ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Προγράμματος Ανάκαμψης

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2012) 445 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Προγράμματος Ανάκαμψης {SWD(2012) 243 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Προγράμματος Ανάκαμψης 1. Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ ΠΡΟΟΔΟ Το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ) 1 παρέχει χρηματοδοτική στήριξη σε επιλεγμένα, ιδιαιτέρως στρατηγικά έργα στον τομέα της ενέργειας. Συγχρηματοδοτώντας τα έργα αυτά, το πρόγραμμα βοηθά την Ευρωπαϊκή Ένωση να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής της: ασφάλεια και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, ολοκλήρωση και ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ταυτόχρονα, με τη στήριξη των κεφαλαιουχικών δαπανών στην πραγματική οικονομία, το πρόγραμμα στοχεύει στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Στο διάστημα που μεσολάβησε από την έκθεση του προηγούμενου έτους σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του ΕΕΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι το έτος 2010 αναλώθηκε κυρίως για την εκκίνηση του ΕΕΠΑ. Το μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου προϋπολογισμού διατέθηκε σε 59 έργα των ακόλουθων υποπρογραμμάτων: υποδομές φυσικού αερίου (1.363 εκατ. ευρώ), υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας (904 εκατ. ευρώ), υπεράκτια αιολική ενέργεια (565 εκατ. ευρώ) και δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (1.000 εκατ. ευρώ). Συνολικά, έως το τέλος του 2010, είχαν ληφθεί αποφάσεις για επιχορήγηση και είχαν συναφθεί συμφωνίες επιχορήγησης συνολικού ύψους εκατ. ευρώ, ήτοι για το 96,3% του συνολικού προϋπολογισμού του ΕΕΠΑ. Ποσό ύψους 146 εκατ. ευρώ που δεν κατέστη δυνατό να δεσμευθεί για έργα στους τομείς αυτούς έως την καταληκτική ημερομηνία της 31ης Δεκεμβρίου 2010, ανακατανεμήθηκε σε ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης 2, το οποίο εστιάζει σε επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το ΕΕΠΑ συστάθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της συνολικής προσπάθειας που καταβλήθηκε σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξέσπασε το 2008 και για την τόνωση της οικονομικής ανάκαμψης. Έκτοτε, μια ακόμα σοβαρότερη κρίση πλήττει την Ευρώπη και, ως εκ τούτου, οι πολιτικές για την τόνωση της ανάκαμψης παραμένουν εξαιρετικά απαραίτητες. Δεδομένης της πολυπλοκότητας και του μεγέθους της κρίσης, καμία μεμονωμένη πολιτική πρωτοβουλία ή πρόγραμμα δαπανών δεν αναμένεται ότι θα επιτύχει μόνο του την οικονομική ανάκαμψη. Ωστόσο, σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, το ΕΕΠΑ έχει αποτελέσει και συνεχίζει να αποτελεί χρήσιμο εργαλείο που επιτρέπει να σημειώνεται πρόοδος σε αρκετά επενδυτικά έργα καίριας σημασίας, τα οποία θα κινδύνευαν να καθυστερήσουν, να περιοριστούν σε μέγεθος ή να ακυρωθούν ελλείψει δημόσιας χρηματοδότησης από την ΕΕ. 1 2 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 663/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, για τη θέσπιση προγράμματος ενίσχυσης της οικονομικής ανάκαμψης με τη χορήγηση κοινοτικής χρηματοδοτικής συνδρομής για έργα στον τομέα της ενέργειας. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1233/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 2010, για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 663/2009. EL 2 EL

3 Η παρούσα ετήσια έκθεση εστιάζει στην τρέχουσα κατάσταση από πλευράς υλοποίησης του προγράμματος. Πιο ενδελεχή ανάλυση των αποτελεσμάτων του ΕΕΠΑ παρέχει μια ανεξάρτητη ενδιάμεση αξιολόγηση 3 που διενεργήθηκε το Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, φαίνεται ότι το πρόγραμμα έχει ήδη ουσιαστικό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία, θέτοντας σε κίνηση κατασκευαστικά έργα και προμήθειες εξοπλισμού και ημικατεργασμένων προϊόντων. Από άποψη ενεργειακής πολιτικής, το πρόγραμμα συμβάλλει συγκεκριμένα στην εξάπλωση τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι εσωτερικές αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, εξασφαλίζοντας διασυνδέσεις μεταξύ των δυτικών και των ανατολικών τμημάτων της ΕΕ, στα κράτη μέλη της περιφέρειας της ΕΕ και στις χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, βελτιώνοντας τις δυνατότητες αποθήκευσης, συμπληρώνοντας προοδευτικά ένα αμφίδρομο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου και φέρνοντας πλησιέστερα τις «ενεργειακές νησίδες». Η πραγματική υλοποίηση των έργων που στηρίζει το πρόγραμμα είχε ήδη ξεκινήσει το 2010 αλλά απέκτησε δυναμική και σταθερό ρυθμό μόλις το Αρκετά έργα έχουν περατωθεί, ενώ πολλά άλλα προχωρούν ικανοποιητικά, όπως εξηγείται στα επόμενα κεφάλαια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υλοποίηση του έργου αποτελεί πρόκληση και προχωρά με βραδύτερους ρυθμούς σε σύγκριση με τον αρχικό προγραμματισμό. Το οικονομικό και κανονιστικό περιβάλλον είναι ιδιαίτερα προβληματικό για το υποπρόγραμμα «Δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα», το οποίο βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Ένα κοινό πρόβλημα και στα τρία υποπρογράμματα συνιστούν οι πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης. Η επακόλουθη κανονιστική αβεβαιότητα έχει προκαλέσει καθυστερήσεις στις τελικές επενδυτικές αποφάσεις.για την επιτυχή υλοποίηση του ΕΕΠΑ απαιτείται ισχυρή δέσμευση όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, ώστε να επιταχυνθούν οι κανονιστικές και αδειοδοτικές διαδικασίες. Όσον αφορά αυτό το ζήτημα, η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις ενεργειακές υποδομές 4 αναμένεται να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση. Η πρόταση περιέχει διατάξεις για την επίσπευση των διαδικασιών αδειοδότησης, με τη σύσταση ενιαίων εθνικών αρχών για τη διαχείριση των διαδικασιών αδειοδότησης, με τον καθορισμό χρονικού ορίου 3 ετών για την έκδοση της απόφασης αδειοδότησης και με την αύξηση της διαφάνειας και της συμμετοχής του κοινού. Επιπλέον, η χρηματοπιστωτική κρίση και τα ρυθμιστικά μέτρα που ακολούθησαν (Basel/Βασιλεία III, Solvency/Φερεγγυότητα II) δυσχεραίνουν ολοένα περισσότερο την πρόσβαση των έργων υποδομής σε μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση. Την ίδια στιγμή, αναμένεται πρωτοφανής όγκος επενδύσεων, καθώς πολλοί διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) θα χρειαστεί ακόμη και να τριπλασιάσουν το ύψος των επενδυτικών τους σχεδίων. Η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τη Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΔΣΕ) 5, ένα διατομεακό ταμείο για τις υποδομές, προορίζεται να υποβοηθήσει τη συγκέντρωση των αναγκαίων χρηματοδοτικών κονδυλίων για τα έργα. Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΔΣΕ αναμένεται να διευκολύνουν την πρόσβαση των φορέων υλοποίησης έργων στην Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές, COM(2011) 658 τελικό Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη σύσταση της Διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», COM(2011)665 EL 3 EL

4 αναγκαία μακροχρόνια χρηματοδότηση για τα έργα τους, προσελκύοντας νέες κατηγορίες επενδυτών (συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία) και μετριάζοντας ορισμένους κινδύνους. Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά την πρόοδο όλων των έργων και την επίτευξη των σχετικών οροσήμων. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση παρουσιάζει την τρέχουσα κατάσταση κάθε έργου. Στην περίπτωση που σημειώνονται καθυστερήσεις, η Επιτροπή λαμβάνει μέτρα για τη διευκόλυνση της υλοποίησης, εντείνοντας το διάλογο με τους δικαιούχους βάσει συχνών εκθέσεων και επιτόπιων επισκέψεων. Όταν ωστόσο δεν βρίσκεται βιώσιμη λύση για τη μείωση των καθυστερήσεων και δεν είναι δυνατόν να σημειωθεί πρόοδος στην υλοποίηση, η Επιτροπή δύναται να διακόψει τη χρηματοδοτική στήριξη που παρέχει στο έργο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο υλοποίησης, καθώς λειτουργεί μόλις από τον Ιούλιο του Κατά τους πρώτους μήνες αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως έντονη δραστηριότητα, για να ξεκινήσει η λειτουργία του και ο εντοπισμός έργων που θα μπορούσε να στηρίξει το Ταμείο. 2. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1. Εισαγωγή Το υποπρόγραμμα του ΕΕΠΑ για τις υποδομές παρέχει στήριξη σε 44 έργα σε τρία βασικά πεδία δραστηριοτήτων: Έργα υποδομών και αποθήκευσης φυσικού αερίου. Οι υποδομές μεταφοράς και εμπορίας φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ πρέπει να ενοποιηθούν περαιτέρω μέσω της κατασκευής των συνδέσεων που λείπουν μεταξύ των κρατών μελών και της εξάλειψης των σημείων συμφόρησης εντός των χωρών. Για να υπάρχει ασφάλεια εφοδιασμού, απαιτούνται ολοκληρωμένα ενεργειακά δίκτυα εντός της ΕΕ, καθώς και περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών και των οδεύσεων ενέργειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Έργα αντίστροφης ροής αερίου. Οι ρίζες αυτής της δέσμης δραστηριοτήτων βρίσκονται στην κρίση εφοδιασμού με φυσικό αέριο, του 2009, που ακολούθησε τη διακοπή των ροών από τη Ρωσία μέσω Ουκρανίας. Τα περισσότερα κράτη μέλη της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης έμειναν χωρίς φυσικό αέριο, όχι λόγω της έλλειψης αερίου στην Ευρώπη αλλά λόγω των υφιστάμενων υποδομών που δεν διέθεταν τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό και τις απαραίτητες τεχνικές ικανότητες αντιστροφής των ροών αερίου από την κατεύθυνση ανατολικά προς δυτικά στην κατεύθυνση δυτικά προς ανατολικά. Έργα υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας. Η ενσωμάτωση της αυξανόμενης ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές, τα υψηλού επιπέδου πρότυπα αξιοπιστίας και ασφάλειας συστημάτων και οι προσιτές τιμές ενέργειας απαιτούν τεράστιες επενδύσεις σε νέες υποδομές. Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να αποτελούν «ενεργειακές νησίδες» λόγω της μη ικανοποιητικής σύνδεσής τους με γειτονικά κράτη και την εσωτερική αγορά ενέργειας. Τα έργα υλοποιούνται από τους διαχειριστές του συστήματος μεταφοράς (ΔΣΜ) κάθε κράτους μέλους ή τους φορείς υλοποίησης έργων. Η μέση διάρκεια των έργων EL 4 EL

5 είναι 3-5 έτη. Έχει δεσμευθεί ποσό ύψους 2,268 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 586 εκατ. ευρώ, δηλ. ποσοστό 25,9%, είχαν ήδη καταβληθεί στους δικαιούχους έως τα τέλη Μαρτίου Θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν επιτρέπεται να πραγματοποιούνται πληρωμές έως ότου εξασφαλιστούν οι περιβαλλοντικές άδειες για τα έργα. Επίσης, για να διασφαλιστούν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, οι πληρωμές υπόκεινται και στη σταθερή δέσμευση των φορέων υλοποίησης έργων ότι θα το εκτελέσουν μέσω τελικής επενδυτικής απόφασης Η πρόοδος μέχρι στιγμής Έργα που ολοκληρώθηκαν το 2011 Από τα 44 έργα που συγχρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα, τα ακόλουθα 13 (30%) ολοκληρώθηκαν στις αρχές του 2012: Δύο διασυνδέσεις φυσικού αερίου που συνδέουν για πρώτη φορά την Ουγγαρία με την Κροατία και τη Ρουμανία, ενισχύοντας την ολοκλήρωση της αγοράς και την ανάπτυξη στην περιοχή. Ενίσχυση του βελγικού δικτύου αγωγών φυσικού αερίου στον άξονα Γερμανίας Ηνωμένου Βασιλείου που παρέχει επίσης ικανότητα αντίστροφης ροής από τα ολλανδογερμανικά σύνορα στο Zeebrugge του Βελγίου και προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Επτά έργα αντίστροφης ροής αερίου, εκ των οποίων τέσσερα στην Αυστρία, δύο στη Σλοβακία και ένα στην Τσεχική Δημοκρατία. Τα έργα παρέχουν σε όλες τις γειτονικές χώρες καλύτερη πρόσβαση στις αυστριακές εγκαταστάσεις αποθήκευσης του Baumgarten. Δύο διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, οι οποίες βελτιώνουν τη λειτουργία της ιβηρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μία διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της Αυστρίας και της Ουγγαρίας, η οποία προσφέρει σημαντική πρόσθετη ικανότητα μεταφοράς στην κατεύθυνση νότου-νότου όπου σημειώνεται συμφόρηση και, συνεπώς, επιτρέπει την περαιτέρω ενοποίηση της αγοράς και το εμπόριο Πρόοδος των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη Από τα υπόλοιπα έργα, 18 (10 για φυσικό αέριο και 8 για ηλεκτρική ενέργεια) προχωρούν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα (40%). Έχουν ξεκινήσει διαδικασίες διαγωνισμών και κατασκευαστικές εργασίες που τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη και δημιουργούν θέσεις εργασίας μέσω της αγοράς καλωδίων, αγωγών, σταθμών συμπίεσης ή άλλου εξοπλισμού. Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η εκτέλεση έργων έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο στις ακόλουθες τρεις ευρωπαϊκές περιφέρειες: Τα πέντε έργα στην περιφέρεια της Βαλτικής (Πολωνία, Δανία, Λιθουανία και Λετονία) Δύο έργα στην Κεντρική Ανατολική Ευρώπη (Σλοβενία και Τσεχική Δημοκρατία) Τρία έργα στη Δυτική Ευρώπη (Βέλγιο, Γαλλία και Ισπανία) Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος στην εκτέλεση των έργων στις ακόλουθες δύο περιφέρειες: EL 5 EL

6 Τα τρία έργα διασύνδεσης στην περιφέρεια της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Φινλανδία και Σουηδία) Πέντε έργα στη Δυτική Ευρώπη (Γερμανία, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Μάλτα). Τελικά, μόνο 13 από τα 44 έργα (30%) προχωρούν με βραδύτερους ρυθμούς απ ό,τι αναμενόταν αρχικά λόγω τεχνικών, κανονιστικών και εμπορικών δυσκολιών. Στην περίπτωση αυτή, οι φορείς υλοποίησης έργων έχουν ζητήσει παράταση της περιόδου εκτέλεσης κατά 18 μήνες, κατά μέσο όρο. Οι δυσχέρειες κατά την οριστικοποίηση των συμφωνιών για τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο αποτελούν την αιτία των καθυστερήσεων σε τρία σημαντικά έργα που στοχεύουν στη διαφοροποίηση των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ μέσω νέων οδεύσεων και νέων πηγών: τον αγωγό Galsi από την Αλγερία στην Ιταλία, τον αγωγό Ποσειδών από την Ελλάδα στην Ιταλία και τον αγωγό Nabucco από την Τουρκία στην Αυστρία, με τον οποίο προσελκύονται νέο αέριο από την Κασπία και νέοι αντισυμβαλλόμενοι (Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν), πιθανώς δε και ιρακινό αέριο. Η στήριξη που παρέχει το ΕΕΠΑ στα έργα αυτά ήταν απαραίτητη στην πορεία για τη λήψη τελικής επενδυτικής απόφασης, η οποία εξαρτάται τελικά από την απόφαση των παραγωγών φυσικού αερίου να μεταφέρουν φυσικό αέριο μέσω των αγωγών αυτών. Οι διαπραγματεύσεις ενόψει των αποφάσεων αυτών βρίσκονται σε εξέλιξη 6 και ευχής έργον είναι να ολοκληρωθούν φέτος. Οποιαδήποτε ένδειξη αποδυνάμωσης της στήριξης των συγκεκριμένων έργων από την ΕΕ θα έστελνε λανθασμένο μήνυμα στους παραγωγούς αερίου κατά τη δεδομένη στιγμή των εντατικών εμπορικών διαπραγματεύσεων. Σε άλλες περιπτώσεις, οι διαγωνιστικές διαδικασίες έχουν αποδειχθεί πιο πολύπλοκες απ ό,τι αναμενόταν αρχικά, για τεχνικούς λόγους, ιδίως όσον αφορά τρία έργα: τη διασύνδεση μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, τη διασύνδεση μεταξύ της Ιταλίας και της Μάλτας και το έργο αντίστροφης ροής στην Πορτογαλία. Η χορήγηση διοικητικών αδειών αποτελεί έναν ακόμα σημαντικό παράγοντα που καθυστερεί την εκτέλεση αρκετών έργων, ιδίως των έργων αντίστροφης ροής στην Πολωνία και την Τσεχική Δημοκρατία. Ορισμένα έργα καθυστέρησαν λόγω ρυθμιστικών πτυχών ή μείωσης του ενδιαφέροντος της αγοράς εξαιτίας της οικονομικής επιβράδυνσης, όπως φαίνεται να συμβαίνει με τα έργα αντίστροφης ροής στη Ρουμανία και την Ουγγαρία, την επέκταση μιας εγκατάστασης αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Τσεχική Δημοκρατία, συγκεκριμένα στο Tvrdonice, και τη διασύνδεση μεταξύ της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας. Τέλος, η διασύνδεση μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ελλάδας, η οποία είναι ιδιαιτέρως σημαντική για την ασφάλεια του εφοδιασμού στην περιοχή, έχει καθυστερήσει λόγω νομοθετικών αλλαγών στη Βουλγαρία Συμπέρασμα Κατά το δεύτερο έτος υλοποίησης, τα έργα υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου σημείωσαν ικανοποιητική πρόοδο, ιδίως τα έργα αντίστροφης ροής αερίου, καθώς 13 έργα έχουν ολοκληρωθεί και τεθεί σε λειτουργία. Στην πλειονότητά τους, ήτοι 31 από τα 44 ή ποσοστό 70%, τα έργα έχουν είτε ολοκληρωθεί είτε προχωρούν σύμφωνα με το σχέδιο. 6 Στην περίπτωση του έργου Ποσειδών, οι διαπραγματεύσεις με τον φορέα ανάπτυξης του κοιτάσματος Shah Deniz 2 διακόπηκαν πρόσφατα και οι χορηγοί του έργου μελετούν άλλες πηγές εφοδιασμού που υπάρχουν στην Κασπία ή τη Μέση Ανατολή. EL 6 EL

7 Συνολικά, το ΕΕΠΑ βελτιώνει σαφώς τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η εσωτερική αγορά, εξασφαλίζοντας διασυνδέσεις μεταξύ των δυτικών και των ανατολικών τμημάτων της ΕΕ και αυξάνοντας την ασφάλεια εφοδιασμού των καλυπτόμενων χωρών και περιφερειών 7. Το ΕΕΠΑ προσδίδει μια πραγματικά ευρωπαϊκή διάσταση στην υποδομή φυσικού αερίου, καθώς επιτρέπει την ταχύτερη και αποδοτικότερη εφαρμογή της τρίτης δέσμης μέτρων για την εσωτερική αγορά και του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο 8. Έχουν σημειωθεί ορισμένα αξιοσημείωτα βήματα προόδου: τα έργα αντίστροφης ροής αερίου είναι έτοιμα και λειτουργούν και απέτρεψαν μια κρίση εφοδιασμού με φυσικό αέριο κατά το πρόσφατο κύμα ψύχους, τον Φεβρουάριο του Η σθεναρή στήριξη των έργων του νοτίου διαδρόμου φυσικού αερίου από το ΕΕΠΑ έχει διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με τις χώρες εφοδιασμού, οι οποίες εντείνονται. Τα έργα ηλεκτρικής ενέργειας στα οποία παρέχεται στήριξη δίνουν έντονη ώθηση στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς με την πλήρη συμμετοχή όλων των τμημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βελτιώνουν σημαντικά την ασφάλεια εφοδιασμού των καλυπτόμενων χωρών και περιφερειών. Τα έργα για το ηλεκτρικό δίκτυο συμβάλλουν στην απορρόφηση της παραγόμενης από ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας. Η ολοκλήρωση ενός συστήματος ενεργειακών υποδομών σε επίπεδο ΕΕ σημειώνει πρόοδο χάρη στην εξάλειψη των σημείων συμφόρησης και στη σταδιακή ενσωμάτωση των «ενεργειακών νησίδων», όπως είναι τα τρία κράτη της Βαλτικής, η Ιβηρική Χερσόνησος, η Ιρλανδία, η Σικελία και η Μάλτα. Επιπλέον, το πρόγραμμα έχει επισπεύσει την υλοποίηση έργων με τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων δράσεων και κατασκευαστικών έργων, έχει βοηθήσει τους φορείς υλοποίησης έργων να εξασφαλίσουν πρόσθετη χρηματοδότηση από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και έχει συμβάλει στο να δοθεί προτεραιότητα από τις εθνικές διοικήσεις σε πολλά έργα που αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με τη χορήγηση περιβαλλοντικής άδειας. Σήμερα προβλέπεται ότι τα περισσότερα από τα 31 έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη θα έχουν ολοκληρωθεί κατά την περίοδο , ενώ λίγα μόνο θα συνεχιστούν έως το 2017, λόγω των τεχνικών, κανονιστικών και εμπορικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. 3. ΥΠΕΡΑΚΤΙΑ ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 3.1. Εισαγωγή Το υποπρόγραμμα του ΕΕΠΑ για την υπεράκτια αιολική ενέργεια αποτελείται από εννέα έργα σε δύο βασικά πεδία δραστηριοτήτων: στήριξη για μεγάλης κλίμακας δοκιμές, κατασκευή και εγκατάσταση καινοτόμων ανεμογεννητριών και υπεράκτιων εδράσεων, 7 8 Σε εμπεριστατωμένη ανάλυση του μοντέλου της αγοράς φυσικού αερίου της περιφέρειας του Δούναβη, η οποία διενεργήθηκε από το Περιφερειακό Κέντρο Ερευνών Ενεργειακής Πολιτικής, καταδεικνύονται τα οφέλη των διασυνδέσεων και ο αντίκτυπός τους στη μείωση των τιμών του φυσικού αέριου στην περιοχή, που μπορεί να φτάσει το 6%. (Ενδεικτικά, τα έργα που εξετάστηκαν είναι η διασύνδεση HU- SK, η διασύνδεση BG-EL και το έργο για το υγροποιημένο φυσικό αέριο στην Πολωνία.) Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στην ιστοσελίδα Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 994/2010, της 10ης Οκτωβρίου ΕΕ L 295 της EL 7 EL

8 στήριξη για την ανάπτυξη δομοστοιχειωτών λύσεων με στόχο την ενσωμάτωση στο δίκτυο μεγάλων ποσοτήτων ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια. Οι δικαιούχοι των επιχορηγήσεων είναι εταιρείες ανάπτυξης έργου, τεχνικές εταιρείες, παραγωγοί ανανεώσιμης ενέργειας και ΔΣΜ. Έχει δεσμευθεί ολόκληρος ο διαθέσιμος προϋπολογισμός του ΕΕΠΑ ύψους 565 εκ. ευρώ, ενώ οι πληρωμές στα εννέα έργα ανέρχονταν συνολικά σε 189 εκατ. ευρώ στα τέλη Μαρτίου του Τρέχουσα κατάσταση των έργων υπεράκτιας αιολικής ενέργειας Η εικόνα όσον αφορά την εκτέλεση των έργων είναι ανομοιογενής, καθώς ένα έργο έχει ήδη ολοκληρωθεί, άλλα προχωρούν ικανοποιητικά, ενώ κάποια αντιμετωπίζουν σημαντικές καθυστερήσεις Υπεράκτιες ανεμογεννήτριες και φέρουσες κατασκευές (έξι έργα) Μέσω των επιχορηγήσεων του ΕΕΠΑ έχει πλέον διασφαλιστεί η εγκατάσταση των πρώτων μεγάλου μεγέθους (400 MW) υπεράκτιων αιολικών πάρκων σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές (περισσότερο από 100 χμ.) και σε μεγάλα θαλάσσια βάθη (άνω των 40 μ.). Πράγματι, τα κονδύλια του ΕΕΠΑ ήταν καθοριστικής σημασίας για την απαραίτητη δανειοδότηση των επιλεγμένων έργων να λάβουν τα απαραίτητα δάνεια από τραπεζικές κοινοπραξίες ώστε να επιτευχθεί το οικονομικό κλείσιμο συμφωνίας. Η δράση του ΕΕΠΑ με αντικείμενο το αιολικό πάρκο Thornton Bank του Βελγίου ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο Τα τέσσερα γερμανικά έργα αιολικών πάρκων βρίσκονται ήδη στο στάδιο της κατασκευής ή/και της εγκατάστασης. Επίσης, η πρώτη υπεράκτια ηλεκτροπαραγωγή από αιολική ενέργεια μέσω υποδομής συγχρηματοδοτούμενης από το ΕΕΠΑ τροφοδοτεί το γερμανικό διασυνδεδεμένο δίκτυο ήδη από το φθινόπωρο του Ενώ τα έργα αυτά σημειώνουν γενικά ικανοποιητική πρόοδο, παρουσιάζουν κάποιες καθυστερήσεις σε σύγκριση με τον αρχικό προγραμματισμό. Οι καθυστερήσεις αυτές οφείλονται σε τρεις βασικούς λόγους: καθυστερήσεις στην εγγυημένη σύνδεση με το δίκτυο, καθυστερήσεις στη διαδικασία αδειοδότησης και καθυστερήσεις για τεχνικούς λόγους (ποιοτικές ελλείψεις στην παραγωγή και δυσμενείς καιρικές συνθήκες). Κατά συνέπεια, ένα έργο (Bard I) έχει ήδη αναπρογραμματιστεί επισήμως με τροποποίηση της συμφωνίας επιχορήγησης και τα υπόλοιπα αναμένεται να ζητήσουν παράταση της διάρκειας της συμφωνίας επιχορήγησης κατά ένα έως δύο έτη. Το έργο που αφορά την εγκατάσταση κέντρου δοκιμών τεχνολογίας υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στα ανοικτά του Aberdeen (Ηνωμένο Βασίλειο) αντιμετωπίζει πολύ πιο σημαντικές καθυστερήσεις. Έπρεπε να συσταθεί κατάλληλη εταιρική δομή, με τη συμμετοχή πολλών δικαιούχων, ώστε να καταστεί δυνατός ο συνδυασμός ενός εμπορικού αιολικού πάρκου με εγκαταστάσεις δοκιμών. Επιπλέον, η διαδικασία αδειοδότησης είναι περισσότερο χρονοβόρα απ όσο αναμενόταν Υπεράκτια αιολική ενέργεια στο διασυνδεδεμένο δίκτυο (τρία έργα) Τα τρία έργα υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο δίκτυο, τα οποία στοχεύουν στην εγκατάσταση καινοτόμων τεχνολογιών για την ενσωμάτωση υπεράκτιας ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια (Συνεχές ρεύμα υψηλής τάσης Ελεγχόμενη πηγή τάσης), είναι λιγότερο ώριμα. Κύριος στόχος των έργων αυτών είναι να παράσχουν τα πρώτα βασικά συστατικά στοιχεία για ένα ευρωπαϊκό υπεράκτιο διασυνδεδεμένο δίκτυο. Χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη πολυπλοκότητα, όχι μόνο από τεχνολογική αλλά και από κανονιστική και εμπορική άποψη. Οι EL 8 EL

9 καθυστερήσεις στις αποφάσεις των εθνικών ρυθμιστικών αρχών σχετικά με τη συγχρηματοδότηση συνεπάγονται ότι θα πρέπει να τροποποιηθεί το χρονοδιάγραμμα των έργων αυτών, με παράταση της διάρκειάς τους έως το Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες αυτές, τα έργα ενσωμάτωσης αιολικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο δίκτυο σημείωσαν σημαντική πρόοδο το 2011, βελτιώνοντας την επιχειρηματική τους προσέγγιση (business case) και καθορίζοντας τις βέλτιστες οδεύσεις για τα καλώδια, καθώς και τις τεχνικές προδιαγραφές των δομοστοιχείων διασύνδεσης Συμπεράσματα Η στήριξη των έργων «ανεμογεννήτριες και φέρουσες κατασκευές» από το ΕΕΠΑ θα οδηγήσει απευθείας σε επιπρόσθετη ηλεκτροπαραγωγική ικανότητα MW χωρίς ανθρακούχες εκπομπές άνθρακα ύψους, ενώ ορισμένα έργα αποδίδουν ήδη ως ένα βαθμό το αποτέλεσμα αυτό. Από τα έργα ΕΕΠΑ προκύπτουν επίσης σημαντικά διδάγματα, για παράδειγμα η συντόμευση του χρόνου παραγωγής των υπεράκτιων εδράσεων και του χρόνου εγκατάστασης των εδράσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εκτέλεση των έργων αποτελεί πρόκληση και προχωρά με αργούς ρυθμούς. Η έγκαιρη υλοποίηση των δράσεων του ΕΕΠΑ εξαρτάται κατά πολύ από την ταχεία πρόοδο των διαδικασιών αδειοδότησης. Καθοριστικής σημασίας είναι και άλλες προϋποθέσεις που αφορούν το πλαίσιο, όπως οι εγγυήσεις για τη σύνδεση των υπεράκτιων αιολικών πάρκων με το δίκτυο. Για τα έργα ενσωμάτωσης αιολικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο δίκτυο, η αδειοδότηση των αιολικών πάρκων που πρόκειται να συνδεθούν, καθώς και η συγχρηματοδότηση μέσω των ρυθμιστικών αρχών, αποτελούν τα πλέον σημαντικά εμπόδια που πρέπει να υπερνικηθούν πριν από τη λήψη των τελικών επενδυτικών αποφάσεων. 4. ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ (CCS) 4.1. Εισαγωγή Για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα, ειδικότερα η απαλλαγή του ενεργειακού συστήματος από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050, απαιτείται η εξάπλωση τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). Το ΕΕΠΑ, σύμφωνα με το Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών (ΣΕΤ), στοχεύει στην επίδειξη ολοκληρωμένων έργων CCS ώστε να καταστεί η τεχνολογία αυτή εμπορικά βιώσιμη έως το τέλος της δεκαετίας. Το πρόγραμμα παρέχει χρηματοδοτική στήριξη ύψους 1 δισ. ευρώ σε έξι έργα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, εκ του οποίου 392 εκατ. ευρώ είχαν ήδη διατεθεί στους δικαιούχους τον Μάρτιο Τα επιλεγμένα έργα καλύπτουν τρεις διαφορετικές τεχνολογίες δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και διαφορετικά συστήματα αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στην ξηρά και τη θάλασσα: κοιτάσματα υδρογονανθράκων (με ή χωρίς βελτιωμένη ανάκτηση πετρελαίου) και αλμυροί υδροφορείς. Στην προσέγγιση αυτή αναγνωρίζεται ότι τα ολοκληρωμένα έργα CCS αποτελούν νέα τεχνολογική πρόκληση και η επίδειξή τους θα πρέπει να καλύπτει το φάσμα των τεχνικών, οικονομικών και κανονιστικών προκλήσεων. Οι συντονιστές των έργων είναι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ή εταιρίες ενέργειας, ενώ μεταξύ των λοιπών δικαιούχων περιλαμβάνονται εταιρείες μεταφοράς ενέργειας, προμηθευτές εξοπλισμού και ερευνητικά ιδρύματα. EL 9 EL

10 4.2. Τρέχουσα κατάσταση των έργων CCS Το ΕΕΠΑ επέτρεψε την ταχεία εκκίνηση και των έξι έργων (σε Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πολωνία και Ισπανία). Για ένα από αυτά, το ΕΕΠΑ ήταν καθοριστικής σημασίας για τη μόχλευση εθνικής χρηματοδότησης. Στο πεδίο της αδειοδότησης, το ΕΕΠΑ πυροδότησε στοχευμένο διάλογο και συνεργασία με τις αρχές και τις τοπικές κοινωνίες. Ορισμένα έργα ενδέχεται επίσης να έχουν συμβάλει στην επίσπευση της πραγματικής εφαρμογής του νομικού πλαισίου σε επίπεδο κρατών μελών. Επιπροσθέτως, χάρη στις αναλυτικές τεχνικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί έως σήμερα, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας απόκτησαν εις βάθος τεχνογνωσία για τη μελλοντική λειτουργία μιας ολοκληρωμένης εγκατάστασης CCS. Το έργο του χαρακτηρισμού συγκεκριμένων τοποθεσιών αποθήκευσης σε γεωλογικούς σχηματισμούς έχει οδηγήσει επίσης στον προσδιορισμό κατάλληλων τοποθεσιών για τη μόνιμη και ασφαλή αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Το υποπρόγραμμα CCS περιλαμβάνει την υποχρέωση ανταλλαγής εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των έργων, υποχρέωση η οποία εκπληρώνεται με τη συγκρότηση του δικτύου έργων CCS. Όπως και το 2010, το δίκτυο δημοσίευσε το 2011 συνόψεις των διδαγμάτων που αποκομίστηκαν από τα έργα σχετικά με την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, τη συμμετοχή του κοινού και την αδειοδότηση. Το 2011, στα περισσότερα έργα ολοκληρώθηκαν οι προκαταρκτικές μελέτες βασικού σχεδιασμού (FEED) για τη μονάδα δέσμευσης, συμπεριλαμβανομένης της προεπιλογής προμηθευτή εξοπλισμού, που συνιστά το τελευταίο τεχνικό στάδιο πριν από την έναρξη λειτουργίας. Το έργο του χαρακτηρισμού των επιλεγμένων τοποθεσιών αποθήκευσης συνεχίστηκε παράλληλα με την ανάπτυξη βέλτιστων οδεύσεων μεταφοράς διοξειδίου του άνθρακα. Παρά τις ανωτέρω θετικές εξελίξεις, το υποπρόγραμμα CCS αντιμετωπίζει συνολικά μεγάλη κανονιστική και οικονομική αβεβαιότητα που υπάρχει κίνδυνος να υπονομεύσει την επιτυχή υλοποίησή του. Το γεγονός ότι για κανένα από τα έργα δεν έχει ακόμα ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση τονίζει τις τρέχουσες δυσχέρειες. Το πρώτο έργο που αναμένεται να είναι έτοιμο για τη λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης (έως τον Οκτώβριο του 2012) είναι εκείνο των Κάτω Χωρών. Για τα υπόλοιπα έργα δεν αναμένεται να ληφθεί τελική επενδυτική απόφαση πριν από το Η υλοποίηση του οροσήμου αυτού καθυστερεί για διάφορους λόγους, μεταξύ άλλων επειδή δεν έχουν εξασφαλιστεί ακόμα όλες οι άδειες, δεν έχει οριστικοποιηθεί ο χαρακτηρισμός των τοποθεσιών αποθήκευσης ή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η χρηματοδοτική δομή. Επίσης, η χαμηλή τιμή του διοξειδίου του άνθρακα στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών (ΣΕΔΕ) καθιστά μη ελκυστικές τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες επιχειρηματικές προσεγγίσεις των έργων CCS και έχει επίσης αυξήσει το εκτιμώμενο λειτουργικό κόστος των εγκαταστάσεων. Τέλος, τα έργα αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δυσκολίες πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης, εξαιτίας των τρεχουσών οικονομικών συνθηκών. Στις αρχές 2012 διεκόπη το έργο ΕΕΠΑ στο Jaenschwalde της Γερμανίας. Πέραν της αντιμετώπισης της δημόσιας αντίθεσης στις πιθανές τοποθεσίες αποθήκευσης, οι φορείς υλοποίησης έργων συμπέραναν ότι οι σημαντικές καθυστερήσεις στην ενσωμάτωση στο γερμανικό δίκαιο της οδηγίας για τη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα δεν θα επέτρεπαν τη λήψη των απαραίτητων αδειών αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα εντός του χρονοδιαγράμματος του έργου. EL 10 EL

11 Με δεδομένες αυτές τις αντίξοες συνθήκες, φαίνεται να κρίνεται τώρα το μέλλον της CCS. Η Επιτροπή συζητά με τους εμπλεκόμενους παράγοντες και τους φορείς υλοποίησης έργων CCS την πλέον ενδεδειγμένη συνέχεια της στήριξης που παρέχει η ΕΕ στον στρατηγικό αυτό τομέα, καθώς και επιλογές που θα καθιστούσαν δυνατή τη βέλτιστη αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΕΠΑ από τα έργα για τα οποία λαμβάνεται θετική τελική επενδυτική απόφαση Συμπεράσματα Επιτεύχθηκε ικανοποιητική πρόοδος στην οριστικοποίηση των αναλυτικών τεχνικών μελετών για τις μονάδες δέσμευσης και, σε μικρότερο βαθμό, στην επικύρωση των τοποθεσιών αποθήκευσης. Ωστόσο, μετά το δεύτερο έτος υλοποίησής του, το υποπρόγραμμα CCS βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο: ένα έργο ακυρώθηκε και για κανένα από τα υπόλοιπα πέντε δεν έχει ληφθεί ακόμα η τελική επενδυτική απόφαση. Οι καθυστερήσεις οφείλονται σε διάφορους λόγους: δεν έχουν εξασφαλιστεί ακόμα όλες οι άδειες, δεν έχει οριστικοποιηθεί ο χαρακτηρισμός των τοποθεσιών αποθήκευσης ή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η χρηματοδοτική δομή. Ως εκ τούτου, είναι πιθανόν να αναβληθεί η λειτουργία των περισσότερων εγκαταστάσεων έως το 2016/2017. Η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα είναι νέα δραστηριότητα η οποία, πέραν της επικύρωσης των τεχνικών και οικονομικών ζητημάτων, πρέπει να συμμορφώνεται με τα νέα ρυθμιστικά πλαίσια (π.χ. για την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα). Ο βιομηχανικός κλάδος και τα κράτη μέλη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να μειωθούν οι σχετικές με κανονιστικά και χρηματοδοτικά ζητήματα καθυστερήσεις στα έργα αυτά. 5. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ 5.1. Χαρακτηριστικά και στόχοι του Ταμείου Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1233/2010 προβλέπει τη δημιουργία χρηματοδοτικής διευκόλυνσης για τη στήριξη επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση και στην αποκεντρωμένη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Ο κανονισμός κατανέμει στη νέα διευκόλυνση ποσό περίπου 146,3 εκατ. ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στις πιστώσεις ανάληψης υποχρεώσεων του ΕΕΠΑ που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί στις 31 Δεκεμβρίου Μετά την έναρξη ισχύος του τροποποιημένου κανονισμού για το ΕΕΠΑ, η Επιτροπή ανέθεσε στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) την ίδρυση επενδυτικού ταμείου και την έναρξη της λειτουργίας του. Για τον σκοπό αυτό υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2011 συμφωνία εξουσιοδότησης μεταξύ της Επιτροπής και της ΕΤΕπ. Η «διευκόλυνση» έχει τη μορφή ενός επενδυτικού ταμείου με την ονομασία Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΤΕΑ) 9, τεχνικής συνδρομής και δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης. Στο Ταμείο έχει χορηγηθεί κεφάλαιο ύψους 265 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 125 εκατ. προέρχονται από την ΕΕ. Οι λοιποί ιδρυτικοί εταίροι έχουν συνεισφέρει τα εξής: η ΕΤΕπ 75 εκατ. ευρώ, η Cassa Depositi e Prestiti (CDP) 60 εκατ. ευρώ και η Deutsche Bank 5 εκατ. ευρώ. Πέραν της χορήγησης κεφαλαίων στο Ταμείο, η ΕΕ συνεισφέρει 20 εκατ. ευρώ για επιχορηγήσεις τεχνικής συνδρομής και 1,3 εκατ. ευρώ για δραστηριότητες 9 Το ΕΤΕΑ (EEE F SA) αποτελεί δομημένη χρηματοδοτική εταιρεία (SICAV-FIS σύμφωνα με το δίκαιο του Λουξεμβούργο) EL 11 EL

12 ευαισθητοποίησης. Δικαίωμα συμμετοχής στο Ταμείο έχουν και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εφόσον ενδιαφέρονται. Σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, το ΕΤΕΑ συμπληρώνει και συμβάλλει στο ισχύον πλαίσιο άσκησης πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση, και ειδικότερα στο Σχέδιο Ενεργειακής Απόδοσης και την πρόταση οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση 11. Το Ταμείο επενδύει σε μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας / ενεργειακής απόδοσης (70%), έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (20%) και καθαρές αστικές μεταφορές (10%), εστιάζοντας σε επενδύσεις σε αστικές περιοχές. Οι δικαιούχοι του μέσου είναι τοπικές, περιφερειακές και, όπου δικαιολογείται, εθνικές δημόσιες αρχές, καθώς και δημόσιες ή ιδιωτικές οντότητες που ενεργούν εκ μέρους δημόσιων αρχών. Το Ταμείο προσφέρει διάφορα είδη χρεωστικών και συμμετοχικών τίτλων 12 ανάλογα με τη δομή και τις ανάγκες των έργων. Δύναται, συγκεκριμένα, να παρέχει τα ακόλουθα είδη χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών: μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δάνεια πλήρους εξασφάλισης, δάνεια μειωμένης εξασφάλισης, επενδύσεις με δάνεια ενδιάμεσης εξασφάλισης, εγγυήσεις, συμμετοχικούς ή οιονεί συμμετοχικούς τίτλους και πώληση επιχειρηματικής απαίτησης (forfeiting) 13. Η συνιστώσα της τεχνικής συνδρομής παρέχει στους φορείς υλοποίησης έργων χρηματοδοτική στήριξη υπό μορφή επιχορηγήσεων για τη διάρθρωση των έργων και την κατάρτιση των αιτήσεων προς το Ταμείο. Το ΕΤΕΑ ιδρύθηκε για την αντιμετώπιση των βασικών εμποδίων της αγοράς στα οποία προσκρούει η ενεργειακή απόδοση: έλλειψη προσαρμοσμένης χρηματοδότησης, δυσπιστία της αγοράς απέναντι στις επενδύσεις αυτές και υψηλό κεφαλαιακό κόστος της ανάπτυξης έργων. Ως εκ τούτου, το Ταμείο στοχεύει στη χρηματοδότηση συγκεκριμένων, αναπαραγώγιμων «έργων-φάρων», ώστε να επιδειχθεί το οικονομικό ενδιαφέρον των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, παρέχοντας προσαρμοσμένη στις ανάγκες χρηματοδότηση η οποία δεν υπάρχει επί του παρόντος στην αγορά, κυρίως για την υποστήριξη της ανάπτυξης επιχειρήσεων ενεργειακών υπηρεσιών (ESCO/ΕΕΥπ), και να προσελκυστεί πρόσθετη ιδιωτική χρηματοδότηση Η πρόοδος μέχρι στιγμής Μετά την υπογραφή της συμφωνίας εξουσιοδότησης, η ΕΤΕπ έλαβε εγκαίρως όλα τα νομικά μέτρα που ήταν απαραίτητα για την έναρξη της λειτουργίας του Ταμείου, οι δραστηριότητές του οποίου ξεκίνησαν την 1η Ιουλίου Η Deutsche Bank, η οποία επιλέχθηκε ως διαχειριστής του Ταμείου, ανέλαβε πρώτα μια σειρά από δράσεις επικοινωνίας και εμπορικής προώθησης για τη διαφήμιση του Ταμείου, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας δίαυλος συμφωνιών και να εδραιωθούν πολύτιμες επαφές με την τοπική αυτοδιοίκηση (ΟΤΑ), τις τοπικές αρχές και επίσης με δυνητικούς επενδυτές ώστε να διευρυνθεί το μέγεθος του Ταμείου στο μέλλον COM(2011) 109 της COM(2011) 370 της Το ΕΤΕΑ δεν παρέχει επιχορηγήσεις ούτε επιδότηση επιτοκίου (χαμηλότοκα δάνεια). Τα εν λόγω οικονομικά κίνητρα δεν θεωρούνται κατάλληλα για έργα που αποφέρουν επαρκή έσοδα ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμα. Το σύστημα πώλησης επιχειρηματικής απαίτησης συνίσταται στην πώληση μελλοντικών εισπρακτέων λογαριασμών (εξοικονόμηση ενέργειας) με έκπτωση. Τα συστήματα αυτά στο πλαίσιο του ΕΤΕΑ διασφαλίζονται επιπλέον μέσω συμβάσεων ενεργειακών επιδόσεων ως εγγύησης. EL 12 EL

13 Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε ο δικτυακός τόπος και ενεργοποιήθηκε ένα διαδικτυακό εργαλείο υποβολής σχεδίων έργων για να διευκολύνει την αλληλεπίδραση μεταξύ του διαχειριστή του Ταμείου και των αιτούντων. Όσον αφορά τη συνιστώσα της τεχνικής συνδρομής, η διαχείρισή της εκχωρήθηκε στον διαχειριστή του Ταμείου από την ΕΤΕπ και εξετάζονται ήδη οι πρώτες αιτήσεις. Κατά τους πρώτους μήνες δραστηριοποίησης του Ταμείου, ΟΤΑ, ΕΕΥπ και άλλες οντότητες που ενεργούν εκ μέρους δημόσιων αρχών υπέβαλαν ήδη στον διαχειριστή του Ταμείου μεγάλο αριθμό προτάσεων για έργα στους τομείς της συμπαραγωγής ηλεκτρισμού-θερμότητας, του δημόσιου φωτισμού, της τηλεθέρμανσης και της κτιριακής αναβάθμισης. Αρκετά, πολλά υποσχόμενα έργα υποβάλλονται σε ενδελεχή αξιολόγηση και δρομολογούνται οι πρώτες συμφωνίες. Όπως συμβαίνει και με άλλα χρηματοδοτικά μέσα, πολλά προεπιλεγμένα έργα απαιτούν μακροχρόνιες διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων και πολύπλοκη διάρθρωση συμφωνιών. Τα πρώτα έργα θα λειτουργήσουν ως πιλοτική εμπειρία, ιδίως για την προώθηση δομών ΕΕΥπ. Στο πλαίσιο αυτό, καταρτίστηκε μια τυπική σύμβαση πώλησης επιχειρηματικής απαίτησης για υπηρεσίες βάσει ενεργειακών επιδόσεων, η οποία θα διευκολύνει την επίτευξη και την αναπαραγωγή καινοτόμων συμφωνιών με ΕΕΥπ. Μετά την τυπική περίοδο εκκίνησης του Ταμείου, αναμένεται η υλοποίηση και άλλων έργων. Το αργότερο τον Ιούνιο του 2013, σύμφωνα με τον κανονισμό 1233/2010, η Επιτροπή θα υποβάλει στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση για την πρόοδο και την πιθανή μελλοντική εξέλιξη του Ταμείου. EL 13 EL