Από την Γεωγραφία στην Γεωπολιτική

Transcript

1 Από την Γεωγραφία στην Γεωπολιτική Καθηγητής Ι. Θ. Μάζης Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών ΕΘΝΙΚΟΝ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ

2 Οι θεμελιωτές: Γερμανική Σχολή 1. Friedrich Ratzel: (b. Karlsruhe, Germany, 30 August 1844; d. Ammerland, Germany, 9 August 1904) Politische Geographie (1897): Συνδυάζει την πρακτική πολιτική με την Φυσική και Φιλοσοφική διάσταση. Αρχίζει να προωθεί την ιδέα της έννοιας του Χώρου (Raumsinn) η οποία επηρεάζει την συλλογική ψυχολογία των κατοικούντων εντός αυτού. Πιστεύει ότι ο ευρύς Χώρος προσφέρει αντίστοιχα δικαιώματα και ικανότητες. Το πόνημα αυτό ήταν το πρώτο κείμενο πολιτικής Γεωγραφίας που πραγματεύθηκε ένα έκαστο ζήτημα με μεθοδικότητα και επιστημονική ακρίβεια. Der Lebensraum. Eine biogeographische Studie (1901): Εδώ συγκεντρώνει τις πρώϊμες προσπάθειές του να συνδυάσει οργανικές δραστηριότητες με το φυσικό περιβάλλον και να συνδέσει βιολογία, βιογεωγραφία με την Ανθρωπογεωγραφία. Προτεινόμενη βιβλιογραφία: Ιωάννου Θ. Μάζη, Ο ζωτικός χώρος του Φρειδερίκου Ράτσελ, Ηρόδοτος Αθήνα 2014.

3 Οι θεμελιωτές: Γερμανική Σχολή 2. Rudolf Kjellén: (b. June 13, 1864 in Torsö, Sweden. died on November 14, 1922 in Uppsala, Sweden). Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Γκέττεμποργκ. Μετά την ανάγνωση των γερμανών γεωγράφων και κυρίως Politische Geographie του Friedrich Ratzel, o Kjellén ενσωματώνει την γεωγραφικοπολιτική διάσταση στην ανάλυσή του, δημιουργώντας -πρώτος αυτός-τον όρο «Γεωπολιτική». Τον όρο αυτόν τον παρουσιάζει για πρώτη φορά στο πλαίσιο των διαλέξεών του στο Πανεπιστήμιο του Γκέττεμποργκ και όταν εκδίδεται το βιβλίο του: «Les grandes puissances. Des contours de la grande politique contemporaine, (1905)/ γράφει: «Η Γεωπολιτική είναι η επιστήμη του Κράτους νοουμένου ως γεωγραφικός οργανισμός ή ως χωρική οντότητα: δηλαδή ως Χώρα, ως Χώρος, ως περιοχή ή πιο χαρακτηριστικά ως κυριαρχία. Ως πολιτική επιστήμη παρατηρεί προσεκτικά την κρατική ενότητα και επιθυμεί να συνισφέρει στην κατανόηση της φύσεως του Κράτους» (Επανέκδοσις: Stockholm, Hugo Gebers förlag, 1911, p. 95. trad. fr., Les grandes puissances. Des contours de la grande politique contemporaine, première partie, p. 39).

4 Οι θεμελιωτές: Γερμανική Σχολή 2.α. Rudolf Kjellén: θεμελιώδη θεωρητικά στοιχεία Ο Kjellén θέλει να δημιουργήσει έναν ξεχωριστό επιστημονικό κλάδο που θα ήταν ικανός να περιγράφει επακριβώς το Κράτος : «Το Κράτος στο σύνολό του, όπως αυτό εκδηλούται στην πραγματική ζωή». Προτίθεται να το επιτύχει βασιζόμενος στα χαρακτηριστικά της κρατικής ισχύος, όπως αυτός τα ορίζει: Α. Την «Γεωγραφία» αναλυομένη από την «γεωπολιτική» του μέθοδο, ως σχέση μεταξύ του Κράτους και του γεωγραφικού Χώρου του. Αυτήν την μέθοδο της γεωπολιτικής του την υποδιαιρεί σε τρία μεθοδολογικά εργαλεία αναλύσεως: 1ο) την Τοποπολιτική Την γεωγραφική χωρική τοποθεσία του Κράτους 2ο) την Μορφοπολιτική Την Μορφή του Κράτους και 3ο) την Φυσιοπολιτική Την περιοχή που καταλαμβάνει το Έθνος Β. Την «Δημογραφία» αναλυομένη από την «δημοπολιτική», την σχέση μεταξύ του Κράτους και του Πληθυσμού του (υποδιαιρεί δε την «δημοπολιτική» και σε ακόμη ένα μεθοδολογικό εργαλείο: την «εθνοπολιτική». Δηλαδή τον Λαό ως οντότητα). Γ. Την «Οικονομία» αναλυομένη από ένα ιδιαίτερο εργαλείο, την «γεωοικονομία».την σχέση δηλαδή, μεταξύ του Κράτους και της Οικονομίας του; Δ.Την «Κοινωνιολογία» αναλυομένη από την «Κοινωνιοπολιτική»,δηλαδή τη σχέση του Κράτους με την ανθρώπινη Κοινωνία; Ε. Την «Πολιτική» αναλυομένη από την «Κρατοπολιτική» (δηλαδή την Πολιτική των Καθεστώτων), ήτοι την μορφή, την ισχύ και τον Κρατικό Βίο. Η προσέγγισή του ήταν ντετερμινιστική και Χωροκρατική. Χαρακτηρίζεται από Κρατικό Οργανικισμό. Γράφει: «Τα κράτη, όπως τα παρατηρούμε από ιστορική άποψη και όπως δρούμε στο εσωτερικό των, είναι όντα ευαίσθητα και ορθολογικά όπως οι άνθρωποι». ( Έχω πολλές, μα πάρα πολλές αντιρήσεις, για τούτον τον ανθρωπομορφισμό των Κρατών, όσο και για την ορθολογικότητά τους) Για τον Κjellén το κράτος πρει να γίνεται αντιληπτό με δύο πτυχές: Αφ' ενός με ενός είδους εσωτερική λογική, υπό το πρίσμα της νομικής και κοινωνικής του οργανώσεως; Αφ' ετέρου στο πλαίσιο των εξωτερικών του σχέσεων, «μια ξένη, επιφυλακτική και επιρρεπής σε λάθη δύναμη»

5 Οι θεμελιωτές: Γερμανική Σχολή 3 Karl Haushoffer: (August 27, 1869 March 10, 1946) Ο Haushofer επηρεάσθηκε από το έργο των Friedrich Ratzel, Rudolf Kjellén et Halford John Mackinder, και ίδρυσε το 1924, για την προώθηση της δικής του θεωρίας, την επιθεώρηση Zeitschrift für Geopolitik (Επιθεώρηση Γεωπολιτικής). Η Επιθεώρηση αποκτά πολύ σύντομα διεθνές ακροατήριο και συμμετοχές και μη γερμανών επιστημόνων. Δεν παύει παρ' όλα αυτά να παρουσιάζει την γερμανική προσέγγιση. -Γνωρίζει, ως μαθητή τον Rudolf Hess ο οποίος, κατά τον Stephan Zweig, θα τον φέρει σε επαφή με τον Χίτλερ.Ο Hess θα προστατεύσει την εβραία σύζυγο του Δασκάλου όπως και τους γυιούς του θεωρούμενους από τους ναζιστικούς Νόμους της Νυρεμβέργης ως «ημιαίμους εβραίους». -Μετά την απόπειρα δολοφονίας του Hitler στις 20 Ιουλίου του 1944, και ελλείψει της προστασίας του Hess, η Gestapo εγκλείει τον Karl Haushofer, στο Dachau, ενώ ο υιός του ταγματάρχης της Βέρμαχτ Albrecht, ο οποίος έλαβε μέρος στην απόπειρα, εξαφανίζεται στην παρανομία και συλλαμβάνεται τέσσερεις μήνες αργότερα και φυλακίζεται στις Φυλακές του Μoabit/Βερολίνο. Εκτελείται από ένα κομάντο των SS, δύο μήνες πρίν τη λήξη του Πολέμου νύχτα, καταμεσίς του δρόμου. Αφήνει πίσω του σειρά ποιημάτων Les sonnets de Moabit τα οποία αποτελούν και μια μαρτυρία για την Γερμανική Αντίσταση κατά του Ναζιστικού καθεστώτος. -Μετά την θετική για τον Κ. Haushoffer εισήγηση, του Αιδ. Edmund A. Walsh δεν δικάζεται στην Δίκη της Νυρεμβέργης, αλλά και δεν δέχεται να καταθέσει κατά του Rudolf Hess. Απολυθείς από το Πολυτεχνείο του Μονάχου και στερηθείς της συντάξεώς του ως Ομότιμος Καθηγητής, ο Karl Haushofer αυτοκτόνησε μαζί με την σύζυγό του Μάρθα, στις 10 Μαρτίου 1946 στο κτήμα του στο Hartschimmel, πλησίον του Μονάχου.

6 Οι θεμελιωτές: Αγγλοσαξωνική Σχολή 1 Sir Halford Mackinder: (15 February March 1947) Βρετανός Γεωγράφος, ακαδημαϊκός δάσκαλος, ο πρώτος Διευθυντής του University Extension College, Reading (μετονομάσθη αργότερα σε University of Reading) και Διευθυντής του London School of Economics, ο οποίος θεωρείται και ένας εκ των θεμελιωτών της Γεωπολιτικής και Γεωστρατηγικής. -Το 1887, δημοσιεύει το "On the Scope and Methods of Geography",ένα μανιφέστο για την Νέα Γεωγραφία/New Geography. Αμέσως μετά τοποθετείται ως Λέκτορας Γεωγραφίας στο University of Oxford, όπου και εισάγει την διδασκαλία του γνωστικού αντικειμένου. Όπως ο ίδιος ο Mackinder προσδιόρισε το διορισμό του, "a platform has been given to a geographer". Επρόκειτο για την πλέον τιμητική θέση για έναν βρετανό Γεωγράφο, όπως ετόνισε και ο ίδιος. -Το 1895, ήταν ένας εκ των συνιδρυτών του London School of Economics. Στην Οξφόρδη ο Mackinder ίδρυσε την School of Geography το έτος Το 1904 δημοσιεύει το "The Geographical Pivot of History" στην Royal Geographical Society, όπου και αναπτύσσει την Heartland Theory. Στους ακαδημαϊκούς κύκλους θεωρείται ως η στιγμή που ιδρύθηκε η επιστήμη της Γεωπολιτικής ως ακαδημαϊκός κλάδος, αν και ο ίδιος δεν χρησιμοποίησε τον όρο. -Στο επόμενο έργο του Democratic Ideals and Reality: A Study in the Politics of Reconstruction,1919, παρουσιάζει τη θεωρία του για την Κεντρική Περιοχή/the Heartland και επιτυγχάνει να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι γεωγραφικοί παράγοντες στην Διάσκεψη των Παρισίων για την Ειρήνη. Εκεί αντιπαραθέτει την «Γεωγραφική Πραγματικότητα» με τον ιδεαλισμό του Προέδρου Woodrow Wilson. Η πλέον σημαντική φράση του βιβλίου του είναι: "Who rules East Europe commands the Heartland; Who rules the Heartland commands the World Island; Who rules the World Island commands the World." Η φράση αυτή ειπώθηκε στην Διάσκεψη Ειρήνης για να πείσει τους συμμετέχοντες σχετικώς με την μεγάλη σημασία της Ανατολικής Ευρώπης ως οδό για την δημιουργία της Κεντρικής Περιοχής και να υπονοήσει σαφώς, την ανάγκη δημιουργίας μιας Ζώνης Ασφαλείας από κράτη-αναχώματα που θα εμποδίσουν την σύνδεση μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας. Κάτι που δυστυχώς δεν έγινε αντιληπτό από αρκετούς ηγέτες του Μεσοπολέμου και δεν λειτούργησε το 1939.Η κύρια πρόθεση του βρετανού ήταν να προειδοποιήσει περί της εκρήξεως ενός νέου, μεγαλύτερου πολέμου, προειδοποίηση την οποία έκαμε και ο οικονομιολόγος John Maynard Keynes). Ο Mackinder ήταν αντιμποσεβίκος και ως βρετανός Ύπατος Αρμοστής στη Νότιο Ρωσία κατά τα έτη , υποστήριξε την ανάγκη για την Βρετανία να υποστηρίξει τους Λευκούς Ρώσους τους οποίους και προσεπάθησε να ενώσει.

7 Οι θεμελιωτές: Αγγλοσαξωνική Σχολή 2 Nickolas J. Spykman: O Nicholas John Spykman ( ) ήτο αμερικανο-ολλανδός γεωστρατηγιστής γνωστός ως ο Εισηγητής της Θεωρίας της Ανάσχεσης/godfather of containment. Ως πολιτικός επιστήμων ήταν ένας από τους ιδρυτές της αμερικανικής ρεαλιστικής Σχολής των Διεθνών Σχέσεων ο οποίος μετέφερε την γερμανική ρατσελιανή σκέψη πολιτική σκέψη στις ΗΠΑ. Ως Καθηγητής της Έδρας Sterling των Διεθνών Σχέσεων στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του πανεπιστημίου του Γιέηλ, ως ένα από τα πρώτιστα καθήκοντά του θεώρησε την διδαχή της Γεωγραφίας στους σπουδαστές του διότι geopolitics was impossible without geographic understanding. Ο Spykman δημοσίευσε δύο πονήματα σχετικώς με την αμερικανική εξωτερική πολιτική: 1) το America's Strategy in World Politics το 1942 αμέσως μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον Β.Π.Π. Καταγγέλει τον αμερικανικό απομονωτισμό και θεωρεί παρακινδυνευμένη την αντίληψη της θαλάσσιας "hemispheric" or "quarter defense" των Κυβερνήσεων της εποχής. Επισημαίνει το σημαντικό κίνδυνο που θα προκύψει για τις ΗΠΑ από μια γερμανική κατάληψη της Ευρώπης και από την πολιτική της Ιαπωνίας. 2) Το Τhe Geography of the Peace δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του. Στο πόνημά του αυτό εξηγεί ότι η ισορροπία ισχύος στην Κεντρική Ευρώπη επηρρεάζει άμεσα την ασφάλεια των ΗΠΑ. Ο Spykman υποστήριξε θερμά ότι η γεωγραφία ήτο "the most fundamentally conditioning factor because of its relative permanence," και ότι: it was of primary relevance in analyzing a state's potential foreign policy. Ο Nicholas Spykman δεν πιστεύει σε διαρκή ειρήνη σε διεθνή κλίμακα. Όντως, το πλήθος των κωδίκων αξιών των διαφόρων χωρών καθιστά την πραγματοποίησή της αδύνατη. Δεν πιστεύει ότι είναι δυνατόν να συγκεντρώσουμε την Ανθρωπότητα πέριξ ενός κοινού κώδικος αξιών. Για το λόγο τούτο δηλώνει ότι η Ειρήνη δεν δύναται να επιτευχθεί παρά μέσω εφαρμογής από το κράτος μιας εξωτερικής πολιτικής επαρκώς ικανής από πλευράς ασφαλείας, ώστε να δύναται να ελαχιστοποιεί τους κινδύνους επιθέσεως εναντίον του από άλλα κράτη. (Nicholas Spykman, Geography of The Peace, 1969 (1944), p. 4-5). Ο Πρόεδρος F.D. Roosevelt επηρεάσθηκε από τις ιδέες του Spykman, όπως αυτές κατατίθενται στην «Γεωγραφία της Ειρήνης». Απόδειξει αυτής της επιρροής αποτελεί και η παρουσία της Κίνας κατά την Διάσκεψη του Καϊρου του 1943: Η παρουσία της εξηγείται διότι αποτελεί μια μελλοντική δύναμη του Rimland του Μεταπολέμου.

8 Θεμελιωτές: Αγγλοσαξωνική Σχολή 2.α Nikolas J. Spykman (συνέχεια) Ο Spykman διαφωνεί εν μέρει με την γνωστή ρήση του Mackinder: Who controls eastern Europe rules the Heartland; Who controls the Heartland rules the World Island; and Who rules the World Island rules the World, Και την μετατρέπει ως εξής: Who controls the rimland rules Eurasia; Who rules Eurasia controls the destinies of the world.

9 Γαλλική Σχολή Vidal de La Blache ( ). έχθηκε σοβαρή επιρροή από τον Ratzel και θεωρείται ο Θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωγραφίας.Οπαδός και αυτός, όπως ο Ratzel του «ποσιμπιλισμού». Απόφοιτος της Ecole Normale και δημιουργός (μαζί με τον Lucien Gallois, to 1891, της θεμελιώδους για τη Γαλλική Γεωγραφία επιθεωρήσεως Annales de Géographie. Albert Demangeon ( ) Απόφοιτος της Ecole Normale, φανατικός εχθρός της Γερμανικής χαουσχοφεριανής Geopolitik, αλλά υποστηρικτής της Ρατσελιανής Politische Geographie. Jaques Ansel ( ). Μαθητής και συνεχιστής της σκέψης του Vidal de la Blache. O -κατά κοινή ομολογία- θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωπολιτικής, με αποστάσεις από την γερμανική Geopolitik. ημιουργεί τον όρο Géopolitique για να διαφοροποιήσει την δική του επιστημονική μέθοδο από την χαουσχοφεριανή προσέγγιση. Αποδέχεται απολύτως τη σπουδαιότητα της ρατσελιανής γεωπολιτικής προσεγγίσεως, αυτήν της Politische Geographie. Yves Lacoste (1929- ) Θεωρείται ο θεμελιωτής της Σύγχρονης Σχολής της Γεωπολιτικής. Μαρξιστής, μετέπειτα τροτσκιστής και τελικώς θετικιστής. Υπήρξε ο ιδρυτής της πλέον έγκυρης διεθνούς Γεωπολιτικής και Γεωγραφικής Επιθεωρήσεως Hérodote.

10 Α. Λίγοι αντιπροσωπευτικοί Ορισμοί Ορισμός της Γεωπολιτικής κατά R. Kjellen (1916, Staten som Lifsform): «Γεωπολιτική είναι η επιστήμη του Κράτους νοουμένου ως γεωγραφικού οργανισμού, όπως αυτός λειτουργεί στο χώρο». Ορισμός της Γεωπολιτικής κατά Lacost: Πρόκειται για μια τεχνογνωσία ανάλυσης του γήινου χώρου και των αντιπαραθέσεων που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνειά του, που σκοπό έχει την καλύτερη εμβάθυνση στο μυστήριο των συμβαινόντων, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιδρούμε ή να δρούμε αποτελεσματικότερα ως προς αυτά. Συγκρίνετε με τη ρατσελιανή ρήση (1897, Politische Geographie): «Πολιτική Γεωγραφία είναι η χωρική τεχνολογία στη διάθεση του Κράτους...» Κατά τον Michel Foucher (1991, Fronts et Frontières): «Η Γεωπολιτική είναι μια σφαιρική μέθοδος γεωγραφικής ανάλυσης συγκεκριμένων κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων, οι οποίες προσεγγίζονται από χωροθετική άποψη και των συνήθων προσηλώσεων (repésentations) που τις περιγράφουν». Κατά τον Nickolas Spykman ( , Geography of the Peace): «Το πεδίο δράσεως της Γεωπολιτικής είναι αυτό της εξωτερικής πολιτικής των κρατών. Με τις ιδιαίτερες αναλυτικές της μεθόδους κάνει χρήση των Γεωγραφικών δεδομένων-της Γεωγραφίας νοουμένης με την ευρεία σημασία του όρου-για να καταλήξει στην επιλογή πολιτικής συμπεριφοράς, η οποία θα επιτρέπει την επίτευξη δικαίων στόχων».

11 Γαλλική Σχολή Vidal de La Blache ( ). έχθηκε σοβαρή επιρροή από τον Ratzel και θεωρείται ο Θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωγραφίας.Οπαδός και αυτός, όπως ο Ratzel του «ποσιμπιλισμού». Απόφοιτος της Ecole Normale και δημιουργός (μαζί με τον Lucien Gallois, to 1891, της θεμελιώδους για τη Γαλλική Γεωγραφία επιθεωρήσεως Annales de Géographie. Albert Demangeon ( ) Απόφοιτος της Ecole Normale, φανατικός εχθρός της Γερμανικής χαουσχοφεριανής Geopolitik, αλλά υποστηρικτής της Ρατσελιανής Politische Geographie. Jaques Ansel ( ). Μαθητής και συνεχιστής της σκέψης του Vidal de la Blache. O -κατά κοινή ομολογία- θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωπολιτικής, με αποστάσεις από την γερμανική Geopolitik. ημιουργεί τον όρο Géopolitique για να διαφοροποιήσει την δική του επιστημονική μέθοδο από την χαουσχοφεριανή προσέγγιση. Αποδέχεται απολύτως τη σπουδαιότητα της ρατσελιανής γεωπολιτικής προσεγγίσεως, αυτήν της Politische Geographie. Yves Lacoste (1929- ) Θεωρείται ο θεμελιωτής της Σύγχρονης Σχολής της Γεωπολιτικής. Μαρξιστής, μετέπειτα τροτσκιστής και τελικώς θετικιστής. Υπήρξε ο ιδρυτής της πλέον έγκυρης διεθνούς Γεωπολιτικής και Γεωγραφικής Επιθεωρήσεως Hérodote.

12 Β. Λίγοι αντιπροσωπευτικοί Ορισμοί

13 Γ. Λίγοι αντιπροσωπευτικοί ορισμοί της Γεωπολιτικής Κατά τον Saul Kohen (1963,Geography and Politics in a World divided): «η πεμπτουσία της Γεωπολιτικής είναι η μελέτη της υφισταμένης σχέσεως μεταξύ της διεθνούς πολιτικής της ισχύος και των αντιστοίχων γεωγραφικών χαρακτηριστικών, κυρίως δε αυτών των γεωγραφικών χαρακτηριστικών που αναπτύσοονται στις πηγές ισχύος». Κατά τον Ladis K. D. Kristof (1960, The Origins and evolution of Geopolitics): «Ο σύγχρονος γεωπολιτικός δεν επισκοπεί τον παγκόσμιο χάρτη για να διακρίνει τι μας υπαγορεύει η φύση να κάνουμε, αλλά τι μας συμβουλεύει η φύση να κάνουμε δεδομένων των προτιμήσεών μας». Κατά τον Colin Gray (1977, The Geopolitics of Nuclear Era: Heartland, Rimlands and the Technological revolution): «Η πρώτιστη αρετή της γενικής Γεωπολιτικής θεωρίας [...] βρίσκεται στο ότι εστιάζει την προσοχή μας σε διαρκείς και σταθερούς παράγοντες. Εκείνοι οι οποίοι θέλουν να κατανοήσουν τις πολιτικές διαστάσεις της ιεθνούς ασφαλείας πρέπει να αφομοιώσουν τις ουσιώδεις έννοιες της Γεωπολιτικής» εφόσον «οι πολιτικές ερμηνείες μιας παγκόσμιας, κοινής γεωγραφικής πραγματικότητας, διαδραματίζουν ένα σημαντικότατο, ενίοτε και ασύλληπτο ρόλο αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τα πολιτικά προβλήματα».

14 . Απόπειρα ορισμού από τον ομιλητή Γεωπολιτική ανάλυση ενός γεωγραφικού Συστήματος ανισορρόπου κατανομής ισχύος καλείται, η γεωγραφική εκείνη μέθοδος η οποία μελετά, περιγράφει και προβλέπει τις συμπεριφορές και τις επιπτώσεις των σχέσεων των αντιτιθεμένων και διακριτών δράσεων ανακατανομής ισχύος και των ιδεολογικών μεταφυσικών που τις καλύπτουν, στο πλαίσιο των γεωγραφικών συμπλόκων που οι πολιτικές αυτές εφαρμόζονται».

15

16 Mackinder

17 Spykman

18 Karl Haushoffer

19 Δεκαετία 1980

20 Ισλαμικός Κόσμος

21 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Μια πρόταση για συζήτηση...

22 1η ενέργεια Αποκωδικοποίηση του τίτλου του θέματος: Ο τίτλος ενός θέματος μιας μελέτης γεωπολιτικής αναλύσεως (πρέπει να) ορίζει τα δεδομένα και τα ζητούμενα του προβλήματός μας. ηλαδή ορίζει: 1) Τα όρια του Γεωγραφικού Συμπλόκου το οποίο και αποτελεί το γεωγραφικό πεδίο που αφορά την ανάλυσή μας. 2) Τον προς μελέτη χώρο (εσωτερικό ή εξωτερικό) του Συμπλόκου ο οποίος μας ενδιαφέρει ως πεδίο κατανομής ή ανακατανομής ισχύος λόγω της δράσεως ενός συγκεκριμένου γεωπολιτικού παράγοντος. 3) Τον προαναφερθέντα γεωπολιτικό παράγοντα του οποίου ησυμπεριφορά δύναται να επηρεάσει την κατανομή ισχύος στο εσωτερικό ή και στο εξωτερικό του δεδομένου Γεωγραφικού Συμπλόκου.

23 2η Ενέργεια Προσδιορισμός των ορίων των υπό μελέτη Γεωπολιτικών Συστημάτων Στη φάση αυτή προσδιορίζουμε τα όρια των Γεωπολιτικών Συστημάτων εντός των οποίων θα επεξεργασθούμε τη δράση ή τις δράσεις του οριζόμενου στον τίτλο του θέματος, Γεωπολιτικού Παράγοντος. Έχουμε τρεις κλίμακες Συστημάτων οριζόμενες ως προς το εύρος του γεωγραφικού χώρου αναφοράς των: Τα Υποσυστήματα, τα οποία αποτελούν υποσύνολα των Συστημάτων. Το Σύστημα το οποίο αποτελεί το προς εξέταση Γεωγραφικό Σύμπλοκο. Το Υπερσύστημα, το οποίο εμπεριέχει ως υποσύνολο- το κύριο εξεταζόμενο Σύστημα και απαρτίζεται από Πόλους ισχύος οι οποίοι επηρεάζουν τον δρώντα -κατά περίπτωση- εντός του Συστήματος, Γεωπολιτικό Παράγοντα Για να ορίσουμε όμως με όρους γεωγραφικού εύρους τα ανωτέρω Συστήματα απαιτείται και ένα ποιοτικό χαρακτηριστικό το οποίο θα προσδιορίσει -με την ύπαρξή του, τις μορφές του, τη δράση του και το βαθμό επιρροών του- το εύρος των γεωγραφικών χώρων των προαναφερθέντων Συστημάτων. Χωρίς το ποιοτικό αυτό χαρακτηριστικό και τα επι μέρους χαρακτηριστικά του δεν είναι δυνατός, αλλά δεν έχει και νόημα, ο προσδιορισμός των τριών προαναφερθησεισών κλιμάκων Συστημάτων.

24 Παράδειγμα αποκωδικοποίησης του τίτλου του Θέματος Θέμα: «Η γεωπολιτική του ισλαμιστικού Κινήματος στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή». Ανάλυση του Τίτλου του Θέματος i) Προσδιορισμός ορίων Γεωγραφικού Συμπλόκου: Τα όρια του Γεωγραφικού Συμπλόκου προσδιορίζονται στον όρο «Ευρύτερη Μέση Ανατολή». ii) Ορισμός του ακριβούς προς μελέτη Χώρου: Ο προς μελέτη Χώρος του Συμπλόκου είναι το «εσωτερικό» του γεωγραφικού Συμπλόκου της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και φαίνεται από το «στην» δηλ. «Εις την...», «εντός των ορίων της...». iii) Ορισμός γεωπολιτικού παράγοντος: Ο οριζόμενος γεωπολιτικός παράγων είναι το «ισλαμιστικό Κίνημα».

25 Παράδειγμα ορισμού των Συστημάτων Στο προαναφερθέν θέμα τα όρια των Συστημικών κλιμάκων ορίζονται ως εξής: 1) Σύστημα: Είναι το Γεωγραφικό Σύμπλοκο της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όχι μόνο διότι αυτό δίδεται στον τίτλο, πράγμα που αποτελεί ήδη θεμελιώδες κριτήριο, αλλά και από το γεγονός ότι ο «Γεωπολιτικός παράγων» που είναι το «Ισλαμιστικό κίνημα» υπάρχει, δρα και επηρεάζει το σύνολο του γεωγραφικού χώρου του Συμπλόκου. 2) Υποσυστήματα: Το «Ισλαμιστικό κίνημα του Μαγκρέμπ» αποτελεί ένα Υποσύστημα λόγω των ιδιαιτεροτήτων του οι οποίες ανάγονται στο πολιτισμικό, οικονομικό, πολιτικό και οργανωσιακό χαρακτήρα του Ισλάμ στη γεωγραφική αυτή περιοχή. To «Ισλαμιστικό κίνημα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής[1]» για τους ίδιους λόγους. Το «Αφγανοπακιστανικό και Ιρανικό Ισλαμιστικό κίνημα». 3) Υπερσύστημα: Ως Υπερσύστημα μπορεί να ορισθεί το σύνολο των Πόλων Ισχύος οι οποίοι επηρεάζουν τον Γεωπολιτικό Παράγοντα στη δράση του εντός του Συστήματος της Μ. Ανατολής,π.χ.: ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, ΟΗΕ, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Γερμανία.

26 3η Ενέργεια Ορισμός πεδίων επιρροής του «γεωπολιτικού παράγοντος». Αφού έχουμε ήδη ορίσει τις τρεις κλίμακες των Συστημάτων, θα πρέπει να προσδιορίσουμε τα υπό εξέταση πεδία γεωπολιτικής επιρροής του «γεωπολιτικού παράγοντος» του τίτλου μας. ηλαδή θα πρέπει να καθορίσουμε για ποιο συνδυασμό εκ των τεσσάρων πεδίων (γεωπολιτικών πυλώνων) θα εξετάσουμε τις επιρροές του «γεωπολιτικού παράγοντος» μας στο πλαίσιο πάντα της επιλεγμένης Συστημικής κλίμακος (π.χ. στο επίπεδο του «Συστήματος»). Γεωπολιτικοί πυλώνες είναι οι κατωτέρω: α) Αμυντικός πυλώνας και πυλώνας Ασφάλειας β) Οικονομικός πυλώνας γ) Πολιτικός πυλώνας δ) Πολιτισμικός πυλώνας και πυλώνας πληροφορίας Όλοι οι ανωτέρω πυλώνες εξετάζονται με όρους ισχύος, π.χ.: Οικονομικής ισχύος, πολιτικής ισχύος, κ.τ.λ.

27 Παράδειγμα προσδιορισμού λειτουργίας του Γεωπολιτικού παράγοντος στους συγκεκριμένους πυλώνες επιρροής Στη φάση αυτή θα προσδιορίσουμε τις γεωπολιτικές τάσεις-δυναμικές για ένα έκαστο των ορισθέντων Υποσυστημάτων. Οι τάσεις αυτές προσδιορίζονται μόνο και αποκλειστικά με όρους «ισχύος». Απαντούν δε στα εξής ερωτήματα: 1ον) Σε ποιους πυλώνες [πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό, κ.τ.λ.] κατισχύει ο «γεωπολιτικός παράγων» που εξετάζουμε (για το δικό μας παράδειγμα το «ισλαμιστικό κίνημα») και συνεπώς καθορίζει ήδη ή δύναται να καθορίσει τη συμπεριφορά τους στο πλαίσιο του εκάστοτε Υποσυστήματος. Αυτή η μορφή του συμπεράσματος ορίζεται ως «θετική υποσυστημική συνιστώσα τάση ισχύος» του «γεωπολιτικού παράγοντος» στο «Εσωτερικό του Συστήματος». 2ον) Σε ποιους πυλώνες απορροφάται η επιρροή του «γεωπολιτικού παράγοντος» και ως εκ τούτου δεν επηρεάζει τη συνολική συμπεριφορά του υποσυστήματος. Αυτή η μορφή του συμπεράσματος ορίζεται ως «μηδενική υποσυστημική συνιστώσα τάση ισχύος» του «γεωπολιτικού παράγοντος» στο «Εσωτερικό του Συστήματος».

28 4η Ενέργεια: Η Σύνθεση Ορισμός: Η Σύνθεση είναι η διαδικασία του αφορά την εύρεση της Συνισταμένης τάσεως ισχύος του δεδομένου Γεωπολιτικού παράγοντος στην τελική συστημική κλίμακα. Αυτή είναι σε επίπεδο Συστήματος, διότι εκεί μας ενδιαφέρει η πρόβλεχη της ανακατανομής της ισχύος. Αρχίζουμε όμως πάντοτε το υπολογισμό της από το επίπεδο του Υποσυστήματος. Διότι το Υποσυστημα αποτελεί το ελάχιστο δομικό λίθο του Συστήματος. 1η Περίπτωση: Αν π.χ. έχουμε εξεύρει και προσδιορίσει τις επί μέρους συνιστώσες ισχύος (του γεωπολιτικού μας παράγοντος) σε επίπεδο Υποσυστήματος και το ζητούμενο είναι η Συνισταμένη σε συστημική κλίμακα επιπέδου Συστήματος, τότε η φάση της Σύνθεσης θα αρχίσει στο επίπεδο του Συστήματος. 2η Περίπτωση: Αν η ζητούμενη συνισταμένη είναι σε επίπεδο Υπερσυστήματος, τότε η φάση της Σύνθεσης θα αρχίσει μετά το πέρας της Αναλύσεως των συνιστωσών των επιμέρους Συστημάτων (Εάν φυσικά έχουμε περισσότερα του ενός Συστήματα προς εξέτασιν). Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί να αρχίσουμε τη σύνθεσή μας από το επίπεδο των Υποσυστημάτων, κατόπιν να σχηματίσουμε την εικόνα των συνιστωσών σε επίπεδο Συστημάτων και τελικώς να καταλήξουμε με τον προσδιορισμό της συνισταμένης στο επίπεδο του Υπερσυστήματος.

29 5η Ενέργεια: Συμπεράσματα Το τελευταίο μέρος της γεωπολιτικής μας ανάλυσης αποτελεί η φάση των Συμπερασμάτων. Εδώ καλούμεθα να περιγράψουμε:τις γεωπολιτικές δυναμικές στις οποίες υποβάλλει η «Συνισταμένη της ισχύος»,του υπό εξέταση «γεωπολιτικού παράγοντος», την συμπεριφορά του εξετασθέντος του υπό εξέταση «γεωπολιτικού παράγοντος», την συμπεριφορά του εξετασθέντος Συστήματος, στο περιβάλλον του Υπερσυστήματος. Πρέπει να τονίσουμε όμως ότι: τη φάση αυτή της μελέτης, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη φάση της ως άνωγεωπολιτικής αναλύσεως, δεν καταθέτουμε προτάσεις i) Στη φάση αυτή, ανακαλύπτουμε: δομές, δράσεις, λειτουργίες, επιρροές, μορφές, και δυναμικές του γεωπολιτικού παράγοντος τις οποίες και περιγράφουμε.. ii) Όπως επίσης περιγράφουμε και τις εξ αυτών συμπεριφορές του Συστήματος. Οι προτάσεις πολιτικής (ή αλλιώς: Στρατηγικής), δεν αποτελούν αντικείμενο της Γεωπολιτικής Αναλύσεως. Αποτελούν αντικείμενο της Γεωστρατηγικής προσεγγίσεως η οποία μπορεί να γίνει, μόνον εφόσον μας ζητηθεί και βασιζομένη απολύτως στα αποτελέσματα της προηγηθείσης γεωπολιτικής αναλύσεως.

30

31

32

33

34 Μεγάλο Κουρδιστάν

35

36 Ιρακινό Κουρδιστάν-Επιρροές κουρδικών κομμάτων

37 Ιράκ: Εθνο-θρησκευτικές ομάδες

38 Iran: ethno-cultural and religious composition

39 Pakistan

40 Pakistan: Relief

41 Cashemire

42 Afganistan-Pakistan: Ethno-cultural composition

43 Waziristans and Tribal zone in Pakistan. 01

44 Waziristans and Tribal zone in Pakistan. 02

45 The drugs streems

46