ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΙ Οπτική Ρύπανση ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΙ Οπτική Ρύπανση

2 ΗΣηµασία των Επιπτώσεων στο Τοπίο... «...η σύγχρονη µεταλλευτική δραστηριότητα είναι ικανή να µεταβάλλει το φυσικό τοπίο περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα σε καιρό ειρήνης» Gagen (1992)

3 Τα Ειδικά Χαρακτηριστικά του Μεταλλευτικού Κλάδου o Το 80% και πλέον της µεταλλευτικής δραστηριότητας αφορά σε επιφανειακές εκµεταλλεύσεις o Στις ανεπτυγµένες χώρες το 40-60% των επιφανειακών εκµεταλλεύσεων αφορά σε λατοµεία αδρανών υλικών o Τα λατοµεία αδρανών υλικών αναπτύσσονται εντός του αστικού ιστού

4 Οι δυσχέρειες... «όταν γίνεται µια προσπάθεια επιβολής νοµικών κυρώσεων σε σχέση µε την αισθητική, προκύπτει ένα απλό αλλά πολύ σηµαντικό ερώτηµα: πως θα ορισθεί το τι είναι ελκυστικό και το τι είναι άσχηµο. Το πρόβληµα του προσδιορισµού του αισθητικά όµορφου, το οποίο υπήρξε αντικείµενο διαµάχης µεταξύ των φιλοσόφων, έχει ιδιαίτερη σηµασία στη θέσπιση νοµικού πλαισίου. ιότι όταν εµπλέκονται νοµικές κυρώσεις, είναι απαραίτητο να προσδιορίζεται µε ακρίβεια τι επιτρέπεται και τι όχι...». Williams (1974)

5 Ορισµός του τοπίου Kάτω από µία γενική θεώρηση το τοπίο θα µπορούσε να ορισθεί ως "το οικοσύστηµα µίας περιοχής - κλίµα, έδαφος, πέτρωµα, φυσιογραφία, χλωρίδα, πανίδα και οι δυναµικές τους σχέσεις - επηρεασµένο σε ποικίλο βαθµό από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τα φυσικά φαινόµενα, η εξωτερική εµφάνιση του οποίου γίνεται αντιληπτή συνολικά ή αποσπασµατικά και κατά διαφορετικό τρόπο από τον άνθρωπο ανάλογα µε το κοινωνικό - πολιτιστικό του επίπεδο" (Mπρόφας)

6 Κύρια Χαρακτηριστικά του τοπίου Ταξινόµηση του τοπίου α. Πανοραµικό τοπίο β. Tοπίο χαρακτηριστικών µορφών γ. Περικλειόµενο τοπίο δ. Eστιακό ή αξονικό τοπίο ε. Tοπίο λεπτοµερειών στ. Eφήµερο τοπίο ζ. Στεγασµένο τοπίο

7 Κύρια Χαρακτηριστικά του τοπίου Kυρίαρχα στοιχεία του τοπίου Mορφή Γραµµή Χρώµα Υφή

8 Κύρια Χαρακτηριστικά του τοπίου Βασικοί συντελεστές της αισθητικής προβολής του τοπίου Aντίθεση Σύγκλιση ιαδοχή Ισορροπία Άξονας Συγκυριαρχία Πλαισίωση

9 Κύρια Χαρακτηριστικά του τοπίου Μεταβλητοί παράγοντες Kίνηση Φως Aτµοσφαιρικές συνθήκες Eποχή του έτους Aπόσταση παρατήρησης Θέση παρατήρησης Kλίµακα Xρόνος

15 Τα Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά της Οπτικής Ρύπανσης o Έλλειψη κοινά αποδεκτών µεθοδολογιών, οι οποίες να µπορούν να εκτιµήσουν µε αντικειµενικό τρόπο το µέγεθος των µεταβολών που επιφέρει µια εκµετάλλευση στο τοπίο. o Έλλειψη σαφώς προσδιορισµένων και γενικά αποδεκτών κριτηρίων και µεθοδολογιών εκτίµησης. o Η αισθητική αλλοίωση του τοπίου εντάσσεται στην κατηγορία των προβληµάτων «ευζωίας». Κατά συνέπεια, είναι εξαιρετικά δύσκολο να οριστεί ένα αποδεκτό επίπεδο «ρύπανσης» του τοπίου.

16 Οι Μεθοδολογίες Εκτίµησης της Οπτικής Ρύπανσης Το µοντέλο VMS (Visual Management System, USDA, 1973) H οπτική ανάλυση περιλαµβάνει την καταγραφή και εκτίµηση των οπτικών χαρακτηριστικών του γεωµορφολογικού αναγλύφου, του εδάφους και του τοπίου, σε µια συγκεκριµένη περιοχή. Mε αυτήν επιδιώκεται να εκτιµηθεί η τοπιολογική αξία του χώρου, ιδιαίτερα όπως αυτή εκτιµάται από κρίσιµα σηµεία παρατήρησης ή θέσεις ευαισθησίας (οικισµοί, δρόµοι µεγάλης κυκλοφορίας, τουριστικά µέρη κ.λπ.).

17 Οι Μεθοδολογίες Εκτίµησης της Οπτικής Ρύπανσης Το µοντέλο VMS (Visual Management System, USDA, 1973) Tα χαρακτηριστικά αυτά είναι: (α) O Bαθµός Eπέµβασης (B.E.) στο φυσικό περιβάλλον (β) H Oπτική Eυαισθησία του Τοπίου (O.E.T.) (γ) H Kλάση Ποικιλίας του Τοπίου (K.Π.T.) (δ) Tο Eπίπεδο Eυαισθησίας του Τοπίου (E.E.T.) και (ε) H Oπτική Aπορροφητική Iκανότητα του τοπίου (O.A.I.)

18 Το µοντέλο VMS - Εκτίµηση Οπτικής Ρύπανσης Bαθµοί Eπέµβασης (B.E.) στο φυσικό περιβάλλον Bαθµός α: Kαµία ουσιαστική µεταβολή των οπτικών χαρακτηριστικών του τοπίου, π.χ. υπόγειες εκµεταλλεύσεις, χωρίς πρόβληµα υπαίθριας απόθεσης στείρων. Bαθµός β: Mερική αλλοίωση, όπως π.χ. στην περίπτωση αβαθών επιφανειακών κοιτασµάτων. Bαθµός γ: Έντονη µεταβολή του τοπίου µε την δηµιουργία µεγάλων εκσκαφών και αποθέσεων, οι οποίες καθίστανται κυρίαρχα στοιχεία στο τοπίο. Bαθµός δ: Πλήρης αλλαγή του φυσικού τοπίου, όπως συµβαίνει µε την ισοπέδωση µιας σειράς φυσικών γεωµορφολογικών εξάρσεων, µε τυπικό παράδειγµα τις µεγάλες επιφανειακές λιγνιτικές εκµεταλλεύσεις.

19 Το µοντέλο VMS - Εκτίµηση Οπτικής Ρύπανσης Oπτική Eυαισθησία του Tοπίου (O.E.T.) Oι τρεις κύριοι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η οπτική ευαισθησία του τοπίου είναι: (α) O τύπος του τοπίου. (β) H ύπαρξη ευαίσθητων τµηµάτων σε ένα τοπίο. (γ) H δράση µεταβλητών παραγόντων (εξωτερικών και εσωτερικών) του τοπίου.

20 Το µοντέλο VMS - Εκτίµηση Οπτικής Ρύπανσης Kλάσεις Ποικιλίας του Tοπίου (K.Π.T.) ΦΥΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΣΗ Α* ΚΛΑΣΗ Β** ΚΛΑΣΗ Γ*** Ανάγλυφο Κλίσεις > 31 0 Κλίσεις: Κλίσεις: ,5 0 Μορφές πρανών και βραχωδών σχηµατισµών Βλάστηση Ρέµατα ή ρυάκια Mεγάλες-Kυρίαρχες, Aσυνήθιστες Mεγάλη ποικιλία στα είδη και στη διάρθρωση - ασυνήθιστη, δέντρα ή φυτά ιδιαίτερου κάλλους Mεταβαλλόµενη ροή, µικρολίµνες, µαίανδροι *KΛAΣH A: Tοπίο µε µεγάλη ποικιλία αισθητικών στοιχείων ** KΛAΣH B: Tοπίο µε µικρή ποικιλία αισθητικών στοιχείων Oρατές αλλά όχι κυρίαρχες Συνεχής µε µικρή ποικιλία στα είδη και στη διάρθρωση - ώριµα δέντρα αλλά συνηθισµένα Κοινά χαρακτηριστικά ροής και λίγοι µαίανδροι *** KΛAΣH Γ: Tοπίο µε ελάχιστη παρουσία αισθητικών στοιχείων Μικρές ή απαρατήρητες Συνεχής, χωρίς ξέφωτα και χωρίς υπόροφο Εποχιακοί ξηροπόταµοι ή µικρά ρέµατα και ίσως διαβρώσεις ή αποθέσεις

21 Το µοντέλο VMS - Εκτίµηση Οπτικής Ρύπανσης Eπίπεδα Eυαισθησίας του Tοπίου (E.E.T.) ΤΟΠΙΟ ΟΡΑΤΟ ΑΠΟ Πρωτεύοντες δρόµους, χώρους αναψυχής και υδάτινες µάζες ευτερεύοντες δρόµους, χώρους αναψυχής και υδάτινες µάζες EΠIΠE A EYAIΣΘHΣIAΣ TOΠIOY Tουλάχιστον το 1/4 των επισκεπτών δείχνουν µέγιστο ενδιαφέρον για την ποιότητα της θέας του τοπίου Tουλάχιστον τα 3/4 των επισκεπτών δείχνουν µέγιστο ενδιαφέρον για την ποιότητα της θέας του τοπίου Λιγότερο από το 1/4 των επισκεπτών δείχνουν µέγιστο ενδιαφέρον για την ποιότητα της θέας του τοπίου Tουλάχιστον το 1/4 και όχι περισσότερο από τα 3/4 των επισκεπτών δείχνουν µέγιστο ενδιαφέρον για την ποιότητα της θέας του τοπίου Λιγότερο από το 1/4 των επισκεπτών δείχνουν µέγιστο ενδιαφέρον για την ποιότητα της θέας του τοπίου Eπίπεδο 1 - Yψηλή ευαισθησία = Mέγιστο ενδιαφέρον Eπίπεδο 2 - Mέση ή Mέτρια ευαισθησία = Mέτριο ενδιαφέρον Eπίπεδο 3 - Χαµηλή ευαισθησία = Eλάχιστο ενδιαφέρον

22 Το µοντέλο VMS - Εκτίµηση Οπτικής Ρύπανσης Oπτική Aπορροφητική Iκανότητα (O.A.I.) του Tοπίου O.A.I. = K ( + AB + AX +Π) ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΒΑΘΜΟΣ (K)Kλίση 0-5% ( ) ιάβρωση του εδάφους (AB) υναµικό αναγέννησης της βλάστησης (AX) Aντίθεση χρώµατος εδάφους (Π) Ποικιλότητα 6-15% 16-30% 31-60% µεγαλύτερη από 60% Xαµηλό δυναµικό διάβρωσης Mέσο δυναµικό διάβρωσης Yψηλό δυναµικό διάβρωσης Yψηλό δυναµικό αναγέννησης Mέσο δυναµικό αναγέννησης Xαµηλό δυναµικό αναγέννησης Mικρή αντίθεση Mέση αντίθεση Mεγάλη αντίθεση Mεγάλη ποικιλότητα Mέση ποικιλότητα Mικρή ποικιλότητα Πολύ χαµηλή O.A.I Xαµηλή O.A.I Mέση O.A.I Yψηλή O.A.I Πολύ υψηλή O.A.I

23 Το µοντέλο VMS - Αντιµετώπιση Οπτικής Ρύπανσης Oπτικοί Ποιοτικοί Στόχοι (O.Π.Σ.) ιαχείρισης του Tοπίου ( ): ιατήρηση ή Προστασία των στοιχείων του τοπίου. (Σ): Συγκράτηση, η οποία επιτρέπει επεµβάσεις διαχειριστικές ενέργειες µη εµφανείς οπτικά. (MΣ): Mερική Συγκράτηση, στην οποία οι επεµβάσεις είναι µεν εµφανείς, υποτάσσονται όµως στο τοπίο και κυριαρχούνται από τα φυσικά στοιχεία του. (T): Tροποποίηση, όπου οι επεµβάσεις κυριαρχούν, αλλά δανείζονται χαρακτηριστικά του τοπίου. (MT): Mέγιστη Tροποποίηση, όπου οι επεµβάσεις κυριαρχούν στο τοπίο, αλλά σε µεγάλη απόσταση θα πρέπει να φαίνεται ότι δανείζονται χαρακτηριστικά από αυτό. και

24 Το µοντέλο VMS - Αντιµετώπιση Οπτικής Ρύπανσης Oπτικοί Ποιοτικοί Στόχοι (O.Π.Σ.) ιαχείρισης του Tοπίου Eπίπεδα ευαισθησίας Zώνες απόστασης 1 ο επίπεδο 2 ο επίπεδο 1η ζώνη 2η ζώνη 3η ζώνη 1η ζώνη 2η ζώνη 3η ζώνη 3 ο επίπεδο Kλάση ποικιλίας A Σ Σ Σ MΣ MΣ MΣ MΣ Kλάση ποικιλίας B Σ MΣ MΣ MΣ T T T/MT Kλάση ποικιλίας Γ MΣ MΣ T T T MT MT 1η ζώνη απόστασης παρατήρησης = 0-2 Km 2η ζώνη απόστασης παρατήρησης = 2-5 Km 3η ζώνη απόστασης παρατήρησης = πάνω από 5 Km

25 Το µοντέλο VMS - Αντιµετώπιση Οπτικής Ρύπανσης Βαθµός Ανεκτών Αλλαγών (Β.Α.Α.) στο τοπίο O.A.I. Συγκράτηση Mερική Συγκράτηση Oπτικοί Ποιοτικοί Στόχοι Tροποποίηση I - V: Aπόλυτα περιοριστικός στόχος -Eλάχιστα περιοριστικός στόχος Mέγιστη Tροποποίηση Xαµηλή I II III V Mέση I III IV V Yψηλή II III IV V