ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, COM(2008) 880 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ 2007 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ PHARE, ΤO ΠΡΟΕΝΤΑΞΙΑΚΟ ΜΕΣΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ, ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ CARDS ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ {SEC(2008) 3075} EL 1 EL

3 Εισαγωγή Από το 2007, η προενταξιακή χρηµατοδότηση της ΕΕ διοχετεύεται από ένα ενιαίο µέσο, τον µηχανισµό προενταξιακής βοήθειας (IPA), που αποβλέπει στην παροχή επικεντρωµένης στήριξης σε υποψήφιες και εν δυνάµει υποψήφιες για προσχώρηση χώρες. Το ΙΡΑ αντικαθιστά πέντε προηγούµενα µέσα: - το Phare 1, το ISPA 2, το SAPARD 3, το προενταξιακό µέσο για την Τουρκία 4 και το CARDS 5. Η παρούσα έκθεση αφορά την εφαρµογή του Phare, του προενταξιακού µέσου για την Τουρκία, και τα προγράµµατα CARDS και µεταβατικής διευκόλυνσης 6 για το έτος Πρέπει να σηµειωθεί ότι το 2006 ήταν το τελευταίο έτος προγραµµατισµού για το Phare, το προενταξιακό µέσο για την Τουρκία και το CARDS, και ως εκ τούτου δεν προκηρύχτηκαν νέα προγράµµατα στο πλαίσιο αυτών των µέσων για το έτος Ο προγραµµατισµός του 2007 για τις υποψήφιες και εν δυνάµει υποψήφιες για προσχώρηση χώρες έγινε στο πλαίσιο του νέου µηχανισµού ΙΡΑ, και η σχετική εξέταση αυτού θα γίνει στην ετήσια έκθεση του 2007 για το ΙΡΑ, όπως προβλέπεται στον κανονισµό 1085/2006 για το IPA (άρθρο 13 παράγραφος 6). Οι στόχοι της προενταξιακής βοήθειας του Phare ήσαν να βοηθήσει τις υποψήφιες και υπό ένταξη χώρες στις προσπάθειές τους να ενισχύσουν τη δηµόσια διοίκηση και τα θεσµικά τους όργανα ώστε να λειτουργούν αποτελεσµατικά στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να προωθήσει τη σύγκλιση µε τη νοµοθεσία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, να µειώσει την ανάγκη χορήγησης µεταβατικών περιόδων και να προαγάγει την οικονοµική και κοινωνική συνοχή. Στόχος του προγράµµατος CARDS ήταν η υποστήριξη της συµµετοχής των χωρών των υτικών Βαλκανίων (Αλβανίας, Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Κροατίας, της Πρώην Γιουγκοσλαβικής ηµοκρατίας της Μακεδονίας, του Μαυροβουνίου και της Σερβίας, συµπεριλαµβανοµένου και του Κοσσυφοπεδίου σύµφωνα µε την απόφαση UNSCR 1244/99) στη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης. Η διαδικασία αυτή αποβλέπει στην προαγωγή της σταθεροποίησης στην περιοχή και παράλληλα στη στενότερη σύνδεση µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η παρούσα έκθεση περιλαµβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά µε τη µεταβατική διευκόλυνση που προορίζεται για τα νέα κράτη µέλη, η οποία θεσπίστηκε για να διασφαλιστεί η συνέχεια της στήριξης της θεσµικής ανάπτυξης, ώστε να ενισχυθούν και να εδραιωθούν οι θεσµικές και διοικητικές ικανότητες για την εφαρµογή του κοινοτικού κεκτηµένου PHARE, κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 3906/89 του Συµβουλίου της 19 ης εκεµβρίου 1989 Instrument for Structural Policies for Pre-Accession, (µέσο προενταξιακών διαρθρωτικών πολιτικών), κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1267/1999 του Συµβουλίου της 21 ης Ιουνίου 1999 Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development (κοινοτική στήριξη για τα προενταξιακά µέτρα που αφορούν τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη), κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1268/1999 του Συµβουλίου της 21 ης Ιουνίου 1999 Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 2500/2001 του Συµβουλίου της 17 ης εκεµβρίου 2001 Κοινοτική Συνδροµή για την Ανασυγκρότηση, την Ανάπτυξη και τη Σταθεροποίηση (Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 2666/2000 της 5 ης εκεµβρίου 2000) Άρθρο 31 της συνθήκης προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας EL 2 EL

4 1. ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1.1. Κυριότερες εξελίξεις της διαδικασίας διεύρυνσης το 2007 Το 2007 επετεύχθη πρόοδος βάσει της ανανεωµένης συµφωνίας για τη διεύρυνση, όπως ορίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του εκεµβρίου Το έτος 2007 άρχισε µε την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας. Κατά το ίδιο έτος σηµειώθηκαν σηµαντικές εξελίξεις στην Τουρκία και τα υτικά Βαλκάνια: πρόοδος στις διαπραγµατεύσεις για την προσχώρηση και τη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης, οι συνοµιλίες για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου, και καθιέρωση του νέου µηχανισµού προενταξιακής βοήθειας (ΙΡΑ). Στις 6 Νοεµβρίου 2007, η Επιτροπή παρουσίασε το ετήσιο έγγραφο στρατηγικής της µαζί µε τις εκθέσεις προόδου ανά χώρα και τις προτάσεις προσχώρησης / ευρωπαϊκής κοινοπραξίας για τις υποψήφιες και εν δυνάµει υποψήφιες για προσχώρηση χώρες 7 και το Κοσσυφοπέδιο. Το έγγραφο στρατηγικής της Επιτροπής επιβεβαίωσε τις αρχές και τους στόχους της στρατηγικής για τη διεύρυνση. Υπογράµµισε διάφορες σηµαντικές προκλήσεις στις ενδιαφερόµενες χώρες. Τόνισε ότι από την αρχή θα δοθεί µεγάλη προτεραιότητα σε βασικά θέµατα διακυβέρνησης, µεταξύ άλλων στη διαµόρφωση θεσµικών δοµών, τη µεταρρύθµιση στους τοµείς της δικαιοσύνης και της δηµόσιας διοίκησης, και την πρόληψη του οργανωµένου εγκλήµατος και της διαφθοράς. Η προσέγγιση αυτή είναι σύµφωνη προς τις συστάσεις που προέκυψαν από την εσωτερική αξιολόγηση της Γενικής ιεύθυνσης ιεύρυνσης σχετικά µε τη µεταρρύθµιση της δηµόσιας διοίκησης στις χώρες της διεύρυνσης. Οι διαπραγµατεύσεις για προσχώρηση µε την Κροατία και την Τουρκία συνεχίστηκαν. Για την Κροατία είχαν ανοιχτεί, µέχρι τον εκέµβριο 2007, δεκαέξι κεφάλαια, εκ των οποίων δύο έκλεισαν προσωρινά. Στην περίπτωση της Τουρκίας, άνοιξαν έξι κεφάλαια, εκ των οποίων ένα έκλεισε. Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα του Συµβουλίου του εκεµβρίου 2006, οκτώ κεφάλαια των διαπραγµατεύσεων δεν θα ανοιχθούν µέχρις ότου η Τουρκία εφαρµόσει το πρόσθετο πρωτόκολλο στη συµφωνία σύνδεσης. Η Γ ιεύρυνση παρακολούθησε την εφαρµογή της συµφωνίας σύνδεσης µε την Τουρκία και τις συµφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ) µε την Κροατία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας. Καµία από τις τρεις αυτές χώρες δεν πραγµατοποίησε ικανοποιητική πρόοδο ως προς την αντιµετώπιση των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί. Κατά το 2007 σηµειώθηκε πρόοδος ως προς τη σύναψη ΣΣΣ µε τις χώρες των υτικών Βαλκανίων. Η Αλβανία συνέχισε την εφαρµογή της ενδιάµεσης συµφωνίας που την αφορά. Τον Οκτώβριο 2007 υπεγράφη ΣΣΣ µε το Μαυροβούνιο. Τον Ιούνιο 2007 επαναλήφτηκαν οι διαπραγµατεύσεις για ΣΣΣ µε τη Σερβία και κατέληξαν στη µονογραφή της ΣΣΣ τον Νοέµβριο. Μια ΣΣΣ µε τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη µονογραφήθηκε τον εκέµβριο. Η υπογραφή αυτών των ΣΣΣ εξαρτήθηκε από την εκπλήρωση των σχετικών προϋποθέσεων. Όσον αφορά τα υτικά Βαλκάνια, η Επιτροπή εξακολούθησε να στηρίζει τη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης και να συντονίζει το θεµατολόγιο της Θεσσαλονίκης. Μέχρι το τέλος του 2007 είχαν συναφθεί συµφωνίες για την απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων και συµφωνίες επανεισδοχής µε την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, την Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία. Το έγγραφο στρατηγικής εξάγγειλε την έναρξη διαλόγου για τις προϋποθέσεις ταξιδιών απαλλαγµένων 7 Υποψήφιες χώρες: Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας, Τουρκία. Εν δυνάµει υποψήφιες χώρες: Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Σερβία, Κοσσυφοπέδιο σύµφωνα µε την απόφαση UNSCR 1244 EL 3 EL

5 από την υποχρέωση θεώρησης και τη δυνατότητα χορήγησης υποτροφιών περαιτέρω ανώτατων σπουδών για σπουδαστές καταγόµενους από την περιοχή αυτή. Οι συνοµιλίες για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου υπό την αιγίδα του ειδικού απεσταλµένου του Γραµµατέα των Ηνωµένων Εθνών κου Martti Ahtisaari, ολοκληρώθηκαν το 2007 αλλά δεν κατέληξαν σε διευθέτηση του οριστικού καθεστώτος. Οι επακόλουθες απευθείας συνοµιλίες µεταξύ των δύο µερών για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου µε την τριµερή µεσολάβηση ΕΕ ΗΠΑ Ρωσίας δεν κατέληξαν σε συµφωνία. Η ΕΕ, της Επιτροπής συµπεριλαµβανοµένης, εξακολούθησε να παρέχει συµβουλές και ενίσχυση στη διαδικασία αυτή και τις µεταρρυθµίσεις που γίνονται στο Κοσσυφοπέδιο. Στη σύσκεψη κορυφής της διαδικασίας συνεργασίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) που έγινε τον Μάιο στο Ζάγκρεµπ, αποφασίστηκε να αναληφθεί η ευθύνη για τη διαδικασία περιφερειακής συνεργασίας από τις περιφερειακές αρχές. εδοµένου ότι το σύµφωνο σταθερότητας είχε σε µεγάλο βαθµό εκπληρώσει την αποστολή του, άρχισε η διαδικασία αντικατάστασής του από ένα νέο συµβούλιο περιφερειακής συνεργασίας (RCC) που θα συνδέεται µε το SEECP. ιορίστηκε ο γενικός γραµµατέας του RCC και ως έδρα της Γραµµατείας ορίστηκε το Σαράγιεβο. Τον Ιούλιο άρχισε να ισχύει η νέα Κεντροευρωπαϊκή Zώνη Eλεύθερων Συναλλαγών (ΚΕΖΕΣ). Η επικοινωνία µε τους πολίτες για την πολιτική διεύρυνσης εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα. Για την τρίτη επέτειο της διεύρυνσης της ΕΕ-10 την 1 η Μαΐου, οι δραστηριότητες περιελάµβαναν: ειδικό τµήµα στον ιστότοπο EUROPA αφιερωµένο σε µελέτες περιπτώσεων, ένα τµήµα µε στοιχεία και αριθµούς και φωτογραφίες, οπτικοακουστικό υλικό στο Europe by Satellite, επισκέψεις δηµοσιογράφων σε τρία από τα νέα κράτη µέλη, και σειρά σεµιναρίων που διοργανώθηκαν από τα εµπορικά επιµελητήρια σε επτά κράτη µέλη. Εξάλλου, το 2007 η Επιτροπή άρχισε τις εργασίες για ένα νέο, ειδικό µέσο για την κοινωνία των πολιτών που θα επικεντρώνεται σε τρεις τοµείς παρέµβασης: (i) στήριξη σε τοπικές πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών και στη δηµιουργία θεσµών, (ii) πρόγραµµα διαλόγου των πολιτών προς εξοικείωση όλων των φορέων µε τις πολιτικές, τα όργανα και τους οργανισµούς της ΕΕ, και (iii) στήριξη σε ενέργειες (διεθνών) εταιρικών σχέσεων Τα κύρια συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του 2007 Το Συµβούλιο γενικών υποθέσεων και εξωτερικών σχέσεων του εκεµβρίου 2007 χαιρέτισε τη στρατηγική για τη διεύρυνση µε τα ακόλουθα συµπεράσµατα: "Σύµφωνα µε τη στρατηγική για τη διεύρυνση, η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του εκεµβρίου του 2006, και των συµπερασµάτων του Συµβουλίου της 11ης εκεµβρίου 2006, το Συµβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την ανακοίνωση της Επιτροπής της 6ης Νοεµβρίου για τη στρατηγική διεύρυνσης και κυριότερες προκλήσεις για το διάστηµα , και λαµβάνει δεόντως υπό σηµείωση την ανάλυση και τις συστάσεις που περιέχονται σε αυτήν. Η ανανεωµένη συναίνεση για τη διεύρυνση, η οποία βασίζεται στην παγίωση των δεσµεύσεων, τις δίκαιες και αυστηρές προϋποθέσεις και την καλύτερη επικοινωνία, µαζί µε την ικανότητα ενσωµάτωσης νέων µελών, εξακολουθούν να αποτελούν τη βάση της ενωσιακής στρατηγικής για τη διεύρυνση. Η ποιοτική βελτίωση της διαδικασίας διεύρυνσης θα εξασφαλίσει ότι η διεύρυνση θα εξακολουθήσει να στηρίζει την ειρήνη, τη δηµοκρατία και τη σταθερότητα σε ολόκληρη την ήπειρο και να αποφέρει απτά οφέλη από άποψη εµπορίου, επενδύσεων και οικονοµικής µεγέθυνσης. EL 4 EL

6 Ο επόµενος χρόνος θα έχει καίρια σηµασία για την περαιτέρω παγίωση και υλοποίηση της ενωσιακής στρατηγικής για τη διεύρυνση και θα υποστηρίξει τη διαδικασία µετάβασης στα υτικά Βαλκάνια. Το Συµβούλιο υπενθυµίζει διάφορες προτάσεις που διατυπώθηκαν σχετικά µε το ζήτηµα αυτό καθώς και ότι το µέλλον των υτικών Βαλκανίων βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη συνάρτηση αυτή, η συνεπής υλοποίηση της ανανεωµένης συναίνεσης είναι σηµαντικότερη από ποτέ. Το Συµβούλιο επιβεβαιώνει ότι ο ρυθµός των διαπραγµατεύσεων εξαρτάται συγκεκριµένα από την πρόοδο των χωρών που διεξάγουν τις διαπραγµατεύσεις όσον αφορά την κάλυψη των κριτηρίων αξιολόγησης που προβλέπονται για το άνοιγµα και το κλείσιµο των διαπραγµατεύσεων καθώς και από τις απαιτήσεις των διαπραγµατευτικών πλαισίων, συµπεριλαµβανοµένης της εφαρµογής των ενταξιακών εταιρικών σχέσεων, που επί του παρόντος επανεξετάζονται, ενώ κάθε χώρα κρίνεται βάσει των ατοµικών της επιδόσεων. Το Συµβούλιο υπενθυµίζει ότι τα κεφάλαια, όσον αφορά τα οποία έχουν ολοκληρωθεί οι τεχνικές προετοιµασίες, θα ανοιχθούν σύµφωνα µε τις καθορισµένες διαδικασίες και σύµφωνα µε τα διαπραγµατευτικά πλαίσια. Εν προκειµένω, το Συµβούλιο προσβλέπει στις ιακυβερνητικές ιασκέψεις µε την Τουρκία και την Κροατία αργότερα αυτό το µήνα. Είναι επίσης ουσιώδους σηµασίας να διατηρεί η πολιτική διεύρυνσης δίκαιες και αυστηρές προϋποθέσεις σε όλα τα στάδια των διαπραγµατεύσεων. Εν προκειµένω, το Συµβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να εξακολουθήσει να ενισχύει την ποιότητα της διαδικασίας διεύρυνσης, αντιµετωπίζοντας βασικές προτεραιότητες στους τοµείς της δηµόσιας διοίκησης και της µεταρρύθµισης του δικαστικού συστήµατος και της καταπολέµησης της διαφθοράς σε πρώιµο στάδιο, αξιοποιώντας πλήρως τα σηµεία αναφοράς και τις µελέτες αντικτύπου, και καθιστώντας τη διαδικασία διαφανέστερη. Αυτό θα είναι κρίσιµο για να εξασφαλίσει την ευρεία και διαρκή υποστήριξη του κοινού προς τη διαδικασία διεύρυνσης." Το µετέπειτα Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του εκεµβρίου 2007 επιβεβαίωσε αυτά τα συµπεράσµατα: "Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο λαµβάνει υπό σηµείωση την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη στρατηγική διεύρυνσης και εγκρίνει τα συµπεράσµατα του Συµβουλίου Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων της 10ης εκεµβρίου." 2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ: ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 2.1. Πρόγραµµα Phare, προενταξιακό µέσο για την Τουρκία και πρόγραµµα CARDS Με τη θέσπιση του IPA τον Ιανουάριο 2007, δεν υπήρξαν νέες αναλήψεις υποχρεώσεων το 2007 στο πλαίσιο του προγράµµατος Phare, του προενταξιακού µέσου για την Τουρκία ή του προγράµµατος CARDS. Η προσοχή εδόθη στην εφαρµογή των προγραµµάτων των προηγούµενων ετών, µεταξύ άλλων και στη µείωση των καθυστερήσεων, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Λεπτοµέρειες σχετικά µε το πρόγραµµα Phare την προενταξιακή χρηµατοδοτική βοήθεια στην Τουρκία και το πρόγραµµα CARDS ευρίσκονται στο παράρτηµα µέρος Ι: τµήµα χώρας της παρούσας έκθεσης 2.2. Μεταβατική διευκόλυνση Η µεταβατική διευκόλυνση για τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία δηµιουργήθηκε βάσει του άρθρου 31 της πράξης προσχώρησης για τη χρηµατοδότηση ορισµένων ενεργειών για τη δηµιουργία θεσµών ώστε να αντιµετωπιστεί η συνεχιζόµενη ανάγκη ενίσχυσης της θεσµικής EL 5 EL

7 ικανότητας σε ορισµένους τοµείς µε ενέργειες που δεν µπορούν να τύχουν χρηµατοδότησης από τα διαρθρωτικά ταµεία ή το Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Έτσι πρόκειται για συνέχιση της βοήθειας που είχε παρασχεθεί πριν από την προσχώρηση στο πλαίσιο του προγράµµατος Phare. Την εκτέλεση της ενίσχυσης της ΕΕ που διατίθεται ως µεταβατική διευκόλυνση διαχειρίζεται το µνηµόνιο συµφωνίας για την εκτέλεση της µεταβατικής διευκόλυνσης, που υπεγράφη από τις βουλγαρικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 21 Ιουνίου 2007, και από τις ρουµανικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 5 Σεπτεµβρίου Τα ποσά που χορηγήθηκαν στα εθνικά προγράµµατα για τη µεταβατική διευκόλυνση του 2007 είναι τα ακόλουθα: Βουλγαρία 31.5 εκατ. Ρουµανία 46.5 εκατ. Κατά τη διάρκεια του 2007, τα δέκα νέα κράτη µέλη (Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχική ηµοκρατία), στα οποία χορηγήθηκε η ειδική µεταβατική διευκόλυνση για τη δηµιουργία θεσµών που δηµιουργήθηκε βάσει του άρθρου 34 της πράξης προσχώρησης από το 2004, συνέχισαν τη σύναψη συµβάσεων έργων στο πλαίσιο των προγραµµάτων µεταβατικής διευκόλυνσης των ετών 2005 και 2006, καθώς και την εκτέλεση στο πλαίσιο των προγραµµάτων µεταβατικής διευκόλυνσης των ετών 2004, 2005 και Η παρούσα έκθεση καλύπτει το τελευταίο έτος σύναψης συµβάσεων του προγράµµατος µεταβατικής διευκόλυνσης για αυτά τα δέκα νέα κράτη µέλη Προς το Σύστηµα ιευρυµένης Αποκεντρωµένης Υλοποίησης (EDIS) Στόχος της Επιτροπής είναι να µπορέσουν οι δικαιούχες της προενταξιακής βοήθειας χώρες να διαχειριστούν τα κοινοτικά κονδύλια στο πλαίσιο του συστήµατος της διευρυµένης αποκεντρωµένης υλοποίησης, ώστε να αποκτήσουν, πριν από την προσχώρηση, επαρκή πείρα στη διαχείριση ενός πλήρως αποκεντρωµένου συστήµατος και να προετοιµαστούν έτσι να διαχειριστούν αποτελεσµατικά τα διαρθρωτικά κονδύλια από τη στιγµή της προσχώρησης (σε ένα περιβάλλον µε από κοινού διαχείριση). Η έγκριση της Επιτροπής να επιτρέψει στους σχετικούς εκτελεστικούς οργανισµούς να λειτουργήσουν στο πλαίσιο του EDIS θα δοθεί µόλις αποδειχτεί ότι διαθέτουν τους κατάλληλους πόρους, τις δοµές και τα συστήµατα που είναι αναγκαία για την αποτελεσµατική και έγκαιρη διαχείριση της κοινοτικής βοήθειας. Τα δέκα νέα κράτη µέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004 λειτουργούν στο πλαίσιο του EDIS από το Όσον αφορά το Phare και την µετενταξιακή µεταβατική διευκόλυνση, η Βουλγαρία λειτουργεί στο πλαίσιο του συστήµατος διευρυµένης αποκεντρωµένης υλοποίησης (EDIS) από τον Ιούλιο Αυτό σηµαίνει ότι η σύναψη και η εκτέλεση βοήθειας γίνεται από τότε υπό την πλήρη ευθύνη των βουλγαρικών αρχών. Η βοήθεια που αποµένει προς εκτέλεση (περίπου 700 εκατ. ευρώ) τυγχάνει διαχείρισης από τέσσερις πιστοποιηµένους εκτελεστικούς φορείς 8. 8 CFCU, Υπουργείο περιφερειακής ανάπτυξης και δηµοσίων έργων, Υπουργείο εργασίας και κοινωνικής πρόνοιας και Υπουργείο οικονοµικών και ενέργειας EL 6 EL

8 Αν και το σύστηµα έχει δηµιουργηθεί και πιστοποιηθεί βάσει των δεσµεύσεων που έχουν αναλάβει οι βουλγαρικές αρχές, οι ελλείψεις ως προς την πρακτική εφαρµογή και τον χειρισµό της βοήθειας δεν είχαν ακόµα αντιµετωπιστεί το Η Επιτροπή ανέλαβε να εξασφαλίσει ότι οι αδυναµίες που υπογραµµίστηκαν κατά την πιστοποίηση θα τύχουν της δέουσας προσοχής από τις αρµόδιες βουλγαρικές αρχές 9. Και η Ρουµανία λειτουργεί στο πλαίσιο του EDIS από τις αρχές του 2007, γεγονός που σηµαίνει ότι είναι πλήρως υπεύθυνη για την προκήρυξη και την εκτέλεση των προγραµµάτων χρηµατοδοτικής βοήθειας. Οι πιστοποιηµένοι εκτελεστικοί φορείς 10 διαχειρίζονται πάνω από 1.3 δισεκατ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν τα υπό εκτέλεση προγράµµατα Phare 2004/2005 και τα υπό σύναψη προγράµµατα Phare 2006 και την πρόσθετη στήριξη µετά την ένταξη στο πλαίσιο της µεταβατικής διευκόλυνσης. Το ρουµανικό σύστηµα επίσης εµφάνισε ορισµένες ελλείψεις κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του, και δεν πληρώθηκαν εντελώς οι υποχρεωτικές προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουργία του. Η Επιτροπή έχει εκφράσει κάποιες ανησυχίες ως προς την ικανότητα των ρουµανικών υπηρεσιών να εξασφαλίσουν υγιή διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ και αποφάσισε να ζητήσει από τις αρµόδιες αρχές να αντιµετωπίσουν τις υπόλοιπες ελλείψεις και να παράσχουν απόδειξη ως προς την επιτευχθείσα πρόοδο για την εξασφάλιση της εφαρµογής των προενταξιακών προγραµµάτων στο πλαίσιο ενός υγιούς συστήµατος διευρυµένης αποκεντρωµένης υλοποίησης. Κατά συνέπεια, οι αρχές ανέλαβαν ουσιαστική δράση για την αντιµετώπιση των υπόλοιπων βασικών θεµάτων. Η Ρουµανία επέτυχε ένα πολύ καλό ρυθµό απορρόφησης του προενταξιακού προγράµµατος Phare του Υπάρχουν ενδείξεις ότι καταβάλλονται προσπάθειες για τη σωστή διαχείριση των προενταξιακών και ενταξιακών κονδυλίων για τα οποία δεν έχουν ακόµα συναφθεί συµβάσεις. Η Επιτροπή παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τη λειτουργία του συστήµατος, δεδοµένου ότι πρέπει ακόµα να ενισχυθεί η ικανότητα των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τα κονδύλια και οι υφιστάµενες διαδικασίες χρειάζεται να εφαρµοστούν αποτελεσµατικά για να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και αποτελεσµατική υλοποίηση και να επιτευχθούν θετικά αποτελέσµατα. Όσον αφορά τα υτικά Βαλκάνια, µόνο η Κροατία λειτουργεί στο πλαίσιο του αποκεντρωµένου συστήµατος υλοποίησης (DIS). Η Επιτροπή αποφάσισε να αναθέσει τη διαχείριση των προγραµµάτων Phare και CARDS στις υπηρεσίες της Κροατίας υπό την εποπτεία του εθνικού διατάκτη στις 7 Φεβρουαρίου 2006, διατηρώντας την απαίτηση του εκ των υστέρων ελέγχου για τη δηµοπράτηση και τη σύναψη των συµβάσεων. Έλεγχος παρακολούθησης για το DIS που διεξήχθη από τη Γ ιεύρυνση το 2006 υπογράµµισε διάφορες διαχειριστικές ελλείψεις που είχαν ως αποτέλεσµα χαµηλή απορρόφηση, καθώς και ασθενείς διοικητικές ικανότητες που πρέπει να αποκατασταθούν. Υπό αυτό το πρίσµα, η Γ ιεύρυνση αποφάσισε, τον εκέµβριο 2007, να αναστείλει προσωρινά την έγκριση συµβάσεων στο πλαίσιο του εθνικού προγράµµατος Phare για το 2006 µέχρις ότου η 9 10 Η ετήσια έκθεση δραστηριότητας 2007 διατήρησε κάποια επιφύλαξη σχετικά µε ενδεχόµενες παρατυπίες στη διαχείριση κονδυλίων του PHARE στο πλαίσιο του συστήµατος διευρυµένης αποκεντρωµένης διαχείρισης από δύο βουλγαρικούς εκτελεστικούς φορείς (Κεντρική µονάδα οικονοµικών και συµβάσεων του Υπουργείου περιφερειακής ανάπτυξης και δηµοσίων έργων). Στις 23 Ιουλίου 2008 ανεκλήθη προσωρινά η πιστοποίηση των δύο εκτελεστικών φορέων, βλ. COM(2008)496 CFCU, Υπουργείο ευρωπαϊκής ένταξης, Υπουργείο εργασίας EL 7 EL

9 Επιτροπή εκφράσει ικανοποίηση για τις βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί βάσει σειράς κριτηρίων. Στις αρχές Ιουνίου 2007 ολοκληρώθηκε µια εξαιρετικά επικριτική έκθεση του ελέγχου παρακολούθησης για το DIS στην Τουρκία. Με την ενίσχυση του προσωπικού της κεντρικής µονάδας χρηµατοδότησης και ανάθεσης συµβάσεων (CFCU) και τη θέσπιση νοµοθεσίας µε την οποία ενισχύθηκε η CFCU, θα µπορούσε να αποφευχθεί η σοβούσα αναστολή του DIS. Άλλες σηµαντικές ελλείψεις που επισηµάνθηκαν προς άµεση αντιµετώπιση µε ένα σχέδιο δράσης από την Τουρκία αφορούσαν την ανεπαρκή εποπτεία των αρµόδιων υπουργείων από ένα διατάκτη για το πρόγραµµα, εσφαλµένη πρακτική για τον χειρισµό των παρατυπιών, ανεπαρκή έλεγχο ποιότητας των φακέλων των προµηθειών από τον διατάκτη του προγράµµατος, καθώς και καθυστερήσεις των προκηρύξεων και των συνάψεων συµβάσεων. Σηµαντική πρόοδος επετεύχθη ως προς την ενίσχυση του DIS κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2007, µεταξύ άλλων και στην επιτάχυνση της σύναψης συµβάσεων, την ενίσχυση της CFCU και την επιβεβαίωση της εξουσίας του διατάκτη του προγράµµατος επί των υπευθύνων για τα προγράµµατα εντός των αρµόδιων υπουργείων Συντονισµός της κοινοτικής προενταξιακής βοήθειας Το SAPARD 11 έχει ως στόχο να βοηθήσει τις υποψήφιες χώρες στην αντιµετώπιση των προβληµάτων διαρθρωτικής προσαρµογής στους τοµείς της γεωργίας και στις αγροτικές περιοχές, καθώς και στην εφαρµογή του κοινοτικού κεκτηµένου όσον αφορά την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) και τη σχετική νοµοθεσία. Ο κυριότερος στόχος του ISPA 12 είναι να εναρµονίσει τα πρότυπα των υποψηφίων χωρών στον τοµέα των υποδοµών µε τα αντίστοιχα κοινοτικά πρότυπα. Επίσης, το πρόγραµµα αυτό χρηµατοδοτεί µεγάλα έργα υποδοµής στον τοµέα του περιβάλλοντος και των µεταφορών. Ο συντονισµός των διαφόρων προενταξιακών µέσων διεξήχθη κατά τη φάση του προγραµµατισµού. Το τελευταίο εγχείρηµα προγραµµατισµού για τα µέσα SAPARD και ISPA έγινε το Από το 2007 όλα τα προενταξιακά µέσα έχουν αντικατασταθεί από το IPA. 3. ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ (ΕΤΕΠ) ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΘΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ ( ΧΙ) Η συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και άλλα ΧΙ, ιδίως την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συµβουλίου της Ευρώπης (CEB), σε συνεργασία µε τη γερµανική Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW), οργανώνεται στο πλαίσιο του τροποποιηθέντος µνηµονίου συµφωνίας της 26ης Απριλίου 2006 µεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των συµµετεχόντων ΧΙ υπέρ των υποψηφίων για ένταξη χωρών. Η υλοποίηση των οριζοντίων προγραµµάτων παρείχε µεγάλες δυνατότητες συνεργασίας µε τα ΧΙ, επιτρέποντας επέκταση των δανείων που χορηγούνται από τα ΧΙ σε συνδυασµό µε Για γενικές πληροφορίες σχετικά µε το SAPARD, βλ. ιστότοπο Γ Γεωργία. Για γενικές πληροφορίες σχετικά µε το ISPA, βλ. ιστότοπο Γ Περιφερειακή πολιτική. EL 8 EL

10 κοινοτικές βοήθειες. Αυτά τα οριζόντια προγράµµατα συµπλήρωσαν τα επενδυτικά έργα που χρηµατοδοτήθηκαν από εθνικά προγράµµατα. Αναπτύχθηκαν τα ακόλουθα τέσσερα είδη προγραµµάτων: Το πρόγραµµα χρηµατοδοτικής διευκόλυνσης των ΜΜΕ αποσκοπεί στην ενίσχυση των ικανοτήτων των χρηµατοπιστωτικών ενδιαµέσων (π.χ. τράπεζες, εταιρείες χρηµατοδοτικής µίσθωσης) στις δικαιούχες χώρες, για να επεκτείνουν και να υποστηρίξουν τις χρηµατοδοτικές τους πράξεις στις ΜΜΕ. Τα έργα αυτού του προγράµµατος για τις ΜΜΕ περιλαµβάνουν την χορήγηση δανείων, εγγυήσεις δανείων και µισθώσεις για τους τοπικούς ενδιάµεσους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς σε συνδυασµό µε την παροχή µη επιστρεπτέων χρηµατοοικονοµικών κινήτρων. Σε αντάλλαγµα οι ενδιάµεσοι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί πραγµατοποιούν δανειοδοτικές πράξεις ή παραχωρούν συµβάσεις εκµίσθωσης σε µεµονωµένες µικροεπιχειρήσεις ή ΜΜΕ. Από το 2005, οι µόνες επιλέξιµες χώρες είναι η Βουλγαρία, η Κροατία, η Ρουµανία και η Τουρκία. Στο τέλος του εκεµβρίου 2007, το συνολικό ποσό των κοινοτικών κινήτρων που είχαν επιλεγεί για έργα έφθανε τα 300 εκατ. ευρώ. Η χρηµατοδοτική διευκόλυνση των τοπικών αυτοδιοικήσεων αποβλέπει στην ενθάρρυνση των χρηµατοπιστωτικών ενδιαµέσων να χορηγούν δάνεια προς τους δήµους και τις κοινότητες. Ο µηχανισµός του προγράµµατος είναι παρόµοιος προς εκείνον της χρηµατοδοτικής διευκόλυνσης των ΜΜΕ. Το 2007 ο γενικός ρυθµός ανάπτυξης και υπογραφής νέων έργων ήταν χαµηλότερος από τον αναµενόµενο λόγω του υψηλού διοικητικού κόστους, των καθυστερήσεων στις κανονιστικές µεταρρυθµίσεις σε µερικές χώρες, και την έλλειψη πείρας των δήµων και των κοινοτήτων ως προς την προετοιµασία των σχετικών φακέλων. Στο τέλος του εκεµβρίου 2007 το συνολικό ποσό των κοινοτικών κινήτρων για την ανάληψη έργων έφθανε τα 60 εκατοµµύρια ευρώ. Όπως ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Νίκαιας το 2002, η ΕΤΕπ και η Επιτροπή προέβησαν στη σύσταση της δηµοτικής διευκόλυνσης υποδοµής. Στόχος της δηµοτικής διευκόλυνσης υποδοµής είναι να συµβάλει στην κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη των παραµεθόριων περιφερειών στα κράτη µέλη της ΕΕ-15. Προς τον σκοπό αυτό, η δηµοτική διευκόλυνση υποδοµής συνδυάζει δάνεια από πόρους της ΕΤΕπ µε µη αποπληρωτέα στήριξη από το Phare για να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση µικρών τοπικών επενδύσεων υποδοµής. Μέχρι το τέλος του εκεµβρίου 2007, η χορήγηση του Phare προορίζεται συνολικά για 24 δηµοτικά έργα. Η χρηµατοδοτική διευκόλυνση για την ενεργειακή απόδοση καθιερώθηκε το 2006 για να αντιµετωπιστεί το πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής. Σκοπό έχει να προωθήσει τις επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης στον οικοδοµικό και βιοµηχανικό τοµέα καθιστώντας διαθέσιµη την κατάλληλη χρηµατοδότηση για τους δανειολήπτες. Τα συνολικά αποτελέσµατα του προγράµµατος θα είναι εξοικονόµηση ενέργειας και σηµαντική µείωση των εκποµπών CO 2. Η χρηµατοδοτική διευκόλυνση για την ενεργειακή απόδοση συνδυάζει πιστωτικά κονδύλια των ΧΙ που χορηγούνται σε ενδιάµεσους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς µε κίνητρα προκειµένου να βελτιωθεί η σχέση κόστους/αποτελεσµατικότητας του εξοπλισµού και να γίνουν ελκυστικότερες οι ενεργειακές επενδύσεις, και µε πριµοδοτήσεις των τοπικών ενδιάµεσων χρηµατοπιστωτικών οργανισµών ώστε αυτοί να προωθήσουν τη χορήγηση δανείων για τη χρηµατοδότηση της ενεργειακής απόδοσης. Η εφαρµογή της εν λόγω EL 9 EL

11 διευκόλυνσης άρχισε τον Απρίλιο 2007 και µέχρι τον εκέµβριο είχαν εγκριθεί τα πρώτα έργα για συνολικό ποσό κινήτρων ύψους 13,65 εκατό. ευρώ. 4. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ο πρώτος στόχος της παρακολούθησης και της αξιολόγησης είναι να παρακολουθείται και να αξιολογείται η χρηµατοδοτική στήριξη που παρέχεται στις δικαιούχους χώρες για την επίτευξη των προενταξιακών στόχων, µέσω της αξιολόγησης της απόδοσης των προγραµµάτων και της εξαγωγής διδαγµάτων. εύτερον, να επιτρέπει τη λογοδοσία όσον αφορά τη σχέση κόστους-οφέλους και τη χρησιµοποίηση των προενταξιακών κονδυλίων. Ένας τρίτος στόχος είναι η προώθηση της ανάπτυξης των τοπικών ικανοτήτων παρακολούθησης και αξιολόγησης στις δικαιούχες χώρες, ως µέσου ενίσχυσης των ικανοτήτων της χώρας να διαχειρίζεται και να ελέγχει την προενταξιακή βοήθεια Παρακολούθηση και ενδιάµεση αξιολόγηση Το 2007, το σύστηµα ενδιάµεσης αξιολόγησης (ΣΕΑ) για την Τουρκία παρήγαγε µία πλήρη έκθεση αξιολόγησης για την Τουρκία (TPAER) και δύο τοµεακές εκθέσεις ενδιάµεσης αξιολόγησης. Ως προς την Κροατία, το καθεστώς ενδιάµεσης αξιολόγησης τέθηκε σε εφαρµογή το 2007 µε επίκεντρο το πρόγραµµα Phare. Εξάλλου, το 2007 ολοκληρώθηκε ειδική αξιολόγηση για το πρόγραµµα CARDS στην Κροατία. Τα συγκεκριµένα αποτελέσµατα των ενδιάµεσων αξιολογήσεων για τις τρεις χώρες περιλαµβάνονται στο µέρος II.3 του παραρτήµατος Εκ των υστέρων αξιολόγηση Τα πορίσµατα, τα συµπεράσµατα και οι συστάσεις που απορρέουν από τη µεγαλύτερη εκ των υστέρων αξιολόγηση του Phare συζητήθηκαν µε τους ενδιαφερόµενους, µεταξύ άλλων και τις δικαιούχες χώρες, σε σεµινάριο αξιολόγησης τον Απρίλιο Ένα ακόµα σεµινάριο οργανώθηκε ειδικά για να συζητηθούν τα συµπεράσµατα της έκθεσης της εκ των υστέρων αξιολόγησης για τη µεταρρύθµισης της δηµόσιας διοίκησης. Τα ειδικά αποτελέσµατα της αξιολόγησης αναφέρονται στο µέρος II ΑΛΛΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Οι υπηρεσίες της Επιτροπής ανέλαβαν ορισµένες άλλες δραστηριότητες για να βελτιώσουν την ποιότητα των προγραµµάτων για το 2007, καθώς και για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των τοπικών ικανοτήτων παρακολούθησης και αξιολόγησης. Οι συγκεκριµένες δράσεις περιγράφονται στο µέρος II.3. EL 10 EL