ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΗ ΘΔΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΗ ΘΔΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ, ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΙΑ ΦΤΙΚΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ Η επίδραζη διαθορεηικών επιπέδων λίπανζης ζηην ποιόηηηα ζύκων ποικιλίας «Καλαμών» ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ ΑΝΝΑ ΜΑΛΑΠΑΝΗ Πηπρηνύρνο Γεωπνληθήο ρνιήο Α.Π.Θ. ΠΑΣΡΑ, Φεβροσάριος 2011

2 ΔΓΚΡΙΗ ΜΔ ΤΠΟΓΡΑΦΔ Σα κέιε ηεο Σξηκεινύο Δμεηαζηηθήο Δπηηξνπήο Σα κέιε ηεο πκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο (M.Γ.E.) Αγγειήο Γεώξγηνο, Αλ. Καζεγεηήο Ληβαλίνπ-Σεληαθνύ Αξγπξώ, Δπ. Καζεγήηξηα Ο Δπηβιέπωλ Καζεγεηήο Αγγειόπνπινο Κωλζηαληίλνο, Δπ. Καζεγεηήο Ζ έγθξηζε ηεο δηαηξηβήο γηα ηελ απόθηεζε Μεηαπηπρηαθνύ Γηπιώκαηνο Δηδίθεπζεο από ην Σκήκα Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ δελ ππνδειώλεη ηελ απνδνρή ηωλ γλωκώλ ηνπ ζπγγξαθέα. Ν. 5343/1392, άξζξν 202.

3 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Ζ παξνύζα δηαηξηβή εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηωλ κεηαπηπρηαθώλ κνπ ζπνπδώλ ζηελ θαηεύζπλζε Οηθνινγία, Γηαρείξηζε θαη Πξνζηαζία Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο ζην Σκήκα Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ. Με ηελ νινθιήξωζε απηήο ηεο πξνζπάζεηαο, αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζω εηιηθξηλά νξηζκέλνπο αλζξώπνπο, δίρωο ηελ πνιύηηκε πξνζπάζεηα ηωλ νπνίωλ ε εξγαζία απηή δελ ζα ήηαλ δπλαηό λα νινθιεξωζεί. Οθείιω λα εθθξάζω ηηο ζεξκέο κνπ επραξηζηίεο ζηνλ εηζεγεηή κνπ θν. Κωλζηαληίλν Αγγειόπνπιν, Δπίθνπξν Καζεγεηή Σκήκαηνο Βηνινγίαο Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ, γηα ηελ πνιύηηκε πξνζθνξά γλώζεωλ θαη εκπεηξηώλ ηνπ θαηά ηελ εθπόλεζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Σνλ επραξηζηώ επίζεο γηα ηελ θξηηηθή αλάγλωζε ηνπ θεηκέλνπ, ηηο ζπκβνπιέο θαη ππνδείμεηο κε ζθνπό ηε βειηίωζε ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ δηαηξηβήο. Θα ήζεια επίζεο λα επραξηζηήζω ηα ππόινηπα κέιε ηεο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο, θν. Γεώξγην Αγγειή Αλαπιεξωηή Καζεγεηή ηνπ Σκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ θαη θα. Αξγπξώ Ληβαλίνπ-Σεληαθνύ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα ηνπ Σκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ, γηα ηε ζπκκεηνρή θαη ηελ θξηηηθή αλάγλωζε ηεο παξνύζαο εξγαζίαο. Έλα κεγάιν επραξηζηώ, ζηα αδέξθηα κνπ Νίθν θαη Ηνπιία θαη ζηνπο θίινπο κνπ Αιέμε, ηαύξν, Αλδξέα θαη Αληωλία, πνπ βξέζεθαλ πιάη κνπ θαη έδεημαλ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαηά ηελ εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο κνπ. Σέινο, επραξηζηώ πεξηζζόηεξν από όινπο ηνπο γνλείο κνπ, Κώζηα θαη Διέλε, ζηνπο νπνίνπο αθηεξώλω ηελ παξνύζα εξγαζία, γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαη ζηήξημε ζηελ εθπιήξωζε ηωλ ζηόρωλ κνπ.

4 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ...1 ABSTRACT...2 A. ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ ΤΚΗΑ Βνηαληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπθηάο Πνηθηιίεο ζπθηάο Πνηθηιία Καιακώλ Δπηθνλίαζε θαη Γνληκνπνίεζε Φπζηθό Πεξηβάιινλ Κιίκα Έδαθνο Καιιηεξγεηηθή ηερληθή Δγθαηάζηαζε λένπ ζπθεώλα Άξδεπζε Λίπαλζε Κιάδεκα Πνιιαπιαζηαζκόο Αληηκεηώπηζε δηδαλίωλ Χξίκαλζε πγθνκηδή Μεηαζπιιεθηηθνί ρεηξηζκνί πληήξεζε ζύθωλ Ξήξαλζε Απεληόκωζε- Σππνπνίεζε Δρζξνί θαη αζζέλεηεο ηεο ζπθηάο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΣΖ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΛΗΠΑΝΖ Δ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΑ ΞΖΡΑ ΤΚΑ Πνηόηεηα θπηηθνύ πξνϊόληνο Κξηηήξηα θαη ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνηόηεηαο ηωλ θπηηθώλ πξνϊόληωλ Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πνηόηεηα ηωλ θπηηθώλ πξνϊόληωλ Δθηίκεζε ηεο πνηόηεηαο ηωλ θπηηθώλ πξνϊόληωλ..26

5 2.5. Πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηωλ μεξώλ ζύθωλ Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηωλ μεξώλ ζύθωλ Γνλόηππνο Πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο Καιιηεξγεηηθή ηερληθή Πνηνηηθή θαηάηαμε ηωλ μεξώλ ζύθωλ Υαξαθηεξηζηηθά ηωλ ηξηώλ ηύπωλ πνηόηεηαο ηωλ μεξώλ ζύθωλ θαηά ηελ παξαιαβή ηνπο ζηα απεληνκωηήξηα Υαξαθηεξηζηηθά ηωλ ηεζζάξωλ εκπνξηθώλ πνηνηηθώλ ηύπωλ μεξώλ ζύθωλ ΚΟΠΟ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ Β. ΠΔΗΡΑΜΑΣΗΚΟ ΜΔΡΟ ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ Θέζε πεηξάκαηνο Οξγάλωζε πεηξάκαηνο Δδαθνινγηθή αλάιπζε Καιιηεξγεηηθέο πξαθηηθέο πγθνκηδή Υεηξηζκνί ηωλ θαξπώλ Σερληθέο θαη Όξγαλα Μεηξήζεωλ ηαηηζηηθή επεμεξγαζία ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Μέζν βάξνο θαξπνύ Γηάκεηξνο ηνπ θαξπνύ Πεξηεθηηθόηεηα ηωλ θαξπώλ ζε πγξαζία πγθέληξωζε δηαιπηώλ ζηεξεώλ ζηνλ θαξπό ph ηνπ ρπκνύ (πάζηαο) ηνπ θαξπνύ Ομύηεηα ηνπ ρπκνύ (πάζηαο) ηνπ θαξπνύ ΤΕΖΣΖΖ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 60

6 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ εξγαζία απηή πξαγκαηνπνηήζεθε κε ζθνπφ ηε κειέηε ηεο επίδξαζεο δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ ιίπαλζεο αδψηνπ, θσζθφξνπ θαη θαιίνπ ζε πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ μεξψλ θαξπψλ ηεο ζπθηάο (Ficus carica L.) ηεο πνηθηιίαο «Καιακψλ». Σν πείξακα πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζπθεψλα ζην Νενρψξην Μεζζήλεο ηνπ λνκνχ Μεζζελίαο ην έηνο 2009 θαη εθαξκφζηεθαλ ζηα δέληξα ελλέα ιηπαληηθέο επεκβάζεηο, θάζε κηα απφ ηηο νπνίεο απνηεινχζε ζπλδπαζκφ δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ αδψηνπ (0,3 0,5 1 N kg αλά δέληξν), θσζθφξνπ (0 0,6-1,2 1,8 P 2 O 5 kg αλά δέληξν) θαη θαιίνπ (0 0,6-1,2 K 2 O kg αλά δέληξν), βάζεη ηεο θαιιηεξγεηηθήο πξαθηηθήο πνπ εθαξκφδεηαη ζε πνιιέο πεξηνρέο ηνπ Ν. Μεζζελίαο. Οη επεκβάζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ήηαλ νη αθφινπζεο: Ν(0,3)-P(0)-K(0), N(0,3)-P(0,6)-K(0,6), N(0,3)-P(1,2)-K(0,6), N(0,3)-P(1,8)-K(0,6), N(0,5)-P(0,6)- K(0,6), N(1)-P(1,2)-K(0,6), N(1)-P(1,8)-K(0,6), N(0,3)-P(1,2)-K(1,2), N(1)-P(1,2)- K(1,2). Σν πείξακα ζρεδηάζηεθε ζχκθσλα κε ην πιήξσο ηπραηνπνηεκέλν ζρέδην θαη γηα θάζε επέκβαζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηέζζεξηο επαλαιήςεηο (δέληξα). Ζ ζπγθνκηδή πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δχν εκεξνκελίεο (20 θαη 29 Απγνχζηνπ), φηαλ ηα ζχθα βξίζθνληαλ ζην ζηάδην ηεο εκπνξηθήο σξηκφηεηαο σο μεξφ πξντφλ. Μεηά ηελ ειηνμήξαλζε ησλ θαξπψλ αθνινχζεζε δηαινγή θαηά ηελ νπνία απνκαθξχλζεθαλ νη ειαηησκαηηθνί θαξπνί (απφζπθα). ηα μεξά ζχθα πνπ είλαη θαηάιιεια γηα εκπνξία έγηλε πξνζδηνξηζκφο ησλ εμήο πνηνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ: κέζν βάξνο θαξπνχ, δηάκεηξνο ηνπ θαξπνχ, πεξηεθηηθφηεηα ηνπ θαξπνχ ζε πγξαζία θαη νιηθά δηαιπηά ζηεξεά, ph ηεο πάζηαο ηνπ θαξπνχ θαη ηηηινδνηνχκελε νμχηεηα ηεο πάζηαο ηνπ θαξπνχ. Απφ ηα απνηειέζκαηα απηήο ηεο κειέηεο ζπκπεξαίλεηαη φηη νη παξαπάλσ ιηπαληηθέο επεκβάζεηο δελ επεξεάδνπλ ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ μεξψλ ζχθσλ πνπ παξάγνληαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο θιηκαηνινγηθέο θαη εδαθνινγηθέο ζπλζήθεο. Λέμεηο-θιεηδηά: Ficus carica L., μεξά ζχθα, ιίπαλζε, πνηφηεηα θαξπνχ. 1

7 ABSTRACT The aim of the present study was to examine the effect of different nitrogen, phosphorus and potassium levels on some quality characteristics of dried fruits of fig tree (Ficus carica L. cv. Kalamon). The experiment was carried out at Neoxorio Messinis (Messinia, South Peloponesse, Greece) during Nine treatments which were the association of different levels of nitrogen (0,3 0,5 1 N kg per tree), phosphorus (0 0,6-1,2 1,8 P 2 O 5 kg per tree), and potassium (0 0,6-1,2 K 2 O kg per tree), and were selected on the basis of the common cultural practices at Messinia, were applied. The following treatments: Ν(0,3)-P(0)-K(0), N(0,3)-P(0,6)-K(0,6), N(0,3)- P(1,2)-K(0,6), N(0,3)-P(1,8)-K(0,6), N(0,5)-P(0,6)-K(0,6), N(1)-P(1,2)-K(0,6), N(1)- P(1,8)-K(0,6), N(0,3)-P(1,2)-K(1,2), N(1)-P(1,2)-K(1,2) were applied according to the completely randomized experimental design. Each treatment was applied to four replicates (trees). Figs fruits were harvested at two different dates (20 and 29 August), when they were at the commercial maturity stage for consumption as dried figs. After sun drying, figs with defects were selected as cull figs (improper for commercial use). Marketable dried figs were used for measurement of quality characteristics such as: mean weight and mean diameter of the fruit, moisture and total soluble solids content of the fruit, ph and titratable acidity of fruit paste. From the results of this study, it is concluded that the above treatments with different amounts of nitrogen, phosphorus, and potassium do not affect the quality characteristics of dried figs produced at the soil-climatic conditions of this experiment. Keywords: Ficus carica L., dried figs, fertilization, fruit quality. 2

8 Α. ΔΗΑΓΧΓΖ 1. Ζ ΤΚΗΑ Ζ ζπθηά (Ficus carica L.), επδνθηκεί γεληθά ζε ππνηξνπηθέο θαη ηξνπηθέο πεξηνρέο θαζψο θαη ζε ήπηεο θιηκαηηθά πεξηνρέο ηεο εχθξαηεο δψλεο θαη απνηειεί κία ζεκαληηθή δελδξψδε θαιιηέξγεηα εμαηηίαο ηεο πςειήο εκπνξηθήο αμίαο ησλ θαξπψλ ηεο. Ζ κεγαιχηεξε παξαγσγή ζχθσλ παξαηεξείηαη ζηηο ρψξεο πνπ ζπλνξεχνπλ κε ηε Μεζφγεην ζάιαζζα θαζψο θαη ζηηο ρψξεο κε Μεζνγεηαθνχ ηχπνπ θιίκα, φπσο ζηελ Καιηθφξληα, ζηελ Απζηξαιία ή ζε ρψξεο ηεο Νφηηαο Ακεξηθήο. Ζ ζπθηά, ε νπνία θαηάγεηαη απφ ηε Νφηηα Αξαβία, θαιιηεξγείηαη ζχκθσλα κε ηζηνξηθέο πεγέο απφ ηελ αξραηφηεηα ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Ο Chandler, θαζεγεηήο δελδξνθνκίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Καιηθφξληα, αλαθεξφκελνο ζηελ Διιάδα, ιέεη φηη ε ζπθηά θαιιηεξγήζεθε ζηελ Κξήηε, πξηλ απφ ην 1600 π.υ. θαη κεηαθέξζεθε ζηελ ππφινηπε Διιάδα ηνλ 7 ν ή 8 ν αηψλα π.υ. Απφ ηελ Διιάδα δηαδφζεθε, κεηά απφ ιίγεο εθαηνληαεηίεο, ζηελ Ηηαιία θαη απφ εθεί κε ηηο θαηαθηήζεηο ζηελ Ηζπαλία θαη ηελ Πνξηνγαιία. Παγθνζκίσο ε κεγαιχηεξε παξαγσγφο ρψξα ζχθνπ (λσπνχ θαη μεξνχ) είλαη ε Σνπξθία κε κέζε παξαγσγή πνπ θηάλεη εηεζίσο ζχκθσλα κε ην FAO (πεξίνδνο ) ηνπο ηφλνπο, δειαδή πεξίπνπ ην 23% ηεο ζπλνιηθήο παγθφζκηαο παξαγσγήο θαη κε εμαγσγέο πνπ αγγίδνπλ ην 36% ησλ ζπλνιηθψλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ. Αθνινπζείηαη θπξίσο απφ ηελ Αίγππην φπνπ γηα ηελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν ε κέζε εηήζηα παξαγσγή ηεο ήηαλ ηφλνη, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 20% ηεο ζπλνιηθήο παγθφζκηαο παξαγσγήο ( ηελ Διιάδα ε ζπθηά θαιιηεξγείηαη ζπζηεκαηηθά θπξίσο ζηελ Πεινπφλλεζν (ηδηαίηεξα ζηνπο Ννκνχο Μεζζελίαο, Λαθσλίαο θαη Αξθαδίαο), ζηελ Δχβνηα, ζηελ Αηηηθή θαη ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ελψ δηάζπαξηα δέλδξα ζπλαληψληαη ζε φια ηα δηακεξίζκαηα ηεο ρψξαο. Οη νξγαλσκέλεο θαιιηέξγεηεο ζπθηάο, γηα ην έηνο 2006, είραλ έθηαζε ζηξέκκαηα γηα ηελ παξαγσγή λσπψλ ζχθσλ θαη ζηξέκκαηα γηα ηελ παξαγσγή μεξψλ ζχθσλ. Σν ζχλνιν ησλ δέληξσλ, είηε δηάζπαξηα είηε ζε θαλνληθνχο ζπθεψλεο, ήηαλ θαη γηα ηελ παξαγσγή λσπψλ θαη μεξψλ ζχθσλ αληίζηνηρα ( 3

9 χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο, ε κέζε εηήζηα παξαγσγή ηεο ρψξαο καο (πεξίνδνο ) ζε ζχθα αλέξρεηαη ζηνπο ηφλνπο γηα ηα μεξά ζχθα θαη ζηνπο ηφλνπο γηα ηα λσπά. Ζ παξαγσγή ζχθνπ ζηε ρψξα καο παξνπζηάδεη θάκςε ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη απηφ πηζαλφλ νθείιεηαη ζε θπηνπαζνινγηθά πξνβιήκαηα, ζηελ έιιεηςε επηζηεκνληθήο γλψζεο γηα ηε ζσζηή εθαξκνγή ησλ θαιιηεξγεηηθψλ θξνληίδσλ, ζε πξνβιήκαηα νξγάλσζεο ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο δήηεζεο ησλ πξντφλησλ, ζηνλ αληαγσληζκφ άιισλ παξαγσγηθψλ ρσξψλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ εγθαηάιεηςε ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαιιηέξγεηαο θαη ζηε κείσζε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ κε ζπθηέο. Ζ ζπθηά θαιιηεξγείηαη θπξίσο γηα ηνπο θαξπνχο ηεο, ηα ζχθα, ηα νπνία θαηαλαιψλνληαη λσπά ή μεξά. Αμίδεη λα ηνληζηεί, φηη ε ηάζε γηα ηελ απνμήξαλζε ησλ ζχθσλ πξνέθπςε αθελφο απφ ην γεγνλφο φηη ηα απνμεξακέλα ζχθα παξνπζηάδνπλ κηθξφ πνζνζηφ θζαξηφηεηαο ζε ζρέζε κε ηα θξέζθα, γεγνλφο πνπ βνεζάεη ζηελ θαιχηεξε ζπληήξεζε θαη κεηαθνξά ηνπο ζε καθξηλέο αγνξέο θαη αθεηέξνπ ζην φηη ε ζξεπηηθή αμία ησλ μεξψλ ζχθσλ είλαη ππεξηξηπιάζηα απηήο ησλ λσπψλ. αλ θξνχην ην ζχθν απνηειεί πνιχ θαιή πεγή πδαηαλζξάθσλ θαη θπηηθψλ ηλψλ, ελψ είλαη θαη πνιχ πινχζην ζε αζβέζηην, ζίδεξν θα βηηακίλεο Α θαη C. Ξεξφ ή λσπφ ην ζχθν είλαη πνιχ γλσζηφ φηη παξνπζηάδεη θαζαξθηηθέο ηδηφηεηεο, αιιά θαη άιιεο θαξκαθεπηηθέο ηδηφηεηεο, φπσο είλαη ε ρξήζε ηνπ ζε εγθαχκαηα θαη ζε δηάθνξεο παζήζεηο ηνπ δέξκαηνο. Πνιινί ρξεζηκνπνηνχλ αθεςήκαηα μεξψλ ζχθσλ γηα ζηνκαηηθέο παζήζεηο θαη θξπνινγήκαηα, ελψ παιαηφηεξα ηε ζθφλε απφ μεξακέλα ζπθφθπιια ηε ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα αηκνζηαηηθφ. Δπηπιένλ ην απφζηαγκά ηνπ θέξεηαη λα παξνπζηάδεη αληηθαξθηληθέο ηδηφηεηεο (Desai et al., 1995) Βνηαληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπθηάο Ζ ζπθηά, ε νπνία είλαη δηπινεηδήο (2n=26, n=13), αλήθεη βνηαληθά ζηελ νηθνγέλεηα Moraceae θαη ηαμηλνκείηαη ζην θπηηθφ βαζίιεην σο εμήο: - Άζξνηζκα: πεξκαηφθπηα (Spermatophyta) - Τπνάζξνηζκα: Αγγεηφζπεξκα (Magnoliophytina) - Κιάζε: Γηθνηπιήδνλα (Magnoliatae) - Τπνθιάζε: Hamamelididae - Σάμε: Urticales 4

10 - Οηθνγέλεηα: Moraceae - Γέλνο: Ficus - Δίδνο: Ficus carica Ζ ζπθηά (Ficus carica L.) είλαη θπιινβφιν δέληξν, κέηξηνπ έσο ζρεηηθά κεγάινπ κεγέζνπο (χςνο 6-8 m) θαη είλαη ηζαγελέο ησλ παξακεζφγεησλ ρσξψλ. Έρεη δηάξθεηα παξαγσγηθήο δσήο πεξίπνπ 60 ρξφληα. Γεκηνπξγεί δσεξή βιάζηεζε θαη αλ ην θζηλφπσξν είλαη δεζηφ, βιαζηάλεη σο αξγά, κε απνηέιεζκα λα δεκηψλεηαη απφ ηνπο πξψηκνπο παγεηνχο. Υαξαθηεξίδεηαη απφ πινχζην, βαζχ θαη δηαθιαδηδφκελν ξηδηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν πξνζδίδεη ζηε ζπθηά κεγάιε πξνζαξκνγή ζε μεξνθπηηθέο ζπλζήθεο. Απαληάηαη ζε δχν ηχπνπο, ηελ αξξελνζπθηά πνπ είλαη κφλνηθε, δειαδή έρεη αξζεληθά θαη ζειπθά άλζε ζην ίδην δέλδξν θαη ηελ ήκεξε-θαιιηεξγνχκελε ζπθηά, ε νπνία θέξεη κφλν ζειπθά άλζε. Σα θχιια ηεο είλαη απιά, κεγάια, παρηά, ηξίινβα έσο πεληάινβα, καθξφκηζρα κε ηξαρηά επηθάλεηα θαη ρλνπδσηά ζηελ θάησ επηθάλεηά ηνπο. Ο αξηζκφο ησλ ινβψλ θαη ησλ θφιπσλ εμαξηάηαη απφ ηελ πνηθηιία, ζπλήζσο φκσο πεξηζζφηεξνπο ινβνχο θαη βαζχηεξνπο θφιπνπο έρνπλ ηα θχιια ησλ αξξελνζπθηψλ. Οη νθζαικνί ηεο δηαθξίλνληαη ζε μπινθφξνπο, πνπ έρνπλ θσληθφ ζρήκα, ζε κηθηνχο θαξπνθφξνπο κε επίζεο θσληθφ ζρήκα θαη ζε απινχο αλζνθφξνπο, νη νπνίνη αλαγλσξίδνληαη απφ ην ζθαηξηθφ ηνπο ζρήκα. Οη μπινθφξνη θαη νη κηθηνί θαξπνθφξνη ζρεκαηίδνληαη επάθξηα ή πιάγηα ησλ βιαζηψλ, ελψ νη απινί αλζνθφξνη πάληνηε πιάγηα (Πνληίθεο, 1996). Οη μπινθφξνη νθζαικνί, νη νπνίνη εθπηχζζνληαη ηελ άλνημε (κέζα Μαξηίνπ κε αξρέο Απξηιίνπ), δίλνπλ βιαζηφ πνπ θέξεη μπινθφξνπο θαη κηθηνχο θαξπνθφξνπο νθζαικνχο, ελψ νη κηθηνί νθζαικνί, πνπ εθπηχζζνληαη θαη απηνί ηελ ίδηα επνρή, δίλνπλ βιαζηφ πνπ θέξεη μπινθφξνπο, κηθηνχο θαξπνθφξνπο θαη απινχο αλζνθφξνπο νθζαικνχο. Οη απινί αλζνθφξνη νθζαικνί, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζε μχιν ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, εθπηχζζνληαη ηελ άλνημε θαη ζηηο κελ δίθνξεο πνηθηιίεο εμειίζζνληαη παξζελνθαξπηθά ζε ζπθφληα, ηα νπνία σξηκάδνπλ θαλνληθά θαηά ηα ηέιε Μαΐνπ, ζηηο δε κνλφθνξεο πνηθηιίεο εμειίζζνληαη επίζεο ζε ζπθφληα, ηα νπνία φκσο πέθηνπλ ιφγσ κε επηθνλίαζεο (ιείπεη ε γχξε). Οη απινί αλζνθφξνη νθζαικνί νη νπνίνη θέξνληαη ζε ηξέρνπζα βιάζηεζε εθπηχζζνληαη, θαηά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο, ηελ ίδηα ρξνληά πνπ ζρεκαηίζηεθαλ θαη εμειίζζνληαη ζε ζπθφληα ηφζν ζηηο κνλφθνξεο πνηθηιίεο, ησλ νπνίσλ απνηεινχλ ηελ θχξηα ζνδεηά, φζν θαη ζηηο δίθνξεο ζηηο νπνίεο απνηεινχλ ηε δεχηεξε ζνδεηά. Οη ππφινηπνη απινί αλζνθφξνη νθζαικνί, νη νπνίνη δελ 5

11 εθπηχρζεθαλ θαηά ηε ρξνληά ζρεκαηηζκνχ ηνπο (κηθξφ πνζνζηφ), παξακέλνπλ σο ιαλζάλνληεο νθζαικνί πάλσ ζηνπο βιαζηνχο. Σα άλζε ηεο ζπθηάο, ηα νπνία είλαη κηθξνζθνπηθά θαη πνιπάξηζκα, βξίζθνληαη δηαηεηαγκέλα ζην εζσηεξηθφ ηνίρσκα ηεο εχζαξθεο θνίιεο αλζνδφρεο (ζπθφλην) θαη είλαη αξζεληθά ή ζειπθά. Γηαθξίλνληαη ζηνπο εμήο ηέζζεξηο (4) ηχπνπο: ζηα καθξφζηπια ζειπθά ηεο εκεξνζπθηάο, ηα ζειπθά ηεο παξζελνθαξπηθήο ζπθηάο, ηα βξαρχζηπια ζειπθά ηεο αξξελνζπθηάο θαη ηα αξζεληθά ησλ εξηλεψλ ηεο αξξελνζπθηάο (απφ ηε γχξε ηνπο γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ςήλα ε επηθνλίαζε ηεο ήκεξεο ζπθηάο ζηηο αξρέο ηνπ θαινθαηξηνχ). Σα άλζε ηεο παξζελνθαξπηθήο ζπθηάο δελ παξάγνπλ γχξε, νχηε έρνπλ σνζήθεο επηδεθηηθέο γνληκνπνίεζεο, εμειίζζνληαη φκσο ζε εδψδηκν θαξπφ. Ζ αξξελνζπθηά ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπθφληα, ηα νπνία πεξηέρνπλ βξαρχζηπια ζειπθά θαη αξζεληθά άλζε, ελψ ε εκεξνζπθηά ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπθφληα ηα νπνία πεξηέρνπλ κφλν καθξφζηπια ζειπθά άλζε. Καξπφο απφ νπσξνθνκηθή άπνςε είλαη ην ψξηκν, εχρπκν ζπθφλην, ελψ βνηαληθά είλαη έλαο ςεπδήο θαξπφο, ν νπνίνο απνηειείηαη ζην ζχλνιφ ηνπ απφ βιαζηηθφ ηαμηαλζηθφ ηζηφ. Οη αιεζηλνί θαξπνί είλαη ηα κηθξνζθνπηθά έκκηζρα δξππφκνξθα αραίληα ζην εζσηεξηθφ ηνπ ζπθνλίνπ. Αλάινγα κε ηελ πνηθηιία νη θαξπνί ηεο ζπθηάο παξνπζηάδνπλ ζθαηξηθφ ή αριαδφκνξθν ζρήκα, ην ρξψκα ηνπ θινηνχ ηνπο είλαη πξάζηλν, πξαζηλνθίηξηλν, ιεπθνθίηξηλν, κσβ ή κειαλφ, ελψ ε ζάξθα ηνπο, ε νπνία έρεη καιαθή ζχζηαζε θαη γιπθηά γεχζε, είλαη επίζεο δηαθφξσλ απνρξψζεσλ, φπσο θερξηκπαξί, αλνηθηνθφθθηλε, θφθθηλε ή ξφδηλε (Πνληίθεο, 1996). Αλάινγα κε ηνλ ηξφπν θαξπνθνξίαο ηεο ε ζπθηά κπνξεί λα δηαρσξηζηεί ζε ηξεηο ηχπνπο: Ήκεξε-κνλφθνξε ζπθηά: θαξπνθνξεί πιάγηα ζηελ ηξέρνπζα εηήζηα βιάζηεζε, ζηηο καζράιεο ησλ θχιισλ θαη ζρεκαηίδνληαη ζπλήζσο έλα θαη ζπάληα 2 ή 3 ζχθα, αλάινγα κε ηελ πνηθηιία. Σα ζχθα εκθαλίδνληαη απφ ην Μάτν κέρξη ηνλ Ηνχιην, πεξίνδνο πνπ είλαη θαηάιιειε γηα ηελ γνληκνπνίεζή ηνπο απφ ην ςήλα θαη σξηκάδνπλ απφ ηνλ Ηνχιην κέρξη ηα ηέιε ηνπ θζηλνπψξνπ. Ήκεξε-δίθνξε ζπθηά: παξνπζηάδεη δχν θαξπνθνξίεο ην ρξφλν, ηελ πξψηε πάλσ ζε μχιν ηεο πξνεγνχκελεο ρξνληάο θαη ηε δεχηεξε πάλσ ζε μχιν ηεο ηξέρνπζαο ρξνληάο. Σα ζχθα ηεο πξψηεο εζνδείαο, πνπ σξηκάδνπλ ζπλήζσο ηνλ Ηνχλην, είλαη παξζελνθαξπηθά γηαηί φηαλ εκθαλίδνληαη ζηηο αξρέο 6

12 Απξηιίνπ δελ ππάξρεη γχξε γηα επηθνλίαζε-γνληκνπνίεζε. Έρνπλ κεγάιε νηθνλνκηθή ζεκαζία ιφγσ πξσηκφηεηαο αιιά πηζαλφλ πζηεξνχλ ζε πνηφηεηα θαη θπξίσο ζε πεξηεθηηθφηεηα ζαθράξσλ έλαληη ησλ ζχθσλ δεχηεξεο εζνδείαο. Σα ζχθα ηεο δεχηεξεο εζνδείαο, εκθαλίδνληαη ηέινο Μαΐνπ κε αξρέο Ηνπιίνπ θαη σξηκάδνπλ κεηά απφ γνληκνπνίεζε ηνλ Αχγνπζην κε επηέκβξην. Απηή ε ζνδεηά ησλ ζχθσλ είλαη θαιήο πνηφηεηαο θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είηε ζε λσπή θαηάζηαζε είηε πξνο απνμήξαλζε. Αξξελνζπθηά-αγξηνζπθηά: εκθαλίδεη ηξεηο θαξπνθνξίεο ην ρξφλν, ηε κία πάλσ ζην μχιν ηεο πξνεγνχκελεο ρξνληάο θαη ηηο άιιεο πάλσ ζε μχιν ηεο ηξέρνπζαο πεξηφδνπ. Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο αξξελνζπθηάο ζε ζρέζε κε ηελ ήκεξε, είλαη φηη ζε νπνηαδήπνηε επνρή ηνπ ρξφλνπ θέξεη πάλσ ηεο ζχθα, ηα νπνία φκσο δελ είλαη βξψζηκα Πνηθηιίεο ζπθηάο Οη πνηθηιίεο ηεο ζπθηάο κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ θαξπνθνξηψλ (ζνδεηψλ) πνπ δίλνπλ ζε κία θαιιηεξγεηηθή πεξίνδν, ζε κνλφθνξεο θαη δίθνξεο θαζψο θαη κε βάζε ην ρξσκαηηζκφ ηνπ θινηνχ ηνπ ζπθφληνπ ζε ιεπθέο θαη έγρξσκεο. χκθσλα κε ηνλ Condit (1955) θαη κε βάζε ηα βηνινγηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο βαζηθέο νκάδεο: Οκάδα ηχπνπ Calimyrna ή Smyrna (ηχπνο κχξλεο ή κπξλατθφο ή κνλφθνξε ζπθηά): Οη πνηθηιίεο πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ νκάδα είλαη κνλφθνξεο (δίλνπλ παξαγσγή κφλν κηα θνξά ην ρξφλν) θαη ηα ζχθα πνπ παξάγνπλ δελ είλαη εδψδηκα, παξά κφλν εάλ γνληκνπνηεζνχλ απφ γχξε θαη αλαπηπρζνχλ γφληκα ζπέξκαηα. Δπνκέλσο, ζηηο πνηθηιίεο απηήο ηεο νκάδαο είλαη απαξαίηεηε ε επηθνλίαζε. Οκάδα ηχπνπ θνηλά (Common): ε απηή ηελ νκάδα νη πνηθηιίεο είλαη ζπλήζσο δίθνξεο θαη κπνξνχλ λα παξάγνπλ ηθαλνπνηεηηθέο ζνδεηέο ρσξίο λα απαηηνχλ γνληκνπνίεζε ζε θακία θαξπνθνξία. Οκάδα ηχπνπ San Pedro (ηχπνο ηεο δίθνξεο ζπθηάο ή ιεπθήο ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ ή δηάκεζνο ηχπνο): Οη πνηθηιίεο απηήο ηεο νκάδαο ζπλδπάδνπλ ηα 7

13 ραξαθηεξηζηηθά ησλ δχν παξαπάλσ νκάδσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ζχθα ηεο πξψηεο θαξπνθνξίαο (απγφζπθα) αλαπηχζζνληαη ρσξίο επηθνλίαζε, παξζελνθαξπηθά (φπσο ζηα Κνηλά), ελψ ηα ζχθα ηεο δεχηεξεο ή θχξηαο θαξπνθνξίαο αλαπηχζζνληαη κεηά ηελ επηθνλίαζε θαη γνληκνπνίεζε ησλ αλζέσλ ηνπο (φπσο ζηνλ ηχπν Calimyrna ή Smyrna). Έλα δήηεκα πνπ πξνθχπηεη δηεζλψο κε ηηο θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιίεο ηεο ζπθηάο είλαη ε νλνκαηνινγία ηνπο. Παγθνζκίσο ππάξρνπλ εθαηνληάδεο θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιίεο ζπθηάο, ζηελ νλνκαηνινγία ησλ νπνίσλ επηθξαηεί κεγάιε ζχγρπζε, θαζψο ε ίδηα πνηθηιία ζπρλά θαιιηεξγείηαη ζε γεηηνληθέο ρψξεο κε ηειείσο δηαθνξεηηθέο νλνκαζίεο. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο φηαλ κηα πνηθηιία ζπθηάο εηζάγεηαη ζε κηα ρψξα απνθηά λέα νλνκαζία. Με απηφ ηνλ ηξφπν ε ζκπξλατθή πνηθηιία νλνκάζηεθε Calimyrna ζηελ Καιηθφξληα ησλ Ζ.Π.Α. θαη ε πνηθηιία Dottato, ε νπνία θαιιηεξγείηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο εθηάζεηο ζηελ Ηηαιία, ζε Kadota (Grassi and Santonastaso, 1997). ηελ Διιάδα πνιιέο πνηθηιίεο έρνπλ πάξεη ην φλνκά ηνπο απφ ηελ πεξηνρή φπνπ βξέζεθαλ ή θαιιηεξγήζεθαλ αξρηθά, φπσο Καιακψλ, χκεο, κχξλεο, Βνδελψλ θηι. Οη πνηθηιίεο θαη νη γελφηππνη ζπθηάο πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί θαη ππάξρνπλ ζε ζπιινγέο γελεηηθνχ πιηθνχ ζηελ Διιάδα θαίλνληαη ζηνλ πίλαθα 1. Μέρξη ζήκεξα έρνπλ θαηαγξαθεί 33 ληφπηνη γελφηππνη ζπθηάο, αιιά κφλν νη 25 απφ απηνχο έρνπλ αμηνινγεζεί (Davidis, 1977; Sfakiotakis, 1985; Pontikis, 1987). 8

14 Πίλαθαο 1. Γελφηππνη ζπθηάο πνπ έρνπλ θαηαγξάθεη ζηελ Διιάδα. Ν ΓΔΝΟΣΤΠΟΗ Ν ΓΔΝΟΣΤΠΟΗ Ν ΓΔΝΟΣΤΠΟΗ Ν ΓΔΝΟΣΤΠΟΗ 1 Kalamon 15 Paradiso Braggiotto Blanco 43 Kiladonika Clirou 2 Kimis 16 Luri Crossa 30 Melo Grano No San Pielio 3 Vasiliki White 17 Bazanata 31 Volte L`anno 45 Aspra Polis 4 Vasiliki Black 18 Opsima Hirokitias 32 Napolitana Negra 46 Alfiore 5 Argalastis 19 Ahelias 33 Rosso Dendro 47 Dottato 6 Fragasana 20 Perdikosika 34 Lansi Anese 48 Vertino 7 Apostoliatika 21 Tropicana 35 Cola Blanche 49 Kalimirna 8 Politiko 22 Mission 36 Analata 50 Braziliana 9 Livano 23 Prodromi White 37 Colombra Nera Black 10 Prasino sikia Lesv 24 Klirou Black 38 Melograno 52 Green 11 Kanates 25 Murara 39 Gentile Bianco 53 Yellow 12 Delonika 33 local 26 Pescarola No Verdika Naxou selections 13 Boukia Samou 27 Psoma 41 Porto Galo 14 Aspra Clirou 28 Bragiotto Nero 42 Diuri No 320 Πεγή: Davidis 1977, Sfakiotakis 1985, Pontikis Οη ζπνπδαηφηεξεο θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιίεο απφ ηελ Διιάδα είλαη: ε Καιακψλ (ζπλ. Σζακπεινζπθηά), ε Βαζηιηθή Μαχξε (κνλφθνξε, έγρξσκε), ε Κχκεο (κνλφθνξε, ιεπθή), ην Πνιίηηθν (κνλφθνξε, ιεπθή), ε Πξαζηλνζπθηά Λέζβνπ (ζπλ. Ατδαληά, κνλφθνξε, ιεπθή), ε Φξαθαζάλα (δίθνξε, ιεπθή), ε Βαζηιηθή ιεπθή (κνλφθνξε), ε Μαχξε Βνηαληθνχ, ε Αξγαιαζηήο θαη ε Ληβαλφ (κνλφθνξε, ιεπθή). Απφ ηηο μέλεο πνηθηιίεο νη θπξηφηεξεο είλαη νη εμήο: Dottato (ζπλ. Kadota, κνλφθνξε, ιεπθή), Brown Turkey (ζπλ. San Piero, Brunswick, Negro Lagro, Black Spanish, Anbique Noire, San Pedro Black, δίθνξε, έγρξσκε), Franciscana (ζπλ. Mission, Brebal, κνλφθνξε, ιεπθή), Adriatic (ζπλ. Verdone, κνλφθνξε, ιεπθή), Calimyrna (ζπλ. Sari Lop, κνλφθνξε, ιεπθή), Dauphine (ζπλ. Adam, δίθνξε, έγρξσκε), Braziliana (κνλφθνξε, ιεπθή) θαη Alfiore. 9

15 Πνηθηιία Καιακώλ Ζ πνηθηιία Καιακψλ απνηειεί κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιίεο ζπθηάο ζηελ Διιάδα, θαζψο παξάγεη ζχθα εθιεθηήο πνηφηεηαο θαηάιιεια θπξίσο γηα μήξαλζε αιιά θαη γηα λσπή θαηαλάισζε. Καιιηεξγείηαη θπξίσο ζηε Μεζζελία, ζηε Λαθσλία θαη ζην νξνπέδην ηεο Μεγαιφπνιεο, φπνπ έρεη πξνζαξκνζηεί πάξα πνιχ θαιά θαη επηηπγράλεη κεγάιε απνδνηηθφηεηα θαη ζηαζεξφηεηα παξαγσγήο. Δίλαη ηχπνπ Smyrna, κνλφθνξε, γλσζηή θαη σο Σζαπεινζπθηά ή Αξκαζνζπθηά. Σα θχιια ηεο είλαη κεηξίνπ κεγέζνπο, πεληάινβα, βαζχθνιπα θαη έρνπλ ρλνχδη ζηελ θάησ επηθάλεηα. Σν ρξψκα ηνπο είλαη πξάζηλν, ελψ ν κίζρνο είλαη ζηξνγγπιφο, κεηξίνπ κεγέζνπο θαη αλνηθηνχ πξάζηλνπ ρξψκαηνο. Οη θαξπνί ηεο είλαη επίζεο, κεηξίνπ κεγέζνπο κε ζθαηξηθφ, ειαθξψο πιαθέ ζρήκα. Ο ιαηκφο είλαη βξαρχο, επξχο θαη ν πνδίζθνο ιίγν θνληφο θαη ρνληξφο. Ο θινηφο ησλ θαξπψλ ηεο είλαη ρνλδξφο, έρεη πξαζηλνθίηξηλν ρξψκα, ελψ ε ζάξθα ηνπο παξνπζηάδεη θερξηκπαξί ρξψκα θαη έρεη ηδηαίηεξα γιπθηά γεχζε (Πνληίθεο, 1996). Ζ σξίκαλζε ησλ θαξπψλ ηεο μεθηλά απφ ηηο αξρέο Απγνχζηνπ, ελψ ε πεξίνδνο ζπιινγήο ησλ θαξπψλ εθηείλεηαη κέρξη θαη ηνλ επηέκβξην-οθηψβξην, αλάινγα κε ηηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο θαη ηελ πεξηνρή φπνπ θαιιηεξγείηαη. Πξφθεηηαη γηα κία πνηθηιία δσεξή θαη παξαγσγηθή, ηεο νπνίαο νη θαξπνί παξνπζηάδνπλ αλζεθηηθφηεηα ζην ζρίζηκν. Αμίδεη λα ηνληζηεί ην γεγνλφο φηη επδνθηκεί θαη ζε πεδηλέο ηνπνζεζίεο Δπηθνλίαζε θαη Γνληκνπνίεζε Ζ επηθνλίαζε ησλ αλζέσλ ηεο ζπθηάο, δειαδή ε κεηαθνξά ηεο γχξεο απφ ηα άλζε ηεο άγξηαο ζπθηάο πξνο ηα άλζε ηεο ήκεξεο ζπθηάο, είλαη κηα ζρεηηθά πνιχπινθε δηαδηθαζία ζηελ νπνία ελεξγφ ξφιν παίδεη έλα εμεηδηθεπκέλν έληνκν πνπ νλνκάδεηαη ςήλαο (Blastophaga psenes L., Hymenoptera, Agaonidae). Ζ επηθνλίαζε είλαη απαξαίηεηε γηα ηηο ζπθηέο πνπ αλήθνπλ ζηελ νκάδα Calimyrna, θαζψο θαη γηα ηε δεχηεξε ζνδεηά ησλ πνηθηιηψλ πνπ αλήθνπλ ζηελ πνηθηιία San Pedro. Υσξίο επηθνλίαζε νη θαξπνί πνπ αλήθνπλ ζηηο πνηθηιίεο ηνπ ηχπνπ Calimyrna, θαζψο θαη νη θαξπνί ηεο δεχηεξεο γεληάο ησλ πνηθηιηψλ ηνπ ηχπνπ San Pedro, απμάλνπλ αξρηθά ζε κέγεζνο, αιιά κεηά θηηξηλίδνπλ, ζπξξηθλψλνληαη θαη πέθηνπλ πξνηνχ σξηκάζνπλ. 10

16 ζνλ αθνξά ηελ άγξηα ζπθηά ή αξξελνζπθηά, απηή παξάγεη ηξεηο ζνδεηέο άγξησλ ζχθσλ ην ρξφλν, φκσο κφλν κία πεξηέρεη γχξε ε νπνία κπνξεί λα κεηαθεξζεί ζηελ θαιιηέξγεηα ήκεξεο ζπθηάο. χκθσλα κε ηνλ Πνληίθε (1996) νη ζνδεηέο ηεο άγξηαο ζπθηάο είλαη: α) νη φιπλζνη (mamme), νη νπνίνη αξρίδνπλ απφ ην θζηλφπσξν λα αλαπηχζζνληαη ζηελ ηξέρνπζα βιάζηεζε κε αξγφ ξπζκφ, παξακέλνπλ ζην δέλδξν ην ρεηκψλα θαη σξηκάδνπλ ηελ άλνημε, β) νη εξηλενί (profichi), πνπ αξρίδνπλ λα αλαπηχζζνληαη ζε μχιν ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, σξηκάδνπλ πεξί ηα ηέιε Μαΐνπ θαη είλαη νη κφλνη πνπ πεξηέρνπλ γχξε θαη γ) ηα θαινθαηξηλά ζχθα (mammoni), πνπ αξρίδνπλ λα εθπηχζζνληαη απφ ην θαινθαίξη ζε ηξέρνπζα βιάζηεζε θαη σξηκάδνπλ ην θζηλφπσξν. ηηο αξρέο Ηνπλίνπ, ηα ζχθα πνπ ζρεκαηίζηεθαλ πξψηα ζηηο ήκεξεο ζπθηέο έρνπλ θηάζεη ζε ηέηνην ζηάδην ψζηε λα είλαη ειθπζηηθά απφ ηνπο ςήλεο γηα σνηνθία. Οη ςήλεο είλαη έληνκα ηεο ζπθηάο ηα νπνία κπνξνχλ λα νινθιεξψζνπλ ην βηνινγηθφ ηνπο θχθιν κφλν εληφο ησλ ζχθσλ ηεο άγξηαο ζπθηάο. Ο ιφγνο πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ ζηε ζπγθεθξηκέλε θαιιηέξγεηα είλαη φηη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα λα σνηνθήζνπλ ζηα ζχθα ηεο ήκεξεο ζπθηάο (πνπ δελ είλαη εθηθηφ ιφγσ ηεο θαηαζθεπήο ησλ αλζέσλ ηεο ήκεξεο ζπθηάο), κεηαθέξνπλ ηε γχξε ηεο άγξηαο ζπθηάο ζηελ ήκεξε (εξηλεαζκφο) θαη έηζη κε απηφ ηνλ ηξφπν γίλεηαη εθηθηή ε επηθνλίαζε θαη ζηε ζπλέρεηα ε γνληκνπνίεζε ηεο ήκεξεο ζπθηάο. Ζ θξίζηκε απηή πεξίνδνο γηα ηηο ειιεληθέο ζπλζήθεο δηαξθεί πεξίπνπ εκέξεο θαη ηνπνζεηείηαη πεξίπνπ ζηηο αξρέο κε κέζα Ηνπλίνπ. Δπνκέλσο, ν παξαγσγφο γηα ηελ εμαζθάιηζε κηαο ηθαλνπνηεηηθήο ζνδεηάο ζε έλα ζπθεψλα, πνπ ρξεηάδεηαη επηθνλίαζε γηα λα θαξπνδέζεη, ζπληζηάηαη, αλ δελ ππάξρνπλ θαηάιιειεο αξξελνζπθηέο θνληά ζηελ θαιιηέξγεηά ηνπ, λα κεηαθέξεη ηελ θξίζηκε πεξίνδν εξηλενχο απφ άγξηεο ζπθηέο, ηνπο νπνίνπο πξέπεη λα ηνπνζεηήζεη ζηηο θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιίεο ππφ κνξθή αξκάζαο ή ζε πιαζηηθά δίρηπα ή ζε ράξηηλεο ζαθνχιεο κε ηξχπεο (Πνληίθεο, 1996). πλήζσο απαηηνχληαη ζε θάζε δέλδξν ηεο θαιιηέξγεηαο 2-3 αξκαζηέο ή ζαθνχιεο πνπ πεξηέρνπλ 5-6 ζχθα θαηά ζπζθεπαζία. Γεληθά είλαη θαιφ λα θπηεχνληαη κεξηθέο άγξηεο ζπθηέο (πεξίπνπ 1 άγξηα αλά θαιιηεξγνχκελεο) θνληά αιιά φρη κέζα ζην ζπθεψλα θαη νη νπνίεο είλαη πξνηηκφηεξν λα απαξηίδνληαη απφ δηαθνξεηηθέο πνηθηιίεο (Brien and Hardy, 2002). Αθνχ νινθιεξσζεί ν εξηλεαζκφο, πεξίπνπ ζηηο αξρέο Ηνπιίνπ, αξρίδεη ζηαδηαθά ε πηψζε ησλ ζχθσλ πνπ δε γνληκνπνηήζεθαλ. Ο αξηζκφο ησλ πεζκέλσλ θαη άξα αγνληκνπνίεησλ ζχθσλ ζα εμαξηεζεί απφ ηελ επηηπρία ή κε ηνπ εξηλεαζκνχ. Οη 11

17 πνηθηιίεο πνπ αλαπηχζζνληαη παξζελνθαξπηθά δελ παξνπζηάδνπλ πηψζε θαξπψλ απηή ηελ πεξίνδν, ζε αληίζεζε κε απηέο πνπ έρνπλ ηελ αλάγθε εξηλεαζκνχ θαη νη νπνίεο φζν απνδνηηθφο θαη αλ είλαη ν εξηλεαζκφο, ζα ξίμνπλ ηνπιάρηζηνλ έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ θαξπψλ ηνπο Φπζηθό πεξηβάιινλ Κιίκα Ζ ζπθηά επδνθηκεί θαη θαιιηεξγείηαη ζε ηξνπηθέο θαη ππνηξνπηθέο πεξηνρέο θαζψο θαη ζε ήπηεο θιηκαηηθά πεξηνρέο ηεο εχθξαηεο δψλεο. Οη αλάγθεο ηεο γηα ςχρνο ραξαθηεξίδνληαη πνιχ κηθξέο, γη` απηφ θαη ζπάληα δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηε δηαθνπή ηνπ ιήζαξγνπ ησλ νθζαικψλ ηεο. Δηδηθά, ζε ρψξεο φπνπ ε ζεξκνθξαζία δελ πέθηεη θάησ απφ ηνπο 15 C ε βιάζηεζε ησλ δέληξσλ θαη ε σξίκαλζε ησλ θαξπψλ είλαη ζρεδφλ αδηάθνπε, ιφγσ ηεο βξαρείαο πεξηφδνπ πνπ εηζέξρνληαη νη νθζαικνί ηεο ζε ιήζαξγν (Πνληίθεο, 1996). Μπνξεί λα αλερζεί ζρεηηθά ρακειέο ζεξκνθξαζίεο (έσο θαη -12 C ζε ελήιηθα δέλδξα), σζηφζν νη πνιχ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ ηελ θαηαζηξνθή ησλ νιχλζσλ (ησλ θαξπψλ πνπ βξίζθνληαη πάλσ ζηελ αξξελνζπθηά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα) θαη σο εθ ηνχηνπ θαη ησλ πξνλπκθψλ ηνπ ςήλα. Ηδηαίηεξε εππάζεηα ζηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο παξνπζηάδνπλ θπξίσο ηα λεαξά δέλδξα, γη` απηφ θαη ζα πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα. Θεξκνθξαζίεο θάησ απφ ηνπο 0 C πξνθαινχλ θαηαζηξνθέο ζην ππέξγεην ηκήκα ηνπ δέλδξνπ, ελψ θάησ απφ ηνπο -10 C κπνξεί λα θαηαζηξαθεί αθφκε θαη ην ξηδηθφ ζχζηεκα. Ζ ζπθηά παξάγεη θαξπνχο θαιήο πνηφηεηαο φηαλ ε κέζε ζεξκνθξαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ θπκαίλεηαη γχξσ ζηνπο 30 C. Πνιχ πςειέο ζεξκνθξαζίεο θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν (>40 C) επζχλνληαη γηα ηελ πνηνηηθή ππνβάζκηζε ησλ παξαγφκελσλ ζχθσλ, αθνχ ν θινηφο ηνπο γίλεηαη ζθιεξφο θαη δεξκαηψδεο (Βαζηιαθάθεο θαη Θεξηφο, 1994). Ζ εθδήισζε βξνρνπηψζεσλ θαη ε χπαξμε πςειήο αηκνζθαηξηθήο πγξαζίαο θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα ηεο σξίκαλζεο ησλ θαξπψλ είλαη δπλαηφ λα πξνθαιέζνπλ ζρίζηκν ηνπ θαξπνχ. Αλ κεηά ηνλ πγξφ θαηξφ επηθξαηήζνπλ πςειέο ζεξκνθξαζίεο 12

18 ηφηε ην λεξφ ην νπνίν εηζήιζε ζηνλ θαξπφ απφ ηνλ νκθαιφ βνεζάεη ζηελ αλάπηπμε αλεπηζχκεησλ δπκψζεσλ εληφο ηεο ζάξθαο ηνπ θαξπνχ, γεγνλφο πνπ ηεο πξνζδίδεη αλεπηζχκεηε γεχζε θαη νζκή (μίληζκα) Έδαθνο ζνλ αθνξά ζην έδαθνο ε ζπθηά δελ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο θαη σο εθ ηνχηνπ κπνξεί λα θαιιηεξγεζεί κε επηηπρία ζ` έλα κεγάιν εχξνο εδαθψλ, ην νπνίν κπνξεί λα θπκαλζεί απφ ηα βαξηά αξγηιψδε εδάθε κέρξη θαη ηα ειαθξά ακκψδε (Desai and Kotecha, 1995). Ζ ζπθηά έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα αλέρεηαη κηθξήο γνληκφηεηαο, αζβεζηψδε έσο κέηξηα αιθαιηθά εδάθε, εληνχηνηο επδνθηκεί θαιχηεξα ζε βαζηά πειψδε θαη αγξηιινπειψδε εδάθε, κε ph 6-8 θαη ηα νπνία ζα πξέπεη λα ζηξαγγίδνπλ ηθαλνπνηεηηθά (Desai and Kotecha, 1995; Πνληίθεο, 1996). Αληελδείθλπηαη ε εγθαηάζηαζή ηεο ζε εδάθε κε πνιχ πγξαζία θαη γεληθά ζε πεξηνρέο πνπ επηθξαηνχλ ζπλζήθεο πςειήο αηκνζθαηξηθήο πγξαζίαο Καιιηεξγεηηθή ηερληθή Δγθαηάζηαζε λένπ ζπθεώλα Σν έδαθνο πνπ πξφθεηηαη λα δερζεί ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ζπθηάο πξέπεη λα νξγσζεί ζρεηηθά βαζηά ην θζηλφπσξν, κφιηο έξζεη ζην ξψγν ηνπ (δελ είλαη νχηε πνιχ πγξφ, νχηε θαη πνιχ μεξφ). θνπφο ηνπ νξγψκαηνο είλαη ε θαηαζηξνθή ησλ πνιπεηψλ δηδαλίσλ, ε αχμεζε ηεο δηεζεηηθφηεηαο ηνπ εδάθνπο, αιιά θαη ε αθξαηνπνίεζή ηνπ, πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ θαιχηεξε αλάπηπμε ηνπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο. Σνλίδεηαη, φηη πξηλ ην φξγσκα πξέπεη λα ιεθζνχλ δείγκαηα εδάθνπο, έηζη ψζηε κε ηελ αλάιπζε πνπ ζα γίλεη λα εμαθξηβσζεί ε θαηάζηαζή ηνπ θαη αλ ρξεηαζηεί λα δηνξζσζεί κε ηελ θαηάιιειε πάληα ιίπαλζε. Αλ ε εμεχξεζε θνπξηάο είλαη εχθνιε ελδείθλπηαη ε πξνζζήθε 2-3 ηφλσλ αλά ζηξέκκα γηα ηε βειηίσζε ηεο γνληκφηεηαο ηνπ εδάθνπο (Πνληίθεο, 1996). Απφ εθεί θαη πέξα ε θχηεπζε ησλ δελδξπιιίσλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην ηέινο ηνπ θζηλνπψξνπ κέρξη θαη ιίγν πξηλ ηελ έθπηπμε ησλ νθζαικψλ ηελ άλνημε. πλήζσο ε θχηεπζε γίλεηαη θαηά ηεηξάγσλα κε απνζηάζεηο πνπ θπκαίλνληαη ζηελ Διιάδα απφ 6-12 m. 13

19 Γηεζλψο θπξηαξρνχλ δχν ηάζεηο σο πξνο ηηο απνζηάζεηο θχηεπζεο ησλ λέσλ ζπθεψλσλ, κε ηελ πξψηε λα πξνηξέπεη ζε κέηξηα ππθλέο θπηεχζεηο (7-8 x 4-5 m). Ο ιφγνο είλαη, φηη έηζη ηα δέλδξα αλαπηχζζνληαη πην νξηδφληηα κε απνηέιεζκα λα δηεπθνιχλνληαη φιεο νη θαιιηεξγεηηθέο εξγαζίεο θαη εηδηθφηεξα ε ζπγθνκηδή, ε νπνία απμάλεη αξθεηά ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηεο παξαγσγήο (Maimon, 1997). χκθσλα κε ηε δεχηεξε ηάζε, πξνηείλνληαη πην ππθλέο θπηεχζεηο (5-6 m θαηά ηεηξάγσλα) (Desai and Kotecha, 1995). Καηά ηελ Fimova (1965) ε απφζηαζε 6x4 m πξνθαιεί πξσΐκηζε ηεο παξαγσγήο, κείσζε ζην κέγεζνο ησλ δέλδξσλ θαη παξάιιεια αχμεζε ηεο αληνρήο ηνπο ζην ςχρνο (ζηε ζπλέρεηα κπνξεί λα ρξεηαζηεί αξαίσζε θαη λα γίλεη 6x8 m) Άξδεπζε Ζ ζπθηά ζεσξείηαη αξθεηά αλζεθηηθή ζηελ έιιεηςε λεξνχ ζε ζρέζε κε άιια νπσξνθφξα δέλδξα, φκσο γηα κηα πινχζηα θαη πνηνηηθά ηθαλνπνηεηηθή παξαγσγή ζα ρξεηαζηεί νξηζκέλα ειαθξά έσο κέηξηα πνηίζκαηα ηελ θαινθαηξηλή πεξίνδν, ηδηαίηεξα ζε πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ θαηλφκελα μεξαζίαο. Υξεηάδεηαη θαιή ξχζκηζε ησλ πνηηζκάησλ γηα ηελ απνθπγή ηνπ ζρηζίκαηνο ησλ θαξπψλ. Οη πνιιέο αξδεχζεηο, θαζψο θαη νη αξδεχζεηο θαηά ηελ πεξίνδν σξίκαλζεο ησλ ζχθσλ, πξνθαινχλ ην ιεγφκελν ζρίζηκν ησλ θαξπψλ θαη επνκέλσο ηελ εκπνξηθή ηνπο ππνβάζκηζε. Σν ζρίζηκν ησλ θαξπψλ παξαηεξείηαη ζπλήζσο φηαλ ζε ηειείσο μεξηθά δέλδξα γίλεη εθαξκνγή άξδεπζεο ή πέζνπλ βξνρέο θαηά ηελ πεξίνδν σξίκαλζεο ησλ θαξπψλ (Πνληίθεο, 1996). Γεληθά ε ζπρλφηεηα ησλ αξδεχζεσλ εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ησλ δέληξσλ, ηε δσεξφηεηα ηνπο, ηνλ ηχπν ηνπ εδάθνπο θαη ηηο βξνρνπηψζεηο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα απνθεχγνληαη νη έληνλεο δηαθπκάλζεηο ζηα επίπεδα ηεο εδαθηθήο πγξαζίαο θαζψο ηα πεξηζζφηεξα είδε ζπθηάο δε κπνξνχλ λα αλερζνχλ ηέηνηεο κεηαβνιέο (Brien and Hardy, 2002). Ζ ζπθηά παξνπζηάδεη ηελ ηάζε λα ξίρλεη ηα θχιια θαη ηνπο θαξπνχο ηεο φηαλ ε δηαζέζηκε εδαθηθή πγξαζία είλαη αλεπαξθήο. αλ δέλδξν κπνξεί εχθνια λα θαηαπνλεζεί ζε πεξηφδνπο έληνλεο μεξαζίαο, ιφγσ ηνπ επηθαλεηαθνχ ηνπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο. κσο, απαηηείηαη πξνζνρή γηαηί πνιιά πνηίζκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ, εθηφο απφ ην ζρίζηκν ησλ θαξπψλ, πξνσζνχλ ηελ έληνλε βιαζηηθή αλάπηπμε εηο βάξνο ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαγφκελσλ ζχθσλ θαη επηπιένλ ε λέα βιάζηεζε γίλεηαη πην επαίζζεηε ζηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο ηνπ ρεηκψλα. ηηο 14

20 πνηθηιίεο ηεο ζπθηάο πνπ αλήθνπλ ζηελ νκάδα Calimyrna ή Smyrna (ηχπνο κχξλεο) αλαθέξεηαη φηη ε πνηφηεηα ησλ θαξπψλ ηνπο επεξεάδεηαη αξλεηηθά φηαλ επηθξαηνχλ ζπλζήθεο πνπ πξνσζνχλ ηελ έληνλε βιαζηηθή αλάπηπμε (Brien and Hardy, 2002) Λίπαλζε ηε ζπθηά ην άδσην, φπσο θαη ζηηο πεξηζζφηεξεο θαιιηέξγεηεο, ζεσξείηαη βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηε βιαζηηθή θαη αλαπαξαγσγηθή αλάπηπμε, ν θσζθφξνο γηα ην ρξσκαηηζκφ ησλ θαξπψλ θαη ηελ σξίκαλζή ηνπο θαη ηέινο ην θάιην γηα ηελ απφδνζε θαη ηελ πνηφηεηα ησλ θαξπψλ (Harai, 1964; Haggag and El-Shawy, 1987). Ζ ζπθηά έρεη κηθξφηεξεο απαηηήζεηο ζε άδσην ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα θπιινβφια δέλδξα. πλήζσο ε παξνρή 100 έσο 200 g ελεξγνχ αδψηνπ θαηά ελήιηθν δέλδξν, θαηά ην ηέινο ηνπ ρεηκψλα, είλαη επαξθήο πνζφηεηα γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο. Οη αλάγθεο ηεο ζπθηάο ζε ζξεπηηθά ζηνηρεία κπνξεί λα πξνζδηνξηζηνχλ επαξθψο κε αλάιπζε θχιισλ, αλ θαη δηάθνξνη παξάγνληεο κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπ θχιινπ ζε θάπνην ζηνηρείν. Ζ ζχζηαζε ησλ θχιισλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ πνηθίιιεη ζεκαληηθά. Ζ πην θαηάιιειε πεξίνδνο γηα παξαιαβή θχιισλ γηα αλάιπζε, είλαη ν κήλαο Ηνχιηνο. Ωο πην θαηάιιεια γηα δεηγκαηνιεςία είλαη ηα θχιια ηεο βάζεο κέρξη ηα κέζα ηνπ βιαζηνχ, πνπ έρνπλ εθπηπρζεί πιήξσο, γηαηί δίλνπλ πην ζηαζεξέο ηηκέο (Πνληίθεο, 1996). Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη νη αλάγθεο ησλ δέλδξσλ κεηαβάιινληαη αλάινγα κε ην χςνο ηεο παξαγσγήο πνπ δίλνπλ, ην κέγεζφο ηνπο, ηελ ειηθία ηνπο, ηελ πνηθηιία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαζψο θαη κε ηηο δηαζέζηκεο πνζφηεηεο ησλ ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ ζην έδαθνο Κιάδεκα ηε ζπθηά ην πην ζχλεζεο ζρήκα κφξθσζεο παγθνζκίσο είλαη ην αλνηρηφ θππειινεηδέο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ 4-5 ζθειεηηθνχο βξαρίνλεο πνπ εθπηχζζνληαη ζην έλα κέηξν πεξίπνπ απφ ην έδαθνο. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκα απηνχ ηνπ ζρήκαηνο, είλαη φηη δηεπθνιχλεηαη θαηά πνιχ ε ζπγθνκηδή ησλ ζχθσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα λσπή θαηαλάισζε (Brien and Hardy, 2002). Γίλνληαη πξνζπάζεηεο θαη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο παικέηαο. 15

21 ζνλ αθνξά ην θιάδεκα θαξπνθνξίαο, ζχκθσλα κε ηνλ Πνληίθε (1996), ζα πξέπεη λα είλαη ειαθξφ θαη λα απνζθνπεί ζηε δηαηήξεζε ηνπ ζρήκαηνο ηνπ δέλδξνπ, ζηελ αλάπηπμε λέαο βιάζηεζεο, ζηε δηεπθφιπλζε ηεο εηζφδνπ ηνπ θσηφο θαη ηνπ αέξα ζην εζσηεξηθφ ηεο θφκεο ησλ δέλδξσλ, θαζψο θαη ζηελ αθαίξεζε ησλ μεξψλ θαη εκπιεθφκελσλ θιάδσλ. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ην θιάδεκα θαξπνθνξίαο πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκψλα. Δπεηδή πνιιέο πνηθηιίεο είλαη δίθνξεο θαιφ είλαη λα απνθεχγνληαη νη ζπληκήζεηο θιάδσλ, γηαηί έηζη ράλεηαη έλα θνκκάηη ηεο παξαγσγήο (1 ε ζνδεηά), ην νπνίν ζα πξνέιζεη απφ ην μχιν ηνπ πξνεγνχκελνπ ρξφλνπ. πληκήζεηο γίλνληαη θπξίσο ζηηο κνλφθνξεο πνηθηιίεο θαη γεληθά ζηα ελήιηθα δέλδξα, πεξίπνπ θάζε 3-4 ρξφληα, φηαλ επηδηψθεηαη λα αλαλεσζεί ε θαξπνθφξα βιάζηεζε (Πνληίθεο, 1996; Brien and Hardy, 2002). Έρεη δηαπηζησζεί, φηη φηαλ ε βιάζηεζε ζηε ζπθηά είλαη έληνλε, απηφ πξνθαιεί αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ πνηφηεηα ησλ θαξπψλ. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ε δηελέξγεηα θνξπθνινγήκαηνο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο βιάζηεζεο θαίλεηαη λα έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα (El-Kassas et al., 1998). Καηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μαΐνπ θαη εθφζνλ ππάξρνπλ δηαζέζηκα εξγαηηθά ρέξηα, κπνξνχλ λα γίλνπλ ηα ιεγφκελα ρισξά θιαδέκαηα. Απηά ζπλίζηαληαη ζηελ αθαίξεζε φισλ ησλ πεξηηηψλ βιαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε αθαηάιιειεο ζέζεηο θαη πξνέξρνληαη απφ ηελ έθπηπμε ιαλζαλφλησλ νθζαικψλ. ηφρνο ηνπο είλαη ε πξσΐκηζε θαη ε πνηνηηθή βειηίσζε ηεο παξαγσγήο Πνιιαπιαζηαζκόο Ζ ζπθηά πνιιαπιαζηάδεηαη εχθνια κε αγελείο ηξφπνπο πνιιαπιαζηαζκνχ θαη επνκέλσο δελ ππάξρνπλ ηα πξνβιήκαηα ηεο επηινγήο ππνθεηκέλνπ θαη εκβνιίνπ. Ο θχξηνο ηξφπνο πνιιαπιαζηαζκνχ είλαη ηα κνζρεχκαηα ζθιεξνχ μχινπ πνπ ιακβάλνληαη απφ ηα κεηξηθά δέλδξα ζηα ηέιε ηνπ θζηλνπψξνπ κε αξρέο ρεηκψλα, αιιά θαη κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα πνπ ιακβάλνληαη ην θαινθαίξη (Morton, 1987; Brien and Hardy, 2002). Μπνξεί επίζεο λα πνιιαπιαζηαζηεί κε ελαέξηεο θαηαβνιάδεο, κε εκβνιηαζκφ (ελνθζαικηζκφο κε αλεζηξακκέλν Σ) θαη κε in vitro ηερληθή (Πνληίθεο, 1996). 16

22 Αληηκεηώπηζε δηδαλίωλ Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηδαλίσλ έλαο ηξφπνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα, είλαη ε θαιιηέξγεηα ηνπ εδάθνπο κε ηε ρξήζε άξνηξσλ θαη ζθαπηηθψλ κεραλεκάησλ. Με ηα παξαπάλσ κεραλήκαηα εθηφο απφ ηνλ έιεγρν ησλ δηδαλίσλ, επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα ε βειηίσζε ηνπ αεξηζκνχ ηνπ εδάθνπο θαζψο θαη ε ζπγθξάηεζε ηεο πγξαζίαο ζε απηφ. Σν κεηνλέθηεκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαιιηεξγεηηθήο επέκβαζεο είλαη φηη ε ρξήζε απηψλ ησλ κεραλεκάησλ πξνθαιεί δεκηά ζην ζρεηηθά επηθαλεηαθφ ξηδηθφ ζχζηεκα ηεο ζπθηάο θαη επηπιένλ ππάξρεη ζεκαληηθφο θίλδπλνο δηάβξσζεο ηνπ εδάθνπο, ηδηαίηεξα αλ αλαινγηζηνχκε φηη έλα πνιχ κεγάιν πνζνζηφ ησλ εθηάζεσλ κε θαιιηέξγεηα ζπθηάο, βξίζθεηαη ζε εκηνξεηλέο εθηάζεηο θαη επνκέλσο ζε επηθιηλή εδάθε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε ρξήζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο αθαιιηέξγεηαο κε ηε ρξήζε ρεκηθψλ ζθεπαζκάησλ (δηδαληνθηφλσλ) είλαη ζρεηηθά επηζθαιήο αθφκα, κηαο θαη κέρξη ζηηγκήο δελ ππάξρνπλ ζηελ ειιεληθή αγνξά εγθεθξηκέλα ζθεπάζκαηα γηα ρξήζε ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ζπθηάο. Δλαιιαθηηθά, ε αληηκεηψπηζε ησλ δηδαλίσλ κπνξεί λα γίλεη κε ηε ρξήζε ρνξηνθνπηηθψλ κεραλεκάησλ, σζηφζν απαηηνχληαη αξθεηά πεξάζκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαιιηεξγεηηθήο πεξηφδνπ, κηαο θαη παξνπζηάδεηαη ζπλερήο αλαβιάζηεζε ησλ δηδαλίσλ, ηδηαίηεξα φηαλ ππάξρεη δηαζέζηκε εδαθηθή πγξαζία Χξίκαλζε Οη πεξηζζφηεξεο πνηθηιίεο ζχθσλ είλαη έηνηκεο πξνο ζπγθνκηδή φηαλ έρνπλ απνθηήζεη ην ραξαθηεξηζηηθφ γηα ηελ θάζε πνηθηιία ρξψκα, κέγεζνο θαη απφ ηελ ζπλεθηηθφηεηα ηνπ θινηνχ. Γηα παξάδεηγκα, ε πνηθηιία Calimyrna είλαη έηνηκε γηα ζπγθνκηδή φηαλ έρεη απνθηήζεη θηηξηλσπφ πξνο ειαθξφ θίηξηλν ρξσκαηηζκφ θαη ν θινηφο ηεο αξρίδεη λα γίλεηαη ζρεηηθά καιαθφο (Ryall and Pentzer, 1974). Δπηπιένλ, ε έθθξηζε γάιαθηνο απφ ηνλ πνδίζθν κεηά ηελ απφζπαζε ηνπ ζχθνπ απφ ην δέληξν, δείρλεη φηη δελ είλαη αθφκε ψξηκν. Αληίζεηα, ηα ζχθα πνπ πξννξίδνληαη γηα μήξαλζε πξέπεη λα καδεχνληαη ζην ζηάδην ηεο πιήξνπο σξίκαλζεο, θαηά ην νπνίν αξρίδνπλ θαη ζπξξηθλψλνληαη θαη ηαπηφρξνλα παξνπζηάδνπλ ηε κέγηζηε πεξηεθηηθφηεηα ζε ζάθραξα. 17

23 Πξφσξε σξίκαλζε ησλ ζχθσλ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε ην ιάδσκά ηνπο, ελψ είλαη αθφκα πάλσ ζην δέλδξν. Ζ ζπγθεθξηκέλε επέκβαζε ζπλίζηαηαη ζε επάιεηςε ησλ θαξπψλ κε ιάδη ζηνλ νθζαικφ ηνπο, φηαλ έρνπλ δηάκεηξν 35 κε 40 mm θαη πξαγκαηνπνηείηαη 15 εκέξεο πξηλ ηελ θαλνληθή σξίκαλζε ησλ ζχθσλ θαη ζπγθεθξηκέλα θαηά ηηο πξψηεο απνγεπκαηηλέο ψξεο ηεο εκέξαο. Μεηά απφ κία κε δχν εκέξεο, νη θαξπνί ζηνπο νπνίνπο πξαγκαηνπνηήζεθε απηή ε επέκβαζε αξρίδνπλ λα απμάλνπλ ζε κέγεζνο θαη ηειηθά θηάλνπλ ζε πιήξε σξηκφηεηα εληφο 8 εκεξψλ (Condit, 1947) πγθνκηδή Ζ ζπγθνκηδή ησλ ζχθσλ, εηδηθά εθείλσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα λσπή θαηαλάισζε, πξέπεη λα γίλεηαη κε πνιχ κεγάιε πξνζνρή γηαηί παξνπζηάδνπλ εππάζεηα ζε κψισπεο θαη ηξαπκαηηζκνχο. Γηα ηελ απνθπγή επνκέλσο ηέηνησλ θαηλνκέλσλ ε ζπγθνκηδή ηνπο, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ζε πνιιά ρέξηα, πξέπεη λα γίλεηαη θαηά ηηο πξσηλέο ψξεο κε απνθνπή ηνπ πνδίζθνπ (απνθφπηεηαη ζπλήζσο κε ζπζηξνθή ηνπ πνδίζθνπ), ψζηε ν θαξπφο λα κέλεη αλέπαθνο. Ζ ζπθηά παξάγεη έλα γαιαθηψδεο πγξφ (latex), πνπ πεξηέρεη θφκκεα, ξεηίλεο, ιίπε ή θεξνχο θαη πξσηενιπηηθά έλδπκα (δηαζηάζεο, ιηπάζεο), ην νπνίν φηαλ έξζεη ζε επαθή κε ην δέξκα κπνξεί λα πξνθαιέζεη εξεζηζκφ θαη αιιεξγία ζε πνιιά άηνκα. Ωο πξνιεπηηθά κέηξα πξνο απνθπγή ηνπ εξεζηζκνχ ησλ αηφκσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ηε ζπγθνκηδή, ζπλίζηαηαη ε ρξήζε γαληηψλ θαη ε επάιεηςε ησλ ρεξηψλ θαη ησλ εθηεζεηκέλσλ κεξψλ ηνπ ζψκαηνο κε ειαηφιαδν (Πνληίθεο, 1996). ηε ζπλέρεηα, ηα ζπγθνκηζκέλα λσπά ζχθα ηνπνζεηνχληαη ζε εηδηθά θαιάζηα ή ηειάξα, ηα νπνία πξέπεη λα εμαζθαιίδνπλ ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε ηνπ αέξα ζην εζσηεξηθφ ηνπο θαη ζπγρξφλσο λα εκπνδίδνπλ ηελ επαθή ησλ ζχθσλ κεηαμχ ηνπο (Chessa, 1997). χκθσλα κε ηνλ Grassi (1991), ε κέζε πνζφηεηα ησλ λσπψλ ζχθσλ πνπ κπνξεί λα ζπγθνκίζεη έλαο εξγάηεο θπκαίλεηαη ζηα Kg αλά ψξα θαη εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ησλ δέλδξσλ, ην πνζνζηφ ησλ ψξηκσλ θαξπψλ πνπ πξέπεη λα ζπγθνκηζηνχλ, αιιά θαη απφ ηελ επηδεμηφηεηα ηνπ εξγάηε. Ζ ζπιινγή ησλ ζχθσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα μήξαλζε γίλεηαη είηε απεπζείαο απφ ην έδαθνο, νπφηε πξέπεη λα έρεη πξνεγεζεί ηζνπέδσζή ηνπ, είηε κε ξαβδηζκφ ή θνχλεκα ησλ δέλδξσλ. 18

24 ε άιιεο πεξηπηψζεηο ε ζπιινγή ησλ ζχθσλ γίλεηαη κε ην ρέξη ζε εκεξήζηα βάζε, αθνχ πξνεγνπκέλσο ηα ψξηκα ή ππεξψξηκα ζχθα έρνπλ πέζεη πάλσ ζε δίρηπα ηα νπνία βξίζθνληαη 70 cm πάλσ απφ ην έδαθνο. ηηο Ζ.Π.Α. ε ζπγθνκηδή ησλ ζχθσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα μήξαλζε είλαη κεραλνπνηεκέλε (Bolin and King, 1980). πλήζσο γίλεηαη ζπλδπαζκφο δχν δηαθνξεηηθψλ κεραλεκάησλ, πξψηα ελφο ην νπνίν κε θχζεκα πξνθαιεί ηελ πηψζε ησλ ππεξψξηκσλ ζχθσλ θαη έπεηηα καδεχνληαη απφ ην έδαθνο κε αλαξξφθεζε (Desai and Kotecha, 1995) Μεηαζπιιεθηηθνί ρεηξηζκνί Σπληήξεζε ζύθωλ Ζ ζπληήξεζε ησλ λσπψλ ζχθσλ απνηειεί έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαιιηέξγεηαο, εηδηθά φηαλ απηφ ην ηδηαίηεξα θζαξηφ πξντφλ πξέπεη λα κεηαθεξζεί ζε κεγάιεο απνζηάζεηο. χκθσλα κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο εξεπλεηέο ε κεηαζπιιεθηηθή δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ ζχθνπ δχζθνια κπνξεί λα μεπεξάζεη ηε κία εβδνκάδα (Chessa, 1997). Ωζηφζν, γηα λα κπνξέζεη ν λσπφο θαξπφο λα αληέμεη έζησ θαη γηα κηα βδνκάδα πξέπεη λα ςπρζεί άκεζα ζηνπο 0 C κε ξεχκα αέξνο, ακέζσο κεηά ηε ζπγθνκηδή (Colleli, 1995). ηε ζπλέρεηα ζπληζηάηαη νη θαξπνί λα δηαηεξνχληαη ζηνπο 0-1,7 C θαη ζε ζρεηηθή πγξαζία 85-90% (Pantasico et al., 1975) Ξήξαλζε ηελ Διιάδα ηα ζχθα κεηά ηε ζπιινγή ηνπο ηνπνζεηνχληαη ζε μχιηλνπο ηαξζνχο (δηαζηάζεσλ 2x1 m), ζε ιεπηφ ζηξψκα θαη ζηε ζπλέρεηα μεξαίλνληαη ζηνλ ήιην γηα ιίγεο εκέξεο, κέρξη ε πγξαζία κεησζεί ζην 17-18%. Σα ηειεπηαία ρξφληα νη θαιακσηέο ή ιηάζηξεο, έρνπλ αξρίζεη λα αληηθαζίζηαληαη απφ πιαζηηθά δίρηπα, ιφγσ ρακειφηεξνπ θφζηνπο θαη επεηδή είλαη πην εχρξεζηα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο μήξαλζεο ηα ζχθα ηε λχρηα πξέπεη λα θαιχπηνληαη κε θαξαβφπαλν, γηα λα κελ απνξξνθήζνπλ πγξαζία απφ ηε λπρηεξηλή δξνζηά θαη λα πξνζηαηεπζνχλ απφ ηελ ελδερφκελε πξνζβνιή απφ ηα κηθξνιεπηδφπεηξα Plodia interpunctella θαη Ephestia cantella. Ζ 19

25 μήξαλζε δηαξθεί 7-10 εκέξεο αλάινγα κε ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ πεξηνρή. Μφιηο νινθιεξσζεί ε μήξαλζε αθνινπζεί ε δηαινγή ησλ ζχθσλ. Καηά ηε δηαινγή, ν παξαγσγφο μερσξίδεη ηηο πνηφηεηεο εκπεηξηθά (κηθξά θαη κεγάια ζχθα) θαη απνκαθξχλνληαη ηα ειαηησκαηηθά ζχθα, φπσο αλνηγκέλα, ειηνθακέλα θαη ζε κεγάιν βαζκφ πξνζβεβιεκέλα απφ έληνκα ή κχθεηεο. ηε ζπλέρεηα ηα ζχθα κεηαθέξνληαη ζηελ απνζήθε, αθνχ πξνεγνπκέλσο απνζηεηξσζνχλ ζε ζπλεηαηξηθά ή θξαηηθά απεληνκσηήξηα. Ζ ζρέζε λσπψλ πξνο μεξά θπκαίλεηαη απφ 3:1 έσο 1,5:1 (Πνληίθεο, 1996). ηηο ρψξεο ηεο δπηηθήο Δπξψπεο, ΖΠΑ θαη βφξεηαο Αθξηθήο ε μήξαλζε πεξηιακβάλεη δχν θάζεηο, ηε θάζε ηεο πξνεηνηκαζίαο γηα μήξαλζε θαη ηε θάζε ηεο θχξηαο μήξαλζεο. Ζ θάζε ηεο πξνεηνηκαζίαο γηα μήξαλζε πεξηιακβάλεη ηε δηαινγή θαη ηελ εκβάπηηζε ζε βξαζηφ δηάιπκα καγεηξηθνχ αιαηηνχ (100 g αλά 5 lit λεξνχ). Ζ επέκβαζε απηή απνκαθξχλεη ηηο μέλεο χιεο απφ ηα ζχθα θαη ζρίδεη ειαθξά ην θινηφ ηνπο, πνπ βνεζάεη ζηελ μήξαλζε. Καηά ηελ δεχηεξε θάζε ηα ζχθα εθηίζεληαη ζηνλ ήιην γηα ιίγεο εκέξεο ή 6 έσο 12 ψξεο ζε μεξαληήξην κε ζεξκνθξαζία 60 ν C, γηαηί ηφηε είλαη δπλαηή ε θαξακεινπνίεζε ηνπ πξντφληνο (ν θαξπφο καπξίδεη θαη απνθηά κπξσδηά θακέλνπ). Ζ μήξαλζε ζπκπιεξψλεηαη φηαλ ε πγξαζία ηνπ θαξπνχ κεησζεί ζην 17 έσο 18%. ηε ζπλέρεηα κεηαθέξνληαη ζηνπο απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο, αθνχ πξνεγνπκέλσο απνζηεηξσζνχλ ζε απεληνκσηήξηα (Πνληίθεο, 1996) Απεληόκωζε-Τππνπνίεζε Σα μεξά ζχθα είλαη απφ ηα πιένλ επαίζζεηα πξντφληα ζε πξνζβνιέο απνζεθψλ, γηα απηφ θαη ζεσξείηαη επηβεβιεκέλε θαη ππνρξεσηηθή ε απεληφκσζε. Ζ πξψηε απεληφκσζε, γίλεηαη ζηα ρσξηθά απεληνκσηήξηα, δειαδή ζηνπο ηφπνπο παξαγσγήο θαη ε δεχηεξε γίλεηαη ζην Κεληξηθφ απεληνκσηήξην ηεο πθηθήο (Κεληξηθή πλεηαηξηζηηθή Έλσζε πθνπαξαγσγψλ Διιάδαο) κεηά ηελ ηειηθή ζπζθεπαζία. ηελ Διιάδα, ιεηηνπξγνχλ ζαξάληα ρσξηθά απεληνκσηήξηα, εθ` ησλ νπνίσλ ηα 24 είλαη ζην Ννκφ Μεζζελίαο. ηα ρσξηθά απεληνκσηήξηα πξαγκαηνπνηείηαη αξρηθά ε παξάδνζε ησλ μεξψλ ζχθσλ, πνπ κεηαθξάδεηαη ζε πξάμε αγνξαπσιεζίαο κεηαμχ παξαγσγψλ θαη Οξγάλσζεο Παξαγσγψλ. Μεηά ηε θάζε ηεο παξάδνζεο γίλεηαη θαηάηαμε ησλ μεξψλ ζχθσλ ζε παξαγσγηθέο πνηφηεηεο (Α, Β, Γ, απφζπθα) απφ ηνπο αξκφδηνπο ππαιιήινπο ηνπ ρσξηθνχ απεληνκσηεξίνπ, ζχκθσλα κε ην πξνεδξηθφ δηάηαγκα 967/77 πεξί 20

26 ζπιινγήο, απνμεξάλζεσο, απεληνκψζεσο θαη επεμεξγαζίαο ζχθσλ. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί απεληφκσζε ηνπ πξντφληνο κέζσ έθζεζήο ηνπ ζε βξσκηνχρν κεζχιην (25 g CH 3 Br/cm 3 επί 24 ψξεο ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε θαη ζεξκνθξαζία άλσ ησλ 15 C ). Αθνχ νινθιεξσζεί ε απεληφκσζε, αθνινπζεί ε ζπζθεπαζία θαη ε ηππνπνίεζε ηνπ πξντφληνο. Δθφζνλ ην πξντφλ δε ζπζθεπαζηεί ακέζσο, ζα πξέπεη λα δηαηεξείηαη ζε ρψξν πνπ δελ επηηξέπεη πεξαηηέξσ πξνζβνιέο απφ έληνκα. Σα παξαγφκελα πξντφληα πνπ πξνθχπηνπλ ρξεζηκνπνηψληαο σο πξψηε χιε ηα μεξά ζχθα είλαη: μεξά ζχθα παξαγσγηθά (ρχκα), μεξά ζχθα εκπνξηθά (εληφο ζπζθεπαζηψλ), ζπθφπαζηα, ζπθφπηηεο, ζπθνπνιηφο, ζηξφπη απφ ζχθα, ζπθνκαξκειάδα, νηλφπλεπκα θαη δσνηξνθέο. ηελ Διιάδα, ίζσο ν πην νξγαλσκέλνο ζπλεηαηξηζκφο πνπ εηδηθεχεηαη ζηελ παξαγσγή μεξψλ ζχθσλ, είλαη ν «Αγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Σαμηάξρεο» πνπ βξίζθεηαη ζηελ Δχβνηα. ην ζπγθεθξηκέλν ζπλεηαηξηζκφ κεηά ηε ζπγθνκηδή ησλ ζχθσλ αθνινπζνχληαη κία ζεηξά ζηαδίσλ, φπσο είλαη ε δηαινγή, ε ιεχθαλζε, ε μήξαλζε, ε απεληφκσζε θαη ηέινο ε κεηαπνίεζε θαη ηππνπνίεζε ηνπ πξντφληνο. Ζ πξψηε δηαινγή ησλ ζχθσλ γίλεηαη απφ ηνπο ζπθνπαξαγσγνχο ακέζσο κεηά ηε ζπγθνκηδή ηνπο. Γηα εκπνξία ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν ηα επκεγέζε ζχθα (45-55 ηεκ./θηιφ), ελψ ηα αθαηάιιεια γηα εκπνξία ζχθα (απφζπθα) απνκαθξχλνληαη. Αθνινπζεί ε ιεχθαλζε ησλ ζχθσλ πνπ γίλεηαη ζε εηδηθνχο θιίβαλνπο. Σα ζχθα ηνπνζεηνχληαη ζε μχιηλα ηειάξα ζε κία ζηξψζε κέρξη πιεξψζεσο ηνπ φγθνπ ησλ θιηβάλσλ. Γηα ηε ιεχθαλζε ρξεζηκνπνηνχληαη g ζείνπ (SO 2 ) θαη ε φιε δηαδηθαζία δηαξθεί 1-2 ψξεο αλάινγα κε ην βάξνο ησλ ζχθσλ θαη ηελ πνζφηεηα ηνπ ζείνπ. Ακέζσο κεηά ηε ιεχθαλζε ησλ ζχθσλ αθνινπζεί ε μήξαλζή ηνπο ζε εηδηθέο «ιηάζηξεο» φπνπ παξακέλνπλ απφ 9 κέρξη 12 εκέξεο αλάινγα κε ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Ζ νξηζηηθή δηαινγή ησλ ζχθσλ κεηά ηε μήξαλζε ζε Α ή Β πνηνηηθή θαηεγνξία γίλεηαη ζε εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο ησλ Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ κε θξηηήξηα ην κέγεζνο, ηελ σξηκφηεηα, ηελ πεξηεθηηθφηεηα ζε ζπθφκειν, ηπρφλ κεραληθέο ή εληνκνινγηθέο βιάβεο ηνπ θινηνχ, επξσηηάζεηο θιπ. ηε ζπλέρεηα ηα απνμεξακέλα ζχθα ηνπνζεηεκέλα ζε πιαζηηθά θηβψηηα πξνσζνχληαη γηα απεληφκσζε ζε εηδηθφ ρψξν, ζχκθσλα κε ηηο εζληθέο θαη θνηλνηηθέο λνκνζεηηθέο απαηηήζεηο. Μφλν απεληνκσκέλα ζχθα δηαηίζεληαη ζηα ζπζθεπαζηήξηα γηα κεηαπνίεζε θαη ηππνπνίεζε. Ζ κεηαπνίεζε θαη ε ηππνπνίεζε γίλνληαη ζε εηδηθά ζπζθεπαζηήξηα - ηππνπνηεηήξηα, εθνδηαζκέλα κε άδεηα ιεηηνπξγίαο ησλ αξκνδίσλ θξαηηθψλ αξρψλ ζχκθσλα κε φινπο ηνπο πξνβιεπφκελνπο Δζληθνχο θαη Κνηλνηηθνχο θαλφλεο πγηεηλήο 21

27 ησλ ηξνθίκσλ. Σα μεξά ζχθα εκβαπηίδνληαη ζε εηδηθά πιπληήξηα λεξνχ 60 C - 70 C γηα 1-3 min. Καηά ηελ πιχζε απνκαθξχλνληαη απφ ηελ επηθάλεηα ησλ ζχθσλ δηάθνξα μέλα ζψκαηα θαη εθπιχλνληαη θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηα ππνιείκκαηα ζείνπ απφ ηε ιεχθαλζε. Μεηά ην πιχζηκν ησλ μεξψλ ζχθσλ αθνινπζεί ην ζηξάγγηζκα. Σα ζχθα ηνπνζεηεκέλα ζε πιαζηηθά θηβψηηα, ζηνηβάδνληαη αλά θηβψηηα θαη ηνπνζεηνχληαη καδί ζε λάηινλ πεξηέθηεο πνπ θιείλνπλ αεξνζηεγψο γηα 2-3 εκέξεο κέρξη λα ζηξαγγίζνπλ ( Δρζξνί θαη αζζέλεηεο ηεο ζπθηάο Οη θπξηφηεξνη ερζξνί ηεο ζπθηάο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ δεκηέο ζηελ παξαγσγή θαη λα ππνβαζκίζνπλ πνηνηηθά ην παξαγφκελν πξντφλ, είλαη ν θεξνπιάζηεο ή ςψξα ηεο ζπθηάο (Ceroplastes rusci L., Homoptera), ε ςχιια (Homotoma ficus L., Homoptera), ε ινγραία ή καχξε κχγα ησλ ζχθσλ (Silba adipata ή Carpolonchaea aristella, Diptera) θαη ηέινο ε κχγα ηεο Μεζνγείνπ (Ceratitis capitata, Diptera). Ο θεξνπιάζηεο πξνζβάιεη ηα θχιια, ηνπο βιαζηνχο θαζψο θαη ηνπο θαξπνχο πξνθαιψληαο θαρεμία, θηηξίληζκα θαη κείσζε ηεο δσεξφηεηαο ησλ δέλδξσλ. Δπεηδή απνκπδά ηνπο ρπκνχο ησλ δέληξσλ θαζπζηεξεί ηελ αλάπηπμε ησλ βιαζηψλ θαη ησλ θαξπψλ θαη παξάιιεια ηα άθζνλα κειηηψδε απνρσξήκαηά ηνπ επλννχλ ηνπο κχθεηεο ηεο θαπληάο (Σδαλαθάθεο θαη Καηζφγηαλλνο, 1998). Ζ ςχιια ηεο ζπθηάο δεη θάησ απφ ηα θχιια θαη πξνθαιεί ζηηγκάησζε θαη θηηξίληζκα ησλ θχιισλ. Πηζαλνινγείηαη φηη είλαη ίζσο θαη θνξέαο ηνπ ηνχ πνπ πξνθαιεί ηε κσζαΐθσζε ηεο ζπθηάο. Αλ ν πιεζπζκφο είλαη ππθλφο, ζπληζηάηαη ςεθαζκφο ηελ άλνημε κε γαιάθησκα ζεξηλνχ νξπθηειαίνπ ή κε ζπλζεηηθφ νξγαληθφ εληνκνθηφλν. Ζ ινγραία, φπσο θαη ε κχγα ηεο Μεζνγείνπ, πξνζβάινπλ ηνπο θαξπνχο ηεο ζπθηάο θαη ηδηαίηεξα ε ινγραία ζε αληίζεζε κε ηε κχγα ηεο Μεζνγείνπ, πξνζβάιεη εθηφο απφ ηα ψξηκα θαη ηα αλψξηκα ζχθα. Δπίζεο, ε ινγραία επζχλεηαη θαη γηα πξνζβνιέο ζηα ζχθα ηεο άγξηαο ζπθηάο, παξεκπνδίδνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ην έξγν ηνπ σθέιηκνπ εληφκνπ ςήλα, πνπ είλαη απαξαίηεην γηα ηελ επηθνλίαζε θαη γνληκνπνίεζε ηεο ήκεξεο ζπθηάο. Καη ηα δχν απηά είδε κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ 22

28 ζεκαληηθέο δεκηέο ζηνπο θαξπνχο, νη νπνίνη κεηά ηελ πξνζβνιή ηνπο γίλνληαη αθαηάιιεινη γηα θαηαλάισζε. Πξφβιεκα ζηηο ζπθηέο κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ θαη νη λεκαηψδεηο, γηαηί ηα δέληξα ηεο ζπθηάο παξνπζηάδνπλ κεγάιε επαηζζεζία. Γη` απηφ ζπζηήλεηαη λα επηιέγνληαη εδάθε απαιιαγκέλα απφ λεκαηψδεηο ή λα δηελεξγείηαη απνιχκαλζε ηνπ εδάθνπο πξηλ ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ ζπθεψλα (Πνληίθεο, 1996). ζνλ αθνξά ζηηο αζζέλεηεο έρεη αλαθεξζεί φηη πξνθαινχληαη ζήςεηο θαξπψλ απφ κχθεηεο ηνπ γέλνπο Phytophthora, Penicillium, Botrytis, Fusarium (ελδφζεςε), Alternaria θηι. Δπίζεο ζεκαληηθέο αζζέλεηεο δηεζλψο ηεο ζπθηάο είλαη απηέο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηα είδε Armillaria mellea, Cylindrocladium scoparium, θαζψο θαη ε ίσζε «κσζατθφ». Δηδηθφηεξα γηα ηελ ηειεπηαία αζζέλεηα ζπζηήλεηαη ηα δέληξα πνπ έρνπλ πξνζβιεζεί λα απνκαθξχλνληαη άκεζα θαη επίζεο ηα δελδξχιιηα πνπ πξφθεηηαη λα θπηεπηνχλ ζε λένπο δελδξψλεο λα είλαη απαιιαγκέλα απφ ην ζπγθεθξηκέλν ηφ (Morton, 1987; Desai and Kotecha, 1995; Brien and Hardy, 2002). 23