ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΩΞΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Ανδρονίκης Γ. Πογαρίδου (ΑΜ 600) ΤΙΤΛΟΣ: ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΩΞΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ Επιβλέπουσα: κα Ουρανία Χατζηνικολάου-Αγγελίδου Καθηγήτρια Α.Π.Θ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ Αντικατάσταση της διαδικασίας συνδιαλλαγής από την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Συνοπτική περιγραφή της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΩΞΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ Η αναστολή των ατομικών διώξεων στον Πτωχευτικό Κώδικα Η λήψη προληπτικών μέτρων στα πλαίσια της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης Η αναστολή των ατομικών διώξεων ως όρος της συμφωνίας εξυγίανσης Σύγκριση με την αναστολή ατομικών διώξεων στα πλαίσια της διαδικασίας συνδιαλλαγής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΩΞΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ Η έκδοση και επίδοση διαταγής πληρωμής στα πλαίσια αναστολής ατομικών διώξεων Η εγγραφή προσημείωσης υποθήκης ενόψει αναστολής ατομικών διώξεων στη διαδικασία εξυγίανσης Επέκταση της αναστολής των ατομικών διώξεων στους εγγυητές και συνοφειλέτες εις ολόκληρον ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΡΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εξυγίανση μπορεί να οριστεί ως το σύνολο όλων εκείνων των οργανωτικών και οικονομικών μέσων που λαμβάνονται από τα αρμόδια όργανα με σκοπό την καταπολέμηση και υπέρβαση μιας δυσμενούς οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης 1. Η εξυγιαντική διαδικασία μπορεί να στηριχθεί σε δύο άξονες, καθένας από τους οποίους αποτελεί διακριτή επιλογή. Ο ένας άξονας είναι η διάσωση της επιχείρησης κι ο άλλος η διάσωση του φορέα της. Αναλόγως του άξονα γύρω από τον οποίο θα δομηθεί η διαδικασία της εξυγίανσης, θα ληφθούν και τα κατάλληλα εξυγιαντικά μέτρα, ώστε στη μεν πρώτη περίπτωση να διασωθεί η επιχείρηση ως σύνολο, αποχωρισμένη από το φορέα της και με μεγαλύτερη πιθανότητα να μεταβιβαστεί με όλα της τα στοιχεία σε άλλο φορέα, στη δεύτερη περίπτωση δε η διάσωση του φορέα αποσκοπεί στην αποκατάσταση της λειτουργίας της επιχείρησής του και στην μέσω αυτής ανάκτηση της φερεγγυότητάς του. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγο για «αυθεντική» εξυγίανση 2. Πρακτικά, η εξυγίανση αποτελεί ένα μέσο αποκατάστασης της φερεγγυότητας ενός κλονισμένου οικονομικά επιχειρηματία ή μιας επιχείρησης με αδυναμία να αντισταθμίσει τις ζημίες της με τα έσοδα από την παραγωγική της δραστηριότητα, με απώτερο σκοπό την πρόληψη της πτώχευσης. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, είναι δυνατόν ο οφειλέτης να αναζητήσει εξωδικαστικούς τρόπους βελτίωσης της οικονομικής του θέσης, όπως επί παραδείγματι με τη σύναψη εξωπτωχευτικών συμφωνιών 3 με τους πιστωτές του, με αντικείμενο τη με διάφορους τρόπους ρύθμιση των οφειλών του επί τω τέλει της επίτευξης συμβιβασμού. Εκεί όπου αποτυγχάνουν οι ελεύθερες συμφωνίες ρύθμισης των χρεών του οφειλέτη, έρχονται να τον συνδράμουν οι διατάξεις του Πτωχευτικού Κώδικα. Το προϊσχύον πτωχευτικό δίκαιο των άρθρων ΕμπΝ αντιμετώπιζε την πτώχευση ως μια οργανωτική συλλογική διαδικασία αποκατάστασης φερεγγυότητας, με κύριο άξονα την ικανοποίηση των πιστωτών του αφερέγγυου οφειλέτη. Ήταν δηλαδή προσανατολισμένο στην ικανοποίηση των πιστωτών και όχι 1 Βλ. Σ. Φράστανλη, Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Βασικές αρχές και έναρξη της διαδικασίας, ΧρΙΔ ΙΒ/2012, σελ. 407, 408 με περαιτέρω παραπομπές. 2 Βλ. Σ. Φράστανλη, ό.π., σελ Βλ. Ε. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2010, σελ

4 στην εξυπηρέτηση ενός ευρύτερου φάσματος στόχων εντός του οποίου, παράλληλα με την ικανοποίηση των πιστωτών, θα ενέπιπτε και η διάσωση της επιχείρησης. Υπ αυτήν την τελολογία, εντάχθηκαν στο πτωχευτικό μας δίκαιο προπτωχευτικές ή προληπτικές της πτώχευσης διαδικασίες, με πρότυπο τον πτωχευτικό συμβιβασμό, ο οποίος ήταν η επικυρωμένη από το δικαστήριο σύμβαση μεταξύ του πτωχού και της νόμιμης πλειοψηφίας των πιστωτών με αντικείμενο τον τρόπο της ικανοποίησής τους. Ο πτωχευτικός συμβιβασμός ρυθμιζόταν από τα άρθρα ΕμπΝ και ήταν ένας από τους τρόπους περάτωσης της πτώχευσης, σε περίπτωση δε που αποτύχαινε, οι πιστωτές εισέρχονταν σε κατάσταση ένωσης, που συνεπαγόταν κατά κανόνα την αναγκαστική εκκαθάριση και διανομή της πτωχευτικής περιουσίας στους πιστωτές, με βάση την αρχή της σύμμετρης ικανοποίησης αυτών 4. Ο θεσμός αυτός απείχε αρκετά από την τελολογία της ανάγκης διάσωσης της επιχείρησης και στην πράξη αποδείχθηκε δυσχερώς επιτεύξιμος. Δεν έλειψαν εναλλακτικές συλλογικές διαδικασίες, βασιζόμενες στην μέσω αναγκαστικής μεταβίβασης σε άλλο φορέα διάσωση της επιχείρησης, κατ αναλογία με την πτώχευση, με την ουσιώδη διαφορά όμως ότι πέρα από την ικανοποίηση των πιστωτών οι διαδικασίες αυτές επικεντρώνονταν και στον ευρύτερο στόχο της διατήρησης λειτουργίας της επιχείρησης και στη διάσωσή της ως συνόλου, ανεξάρτητα από το φορέα της 5. Πρόκειται για το θεσμό της ειδικής εκκαθάρισης, όπως αυτός εισήχθη στο ελληνικό δίκαιο αρχικά με τ άρθρα 17επ. του ν.δ. 3562/1956 και στη συνέχεια, με διαφοροποιήσεις πάντοτε, με το άρθρο 9 του ν. 1386/1983 ή με τα άρθρα 46 και 46α του ν. 1892/1990. Στο καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης του άρθρου 46 ειδικότερα, εισάγονταν οι επιχειρήσεις με αποδοχή της αίτησής τους από το εφετείο, η υποβολή της οποίας επέφερε (κατόπιν νεότερης τροποποίησης) απαγόρευση μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης, λήψης ασφαλιστικών μέτρων και κήρυξης πτώχευσης. Με το άρθρο 14 ν. 2000/1991, πέραν της τροποποίησης του άρθρου 46 προστέθηκε και μια νέα μορφή ειδικής εκκαθάρισης, αυτή του άρθρου 46α του ν. 1892/1990, που εισήγαγε ένα διαφορετικό σύστημα εκποίησης του ενεργητικού των επιχειρήσεων ως συνόλου, με δημόσιο πλειοδοτικό διαγωνισμό. 4 Βλ. Δ. Αυγητίδη, Ο Πτωχευτικός Κώδικας του 2007, Η αλλαγή κατεύθυνσης του ελληνικού δικαίου αφερεγγυότητας, ΕΕμπΔ 2007, σελ. 542, Βλ. Π. Μάζη, Η ειδική εκκαθάριση των προβληματικών επιχειρήσεων 2, 2005, σελ

5 Στα βήματα του πτωχευτικού συμβιβασμού, από την άλλη, ακολούθησαν άλλα μορφώματα προληπτικού συμβιβασμού, με βασική επιδίωξη τη μέσω σύναψης συμφωνίας με τους πιστωτές διάσωση της επιχείρησης, χωρίς κατ ανάγκην να ακολουθεί διάλυση της επιχείρησης. Τέτοια διαδικασία ήταν η εισαχθείσα με το άρθρο 44 ν. 1892/1990 δυνατότητα συμφωνίας της επιχείρησης με την πλειοψηφία των πιστωτών της με αντικείμενο τη ρύθμιση ή περιορισμό των χρεών της, στα πλαίσια ενός αναγκαστικού συμβιβασμού που δέσμευε όλους τους πιστωτές, ακόμη και τους μη συμβληθέντες, αρκεί η συμφωνία να είχε υπογραφεί από πιστωτές που αντιπροσώπευαν το 60% του συνόλου των απαιτήσεων, στο οποίο συμμετείχαν το 40% των εμπραγμάτως ασφαλισμένων (ποσοστά που επιβιώνουν στο σημερινό άρθρο 121 ΠτΚ που αφορά το ενδοπτωχευτικό - σχέδιο αναδιοργάνωσης, αλλά και στο άρθρο 106 α παρ. 1 του ΠτΚ που αφορά την σύναψη της συμφωνίας εξυγίανσης στα πλαίσια της νέας προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης) 6 και να είχε ακολουθήσει επικύρωσή της από το εφετείο. Με τον ν. 1947/1991 τροποποιήθηκε το άρθρο 45 του ν. 1892/1990 και εισήχθη ο θεσμός της επιτροπείας, σύμφωνα με τον οποίο η συμφωνία του άρθρου 44 καταρτιζόταν και επικυρωνόταν είτε άμεσα είτε μετά από τη θέση της επιχείρησης υπό επίτροπο, που διοριζόταν από το εφετείο. Το σύστημα των άρθρων 44 και 45 του ν. 1892/1990 επικρίθηκε λόγω μειωμένης συλλογικότητας, καθότι δεν ήταν εξασφαλισμένη η συμμετοχή των πιστωτών, ενώ δεν γινόταν και επαρκής έλεγχος καταχρηστικότητας των συμφωνιών 7 που μπορεί να περιόριζαν υπέρμετρα τις απαιτήσεις, ενώ η δεσμευτικότητα της συμφωνίας για όλους τους πιστωτές σαφώς απαξίωνε τη διαδικασία που ήταν ως επί το πλείστον αδιαφανής 8. Οι ρυθμίσεις των άρθρων ν είχαν αντικαταστήσει τον καταργηθέντα λόγω ατελειών νόμο 1386/1983 για την εξυγίανση των λεγόμενων προβληματικών επιχειρήσεων και είχαν ως στόχο την εισαγωγή μιας συλλογικής διαδικασίας που θα χρησίμευε ως μέθοδος εξυγίανσης. Υποστηρίχθηκε, ωστόσο, ότι στο καθεστώς των ρυθμίσεων αυτών μπορούσαν να υπαχθούν μόνο επιχειρήσεις σε 6 Βλ. Ε. Περάκη, ό.π., σελ Βλ Λ. Κοτσίρη, Η διαδικασία συνδιαλλαγής κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα, Εισαγωγικά στην προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης 2, 2011, σελ Για τους προβληματισμούς που προκάλεσε η απαγόρευση άσκησης ένδικων μέσων κατά της επικυρωτικής της συμφωνίας απόφασης του εφετείου βλ. Λ. Στεφανίδη, Η εξυγίανση των επιχειρήσεων (Ν. 1892/1990) και η προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων των συμβληθέντων και μη συμβληθέντων πιστωτών, ΕλλΔνη 41/2000, σελ

6 βαθιά οικονομική κρίση 9. Η κατάργηση των άρθρων 44 και 45 ν. 1892/1990 με την εισαγωγή του Πτωχευτικού Κώδικα (ν. 3588/2007) έδειξε τη βούληση του νομοθέτη να εισάγει ένα νέο θεσμό με άξονα την εξυγίανση των επιχειρήσεων, προς την οποία είχε ήδη αρχίσει σταδιακά να προσανατολίζεται το πτωχευτικό μας δίκαιο. Έτσι εισήχθη η περίφημη διαδικασία συνδιαλλαγής (άρθρα 99 επ. ν. 3588/2007, όπως ίσχυαν πριν τον ν. 4013/2011). Η πρόθεση του νομοθέτη αφενός για την πρόληψη της πτώχευσης μέσω του νέου θεσμού της διαδικασίας της συνδιαλλαγής και αφετέρου για εξυγιαντική αναδιάρθρωση της επιχείρησης μέσω του σχεδίου αναδιοργάνωσης, ως κατασταλτικού για την ρευστοποίηση θεσμού, είναι να τεθούν στη διάθεση του οφειλέτη νομικοί μηχανισμοί αποτρεπτικοί της αναπόδραστα καταστροφικής ρευστοποίησης, με σύμπραξη των πιστωτών και με εγγυήσεις της δικαστικής αρχής. Άμεσος σκοπός των εξυγιαντικών διαδικασιών είναι η ικανοποίηση των πιστωτών μέσω της διάσωσης της επιχείρησης, με απώτερους σκοπούς όχι μικρότερης σημασίας τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, την προαγωγή του τοπικού κοινωνικοοικονομικού χώρου όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση και ευρύτερα της εθνικής οικονομίας 10. Με τις διατάξεις των άρθρων 99 έως 106 του Πτωχευτικού Κώδικα ειδικότερα ρυθμίστηκε η διαδικασία συνδιαλλαγής, η οποία χαρακτηρίζεται ως το προβλεπόμενο στον νόμο σύνολο δικαστικών και εξώδικων ενεργειών με δικαστική εποπτεία, που αποβλέπει στην κατάρτιση και δικαστική επικύρωση μιας περί ρυθμίσεως οφειλών συμφωνίας, ενός έχοντος πτωχευτική ικανότητα και ευρισκόμενου σε κατάσταση παρούσας ή προβλέψιμης οικονομικής αδυναμίας προσώπου, με τους διαθέτοντες την πλειοψηφία των απαιτήσεων πιστωτές του, ώστε να αποφευχθεί η κήρυξη της πτώχευσης και να διασωθεί η επιχείρηση του. Το διαθέτον, λοιπόν, πτωχευτική ικανότητα φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ευρισκόμενο ενώπιον καταστάσεως «επαπειλούμενης παύσης πληρωμών», δικαιούται, αντί να ζητήσει την κήρυξη του σε πτώχευση (άρθρο 3 2 του Πτωχευτικού Κώδικα), να κάνει χρήση της νέας δυνατότητας, που του παρέχει ο νόμος, της υποβολής δηλαδή, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 99 και 100 του ως άνω νόμου (Πτωχευτικού 9 Βλ. Π. Μάζη, Προϋποθέσεις υπαγωγής επιχείρησης στις ρυθμίσεις των άρθρων 44 και 45 ν. 1892/1990-Μη δυνατότητα υπαγωγής στις ρυθμίσεις αυτές μιας φερέγγυας επιχείρησης - Έννομες συνέπειες από τη μη επίτευξη στον οριζόμενο από το νόμο χρόνο συμφωνίας ρύθμισης ή περιορισμού των χρεών επιχείρησης στην οποία διορίστηκε επίτροπος σύμφωνα με το άρθρο 45 Ν. 1892/1990, ΕΕμπΔ 2007, σελ Βλ. Λ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2008, σελ

7 Κώδικα), αίτησης για το άνοιγμα διαδικασίας συνδιαλλαγής, χωρίς να απαιτείται να συντρέχουν οπωσδήποτε οι προϋποθέσεις μιας επαπειλούμενης παύσης πληρωμών, αλλά αρκεί η επίκληση και διαπίστωση μιας οποιασδήποτε, ακόμα και προσωρινής και μερικής, οικονομικής αδυναμίας 11. Η διαδικασία της συνδιαλλαγής δοκιμάστηκε στην πράξη για τέσσερα μόλις χρόνια, διάστημα όχι επαρκές για να καταδειχθεί η δυνατότητα της να επιφέρει επιτυχώς τη διάσωση των υπαχθέντων επιχειρήσεων 12, ιδίως λόγω του μεγάλου αριθμού εκκρεμών έως σήμερα διαδικασιών, αλλά αρκετό για να επισύρει σφοδρή και αναπόφευκτη κριτική. Η αιτιολογική έκθεση του ν. 4013/2011, ο οποίος από αντικατέστησε τη διαδικασία συνδιαλλαγής με το νέο θεσμό της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης, αναφέρεται ρητά στη διάσωση της επιχείρησης ως βασικό στόχο των προληπτικών της πτώχευσης διαδικασιών, οι οποίες φιλοδοξούν να αποβάλλουν το στίγμα της πτώχευσης, ενώ αναφέρει και ορισμένους από τους λόγους που επικρίθηκε η διαδικασία συνδιαλλαγής. Ειδικότερα, τονίζεται ότι η διαδικασία αυτή ενέχει από τη φύση της ένα βασικό μειονέκτημα η συµφωνία που είναι το αποτέλεσµα της διαδικασίας δεν δεσμεύει τους µη συναινούντες πιστωτές. Έτσι όµως δημιουργείται αυτό που στην οικονοµική επιστήµη αποκαλείται πρόβληµα της συλλογικής δράσης (collective action problem): ακόµη και αν όλοι οι πιστωτές αναγνωρίζουν ότι µια ρύθμιση των απαιτήσεών τους που θα διασώσει τον οφειλέτη θα είναι προς το συλλογικό συμφέρον, κάθε ένας χωριστά μπορεί να ελπίζει ότι οι λοιποί πιστωτές θα υποστούν το κόστος της ρύθµισης και θα εξυγιάνουν την επιχείρηση του οφειλέτη, χωρίς ο πιστωτής αυτός να υποστεί τις θυσίες της ρύθµισης. Με το νέο έκτο κεφάλαιο του Πτωχευτικού Κώδικα εισήχθη λοιπόν η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης, για την οποία γίνεται λόγος στη συνέχεια. Ιδίως στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσης διπλωματικής εργασίας εκτίθενται γενικές πληροφορίες για τη νέα αυτή διαδικασία εξυγίανσης, ενώ διαγράφεται συνοπτικά και η εξέλιξη της όλης διαδικασίας με βάση τις νέες διατάξεις των άρθρων 99 επ. ΠτΚ, 11 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο 3, 2007, 95, 97-99, σ Αν και μια σύντομη έστω επισκόπηση του μητρώου συνδιαλλαγών που τηρείται στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης Τμήμα Πτωχεύσεων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ελάχιστες επιχειρήσεις κατέληξαν σε επικύρωση συμφωνίας συνδιαλλαγής και από τις συμφωνίες αυτές ακόμη λιγότερες εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχύ, με αβέβαια για την επιτυχία τους αποτελέσματα. 6

8 όπως αυτές τροποποιήθηκαν δυνάμει του νεότερου ν. 4072/2012 (ΦΕΚ Α 86/ ). Αντικείμενο, ωστόσο, της παρούσης διπλωματικής εργασίας αποτελεί ένας ειδικότερος θεσμός που συντρέχει όχι μόνο στα πλαίσια της εκάστοτε εξυγιαντικής διαδικασίας, αλλά και εντός της ίδιας της πτώχευσης και επικουρεί τον επιδιωκόμενο στόχο, είτε είναι αυτός ο στόχος η προστασία της περιουσίας του οφειλέτη ώστε να ευοδωθεί η διάσωση της επιχείρησής του, είτε η διατήρηση της υπέγγυας περιουσίας για τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών αντίστοιχα. Πρόκειται για την περιβόητη αναστολή των ατομικών διώξεων κατά του οφειλέτη, η οποία εξετάζεται ιδίως στα πλαίσια της νεότερης προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης. Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι διαφορετική είναι η σκοπιμότητα της αναστολής των διώξεων των πιστωτών σε ένα εξυγιαντικό δίκαιο από την αναστολή των διώξεων στο πτωχευτικό δίκαιο. Η διαφορά αυτή είναι κατ ουσία αυτονόητη. Στο πτωχευτικό δίκαιο η αναστολή είναι άμεσο αποτέλεσμα της συλλογικής οργάνωσης και δράσης των εγχειρόγραφων πιστωτών και αποσκοπεί στη σύμμετρη ικανοποίησή τους 13. Στο δίκαιο της εξυγίανσης, αντίθετα, η αναστολή υπηρετεί κατά κύριο λόγο την επιχείρηση και δευτερευόντως τους δανειστές, με απώτερο στόχο τη συνέχιση και διάσωση της επιχείρησης. Λόγω της γενικότητας εφαρμογής του θεσμού τόσο εκτός όσο και εντός πτώχευσης, κρίνεται επιβεβλημένο να γίνει σε ιδιαίτερο κεφάλαιο αναφορά στο θεσμό αυτό σε στάδιο που ο οφειλέτης βρίσκεται ήδη σε πτώχευση, καθότι η αναστολή των διώξεων εντός της πτώχευσης αποτελεί, καλώς ή κακώς, το βασικό γνώμονα και για την αναστολή στα πλαίσια των εξυγιαντικών προπτωχευτικών διαδικασιών (στα πλαίσια ειδικότερα του προσδιορισμού του εύρους προληπτικών μέτρων βάσει αναλογικώς εφαρμοζόμενου άρθρου 10 ΠτΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 25 ΠτΚ), παρόλο που η τελευταία μπορεί να είναι ευρύτερη ή στενότερη της πρώτης. Η αναφορά αυτή αποτελεί την εισαγωγή του δεύτερου κεφαλαίου, το οποίο μας οδηγεί πλέον στο κυρίως θέμα της αναστολής των ατομικών διώξεων εντός της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης. Ιδίως εκτίθεται η δυνατότητα και το περιεχόμενο της αναστολής ατομικών διώξεων που διατάσσεται ως προληπτικό μέτρο 13 Βλ. Ε. Περάκη, Εισαγωγή στο Δίκαιο της Εξυγίανσης των Επιχειρήσεων (Προβληματικές Επιχειρήσεις και Ν. 1386/1983), 1987, σελ

9 στο στάδιο από την κατάθεση της αίτησης ανοίγματος διαδικασίας εξυγίανσης ή άμεσης επικύρωσης συμφωνίας εξυγίανσης και μέχρι τη συζήτηση αυτής ή το συνηθέστερο μέχρι την έκδοση αποφάσεως, αλλά και στο στάδιο από το άνοιγμα της διαδικασίας μέχρι την έκδοση επικυρωτικής της συμφωνίας εξυγίανσης απόφασης. Στη συνέχεια, εξετάζεται η αναστολή των ατομικών διώξεων ως όρος της συμφωνίας εξυγίανσης και δυνητικό αποτέλεσμα επικύρωσης αυτής. Δεν παραλείπεται να γίνει σύγκριση με την αναστολή των ατομικών διώξεων όπως ίσχυε υπό το προγενέστερο δίκαιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής, με την υπενθύμιση, βέβαια, ότι οι διατάξεις της ακόμη εφαρμόζονται για εκκρεμείς κατά τη δημοσίευση του ν. 4013/2011 διαδικασίες συνδιαλλαγής, των οποίων οι οφειλέτες δεν επιθυμούν να τις μετατρέψουν σε διαδικασία εξυγίανσης. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσονται τρία ειδικότερα ζητήματα που απασχόλησαν και εξακολουθούν να απασχολούν τη νομολογία μέχρι σήμερα, εκ των οποίων τα δύο πρώτα αφορούν στο αντικειμενικό εύρος της αναστολής των ατομικών διώξεων, ενώ το τρίτο στο υποκειμενικό εύρος της αναστολής. Έτσι, στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται, πρώτον, το πρόβλημα της δυνατότητας έκδοσης διαταγής πληρωμής ενόσω ισχύει αναστολή ατομικών διώξεων με τη μορφή ιδίως της αναστολής μέτρων εκτέλεσης, ενώ διακριτά αντιμετωπίζεται το θέμα της επίδοσης αυτής που αποτελεί και την πρώτη πράξη εκτέλεσης. Δεύτερον, εκτίθεται η διακύμανση της θεωρίας και νομολογίας ως προς τη δυνατότητα εγγραφής προσημείωσης υποθήκης κατά τη διάρκεια της αναστολής. Τέλος, παρουσιάζεται το ακανθώδες, αν και ως επί το πλείστον ήδη επιλυθέν ζήτημα της επέκτασης της αναστολής των ατομικών διώξεων κατά του οφειλέτη στους υπέρ αυτού εγγυητές και συνοφειλέτες του εις ολόκληρον. 8

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 1.1 Αντικατάσταση της διαδικασίας συνδιαλλαγής από την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Δυνάμει του άρθρου 12 του ν. 4013/2011 αντικαταστάθηκε από τον Σεπτέμβριο του 2011, τέσσερα μόλις χρόνια μετά τη θέση της σε ισχύ, η διαδικασία συνδιαλλαγής των άρθρων 99 επ. ΠτΚ, με αποτέλεσμα σήμερα η λεγόμενη «διαδικασία του άρθρου 99» να ονομάζεται προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης. Είναι γεγονός ότι η διαδικασία συνδιαλλαγής προκάλεσε ποικίλους προβληματισμούς και απασχόλησε εκτενώς τη νομολογία, ενώ συνεχίζει να την απασχολεί μέχρι και σήμερα, καθώς σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις του ν. 4013/2011, συμφωνίες συνδιαλλαγής που έχουν ήδη συναφθεί σύμφωνα με τις διατάξεις που αντικαθίστανται με τον παρόντα νόμο δεν θίγονται και διέπονται από τις διατάξεις του έκτου κεφαλαίου του Πτωχευτικού Κώδικα, όπως ίσχυε πριν από τον παρόντα νόμο, εκτός αν παρά τη συμφωνία συνδιαλλαγής συντρέχουν ως προς τον οφειλέτη οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 99, όπως ισχύει μετά από τη θέση σε ισχύ του παρόντος νόμου και ο οφειλέτης ζητήσει την υπαγωγή του σε διαδικασία εξυγίανσης. Η κριτική που ασκήθηκε στη διαδικασία συνδιαλλαγής επικεντρώθηκε αφενός στην έλλειψη δεσμευτικού αποτελέσματος που διέκρινε το θεσμό και αφετέρου στην σωρεία καταχρηστικώς υποβαλλόμενων αιτήσεων από οφειλέτες που κατέφευγαν στη διαδικασία προκειμένου να πετύχουν τη συνεπαγόμενη αναστολή των ατομικών διώξεων σε βάρος τους, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο (παρελκυστικά) την πτώχευση. Το πρόβλημα της μη δεσμευτικότητας της συμφωνίας συνδιαλλαγής, η οποία είχε σαφέστατα συναινετικό κι επομένως συμβατικό χαρακτήρα, τέθηκε από μερικούς στη βάση ότι με αυτόν τον τρόπο μειώνονταν τα κίνητρα συμμετοχής στη διαδικασία, αφού ο κάθε πιστωτής θα ανέμενε τη διάσωση του οφειλέτη από τις θυσίες των υπολοίπων 14. Στην αιτιολογική έκθεση του ν. 4013/2011, μάλιστα, αναφέρεται επί λέξει ότι «η διαδικασία αυτή (διαδικασία συνδιαλλαγής) ενέχει από τη φύση της ένα βασικό µειονέκτηµα η συµφωνία που είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας δεν δεσμεύει τους µη συναινούντες πιστωτές. Έτσι όµως δηµιουργείται 14 Βλ. Ν. Ρόκα, Μεταρρυθμιστικές τάσεις στο ΠτΔ ενόψει και της οικονομικής κρίσης, ΕΕμπΔ 2010, σελ. 269,279. 9

11 αυτό που στην οικονοµική επιστήµη αποκαλείται πρόβληµα της συλλογικής δράσης (collective action problem): ακόµη και αν όλοι οι πιστωτές αναγνωρίζουν ότι µια ρύθµιση των απαιτήσεών τους που θα διασώσει τον οφειλέτη θα είναι προς το συλλογικό συµφέρον, κάθε ένας χωριστά µπορεί να ελπίζει ότι οι λοιποί πιστωτές θα υποστούν το κόστος της ρύθµισης και θα εξυγιάνουν την επιχείρηση του οφειλέτη, χωρίς ο πιστωτής αυτός να υποστεί τις θυσίες της ρύθµισης». Η δεσμευτικότητα, επομένως, μιας τέτοιας διαδικασίας θα διευκόλυνε κατά την άποψη αυτή την εξυγίανση της επιχείρησης, μέσω της υποχρεωτικής ουσιαστικά σύμπραξης των πιστωτών στη διαδικασία. Δεν ελλείπει, βέβαια, και αντίλογος στην επιχειρηματολογία αυτή, ο οποίος θέτει υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα της αναγκαστικής δέσμευσης πιστωτών που δεν έχουν συμμετάσχει σε μία καθόλα συμβατική διαδικασία με ενοχικό χαρακτήρα, όπως ήταν η διαδικασία συνδιαλλαγής, ενώ θέτει και το ερώτημα του κατά πόσο θα επιτυγχάνεται η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης με τη νέα διαδικασία εξυγίανσης, όταν η ελλείπουσα ρευστότητα του οφειλέτη υποκαθίσταται από την οικονομική εξουθένωση των μη συμφωνούντων πιστωτών 15. Από την άλλη, η αναστολή των ατομικών διώξεων σε βάρος όλων των πιστωτών ως αποτέλεσμα της επικύρωσης της συμφωνίας συνδιαλλαγής έχει επικριθεί, διότι μετά την επικύρωσή της η συμφωνία εισέρχεται στο στάδιο της εκτέλεσής της και η δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης θα είναι απαραίτητη για τους πιστωτές 16. Αμφισβητείται, επιπλέον, η συμβατότητα της αναστολής των ατομικών διώξεων και για τους μη συμβαλλόμενους πιστωτές με το συνταγματικό δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας (άρθρο 20 Σ) 17. Εν πάση περιπτώσει, η νέα διαδικασία εξυγίανσης αποτελεί μια εν μέρει συλλογική διαδικασία εξυγίανσης, στο βαθμό που η συμφωνία που θα επιτευχθεί με την απαιτούμενη πλειοψηφία πιστωτών δεσμεύει ακόμη και τους μη συμβληθέντες πιστωτές (οι οποίοι δεν έχουν πλέον δικαίωμα προσφυγής στη δικαιοσύνη για ακύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης και υποχρεούνται να ακολουθήσουν την απόφαση της απαιτούμενης πλειοψηφίας του 60% 18 ), φιλοδοξεί δε να αποκαταστήσει το θεσμό της εξυγίανσης των επιχειρήσεων στην πρωταρχική του λειτουργία, με 15 Βλ. Λ. Κοτσίρη, Η διαδικασία συνδιαλλαγής κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα, Εισαγωγικά στην προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης 2, 2011, σελ. 146, Βλ. Π. Μάζη, Η διαδικασία συνδιαλλαγής του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, ΔΕΕ 2/2008, σελ. 172, Βλ. Ε. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2010, σελ Βλ. Δ. Φαρσαρώτα, Προπτωχευτική Διαδικασία Εξυγίανσης Άρθρο 99 (Διαδικασία Εξυγίανσης), Ε7 2011, σελ

12 περιορισμό της δυνατότητας καταχρηστικής υποβολής αιτήσεων μέσω εκτενών ρυθμίσεων σχετικά με το περιεχόμενο της συμφωνίας, την προστασία της συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών και τον περιορισμό της χρονικής ισχύος τυχόν επιβαλλόμενης αναστολής ατομικών διώξεων. Οι πιστωτές πάντως έχουν μεγαλύτερη ευελιξία ως προς το περιεχόμενο της καταρτιζόμενης συμφωνίας 19 στα πλαίσια της νέας διαδικασίας εξυγίανσης. Το κατά πόσο η νέα διαδικασία θα επιτύχει το σκοπό της, βέβαια, αναμένεται να διαπιστωθεί στα επόμενα έτη, εφόσον περατωθούν ανοιχθείσες έως σήμερα διαδικασίες εξυγίανσης (τουλάχιστον) με επιτυχή επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης Συνοπτική περιγραφή της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης Σε αρκετά θέματα, η νέα διαδικασία δεν έχει ουσιώδεις διαφορές από την διαδικασία συνδιαλλαγής, την οποία αντικατέστησε. Για το άνοιγμα της διαδικασίας απαιτείται υποβολή αίτησης από τον οφειλέτη στο πτωχευτικό δικαστήριο (άρθρο 100 παρ. 1). Υποκειμενική προϋπόθεση υπαγωγής στη διαδικασία συνιστά κι εδώ η πτωχευτική ικανότητα του οφειλέτη και να έχει το κέντρο των κύριων συμφερόντων του στην Ελλάδα. Αντικειμενική προϋπόθεση είναι ο οφειλέτης να βρίσκεται σε καθεστώς παρούσας ή επαπειλούμενης αδυναμίας εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεών του κατά τρόπο γενικό. Καινοτομία του νέου θεσμού συνιστά, επομένως, η δυνατότητα υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης και του οφειλέτη που βρίσκεται υπό καθεστώς παύσης πληρωμών, ενώ στα πλαίσια της προηγούμενης διαδικασίας η τυχόν επελθούσα παύση πληρωμών ήταν απαγορευτική για την υπαγωγή του οφειλέτη στη διαδικασία συνδιαλλαγής. Αν ο οφειλέτης έχει περιέλθει σε παύση πληρωμών, με την αίτηση για υπαγωγή στη διαδικασία εξυγίανσης πρέπει να συνυποβάλλεται με το ίδιο δικόγραφο αίτηση για την κήρυξη πτώχευσης κατά το άρθρο 5 παρ. 2 ΠτΚ (άρθρο 99 παρ.6 ΠτΚ). Από την άλλη, η νέα διαδικασία αποκλείει την υπαγωγή στις ρυθμίσεις της σε επιχειρήσεις οι οποίες βρίσκονται σε γενικότερη οικονομική αδυναμία, ωστόσο σε προγενέστερο στάδιο από την επαπειλούμενη αδυναμία πληρωμών που απαιτεί η υπαγωγή. Αυτό συνάγεται από την κατάργηση της προϋπόθεσης να βρίσκονται οι αιτούσες επιχειρήσεις σε «προβλέψιμη οικονομική αδυναμία», όπως ίσχυε στο 19 Βλ. και Λ. Μιχαηλίδη, Άρθρο 99. Εξυγίανση Επιχειρήσεων. Νέες ελπίδες και προσδοκίες, Ε7 2012, σελ

13 προηγούμενο δίκαιο 20. Προβληματισμούς προκαλεί η εισαγωγή της δυνατότητας εξυγίανσης σε επιχειρήσεις που βρίσκονται τόσο βαθιά στην κρίση, ώστε να βρίσκονται πλέον σε παύση πληρωμών, ενώ αποκλείεται για επιχειρήσεις με μεγαλύτερες προοπτικές εξυγίανσης που βρίσκονται σε πρωϊμότερο στάδιο κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, η αίτηση για το άνοιγμα της διαδικασίας έχει περιεχόμενο που ορίζεται αναλυτικά στο νόμο (άρθρο 100 παρ. 2) και αφορά ιδίως την περιγραφή της οικονομικής κατάστασης του οφειλέτη, που πρέπει να συνοδεύεται υποχρεωτικά, επί ποινή απαραδέκτου, από τις οικονομικές καταστάσεις, από γραμμάτιο Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων ευρώ για τις ανώνυμες εταιρείες και ευρώ για τις άλλες μορφές οφειλετών (άρθρο 100παρ.5) και επιπλέον και από έκθεση εμπειρογνώμονα (κατ άρθρο 100 παρ. 3). Ο εμπειρογνώμονας καλείται να διαδραματίσει ουσιώδη ρόλο στην έκβαση της όλης διαδικασίας, αφού στην έκθεση του πρακτικά θα βασιστεί το δικαστήριο για να κρίνει περί της βιωσιμότητας της επιχείρησης του οφειλέτη, περί του κατά πόσο παραβλάπτει η εξυγίανση τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη, ενώ ο ίδιος γνωμοδοτεί και για την αναγκαιότητα τυχόν λήψης προληπτικών μέτρων, στα οποία θα περιλαμβάνεται κατά κανόνα αναστολή ατομικών διώξεων 22. Δυνητικά όργανα της διαδικασίας αποτελούν ο μεσολαβητής (άρθρο 102) με παρόμοιες αρμοδιότητες με το μεσολαβητή στα πλαίσια της διαδικασίας συνδιαλλαγής και έργο τη διευκόλυνση επίτευξης συμφωνίας εξυγίανσης ή την περάτωση της διαδικασίας με δήλωσή του σε περίπτωση αποτυχίας της 23, η συνέλευση πιστωτών (άρθρο 105), τη σύγκληση της οποίας ζητά ο οφειλέτης πάντοτε με τη συνοδεία αιτήματος για το διορισμό μεσολαβητή και ο ειδικός εντολοδόχος που μπορεί να ορίζεται κατόπιν αιτήματος του οφειλέτη ή πιστωτή του για τη διενέργεια ειδικών πράξεων, όπως ενδεικτικά αναφέρονται στο άρθρο 102 παρ.6 ΠτΚ. Όταν το πτωχευτικό δικαστήριο κρίνει ότι υπάρχουν βάσιμες προσδοκίες επίτευξης συμφωνίας εξυγίανσης, βιωσιμότητας της επιχείρησης και ότι δεν 20 Βλ. Σ. Φράνστανλη, Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Βασικές αρχές και έναρξη της διαδικασίας, ΧρΙΔ ΙΒ/2012, σελ Προσοχή πρέπει να δίνεται στην επίδοση της αίτησης στο Ελληνικό Δημόσιο και στο αρμόδιο ΙΚΑ εφόσον υπάρχουν χρέη προς τους φορείς αυτούς, σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 100 ΠτΚ σε συνδυασμό με άρθρο 106στ παρ. 5), διαφορετικά διατάσσεται επανάληψη της συζήτησης μέχρι να επιδοθεί η αίτηση στους άνω φορείς. Βλ. αποφάσεις ΠΠρΛαρ 4 και 5/2012 (ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). 22 Την υποκατάσταση της κρίσης του δικαστηρίου από την έκθεση ενός προσώπου που κατά κανόνα θα είναι ελεγκτής ή πιστωτικό ίδρυμα κατακρίνει ο Κοτσίρης, ό.π., σελ Αν το ζητήσει ο οφειλέτης, ο διορισμός μεσολαβητή είναι υποχρεωτικός.

14 παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών, αποφασίζει το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης. Το σκεπτικό των αποφάσεων που ανοίγουν τη διαδικασία εξυγίανσης εκκινεί συνήθως ως εξής: «Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 99 του ΠτΚ (Ν.3588/2007), όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 4013/2011 ΦΕΚ Α 204/ ), κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο με πτωχευτική ικανότητα σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 1 του ΠτΚ, το οποίο έχει το κέντρο των κυρίων συμφερόντων του στην Ελλάδα και βρίσκεται σε παρούσα ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεων του κατά τρόπο γενικό, δύναται να υπαχθεί στη Διαδικασία Εξυγίανσης που προβλέπεται στο έκτο κεφάλαιο του ΠτΚ με απόφαση του αρμόδιου δικαστηρίου. Η Διαδικασία Εξυγίανσης αποτελεί συλλογική προπτωχευτική Διαδικασία, που αποσκοπεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης με τη συμφωνία που προβλέπεται στο έκτο κεφάλαιο του ΠτΚ, χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. Οι σκοποί αυτοί επιδιώκονται με τη σύναψη και επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ως άνω κεφαλαίου του ΠτΚ» και καταλήγει ως ακολούθως: «το Δικαστήριο τούτο προβλέπει ότι υπάρχουν βάσιμες προσδοκίες επιτυχίας της προτεινόμενης εξυγίανσης, καθώς και ότι το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης δεν παραβλάπτει τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 99 παρ. 2 του ΠτΚ... Επομένως, ενόψει όλων των ανωτέρω, πρέπει η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή ως βάσιμη και κατ` ουσίαν, να διαταχθεί το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης» 24. Κατόπιν πρόσφατης τροποποίησης του με το Ν. 4072/2012 το άρθρο 101 παρ.1 προβλέπει πλέον ότι η διάρκεια της διαδικασίας εξυγίανσης που ανοίγεται με απόφαση του πτωχευτικού δικαστηρίου δεν υπερβαίνει τους δύο μήνες, ενώ μπορεί να παραταθεί για ένα ακόμη μήνα (η προηγούμενη ρύθμιση του ν. 4013/2011 προέβλεπε διάρκεια τεσσάρων μηνών με δυνατότητα παράτασης ενός ή τριών μηνών, ανάλογα με το ποιος υπέβαλλε το αίτημα). Η απόφαση δημοσιεύεται στο ΓΕΜΗ και στο Δελτίο Δικαστικών Δημοσιεύσεων του ΕΤΑΑ (Τομέας Νομικών) (άρθρο 101 παρ.2). Μόνο κατά της απορριπτικής απόφασης επιτρέπεται έφεση κατά τις κοινές διατάξεις του ΚΠολΔ (άρθρο 101 παρ. 3). Μετά το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης, ο οφειλέτης επιδιώκει την κατάρτιση συμφωνίας με πλειοψηφία 60% των πιστωτών του, στην οποία πρέπει να 24 Δείγμα από την απόφαση ΠΠρΑθ 539/2012 (ΔΦΟΡΝ 2012/893). 13

15 περιλαμβάνεται και το 40% των πιστωτών που είναι εμπραγμάτως εξασφαλισμένοι (άρθρο 106α παρ.1). Η συγκέντρωση της πλειοψηφίας αυτής φαίνεται αρκετά απαιτητική, είναι ωστόσο αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σε περίπτωση που έχει συγκληθεί συνέλευση πιστωτών κατ άρθρο 105 ΠτΚ, για την έγκυρη λήψη απόφασης για αποδοχή του σχεδίου εξυγίανσης απαιτείται απαρτία μόλις 50%. Συνεπώς, είναι δυνατόν πιστωτές που θα εκπροσωπούν μόλις το 30% των συνολικών απαιτήσεων κατά του οφειλέτη, στο οποίο θα περιλαμβάνεται και 20% των εμπραγμάτως ασφαλισμένων απαιτήσεων να υπογράψουν συμφωνία εξυγίανσης που θα δεσμεύει όλους τους πιστωτές, συμφωνούντες και μη 25. Περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης κατ άρθρο 106ε μπορεί να αποτελέσει ενδεικτικά η μεταβολή των όρων των υποχρεώσεων του οφειλέτη, η κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων με την έκδοση μετοχών κάθε είδους ή εταιρικών μεριδίων, η μείωση των απαιτήσεων έναντι του οφειλέτη, η εκποίηση επί μέρους περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, η ανάθεση της διαχείρισης της επιχείρησης του οφειλέτη σε τρίτο, η μεταβίβαση του συνόλου ή μέρους της επιχείρησης του οφειλέτη σε τρίτο ή σε εταιρεία των πιστωτών κι ακόμη η καταβολή συμπληρωματικών ποσών προς εξόφληση απαιτήσεων σε περίπτωση βελτίωσης της οικονομικής θέσης του οφειλέτη. Ταυτόχρονα είναι δυνατόν να τίθενται διάφορες αιρέσεις, αναβλητικές ή διαλυτικές, μεταξύ των οποίων έχει εισαχθεί και η δυνατότητα να τίθεται ως διαλυτική αίρεση της συμφωνίας εξυγίανσης ή ως λόγος καταγγελίας της η μη τήρηση αυτής, η οποία πάντως δεν αποτελεί λόγο λύσης της, όπως στο προγενέστερο δίκαιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Όρο της συμφωνίας μπορεί να αποτελέσει και η αναστολή των ατομικών διώξεων των πιστωτών για κάποιο διάστημα μετά την επικύρωση της συμφωνίας. Η αναστολή αυτή δεν θα δεσμεύει τους μη συμβαλλόμενους πιστωτές για διάστημα που υπερβαίνει τους τρείς (3) μήνες από την επικύρωση της συμφωνίας. Η υπό το προγενέστερο δίκαιο του νόμου 4013/2011 προθεσμία των έξι (6) μηνών για την δέσμευση των μη συμβαλλόμενων πιστωτών από την αναστολή των διώξεων τροποποιήθηκε σε προθεσμία τριών (3) μηνών με την παρ.8 άρθρου 234 Ν.4072/2012 (ΦΕΚ Α 86/ ). Η ισχύς της συμφωνίας εξυγίανσης τελεί υπό την προϋπόθεση της επικύρωσης της από το πτωχευτικό δικαστήριο, εκτός αν κατά τη βούληση των 25 Βλ. Λ.Κοτσίρη, ό.π, σελ

16 συμβαλλομένων το σύνολο ή μέρος των όρων της ισχύουν μεταξύ τους και χωρίς την επικύρωση κατά τις διατάξεις του κοινού δικαίου (άρθρο 106ε παρ. 5). Προβληματισμούς εγείρει το ερώτημα αν η μη επικυρούμενη αυτή συμφωνία τίθεται εντός ή εκτός του πεδίου εφαρμογής των άρθρων 99 επ. ΠτΚ 26. Η νέα διαδικασία παρέχει στον οφειλέτη τη δυνατότητα να προσφύγει στο πτωχευτικό δικαστήριο προς άμεση επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης που θα έχει καταρτίσει με τους πιστωτές του, χωρίς να διέλθει το στάδιο υποβολής αίτησης για το άνοιγμα της διαδικασίας (άρθρο 106β ΠτΚ). Ως προς τη διαδικασία σε κάθε περίπτωση, η αίτηση επικύρωσης κατατίθεται κατ άρθρο 106στ ΠτΚ από τον οφειλέτη, οποιονδήποτε πιστωτή ή τον μεσολαβητή (που συνήθως διορίζεται), συνοδευόμενη από την υπογεγραμμένη συμφωνία εξυγίανσης και απαραιτήτως από την έκθεση εμπειρογνώμονα, ο οποίος γνωμοδοτεί για τη συνδρομή των προϋποθέσεων επικύρωσης. Στη συζήτηση κλητεύονται ο οφειλέτης, ο τυχόν μεσολαβητής και ο τυχόν εκπρόσωπος των πιστωτών αν έχει συγκληθεί συνέλευση των πιστωτών (άρθρο 106στ παρ. 3 ΠτΚ), ενώ δύναται να παραστεί και εκπρόσωπος των εργαζομένων και κάθε άλλο πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον (άρθρο 106στ παρ. 4). Για τη συζήτηση της αίτησης προσδιορίζεται δικάσιμος εντός διμήνου από την υποβολή της, σύμφωνα με τη νεότερη παράγραφο 6 που προστέθηκε στο άρθρο 106στ με το Ν.4072/2012. Το πτωχευτικό δικαστήριο επικυρώνει τη συμφωνία εφόσον έχει υπογραφεί από τον οφειλέτη και την απαιτούμενη πλειοψηφία πιστωτών ή σε περίπτωση απόφασης της συνέλευσης πιστωτών από τα πρόσωπα που έχουν εξουσιοδοτηθεί για την υπογραφή της (άρθρο 106ζ παρ.1). Λόγοι που οδηγούν στην άρνηση επικύρωσης της συμφωνίας από το δικαστήριο είναι σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 106ζ η αδυναμία πιθανολόγησης ότι η επιχείρηση του οφειλέτη θα καταστεί βιώσιμη μετά την επικύρωση, η πιθανολόγηση ότι η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών παραβλάπτεται με την έννοια του άρθρου 99 παρ. 2 (η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών παραβλάπτεται, όταν προβλέπεται ότι οι μη συμβαλλόμενοι στη συμφωνία πιστωτές θα βρεθούν σε χειρότερη οικονομική θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν με βάση αναγκαστική εκτέλεση ή σε περίπτωση που ο οφειλέτης έχει περιέλθει σε παύση πληρωμών), αν η συμφωνία εξυγίανσης είναι αποτέλεσμα δόλου ή άλλης αθέμιτης πράξης, αν δεν αντιμετωπίζει τους πιστωτές που βρίσκονται στην 26 Έτσι ο Λ. Κοτσίρης, ό.π., σελ

17 ίδια θέση βάσει της αρχής της ισότιμης μεταχείρισης, εκτός αν συντρέχει σπουδαίος επιχειρηματικός ή κοινωνικός λόγος 27, αν με την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης δεν αίρεται η τυχόν συντρέχουσα παύση πληρωμών του οφειλέτη (οπότε το δικαστήριο αναλόγως αν έχει υποβληθεί αίτηση πτώχευσης ή όχι είτε θα κάνει δεκτή την αίτηση και θα κηρύξει την πτώχευση, είτε θα απορρίψει την αίτηση επικύρωσης της συμφωνίας και θα κοινοποιήσει την απόφασή του στον εισαγγελέα πρωτοδικών για να κρίνει εκείνος αν θα υποβάλει αίτηση κατ άρθρο 5 παρ. 1 ΠτΚ, οπότε βέβαια θα πρέπει να επικαλεστεί λόγους δημοσίου συμφέροντος, γεγονός που μάλλον καθιστά ανεφάρμοστη τη διαδικασία εξυγίανσης σε οφειλέτη που βρίσκεται σε παύση πληρωμών και δεν έχει υποβάλει αίτηση πτώχευσης 28. Η απόφαση του δικαστηρίου, απορριπτική ή επικυρωτική, δημοσιεύεται στο Γ.Ε.Μ.Η. και στο Δελτίο Δικαστικών Δημοσιεύσεων (Τομέας Νομικών). Κατά της επικυρωτικής απόφασης επιτρέπεται μόνο τριτανακοπή, ενώ κατά της απορριπτικής απόφασης επιτρέπεται έφεση κατά τις κοινές διατάξεις. Όσον αφορά στα αποτελέσματα της επικύρωσης, η διάταξη του άρθρου 106η ΠτΚ προβλέπει τη δέσμευση του συνόλου των πιστωτών, των οποίων οι απαιτήσεις ρυθμίζονται από τη συμφωνία, ακόμη κι αν δεν είναι συμβαλλόμενοι ή δεν ψήφισαν υπέρ της συμφωνίας. Εξαιρούνται οι πιστωτές των οποίων οι απαιτήσεις γεννήθηκαν μετά το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης. Υπάρχει ειδική πρόβλεψη περί μη επίπτωσης της συμφωνίας σε ασφάλειες τρίτων, προσωπικές ή εμπράγματες, περιλαμβανομένων των προσημειώσεων, που έχουν παρασχεθεί από τρίτους για την εξασφάλιση της απαίτησης (άρθρο 106η παρ. 2). Το ίδιο ισχύει σε περίπτωση οφειλής εις ολόκληρον. Δεύτερο αποτέλεσμα της επικύρωσης της συμφωνίας είναι η αυτοδίκαιη άρση του κωλύματος εκδόσεως επιταγών που είχε επιβληθεί στον οφειλέτη πριν από την έναρξη της διαδικασίας εξυγίανσης (άρθρο 106η παρ.3). Τρίτον, με νεότερη τροποποίηση της παραγράφου 3 του άρθρου 106η βάσει του Ν. 4072/2012, προβλέφθηκε ως αποτέλεσμα της επικύρωσης της συμφωνίας και η αναστολή της ποινικής δίωξης των πλημμελημάτων της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής κι εκείνων που προβλέπονται στο άρθρο 25 του ν. 1892/1990 (Α 43), καθώς και της 27 Κατά την ακριβή διατύπωση του άρθρου «ενδεικτικά δύνανται να τύχουν ευνοϊκής μεταχείρισης απαιτήσεις πελατών της επιχείρησης του οφειλέτη, η μη ικανοποίηση των οποίων βλάπτει ουσιωδώς τη φήμη της ή τη συνέχιση της, απαιτήσεις, η εξόφληση των οποίων είναι αναγκαία για τη διατροφή του πιστωτή και της οικογένειας του, καθώς και εργατικές απαιτήσεις. 28 Βλ. Λ. Κοτσίρη, ό.π., σελ

18 καθυστέρησης οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία, εφόσον οι παραπάνω πράξεις τελέσθηκαν πριν την υποβολή αίτησης για το άνοιγμα της διαδικασίας. Η αναστολή δεν υπόκειται στον χρονικό περιορισμό της παραγράφου 3 του άρθρου 113 του Ποινικού Κώδικα και ισχύει για όσο χρονικό διάστημα προβλέπεται να διαρκέσει η εκπλήρωση των υποχρεώσεων του οφειλέτη που απορρέουν από τη συμφωνία εξυγίανσης και υπό τον όρο της εμπρόθεσμης εκπλήρωσης των συμφωνηθέντων. Η νέα παράγραφος 4 του ίδιου άρθρου ορίζει μάλιστα ότι σε περίπτωση πλήρους και εμπρόθεσμης εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του οφειλέτη εξαλείφεται το αξιόποινο των πράξεων που περιγράφονται στην παράγραφο 3. Τέλος, η παράγραφος 5 του άρθρου 106η ΠτΚ ορίζει ότι η απόφαση που επικυρώνει τη συμφωνία εξυγίανσης αποτελεί τίτλο εκτελεστό για τις αναλαμβανόμενες με αυτήν υποχρεώσεις, εφόσον από τη συμφωνία προκύπτει η ποσότητα και η ποιότητα της παροχής. Η υπαγωγή του οφειλέτη στο καθεστώς της ειδικής εκκαθάρισης του άρθρου 106ια ΠτΚ βρίσκεται εκτός πλαισίου της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης, καθότι προβλέπεται για περιπτώσεις που δεν είναι δυνατή η επίτευξη συμφωνίας εξυγίανσης και συνεπώς δεν εντάσσεται στη θεματική της παρούσης εργασίας. Εάν η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης αποδειχθεί επιτυχής, μαζί με τη διάσωση των υπαγόμενων σ αυτήν επιχειρήσεων θα συνεπιφέρει διατήρηση θέσεων εργασίας, διατήρηση συνθηκών ανταγωνισμού, συνέχιση της παραγωγικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων και ενδεχομένως και προσέλκυση επενδύσεων. Από την άλλη, αναμένεται να επισύρει σφοδρή κριτική για ρυθμίσεις που ενδεχομένως βοηθούν επιχειρήσεις που ουσιαστικά έχουν πτωχεύσει να αποφύγουν τις συνέπειες της πτώχευσης, ενώ και η υπέρμετρη δέσμευση μη συμβαλλομένων στη συμφωνία εξυγίανσης εγείρει αντιρρήσεις από άποψη συνταγματικού, αλλά και ιδιωτικού δικαίου. 17

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΩΞΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 2.1. Η αναστολή των ατομικών διώξεων στον Πτωχευτικό Κώδικα Στα πλαίσια του πτωχευτικού δικαίου, η αναστολή των ατομικών διώξεων απαντάται καταρχήν ως μία από τις αυτόθροες συνέπειες της κήρυξης του οφειλέτη σε πτώχευση. Σκοπός της αναστολής των ατομικών διώξεων δεν είναι άλλος παρά η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του σκοπού της πτώχευσης, ο οποίος συνίσταται στην συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών 29. Για να καταστεί δυνατή η σύμμετρη ικανοποίηση των δανειστών του οφειλέτη που κηρύσσεται σε πτώχευση, είναι απαραίτητη η παρεμπόδιση μεμονωμένων δανειστών του να επιδιώκουν την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους με ατομικά μέσα αναγκαστικής εκτέλεσης, απομειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την υπέγγυα για τα χρέη του οφειλέτη πτωχευτική περιουσία και αποστερώντας τους λοιπούς δανειστές από το πτωχευτικό μέρισμα που θα ελάμβαναν προς ικανοποίηση των απαιτήσεών τους στα πλαίσια της συλλογικής διαδικασίας της πτώχευσης. Δεδομένου, άλλωστε, ότι σκοπός της πτωχευτικής διαδικασίας είναι η ικανοποίηση περισσότερων του ενός δανειστών, τυχόν παράλληλη διεξαγωγή ατομικών διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης θα καθιστούσε δυσχερή, αν όχι αδύνατη την εξυπηρέτηση του συνόλου των χρεών του πτωχού οφειλέτη 30. Ως αναστολή διώξεων εν γένει εννοείται η αναβολή μελλοντικών, καθώς και η αναστολή τυχόν εκκρεμών διαδικασιών παροχής έννομης προστασίας θιγόμενων δικαιωμάτων των πιστωτών του αφερέγγυου εμπόρου, υπό την έννοια ότι οι δανειστές άμεσα απαιτητών χρηματικών παροχών απαγορεύεται να ικανοποιούν τις αντίστοιχες απαιτήσεις τους μέσω διαδικασιών διάγνωσης ή εκτέλεσης, ατομικών ή συλλογικών, ένδικων ή εξωδίκων κατά τη διάρκεια της πτώχευσης του οφειλέτη 31. Η αναστολή των ατομικών διώξεων καταλαμβάνει μάλιστα ιδίως τους ανέγγυους ή εγχειρόγραφους πιστωτές του οφειλέτη, ενώ για τους ενέγγυους ή εμπραγμάτως ασφαλισμένους πιστωτές προβλέπεται εξαίρεση από την αναστολή των ατομικών διώξεων, σύμφωνα με τις διακρίσεις και υπό τους όρους του άρθρου 26 ΠτΚ. 29 Βλ. και Λ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο 7, 2008, σελ Βλ. Π. Βέλλα, Η κατά πτωχευτικό κώδικα αναστολή διώξεων των ενέγγυων επιχειρηματικών πιστωτών, ΕΕμπΔ 2008, σελ Βλ. Π. Βέλλα, ό.π., σελ

20 Είναι χαρακτηριστικό και μάλιστα βρίσκεται σε σύμπνοια με τα προλεγόμενα για το στόχο της πτωχευτικής διαδικασίας (να ικανοποιούνται κατά το δυνατόν όλοι οι πιστωτές) ότι ακόμα και για τους ενέγγυους πιστωτές προβλέπεται εξαίρεση από την εξαίρεση της αναστολής. Ειδικότερα, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 26 ΠτΚ, μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης των ενέγγυων πιστωτών επί περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, τα οποία συνδέονται λειτουργικά και άμεσα με την επιχειρηματική δραστηριότητα του ή με παραγωγική μονάδα ή εκμετάλλευση του οφειλέτη, αναστέλλονται μέχρι την έγκριση του κατά τα άρθρα 107 επ. σχεδίου αναδιοργάνωσης, άλλως μέχρι την κατά το άρθρο 84 απόφαση της συνέλευσης των πιστωτών ως προς τον τρόπο εξακολούθησης των εργασιών της πτώχευσης. Σε κάθε περίπτωση, η αναστολή δεν επεκτείνεται πέραν των δέκα (10) μηνών από την κήρυξη της πτώχευσης, με την παρέλευση των οποίων η αναστολή αίρεται αυτοδικαίως. Η εξαίρεση αυτή αποβλέπει στην εξακολούθηση της παραγωγικής λειτουργίας της επιχείρησης του οφειλέτη, με απώτερο στόχο πάντοτε την διευκόλυνση της ικανοποίησης των πιστωτών από την πτωχευτική περιουσία. Ενόψει και της σκοπιμότητας της αναστολής των ατομικών διώξεων, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, για το ακριβές περιεχόμενο της αναστολής αυτής, στα πλαίσια του πτωχευτικού δικαίου εν γένει, ενδεικτική είναι η διάταξη του άρθρου 25 ΠτΚ, σύμφωνα με την οποία: «με επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 26, από την κήρυξη της πτώχευσης αναστέλλονται αυτοδικαίως όλα τα ατομικά καταδιωκτικά μέτρα των πιστωτών κατά του οφειλέτη προς ικανοποίηση ή εκπλήρωση πτωχευτικών απαιτήσεων τους. Ιδίως απαγορεύεται η έναρξη ή συνέχιση της αναγκαστικής εκτέλεσης, η άσκηση αναγνωριστικών ή καταψηφιστικών αγωγών, η συνέχιση των δικών επ` αυτών, η άσκηση ή εκδίκαση ένδικων μέσων, η έκδοση πράξεων διοικητικής ή φορολογικής φύσεως, ή η εκτέλεση τους σε στοιχεία της πτωχευτικής περιουσίας». Η διάταξη αυτή σαφώς δίνει στην αναστολή των ατομικών διώξεων ευρύ περιεχόμενο 32. Αυτή περιλαμβάνει κάθε ένδικη ή εξώδικη πράξη με την οποία αρχίζει 32 Αντίθετα, περιορισμένο ήταν το εύρος της αναστολής ατομικών διώξεων στα πλαίσια της επιτροπείας του άρθρου 45 ΠτΚ, που παρομοιάζεται σε αρκετά σημεία με την πτώχευση. Η αναστολή αυτή, ειδικότερα, δεν παρεμπόδιζε την άσκηση αγωγών κάθε είδους, καθώς και ενδίκων μέσων, ενώ στα πλαίσια του άρθρου 44, το οποίο δεν επέβαλλε αναστολή διώξεων κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων μέχρι την επικύρωση της συμφωνίας, υποστηρίζεται ότι οι ατομικές διώξεις στο ανωτέρω στάδιο δεν απαγορεύονται μεν, αλλά πρέπει να ελέγχονται για τυχόν κατάχρηση δικαιώματος. Έτσι ο Ε. Περάκης, Η συμφωνία πιστωτών και επιχείρησης κατά τα άρθρα 44 και 45 Ν 1892/1990 και η υπαγωγή της στην έννοια της συλλογικής διαδικασίας, 1993, σελ ,

21 ή συνεχίζεται η διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης μίας ή περισσότερων χρηματικών απαιτήσεων, εφόσον αυτές γεννήθηκαν πριν από την κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση, καθότι η αναστολή των ατομικών διώξεων αφορά πτωχευτικές και όχι μεταπτωχευτικές απαιτήσεις 33. Ωστόσο, η αναστολή των ατομικών διώξεων, ανεξαρτήτως διάκρισης πιστωτών σε ανέγγυους και ενέγγυους και με περιεχόμενο που δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τα περιεχόμενο της αναστολής των ατομικών διώξεων του άρθρου 25 ΠτΚ, όπως θα εκτεθεί στη συνέχεια, απαντάται και στα πλαίσια της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης, όπως και στην προϊσχύουσα διαδικασία συνδιαλλαγής. Στα πλαίσια των προπτωχευτικών αυτών διαδικασιών, η αναστολή ατομικών διώξεων μπορεί να επέρχεται καταρχάς ως προληπτικό μέτρο, κατά την κατάθεση αίτησης για το άνοιγμα της διαδικασίας μέχρι την συζήτηση της αίτησης ή μέχρι και την έκδοση απόφασης επ αυτής, που είναι και το συνηθέστερο όριο διατήρησης της ισχύος των προληπτικών μέτρων, ή κατά την κατάθεση της συμφωνίας εξυγίανσης προς άμεση επικύρωση και μέχρι την έκδοση απόφασης, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 106β ΠτΚ, πάντοτε βέβαια κατόπιν σχετικού αιτήματος. Κατά δεύτερο λόγο, στα πλαίσια της διαδικασίας εξυγίανσης η αναστολή των ατομικών διώξεων μπορεί να διαταχθεί ως προληπτικό μέτρο και με την απόφαση που ανοίγει τη διαδικασία εξυγίανσης, για το χρονικό διάστημα από το άνοιγμα της διαδικασίας μέχρι την έκδοση επικυρωτικής της συμφωνίας απόφασης. Τέλος, η αναστολή των ατομικών διώξεων μπορεί να αποτελέσει όρο της συμφωνίας εξυγίανσης που τίθεται προς επικύρωση, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 106ε περίπτωση η ΠτΚ. Προτού προβούμε στην περαιτέρω ανάλυση του περιεχομένου της αναστολής των ατομικών διώξεων στα ανωτέρω στάδια της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης, καθώς και σε μια σύγκριση μεταξύ της νέας αυτής διαδικασίας και της διαδικασίας συνδιαλλαγής, την οποία αντικατέστησε, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι αναστολή ατομικών διώξεων στα πλαίσια της διαδικασίας εξυγίανσης δεν επέρχεται αυτοδικαίως. Σε αντίθεση δηλαδή με την αναστολή των ατομικών διώξεων μετά την κήρυξη της πτώχευσης, καθώς και με την προγενέστερη διαδικασία συνδιαλλαγής στο στάδιο μετά την επικύρωση της συμφωνίας 33 Βλ. Ε. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, έκδοση 2010, σελ. 180, κατά τον οποίο η αναστολή των ατομικών διώξεων δεν ισχύει για δικαιώματα που δεν αποτελούν πτωχευτικές απαιτήσεις, όπως διαπλαστικά δικαιώματα (δικαίωμα καταγγελίας ή υπαναχώρησης), το δικαίωμα επίσχεσης και η αγωγή που κατατείνει στην αναγνώριση ακυρότητας σύμβασης, με αντίστοιχες παραπομπές σε νομολογία. 20

22 συνδιαλλαγής, στη διαδικασία της εξυγίανσης η αναστολή των ατομικών διώξεων επέρχεται μόνο κατόπιν ειδικού αιτήματος κι εφόσον περιληφθεί στη συμφωνία εξυγίανσης Η λήψη προληπτικών μέτρων στα πλαίσια της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης Στην προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης η λήψη προληπτικών μέτρων ρυθμίζεται εκτενώς στο άρθρο 103 ΠτΚ. Στο άρθρο αυτό προβλέπεται ο χρόνος λήψης των μέτρων αυτών (πότε λαμβάνονται), η διάρκεια ισχύος τους, το αρμόδιο δικαστήριο για τη λήψη τους, καθώς και το περιεχόμενό τους, το οποίο μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 103 ΠτΚ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 12 Ν.4013/2011 (ΦΕΚ Α 204/ ), με την απόφαση του πτωχευτικού δικαστηρίου για το άνοιγμα της Διαδικασίας εξυγίανσης ή με απόφαση του προέδρου του που λαμβάνεται κατόπιν αιτήσεως οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον και δικάζεται με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, μπορεί να αναστέλλονται από την κατάθεση της αίτησης για το άνοιγμα της διαδικασίας εξυγίανσης και μέχρι τη λήξη της εν όλω ή εν μέρει τα ατομικά μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της περιουσίας του οφειλέτη. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι δεν καθίσταται σαφές από την παραπάνω διάταξη πότε είναι αρμόδιο για τη λήψη προληπτικών μέτρων το πτωχευτικό δικαστήριο και πότε ο πρόεδρός του 34. Ωστόσο, κατ άλλη άποψη, η οποία φαίνεται να συνάδει με τη γραμματική ερμηνεία της άνω διάταξης, διευκρινίζεται ότι τα προληπτικά μέτρα δύναται να ληφθούν είτε με την απόφαση για το άνοιγμα της διαδικασίας είτε με χωριστή απόφαση που λαμβάνεται ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον και δικάζεται με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων. Στην μεν πρώτη περίπτωση, η αίτηση δικάζεται και τα μέτρα λαμβάνονται από το πτωχευτικό δικαστήριο, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η αίτηση δικάζεται και τα μέτρα λαμβάνονται από τον πρόεδρό του 35. Ως πρόεδρος του 34 Βλ. Λ. Κοτσίρη, Η διαδικασία συνδιαλλαγής κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα, Εισαγωγικά στην προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης 2, 2011, σελ Βλ. Δ. Αυγητίδη, Εξυγίανση επιχειρήσεων μέσω προπτωχευτικών συμφωνιών, 2011, σελ

23 πτωχευτικού δικαστηρίου δικάζει αρμοδίως το Μονομελές Πρωτοδικείο, συγκροτούμενο από τον πρόεδρό του 36. Προς την κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και η απόφαση ΜΠρΑθ 10689/2008 (ΔΕΕ 2009/73), η οποία αντιμετώπισε το ζήτημα αυτό υπό το προγενέστερο δίκαιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Σύμφωνα με το σκεπτικό της, «στην διάταξη του άρθρου 10 παρ. 1 του ΠτΚ, ορίζεται ως αρμόδιο όργανο για την εκδίκαση της αιτήσεως περί λήψεως ασφαλιστικών μέτρων της πτωχευτικής διαδικασίας ο Πρόεδρος του κατά το άρθρο 4 αρμοδίου δικαστηρίου, ήτοι, του πτωχευτικού δικαστηρίου, ο οποίος δικάζει κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων. Αντιθέτως, στην διάταξη του άρθρου 100 παρ. 1 εδ. γ` του ΠτΚ ορίζεται ότι τα προληπτικά μέτρα στο στάδιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής λαμβάνονται από το πτωχευτικό δικαστήριο "κατ` ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 10". Εμφανίζεται έτσι, μία κατ` αρχήν αναντιστοιχία ως προς το αρμόδιο δικαιοδοτικό όργανο για την λήψη των προληπτικών μέτρων ενόψει του ανοίγματος της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Καθώς, όμως, η διάταξη του άρθρου 100 αναφέρεται στην απόφαση του δικαστηρίου επί της αιτήσεως του ανοίγματος της διαδικασίας συνδιαλλαγής, συνάγεται ότι η ειδικότερη αναφορά στην παρ. 1 εδ. γ` της ιδίας διατάξεως της δυνατότητας λήψεως προληπτικών μέτρων αναφέρεται κυρίως στο στάδιο της συζητήσεως της κατ` άρθρον 99 του ΠτΚ αιτήσεως και της εκδόσεως επ` αυτής αποφάσεως. Επομένως, όταν η αίτηση για την λήψη προληπτικών μέτρων υποβάλλεται μαζί με την αίτηση για το άνοιγμα της διαδικασίας συνδιαλλαγής, τότε αρμόδιο για την εκδίκαση της και την λήψη των αναγκαίων προληπτικών μέτρων είναι το κατά την ρύθμιση του άρθρου 100 παρ. 1 εδ. γ` δικαιοδοτικό όργανο, ήτοι, το ίδιο το πτωχευτικό δικαστήριο. Κατ` ουσίαν εδώ, πρόκειται (και προσομοιάζει ως προς τον χαρακτήρα) για προσωρινή διαταγή του άρθρου 781 του ΚΠολΔ, στο μέτρο που η διάταξη αυτή επιτελεί στην εκούσια δικαιοδοσία λειτουργία αντίστοιχη των καθόλου ασφαλιστικών μέτρων, την οποία κατ` εξαίρεση συνδυάζει εδώ ο νομοθέτης με την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων και όχι αυτής των άρθρων 739 επ. του ΚΠολΔ (Λ. Κοτσίρης Π. Αρβανιτάκης, Γνωμοδότηση, ό.π. Ι Σπυριδάκης, ό.π., σελ υποσ. 8). Όταν, αντιθέτως, μετά από την υποβολή της αιτήσεως για το άνοιγμα της διαδικασίας συνδιαλλαγής (η οποία έτσι εκκρεμεί ενώπιον του πτωχευτικού δικαστηρίου, οπότε εφαρμόζεται η διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας) ασκηθεί 36 Βλ. Σ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο και Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων 5, 2012, σελ.89, με παραπομπή σε Λ. Κοτσίρη, ό.π., 2010 (υποσημείωση 141 της σελίδας 89). 22