ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Ο Τρίτος Πυλώνας Συνταξιοδότησης Bancassurance Αικατερίνη Σπυρ.Χειµαριώτη ΕΡΓΑΣΙΑ Που υποβλήθηκε στο Τµήµα Στατιστικής του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου ΑΘηνών ως µέρος των απαιτήσεων για την απόκτηση Μεταπτυχιακού ιπλώµατος Συµπληρωµατικής Ειδίκευσης στη Στατιστική Μερικής Παρακολούθησης (Part-time) Αθήνα Σεπτέµβριος 2011

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Πριν ξεκινήσει η παρουσίαση της παρούσας διπλωµατικής εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ.νικόλαο Φράγκο Καθηγητή του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών και επιστηµονικό υπεύθυνο αυτής της εργασίας τόσο για την ανάθεση αυτής της εργασίας όσο και για την βοήθεια που µου προσέφερε καθ όλη την πορεία συγγραφής της, την οικογένεια µου που µε στήριξε και συνεχίζει να µε στηρίζει όλα αυτά τα χρόνια και τέλος όλους όσους µε βοήθησαν και συνεχίζουν να µε βοηθούν να πραγµατοποιήσω τους στόχους µου. Ι

3 ΙΙ

4 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γεννήθηκα στην Αθήνα 04/05/1985 και ζω στον Πειραιά εώς και σήµερα. Τελείωσα το Ενιαίο Μουσικό Σχολείο Πειραιά (Γυµνάσιο και Λύκειο ) και έπειτα φοίτησα στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών στο τµήµα Στατιστικής όπου και αποφοίτησα τον Σεπτέµβριο του Τον Οκτώβριο του 2008 συµµετείχα στον Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Μερικής Ειδίκευσης στην Στατιστική µε κατεύθυνση «Στατιστικές Μέθοδοι στους Ασφαλιστικούς Οργανισµούς».Τα τελευταία 3 χρόνια εργάζοµαι ως τραπεζικός υπάλληλος στην Alpha Τράπεζα. III

5 IV

6 ABSTRACT Aikaterini Cheimarioti The Third Pillar of Pension Bancassurance September 2011 The National Social Security System faces many problems in finance today than ever before. So the insured of all funds, realizing the limited funds and the state to meet their obligations, have started to flow to private insurance as an additional pillar of the security system. Then the life insurance which are largely saving, not favored due to the current economic situation of stagnation and lack of prospects of the Greek economy. For this reason a combined life insurance, which are at the same time life insurance and a product of pension fund, are expected as a strengthening of pensioner income and a great source of growth, particularly through the distribution of banking networks. V

7 VI

8 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αικατερίνη Χειµαριώτη Ο Τρίτος Πυλώνας Συνταξιοδότησης -Bancassurance Σεπτέµβριος 2011 Το εθνικό σύστηµα κοινωνικών ασφαλίσεων αντιµετωπίζει πολλά προβλήµατα στη χρηµατοδότηση του σήµερα όσο ποτέ άλλοτε. Έτσι οι ασφαλισµένοι όλων των ταµείων, αντιλαµβανόµενοι την περιορισµένη δυνατότητα των ταµείων αλλά και του κράτους να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, έχουν αρχίσει να προσανατολίζονται προς την ιδιωτική ασφάλισης ως συµπληρωµατικό πυλώνα του συστήµατος. Έπειτα οι ασφαλίσεις ζωής οι οποίες αποτελούν σε µεγάλο βαθµό αποταµίευση, δεν ευνοούνται λόγω της παρούσας οικονοµικής κατάστασης στασιµότητας και έλλειψης προοπτικών της ελληνικής οικονοµίας. Για αυτό το λόγο συνδυαζόµενες ως ράντες ζωής, δηλαδή ταυτόχρονα και προϊόντα ασφαλίσεως αλλά και µια µελλοντική ενίσχυση του εισοδήµατος του συνταξιούχου αναµένεται να αποτελέσουν για την ελληνική ασφαλιστική αγορά ζωής µια πηγή ανάπτυξης, ιδιαίτερα µέσω της διανοµής τους από τα Τραπεζικά ίκτυα. VII

9 VIII

10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κεφάλαιο 1 Ιστορική Αναδροµή 1.1 Εισαγωγή Ορισµός Unit Linked Ιστορικά Στοιχεία Σύγχρονες Τάσεις...11 Κεφάλαιο 2 Το Βancassurance στην Ευρώπη 2.1 Εισαγωγή Στρατηγικές ιείσδυσης Τραπεζικής στις Ασφάλειες ιακρατική Σύγκριση Συµπεράσµατα Κεφάλαιο 3 Το Bancassurance στην Ελλάδα 3.1. ραστηριότητα στην Ελλάδα Τράπεζες και συνεργασίες Προϊόντα...27 Κεφάλαιο 4 Τρίτος Πυλώνας Συνταξιοδότησης µέσω του Bancassurance 4.1 Η αναγκαιότητα Ανάπτυξης Εναλλακτικών Πυλώνων Κοινωνικής Ασφάλισης Τραπεζοασφαλιστικά Προϊόντα : Η σύνταξη του µέλλοντος Παρουσιάση Συνταξιοδοτικού Προϊόντος και παραδείγµατα...36 Κεφάλαιο 5 Βιβλιογραφία X

11 Πίνακας ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Σελίδα Πίνακας Πίνακας Πίνακας Πίνακας Πίνακας Πίνακας XI

12 Κεφάλαιο 1 Ιστορική Αναδροµή 1.1 Εισαγωγή Ασφάλιση είναι η κοινωνία οµοίων κινδύνων που παρέχει στα µέλη της µε αντάλλαγµα ασφάλιστρο ή εισφορά, αξίωση για την κάλυψη µιας οικονοµικής ανάγκης. Τα οικονοµικά της ασφάλισης βασίζονται στο νόµο των µεγάλων αριθµών,δηλαδή η αναµενόµενη κατανοµή των ζηµιών προσεγγίζει την πραγµατική κατανοµή των ζηµιών όσο το δείγµα µας µεγαλώνει. Η τραπεζική και οι ασφαλίσεις βασίζονται στο νόµο των µεγάλων αριθµών από κοινού για τον καθορισµό των αποθεµατικών τους, κάνουν χρήση οικονοµιών κλίµακας και έχουν εξειδικευµένο προσωπικό για την διαχείρηση και τη διοίκηση χρηµάτων. Έτσι δηµιουργούν ρευστότητα και υποθέτουν την κατανοµή των κινδύνων µέσω της λειτουργίας της αντασφάλισης ή της αναχρηµατοδότησης. Σκοπός της ασφάλισης είναι η δηµιουργία ενός µηχανισµού ο οποίος συγκεντρώνει διασκορπισµένους και µεµονωµένους κινδύνους, φυσικών ή νοµικών προσώπων, τους συγκροτεί σε κοινωνία κινδύνων µεγάλου αριθµού, τους ταξινοµεί, κατά το δυνατόν σε οµοειδείς κινδύνους, παρακολουθεί το ύψος και τη συχνότητα (πιθανότητα) ζηµιών κάθε κατηγορίας, ώστε να καλύπτοναι οι ζηµιές κάθε κατηγορίας κινδύνων από τη συνεισφορά (ασφάλιστρα) των υπολοίπων οµοειδών µονάδων (ασφαλιζόµενων). Οι τράπεζες ζητούν από τους δανειζόµενους να ασφαλιστούν για διαφόρους κινδύνους όπως θάνατος, ανεργία, µερική ή ολική ανικανότητα για εργασία, υλικές ζηµιές. Αυτές οι εγγυήσεις αποτελούν ένα αναπόσπαστο κοµµάτι του δανείου το οποίο χορηγείται. Και τα δυο προϊοντα τραπεζικού και ασφαλιστικού τοµέα παρέχουν τα µέσα για την εξοικονόµηση και την ασφάλιση.οι τράπεζες χορηγούν πιστώσεις και οι ασφαλιστές εγγυώνται τον κίνδυνο αθέτησης. 1

13 1.2 Ορισµός Bancassurance είναι η παροχή ενός πλήρους φάσµατος των χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών, κυρίως για το άτοµο µέσα από την ένωση των παραδοσιακών ασφαλιστικών τραπεζικών και επενδυτικών προτάσεων. Η Swiss Re περιγράφει το Bancassurance ως µια νέα στρατηγική που υιοθετήθηκε από τράπεζες ή ασφαλιστικές εταιρείες µε στόχο να λειτουργήσει η αγορά χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών µε πιο ολοκληρωµένο τρόπο.στην πράξη ο όρος χρησιµοποιείται για να περιγράψει ένα νέο στρατηγικό προσανατολισµό των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων σε ιδιώτες ακόµη και σε επιχειρήσεις. Η ζήτηση για υπηρεσίες λιανικής έχει υποστεί ριζικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια οι οποίες µπορεί να αποδοθούν σε τρεις βασικές συνιστώσες. Η πρώτη είναι οι δηµογραφικές αλλαγές στους δυτικούς πληθυσµούς δηµιούργησαν διαφορετικές ανάγκες για υπηρεσίες λιανικής τραπεζικής. Η δεύτερη είναι ότι τα πρότυπα αποταµίευσης άλλαξαν λόγω διαφορετικών οικονοµικών συνθηκών. Και τέλος, η ευαισθητοποίηση των πελατών αυξήθηκε,γενικά, υποχρεώνοντας τις τράπεζες να προσφέρουν πιο ανταγωνιστικές λύσεις όπως και πιο σύνθετα πρϊοντα από ότι στο παρελθόν. Η πιο σηµαντική τάση, η δηµογραφική τάση στις δυτικές χώρες τα τελευταία χρόνια σχετιζόνταν µε τη µείωση των ποσοστών αύξησης του πληθυσµού και τη σχετιζόµενη γήρανση του πληθυσµού.κύριος λόγος για αυτή την εξέλιξη ήταν η µείωση των γεννήσεων σε συνδυασµό µε τη δραµατική αύξηση του προσδώκιµου ζωής στις ανεπτυγµένες οικονοµίες λόγω βελτιώσεων στην ιατρική φροντίδα και λόγω της βελτίωσης των συνθηκών επιβίωσης. Όλα τα παραπάνω είχαν ως άµεσες συνέπειες να αυξηθεί δραµατικά ο λόγος εξάρτησης, ο οποίος µας δείχνει των αριθµό των συνταξιούχων που πρέπει να υποστηριχθεί από τον ενεργό πληθυσµό. Πληθυσµιακές προβολές του ΟΟΣΑ προβλέπουν αύξηση του δείκτη εξάρτησης σε ποσοστό 37% το 2030 στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Φυσική επίπτωση είναι επίσης η αυξανόµενη επιβάρυνση των εθνικών συνταξιοδοτικών συστηµάτων των χωρών αυτών που παρέχουν κρατικές συντάξεις. 2

14 Η γήρανση του πληθυσµού παρέχει ένα δυνατό εργαλείο στους ασφαλιστές ζωής, αποτελεί σηµαντική πηγή ανάπτυξης για αυτά τα προϊοντα αποταµίευσης τα οποία αφορούν πρόβλεψη για τα επερχόµενα γηρατειά. Σύµφωνα µε έρευνα της Eurostat( Key data on health 2002) το 1/6 του πληθυσµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε ηλικία άνω των 64 ετών σύµφωνα µε στοιχεία του 2000, ενώ το ποσοστό του πληθυσµού που είναι κάτω των 15 ετών µειώνεται σταθερά ( από 24% το 1975 σε 17 % το 2000 ). Τα ποσοστά γονιµότητας µειώνονται από 2,72 παιδιά ανά µητέρα το 1965 σε 1,42 το 1995, ενώ ταυτόχρονα το προσδοκώµενο όριο ζωής συνεχώς να αυξάνεται. Αποτέλεσµα των παραπάνω είναι ο συνεχώς µειωµένος αριθµός των εργασιακά ενεργών πολιτών και η ταυτόχρονη ταχύτατη αύξηση του αριθµού συνταξιοδοτούµενων. Το 2050 καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό σύµφωνα µε δεδοµένα των Ηνωµένων Εθνών µε το υψηλότερο ποσοστό ηλικιακής εξάρτησης να καταγράφετε για την Ελλάδα στο 90% και για την Ευρώπη στο 76% από στατιστικά του Πίνακας 1 Πηγή: Economic Commision for Europe,2002 (United Nations) 3

15 Η αυξηµένη µακροβιώτητα των γυναικών και το γεγονός ότι κατά µέσο όρο ζουν περισσότερο από τους άνδρες ενισχύει την ανάγκη τους για οικονοµική διασφάλιση του οικογενειακού εισοδήµατος. Η πιο εµφανής επίπτωση της τάσης αυτής είναι ότι το εργατικό δυναµικό θα πρέπει να συντηρήσει περισσότερους συνταξιούχους.παράλληλα µε τα συνταξιοδοτικά θέµατα, τα διάφορα προϊοντα ασφάλισης ζωής που να εξασφαλίζουν ότι η οικονοµική ασφάλεια παρέχεται για όλα τα µέλη της οικογένειας τους έχουν γίνει πιο διαδεδοµένα. Τα πρότυπα αποταµίευσης έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια λόγω των δηµογραφικών τάσεων, της υψηλότερης ευηµερίας και των υψηλότερων προσδοκιών για ποιότητας ζωής.υπάρχει αυξανόµενη ζήτηση για προϊόντα µακροπρόθεσµα, υψηλής αποδόσεως και αυτό έχει ως αποτέλεσµα οι αποταµιεύσεις που βρίσκονταν σε καταθετικούς λογαριασµούς να µεταφέρονται σε ασφαλιστικά προιόντα ζωής ή unit-linked και ατοµικά συνταξιοδοτικά προγράµµατα τα οποία έχουν συνήθως και φορολογικά πλεονεκτήµατα. 1.3 Unit Linked Τα προϊόντα unit linked είναι συγχρόνως ασφαλιστικά και χρηµατοοικονοµικά που συνδυάζον µε απόλυτη ευκρίνεια την ασφαλιστική κάλυψη και την αποταµίευση- επένδυση σε ένα προϊον. Ο κλάδος ασφαλίσεων Unit Linked, σύµφωνα µε το άρθρο 13 του ν. 400/70 όπως έχει τροποποιηθεί, αφορά εργασίες όπου : «Οι παροχές που περιλαµβάνονται στο ασφαλιστήριο συµβόλαιο είναι απευθείας συνδεδεµένες µε την αξία µεριδίων (µονάδων) ενός Αµοιβαίου Κεφαλαίου Ελληνικού ή άλλου κράτους µέλους της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ. ή µε την αξία των περιουσιακών στοιχείων που περιλαµβάνονται στο εσωτερικό κεφάλαιο της ασφαλιστικής επιχείρησης συνήθως διαιρεµένο σε µονάδες (µερίδια)» 4

16 Καλύπτουν τις ασφαλιστικές και επενδυτικές ανάγκες του κοινού αλλά και µειώνουν τους επενδυτικούς κινδύνους των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Η ουσιαστική διαφορά τους σε σχέση µε τα παραδοσιακά προϊοντα είναι σε θέµατα ευελιξίας, διαφάνειας, αποδόσεως και παρεχόµενων εγγυήσεων.ο πελάτης κατά την έναρξη της ασφάλισης έχει την ευθύνη των επιλογών ως προς το βαθµό επενδυτικού κινδύνου και το είδος των επιλεγόµενων Κεφαλαίων. Παράλληλα έχει την δυνατότητα να διαµορφώνει τον επενδυτικό χαρακτήρα του συµβολαίου του σε όλη τη διάρκεια της ασφάλισης αντί να παρακολουθεί παθητικά τη διαχείριση των χρηµάτων του από άλλους. Σε ένα ασφαλιστήριο συµβόλαιο unit linked µπορούν να προσαρτηθούν διάφορες συµπληρωµατικές καλύψεις όπως η πρόσκαιρη θανάτου, µόνιµη ολική ανικανότητα, απαλλαγή πληρωµής ασφαλίστρων κ.λ.π. και οι παροχές των καλύψεων αυτών µπορεί να µεταβάλλονται κατά τη διάρκεια του συµβολαίου σύµφωνα µε τις ανάγκες και επιθυµίες του πελάτη. Οι παροχές σχετικά µε το αποταµιευτικό-επενδυτικό µέρος (αξία εξαγοράς, κεφάλαιο επιβίωσης στη λήξη) δεν είναι εγγυηµένες αλλά εξαρτώνται από τη πορεία των συνδεδεµένων Επενδυτικών Κεφαλαίων. Τα Επενδυτικά κεφάλαια µπορεί να είναι : Είτε νόµιµα συσταθέντα Αµοιβαία Κεφάλαια - Αµοιβαία Κεφάλαια Σταθερού Εισοδήµατος - Μετοχικά Αµοιβαία Κεφάλαια - ιαχείρισης ιαθεσίµων κ. λπ Είτε εσωτερικά κεφάλαια της ασφαλιστικής εταιρείας δηλαδή περιουσιακάτης στοιχεία και κεφάλαια που είναι τοποθετηµένα µε συγκεκριµένο τρόπο(µετοχές, κρατικά οµόλογα κ.λ.π ).Ένα εσωτερικό κεφάλαιο πλεονεκτεί ως προς το ότι τα περιουσιακά στοιχεία και κεφάλαια της ασφαλιστικής επιχείρησης παραµένουν στον 5

17 έλεγχό της και µειονεκτεί στο ότι η επιχείρηση έχει την ευθύνη της διαχείρισής του,άρα πρέπει να αναµένεται µεγάλος όγκος εργασιών για να δικαιολογείται η δηµιουργία και η ύπαρξη του εσωτερικού κεφαλαίου. Τα επενδυτικά κεφάλαια για να εξασφαλίσουν την εύκολη συµµετοχή πολλών µικρών επενδυτών, διαιρούν τα στοιχεία του ενεργητικού τους σε µερίδια, τα οποία αγοράζονται και πωλούνται χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες. 1.4 Ιστορικά στοιχεία Το Bancassurance αποτελεί την πλεόν σύγχρονη και ταχύτερα αναπτυσσόµενη τάση στην προώθηση ασφαλίστικων προϊοντων διεθνώς. Τα τραπεζικά ίκτυα αποδεικνύονται στην πράξη ιδιαίτερα επιτυχηµένα στην προώθηση ασφαλίσεων. Οι Τράπεζες ξεκίνησαν να διανέµουν απλά ασφαλιστικά προϊόντα συνδεδεµένα µε δάνεια που διαρκώς επεκτείνονται.σήµερα το µεγαλύτερο τµήµα των πωλήσεων αφορά σε προϊόντα µακροχρόνιας Αποταµίευσης Επένδυσης Σύνταξης. Στην Ελληνική αγορά ξεκίνησε σχετικά αργά αλλα αναπτύσσεται ταχύτατα και αναµένονται υψηλότατοι ρυθµοί ανάπτυξης τα επόµενα χρόνια. Ο θεσµός του bancassurance είναι µια πραγµατικότητα για την ελληνική αγορά του Η συµµετοχή του στην ανάπτυξη ασφαλιστικών εργασιών, όχι µόνον δεν αµφισβητείται πλέον, αλλά σε ορισµένους τοµείς είναι βέβαιη η επικράτησή του, ως κυρίαρχης πηγής νέων εργασιών στο µέλλον. Τα τελευταία χρόνια, εφαρµόστηκαν από συγκεκριµένους τραπεζοασφαλιστικούς οµίλους µοντέλα, που δηµιούργησαν εντυπωσιακά αποτελέσµατα και σε κάποιες περιπτώσεις, αποτέλεσαν τον κινητήριο µοχλό ανάπτυξης των εργασιών όλης της αγοράς. Προβληµατισµός δε αναπτύσσεται πλέον ως προς τις προοπτικές, αλλά ως προς τα προσφορότερα εναλλακτικά µοντέλα εφαρµογής. Ο θεσµός του bancassurance, ως ειδική αγορά, αλλά και ως απλό δίκτυο προσέλκυσης εργασιών, θα συνυπάρξει µε τις υπόλοιπες επιµέρους αγορές και τα υπόλοιπα δίκτυα διαµεσολάβησης και θα συµπορευθεί µαζί τους στην, ούτως ή άλλως, 6

18 συνεχώς µεταβαλλόµενη ασφαλιστική και ευρύτερη τραπεζοασφαλιστική αγορά. Η δόµηση και η πληρότητα ενός Μοντέλου Bancassurance αποτελούν µια σχεδιαστική πρόκληση, µε οριοθετηµένα, πιθανώς, τα εξωτερικά πλαίσια, αλλά µε πολλαπλές εσωτερικές συνδυαστικές λύσεις και διαδροµές, που εξαρτώνται, από πληθώρα ενδογενών ή εξωγενών παραγόντων και προϋποθέσεων και από τον βαθµό σαφήνειας του επιδιωκόµενου στόχου. Η γνώµη των χαρακτηριστικών και των ιδιαιτεροτήτων του bancassurance, των εναλλακτικών σχηµάτων, µε τα οποία εφαρµόζεται και των εν δυνάµει αλληλοεπιδράσεων, οι οποίες δηµιουργούνται, αποτελεί αναγκαιότητα για την ίδια την αγορά. Η διάρθρωση των βιοµηχανιών της ασφάλισης και της τραπεζικής στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες συµβάλλει για να εξηγήσει τη διαφορετική εξέλιξη των τραπεζοασφαλειών. Η διεύρυνση των τραπεζοασφαλειών ως ένα εναλλακτικό σηµείο διανοµής εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής των πιστωτικών οµίλων, αλλά η συζήτηση για το µέλλον των τραπεζών και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθοδηγείται πλέον από τους νέους κανόνες εποπτείας του χρηµατοοικονοµικού συστήµατος, τη Βασιλεία III, αλλά και την προοπτική της Solvency II, που αποτελεί πλέον µια πραγµατικότητα. Οι εξελίξεις και στη χώρα µας ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις, που υπαγορεύονται µέσα από το διαχωρισµό των ασφαλιστικών και των τραπεζικών δραστηριοτήτων. Το σύνθηµα έδωσε ο γερµανικός όµιλος της Allianz, προχωρώντας στο τέλος του 2008 στην πώληση της Dresdner Bank. Ακολούθησε η απόφαση του ολλανδικού οµίλου της ING, για το διαχωρισµό της ασφαλιστικής δραστηριότητας από την τραπεζική και την πώληση της πρώτης, ενώ σε ανάλογες κινήσεις µικρότερης έστω εµβέλειας προχώρησαν όµιλοι όπως η Erste και η OTP. 7

19 Οι κινήσεις αυτές που επιβλήθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις µε την ισχυρή παρότρυνση των κρατικών αρχών είχε ως στόχο την αναδιάρθρωση των στοιχείων του ενεργητικού των µεγάλων χρηµατοοικονοµικών οµίλων που επλήγησαν από την κρίση, αλλά και την απελευθέρωση κεφαλαίων. Οι εξελίξεις επανέφεραν τη συζήτηση για το µέλλον ασφαλιστικού και τραπεζικού τοµέα, εντείνοντας τον προβληµατισµό για τις σχέσεις των δύο βασικών πυλώνων του χρηµατοοικονοµικού συστήµατος. Οι επιπτώσεις της χρηµατοοικονοµικής κρίσης στην παγκόσµια βιοµηχανία του bancassurance δεν καταγράφονται µόνο σε επίπεδο κεφαλαιακών απαιτήσεων. Αποτυπώθηκαν εξίσου σε όρους εργασιών στο βαθµό που η περιορισµένη ρευστότητα που έπληξε το τραπεζικό σύστηµα οδήγησε σε δραµατική πτώση των τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων. Με δεδοµένη την ανάγκη άντλησης ρευστότητας, οι τράπεζες έστρεψαν την προσοχή τους στην διάθεση αµιγώς τραπεζικών προϊόντων, µετατοπίζοντας το ενδιαφέρον τους από την αγορά των τραπεζοασφαλειών, ενώ την ίδια στιγµή η πτώση της ζήτησης για δάνεια επηρέασε αρνητικά τις ασφαλίσεις δανείων για την αγορά κατοικίας ή τις προσωπικές ασφαλίσεις. Παρόλα αυτά το δίκτυο των τραπεζών εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα κανάλια διανοµής σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, µεταξύ των οποίων η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Γαλλία, µε µερίδιο που ξεπερνά το 60%, ενώ µε υψηλά ποσοστά ήταν επίσης η Αυστρία, η Ιταλία, η Πολωνία, αλλά και η Τουρκία. Στη χώρα µας το µερίδιο συµµετοχής του bancassurance στο σύνολο της ασφαλιστικής παραγωγής υπολογίζεται ότι προσεγγίζει το 15% και περιλαµβάνει τόσο τη δραστηριότητα των αποταµιευτικών προγραµµάτων τύπου single premium όσο και τη διανοµή προϊόντων περιοδικών καταβολών. 8

20 Σε ποσοστό της τάξης του 10% στη συνολική παραγωγή του bancassurance υπολογίζεται το µερίδιο της αγοράς της ασφάλισης των δανείων, µε την ασφάλιση κατοικίας να έχει το πρώτο λόγο και την ασφάλιση του δανειολήπτη να ακολουθεί, ενώ σταδιακή ανάπτυξη γνωρίζει και η ασφάλιση των καταναλωτικών δανείων, παρά την υποτονική ζήτηση που εµφανίζει η αγορά της καταναλωτικής πίστης. Τα προγράµµατα υγείας µέσω των απλών λογαριασµών ταµιευτηρίου αποτελούν ένα σχετικό νέο ασφαλιστικό προϊόν, που προωθούνται µέσω των τραπεζικών δικτύων, διεκδικώντας µερίδιο στην πίτα του bancassurance, ενώ ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης εκτιµάται ότι έχει και ο κλάδος των γενικών ασφαλίσεων, η βαρύτητα του οποίου στο σύνολο της αγοράς είναι προς το παρόν περιορισµένη στη χώρα µας. Ο όµιλος της Efg Eurobank µέσω της Eurolife Ασφαλιστικής, τοποθετήθηκε εγκαίρως στην αγορά και προωθώντας τα πρώτα χρόνια της σύστασής της, αποκλειστικά το µοντέλο της διανοµής τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων µέσα από το δίκτυο της τράπεζας, καθιερώθηκε για πολλά χρόνια ως ο απόλυτος ηγέτης του κλάδου. υναµικός παίκτης αναδεικνύεται η Εθνική Ασφαλιστική, διευρύνοντας σταδιακά το µερίδιό της, ενώ ισχυρό παίκτη αποτελεί η Emporiki Life, ο όµιλος της τράπεζας Πειραιώς µέσα από τη συνεργασία της µε τον όµιλο της ING, της Victoria και την Ευρωπαϊκή Πίστη, η Axa Ασφαλιστική µέσα από την συνεργασία της µε την Alpha Bank, η Αγροτική τράπεζα µέσω της Αγροτικής Ασφαλιστικής και η τράπεζα Κύπρου µέσω της Κύπρου Ασφαλιστικής. Μερίδιο στον κλάδο διεκδικούν µε τη σειρά τους ισχυροί όµιλοι όπως η Alico µέσω της συνεργασίας της µε τη Citibank, η Allianz µέσω της HSBC, η Generali µέσω της συνεργασίας της µε την τράπεζα Αττικής, η Marfin Bank µέσω της CNP Assurance και η Interamerican µέσω της Millenium, αλλά και την προσπάθεια διεύρυνσης των συνεργασιών της που επιχειρεί. Η ανάπτυξη της αγοράς των τραπεζοασφαλειών στη χώρα µας ακολουθεί διαφορετικά µοντέλα µε επικρατέστερο αυτό τη διασύνδεση των δύο κλάδων µέσα από τη µετοχική σχέση της ασφαλιστικής εταιρείας και της τράπεζας. 9

21 Το µοντέλο έχει εφαρµοστεί µε επιτυχία στην περίπτωση της Efg Eurobank, εξασφαλίζοντας στον µητρικό όµιλο σταθερά έσοδα και υψηλή κερδοφορία επί σειρά ετών. Σήµερα η τράπεζα συνεχίζει να φέρνει το 40% της νέας παραγωγής της Efg Eurolife Ασφαλιστικής, ενώ συνολικά οι εργασίες από τραπεζοασφαλιστικά προγράµµατα ανέρχονται στα 150 εκατ. ευρώ στο σύνολο των 265 εκατ. ευρώ της παραγωγής ζωής. Αντίστοιχες προοπτικές εµφανίζει και ο όµιλος της Εθνικής τράπεζας µέσω της Εθνικής Ασφαλιστικής, που δραστηριοποιείται στη σχετική αγορά µε έµφαση τα τρία τελευταία χρόνια, έχοντας επιτύχει τη διείσδυση του bancassurance σε ποσοστό 25% των συνολικών της εργασιών. Τα ασφάλιστρα από το σύνολο των εργασιών της τράπεζας τόσο του κλάδου ζωής όσο και του κλάδου γενικών, ανήλθαν το 2009 στα 250 εκατ. ευρώ στο σύνολο του 1 δις ευρώ της ασφαλιστικής παραγωγής και παρά την υποχώρηση του ρυθµού της πιστωτικής επέκτασης, η δυναµική του κλάδου παραµένει ισχυρή για το µεγαλύτερο όµιλο της χώρας. Σηµαντική είναι η ανάπτυξη της Emporiki Life µέσω του δικτύου της Εµπορικής τράπεζας, επιτυγχάνοντας παραγωγή ύψους 125 εκατ. ευρώ το 2009 και αύξηση του µεριδίου αγοράς στο 10,9%, ενώ στα 120 εκατ. ευρώ ανέρχεται η παραγωγή της τράπεζας Πειραιώς, µέσω των συνεργασιών που έχει αναπτύξει µε την ING, τη Victoria και την Ευρωπαϊκή Πίστη. Από τον ευρύτερο προβληµατισµό που διατυπώνεται σε διεθνές επίπεδο για το µέλλον του ασφαλιστικού και τραπεζικού τοµέα δεν θα µπορούσε να εξαιρεθεί και η χώρα µας. Παρά το γεγονός ότι η σηµαντικότερη κίνηση απόσχισης των δύο κλάδων, που εκδηλώθηκε πριν από δύο περίπου χρόνια, µέσα από την πρωτοβουλία πώλησης της µεγαλύτερης εταιρείας της χώρας, της Εθνικής Ασφαλιστικής αναβλήθηκε, αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι δεν µαταιώθηκε. Η συζήτηση επανέρχεται έντονα µε αφορµή τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζικών οµίλων και στο επίκεντρο τίθεται το µέλλον της Αγροτικής 10

22 Ασφαλιστικής ενόψει της απαιτούµενης αύξησης του µετοχικού κεφαλαίου της Αγροτικής τράπεζας. Ο συζητούµενος διαχωρισµός των δύο δραστηριοτήτων θα κριθεί ενόψει των αναγκών που θα δηµιουργήσει η Solvency II, αλλά και η Βασιλεία III και παρά το γεγονός ότι όλα συνηγορούν υπέρ µιας πιο ξεκάθαρης µετοχικής σχέσης, κανείς δεν αµφισβητεί ότι η ισχυρή συµπληρωµατικότητα του τραπεζικού και του ασφαλιστικού δικτύου, θα αποτελέσει βαρόµετρο για τις µελλοντικές αποφάσεις. Πηγή: Insuranceworld (prasinomilo.gr) 1.5 Σύγχρονες Τάσεις Το Bancassurance αποτελεί την πλέον σύγχρονη και ταχύτερα αναπτυσσόµενη τάση στην προώθηση ασφαλιστικών προϊόντων διεθνώς.τα τραπεζικά δίκτυα αποδεικνύονται στην πράξη ιδιαίτερα επιτυχηµένα στην προώθηση ασφαλίσεων.οι τράπεζες ξεκίνησαν να διανέµουν απλά ασφαλιστικά προϊόντα συνδεδεµένα µε δάνεια που διαρκώς επεκτείνονται. Σήµερα το µεγαλύτερο τµήµα των πωλήσεων αφορά σε προϊόντα µακροχρόνιας Αποταµίευσης Επένδυσης-Σύνταξης. Το Bancassurance έχει αναπτυχθεί παράλληλα µε τον κλάδο Ασφάλισης Ζωής και κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας είναι ο κύριος δίαυλος διανοµής σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Οι ανάγκες των πελατών µπορούν να περιγραφούν σε 4 κατηγορίες : Καταναλωτικές Ανάγκες, Αποταµίευσης, Προστασίας και Επένδυσης. Ως καταναλωτικές περιγράφονται οι ανάγκες αγοράς ενός αυτοκινήτου ή γενικά η αγορά καταναλωτικών αγαθών, ως ανάγκες επένδυσης περιγράφονται οι αγορά κατοικίας ή η αύξηση περιουσίας, µε την αποταµίευση περιγράφουµε τη δηµιουργία σύνταξης (κεφαλαίου) ή κεφαλαίου σπουδώνκαι τέλος στην κατηγορία Προστασία έχουµε την διατήρηση βιοτικού επιπέδου, την προστασία αποπληρωµής δόσεων και τη διατήρηση των περιουσιακών στοιχείων. Έτσι δηµιουργήθηκαν 2 είδη Bancassurance το Συνδεδεµένο και 11

23 το Αυτόνοµο. Το «Συνδεδεµένο» αφορά ασφαλιστικό προϊόν το οποίο είναι συνδεδεµένο µε το Τραπεζικό και είναι κατά κάποιον τρόπο µία έτοιµη λύση για την πλειοψηφία των πελατών. Το «Αυτόνοµο» αφορά κυρίως τα Συνταξιοδοτικά-Επενδυτικά προϊόντα, τα οποία είτε είναι έτοιµα είτε µπορούν να διαφοροποιηθούν ανά κατηγορία πελατών. 12

24 13

25 Κεφάλαιο 2 Το Bancassurance στην Ευρώπη 2.1 Εισαγωγή Η Ευρωπαϊκή ασφαλιστική βιοµηχανία σύµφωνα µε στοιχεία της CEA (Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία Ασφάλισης και Αντασφάλισης ) κατέχει το 40% της παγκόσµια αγοράς, ποσοστό το οποίο την καθιστά την µεγαλύτερη σε παγκόσµιο επίπεδο µε επόµενη την αγορά της Βορείου Αµερικής. Πίνακας 2 Κατανοµή Παραγωγής Ασφαλίστρων ανά Ήπειρο,Πηγή:CEA Ευρωπαίοι ασφαλιστές επένδυσαν περισσότερα από 6800 δις στην παγκόσµια οικονοµία το Αυτό ισοδυναµεί µε το 53% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εξελίξεις στο συνολικό χαρτοφυλάκιο επενδύσεων κυρίως κατευθύνονται από τα προϊόντα του κλάδου Ζωής, δεδοµένου ότι οι µετοχές επένδυσης του κλαδού αποτελούν ποσοστό µεγαλύτερο από το 80% του συνόλου των µετοχών. Το Ηνωµένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερµανία είναι οι σηµαντικότεροι φορείς της ασφαλιστικής αγοράς, καθώς από κοινού καταλαµβάνουν ποσοστό 14

26 µεγαλύτερο από το 60% των επενδύσεων όλων των ευρωπαϊκών ασφαλιστών ζωής. Το 2008 τα χαρτοφυλάκια επενδύσεων των ασφαλιστών κατά ένα µεγάλο ποσοστό αποτελούνταν από τίτλους χρέους αλλά και σταθερούς απόδοσης περιουσιακά στοιχεία (40% ), από µετοχές και τίτλους µεταβλητής απόδοσης (26% ) και από δάνεια κατά µικρότερο ποσοστό (17%). Πίνακας 3 Κατανοµή χαρτοφυλακίου ασφαλισµένου 2008 Πηγή: CEA Τα συνολικά ακαθάριστα εγγεγραµµένα ασφάλιστρα για ολόκληρη την ευρωπαϊκή αγορά έχουν αυξηθεί περίπου 3% ετησίως κατά µέσο όρο κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας και έχουν ανέλθει σε 1057 δις το

27 2.2 Στρατηγικές ιείσδυσης Τραπεζικής στις Ασφάλειες Η τραπεζική διείσδυση στις ασφάλειες εµφανίζεται µε ποικιλία µορφών και διαφορετικές στρατηγικές. Κάποιοι βασικοί λόγοι για τους οποίους γίνεται αυτό είναι ότι κάθε χώρα τελεί υπό διαφορετικά καθεστώτα, καθώς και διότι το νοµικό πλαίσιο που διέπει το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα κάθε χώρας διαφέρει. Άλλοι λόγοι µπορεί να είναι η δοµή της αγοράς,οι πιέσεις του ανταγωνισµού, η ύπαρξη ή όχι ενδιαφέροντος από το κοινό για προϊόντα που περικλείουν ολοκληρωµένες χρηµατοοικονοµικές παροχές κλπ. ιεθνώς στο Bancassurance έχουµε δει πέντε βασικούς τρόπους µε τους οποίους οι τράπεζες µπορούν να διεισδύσουν στον ασφαλιστικό κλάδο. Μέσω της δηµιουργίας Broker Η τράπεζα δηµιουργεί µια θυγατρική εταιρεία πρακτόρευσης, η οποία µπορεί να αντιπροσωπεύει και να πουλά ασφαλιστικά προϊόντα άλλων ασφαλιστικών επιχειρήσεων έναντι προµήθειας, χρησιµοποιώντας το πελατολόγιο της, δηµιουργώντας δικό της δίκτυο διανοµής ή εκµεταλλευόµενη το τραπεζικό δίκτυο ή και τα δύο παράλληλα. Έτσι έχει τη δυνατότητα να πουλά ασφαλιστικά προϊόντα χωρίς να χρειαστεί να επενδύσει κεφάλαια ή να επεκτείνει την γκάµα των προϊόντων της και έτσι αποκτά το πλεονέκτηµα να µπορεί να επιλέγει ανάµεσα στις καλύτερες καλύψεις της αγοράς σε κάθε συµβόλαιο. Μέσω Στρατηγικής Κοινοπραξίας Με τη στρατηγική κοινοπραξία δίνεται η δυνατότητα στην τράπεζα να αξιοποιήσει το πελατολόγιο της και σε ασφαλιστικά προϊόντα χωρίς να έχει τεχνογνωσία χρησιµοποιώντας το δίκτυο πωλήσεων της, και παράλληλα το έµπειρα και κατάλληλα εκπαιδευµένο προσωπικό της ασφαλιστικής. Σε αυτή την περίπτωση δύο επιχειρήσεις, µια τράπεζα και µια ασφαλιστική αποφασίζουν να συνεργαστούν αποκλειστικά η µία για την άλλη µε αµοιβαίο συµφέρον και αξιοποιώντας η µία τα προϊόντα της άλλης. 16

28 Συνεργασία Στην περίπτωση της «Συνεργασίας» οι δύο επιχειρήσεις ( τράπεζα και ασφαλιστική ) αγοράζουν η µιά µετοχές της άλλης δηµιουργώντας έτσι το κλίµα µιας περισσότερο στενής συνεργασίας, αποκτώντας έτσι δυνατότητες επιρροής στις αποφάσεις, παράλληλα µε την αξιοποίηση των δικτύων διανοµής και πωλήσεων.η περίπτωση της Συνεργασίας ελλοχεύει δυσκολία στην αποδέσµευση των δυο επιχειρήσεων σε περίπτωση µη επιτυχούς συνεργασίας. Συγχώνευση Η συγχώνευση δίνει τη δυνατότητα δηµιουργίας ενός αναβαθµισµένου οµίλου µέσω της αγοράς µιας επιχείρησης από µια άλλη, µε ενιαία διοικητική στρατηγική, καθορισµό κοινού οράµατος και προοπτικών.κάποια µειονεκτήµατα αυτής της µεθόδου είναι ότι βραχυπρόθεσµα αντιµετωπίζονται δυσκολίες οργανωτικές, µηχανογραφικές και αρκετές φορές διαρροή στελεχών. ηµιουργία Θυγατρικής Ασφαλιστικής Η τράπεζα ασχολείται για πρώτη φορά µε τις ασφαλίσεις δηµιουργώντας δική της θυγατρική ασφαλιστική εταιρεία, κάτω από τον απόλυτο έλεγχο της. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται στρατηγική ευελιξία, χαµηλές προµήθειες µε µικρό κόστος στα γενικά έξοδα του δικτύου διανοµής. Παράλληλα όµως χρειάζεται µεγάλη επένδυση κεφαλαίων τόσο σε τεχνικές υποδοµές όσο και σε στελεχιακό δυναµικό. Το σηµαντικότερο ρόλο στην ανάπτυξη των τραπεζοασφαλειών έχουν τρεις βασικές παράµετροι : η κατηγοριοποίηση των πελατών, τα είδη προϊόντων και τα δίκτυα διανοµής. 17

29 2.3 ιακρατική Σύγκριση Η έκταση της τάσης bancassurance µεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζικών αγορών διαφέρει σηµαντικά. Το κεφάλαιο αυτό έχει ως στόχο να εντοπιστούν τα κοινά χαρακτηριστικά που βοηθούν να εξηγηθούν τα διάφορα επίπεδα διείσδυσης bancassurance. Χρησιµοποιούµε τρία κριτήρια για τη διεξαγωγή αυτής της ανάλυσης. Πρώτον, εξετάζουµε τη σηµασία της συγκεκριµένης χώρας παράγοντα για την προώθηση της στρατηγικής της bancassurance. εύτερον, συγκρίνουµε τις δοµές είσοδου κυριαρχεί στις διάφορες χώρες. Τρίτον, συγκρίνουµε το επίπεδο ολοκλήρωσης bancassurance των διαφόρων χωρών σε δύο διαστάσεις: τα µερίδια αγοράς και τους τύπους σύνδεσης. Η αδυναµία εγγενούς ανταγωνιστικότητας στη γαλλική ασφαλιστική αγορά διαδραµάτισε σηµαντικό ρόλο στην προώθηση τραπεζοασφαλιστικών, επιτρέποντας στις τράπεζες να συλλάβει απροστάτευτα µερίδια της αγοράς. Η ευκολία εισόδου στην αγορά ασφαλειών ζωής έδωσε την πεποίθηση στις τράπεζες ότι η ασφάλιση θα µπορούσε να είναι ένας αποτελεσµατικός τρόπος για να αξιοποιήσει ακριβά δίκτυα καταστηµάτων µε την πολλαπλή πωλούν διάφορα προϊόντα. Ο υψηλός βαθµός ανταγωνισµού µεταξύ των τραπεζών τους σήµαινε επίσης ότι οι γαλλικές τράπεζες θα ήταν απρόθυµες να µείνουν έξω από µια αγορά όπου οι άλλοι ανταγωνιστές άνθιζαν. Στη Γερµανία, οι συντηρητικοί κανόνες εµπορίας στον κλάδο των ασφαλίσεων είχαν το αντίθετο αποτέλεσµα. Θα ήταν δύσκολο για τις γερµανικές τράπεζες να διαθέσουν επωφελώς τα ασφαλιστικά προϊόντα. Επιπλέον, η παράδοση της πολλαπλής συµµετοχής στον χρηµατοπιστωτικό κλάδο έχει ως αποτέλεσµα ότι οι τράπεζες έχουν επιλέξει να συνεργαστούν µε τις ασφαλιστικές εταιρίες, αντί να αναπτύξουν τις εσωτερικές bancassurance. Στην Ιταλία, η ανάπτυξη του bancassurance έχει παρεµποδιστεί από αδυναµίες του τραπεζικού κλάδου. Ωστόσο, οι δυνατότητες για υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης µπορούν να επιτευχθούν και για bancassurers αλλά η περαιτέρω ενοποίηση της βιοµηχανίας είναι απαραίτητη για ιταλικές τράπεζες ώστε να ανταγωνιστούν µε τις µεγάλες οικονοµικές δυνάµεις των πωλήσεων που χαρακτηρίζουν τη βιοµηχανία. 18

30 Οι εξελίξεις στην Ολλανδία συνδέονται πολύ στενά µε την συγκεντρωτική δοµή του χρηµατοπιστωτικού κλάδου. Η συγκέντρωση του κλάδου στα χέρια λίγων ισχυρών παραγόντων οδήγησε σε γίγαντια τραπεοασφαλιστικά δίκτυα που εµπορεύονται τα προϊόντα τους µέσω πολλαπλών καναλιών διανοµής. Στην Ισπανία, όπως και στην Ιταλία, χαρακτηριζόταν από µια υπανάπτυκτη ασφαλιστική αγορά. Αυτό άφησε πολλά περιθώρια για τις τράπεζες να εκµεταλλευτούν τους µακροχρόνια δεσµούς τους µε τις ασφαλιστικές εταιρίες µε στόχο την πολλαπλή πώληση ασφαλιστικών προϊόντων. Οι ισπανικοί δεσµοί ασφάλισης-τραπεζικής είναι παλιοί αν και η αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων των σταυροειδών πωλήσεων bancassurance έχει χρησιµοποιηθεί πρόσφατα. Ένα από τα χαρακτηριστικά των τελευταίων ετών είναι η είσοδος ξένων εταιρειών, οι οποίες προώθησαν τις εν λόγω συνδέσεις. Στο Ηνωµένο Βασίλειο ένας σηµαντικός παράγοντας στην προώθηση τραπεζοασφαλιστικών ήταν το υψηλό κόστος που συνδέεται µε τα παραδοσιακά κανάλια διανοµής ασφάλισης. Ενώ υπάρχουν εξαιρετικά ανταγωνιστικές εταιρείες στο Ηνωµένο Βασίλειο, η µακροχρόνια εξάρτηση από ακριβά ανεξάρτητους ενδιάµεσους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς έδωσε στις τράπεζες τη δυνατότητα να αναπτύξει φθηνά εναλλακτικά δίκτυα διανοµής. Άλλοι παράγοντες συνέβαλαν στα διαφορετικά επίπεδα ολοκλήρωσης bancassurance σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ένας τέτοιος παράγοντας αφορά την ύπαρξη των φορολογικών συµφερόντων στα προϊόντα ασφάλισης ζωής, τα οποία οµοιάζουν πολύ µε τα παραδοσιακά αποταµιευτικά προϊόντα. Τα κύρια πλεονεκτήµατα των προϊόντων αυτών είναι η ευκολία µε την οποία οι τράπεζες είχαν τη δυνατότητα να εκπαιδεύσουν το προσωπικό πωλήσεων τους. Γαλλική bancassurance αναµφισβήτητα ενισχύθηκε από "Οµόλογα κεφαλαιοποίησης", ενιαίου ασφαλίστρου, µακροπρόθεσµες πολιτικές που επιτρέπουν στους κατόχους φορολογικές ελαφρύνσεις για το εισόδηµα που δηµιουργείται για µια περίοδο συσσώρευσης. Ισπανική bancassurance αρχικά ενισχύθηκε µε ενιαία πολιτική πριµοδότησης χωρίς 19

31 παρακράτηση φόρου. Στην Ιταλία, οι bancassurers έδρασαν µε βάση την επιτυχία τους σε παρόµοιες οικονοµίες και παρεµφερή προϊόντα. Η ανάπτυξη των προϊόντων κεφαλαιοποιήσεως στο Ηνωµένο Βασίλειο επίσης διευκολύνει την ανάπτυξη του bancassurance. Τα εν λόγω προϊόντα είχαν πιθανώς µεγαλύτερο αντίκτυπο στη Γαλλία και την Ισπανία.Η Γαλλία, µαζί µε την Ισπανία, έχει µια απο τις υψηλότερες συγκεντρώσεις τραπεζών που είναι ιδιοκτήτες ασφαλιστικών εταιρειών και τραπεζών που πωλούν ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ωστόσο, τα φορολογικά πλεονεκτήµατα που συνδέονται µε τα προϊόντα βαθµιαία διαβρώνονται και οι τράπεζες έχουν καθιερώσει ένα ευρύτερο φάσµα πιο σύνθετων ασφαλιστικών προϊόντων την πάροδο του χρόνου, προκειµένου να αυξήσουν τα µερίδια αγοράς τους. Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη του bancassurance είναι οι ρυθµιστικές αλλαγές. Στις Κάτω Χώρες, το bancassurance έγινε κυρίαρχο, το 1990, µετά τη χαλάρωση των περιορισµών ιδιοκτησίας µεταξύ του τραπεζικού και ασφαλιστικού τοµέα. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, η αρχή πόλωσης που προβλέπονται στο Financial Services Act οδήγησε τις τράπεζες και, τελικά, τη οικοδόµηση κοινωνιών να δέσει σε ένα µόνο ασφαλιστή, και έτσι έκανε τους δεσµούς ισότητας µεταξύ των δύο τοµέων πιο ελκυστική. Στην Ιταλία,η µεταρρύθµιση του 1991, που χαλάρωσε τους περιορισµούς ισότητας µεταξύ των δύο τοµέων προκάλεσε µια αναταραχή των δεσµών στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα. Ένας από τους λόγους για τους οποίους bancassurance άργησε να αναπτυχθεί αφορά τον αποµένοντα περιορισµό ότι οι επενδύσεις των τραπεζών σε ασφαλιστικές επιχειρήσεις, δεν µπορεί να υπερβαίνει το 20% του κεφαλαίου της τράπεζας, αυτό σε µια χώρα όπου οι τράπεζες είναι µικρές σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα. Η µεταρρύθµιση του µάρκετινγκ των ασφαλιστικών εταιρειών ζωής στην Ισπανία, έπαιξε επίσης σηµαντικό ρόλο στην ενίσχυση των πωλήσεων bancassurance. Στη Γαλλία, σιωπηρή ενθάρρυνση της κυβέρνησης των σχέσεων τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών είχε πιθανώς αντίκτυπο στην γενίκευση της στρατηγικής αυτής. Σαφώς, οι εθνικές διαφοροποιήσεις στις τραπεζοασφαλιστικές εργασίες απορρέουν από τα ποικίλα χαρακτηριστικά του τοµέα των χρηµατοπιστωτικών σε κάθε χώρα. 20

32 Ο βαθµός της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων χρηµατοπιστωτικών τοµέων έκανε τις πρωτοβουλίες bancassurance άλλοτε περισσότερο ή λιγότερο επιτυχείς. Οµοίως, ο σχεδιασµός των ασφαλιστικών προϊόντων ζωής κατέστησε περισσότερο ή λιγότερο εύκολο για τις τράπεζες να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους κατά την πώληση ασφαλιστικών προϊόντων.όπως επιπλέον, τα φορολογικά πλεονεκτήµατα που ορισµένα προϊόντα τα έκαναν πολύ ελκυστικά για τους καταναλωτές και, ως εκ τούτου ενθάρρυναν τις τράπεζες να εισέλθουν στην αγορά. Τέλος, οι εγχώριες ρυθµιστικές αλλαγές σε γενικές γραµµές µε χαλαρούς περιορισµούς στις σταυροειδείς συµµετοχές µεταξύ του τραπεζικού και ασφαλιστικού τοµέα και, εποµένως, ενήργησε ως µεσολαβητής για τη στρατηγική bancassurance. Η ανάπτυξη στο Bancassurance είναι αναµφίβολα συνδέδεµένη µε κανονιστικές µεταρρυθµίσεις σε µερικές χώρες, όπως στην Ολλανδία και την Ιταλία. Η Γαλλική ασφαλιστική αγορά εξουσιάζεται από τράπεζες.η ασφαλιστική αγορά και συγκεκριµένα η ασφαλιστική βιοµηχανία ζωής είναι τρίτη µεγαλύτερη στον κόσµο από την µέτρηση του όγκου του ασφαλίστρου. Στη Γαλλία, οι τράπεζες επέλεγαν κυρίως ξεκινώντας από το δικό τους κύκλο ασφαλιστικών εργασιών, ενώ σε πολλές άλλες χώρες, οι τράπεζες ήταν πρόθυµες να συνδεθούν µε τις ασφαλιστικές εταιρείες και να ξεκινήσουν εργασίες. Αυτό ισχύει για την Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο. Αντίθετα, στην Ολλανδία προέκυψε µια από τις µεγα-συγχωνεύσεις µεταξύ των δύο τοµέων.η γερµανική bancassurance έχει ακόµη περιορισµούς κυρίως σε εµπορική συµφωνία που εµποδίζει τους δεσµούς µε τα ίδια κεφάλαια. Στο παρελθόν, η οικονοµία της Γερµανίας και η συνταξιοδοτική αγορά δεν αναπτύχθηκε τόσο γρήγορα όσο πιθανόν να είχε γίνει στην περίπτωση που το κράτος δεν επενέβαινε στο θέµα των συντάξεων µε τις υψηλές του παροχές. Είναι ενδιαφέρον να σηµειωθεί ότι οι γαλλικές τράπεζες, οι οποίες κατά κύριο λόγο επέλεξαν να ξεκινήσουν τις δικές τους δραστηριότητες, πέτυχαν τη µεγαλύτερη δραστηριότητα στα µερίδια αγοράς bancassurance. 21

33 2.4 Συµπεράσµατα Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται οι εξελίξεις των τραπεζοασφαλειών στη Γαλλία, τη Γερµανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία. Αποδείχτηκε ότι διάφοροι παράγοντες επηρέασαν την επιτυχία των στρατηγικών bancassurance σε διάφορες χώρες. Ειδικότερα, οι διαρθρωτικές και κανονιστικές διατάξεις των προϊόντων είχαν σηµαντική επίδραση στην ανάπτυξη αυτής της στρατηγικής. Τα διαφορετικά επίπεδα της ανταγωνιστικότητας του ασφαλιστικού κλάδου διαδραµάτισε επίσης σηµαντικό ρόλο. Οι διαφορετικοί ρυθµοί ανάπτυξης της ασφάλισης σε ορισµένες χώρες έχουν προφανείς επιπτώσεις για τη συµµετοχή των τραπεζών στο bancassurance. Το χαµηλό επίπεδο κορεσµού στην Ισπανία και στην Ιταλία δείχνει ότι οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν σηµαντικά τα µερίδια αγοράς κατά τα προσεχή έτη, σε αντίθεση µε άλλες χώρες όπου το επίπεδο διείσδυσης της ασφάλισης είναι ήδη κορεσµένο, π.χ. το Ηνωµένο Βασίλειο. Παρά το γεγονός ότι οι επιµέρους χώρες της Ευρώπης διαµορφώνονται από την παραδοσιακή δοµή του εγχώριου χρηµατοπιστωτικού κλάδου τους, φαίνεται ότι το µοντέλο του bancassurance του οποίου πλέον η επιτυχία είναι όπου οι τράπεζες έχουν αρχίσει «επάνω» τους τις δικές του εργασίες bancassurance που υποδηλώνει ότι η στρατηγική αυτή διευκόλυνε την ταχύτερη ενοποίηση των δύο δραστηριοτήτων. 22

34 23

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 To Bancassurance στην Ελλάδα 3.1 ραστηριότητα στην Ελλάδα Η ελληνική τραπεζοασφαλιστική αγορά αναπτύσσεται µε πολύ γοργούς ρυθµούς. Το 1998 µόλις 3 τράπεζες προωθούσαν τραπεζοασφαλιστικά προγράµµατα. Αντιθέτως σήµερα όλες οι µεγάλες εµπορικές τράπεζες έχουν αναπτύξει τραπεζοασφαλιστικές εργασίες, η παραγωγή των οποίων αντιπροσωπεύει ολοένα και µεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής ασφαλιστικής αγοράς. Θα πρέπει να επισηµάνουµε πως οι τράπεζες δεν ακολουθούν όλες το ίδιο µοντέλο τραπεζοασφαλιστικών εργασιών. Παρόλο που ο όρος «Τραπεζοασφάλειες» έχει επικρατήσει ως συνώνυµο της διάθεσης ασφαλιστικών προγραµµάτων από τραπεζικά καταστήµατα, η επιτυχηµένη ανάπτυξη των τραπεζοασφαλειών στις περισσότερες χώρες της υτικής Ευρώπης φανερώνει πως οι τραπεζοασφάλειες δεν είναι απλώς άλλο ένα κανάλι διανοµής ασφαλιστικών προϊόντων. Αντιθέτως τα τραπεζοασφαλιστικά προγράµµατα ενσωµατώνονται πλήρως σε όλο το φάσµα του τραπεζικού χώρου µέσω της στρατηγικής συνεργασίας ενός τραπεζικού κι ενός ασφαλιστικού οργανισµού. Γενικά η Ελλάδα κατατάσσεται στις «υπόασφαλιζόµενες» χώρες καθώς ο βαθµός διείσδυσης, σε ασφάλιστρα ως ποσοστό του ΑΕΠ παραµένει χαµηλός (2,2%) σε σύγκριση µε τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (µέσος όρος περίπου το 9% ). Από το 1991 η ελληνική ασφαλιστική αγορά αυξάνεται κατά περίπου 14,5% κατά µέσο ετήριο ρυθµό. Το 1999 καταγράφηκε µεγάλη επίδραση της ανόδου του ΧΑ στα ασφάλιστρα του κλάδου Ζωής.Με κορύφωση το 2004 όπου καταγράφηκε ένα µεγάλο ποσοστό αύξησης της τάξεως του 20%. Για λόγους σύγκρισης µπορούµε να αναφέρουµε ότι οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 13%, οι χορηγήσεις κατά 15% και η λιανική τραπεζική κατά 46% ( καταναλωτική πίστη ). 24

36 3.2 Τράπεζες και συνεργασίες Θα αναφέρουµε κάποιες από τις µεγαλύτερες συνεργασίες στο χώρο των τραπεζοασφαλειών και παρακάτω θα εστιάσουµε στα προϊόντα και τα προνόµια που προσφέρουν αναλυτικά µε παραδείγµατα. Η Eµπορική Τράπεζα, επενδύοντας στην τεχνογνωσία και την εµπειρία του στρατηγικού της συµµάχου, του γαλλικού τραπεζικού οµίλου Crédit Agricole, αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί στο χώρο του Bancassurance. Αποτέλεσµα αυτής της απόφασης είναι η ίδρυση της ασφαλιστικής εταιρείας Emporiki Life, τον Οκτώβριο του Το αρχικό µετοχικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 10 εκ. ευρώ. Κύριοι µέτοχοι είναι η Eµπορική Τράπεζα µε ποσοστό 50% και η Predica µε 50% (η ασφαλιστική εταιρεία ζωής της Crédit Agricole). Σκοπός της δραστηριοποίησης της Emporiki Life είναι η ικανοποίηση των αποταµιευτικών, επενδυτικών και ασφαλιστικών αναγκών των πελατών της Eµπορικής Τράπεζας προσφέροντάς τους απλά και οικονοµικά προϊόντα, σύµφωνα µε τις ανάγκες και το οικονοµικό τους προφίλ. Τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα και υπηρεσίες: 1.Για Ιδιώτες Αποταµιευτικά προγράµµατα Επενδυτικά προγράµµατα Προγράµµατα προστασίας 2. Για Μικροµεσαίες Επιχειρήσεις και Ελεύθερους Επαγγελµατίες Προγράµµατα προστασίας Smile Business Ασφάλιση Ανοιχτού Επιχειρηµατικού ανείου Easy Business 25

37 Η Alpha Τράπεζα συνεργάζεται µε την ALPHALIFE η οποία είναι µια νέα αναπτυσσόµενη Εταιρία του Οµίλου της. Ιδρύθηκε τον Νοέµβριο του 2009, µε στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη των τραπεζοασφαλιστικών εργασιών του Οµίλου, η οποία δραστηριοποιείται αποκλειστικά στον χώρο των: Προϊόντων αποταµίευσης συνταξιοδότησης / παιδικό, Προϊόντων αξιοποίησης κεφαλαίου συνταξιοδότησης και Προϊόντων επένδυσης µε διασφάλιση κεφαλαίου.h Alpha Τράπεζα συνεργάζεται µε την AXA Ασφαλιστική Α.Ε. για την προώθηση µεγάλου φάσµατος τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων τα οποία αφορούν προστασία αποπληρωµής στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων, καθώς και προγράµµατα ασφαλίσεως κατοικίας. Μερικά από τα προγράµµατα είναι τα παρακάτω Alpha Ασφάλιση Ιδιωτών, Alpha Ασφάλιση ανειολήπτη, Alpha Ασφάλιση Κατοικίας και Alpha Ανέγερση Κατοικίας. Η Τράπεζα Πειραιώς και η Ασφαλιστική Εταιρεία Victoria, µέλος του γερµανικού ασφαλιστικού οµίλου ERGO, ένωσαν τις δυνάµεις τους, µε στόχο την ολοκληρωµένη προστασία και εξασφάλισή σας, µέσα από τα νέα προϊόντα γενικών ασφαλειών που σχεδιάστηκαν για ιδιώτες και επιχειρήσεις. Μια σειρά από σύγχρονα εξατοµικευµένα πακέτα ασφάλισης για την κατοικία, το αυτοκίνητο, το σκάφος, τη νοµική και οικονοµική προστασία από απρόοπτα γεγονότα, διατίθενται από το δίκτυο των καταστηµάτων της Τράπεζας Πειραιώς προσφέροντας : Ουσιαστικές καλύψεις και ανταγωνιστικό ασφάλιστρο Άµεση έκδοση συµβολαίου στο κατάστηµα & εξόφληση µέσω πάγιας εντολής τραπεζικού λογαριασµού ή πιστωτικής κάρτας. Αξιοπιστία & υψηλής ποιότητας εξυπηρέτηση, µε την τεχνογνωσία του Ασφαλιστικού Οµίλου ERGO. Τα προγράµµατα αφορούν ασφαλίσεις Κατοικίας, Αυτοκινήτου, Σκάφους Αναψυχής, Προσωπικό Ατύχηµα, Αστική Ευθύνη Ιδιώτη,Πρόγραµµα προστασίας Πληρωµών κλπ. 26

38 Η Εθνική Τράπεζα σε αποκλειστική συνεργασία µε την Εθνική Ασφαλιστική προσφέρει κάθε επενδυτική - αποταµιευτική ευελιξία ώστε να συγκεντρώνουν ιδιώτες και επιχειρήσεις ένα σηµαντικό κεφάλαιο που µπορούν να αξιοποιήσουν όπως επιθυµούν. Στο πρόγραµµα µπορούν να συµµετάσχουν, είτε µε µία εφάπαξ πληρωµή στην έναρξή του, είτε µε µηνιαίες καταβολές, είτε µε συνδυασµό των δύο αυτών επιλογών. Με το πρόγραµµα «ΠΡΟΣΘΕΤΩ» προσφέρεται, επιπλέον, η δυνατότητα να µετατρέψουν το κεφάλαιο που θα έχει σχηµατιστεί στη λήξη, σε ισόβιο µηνιαίο εισόδηµα και να εξασφαλίσουν µε σιγουριά τη συµπληρωµατική σύνταξη που εφ όρου ζωής θα ενισχύει το εισόδηµά τους. Επιπλέον των λύσεων που προσφέρει για σύνταξη, στα προϊόντα που διαπραγµατεύεται ο Όµιλος της Εθνικής είναι κάποια Νοσοκοµειακά Προγράµµατα Προστασίας της Υγείας και της Ζωής για νέους αλλά και για οικογένειες. Όπως επίσης προσφέρει και ένα πρόγραµµα που συνδυάζει επένδυση και ασφάλιση µε εγγυηµένες αποδόσεις. 3.3 ΠΡΟΪΟΝΤΑ Οι υπηρεσίες και τα προϊοντα που προσφέρονται απευθύνονται σε ανθρώπους που επιθυµούν να εξασφαλίσουν µεσο - µακροπρόθεσµα ένα πρόσθετο κεφάλαιο ή ένα συµπληρωµατικό εισόδηµα κατά την περίοδο της συνταξιοδοτήσεως.αν προσπαθήσουµε να τα οµαδοποιήσουµε έχουµε αρχικά τρεις κατηγορίες : ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΩΣΗΣ ΑΝΕΙΟΛΗΠΤΩΝ Αφορούν πελάτες οι οποίοι έχουν κάποιο δάνειο στην τράπεζα ( ενυπόθηκο, επαγγελµατικό, προσωπικό καταναλωτικό, κεφαλαίου κίνησης ). Στις περιπτώσεις αυτές ασφαλίζεται ο θάνατος του δανειολήπτη, η µόνιµη ολική - µερική ανικανότητα για εργασία του δανειολήπτη και διαρκεί όσο η αποπληρωµή του δανείου µε δικαιούχο την Τράπεζα. 27

39 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΩΣΗΣ ΑΚΑΛΥΠΤΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ κ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΤΑΘΕΤΩΝ Αφορούν πελάτες µε τρεχούµενους λογαριασµούς, καταθετικούς ή πελάτες πιστωτικών καρτών.οι τράπεζες ασφαλίζουν τον θάνατο του κατόχου της υπερανάληψης µε διάρκεια συνήθως το έτος έως και ισόβια.στην περίπτωση ασφάλισης καταθετών σκοπός είναι η προσέλκυση τους και ασφαλίζεται συνήθως ο θάνατος του καταθέτη και η µόνιµη ολική-µερική ανικανότητα του. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Αφορούν πελάτες οι οποίοι επιθυµούν να επενδύσουν και παράλληλα οφελούνται από τα φορολογικά προνόµια µιας ασφάλισης επιβίωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις µπορεί να ασφαλιστεί : επιβίωση, αποταµίευση, συνταξιοδότηση, σπουδές, µελλοντικά κεφάλαια κλπ. Τα προϊόντα αυτά συνδυάζουν µια ασφάλεια ζωής και ένα αποταµιευτικό πρόγραµµα.τα προϊόντα αυτά µπορούν να αγοραστούν από ιδιώτες είτε ως οµαδικά συµβόλαια συνήθως από εργοδότες για το προσωπικό τους. Πίνακας 4 Κατανοµή Συµβολαίων Ζωής Ευρώπη

40 Στην Ευρώπη το 2008 : Τα ατοµικά συµβόλαια κάλυψαν ένα ποσοστό γύρω στο 70% των συµβολαίων Περισσότερα από τα δύο τρίτα των ατοµικών συµβολαίων καλύφθηκαν από «παραδοσιακού» τύπου συµβόλαια, τα οποία προσφέρουν εγγυήσεις κεφαλαίου ή/ και επιστροφής ενώ το υπόλοιπο µεµονωµένο εισόδηµα ασφαλίστρου ζωής προήλθε από unit-linked προϊόντα, στα οποία ο ασφαλισµένος φέρει τον κίνδυνο. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Αφορούν όλους τους πελάτες που ενδιαφέρονται για εµπράγµατες ασφαλίσεις ή ασφαλίσεις αστικής ευθύνης. Σε αυτή την περίπτωση γίνονται ασφαλίσεις Πυρός, Αυτοκινήτων, Αστικής Ευθύνης και Οδικής Βοήθειας. Πίνακας 5. Εγγεγραµµένα Ασφάλιστρα ( Τρόπος ιάθεσης Bancassurance ) Πηγή : 29

41 Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούµε µε την πάροδο των ετών η παραγωγή προϊόντων bancassurance αυξάνει σε όλες σχεδόν κατηγορίες καλύψεων και γενικά στο σύνολο της παραγωγής. Από τα στοιχεία συνδεδεµένη παραγωγής Bancassurance, δηλαδή της παραγωγής που γίνεται µέσω των δικτύων των τραπεζών, βλέπουµε ότι τα συνολικά εγγεγραµµένα είναι µεγαλύτερα στα Στεγαστικά άνεια, στα οποία είναι και υποχρεωτική η ασφάλιση τους στις περισσότερες τράπεζες. Παρά την πρόσφατη επιτυχία που σηµειώνει το Bancassurance αναφορικά µε τον τοµέα των ασφαλειών ζωής, µέχρι τώρα το µοντέλο δε δείχνει ιδιαίτερη επιτυχία αναφορικά µε την πώληση γενικών ασφαλειών πέραν των άµεσα συνδεδεµέων προϊόντων που ασφαλίζονται υποχρεωτικά µε τις δανειοδοτήσεις. Αυτό µπορούµε να το αποδώσουµε στα χαρακτηριστικά του κλάδου γενικών ασφαλίσεων: Στις γενικές ασφαλίσεις έχουµε πιο έντονο ανταγωνισµό στη διανοµή των προϊόντων των γενικών ασφαλειών (agents, brokers,έµµισθο προσωπικό ) Λογω νοµοθετικών ρυθµίσεων σε ορισµένες χώρες οι πελάτες έχουν ήδη ασφαλιστεί εξαιτίας υποχρέωσης σε ορισµένες ασφαλίσεις κατά ζηµιών, συνεπώς απευθύνονται στην τράπεζα και έχουν ήδη καλυφθεί για αυτούς του κινδύνους ( αυτοκίνητο ) Και τέλος, υπάρχει µη ελκυστική τιµολόγηση λόγω της υποχρέωσης που φέρει ο ασφαλισµένος για ασφάλιση. 30

42 31

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο τρίτος πυλώνας συνταξιοδότησης µέσω του Bancassurance 4.1.Η αναγκαιότητα Ανάπτυξης Εναλλακτικών Πυλώνων Κοινωνικής Ασφάλισης Η λειτουργία των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης κάτω από την εγγύηση των κρατικών προϋπολογισµών για πολλές δεκαετίες δεν απαιτούσε από τους συµµετέχοντες στο σύστηµα κάποια εξειδικευµένη γνώση και πιο ενεργή συµµετοχή στα ασφαλιστικά δρώµενα. Ειδικά στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και κυρίως στις Μεσογειακές χώρες Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία, η κοινωνική πολιτική που ακολουθήθηκε οδήγησε τα δηµόσια ασφαλιστικά ταµεία στο να καλύπτουν πάνω από το 90% των συντάξεων. Εξαίρεση αποτέλεσαν η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία αλλά και αργότερα η Σουηδία όπου παρατηρήθηκε ανάπτυξη εναλλακτικών πυλώνων ασφάλισης. Ακόµα και σε αυτές τις οικονοµίες όµως, σύµφωνα µε πλήθος πρόσφατων µελετών αποδεικνύεται ότι ένα αρκετά µεγάλο ποσοστό του πληθυσµού δεν έχει προβλέψει τις ανάγκες που δηµιουργούνται µετά την συνταξιοδότηση τους. Οι δυσοίωνες προβλέψεις για τις επερχόµενες δηµογραφικές αλλαγές,αλλά και η αµφιβολία σχετικά µε τους ρυθµούς ανάπτυξης τόσο της Ελληνικής όσο και της παγκόσµιας οικονοµίας, κλονίζουν το αίσθηµα εµπιστοσύνης σχετικά µε τη βιωσιµότητα της δοµής του ασφαλιστικού συστήµατος όπου κυριαρχεί η συµµετοχή του κράτους. Τα δηµόσια συστήµατα ασφάλισης ανταποδοτικού χαρακτήρα που αναπτύχθηκαν κυρίως τη δεκαετία του 1960 είχαν ως βάση ανάπτυξης τις συνθήκες χαµηλών επιτοκίων, υψηλών ρυθµών ανάπτυξης των µισθών και υψηλούς δείκτες γεννητικότητας. Τα δεδοµένα όµως αυτά αντιστράφηκαν άρδην, κυρίως στην τελευταία δεκαετία του περασµένου αιώνα, καθιστώντας ιδιαίτερα προβληµατική τη βιωσιµότητα των συστηµάτων αυτών. Η υπογεννητικότητα που παρατηρήθηκε και συνεχίζει να παρατηρείται πιο έντονα πλέον στις περισσότερες ανεπτυγµένες οικονοµίες σε συνδυασµό µε τη µείωση της µέσης ηλικίας συνταξιοδότησης και της αύξησης του µέσου όρου ζωής που παρατηρήθηκε 32

44 τα τελευταία 40 χρόνια θα οδηγήσουν αναπόφευκτα τα δηµόσια συστήµατα ασφάλισης σε αδιέξοδο. Χαρακτηριστικά ότι, ο µέσος αριθµός των παιδιών ανά οικογένεια έχει µειωθεί σηµαντικά και βρίσκεται λίγο πάνω από το ένα, η µέση διάρκεια ζωής αυξήθηκε κατά 8 χρόνια ενώ αντίστοιχα η µέση ηλικία συνταξιοδότησης µειώθηκε κατά 5 χρόνια. Ο δείκτης εξάρτησης ( το ποσοστό των ατόµων µε ηλικία άνω από 60 σε σχέση µε αυτούς µε ηλικία από 15 έως 65 ) σε όλες τις ανεπτυγµένες οικονοµίες αναµένεται να διπλασιαστεί µέχρι το Στην οικονοµία των Η.Π.Α., η οποία βρίσκεται θεωρητικά σε καλύτερη συγκριτικά θέση σε σχέση µε τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προβλέπεται ότι ο δείκτης θα διαµορφωθεί σε ποσοστό άνω του 40% από 26%. Στον αντίποδα, ο µέσος δείκτης για την Ευρωπαϊκή Ένωση αναµένεται να διαµορφωθεί σε επίπεδα σηµαντικά πάνω από 50 %, µε τις Μεσογειακές χώρες να προσεγγίζουν το 70%, ενώ σε ανάλογη τροχια κινείται και η Ιαπωνική οικονοµία. Το γεγονός αυτό θα επιβαρύνει σηµαντικά τους κρατικούς προϋπολογισµούς, και σύµφωνα µε εκτιµήσεις της Ευρωπαϊκης Επιτροπής, οι κρατικές δαπάνες για την ασφάλισης ως ποσοστό του Α.Ε.Π. προβλέπεται να αυξηθούν σηµαντικά- µε το µέσο όρο να κυµαίνεται σε ποσοστό άνω του 13% µέχρι το 2040, µε τις Μεσογειακές χώρες και ιδιαίτερα την Ελλάδα να βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσµενή θέση όπου τα αντίστοιχα ποσοστά αναµένεται να ξεπεράσουν το 25%. Σε σηµαντικά πλεονεκτικότερη θέση βρίσκονται οι χώρες που έχουν από καιρό ακολουθήσει το µοντέλο της ανάπτυξης των εναλλακτικών πυλώνων ασφάλισης και ιδιαίτερα του δεύτερου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης. Οι Η.Π.Α.,Μεγάλη Βρετανία,Σουηδία και Αυστραλία είναι παραδείγµατα αυτής της πολιτικής, ενώ πρόσφατες είναι και ανάλογες µεταρρυθµίσεις στον Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία, την Ιαπωνία αλλά και τη Ρωσία µε τη δηµιουργία ειδικών κεφαλαίων υπό διαχείριση των οποίων οι αποδόσεις θα συµβάλλουν στη διαµόρφωση ενός καλύτερου επιπέδου συνταξιοδοτικών παροχών. Στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πέρα από τη Σουηδία, έχουµε την Ολλανδία να έχει αναπτύξει το δεύτερο πυλώνα ασφάλισης µέχρι το 2004, και τη 33