. 1 ηνπ λ.2121/

96 - Θεαηξηθά έξγα, κε κνπζηθή ή ρσξίο, - Υνξνγξαθίεο θαη παληνκίκεο, - Οπηηθναθνπζηηθά έξγα, - Έξγα ησλ εηθαζηηθψλ ηερλψλ, ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη ηα ζρέδηα, ηα έξγα δσγξαθηθήο θαη γιππηηθήο, ηα ραξαθηηθά έξγα θαη νη ιηζνγξαθίεο, ηα αξρηηεθηνληθά έξγα, νη θσηνγξαθίεο, ηα έξγα ησλ εθαξκνζκέλσλ ηερλψλ, νη εηθνλνγξαθήζεηο, νη ράξηεο, ηα ηξηζδηάζηαηα έξγα πνπ αλαθέξνληαη ζηε γεσγξαθία, ηελ ηνπνγξαθία, ηελ αξρηηεθηνληθή ή ηελ επηζηήκε, - Μεηαθξάζεηο, δηαζθεπέο, πξνζαξκνγέο θαη άιιεο κεηαηξνπέο έξγσλ ή εθθξάζεσλ ηεο ιατθήο παξάδνζεο θαη ζπιινγέο έξγσλ ή ζπιινγέο εθθξάζεσλ ηεο ιατθήο παξάδνζεο ή απιψλ γεγνλφησλ θαη ζηνηρείσλ, φπσο νη εγθπθινπαίδεηεο θαη νη αλζνινγίεο, εθφζνλ ε επηινγή ή ε δηεπζέηεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο είλαη πξσηφηππε Δπίζεο ην δίθαην ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνζηαηεχεη ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ, νη νπνίεο ιφγσ ηεο επηινγήο ή δηεπζέηεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο απνηεινχλ πλεπκαηηθά δεκηνπξγήκαηα. Η πξνζηαζία απηή δελ εθηείλεηαη ζην πεξηερφκελν ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη δελ ζίγεη θαλέλα απφ ηα δηθαηψκαηα πνπ πθίζηαληαη ζην πεξηερφκελν απηφ Πξνζηαηεχνληαη επίζεο, κε ηηο επηθπιάμεηο πνπ νξίδεη ν ζρεηηθφο λφκνο, ηα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ην πξνπαξαζθεπαζηηθφ πιηθφ ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπο. Η πξνζηαζία παξέρεηαη ζε θάζε κνξθή έθθξαζεο ελφο πξνγξάκκαηνο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Έλα πξφγξακκα Η/Τ ζεσξείηαη πξσηφηππν εθφζνλ είλαη πξνζσπηθφ πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ 116. Σν εχξνο πξνζηαζίαο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο νξηνζεηείηαη απφ ηξεηο έλλνηεο βάζεη ησλ νπνίσλ ζπγθεθξηκελνπνηείηαη ην πεξηερφκελφ ηνπ. Απηέο είλαη ε έλλνηα ηνπ πλεπκαηηθνχ δεκηνπξγήκαηνο, ε έλλνηα ηεο κνξθήο θαη απηή Αξ. 2, παξ. 2 ηνπ λ.2121/1993 Αξ. 2, παξ. 2α ηνπ λ.2121/1993 πνπ πξνζηέζεθε κε ην Αξ. 7, παξ 1. λ. 2819/2000 Αξ. 2, παξ. 3 ηνπ λ.2121/

97 ηεο πξσηνηππίαο. Σν δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δελ πξνζηαηεχεη φια ηα έξγα αιιά κφλν ηα πξσηφηππα πλεπκαηηθά δεκηνπξγήκαηα πνπ εθθξάδνληαη κε θάπνηα κνξθή. πλεπψο, ε έθηαζε πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαιχπηεη ηηο δεκηνπξγίεο θαη φρη ηηο δηαδηθαζίεο, ηηο κεζφδνπο ιεηηνπξγίαο ή ηηο καζεκαηηθέο έλλνηεο απηέο θαζαπηέο. ε αληίζεηε πεξίπησζε ζα πξνζέθξνπε ζηελ ζεκειηψδε αξρή ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο αιιά θαη ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο ησλ ηδεψλ κε ζθνπφ ηελ εμέιημε θαη ηελ πξφνδν 117,118. Δθείλν ινηπφλ πνπ απαηηείηαη κε ζθνπφ λα πξνζηαηεπζεί ην πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα είλαη αθελφο ε πξσηνηππία ηνπ, αθεηέξνπ ε απνηχπσζή ηνπ ζε θάπνηνλ πιηθφ θνξέα. Ωζηφζν, ζε ηί ζπλίζηαηαη ε πξσηνηππία θαη πσο απηή κπνξεί λα απνηππσζεί; Μεηά απφ ρξφληα αληηπαξάζεζε, ε ζεσξία θαη ε λνκνινγία ησλ δηθαζηεξίσλ θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε πξσηνηππία ελφο έξγνπ κπνξεί λα πξνζδηνξηζζεί ρξεζηκνπνηψληαο σο θξηηήξην εθείλν ηεο ζηαηηθήο κνλαδηθφηεηαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ην έξγν ζα πξέπεη λα δηαθξίλεηαη απφ έλα αληηθεηκεληθά θαζνξίζηκν φξην δεκηνπξγηθνχ χςνπο, ψζηε λα απνζηαζηνπνηείηαη απφ άιια πξντφληα 119. Με άιια ιφγηα γηα λα ζεσξεζεί έλα έξγν πξσηφηππν ζα πξέπεη ζηαηηζηηθά λα κελ εθηθηφ λα δεκηνπξγεζεί ην ίδην έξγν. Δηδηθά γηα ηα πξνγξάκκαηα ππνινγηζηή, ην θξηηήξην ηεο πξσηνηππίαο ζρεδφλ δελ πθίζηαηαη, αθνχ φπσο ν λφκνο Ν.2121/1993 ξεηά νξίδεη ζην εδάθην 4 ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 2 «Έλα πξφγξακκα ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή ζεσξείηαη πξσηφηππν εθφζνλ είλαη πξνζσπηθφ πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ» (δειαδή φρη απιή αληηγξαθή) 120. Με ηε δεκηνπξγία ηνπ έξγνπ, ν πλεπκαηηθφο δεκηνπξγφο απνθηά πάλσ ζε απηφ θαη γηα νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα 121, πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ε νπνία ζπλεπάγεηαη Οξγαληζκφο Πλεπκαηηθήο Ιδηνθηεζίαο, Βαζηθφο Οδεγφο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, 2008, ζει.9 Γηα ην ηη άιιν δελ πξνζηαηεχεηαη βιέπε Άξζξν 2, παξ. 5 ηνπ λ. 2121/ Αξ. 2, παξ. 3 ηνπ λ. 2121/1993 Η δηάξθεηα ηνπ πεξηνπζηαθνχ θαη ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο ιήγεη 70 ρξφληα κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ δεκηνπξγνχ, ελψ κεηά ηε ιήμε ηεο δηάξθεηαο απηήο κπνξεί λα παξέκβεη ην θξάηνο γηα λα αζθήζεη νξηζκέλεο απφ ηηο εμνπζίεο ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο. 97

98 ηελ απφθηεζε, εθ κέξνπο ηνπ δεκηνπξγνχ, πξσηνγελψο θαη ρσξίο δηαηππψζεηο 122 ησλ εμήο απνθιεηζηηθψλ θαη απφιπησλ δηθαησκάησλ: Σνπ πεξηνπζηαθνχ δηθαηψκαηνο Σνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο Σν πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα 123 παξέρεη ζην δεκηνπξγφ ηε δπλαηφηεηα λα επσθειεζεί νηθνλνκηθά απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Οη εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα θαη πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηνπο βαζηθφηεξνπο ηξφπνπο εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ απφ ηνλ δεκηνπξγφ πξνζδηνξίδνληαη σο εμήο 124 : 1. Ζ εμνπζία εγγξαθήο θαη αλαπαξαγσγήο ηνπ έξγνπ (παξ. 1 ζηνηρ. α λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. α ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηελ εγγξαθή θαη ηελ άκεζε ή έκκεζε, πξνζσξηλή ή κφληκε αλαπαξαγσγή ηνπ έξγνπ ηνπ κε νπνηνδήπνηε κέζν θαη κνξθή, ελ φισ ή ελ κέξεη. 2. Ζ εμνπζία κεηάθξαζεο (παξ 1 ζηνηρ. β λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. β ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηε κεηάθξαζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Η κεηάθξαζε σο έξγν δελ απνηειεί πξσηφηππν αιιά παξάγσγν έξγν θαζψο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε δηελέξγεηα ηεο απνηειεί ε χπαξμε ελφο αξρηθνχ, πξσηφηππνπ έξγνπ. Ο δεκηνπξγφο ινηπφλ ηνπ πξσηνηχπνπ έξγνπ έρεη απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηελ απφδνζε θαη κεηαθνξά ηνπ απφ κηα γιψζζα ή ηδίσκα ζε κηα άιιε. Ο κεηαθξαζηήο απφ ηελ πιεπξά ηνπ, σο δεκηνπξγφο ηνπ παξάγσγνπ έξγνπ ηεο κεηάθξαζεο, δηαηεξεί δηθαίσκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο επ' απηνχ Άξ. 6, παξ. 2 ηνπ λ. 2121/1993 Σν πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα πεξηιακβάλεη θαη ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο (άξζξν 5 ηνπ 2121/1993) πνπ ζρεηίδεηαη κφλν κε ηα έξγα ησλ εηθαζηηθψλ ηερλψλ Αξ. 3, παξ. 1 ηνπ λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ηνπ αξ. 81 λ.3057/

99 3. Ζ εμνπζία ηεο δηαζθεπήο, ηεο πξνζαξκνγήο θαη άιισλ κεηαηξνπψλ (παξ. 1 ζηνηρ. γ. λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. γ ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Δμαζθαιίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηε δηαζθεπή, ηελ πξνζαξκνγή ή άιιεο κεηαηξνπέο ηνπ έξγνπ ηνπ. 4. Ζ εμνπζία δηαλνκήο ζην θνηλφ κε νπνηαδήπνηε κνξθή κέζσ πψιεζεο ή κε άιινπο ηξφπνπο ηνπ πξσηφηππνπ ή αληηηχπσλ (αληηγξάθσλ) ηνπ έξγνπ (παξ. 1 ζηνηρ. Γ λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. δ ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Γίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην δεκηνπξγφ λα ειέγμεη ηελ θπθινθνξία ηνπ πξσηφηππνπ ή ησλ αληηηχπσλ ηνπ έξγνπ ηνπ, ψζηε λα εηζπξάηηεη ρσξηζηή ακνηβή, θπξίσο απφ ηνπο λένπο ηξφπνπο εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ. 5. Ζ εμνπζία εθκίζζσζεο θαη δεκνζίνπ δαλεηζκνχ φζνλ αθνξά ην πξσηφηππν ή αληίηππα ηνπ έξγνπ (παξ. 1 ζηνηρ. δ λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. ε ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ην μερσξηζηφ δηθαίσκα γηα εθκίζζσζε θαη γηα δεκφζην δαλεηζκφ ηνπ πξσηνηχπνπ ή αληηγξάθσλ ηνπ έξγνπ ηνπ. Η αξρή ηεο αλάισζεο ή εμάληιεζεο (exhaustion) δελ ηζρχεη γηα ην δηθαίσκα εθκίζζσζεο θαη δαλεηζκνχ ην νπνίν ζχκθσλα κε ην άξζξν 1 παξ. 4 ηεο Οδεγίαο 92/100/ΔΚ (άξζξν 1 παξ. 2 ηεο θσδηθνπνηεκέλεο έθδνζεο ηνπ 2006), δελ εμαληιείηαη απφ νπνηαδήπνηε πψιεζε ή άιιε πξάμε δηαλνκήο πξσηνηχπσλ θαη αληηγξάθσλ έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Η ζέζε ζε θπθινθνξία κε εθκίζζσζε ή δεκφζην δαλεηζκφ επηηξέπεη ζην δεκηνπξγφ λα εηζπξάηηεη ρσξηζηή ακνηβή απφ ηνπο λένπο απηνχο ηξφπνπο εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ. Πεξαηηέξσ, ην εζληθφ καο δίθαην, δελ δίλεη ζαθή νξηζκφ ησλ ζρεηηθψλ ελλνηψλ ηεο εθκίζζσζεο θαη ηνπ δεκφζηνπ δαλεηζκνχ αιιά αλαθέξεη φηη νη έλλνηεο απηέο λννχληαη ζχκθσλα κε ηα νξηδφκελα ζηελ Οδεγία 92/100 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Ννεκβξίνπ Η ελ ιφγσ Οδεγία φπσο θσδηθνπνηήζεθε ην 2006 αλαθέξεηαη ζην δηθαίσκα δαλεηζκνχ ρσξίο ηνλ πξνζδηνξηζκφ δεκφζηνο, ελψ νξίδεη ηελ εθκίζζσζε σο ηε δηάζεζε πξνο ρξήζε πξσηφηππσλ ή αληηγξάθσλ έξγσλ γηα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα 99

100 θαη γηα άκεζν ή έκκεζν νηθνλνκηθφ ή εκπνξηθφ φθεινο θαη ην δαλεηζκφ σο ηε δηάζεζε πξνο ρξήζε γηα πεξηνξηζκέλν πάληνηε ρξνληθφ δηάζηεκα, φρη φκσο γηα άκεζν ή έκκεζν νηθνλνκηθφ ή εκπνξηθφ φθεινο, φηαλ γίλεηαη απφ ηδξχκαηα πνπ είλαη αλνηρηά ζην θνηλφ. 6. Ζ εμνπζία δεκφζηαο εθηέιεζεο (παξ. 1 ζηνηρ. ζη λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. ζη ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Δμαζθαιίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηε δεκφζηα εθηέιεζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Γεκφζηα ζεσξείηαη θάζε ρξήζε ή εθηέιεζε ή παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ πνπ θάλεη ην έξγν πξνζηηφ ζε θχθιν πξνζψπσλ επξχηεξν απφ ην ζηελφ θχθιν ηεο νηθνγέλεηαο θαη ην άκεζν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, αλεμαξηήησο απφ ην αλ ηα πξφζσπα απηνχ ηνπ επξχηεξνπ θχθινπ βξίζθνληαη ζηνλ ίδην ή ζε δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο 125. Η δεκφζηα εθηέιεζε κπνξεί λα είλαη άκεζε, δειαδή λα ππάξρεη απεπζείαο επαθή κε ην θνηλφ (π.ρ. ζεαηξηθή παξάζηαζε, ζπλαπιία θ.α.) ή έκκεζε κέζσ ηεο ρξήζεο πιηθψλ θνξέσλ φπσο ηα cd, ηα dvd, νη θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο θ.ι.π. 7. Ζ εμνπζία ξαδηνηειενπηηθήο κεηάδνζεο (παξ. 1 ζηνηρ. δ λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. δ ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη «ηε κεηάδνζε ή αλακεηάδνζε ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ κε ηε ξαδηνθσλία θαη ηελ ηειεφξαζε, κε ειεθηξνκαγλεηηθά θχκαηα ή κε θαιψδηα ή κε άιινπο πιηθνχο αγσγνχο ή κε νπνηνλδήπνηε άιιν ηξφπν, παξάιιεια πξνο ηελ επηθάλεηα ηεο γεο ή κέζσ δνξπθφξσλ» Ζ εμνπζία παξνπζίαζεο ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ (παξ. 1 ζηνηρ. ε λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. ε ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηελ παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ ελζχξκαηα ή αζχξκαηα ή κε νπνηνλδήπνηε άιιν ηξφπν (π.ρ. κεηάδνζε ηνπ έξγνπ κέζσ δηαδηθηχνπ) θαη λα θαζηζηά ην έξγν ηνπ πξνζηηφ ζην θνηλφ φπνπ θαη φηαλ απηφο επηιέγεη κε ηέηνην ηξφπν Παξ. 2 ηνπ άξ. 3 λ.2121/1993 Αξ. 3, παξ.1 ηνπ λ.2121/

101 ψζηε νπνηνζδήπνηε λα έρεη πξφζβαζε ζε απηφ. Σν ζπγθεθξηκέλν δηθαίσκα δελ αλαιψλεηαη κε νπνηαδήπνηε πξάμε παξνπζίαζεο ζην θνηλφ. 9. Ζ εμνπζία απαγφξεπζεο εηζαγσγήο αληηηχπσλ (παξ. 1 ζηνηρ. ε λ. 2121/1993 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ζηνηρ. ζ ηνπ άξζξ. 81 ηνπ λ.3057/2002): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηελ εηζαγσγή αληηηχπσλ πνπ παξήρζεζαλ ζην εμσηεξηθφ ρσξίο ηελ άδεηά ηνπ, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα εηζαγσγή απφ ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ή κε άδεηα ζπκβαηηθά πεξηνξηζκέλε, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα εηζαγσγή απφ ρψξεο εθηφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν εζηθφ δηθαίσκα πξνζηαηεχεη ηνλ πξνζσπηθφ δεζκφ ηνπ πλεπκαηηθνχ δεκηνπξγνχ κε ην έξγν ηνπ. Σν εζηθφ δηθαίσκα είλαη αλεμάξηεην απφ ην πεξηνπζηαθφ. Ωζηφζν, ε ηδηαηηεξφηεηα ηνπ δελ έγθεηηαη κφλνλ ζην γεγνλφο απηφ, αιιά θαη ζην φηη δελ κεηαβηβάδεηαη 127. Οη εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ην εζηθφ δηθαίσκα θαη πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηνπο βαζηθφηεξνπο ηξφπνπο πξνζηαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ δεζκνχ ηνπ δεκηνπξγνχ κε ην έξγνπ ηνπ πξνζδηνξίδνληαη σο εμήο 128: 1. Ζ εμνπζία δεκνζίεπζεο (παξ. 1 ζηνηρ. α): Δπηηξέπεη ζηνλ δεκηνπξγφ λα απνθαζίζεη ζρεηηθά κε ηνλ ρξφλν, ηνλ ηφπν θαη ηνπο πηζαλνχο ηξφπνπο δηάζεζεο ηνπ έξγνπ ηνπ πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί πξνζηηφ ζην επξχ θνηλφ. Ο φξνο δεκνζίεπζε κε ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ πεξηιακβάλεη θάζε ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην έξγν κπνξεί λα γίλεη πξνζηηφ ζην θνηλφ (π.ρ. έθδνζε, δεκφζηα εθηέιεζε, ξαδηνηειενπηηθή κεηάδνζε, ζεαηξηθή παξάζηαζε θ.ι.π.). Η εμνπζία δεκνζίεπζεο είλαη ζεκαληηθή απφ ηελ άπνςε φηη απνηειεί ηε λνκηκνπνηεηηθή βάζε γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ πεξηνπζηαθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ. 2. Ζ εμνπζία αλαγλψξηζεο ηεο παηξφηεηαο ( παξ. 1 ζηνηρ. β): Γίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην δεκηνπξγφ λα απαηηεί, ζην κέηξν πνπ απηφ είλαη δπλαηφ, ηε κλεία ηνπ νλφκαηφο ηνπ πάλσ ζε θάζε αληίηππν ηνπ έξγνπ θαη ζε θάζε δεκφζηα ρξήζε ή αληίζεηα λα θξαηάεη ηελ αλσλπκία ηνπ ή λα ρξεζηκνπνηεί ςεπδψλπκν Αξ. 12, παξ.2 ηνπ λ.2121/1993 Αξ. 4 λ. 2121/

102 3. Ζ εμνπζία πεξηθξνχξεζεο ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ έξγνπ (παξ. 1 ζηνηρ. γ ): παξέρεη ζην δεκηνπξγφ κεηαμχ άιισλ ηελ εμνπζία απαγφξεπζεο θάζε παξακφξθσζεο, πεξηθνπήο ή άιιεο ηξνπνπνίεζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, θαζψο θαη θάζε πξνζβνιήο ηνπ δεκηνπξγνχ νθεηιφκελεο ζηηο ζπλζήθεο παξνπζίαζεο ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ. ε πεξίπησζε πνπ ν δεκηνπξγφο έρεη αλαζέζεη ζε ηξίην πξφζσπν ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ, ε εμνπζία πεξηθξνχξεζεο παξακέλεη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, αθνχ ην εζηθφ δηθαίσκα ηεο πεξηθξνχξεζεο είλαη ακεηαβίβαζην ζχκθσλα κε ην άξζξν 12 παξ. 2 ηνπ Ν.2121/1993. Ο δεκηνπξγφο σζηφζν κπνξεί λα επηηξέςεη εγγξάθσο νξηζκέλνπο ζπκβαηηθνχο πεξηνξηζκνχο πνπ αθνξνχλ ηελ άζθεζε ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο θαη εηδηθφηεξα ηελ εμνπζία πεξηθξνχξεζεο. 4. Ζ εμνπζία πξνζπέιαζεο ζην έξγν (παξ. 1 ζηνηρ. δ): Δπηηξέπεη ζην δεκηνπξγφ λα επηθνηλσλεί κε ην έξγν ηνπ, αθφκε θαη φηαλ έρεη κεηαβηβάζεη ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα ή φηαλ ε θπξηφηεηα ζηνλ πιηθφ θνξέα πάλσ ζηνλ νπνίν ην έξγν έρεη ελζσκαησζεί αλήθεη ζε άιινλ, αιιά πάληα ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε πξνζπέιαζε ζην έξγν ηνπ ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ηξφπν πνπ πξνθαιεί ηελ ειάρηζηε δπλαηή ελφριεζε ζην δηθαηνχρν. 5. Ζ εμνπζία ππαλαρψξεζεο (παξ. 1 ζηνηρ. ε): Αλαγλσξίδεη ζην δεκηνπξγφ ηελ εμνπζία λα ππαλαρσξεί απφ ζπκβάζεηο κεηαβίβαζεο ηνπ πεξηνπζηαθνχ ηνπ δηθαηψκαηνο ή απφ ζπκβάζεηο εθκεηάιιεπζεο ή άδεηαο εθκεηάιιεπζεο κφλν φκσο γηα ηα έξγα ιφγνπ ή επηζηήκεο θαη κφλν εθφζνλ απηφ είλαη αλαγθαίν γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεκηνπξγνχ εμαηηίαο κεηαβνιήο ησλ πεπνηζήζεψλ ηνπ ή ησλ πεξηζηάζεσλ, θαη ππφ ηελ πξνυπφζεζε ηεο θαηαβνιήο απνδεκίσζεο ζηνλ αληηζπκβαιιφκελν γηα ηε ζεηηθή δεκία πνπ ππέζηεη. Η ππαλαρψξεζε ελεξγείηαη κεηά ηελ θαηαβνιή ηεο απνδεκίσζεο θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ν δεκηνπξγφο ζειήζεη λα ελεξγνπνηήζεη εθ λένπ ηελ εθκεηάιιεπζε φρη κφλν ηνπ ίδηνπ αιιά θαη παξαπιήζηνπ έξγνπ, νθείιεη θαηά πξνηεξαηφηεηα λα πξνζθέξεη ζηνλ παιαηφ αληηζπκβαιιφκελν ηε δπλαηφηεηα λα αλαθαηαξηίζεη ηελ παιαηά ζχκβαζε κε φκνηνπο φξνπο ή αλάινγνπο κε εθείλνπο πνπ είραλ ζπλνκνινγεζεί πξηλ απφ ηελ ππαλαρψξεζε. 102

103 Πέξα φκσο ησλ αλσηέξσ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ πξνβιέπνληαη θαη νξηζκέλνη πεξηνξηζκνί πνπ ζθνπφ έρνπλ λα ζπκβηβάζνπλ ηελ αηνκηθή πξνζηαζία κε ην δεκφζην ζπκθέξνλ. Έηζη ινηπφλ, επηηξέπεηαη 129 ε ρξήζε έξγσλ ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ζπγθεθξηκέλνπο ζθνπνχο θαη ππφ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ ν λφκνο νξίδεη, σο εμήο: Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή γηα ηδησηηθή ρξήζε, αξθεί λα κελ εκπνδίδεη ηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ 130. Ωζηφζν, επεηδή αξθεηέο θνξέο ε αλαπαξαγσγή γηα ηδησηηθή ρξήζε έρεη σο ζπλέπεηα ηελ απψιεηα εζφδσλ γηα ην δεκηνπξγφ, ν λφκνο επέβαιε ζηα ηερληθά κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλαπαξαγσγή (θσηνηππηθά κεραλήκαηα, αληηγξαθηθά CD θιπ.) εηδηθφ ηέινο επί ηεο ηηκήο πψιεζήο ηνπο, ην νπνίν απνδίδεηαη ζηνπο δεκηνπξγνχο κέζσ ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο 131 θαη ην νπνίν ζεσξείηαη εχινγε ακνηβή ησλ δεκηνπξγψλ. Η εμαίξεζε απφ ηελ ηδησηηθή αλαπαξαγσγή δελ ηζρχεη γηα ηελ αλαπαξαγσγή ειεθηξνληθήο βάζεο δεδνκέλσλ 132 θαη εθαξκφδεηαη πεξηνξηζηηθά γηα ηελ αλαπαξαγσγή πξνγξακκάησλ Η/Τ. Δπηηξέπεηαη ε παξάζεζε ζχληνκσλ απνζπαζκάησλ ησλ έξγσλ γηα ππνζηήξημε γλψκεο ή θξηηηθήο 133. Δπηηξέπεηαη ε έληππε αλαπαξαγσγή έξγσλ ζε εθπαηδεπηηθά ζρνιηθά βηβιία θαη αλζνινγίεο 134. Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή άξζξσλ, έξγσλ θ.ι.π. γηα δηδαζθαιία ή γηα εμεηάζεηο ζε εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα 135. Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή πξφζζεηνπ αληηηχπνπ απφ βηβιηνζήθεο θαη αξρεία πνπ δελ κπνξεί λα βξεζεί κέζα ζε εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηελ αγνξά Σέηαξην Κεθάιαην ηνπ λ. 2121/1993, άξζξα Αξ. 18 λ. 2121/ Οη Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο (ΟΓ) δηαρεηξίδνληαη δηθαηψκαηα δεκηνπξγψλ θαη δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, Άξζξν 56, παξ.3 φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην λ.2557/ Αξ. 3, παξ.4 ηνπ λ.2121/1993 ε νπνία πξνζηέζεθε κε ηελ παξ. 12, Αξ. 81 ηνπ λ. 3057/ Αξ. 19 λ. 2121/ Αξ. 20 λ. 2121/ Αξ. 21 λ. 2121/

104 Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ηεο ζην Δζληθφ Κηλεκαηνγξαθηθφ Αξρείν 137. Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή έξγσλ γηα ρξήζε ζε δηθαζηηθέο ή δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο 138. Δπηηξέπεηαη ε ρξήζε έξγσλ γηα ιφγνπο ελεκέξσζεο 139. Δπηηξέπεηαη ε πεξηζηαζηαθή αλαπαξαγσγή ζηα ΜΜΔ εηθφλσλ κε έξγα αξρηηεθηνληθήο, εηθαζηηθψλ ηερλψλ ή θσηνγξαθίαο πνπ βξίζθνληαη κφληκα ζε δεκφζην ρψξν 140. Δπηηξέπεηαη ε δεκφζηα παξάζηαζε ή εθηέιεζε έξγσλ ζηα πιαίζηα επίζεκσλ ηειεηψλ θαη ζην πιαίζην δξαζηεξηφηεηαο εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ απφ ηνπο καζεηέο, ην πξνζσπηθφ ή ζπνπδαζηέο 141. Δπηηξέπεηαη ε έθζεζε εηθαζηηθψλ έξγσλ ζε κνπζεία ή ζην πιαίζην εθζέζεσλ γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπο ζην θνηλφ ή αλαπαξαγσγή ηνπο ζε θαηαιφγνπο κε ζθνπφ ηελ πψιεζε ηνπο 142. Πεξαηηέξσ, επηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή έξγσλ πξνο φθεινο ηπθιψλ, θσθαιάισλ θαη αηφκσλ κε άιιεο αλαπεξίεο γηα ρξήζεηο πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ αλαπεξία ηνπο143. Δπηζεκαίλεηαη φηη, γηα φινπο ηνπο αλσηέξσ πεξηνξηζκνχο ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ, ηζρχεη ε γεληθή ξήηξα εθαξκνγήο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ηέζη ησλ ηξηψλ ζηαδίσλ 144. ε φιεο ηηο ππφινηπεο πεξηπηψζεηο πιελ απηψλ πνπ αλαθέξζεθαλ αλσηέξσ, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε λφκηκε ρξήζε ελφο έξγνπ απφ ηξίηνπο είλαη 136 Αξ. 22 λ. 2121/ Αξ. 23 λ.2121/ Αξ. 24 λ. 2121/ Αξ. 25 λ. 2121/ Αξ. 26 λ.2121/ Αρ. 27 ν. 2121/ Αξ. 28 λ. 2121/ Αξ. 28α λ. 2121/ χκθσλα κε απηή, νη πξνβιεπφκελνη ζηελ εζληθή λνκνζεζία πεξηνξηζκνί, εθαξκφδνληαη κφλν ζε νξηζκέλεο εηδηθέο πεξηπηψζεηο, νη νπνίεο δελ αληίθεηληαη ζηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ή άιισλ πξνζηαηεπφκελσλ αληηθεηκέλσλ θαη δελ ζίγνπλ αδηθαηνιφγεηα ηα έλλνκα ζπκθέξνληα ηνπ δηθαηνχρνπ 104

105 ε άδεηα ρξήζεο ηνπ δεκηνπξγνχ ή ηνπ θνξέα εθκεηάιιεπζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. ε άκεζε ζρέζε κε ηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ είλαη θαη ηα ιεγφκελα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα ηα νπνία απνξξένπλ απφ ηελ ηδηφηεηα ηνπ εξκελεπηή ή εθηειεζηή θαιιηηέρλε, ηνπ παξαγσγνχ θσλνγξαθεκάησλ θαη νπηηθναθνπζηηθψλ έξγσλ θαη ηνπ ξαδηνηειενπηηθνχ νξγαληζκνχ. Ο δηαρσξηζκφο ησλ ελ ιφγσ δηθαησκάησλ απφ ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηεξίρζεθε ζην ζθεπηηθφ φηη ε ζπκβνιή ησλ πξνζψπσλ απηψλ δελ απνηειεί πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα. Έηζη, αλαγλσξίζηεθαλ σο μερσξηζηή θαηεγνξία δηθαησκάησλ θαη δηαθνξνπνηήζεθαλ απφ ηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ 145. Η αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη νη νινέλα αλαδπφκελνη λένη ηξφπνη έθθξαζεο, θπξίσο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζηζηνχλ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο εμαηξεηηθά δχζθνιε ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ησλ απνθιεηζηηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ απφ ηνλ ίδην, ηδίσο αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη ε εθκεηάιιεπζε ελφο έξγνπ δελ γλσξίδεη ρξνληθνχο θαη γεσγξαθηθνχο πεξηνξηζκνχο. Σε ιχζε ζην ελ ιφγσ δήηεκα έδσζαλ νη Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο, θαηεγνξία επηρεηξεκαηηθψλ νξγαλψζεσλ, φπνπ, θαηφπηλ πιεξεμνπζηφηεηαο ή κεηαβίβαζεο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηνπζηαθνχ δηθαηψκαηνο ή θάπνησλ εμνπζηψλ απφ ηνπο δηθαηνχρνπο, αλαιακβάλνπλ ην δχζθνιν έξγν ηεο δηαρείξηζεο ησλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ. Παξάιιεια, ε ζπιινγηθή δηαρείξηζε εμππεξεηεί θαη ηνπο ρξήζηεο 146 ζην βαζκφ πνπ ηνπο επηηξέπεη λα ιακβάλνπλ ηελ αληίζηνηρε άδεηα ρξήζεο ηνπ ξεπεξηνξίνπ ηνπ θάζε νξγαληζκνχ, ρσξίο λα πξέπεη λα αλαδεηνχλ θάζε θνξά ηνλ δηθαηνχρν γδνν Κεθάιαην ηνπ Ν.2121/1993 φπσο ηξνπνπνηήζεθε ηδίσο κε ην άξζξν 81 ηνπ Ν.3057/2001 Υξήζηεο είλαη θάζε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν πνπ ρξεζηκνπνηεί θαη εθκεηαιιεχεηαη ην έξγν κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Μεηά ηελ εκθάληζε θαη εμάπισζε ηνπ internet, ρξήζηεο νλνκάδεηαη θαη ν απιφο θαηαλαισηήο. (Καιιηλίθνπ. Γ, ζει 321) Καιιηλίθνπ, Γ. Πλεπκαηηθή Ηδηνθηεζία θαη πγγεληθά Γηθαηψκαηα, Γίθαην & Οηθνλνκία, Π.Ν. άθθνπιαο, Αζήλα 2008, ζει

106 Οινθιεξψλνληαο ηελ ελλνηνινγηθή καο πξνζέγγηζε αλαθνξηθά κε ηνλ νξηζκφ, ηηο βαζηθέο έλλνηεο θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζα πξνρσξήζνπκε ιίγν πην πέξα, ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ, επηρεηξψληαο λα αλαιχζνπκε πσο νη επηδξάζεηο θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηαδηθηχνπ, θαη εηδηθφηεξα ησλ Web 2.0 ηερλνινγηψλ, επέδξαζαλ ζηνπο ζεζκνχο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Αο δνχκε ινηπφλ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ. 106

107 Σπίηο Κεθάλαιο - Πνεςμαηική Ηδιοκηηζία και Γιαδίκηςο Γενικά 148 Δλδερνκέλσο θάπνηνο ζα κπνξνχζε λα αλαξσηεζεί ηη κπνξεί λα απνηειεί αληηθείκελν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ρψξν ηνπ δηαδίθηπν. Πξνηνχ επηρεηξεζεί λα δνζεί κηα απάληεζε ζε απηφ ην εξψηεκα ζα πξέπεη θαηαξράο λα δηεπθξηληζηεί φηη ην δηαδίθηπν δελ είλαη άλνκν. Αληηζέησο, απνηειεί έλα ρψξν ζηνλ νπνίν ηζρχνπλ θαη έρνπλ εθαξκνγή φιεο νη δηαηάμεηο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζην βαζκφ βέβαηα πνπ έρνπκε λα θάλνπκε κε έξγα ηα νπνία εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ζρεηηθήο κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία λνκνζεζίαο. χκθσλα κε ηα φζα πξναλαθέξζεθαλ, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα πξνζηαηεπηεί έλα έξγν ζην δηαδίθηπν είλαη απηφ λα απνηειεί πξσηφηππν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα ιφγνπ, ηέρλεο ή επηζηήκεο. Απηφ ζηελ νπζία ζεκαίλεη φηη πξνζηαηεχνληαη ηα έξγα λέαο ηερλνινγίαο ζην βαζκφ φπνπ απηά ραξαθηεξίδνληαη απφ πξσηνηππία. Σέηνηα έξγα ελδεηθηηθά είλαη: Σα ππογπάμμαηα Ζ/Τ 149 ηα νπνία καδί κε ην πξνπαξαζθεπαζηηθφ πιηθφ ζρεδηαζκνχ ηνπο πξνζηαηεχνληαη, φπσο θαη ηα ππφινηπα έξγα, απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ειάρηζηεο δηαθνξνπνηήζεηο πνπ ππαγνξεχνληαη απφ ηελ θχζε ηνπο. Οη βάζειρ δεδομένων 150 είηε είλαη ςεθηαθέο είηε αλαινγηθέο, νη νπνίεο πξνζηαηεχνληαη σο πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα, φρη κφλν σο πξνο ην πεξηερφκελν ηνπο αιιά θαη σο πξνο ηελ επηινγή θαη δηεπζέηεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. Μηα ηδηαηηεξφηεηα, σο πξνο ηελ πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ, είλαη φηη ελψ απιά ζηνηρεία ή γεγνλφηα κπνξεί λα κελ απνηεινχλ αληηθείκελν πξνζηαζίαο απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, εάλ ηα ίδηα γεγνλφηα ή ζηνηρεία ζπκπεξηιεθζνχλ ζε κηα βάζε δεδνκέλσλ θαη δηαπηζησζεί φηη ππάξρεη πξσηνηππία ζηελ επηινγή θαη δηεπζέηεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ελ ιφγσ βάζεο δεδνκέλσλ, ηφηε κπνξεί θαη απηά λα ηχρνπλ πξνζηαζίαο Βιέπε Οδεγία 91/250 ε νπνία απνηειεί ην λνκηθφ πιαίζην γηα ηελ ππαγσγή ησλ πξνγξακκάησλ Η/Τ ζηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, βιέπε λ.2121/1993 Άξζξν 2 2α Ν.2121/ 1993 φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην άξζξν 7 1 Ν.2819/

108 Δπηπιένλ, φζνλ αθνξά ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ, αλαγλσξίδεηαη θαη ην εηδηθήο θχζεο δηθαίσκα ηνπ θαηαζθεπαζηή βάζεο δεδνκέλσλ 151 ζχκθσλα κε ην νπνίν ν θαηαζθεπαζηήο κηαο βάζεο δεδνκέλσλ κπνξεί λ απαγνξεχεη ηελ εμαγσγή ή/θαη ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε ηνπ ζπλφινπ ή νπζηψδνπο κέξνπο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ, αμηνινγνχκελνπ πνηνηηθά ή πνζνηηθά, εθφζνλ ε απφθηεζε, ν έιεγρνο ή ε παξνπζίαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ θαηαδεηθλχεη νπζηψδε πνηνηηθή ή πνζνηηθή επέλδπζε. Άιια έξγα πνπ πξνζηαηεχνληαη ζην δηαδίθηπν απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κπνξεί λα είλαη: Σα s εθφζνλ παξνπζηάδνπλ ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία πξσηνηππίαο. Άξζξα εθεκεξίδσλ. Δηθφλεο θαη γξαθηθά ζρέδηα αλεμάξηεηα αλ είλαη απνηέιεζκα ςεθηαθήο επεμεξγαζίαο ή φρη. Δθθεξφκελεο απφςεηο ζην πιαίζην ζπδεηήζεσλ γηα δηάθνξα ζέκαηα πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε chat rooms. Ιζηνζειίδεο εθφζνλ πεξηέρνπλ ηκήκαηα πνπ κεκνλσκέλα κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζζνχλ σο έξγν. Video games. Έξγα εηθνληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Μηα ηδηάδνπζα πεξίπησζε είλαη εθείλε ησλ ιεγφκελσλ hyperlinks ή links, δειαδή ησλ ζπλδέζκσλ πνπ παξαπέκπνπλ ζε άιιεο ηζηνζειίδεο ή ειεθηξνληθνχο ηφπνπο. Δθφζνλ απηνί πεξηέρνπλ πεξηερφκελν ην νπνίν πξνζηαηεχεηαη απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ηζρχνπλ ηα εμήο: Δάλ πξφθεηηαη γηα απιή παξαπνκπή απφ κία ηζηνζειίδα ζε θάπνηα άιιε αξρηθή ηζηνζειίδα δελ ηίζεηαη ζέκα πξνζβνιήο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, αθνχ πξφθεηηαη γηα έλα ζχγρξνλν ηξφπν παξάζεζεο απνζπαζκάησλ. 151 Άξζξν 45Α Ν.2121/1993, φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην άξζξν 7 5 Ν.2819/2000 ζε ελαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 96/9) 108

109 Δάλ αληηζέησο γίλεηαη παξαπνκπή φρη ζηελ αξρηθή ηζηνζειίδα, αιιά ζε θάπνηα εηδηθφηεξε εζσηεξηθή ηζηνζειίδα ή απεπζείαο ζε ζηνηρεία άιινπ ειεθηξνληθνχ ηφπνπ, ππεξπεδψληαο ηελ αξρηθή ηζηνζειίδα (deep linking), ηίζεηαη ζέκα πξνζβνιήο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. πλεπψο, ζηελ πεξίπησζε απηή ζα πξέπεη λα δεηεζεί θαη ε άδεηα ησλ δηθαηνχρσλ - θαηαζθεπαζηψλ. Απφ ηελ πξνεγνχκελε απαξίζκεζε γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε λνκηθή πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ ζην δηαδίθηπν, φπσο θπζηθά θαη εθηφο απηνχ, είλαη εθηθηή ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο πνπ ην παξαγφκελν έξγν απνηειεί πξσηφηππν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα. Ωζηφζν, θαηά ην παξειζφλ, ν ελ ιφγν φξνο δελ ήηαλ ζαθήο ελψ ε ξαγδαία εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο δεκηνχξγεζε αθφκα πεξηζζφηεξε ζχγρπζε. Αλακθηζβήηεην είλαη ην γεγνλφο φηη ε αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηνπ δηαδίθηπνπ ζπλέβαιαλ ζηελ απινχζηεπζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ πνιηηψλ θαη ζηελ άξζε ησλ εκπνδίσλ ζηελ επηθνηλσλία θαη ηελ ελεκέξσζε, θαη βνήζεζαλ ζηε γεληθφηεξε πξφνδν θαη εμέιημε ηεο αλζξψπηλεο θνηλσλίαο. Oη λέεο δηαδηθηπαθέο Web 2.0 ηερλνινγίεο παξέρνπλ ζηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγνχλ πεξηερφκελν θαη λα ην πξνβάιινπλ κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο πιαηθφξκεο ζην παγθφζκην ηζηφ. Σν παξαγφκελν πεξηερφκελν κπνξεί λα πνηθίιιεη θαη λα πεξηιακβάλεη θείκελα, θσηνγξαθίεο θαη κνπζηθή, πξνζσπηθά video ελψ ζπλήζσο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο βάζε, πθηζηάκελα έξγα ηα νπνία, κέζσ ηεο πξνζσπηθήο ζπκβνιήο ηνπ ρξήζηε, κεηαηξέπνληαη ζε λέν έξγν. πλεπψο, ην θχξην λνκηθφ δήηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη ηη ηζρχεη ζρεηηθά κε ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο επί απηνχ ηνπ λένπ πεξηερνκέλνπ πάλσ ζην νπνίν ζηεξίδνληαη νη Web 2.0 εθαξκνγέο; Πνηφο ηειηθά λνείηαη σο δεκηνπξγφο θαη κέρξη πνηνχ ζεκείνπ πξέπεη λα πξνζηαηεπζεί; Αο κειεηήζνπκε ινηπφλ ην θαηλφκελν ησλ user-generated content. 109

110 USER GENERATED CONTENT Η εκθάληζε ηνπ Web 2.0 ζεκαηνδφηεζε κηα λέα επνρή ππεξεζηψλ θαη δπλαηνηήησλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Αλάκεζα ζε απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη λέεο δπλαηφηεηεο ζρεηηθά κε ηελ επεμεξγαζία πεξηερνκέλνπ πνπ κπνξεί λα πξνζπειαζηεί απφ άιινπο ρξήζηεο αιιά θαη λα ρξεζηκνπνηεζεί σο πιηθφ γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία. Σν αλσηέξσ γεγνλφο έρεη νδεγήζεη ζε κία έθξεμε ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ παξάγεηαη απφ ρξήζηεο νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο δεκηνπξγνχλ λέν πεξηερφκελν. Σν θαηλφκελν απηφ, ην νπνίν έρεη πάξεη ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ζπλαληάηαη πιένλ ζε πιήζνο εθαξκνγψλ θαη ππεξεζηψλ, νλνκάζηεθε User- Generated Content (ζην εμήο UGC). Οη αιιαγέο πνπ έρνπλ ζπληειεζζεί, θπξίσο ζε ηερλνινγηθφ επίπεδν, δπζηπρψο δελ έρνπλ ζπκβαδίζεη κε ηελ αλάινγε λνκηθή ελαξκφληζε κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη αδπλακία ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο λα αληαπνθξηζεί ζηε λέα ςεθηαθή πξαγκαηηθφηεηα. ηε ζπλέρεηα ινηπφλ ζα επηθεληξσζνχκε ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 ζε ζρέζε κε ηα λνκηθά δεηήκαηα θαη ην θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο εθαξκνγέο θαη ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο. Ιδηαίηεξα ζα επηζεκαλζνχλ ηα δεηήκαηα δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε ζρέζε κε ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο σο θαηαλαισηέο ή δεκηνπξγνχο πεξηερνκέλνπ αιιά θαη ηα έλλνκα απνηειέζκαηα πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη (δηθαηψκαηα θαη πεξηνξηζκνί). Γεληθά παξαηεξνχκε φηη απφ ηε κία πιεπξά πξφθεηηαη γηα κηα λέα αθεηεξία φπνπ ε παξαγσγή πεξηερνκέλνπ απφ ηνπο ρξήζηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζηνηρεία θηιειεπζεξηζκνχ θαη δεκνθξαηηθήο απειεπζέξσζεο. Ωζηφζν, ηίζεληαη εξσηεκαηηθά ζρεηηθά κε ηε λνκηκφηεηα απηνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ θαζψο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο εκθαλίδνληαη πξνζβνιέο ελαληίνλ ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ, ελψ θαη ε θηινζνθία ησλ UGC είλαη εθ δηακέηξνπ αληίζεηε κε ηνπο θαλφλεο πνπ πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί ζην ρψξν δηθαίνπ ηεο πλεπκαηηθήο θαη βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο Web 2.0 and User Generated Content: Legal Challenges in the new Frontier, Journal of Information, Law and Technology,

111 Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ είλαη θπξίσο δχν θαηεγνξηψλ. H πξψηε θαηεγνξία πξνβιεκάησλ, ζρεηίδεηαη κε ην πεξηερφκελν απηφ θαζαπηφ, ελψ ε δεχηεξε θαηεγνξία αθνξά ηα δηθαηψκαηα, ηφζν ηνπ δεκηνπξγνχ φζν θαη άιισλ θνξέσλ πνπ ην λέν απηφ παξαγφκελν πεξηερφκελν ησλ ρξεζηψλ κπνξεί λα ζίγεη. Γεδνκέλνπ φηη θάζε έξγν αλήθεη ζηνλ δεκηνπξγφ ηνπ, αθελφο απαηηείηαη άδεηα ρξήζεο πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζεί, αθεηέξνπ ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζζνχλ ηα φξηα ηεο ελ ιφγσ ρξεζηκνπνίεζεο εθκεηάιιεπζεο. πσο δηαπηζηψλεη θαλείο θαζεκεξηλά, θείκελα, θσηνγξαθίεο, εξαζηηερληθά video θ.α. δηαθηλνχληαη θαηά θφξνλ ζην δηαδίθηπν ρσξίο πξνθαλψο λα δεηεζεί θάπνηα άδεηα θαη ρσξίο θαηαβνιή νπνησλδήπνηε δηθαησκάησλ. Δίλαη φια απηά λφκηκα; Μπνξνχλ λα δηαζθαιηζζνχλ νη δεκηνπξγνί; Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ εμέηαζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ θαη ησλ λνκηθψλ δεηεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο UGC αο πξνζπαζήζνπκε αξρηθά λα ηνπο νξηνζεηήζνπκε ελλνηνινγηθά. Οη UGC εκθαλίδνληαη ζε κηα κεγάιε πνηθηιία εθαξκνγψλ, θπξίσο κέζσ ησλ θαηλνκέλσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο (Facebook, Twitter, ΜySpace, YouTube, blogs, wikis) πνπ ηνπο επηηξέπνπλ λα επεμεξγάδνληαη ςεθηαθφ πιηθφ (φπσο θσηνγξαθίεο, βίληεν, podcasts, άξζξα θ.α.) εθθξάδνληαο ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπο 153. Η εκθάληζε ηνπο είλαη δηάρπηε ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ κε απνηέιεζκα λα απνθηνχλ απξνζδφθεηε δχλακε ε νπνία θαίλεηαη λα επεξεάδεη ηα θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά δξψκελα ηνπ κε εηθνληθνχ πεξηβάιινληνο. Παξαδείγκαηα ηεο αζθνχκελεο επηξξνήο ησλ UGC απνηεινχλ ε βηνκεραλία ηεο κνπζηθήο αιιά θαη γεληθφηεξα ε θαιιηηερληθή βηνκεραλία, ε πίεζε πνπ αζθείηαη ζηα πνιηηηθά δξψκελα αιιά θαη ν επεξεαζκφο ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζε πνιηηηζηηθφ - νηθνλνκηθφ επίπεδν. Πιήζνο ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε λννηξνπία θαη ηηο ηάζεηο ηεο θνηλσλίαο, ηε δεκηνπξγία ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θαιιηηερληθήο βηνκεραλίαο θαη θνπιηνχξαο αιιά θαη ηηο εμειίμεηο ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, γελληνχληαη ή δηακνξθψλνληαη κέζα απφ ηνπο UGC 154. Η δχλακή ηνπο εθπνξεχηαη απφ ηηο αξρέο ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο απφ φινπο ηνπο πνιίηεο ζε αληίζεζε κε ηα παξαδνζηαθά ΜΜΔ ή ηνπο εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κηα λέα ςεθηαθή 153 User Generated Content: Web 2.0 Taking the Video Sector by Storm, Histories of User Generated Content Between Formal and Informal Media Economies, International Journal of Communication 5 (2011). 111

112 ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία φπνπ νη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, κέζσ ηεο αληαιιαγήο απφςεσλ, ηδεψλ θαη πεξηερνκέλνπ. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη UGC (αλα)παξάγνπλ πεξηερφκελν είλαη πνιινί θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ αλάιπζε ζεκάησλ θαη ηελ παξάζεζε απφςεσλ κέζσ ησλ blogs, ηελ θξηηηθή ηνπο ζρεηηθά κε πιήζνο παξνρψλ θαη ππεξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ (ζρνιηαζκφο βηβιίσλ, ηαηληψλ θιπ), γηα ιφγνπο επηκφξθσζεο (wikipedia) θαη θπξίσο γηα ιφγνπο ςπραγσγίαο φπνπ κέζσ ησλ πιαηθνξκψλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη ςπραγσγίαο (Facebook, Twitter, ΜySpace, YouTube) αληαιιάζνπλ πεξηερφκελν (θσηνγξαθίεο, βίληεν, άξζξα), παίδνπλ δηαδηθηπαθά παηρλίδηα, ζρνιηάδνπλ ηα θνηλσληθά δξψκελα θαη κνηξάδνληαη κε ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο. Μάιηζηα, είλαη ηέηνηνο ν βαζκφο εμάξηεζεο απφ ηηο δηαδηθηπαθέο πιαηθφξκεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο ψζηε λα έρνπλ γίλεη αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ ρξεζηψλ ελψ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο νη ρξήζηεο θαίλεηαη λα ράλνπλ ηελ αίζζεζε ηνπ κέηξνπ θαη λα αθξνβαηνχλ αλάκεζα ζηελ ςεθηαθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηνλ αιεζηλφ θφζκν (Second Life). Οη παξαδνζηαθνί θνξείο δηαλνκήο, δηαρείξηζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ έξγσλ ησλ δεκηνπξγνχλ θαίλεηαη λα δίλνπλ ζηαδηαθά ηε ζέζε ηνπο ζηνπο λένπο θνξείο δηαλνκήο πεξηερνκέλνπ, ηηο ςεθηαθέο πιαηθφξκεο επηθνηλσλίαο ησλ θνηλσληθψλ δηθηχσλ φπνπ επηηξέπεηαη ε ζπλεξγαζία, ε αιιειεπίδξαζε θαη ε δηαδξαζηηθφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ έξγνπ 155. Η θηινζνθία ινηπφλ ησλ UGC εθπνξεχηαη απφ εθείλε ηνπ Web 2.0 θαη βαζίδεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε θαη ζηε ζπλεξγαζία κέζσ ηεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Σν πιήζνο ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Web 2.0 έρνπλ αλαβαζκίζεη ην ξφιν ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε, θέξληνληάο ηνλ ελψπηνλ κηαο δεκηνπξγηθήο δηαδηθαζίαο, φπνπ ηνπ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα δηακνξθψζεη ην δηθφ ηνπ πεξηερφκελν, ρξεζηκνπνηψληαο πξνυπάξρνλ πιηθφ, θαη ζηε ζπλέρεηα λα ην δεκνζηνπνηήζεη ζηα πξφζσπα ηεο επηινγήο ηνπ ή ζην επξχ θνηλφ. Οη UGC παξάγνπλ πεξηερφκελν αηνκηθά ή ζπιινγηθά ρξεζηκνπνηψληαο είηε πξνυπάξρνπζεο δεκηνπξγίεο είηε εθ ηνπ κεδελφο User-Generated Content Online and UK Libel Law: A discussion of issues, Robin Hamman MA Mphil 156 Produsage:Towards a Broader Framework for User Led Content Creation, Dr Axel Bruns 112

113 Ωζηφζν, ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν επηηξέπεη ηε δεκηνπξγηθή αιιειεπίδξαζε θαη ηελ ζπλδηαιιαγή, θαίλεηαη λα ακθηζβεηείηαη ν ππξήλαο ησλ δηθαησκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζέησληαο δηιήκκαηα αθφκε θαη γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Η ξαγδαία αλάπηπμε ησλ UGC καο αλαγθάδεη λα δνχκε απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ην νπνίν είλαη δνκεκέλν πάλσ ζηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηελ θεληξηθή δηαρείξηζε ησλ ελ ιφγσ δηθαησκάησλ 157. Μία λέα νπηηθή εθ δηακέηξνπ αληίζεηε κε εθείλε ηνπ παξαδνζηαθνχ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ επλνεί ηε δηαδξαζηηθφηεηα θαη ηε δεκηνπξγηθή ζπλεξγαζία. Δξσηήκαηα ινηπφλ γελληψληαη ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο ηνπ ςεθηαθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Με ηνπο UGC έρνπκε κηα θαζνιηθή κεηαηφπηζε ηεο απνθιεηζηηθήο παξαγσγήο ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ ηελ εκπνξηθή θαιιηηερληθή βηνκεραλία ζε έλα λέν ρψξν παξαγσγήο θαη δεκηνπξγίαο πνπ είλαη απνηέιεζκα ησλ ρξεζηψλ. Οη UGC θέξνπλ κηα λέα ςεθηαθή πξαγκαηηθφηεηα φπνπ ε γλψζε θαη ην πεξηερφκελφ ηεο δελ αληηκεησπίδεηαη εκπνξηθά αιιά σο δεκφζην αγαζφ, ζην νπνίν ζα πξέπεη λα έρεη πξφζβαζε ην επξχ θνηλφ. ην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ νη UGC κεηαηξέπνληαη απφ θαηαλαισηέο ζε παξαγσγνί πεξηερνκέλνπ ελψ δελ ηίζεηαη θαλέλαο πεξηνξηζκφο ζηελ αλαπαξαγσγή θαη δηαλνκή ηνπ παξαγφκελνπ πεξηερνκέλνπ. Οη UGC κπνξεί λα είλαη εξαζηηέρλεο ή επαγγεικαηίεο, νη νπνίνη ζπλήζσο ζπλεξγάδνληαη ςεθηαθά δεκηνπξγψληαο κηθξέο ή θαη επξχηεξεο θνηλφηεηεο. Δθκεηαιιεχνληαη ην πξνυπάξρνλ πιηθφ γηα ηε δεκηνπξγία λένπ πεξηερνκέλνπ ην νπνίν θαηά θαλφλα έρεη κε εκπνξηθφ ραξαθηήξα. Σα θίλεηξα ηνπο δελ είλαη νηθνλνκηθά αιιά εζηθά ελψ ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο επηζπκνχλ ην έξγν ηνπο λα δηαηεζεί ζην επξχ θνηλφ πξνθεηκέλνπ λα εηζπξάμνπλ ηε δηαδηθηπαθή θαηαμίσζε θαη ην ζεβαζκφ ηεο ςεθηαθήο θνηλφηεηαο. Δπνκέλσο, γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, μεθεχγνπκε απφ ην βαζηθφ ππξήλα ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηνπ ηξφπνπ εθκεηάιιεπζεο ηνπ, θαζψο ηα θίλεηξα ησλ UGC δηαθνξνπνηνχληαη απφ εθείλα ησλ παξαδνζηαθψλ δεκηνπξγψλ θαη ζηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν ζηελ ηθαλνπνίεζε ηεο εζηθήο δεκηνπξγίαο παξά ζην νηθνλνκηθφ φθεινο. Ωζηφζν, ε ινγηθή θαη ν ηξφπνο κε 157 Copyright and Its Limits in the Age of User-Generated Content, Niva Elkin-Koren, Professor of Law and Vice Dean at the University νf Haifa School of Law (2009). 113

114 ηνλ νπνίν νη UGC αληηκεησπίδνπλ ηα πλεπκαηηθά ηνπο δεκηνπξγήκαηα δελ ζεκαίλεη φηη ζηεξνχληαη επαγγεικαηηζκνχ. Σα παξαδείγκαηα ηεο wikipedia, ησλ κνπζηθψλ remix ηξαγνπδηψλ αιιά θαη ησλ Apache θαη Linux καξηπξνχλ αθξηβψο ην αληίζεην. Ιδηαίηεξα ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ν βαζκφο δπζθνιίαο, ε πνιππινθφηεηα θαη ελ ηέιεη ε πνηφηεηα ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο θαηαδεηθλχνπλ ην κέγεζνο ηεο δχλακεο ησλ UGC νη νπνίνη, έζησ θαη ππφ θαζνδήγεζε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε (Sun), θαηάθεξαλ λα ζηαζνχλ αληηκέησπνη θαη λα ζπλαγσληζζνχλ ηηο κεγαιχηεξεο εηαηξείεο παξαγσγήο ινγηζκηθνχ 158. Πψο, ζε πνηφ βαζκφ θαη θάησ απφ πνηέο πξνυπνζέζεηο, ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο UGC κπνξεί λα ππαρζεί ζην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο; Η ηδηαηηεξφηεηα ηνπ λένπ πεξηερνκέλνπ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη αθελφο βαζίδεηαη ζε πξνυπάξρνλ πεξηερφκελν, αθεηέξνπ εθιείπνπλ ηα νηθνλνκηθά θίλεηξα ηνπ δεκηνπξγνχ, ελψ δελ κεζνιαβνχλ θαη νη θνξείο εθκεηάιιεπζεο, εθφζνλ νη παξαδνζηαθνί δηαλνκείο έρνπλ αληηθαηαζηαζεί απφ ηηο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο θαη ηηο πιαηθφξκεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Σν παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηε βηνκεραληθή εθκεηάιιεπζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ, δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζηα δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ θαη επηρεηξεί ηνλ έιεγρν ησλ ρξεζηψλ κέζσ ηνπ πεξηνξηζκνχ ηεο πξφζβαζεο, θαίλεηαη λα αδπλαηεί λα πξνζαξκνζηεί ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ζπλδηαιιαγήο φπνπ ζπλαληνχκε κηα ζπλερή, θπθιηθή ελαιιαγή ησλ ξφισλ ρξήζηε - δεκηνπξγνχ - δηαλνκέα ζην ίδην πξφζσπν. Πεξαηηέξσ, εξσηήκαηα ηίζεληαη ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο φπνπ ην παξαγφκελν πεξηερφκελν δελ απνηειεί δεκηνχξγεκα ελφο ηειηθνχ ρξήζηε ν νπνίνο ζηε ζπλέρεηα ην δεκνζηνπνηεί ζην επξχ θνηλφ αιιά είλαη πξντφλ δεκηνπξγηθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ηεο ςεθηαθήο θνηλφηεηαο ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα παξαρζεί έλα ζπιινγηθφ απνηέιεζκα. ε απηή ηελ πεξίπησζε πνηφο είλαη ν δεκηνπξγφο ηνπ έξγνπ ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ δελ ππάξρεη νπνηαδήπνηε αμίσζε δηεθδίθεζεο ηεο θπξηφηεηαο ηνπ; Δίλαη ινηπφλ θαλεξφ φηη πεγαίλνπκε ζε κηα λέα κνξθή δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ε νπνία είλαη ιηγφηεξν δεκηνπξγνθεληξηθή θαη πεξηζζφηεξν δεκνζηνθεληξηθή ζηνρεχνληαο πεξηζζφηεξν ζην ζπκθέξνλ ηεο νιφηεηαο θαη ζηελ πξναγσγή ηεο γλψζεο παξά ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ δεκηνπξγψλ. Μηα κνξθή φπνπ ην απνθιεηζηηθφ 158 If You Build It, They Won't Come, Placing User-generated Content in Context of Commercial Copyright Policy, Andres Guadamuz, Law and Technology Centre, University of Edinburgh. 114

115 δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ εμαζζελεί ελψ ν ξφινο ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ απιά εθιείπεη. Πεξαηηέξσ, ζην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απαξαίηεηε θξίλεηαη ε απφθηεζε άδεηαο ρξήζεο πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη πξφζβαζε ζην πεξηερφκελν ηνπ έξγνπ. Ωζηφζν, ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ δελ ππάξρεη ην αληίζηνηρν λνκηθφ πιαίζην πνπ λα πξνζδηνξίδεη ηα πξνλφκηα ρξήζεο ηνπ παξαγφκελνπ πεξηερνκέλνπ κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη ζχγρπζε αθφκε θαη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ε ρξήζε ηνπ ελ ιφγσ πεξηερνκέλνπ είλαη λφκηκε. Οη φξνη ρξήζεηο ησλ δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ, φπνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νκνηάδνπλ κεηαμχ ηνπο, πξνζηαηεχνπλ ηφζν ηα δηθαηψκαηα ηεο πιαηθφξκαο φζν θαη ησλ ρξεζηψλ ζηελ (αλα)παξαγσγή, επεμεξγαζία θαη δηαλνκή ηνπ πεξηερνκέλνπ. Γηα παξάδεηγκα νη φξνη ρξήζεηο ησλ MySpace, YouTube, Facebook, Σwitter θαη Flickr νξίδνπλ φηη ν ρξήζηεο, πνπ παξάγεη θαη δεκνζηνπνηεί πεξηερφκελν, παξακέλεη ηδηνθηήηεο ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ έρεη αλέβεη ζηε δηαδηθηπαθή πιαηθφξκα. Ωζηφζν, κε ην λα δηαζέηεη ην ελ ιφγσ πεξηερφκελν, νπζηαζηηθά εμνπζηνδνηεί ηε δηαδηθηπαθή εθαξκνγή λα πξνβεί ζηε ρξήζε, επεμεξγαζία, αλαπαξαγσγή θαη δηαλνκή ηνπ ελ ιφγσ πεξηερνκέλνπ. Δθείλν ην νπνίν είλαη εμαηξεηηθά θξίζηκν, θαη ζην νπνίν αδπλαηνχλ νη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο λα αληαπνθξηζνχλ, είλαη ν έιεγρνο γηα ην εάλ ην πεξηερφκελν πνπ δεκνζηνπνηείηαη είλαη πξσηφηππν ή πξντφλ αληηγξαθήο θαη, ζηε δεχηεξε πεξίπησζε, αλ έρεη δνζεί ζρεηηθή άδεηα ρξήζεο γηα ηελ αλαπαξαγσγή θαη δεκνζηνπνίεζε ηνπ ελ ιφγσ πεξηερνκέλνπ. Ννκνινγηαθά παξαηεξνχκε φηη νη θνξείο πλεπκαηηθήο εθκεηάιιεπζεο αιιά θαη νη δεκηνπξγνί ζηξέθνληαη ηφζν θαηά ησλ δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ σο θνξείο δηαλνκήο ησλ έξγσλ γηα πξνζβνιέο ησλ απνθιεηζηηθψλ ηνπο δηθαησκάησλ (ε ππφζεζε Viacom v. YouTube, ε ππφζεζε ησλ Google e-books) 159, φζν θαη ελαληίνλ κεκνλσκέλσλ ρξεζηψλ. 159 Viacom International Inc v YouTube Inc, (SD NY, filed 13/3/2007). The Viacom complaint is here < at 25 January 2008 and the Youtube and Google response is here < at 25 January

116 Νομική Δπιζκόπηζη ηηρ ςμπεπιθοπάρ ηων UGC 160. Μειεηψληαο, απφ λνκηθή ζθνπηά, ηε ζπκπεξηθνξά ησλ UGC ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ παξαηεξνχκε φηη δχν είλαη ηα ζέκαηα πνπ ρξήδνπλ εμέηαζεο. Σν πξψην ζρεηίδεηαη κε ηελ ελέξγεηα ηεο παξέκβαζεο, πάλσ ζε πξνυπάξρνλ έξγν, ην νπνίν πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ έξγνπ θαη ην δεχηεξν έρεη λα θάλεη κε ηελ ελέξγεηα ηεο δεκφζηαο δηάζεζεο (uploading) απηνχ ηνπ λένπ παξαγφκελνπ έξγνπ απφ ην ρξήζηε. Οη αλσηέξσ ελέξγεηεο, απφ ηε ζθνπηά ηεο δηεζλνχο θαη θνηλνηηθήο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζίγνπλ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ζπγθεθξηκέλα έξρνληαη ζε αληίζεζε κε: α) Σν δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, β) ην δηθαίσκα δηαζθεπήο κε εηδηθφηεξα δηθαηψκαηα εθείλα ηεο πξνζαξκνγήο θαη ηεο κεηάθξαζεο γ) Σν δηθαίσκα παξνπζίαζεο ζην θνηλφ θαη δ) ην δηθαίσκα δηάζεζεο ζην θνηλφ. πγθεθξηκέλα, αλαθνξηθά κε ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, φπσο αξρηθά πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 9 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο, θαιχπηεη φιεο ηηο δπλαηέο πξάμεηο αλαπαξαγσγήο αληηγξάθσλ αλεμάξηεηα απφ ηε κνξθή ή ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο εθδειψλνληαη. πσο ξεηά αλαθέξεηαη ζηνλ Οδεγφ γηα ηε χκβαζε ηεο Βέξλεο 161 ε δηαηχπσζε «Οη δεκηνπξγνί ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ παξνχζα πλζήθε έρνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ηελ αλαπαξαγσγή ησλ έξγσλ απηψλ, κε νπνηνδήπνηε ηξφπν ή κνξθή» 162 είλαη αξθεηά επξεία ψζηε λα θαιχπηεη φιεο ηηο δπλαηέο πξάμεηο παξαγσγήο αληηγξάθσλ αλεμάξηεηα απφ ηε κνξθή ή ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο εθδειψλνληαη. Δπίζεο ζηελ παξ. 3 ηνπ ίδηνπ άξζξνπ αλαθέξεηαη φηη Οπνηαδήπνηε αθνπζηηθή ή νπηηθή εγγξαθή ζεσξείηαη αλαπαξαγσγή γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο πλζήθεο. Δπνκέλσο, θαζίζηαηαη ζαθέο φηη δελ ππεθθεχγεη ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο ζρεηηθήο δηάηαμεο, ε δεκηνπξγία αληηγξάθσλ ζε ςεθηαθή κνξθή (βίληεν, κνπζηθά θνκκάηηα) αλάινγα κε εθείλα πνπ παξάγνληαη απφ ηνπο UGC. Η πιεξφηεηα ηεο ελ ιφγσ δηάηαμεο ζπλάγεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ηφζν ε πκθσλία TRIPS φζν θαη ε πλζήθε WCT δελ εκπεξηέρνπλ ζρεηηθή δηάηαμε γηα ην δηθαίσκα ηεο αλαπαξαγσγήο αιιά αξθνχληαη ζε απιή παξαπνκπή ζηε ζρεηηθή δηάηαμε ηεο 160 Thingos Thanos, User - created content v. Copyright : Two worlds collide?, Οδεγφο γηα ηε χκβαζε ηεο Βέξλεο, WIPO Database of Intellectual Property, WIPO Legislative Texts, Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Work, WO001EN page 1/29 116

117 χκβαζεο ηεο Βέξλεο. Μάιηζηα, ζε ζρεηηθή παξαπνκπή πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηελ παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 1 ηεο πλζήθεο WCT αλαθέξεηαη φηη Σν δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, φπσο νξίδεηαη ζην άξζξν 9 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο, θαη νη εμαηξέζεηο πνπ πξνβιέπνληαη, έρνπλ πιήξε εθαξκνγή ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ηδίσο ζηε ρξήζε έξγσλ ζε ςεθηαθή κνξθή. Δλλνείηαη φηη ε απνζήθεπζε ελφο πξνζηαηεπφκελνπ έξγνπ ζε ςεθηαθή κνξθή ζε ειεθηξνληθφ κέζν ζπληζηά αλαπαξαγσγή θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 9 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο. Παξάιιεια, θαη ε πλζήθε ΠΟΓΙ γηα ηηο εξκελείεο - εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα (WPPT) θάλεη ξεηή αλαθνξά ζην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο ησλ εξκελεπηψλ θαη ησλ παξαγσγψλ θσλνγξαθεκάησλ ζηα άξζξα 7 θαη 11 αληίζηνηρα ελψ απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δηαηάμεσλ ησλ άξζξσλ 7 θαη 11 θαη 16 (Πεξηνξηζκνί θαη Δμαηξέζεηο) θαη απφ ζρεηηθή παξαπνκπή πνπ αλαθέξεηαη ζε απηά πξνθχπηεη φηη ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο έρεη πιήξε εθαξκνγή θαη ζηε ρξήζε έξγσλ ζε ςεθηαθή κνξθή ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ 163. Απφ ηηο αλσηέξσ δηαηάμεηο, θαζίζηαηαη ζαθέο φηη φιεο νη ελέξγεηεο, ζηα πιαίζηα ηνπ δηαδηθηχνπ, πνπ έρνπλ σο ζθνπφ ηελ ρξήζε πξνυπαξρφλησλ έξγσλ σο βάζε γηα ηε δεκηνπξγία λένπ πεξηερνκέλνπ απφ ηνπο ρξήζηεο, κπνξνχλ δπλεηηθά λα παξαβηάδνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο ηνπ δεκηνπξγνχ. Απηέο νη ελέξγεηεο, ηερληθά, κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε δχν θάζεηο. Η πξψηε αθνξά ζηε ιήςε ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ, νιηθά ή κεξηθά, κε πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, πιηθνχ θαη ε δεχηεξε ζηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ ηνλ ρξήζηε. ηα πιαίζηα ηνπ δηαδηθηχνπ ε απφθηεζε ελφο πξνζηαηεπφκελνπ, κε πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, έξγνπ πξνυπνζέηεη αξρηθά ηε ιήςε ηνπ έξγνπ θαη θαηφπηλ ηελ απνζήθεπζε ηνπ ζε κηα πξνζσξηλή ή κφληκε ζπζθεπή, ε νπνία ειέγρεηαη απφ ηνλ ρξήζηε. Ο ζπλεζέζηεξνο ηξφπνο ιήςεο δεδνκέλσλ απφ ην Παγθφζκην Ιζηφ είλαη ην θαηέβαζκα ηνπο (downloading), ην νπνίν αθνινπζείηαη απφ ηελ απνζήθεπζε ηνπο ζε θάπνηα ζπζθεπή απνζήθεπζεο φπσο γηα παξάδεηγκα ζην ζθιεξφ δίζθν ελφο Η/Τ, ζε κηα δηζθέηα, ζε θηλεηή κνλάδα απνζήθεπζεο, ζε cd ή dvd. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ην πιηθφ ζα απνζεθεπζεί, θαζίζηαηαη εθηθηή ε ηξνπνπνίεζε ηνπ απφ ηνλ ρξήζηε. Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη αληηιεπηφ φηη, ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ε απφθηεζε (απνζήθεπζε) ελφο έξγνπ πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ πλεπκαηηθή 163 Collection of Laws for Electronic Access WIPO, WO034EN Copyright (WPPT), WIPO Performances Phonograms Treaty, 20/12/1996, page 1/13 117

118 ηδηνθηεζία, ρσξίο ηελ πξνεγνχκελε ζπγθαηάζεζε ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ, απνηειεί άκεζε παξαβίαζε ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο, θαζψο ε απαηηνχκελε ελέξγεηα ηεο απνζήθεπζεο ηνπ έξγνπ ζε κηα ζπζθεπή απνζήθεπζεο, γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία, θαιχπηεηαη ξεηά απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ ελ ιφγσ δηθαηψκαηνο. Δπνκέλσο, πέξα απφ ηελ απιή απνζήθεπζε, παξαβίαζε ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο απνηεινχλ πεξαηηέξσ θαη νη ελέξγεηεο ησλ UGC πνπ απνζθνπνχλ ζηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ έξγνπ γηα ηε δεκηνπξγία λένπ. Η ελέξγεηα απηή απνηειεί μεθάζαξε παξαβίαζε ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο ηνπ δεκηνπξγνχ δπλάκεη ησλ δηεζλψλ δηαηάμεσλ ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο 164 θαη ησλ ζπκπιεξσκαηηθψλ δηαηάμεσλ ησλ πλζεθψλ WCT θαη WPPT αιιά θαη ηεο πκθσλίαο TRIPS. Αλάινγν θαη ίζσο πεξηζζφηεξν δηεπξπκέλν λνκηθφ πιαίζην ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα ηεο αλαπαξαγσγήο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ παξέρεηαη ζε θνηλνηηθφ επίπεδν απφ ηελ Οδεγία 2001/29/ΔΚ, ζην άξζξν 2 ηεο νπνίαο παξέρεηαη ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη ηελ άκεζε ή έκκεζε, νιηθή ή κεξηθή, πξνζσξηλή ή κφληκε αλαπαξαγσγή κε νπνηνδήπνηε κέζν θαη κνξθή. ηελά ζπλδεδεκέλν κε ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο είλαη ην δηθαίσκα δηαζθεπήο, ην νπνίν απνηππψλεηαη ξεηά ζην άξζξν 12 ηεο χκβαζεο ηεο Βέξλεο θαη αλαθέξεη φηη Οη δεκηνπξγνί ινγνηερληθψλ ή θαιιηηερληθψλ έξγσλ έρνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ πξνζαξκνγέο, δηαζθεπέο θαη άιιεο κεηαηξνπέο ησλ έξγσλ ηνπο. Παξφιν πνπ δελ δίλεηαη έλαο ζαθήο νξηζκφο ηνπ φξνπ δηαζθεπή ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ζπλίζηαηαη ζηε κεηαηξνπή ελφο δεκηνπξγήκαηνο ζε έλα λέν δεκηνχξγεκα ίδηαο ή δηαθνξεηηθήο κνξθήο θαη κε θξηηήξην ηελ πξσηνηππία ηνπ λένπ δεκηνπξγήκαηνο. ην δηθαίσκα ηεο δηαζθεπήο ζπκπεξηιακβάλεηαη ην δηθαίσκα πξνζαξκνγήο θαζψο θαη ην δηθαίσκα κεηάθξαζεο ηνπ έξγνπ ζε άιιεο γιψζζεο - ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ. Δηδηθφηεξα γηα ηα πξνγξάκκαηα Η/Τ θαη γηα ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ ε Οδεγίαο 96/9/ΔΚ νξίδεη φηη ε δηαζθεπή πξνυπνζέηεη άδεηα ηνπ δηθαηνχρνπ γηα θάζε πξνζαξκνγή, δηαξξχζκηζε ή νπνηαδήπνηε άιιε κεηαηξνπή ηνπ πξνγξάκκαηνο ή ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. Αληίζηνηρα, ζηελ παξ. 3 ηνπ άξζξνπ 2 ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο ηεο Βέξλεο νξίδεηαη φηη νη εμνπζηνδνηεκέλεο πξνζαξκνγέο πξνζηαηεχνληαη απφ ηα δηθά ηνπο μερσξηζηά 164 Άξζξν 9 παξ

119 πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα σο πξσηφηππα έξγα, πέξαλ ηελ πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ πνπ απνιακβάλεη ν πλεπκαηηθφο δεκηνπξγφο ηνπ αξρηθνχ έξγνπ 165. ηνλ θφζκν ησλ UGC νη πεξηζζφηεξεο ελέξγεηεο θαιχπηνληαη απφ ην δηθαίσκα πξνζαξκνγήο. Ωζηφζν, δεδνκέλνπ φηη ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνζηαηεχεη κφλν ηελ έθθξαζε ησλ ηδεψλ θαη φρη ηηο ηδέεο απηέο θαζαπηέο, είλαη απηνλφεην φηη έλα παξάγσγν έξγν πνπ δηαηππψλεη ηηο ίδηεο ηδέεο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν δελ παξαβηάδεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αξρηθνχ δεκηνπξγνχ. Δπνκέλσο, δεηνχκελν απνηειεί ε θαηάιιειε ηζνξξνπία κεηαμχ αθελφο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ηνλ έιεγρν ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ έξγνπ ηνπ κέζσ ηεο έγθξηζεο ησλ ηξνπνπνηήζεσλ θαη αθεηέξνπ ησλ δηθαησκάησλ ησλ ρξεζηψλ λα θάλνπλ αιιαγέο νη νπνίεο θαίλεηαη λα απνηεινχλ θπζηνινγηθφ κέξνο κηαο θαλνληθήο ρξήζεο έξγσλ ζε ςεθηαθή κνξθή 166. Πιελ ηεο ηξνπνπνίεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ, ε ελέξγεηα ηεο θφξησζεο (uploading) ζην δηαδίθηπν ελφο έξγνπ πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, απνηειεί πξάμε, ην πεξηερφκελν ηεο νπνίαο εκπίπηεη ζηε δηθαηνδνζία ηνπ απνθιεηζηηθνχ νηθνλνκηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ ήηνη ηνπ δηθαηψκαηνο παξνπζίαζεο θαη ηνπ δηθαηψκαηνο δηάζεζεο ζην θνηλφ. To απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα παξνπζίαζεο ζην θνηλφ πξνβιέπεηαη ζηα άξζξα 11 θαη 14 ηεο πλζήθεο ηεο Βέξλεο, ε νπνία παξέρεη ην ελ ιφγσ δηθαίσκα ζηνπο δεκηνπξγνχο ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ, πεξηνξίδνληαο σζηφζν ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ζε παξαζηάζεηο, ηειενπηηθέο κεηαδφζεηο θαη απαγγειίεο έξγσλ. Οη πλζήθεο Ιnternet (WCT θαη WPPT) δίλνπλ έλα επξχηεξν πεδίν εθαξκνγήο ηνπ δηθαηψκαηνο παξνπζίαζεο νξίδνληαο φηη νη δεκηνπξγνί ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ έρνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ θάζε παξνπζίαζε ησλ έξγσλ ηνπο ζην θνηλφ, κε ελζχξκαηα ή αζχξκαηα κέζα, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο δηάζεζεο ζην θνηλφ ησλ έξγσλ ηνπο θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε ηα κέιε ηνπ θνηλνχ λα κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζ' απηά απφ ηνλ ηφπν θαη θαηά ην ρξφλν ηεο αηνκηθήο ηνπο επηινγήο 167. Απφ ηε δηαηχπσζε ηεο πξναλαθεξζείζαο δηάηαμεο γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ην δηθαίσκα 165 Μαξθέιινπ, Intellectual Property Attorney, ΠΟΓΙ, Άξζξν 8 ηνπ Ν.3184/2003, πνπ έρεη θπξψζεη ηε πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία 119

120 δηάζεζεο ζην θνηλφ πεξηιακβάλεηαη ζην επξχηεξν πιαίζην ηνπ απνθιεηζηηθνχ δηθαηψκαηνο παξνπζίαζεο ζην θνηλφ. Πεξαηηέξσ, ηα άξζξα 10 θαη 14 επεθηείλνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαηψκαηνο δηάζεζεο ζηνπο εθηειεζηέο θαη ζηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ 168. Η επξεία δηαηχπσζε ησλ δηαηάμεσλ ησλ πλζεθψλ Internet σο πξνο ην δηθαίσκα δηάζεζεο θαιχπηεη φια ηα είδε εθκεηάιιεπζεο θαη δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο θαηαλαισηέο ηειηθνχο ρξήζηεο, κέζσ ηνπ θξηηεξίνπ ηεο πξνζβαζηκφηεηαο, λα απνθηνχλ άδεηα ρξήζεο ηνπ ςεθηαθνχ πεξηερνκέλνπ θαηά ηνλ ηφπν θαη ην ρξφλν ηεο αηνκηθήο ηνπο επηινγήο. Αλάινγε ξχζκηζε πξνβιέπεηαη θαη ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, βάζεη ηεο παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 3 ηεο Οδεγίαο 2001/29/ΔΚ, ε νπνία παξέρεη ζηνπο δεκηνπξγνχο ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα επηηξέπνπλ ή λα απαγνξεχνπλ θάζε παξνπζίαζε ζην θνηλφ ησλ έξγσλ ηνπο, κε ελζχξκαηα ή αζχξκαηα κέζα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δηάζεζεο ζην θνηλφ ησλ έξγσλ απηψλ θαηά ηξφπν ψζηε νπνηνζδήπνηε λα έρεη πξφζβαζε ζε απηά φπνπ θαη φηαλ επηιέγεη ν ίδηνο. Ωζηφζν, δελ έρεη δηεπθξηληζηεί εάλ, ζην πεξηβάιινλ ησλ UGC, ε πξάμε ηεο θφξησζεο ελφο ηξνπνπνηεκέλνπ έξγνπ πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, παξαβηάδεη ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ δηθαηνχρνπ, σο πξνο ηελ παξνπζίαζε θαη δηάζεζε ζην θνηλφ ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ έξγνπ θαη ζε πνην βαζκφ. Γηα παξάδεηγκα, ζε έλα κνπζηθφ remix θνκκάηη, ν ρξήζηεο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αλεβάδεη ην απνηέιεζκα ελφο νπζηψδνπο ηκήκαηνο ελφο πξνυπάξρνληνο ηξαγνπδηνχ θαη παξάιιεια κηα πξνζσπηθή κνπζηθή ζχλζεζε. Απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ ππάξρεη ζρεηηθή λνκνζεηηθή ξχζκηζε γηα ην ελ ιφγσ ζέκα, είλαη δχζθνιν λα ππνζηεξηρζεί φηη νη UGC ρξήζηεο παξαβηάδνπλ ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα παξνπζίαζεο θαη δηάζεζεο ζην θνηλφ ηνπ δεκηνπξγνχ ή ηνπ δηθαηνχρνπ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ήδε απφ ην 2007, έρνληαο αληηιεθζεί φηη ην ελδερφκελν κηαο λφκηκεο εθκεηάιιεπζεο ησλ UGC, ζην πιαίζην ηεο ιεγφκελεο ςεθηαθήο αληαιιαγήο δεκηνπξγηθνχ πεξηερνκέλνπ, ζα είρε πνιιά πιενλεθηήκαηα εληφο ησλ ζπλφξσλ ηεο ΔΔ ηφζν απφ νηθνλνκηθή φζν θαη απφ θνηλσληθή άπνςε, εμέδσζε ηελ επνλνκαδφκελε Πξάζηλε Βίβιν 169 θαιψληαο ηα θξάηε - κέιε λα ππνβάιινπλ πξνηάζεηο ζρεηηθά κε δχν βαζηθά δεηήκαηα: α) Καηά πφζν ζα πξέπεη λα Άξζξα 10 θαη 14 ηνπ Ν.3183/2003, πνπ έρεη θπξψζεη ηε πλζήθε ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ιδηνθηεζίαο γηα ηηο εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα 120

121 είλαη πην αθξηβείο νη θαλφλεο ζρεηηθά κε ην ηη αθξηβψο επηηξέπεηαη ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε λα θάλεη φηαλ παξεκβαίλεη ζε έξγν πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δηαδηθηπαθά θαη β) εάλ ζα πξέπεη λα εηζαρζεί κηα εμαίξεζε ζηελ Οδεγία 2001/29/ΔΚ αλαθνξηθά κε ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο. Ωζηφζν, ην ζχλνιν ησλ απαληήζεσλ πνπ έιαβε ε Δπηηξνπή 170 ππνδείθλπαλ φηη είλαη πνιχ λσξίο γηα λα ξπζκηζηεί ην θαηλφκελν ησλ UGC θαζψο είλαη αζαθέο ην θαηά πφζν νη εξαζηηέρλεο θαη νη επαγγεικαηίεο ζα έπξεπε λα επσθειεζνχλ απφ έλα λέν λνκηθφ πιαίζην πνπ ζα ραξηνγξαθεί ην πεξηβάιινλ ησλ UGC. Πεξαηηέξσ, επηθπιάμεηο δηαηππψζεθαλ ζρεηηθά κε ην πσο ην ελ ιφγσ ζεζκηθφ πιαίζην ζα ζπζρεηηδφηαλ κε ηνπο πθηζηάκελνπο πεξηνξηζκνχο θαη ηηο εμαηξέζεηο, φπσο ε παξάζεζε απνζπαζκάησλ, ε πεξηζηαζηαθή ρξήζε, ε ρξήζε γηα κίκεζε ή παξσδία θ.α. Η πην ζεκαληηθή εμέιημε ζην ελ ιφγσ ζέκα θαίλεηαη λα απνηειεί ε πξφζθιεζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ πξνο ηα θξάηε κέιε, ψζηε λα αξρίζνπλ δηαβνπιεχζεηο γηα ηελ εμεχξεζε ιχζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε λφκηκσλ πξνζθνξψλ ηνπ δεκηνπξγνχ ζηα ππάξρνληα έξγα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο 171 αιιά θαη ε ζπδήηεζε, ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ, ζρεηηθά κε ηελ πηνζέηεζε ελφο λνκηθνχ εξγαιείνπ γηα ηα επξσπατθά πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, κε ζθνπφ ηελ εληαία ξχζκηζε ηνπ ελ ιφγσ ζέκαηνο, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο ΔΔ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο 172. πκπεξαζκαηηθά δηαπηζηψλνπκε φηη θξίλεηαη απαξαίηεηε ε πξνζέγγηζε ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ππφ δηαθνξεηηθή νπηηθή πξνθεηκέλνπ λα αλαζεσξεζνχλ νξηζκέλεο δηαηάμεηο θαη θπξίσο λα ζεζπηζηνχλ λέεο πνπ ζα νξηνζεηνχλ ην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ιακβάλνληαο ππφςε ην θαηλφκελν ησλ UGC θαη ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ γηα ζπιινγηθή δεκηνπξγία απαιιαγκέλε απφ δεζκεχζεηο θαη εκπφδηα φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ. Οη UGC δεκηνπξγνχλ έλα λέν είδνο δεκνθξαηηθήο απειεπζέξσζεο ζηε ρξήζε ησλ δεκηνπξγεκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Δπηηαθηηθή ινηπφλ θξίλεηαη ε αλάγθε ελφο λένπ λνκηθνχ πιαηζίνπ αιιά θαη ησλ αληίζηνηρσλ κεραληζκψλ πξνζηαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα κελ παξαθσιχεηαη αιιά αληίζεηα ζα 170 Αλαθνίλσζε Δπηηξνπήο, πκπεξάζκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ, Γλψκε,

122 ελζαξξχλεηαη ε λέα κνξθή δεκηνπξγηθφηεηαο. Σν λέν λνκηθφ πιαίζην ζα πξέπεη λα είλαη πεξηζζφηεξν αλνηρηφ, ιακβάλνληαο ππφςε ηα λέα ςεθηαθά δεδνκέλα θαη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ UGC ζηε ζπιινγηθή παξαγσγή ησλ ςεθηαθψλ δεκηνπξγεκάησλ. H αλππαξμία, σζηφζν, λνκηθνχ πιαηζίνπ πνπ λα θαζνξίδεη ηα δηθαηψκαηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ησλ UGC ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη λα νξηνζεηεί ηε δεκηνπξγηθφηεηα ηνπο απέλαληη ζηα πξνυπάξρνληα πλεπκαηηθά δεκηνπξγήκαηα αλάγθαζε, απφ πνιχ λσξίο, ηνπο θαηφρνπο ηέηνηνπ πεξηερνκέλνπ λα αλαδεηήζνπλ πξσηνπνξηαθέο ιχζεηο πξνθεηκέλνπ λα θαιχςνπλ ην θελφ λφκνπ. Η απάληεζε ήξζε κέζα απφ ηε ινγηθή ηνπ Open Source θαη ηνπ ζπζηήκαηνο αδεηνδφηεζεο ησλ Creative Commons (ζην εμήο CC). 122

123 CREATIVE COMMONS ηε θηινζνθία ηεο ελδπλάκσζεο ηνπ ξφινπ ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ δηαλνεηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ θαη ησλ απαγνξεχζεσλ πνπ ζέηεη ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, αληηπαξαηίζεηαη κηα λέα ζεψξεζε ηνπ ξφινπ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ςεθηαθψλ δεκηνπξγεκάησλ ε νπνία γλσξίδεη επξχηαηεο απνδνρήο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Αθεηεξία ηεο ηάζεο απηήο απνηέιεζε ε απειεπζέξσζε ηεο ρξήζεο ηνπ πεγαίνπ θψδηθα ηνπ ινγηζκηθνχ απφ ηνπο δεκηνπξγνχο κε ζηφρν ηε δηεπθφιπλζε ηεο αλάπηπμεο λέσλ πξνγξακκάησλ. Η εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ε ξαγδαία αλάπηπμε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ε ζχγθιεζε ησλ ςεθηαθψλ ππεξεζηψλ νδήγεζαλ ζηελ αλαηξνπή ηεο παξαδνζηαθήο κνξθήο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Οη πξνζπάζεηεο ηνπ λνκνζέηε ζε δηεζλέο επίπεδν λα ελαξκνληζηεί ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ηηο λέεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, αλαγλσξίδνληαο ή εληζρχνληαο ηα δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ, δελ θαηέζηε δπλαηφ λα αλαραηηίζνπλ ηελ ξαγδαία αχμεζε ησλ πξνζβνιψλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Μάιηζηα, φπσο πξναλαθέξζεθε, έλα κεγάιν κέξνο ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ έρεη αλαπηχμεη κηα λννηξνπία ακθηζβήηεζεο ηεο ίδηαο ηεο χπαξμε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ ελψ δελ είλαη ιίγνη εθείλνη πνπ ηάζζνληαη ππέξ ηεο δηάζεζεο ησλ έξγσλ ζην δηαδίθηπν ρσξίο πεξηνξηζκνχο. Σα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 ζέηνπλ πιένλ πην έληνλν ην δίιεκκα ησλ λνκηθψλ δεηεκάησλ απέλαληη ζηηο εθαξκνγέο θαη ην πεξηερφκελν πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο. Η αλππαξμία ηδηαίηεξνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ λα ξπζκίδεη ηηο εθαξκνγέο θαη ην πεξηερφκελν ησλ ρξεζηψλ Web 2.0 εθαξκνγψλ νδήγεζε ζε πξσηνπνξηαθέο αλαδεηήζεηο θαη πξνηάζεηο κε ζηφρν ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Η απάληεζε ήξζε απφ ηνλ θαζεγεηή Lawrence Lessig ν νπνίνο, ην 2001, ίδξπζε ην ίδξπκα Creative Commonο. ηφρνο ηνπ ηδξχκαηνο είλαη ε ρνξήγεζε αδεηψλ κέζσ ησλ νπνίσλ ν δεκηνπξγφο ζα κπνξεί λα παξέρεη ην έξγν ηνπ πξνο ρξήζε κε πην ειεχζεξν θαη αλνηθηφ ηξφπν. Oη 123

124 ηδέεο ηνπ Lessig, φπσο απνηππψλνληαη ζηα βηβιία ηνπ The future of ideas 173 θαη Free Culture 174 ππνζηεξίδνπλ έλα ζχζηεκα αδεηψλ φπνπ ηα πξνζηαηεπφκελα έξγα ζα κεηαηξέπνληαη ζε πεξηερφκελν πνπ ζα κπνξεί λα γίλεη αληηθείκελν ειεχζεξεο ρξήζεο, κε δπλαηφηεηα πεξαηηέξσ δεκηνπξγίαο. Απνζηνιή ησλ αδεηψλ CC είλαη ε δεκηνπξγία ελφο επέιηθηνπ πξσηνθφιινπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ ζα αληηζηαζκίδεη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ παξαδνζηαθνχ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζα ελζαξξχλεη ην δηθαίσκα ηεο αλαπξνζαξκνγήο, ηεο εθ λένπ ρξήζεο θαη ηεο δηαλνκήο ηνπ πεξηερνκέλνπ παξέρνληαο έηζη κηα λνκηθή πιαηθφξκα γηα ηε δηάδνζε θαη ηεο δεκηνπξγία κηαο λέαο ςεθηαθήο θνπιηνχξαο. Δλζσκαηψλνληαο ζην λνκηθφ ηνπο πιαίζην ηνπο θαλφλεο ηεο δηαλνκήο θαη πξνσζψληαο κηα δίθαηε θαη πην θηιηθή πξνο ην ρξήζηε δνκή γηα ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, νη άδεηεο CC θαίλεηαη λα πηνζεηνχλ ηελ αληίιεςε ελφο λένπ κνληέινπ ην νπνίν πξνζνκνηάδεη αξθεηά κε εθείλν ηεο αλνηρηήο θαη ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζηε γλψζε. Οη άδεηεο CC επηηξέπνπλ ζην δεκηνπξγφ ηελ ειεχζεξε ρξήζε πέξα απφ ηα φξηα ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ λφκηκσλ πεξηνξηζκψλ πνπ ζπλεπάγεηαη ην πεξηνπζηαθφ - εζηθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ. Αξρηθά έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο αλαθνξηθά κε ην ινγηζκηθφ ελψ ζηε ζπλέρεηα ην θαηλφκελν εμαπιψζεθε ζην ζχλνιν ησλ έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. ηφρνο ησλ ελ ιφγσ αδεηψλ δελ είλαη ε θαηάξγεζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ησλ θαλφλσλ ηεο θαη ε δεκηνπξγία κηαο λέαο ηζνξξνπίαο κε βάζε ηηο αξρέο ηνπ δηαδηθηχνπ. Η θηινζνθία ηνπο ζηεξίδεηαη ζηε ινγηθή ηνπ Open Source φπνπ ην ινγηζκηθφ, αιιά θαη θάζε έξγν, ζα πξέπεη λα θπθινθνξεί ειεχζεξα ζην δηαδίθηπν κε ζθνπφ φρη κφλν ηε ρξεζηκνπνίεζε αιιά θαη ηελ εμέιημή ηνπ. Σν θέληξν βάξνπο, ζην ζχζηεκα αδεηνδφηεζεο ησλ CC, δελ είλαη ν δεκηνπξγφο σο θπξίαξρνο ηνπ δηθαητθνχ κνλνπσιίνπ νχηε ν παξαγσγφο σο νηθνλνκηθφο κνριφο ηεο δεκηνπξγίαο αιιά ν ρξήζηεο δεκηνπξγφο. Η ειεχζεξε πξφζβαζε, ρξήζε, ηξνπνπνίεζε θαη εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ απνηειεί εξγαιείν γηα ηε κεηάιιαμή ηνπ ζε δεκφζην αγαζφ, ην νπνίν αλήθεη ζην δεκφζην ηνκέα θαη 173 Lawrence Lessig, The future of ideas : the fate of the commons in a connected world (2001) 174 Lawrence Lessig, Free Culture: How Big Media Uses Technology and the Law to Lock Down Culture and Control Creativity (2004) < (2008) 124

125 εμππεξεηεί ηελ νιφηεηα. Μέζα ζην δεκφζην ηνκέα ην έξγν απνηειεί θνηλφ θηήκα ηεο θνηλσλίαο ησλ ρξεζηψλ θαη βξίζθεηαη ζε δηαξθή εμέιημε ράξε ζηελ ειεχζεξε δηαδξαζηηθή επηθνηλσλία κε ηνπο ρξήζηεο. Καζψο ηα παξαδνζηαθά δηθαηψκαηα ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνδείρζεθαλ αλεπαξθή λα εθθξάζνπλ ην πλεχκα ειεπζεξίαο πνπ δηαθαηέρεη ηνπο UGC ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ζηηο άδεηεο ρξήζεο ησλ CC ζπλαληάκε κηα ηειείσο δηαθνξεηηθή ινγηθή πνπ ζηεξίδεηαη ζηε θηινζνθία ηεο ειεχζεξεο ρξήζεο θαη ζηελ νπνία ν ρξήζηεο δελ απνηειεί ηνλ θαηαιεθηηθφ θαη πην αδχλακν θξίθν ζηελ αιπζίδα ηεο εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ αιιά ζεκαληηθφ πξσηαγσληζηή ηεο δεκηνπξγηθήο δηαδηθαζίαο ελψ ε ζρέζε ηνπ ρξήζηε κε ην έξγν θαη ηνλ αξρηθφ δεκηνπξγφ ή δηθαηνχρν εκθνξείηαη απφ ηε ινγηθή ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο θαη ηεο ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο 175. Έηζη ινηπφλ νη άδεηεο CC παξνπζηάδνληαη σο ε ζπκβαηηθή έθθξαζε κηαο ζπκβηβαζηηθήο εμηζνξξνπεηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο (πξνζέγγηζε ηνπ some rights reserved ), κεηαμχ ηεο ηδηνθηεζηαθήο πξνζηαζίαο πνπ εθθξάδεηαη απφ ηνλ απφιπην έιεγρν φισλ ησλ ρξήζεσλ ησλ έξγσλ ( all rights reserved ) θαη ηεο παληεινχο έιιεηςεο πξνζηαζίαο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα ( no rights reserved ). Οη άδεηεο CC παξέρνπλ ζην δεκηνπξγφ ηελ επρέξεηα λα επηιέμεη ν ίδηνο ηηο ειεπζεξίεο πνπ ζα παξάζρεη ζηνλ ρξήζηε ηνπ έξγνπ απφ κηα ζεηξά απφ φξνπο ρξήζεο πνπ πξνβιέπνληαη ζε έμη ηχπνπο αδεηψλ 176 : α) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ (the attribution license) παξέρεη ζην ρξήζηε ηε δπλαηφηεηα λα αλαπαξάγεη, λα δηαδίδεη, λα ηξνπνπνηεί ην έξγν αθφκε θαη γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα αλαθέξεη, ζε θάζε ρξήζε ηνπ έξγνπ, ην φλνκα ηνπ δεκηνπξγνχ. β) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ-δηαλνκή κε ηνπο ίδηνπο φξνπο (attribution share alike license) φπνπ πξνβιέπεηαη ε ππνρξεσηηθή αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη παξάιιεια ε ππνρξεσηηθή δηαλνκή ηνπ παξάγσγνπ 175 πλνδηλνχ, Σαηηάλα Διέλε, Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία θαη Νέεο Σερλνινγίεο: Η ρέζε ρξήζηε δεκηνπξγνχ, Δθδφζεηο άθθνπια, 2008, ζει

126 έξγνπ κε ηνπο ίδηνπο φξνπο ππφ ηνπο νπνίνπο ν ρξήζηεο απέθηεζε ην δηθαίσκα ρξήζεο ελψ είλαη δπλαηή ε ρξήζε ηνπ έξγνπ γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο. γ) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ-κε εκπνξηθή ρξήζε (the attribution-non commercial license) φπνπ πξνβιέπεηαη ε ππνρξεσηηθή αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ απφ ην ρξήζηε, ν νπνίνο κπνξεί λα ηξνπνπνηεί, λα αλαπαξαγάγεη θαη λα δηαδίδεη ην παξάγσγν έξγν ρσξίο φκσο λα ηνπ επηηξέπεηαη ε εκπνξηθή ρξήζε. δ) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ-κε εκπνξηθή ρξήζε-δηαλνκή κε ηνπο ίδηνπο φξνπο (attribution-non commercial-share alike license) φπνπ έρεη αθξηβψο ην ίδην πεξηερφκελν κε ηελ αλσηέξσ άδεηα ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε δηαλνκή ηνπ παξάγσγνπ έξγνπ πνπ ηπρφλ ζα δεκηνπξγεζεί, ζα πξέπεη λα γίλεηαη θαηά ηνπο φξνπο ηεο άδεηαο Creative Commons. ε) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ - κε εκπνξηθή ρξήζε φρη ηξνπνπνίεζε (attribution - non commercial - no derivative works license) επηηάζζεη ηελ αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ, δελ επηηξέπεη ηελ εκπνξηθή ρξήζε ηνπ έξγνπ ελψ απαγνξεχεη νπνηαδήπνηε ηξνπνπνίεζε απηνχ. ζη) Η άδεηα αλαθνξάο ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ κε ηξνπνπνίεζε (attribution no derivative works license) φπνπ πξνβιέπεηαη ε ππνρξεσηηθή αλαθνξά ηνπ νλφκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ απφ ην ρξήζηε ν νπνίνο κπνξεί λα αλαπαξάγεη θαη λα δηαδίδεη ην έξγν γηα εκπνξηθή ρξήζε ρσξίο σζηφζν λα επηηξέπεηαη ε δεκηνπξγία παξάγσγνπ έξγνπ. Οη άδεηεο Creative commons δηαηίζεληαη ζε ηξείο κνξθέο: α) ε κνξθή human readable format, the Commons Deed φπνπ είλαη αλαγλψζηκε απφ ηνλ θαζέλα θαη απνηειεί πεξίιεςε ησλ βαζηθψλ φξσλ ηεο άδεηαο. β) ε κνξθή lawyer readable format, the Legal Code φπνπ πεξηιακβάλνληαη νη βαζηθνί φξνη ρξήζεο ηεο άδεηαο. 126

127 γ) ε κνξθή machine readable format, Resource Description Framework metadata πνπ πεξηιακβάλνληαη κεηαδεδνκέλα πνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα αλαγλψξηζεο ησλ έξγσλ ηα νπνία δηαηίζεληαη ζην δηαδίθηπν κε άδεηα CC απφ κεραλέο αλαδήηεζεο. ηηο άδεηεο CC ε ηδηφηεηα ηνπ ρξήζηε απνθηά βαξχλνπζα ζεκαζία. Πέξα απφ ην γεγνλφο φηη ν ρξήζηεο απνιακβάλεη έλα δηεπξπκέλν δηθαίσκα ρξήζεο κέζα απφ κηα κε απνθιεηζηηθή άδεηα εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ, νη άδεηεο πξνσζνχλ έλα κνληέιν ζην νπνίν, φπσο πξναλαθέξζεθε, ν ξφινο ηνπ ρξήζηε ζπγθιίλεη κε απηφλ ηνπ δεκηνπξγνχ. ινη νη ρξήζηεο αληηκεησπίδνληαη σο ελ δπλάκεη δεκηνπξγνί θαη φινη νη δεκηνπξγνί σο ελ δπλάκεη ρξήζηεο ησλ έξγσλ 177. Η επαθή ηνπ ρξήζηε κε ην έξγν δελ είλαη ζηαηηθή νχηε παζεηηθή, αιιά ν ρξήζηεο αλαπηχζζεη κηα νπζηαζηηθή επηθνηλσλία κε ην έξγν, ην νπνίν δχλαηαη λα πξνζαξκφδεη, ηξνπνπνηεί ή λα εκπινπηίδεη κε πξνζσπηθά ηνπ ζηνηρεία. Σν θιαζζηθφ πξφηππν ηνπ δεκηνπξγνχ, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηεο δηθαητθήο πξνζηαζίαο αλαηξέπεηαη, γηα λα δψζεη ηε ζέζε ηνπ ζε έλα πξφηππν δεκηνπξγνχ πνπ δηαπξαγκαηεχεηαη άκεζα κε ην ρξήζηε, κε ηνλ νπνίν κνηξάδεηαη φρη απιά ην έξγν θαη ηηο ρξήζεηο ηνπ αιιά θαη ηε δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία, ζην κέηξν πνπ ην έξγν εθιακβάλεηαη σο έλα αγαζφ πνπ βξίζθεηαη ζε δηαξθή εμέιημε 178. Απψηεξνο ζηφρνο ησλ αδεηψλ CC είλαη ε ζηαδηαθή κεηαζηξνθή απφ ην κνλνπψιην εθείλσλ πνπ ειέγρνπλ καδηθά ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζηε δεκηνπξγία ελφο δεκφζηνπ ηνκέα βάζεη ησλ ζπκβαηηθψλ φξσλ πνπ ζέηνπλ νη δεκηνπξγνί δηθαηνχρνη. Η δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο παξάγσγνπ έξγνπ κεηαηξέπεη, ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ην ρξήζηε απφ θαηαλαισηή ζε δεκηνπξγφ πεξηερνκέλνπ θαη επηηξέπεη ζε θάζε άηνκν λα ζπκβάιιεη ζηε ζπιινγηθή δεκηνπξγία. Σν ζχζηεκα ησλ αδεηψλ CC δελ έρεη σο ζηφρν ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ππάξρνπζαο λνκνζεζίαο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά πξνηείλεη επέιηθηνπο ηξφπνπο άζθεζεο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, κέζσ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αδεηψλ. Άιισζηε, φπσο αλαθέξεηαη ξεηά θαη ζην Πξννίκην 179 ε άδεηα CC πξνζηαηεχεηαη βάζεη ησλ θαλφλσλ πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ελδερφκελα λνκηθά δεηήκαηα, επηιχνληαη βάζεη ησλ ελ ιφγσ θαλφλσλ ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 177 Καιιηλίθνπ, Γ. Σν κέιινλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νη άδεηεο Creative Commons, πλνδηλνχ, Σαηηάλα Διέλε, Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία θαη Νέεο Σερλνινγίεο: Η ρέζε ρξήζηε δεκηνπξγνχ, Δθδφζεηο άθθνπια, 2008, ζει

128 Οη αξρέο ινηπφλ πνπ δηέπνπλ ηηο άδεηεο CC δελ επηθέξνπλ αιιαγέο ζην ζεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, εθφζνλ άιισζηε θαη νη ίδηεο αλήθνπλ ζηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Ωζηφζν, παξάιιεια ζηηο άδεηεο πνπ βαζίδνληαη ζηνπο ζηαζεξνχο θαλφλεο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δεκηνπξγνχληαη θαη νη άδεηεο CC πνπ αθνξνχλ ζην ςεθηαθφ θπξίσο θφζκν θαη πνπ βαζίδνληαη ζηηο αξρέο ηεο γεληθήο δεκφζηαο άδεηαο 180. Σν έξγν ινηπφλ, θαη ζηε κία θαη ζηελ άιιε πεξίπησζε ππφθεηηαη ζηνπο ζεζκνζεηεκέλνπο θαλφλεο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο νη νπνίνη, ζε θάζε πεξίπησζε, ζα πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ ζε πεξίπησζε πξνζβνιήο ηνπ δηθαηψκαηνο. Δπνκέλσο, κε ηηο άδεηεο CC, ην δεηνχκελν δελ είλαη ε αλαηξνπή ηνπ παξαδνζηαθνχ δηθαίνπ πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά ε αλάπηπμε λέσλ, επέιηθησλ ζπζηεκάησλ αδεηνδφηεζεο φπνπ ζα δίλνπλ ην δηθαίσκα ζην δεκηνπξγφ λα παξαρσξεί ην έξγν ηνπ ζην θνηλφ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε, αθελφο λα κελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί ε ζπκβαηηθή ηνπ ειεπζεξία θαη αθεηέξνπ, λα κελ θαηαιήγεη ε ελ ιφγσ παξαρψξεζε αδεηνδφηεζε ζηελ αλαηξνπή ησλ δηθαησκάησλ ηνπ. Η ηδηνκνξθία ησλ αδεηψλ CC έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα κεηαηξαπεί απφ θαηαλαισηήο ζε δεκηνπξγφο πεξηερνκέλνπ, ν νπνίνο ζηε ζπλέρεηα κπνξεί λα δηαζέζεη ην έξγν ηνπ ζε λένπο ρξήζηεο, κέζα ζε κηα ζπλερή θαη εμειηζζφκελε δηαδηθαζία πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ ειεχζεξε δηάδνζε θαη εμέιημε ηεο γλψζεο. Η έλλνηα ηνπ ζπγγξαθέα-δεκηνπξγνχ κεηαιιάζζεηαη εθφζνλ φινη νη ρξήζηεο κπνξεί λα γίλνπλ ελ δπλάκεη δεκηνπξγνί. Λφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ έξγσλ πνπ έρνπλ δηαηεζεί κε άδεηεο CC αιιά θαη ηεο επξείαο πηνζέηεζεο θαη δηάδνζήο ηνπο απφ πιήζνο ρσξψλ, ηίζεηαη ην εξψηεκα εάλ ζα πξέπεη λα ππάξμεη λνκνζεηηθή παξέκβαζε θαη λα πξνβιεθζνχλ νξηζκέλεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηηο ελ ιφγσ άδεηεο ψζηε αθελφο λα δηεπθνιχλεηαη ε εθάζηνηε πξνζαξκνγή ηνπο ζηελ εζληθή λνκνζεζία θαη αθεηέξνπ λα ππάξρεη αζθάιεηα δηθαίνπ σο πξνο ηνπο φξνπο ιεηηνπξγίαο ηνπο. Σν δήηεκα ζα πξέπεη λα κειεηεζεί απφ ηελ άπνςε ηεο ζθνπηκφηεηαο, εάλ δειαδή είλαη αλάγθε λα ππάξμεη λνκνζεηηθή ξχζκηζε ελφο ζπζηήκαηνο ην νπνίν αλήθεη ζηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, αιιά κέρξη ηψξα παξακέλεη αξξχζκηζην. 180 Καιιηλίθνπ, Γ. Νέεο Σερλνινγίεο θαη Πλεπκαηηθή Ιδηνθηεζία,

129 Η πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία δείρλεη ινηπφλ λα αθξνβαηεί αλάκεζα ζην παξαδνζηαθφ ζχζηεκα δηθαίνπ πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζε έλα λέν, ζαθέζηαηα πην αλνηρηφ ζχζηεκα ην νπνίν είλαη απφξξνηα ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ. Η ηζνξξνπία αλάκεζα ηνπο θαίλεηαη δχζθνιε θαζψο ν λνκνζέηεο δπζθνιεχεηαη λα αληηιεθζεί ή λα πξνζαξκνζηεί ζην λέν ςεθηαθφ πεξηβάιινλ. Οη άδεηεο CC πξνζπαζνχλ λα ηζνζθειίζνπλ ηελ αλσηέξσ αληζνξξνπία κέζσ ηεο δηαρείξηζεο ησλ έξγσλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο δεκηνπξγνχο δηθαηνχρνπο, ζηνπο νπνίνπο δίδεηαη ε δπλαηφηεηα λα αζθήζνπλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο θαηά πξνηίκεζε, ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο λένπο ηξφπνπο ςεθηαθήο εθκεηάιιεπζεο θαη ρξήζεο ησλ έξγσλ. Σο δίκαιο ηων ςμβάζεων και οι άδειερ ανοικηού πεπιεσομένος (Creative Commons) Μειεηψληαο ηε κνξθή θαη ην πεξηερφκελν ησλ αδεηψλ CC παξαηεξνχκε φηη αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπκβάζεσλ πξνζρψξεζεο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κνλνκεξή δηαηχπσζε ησλ φξσλ ηεο ζχκβαζεο απφ ην δεκηνπξγφ θαη ηελ παξάιιειε αδπλακία δηαπξαγκάηεπζεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ ρξήζηε. Η ρξήζε ηνπ έξγνπ ζπλεπάγεηαη ηε ζησπεξή απνδνρή ησλ φξσλ ηεο ζχκβαζεο απφ ην ρξήζηε 181. Δλ πξνθεηκέλσ, νη άδεηεο CC ζα κπνξνχζαλ ζην ππφ επξεία έλλνηα δίθαην ησλ ζπκβάζεσλ, λα απνηειέζνπλ εξγαιείν δηαρείξηζεο ηεο πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο θαζψο αθελφο πξνζδηνξίδνπλ ηε βνχιεζε ησλ κεξψλ θαη αθεηέξνπ θαιχπηνπλ ελδερφκελα θελά επί ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ίζσο ινηπφλ, ζην κέιινλ, ην δίθαην ησλ ζπκβάζεσλ λα αλαδεηρζεί σο επίθεληξν ησλ δηθαητθψλ ζρέζεσλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αλάκεζα ζην δεκηνπξγφ δηθαηνχρν θαη ηελ νιφηεηα θαζψο ην πξφβιεκα έρεη πιένλ κεηαηνπηζηεί απφ ηνλ θνξέα πνπ εθκεηαιιεχεηαη ην έξγν (εθδφηεο, παξαγσγφο θσλνγξαθεκάησλ ή νπηηθναθνπζηηθψλ έξγσλ) ζηνλ ρξήζηε πνπ ην ρξεζηκνπνηεί κέζσ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Ο ρξήζηεο, άιινηε κεηαηξέπεηαη ζε ελ δπλάκεη δεκηνπξγφο θαη άιινηε ζε δηαλνκέαο ηνπ έξγνπ κε απνηέιεζκα ηελ πξνζβνιή ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ δηθαηνχρνπ. ηελ ελ ιφγσ θαηαπάηεζε ησλ δηθαησκάησλ πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο έρνπκε κηα κεηαζηξνθή ηνπ θιαζηθνχ ζρήκαηνο δεκηνπξγφο 181 Γεσξγηάδεο, Α. - Γθνπηδηακάλε, Δ., Αζηηθφο Κψδηθαο θαη Δηδηθνί Αζηηθνί Νφκνη, Δθρψξεζε, Δθδφζεηο άθθνπια,

130 θνξέαο εθκεηάιιεπζεο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο επξχ θνηλφ ζε έλα λέν ζρήκα δεκηνπξγφο- επξχ θνηλφ. Η ελ ιφγσ κεηαζηξνθή αλαδεηθλχεηαη κέζσ απφ ηηο άδεηεο CC θαζψο πξφθεηηαη γηα ζπκβάζεηο πνπ απεπζχλνληαη ζηνλ επξχ θνηλφ θαη δελ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ. ΕΖΣΖΜΑΣΑ ΠΟΤ ΘΑ ΠΡΔΠΔΗ ΝΑ ΜΔΛΔΣΖΘΟΤΝ Δ ΟΠΟΗΑΓΖΠΟΣΔ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΖ ΑΠΟΠΔΗΡΑ ΓΤΡΩ ΑΠΌ ΣΟ 182, 183, 184 ΓΗΚΑΗΟ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ Ο εξρνκφο ηνπ 21νπ αηψλα ζεκαηνδφηεζε ζε κηα λέα, ςεθηαθή επνρή. Μηα επνρή φπνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ ςεθηνπνίεζε ησλ ππεξεζηψλ, ηελ έθξεμε ηεο γλψζεο θαη ηεο πνιηηηζκηθήο παξαγσγήο θαη ελ γέλεη ησλ δεκηνπξγεκάησλ ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. Καινχκαζηε ινηπφλ, ελ φςεη ησλ λέσλ δεδνκέλσλ, λα αλαζεσξήζνπκε βαζηθέο αξρέο πάλσ ζηηο νπνίεο νηθνδνκήζεθε ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νη νπνίεο, πιένλ, δείρλνπλ, είηε λα είλαη εθ δηακέηξνπ αληίζεηεο, είηε λα απέρνπλ πνιχ απφ ηηο αλάγθεο θαη ηάζεηο ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο. Έρνληαο ζην κπαιφ καο αθελφο ηηο αμίεο πνπ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ππεξεηεί θαη αθεηέξνπ ηηο ηερλνινγηθέο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη θαη ηηο ζπλεπαγφκελεο θνηλσληθέο αλαζεσξήζεηο, ηφζν ζε θνηλσληθφ φζν θαη ζε νηθνλνκηθφ - πνιηηηζηηθφ επίπεδν, θαινχκαζηε λα δψζνπκε απαληήζεηο ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηδηαίηεξα ζηνλ επαίζζεην ρψξν ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο. Οη πην αθξαίεο απφςεηο απφ ην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ ηείλνπλ ζηελ πιήξε θαηάξγεζε νπνηνπδήπνηε ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ, εληφο ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο, πξνθεηκέλνπ, κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ ρξεζηψλ αιιά θαη ησλ αιιεινζπζρεηηζκψλ κε ηνπο θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ λα θαζνξηζζνχλ νη λένη φξνη. Να δεκηνπξγεζεί έηζη έλα θαηλνχξην λνκηθφ πιαίζην πνπ ζα αλαθέξεηαη ζηνπο 182 Coryright 2010: The Future of Copyright Law, Professor of Intellectual Property of Law and Innovation, Brian Fitzgerald. 183 Preliminary Thoughts on Copyright Reform, Pamela Samuelson. 184 Web 2.0, social networks and the future of the market research, Mike Cooke and Nick Buckley, International Journal of Market Research. 130

131 πεξηνξηζκνχο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δηάδνζεο ησλ έξγσλ ηεο δηάλνηαο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαζψο θαη ζην ξπζκηζηηθφ βειελεθέο ηεο εκπνξεπκαηνπνίεζήο ηνπο. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα έξγα ηεο δηάλνηαο παξνπζηάδνληαη, (αλα)παξάγνληαη θαη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο έρεη αιιάμεη ζεκαληηθά. ηε λέα, ςεθηαθή επνρή, φπσο ραξαθηεξηζηηθά πεξηγξάθεθε παξαπάλσ, ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε αιιειεπίδξαζε ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ αιιά θαη δηαλνκή ηνπ παξαγφκελνπ πεξηερνκέλνπ δελ γλσξίδνπλ φξηα θαη πεξηνξηζκνχο. Η απνπζία ηνπ ζηνηρείνπ ηεο εκπνξεπκαηνπνίεζεο ησλ δεκηνπξγεκάησλ UGC, ηα νπνία, είηε είλαη απνηέιεζκα ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο ηεο ςεθηαθήο θνηλφηεηαο, είηε έξγν ελφο δεκηνπξγνχ θαηφπηλ ηεο ρξήζεο πξνυπάξρνληνο πεξηερνκέλνπ, είλαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δηαθνξνπνηεί ηα ελ ιφγσ δεκηνπξγήκαηα θαζψο νη λένη δεκηνπξγνί δείρλνπλ λα κελ έρνπλ θαλέλα ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηνπζηαθφ ηνπο δηθαίσκα αιιά λα ηθαλνπνηνχληαη απφ ηε ραξά ηεο εζηθήο δεκηνπξγίαο. Ωζηφζν, εξσηήκαηα γελληνχληαη απφ ην γεγνλφο φηη, ελψ ην παξαγφκελν έξγν δηαηίζεηαη δσξεάλ απφ ην δεκηνπξγφ ηνπ ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ, νη θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ, ήηνη νη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο θνηλσληθήο δηθηχσζεο, ρξεζηκνπνηνχλ θαη' εμνρήλ ην ελ ιφγσ πεξηερφκελν γηα λα πξνζπνξίζνπλ νηθνλνκηθά νθέιε ρσξίο κάιηζηα λα απνδίδνπλ νπνηνδήπνηε νηθνλνκηθφ αληάιιαγκα ζην δεκηνπξγφ ηνπ έξγνπ πνπ δηαηέζεθε δσξεάλ. Παξακέλεη ινηπφλ αδηεπθξίληζην εάλ θαη ζε πνην βαζκφ ζα πξέπεη, νη δεκηνπξγνί ηνπ παξαγφκελνπ πεξηερνκέλνπ, λα απνθνκίδνπλ φθεινο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο ηδηαίηεξα κάιηζηα ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε φπνπ δελ απνηειεί επηδίσμή ηνπο. Η ξαγδαία αλάπηπμε ησλ θαηλνκέλσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο αιιά θαη ε αιιαγή ηεο εκπνξηθήο πνιηηηθήο ζην ςεθηαθφ θφζκν, ζε ζπλάξηεζε κε ην πιήζνο ησλ παξαβηάζεσλ πνπ ζπλαληνχκε θαζεκεξηλά ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ζηηο νπνίεο εκπίπηνπλ φρη κφλν νη θνξείο παξνρήο ππεξεζηψλ αιιά θαη νη απινί ρξήζηεο, επηβάιινπλ ηελ επαλεμέηαζε ηνπ δηθαίνπ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηε ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ηνπ βάζεη ησλ λέσλ ηερλνινγηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ. Μηα αλαδηάξζξσζε πνπ δελ ζα είλαη πξνζθνιιεκέλε ζηα ζπκθέξνληα ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο αιιά ζηηο λέεο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ. 131

132 Δηδηθφηεξα, ζα πξέπεη λα εμεηαζηεί εάλ νη Γηεζλείο πλζήθεο αληαλαθινχλ θαη αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ ςεθηαθψλ ρξεζηψλ φπσο παξνπζηάδνληαη ζήκεξα. Πψο ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζα κπνξνχζε λα εηδσζεί ζην λέν ςεθηαθφ θφζκν ηεο πξφζβαζεο ζηε γλψζε θαη ηελ πιεξνθνξηά πξνθεηκέλνπ λα ελαξκνλίζεη, αθελφο ηηο απαηηήζεηο ησλ ςεθηαθψλ ρξεζηψλ, αθεηέξνπ ηα παξαδνζηαθά ζπκθέξνληα ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ δηαλνεηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ; Πεξαηηέξσ, ζα πξέπεη λα θαζνξηζζνχλ λέα πξφηππα πνπ ζα είλαη πην επέιηθηα θαη ζα ιακβάλνπλ πεξηζζφηεξν ππφςε ην δεκφζην ηνκέα θαη ην ζπκθέξνλ ηεο νιφηεηαο παξά ηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο. Θα πξέπεη λα ζεζπηζηνχλ αμηνινγηθά θξηηήξηα πξνθεηκέλνπ λα δηεπθξηληζζνχλ ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ππνρξεψζεηο ηφζν ησλ δεκηνπξγψλ - ρξεζηψλ φζν θαη κε ην ξφιν ησλ θνξέσλ παξνρήο ησλ δηαδηθηπαθψλ ππεξεζηψλ. Μπνξνχλ λα ζπκβαδίζνπλ ην πεξηνπζηαθφ θαη εζηθφ δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ κε ηε ινγηθή ηνπ Open Source, ησλ UGC θαη ησλ Creative Commons; Πσο ζα κπνξνχζακε λα πξνζδηνξίζνπκε ην δεκηνπξγφ ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ αιιά θαη πσο ζα κπνξνχζαλ λα ζπκςεθηζηνχλ ηα νηθνλνκηθά νθέιε ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο κε ηε κε εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ δεκηνπξγεκάησλ ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ; Θα πξέπεη λα ππάξμνπλ πεξηνξηζκνί ή θαη εμαηξέζεηο ζηελ νξηνζέηεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ ή ζα αθνινπζήζνπλ ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο; Δπηπξφζζεηα, επηηαθηηθή θξίλεηαη ε αλάγθε πξνζδηνξηζκνχ ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ. Ιδηαίηεξα ζα πξέπεη λα πξνζδηνξηζζεί ε ζηάζε ησλ UGC πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα δηαδηθαζία κεηαζρεκαηηζκνχ θαη αλαδηακφξθσζεο ησλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγεκάησλ κέζσ ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζεο έξγσλ άιισλ δεκηνπξγψλ γηα ηελ παξαγσγή λένπ πεξηερνκέλνπ. Πνηά είλαη ηα φξηα ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζεο ηνπ λένπ πεξηερνκέλνπ; Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο; Θα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί ε δηαλνκή ηνπ ελ ιφγσ πεξηερνκέλνπ, κε ε ρσξίο κεηαζρεκαηηζκφ, παξαβαηηθή πξάμε ηε ζηηγκή φπνπ πνηνηηθά ην παξαγφκελν έξγν είλαη φκνην κε ην πξσηφηππν; Θα κπνξνχζαλ λα ηεζνχλ πεξηνξηζκνί ζηνπο θνξείο παξνρήο ηνπ ελ ιφγσ πεξηερνκέλνπ ηε ζηηγκή πνπ απνθνκίδνπλ ηεξάζηηα νηθνλνκηθά νθέιε ρσξίο λα απνδίδνπλ ην ειάρηζην ζηνπο δεκηνπξγνχο ησλ ελ ιφγσ έξγσλ; 132

133 Δπίζεο, θξίζηκν ζεκείν απνηειεί ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ησλ κέηξσλ ηεο ςεθηαθήο δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο αιιά θαη ηνπ ξφινπ ησλ δηακεζνιαβεηψλ κεζαδφλησλ (Internet Service Providers). ε νπνηαδήπνηε ινηπφλ λνκνζεηηθή απφπεηξα, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε αλ νη ελ ιφγσ παξεκβάζεηο ζα έρνπλ αθελφο ζεκαληηθφ αληίθηππν ζηελ αγνξά ηεο θαιιηηερληθήο θαη βηνκεραληθήο παξαγσγήο θαη αθεηέξνπ αλ νη αιιαγέο απηέο ζα ππεξεηνχλ ηελ νιφηεηα θαη ζα ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο θαηλνηνκίαο. Σα λέα κνληέια αδεηνδφηεζεο, φπσο πεξηγξάθεθαλ παξαπάλσ, θηλνχληαη πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ελζαξξχλνληαο ηελ αλάπηπμε θαη ηελ θαηλνηνκία. Οη άδεηεο ρνξήγεζεο άκεζεο ρξήζεο ηεο apple, κέζα απφ ην ipod θαη ηα itunes, αιιά θαη νη άδεηεο αλνηθηνχ πεξηερνκέλνπ CC παξέρνπλ ζηνπο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα λα απνθηνχλ θαη λα (αλα)παξάγνπλ πεξηερφκελν κε πην ειεχζεξν ηξφπν θαη καθξηά απφ ηηο αγθπιψζεηο θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ επηβάιιεη ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Σέινο ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ λέα επηρεηξεκαηηθά κνληέια ηα νπνία, δηεπθνιχλνληαο ηελ πξφζβαζε θαη ηε δεκηνπξγηθή ζπλεξγαζία, ζα δεκηνπξγνχλ επθαηξίεο ζε θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη ηερλνινγηθφ επίπεδν ελψ παξάιιεια δελ ζα θαηαζηξαηεγνχλ ηνπο θαλφλεο ηεο αγνξάο. Η δεκηνπξγία ελφο λένπ ζρήκαηνο ην νπνίν αθελφο ζα επηηξέπεη επέιηθηα ζρήκαηα αδεηψλ, πξνζεγγίδνληαο πεξηζζφηεξν πξνο ηηο ζπκβάζεηο πξνζρψξεζεο, αθεηέξνπ ζα αληηκεησπίδεη ζπιινγηθά ηε δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ, θξίλεηαη επηηαθηηθή. 133

134 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 185 Σα αλσηέξσ θαηαδεηθλχνπλ κεξηθά απφ ηα θξίζηκα ζεκεία ηα νπνία ζα έπξεπε λα ηεζνχλ ππφ ζθέςε ζε νπνηαδήπνηε λνκνζεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ δηθαίνπ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. ε θάζε λνκνζεηηθή απφπεηξα ζα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ελδειερψο νη ζρέζεηο ηνπ δεκηνπξγνχ απέλαληη ζηα πξντφληα ηεο δηάλνηαο ηνπ, αιιά θαη απέλαληη ζην επξχ θνηλφ θαη ηνπο θνξείο εθκεηάιιεπζεο ησλ έξγσλ. Πεξαηηέξσ, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππφςε ν ξφινο ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε αιιά θαη ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε δηαδξαζηηθή ζπλεξγαζία πνπ πξνθχπηεη ζηνπο θφιπνπο ησλ δηαδηθηπαθψλ εθαξκνγψλ θαη ε νπνία ζπρλά νδεγεί ζηε ζπιινγηθή θαηλνηνκία. Έρνληαο σο επίθεληξν θαη δεηνχκελν ηελ επξεία δηάζεζε ηεο γλψζεο θαη ηε ζπλεπαγφκελε θαηλνηνκία, κέζα απφ απηή ηελ εμειηθηηθή δηαδηθαζία, ζα πξέπεη λα κειεηήζνπκε εθ λένπ θξίζηκα ζεκεία ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ φπσο ην δηθαίσκα ζηελ πξφζβαζε, ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη ηελ (αλα)παξαγσγή αιιά θαη ηα δηθαηψκαηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ. Η αλσηέξσ πξνζέγγηζε ζα πξέπεη λα γίλεη ππφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή πνπ ζα αληηκεησπίδεη ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ρσξίο ηδηνθηεζηαθνχο θξαγκνχο. Η εκθάληζε, ήδε απφ πνιχ λσξίο, ηνπ ζπζηήκαηνο αδεηνδφηεζεο αλνηθηνχ πεξηερνκέλνπ ησλ CC αιιά θαη ε έμαξζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ UGC, ζε ζπλάξηεζε κε ηα αλσηέξσ εξσηήκαηα, καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ζην κέιινλ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζα βξίζθεηαη ζε κεγαιχηεξε εμάξηεζε απφ ηελ βνχιεζε ησλ δεκηνπξγψλ. Γπζηπρψο, ελψ ην παξαδνζηαθφ δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο έρεη δνκεζεί γχξσ απφ ηε ξνκαληηθή αληίιεςε ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, έρεη δηεπθνιχλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ πλεπκαηηθψλ έξγσλ θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ νθέινπο ησλ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο φπσο νη εθδφηεο θαη ε κνπζηθή θαη θηλεκαηνγξαθηθή βηνκεραλία. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ν δεκηνπξγφο είλαη απιά έξκαην ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη ζχξεηαη απφ εθδνηηθνχο νίθνπο θαη δηζθνγξαθηθέο εηαηξείεο. 185 Copyright Freedom: Concluding Remarks, Professor of Intellectual Property of Law and Innovation, Brian Fitzgerald. 134

135 Ωζηφζν, ε αλεμαξηεζία πνπ παξέρνπλ νη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαζψο θαη ε επθνιία κε ηελ νπνία δηαλέκεηαη θαη γίλεηαη επξχηεξα γλσζηφ έλα έξγν ηεο δηάλνηαο, επλνεί ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ησλ δεκηνπξγψλ απφ ηνπο θνξείο πξνψζεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ πξντφλησλ ηεο δηάλνηάο ηνπο. πκπεξαζκαηηθά γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ε επηζθφπεζε ηνπ ελ ιφγσ πεδίνπ δηθαίνπ είλαη απαξαίηεην λα εηδσζεί ππφ κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή ελψ νπνηαδήπνηε λνκνζεηηθή απφπεηξα ζα πξέπεη λα ζίγεη ηνλ ππξήλα ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ θαη λα ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ θαη ηα θιέγνληα ζέκαηα πνπ έρνπλ πξνθχςεη εμ' απηνχ. Σν ζίγνπξν είλαη φηη ην κέιινλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξννησλίδεηαη εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ θαη ζα καο απαζρνιήζεη ηδηαίηεξα ηα επφκελα ρξφληα. Κιείλνληαο, ζα ήζεια λα παξνπζηάζσ έλα νιηγφιεπην βίληεν ην νπνίν απεηθνλίδεη ην κέγεζνο ησλ αιιαγψλ πνπ ζπληεινχληαη θαη απνδίδεη κε ην πην ραξαθηεξηζηηθφ ηξφπν φζα κέρξη ηψξα δελ κπφξεζαλ λα απνδνζνχλ ζηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο