ΦΩΤΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Transcript

1 EΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Η/Υ ΦΩΤΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ηρακλής Αβραµόπουλος Photonics Communications Research Laboratory

2 Θεµατικές Ενότητες Μαθήµατος 1. Εισαγωγικό Μάθηµα και επίσκεψη στο εργαστήριο Φωτονικών Επικοινωνιών 2. Γενικά περί Μετάδοσης Ινών Κυµατοδήγηση 3. ιασπορά Ι, µε επιλογή Ασκήσεων 4. ιασπορά ΙΙ, µε επιλογή Ασκήσεων 5. Μη-γραµµικά Φαινόµενα Ι, µε επιλογή ασκήσεων 6. Μη-γραµµικά Φαινόµενα ΙΙ, µε επιλογή ασκήσεων 7. Πόλωση και Παθητικά στοιχεία 8. Ασκήσεις ιασποράς, Μη γραµµικοτήτων, Συνδιαστικές ασκήσεις 9. Ενισχυτές 10.Lasers asers, Φωρατές, ιαµορφωτές 11. Πολυπλεξία 12.Ζεύξη WDM 13.Ερευνα στη Φωτονική, τώρα

3 Περιεχόµενα Ηµέρας Εισαγωγή Ιστορική αναδροµή ιείσδυση Φωτονικής Τεχνολογίας Πλεονεκτήµατα & Βασικές Τεχνικές Φωτονικής Τεχνολογίας Ta φωτονικά σήµερα: Ερευνα & Συστήµατα 1. Σε παγκόσµιο Επίπεδο 2. Στην Ελλάδα 3. Το Εργαστήριο Φωτονικών Επικοινωνιών, ΣΗΜΜΥ,ΕΜΠ Βιβλιογραφία Επίσκεψη στο Εργαστήριο

4 Ιστορική Αναδροµή I πρώτες τηλεπικοινωνίες: ταχύτητες σε km/h αντί bit/sec 800 π.χ: φωτινά σήµατα αρχαία Ελλάδα και Ρώµη πρώτη µορφή οπτικών επικοινωνιών ταχυδροµικά περιστέρια ταχύτητα µετάδοσης: 80 km/h έφιπποι ταχυδρόµοι: Pony Express ταχύτητα µετάδοσης: 430 km/µέρα

5 Ιστορική Αναδροµή ΙΙ οπτικός τηλέγραφος ταχύτητα 1 bit/sec 1 η υπερατλαντική µετάδοση µε ηλεκτρικό τηλέγραφο ταχύτητα : 30 bit/sec χρόνος ηλεκτρικός τηλέγραφος (Samuel Morse) τηλέφωνο (Alexander Graham Bell) καλώδιο

6 Τηλέφωνο (1880) Ο Alexander Graham Bell µιλά στο τηλέφωνο (1892) Οι δύο πρώτες συσκευές τηλεφώνου από τους A. G. Bell και S. Tainter (Smithsonian Institution, Washington, ΗΠΑ)

7 Ιστορική αναδροµή ΙΙΙ 1910 Ανάλυση διηλεκτρικού κυµατοδηγού (Debye, Χόνδρος) 1955 Πρόταση κατασκευής οπτικής ίνας 1962 Ανακάλυψη laser ηµιαγωγού 1966 Πρόταση κατασκευής οπτικής ίνας µεχαµηλές απώλειες (Charles Kao, Charles Hockham Nobel 2009) 1970 H Corning κατασκευάζει οπτική ίνα µε απώλεια4db/km 1977 Πρώτο σύστηµα οπτικών τηλεπικοινωνιών (Σικάγο, Η.Π.Α.) 1980 Η Bell Τelephone Systems ανακοινώνει σχέδια για την κατασκευή του ΤΑΤ-8 (Του πρώτου διηπειρωτικού δικτύου) 1987 Επιδεικνύονται ενισχυτές ίνας ερβίου (EDFA)

8 Ιστορική αναδροµή ΙV Τα 90s Η ανάγκη να αυξηθεί η χωρητικότητα στην ίνα, οδηγεί στην εξέταση τεχνικών για πολυπλεξία κατά µήκος κύµατος 1990 Οι ενισχυτές ίνας ερβίου EDFAsγίνονται εµπορικά διαθέσιµοι 1993 Η ΑΤ&Τ και η KDD ανακοινώνουν µετάδοση σε σύστηµα οπτικών ινών στα 10 Gb/s. Το µήκος µετάδοσης είναι 9000 Κm και το σύστηµα χρησιµοποιεί 274 EDFAs. Η απόδοση του είναι 100 φορές καλύτερη από τα αντίστοιχα των 80s

9 Ιστορική αναδροµή V 1996 Το ΤΑΤ-12/13 ολοκληρώνεται. Παρέχει υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών µεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και ΗΠΑ Ξεκινά το ΤΑΤ-14. Αποτελεί ένα υποθαλάσσιο έργο που θα παρέχει χωρητικότητα 640 Gbps (αντίστοιχο µε τηλεφωνικά κυκλώµατα) δεδοµένων. Το δίκτυο αυτό θα ενώνει χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Γαλλία, ανία, Ολλανδία και Σουηδία) µε τιςηπα 1999 Ανακοινώνεται η έναρξη του έργου FlagAtlantic-1, που αφορά το πρώτο δι-ατλαντικό πολυ-tbit δίκτυο ενώνει ΗΠΑ, Γαλλία και Αγγλία. Η διέλευση αρχικά ορίζεται για 2.5 Tbps και τελικά φτάνει στα 5 Tbps ενώ ο αριθµός των επαναληπτών σε 297. Κάθε καλώδιο θα µεταφέρει είτε 200 ώρες ψηφιακού video, 30 εκατοµµύρια φωνητικά κανάλια είτε περισσότερα από 2 τρισεκατοµµύρια bits ΙP κυκλοφορίας ή δεδοµένων

10 Ιστορική αναδροµή VΙ 2000 Ανακοινώνεται η έναρξη του FlagPacific-1, που θα µεταφέρει συνολικά Tbps δεδοµένα σε ένα µήκος Km αποτελούµενο από 447 επαναλήπτες Ανακοινώνεται η έναρξη του έργου Apollo. Θα έχει µήκος Km και θα ενώνει ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία µεταφέροντας 3.2 Tbps. Είναι WDM δίκτυο και χρησιµοποιεί 80 κανάλια των 10 Gbps 2002 Το FlagPacific-1 και το Apollo είναι εµπορικά διαθέσιµα Telecom Bubble Από 2000 και µετά ανταγωνισµός από εταιρείες Απω Ανατολής: Πίσω στα εργαστήρια

11 Ιστορική αναδροµή VII (ανακεφαλαίωση Βασικών) δίκτυο ΤΑΤ-8 πρώτο δίκτυο οπτικών ινών (µόνο µετάδοση) σε ταχύτητα 560 Mb/s δίκτυο FLAG Atlantic-1 WDM, 5 Tb/s χρόνος πρώτος οπτικός ενισχυτής EDFA δίκτυο ΤΑΤ-12/13 SEA ME WE 4 µετάδοση στα 10 Gb/s, πρώτη φορά χρήση οπτικών ενισχυτών DWDM, 1,28 Tb/s

12 Γιατί Θέλουµε και άλλο εύρος ζώνης ;;;; Αύξηση τηλεπικοινωνιακής Κίνησης πηγή: Corning International Network Traffic Model Υποδεικνύει: Απαίτηση για συνεχή αύξηση ταχύτητας

13 ιείσδυση της φωτονικής τεχνολογίας στις Τηλεπικοινωνίες µεγαλύτερες ταχύτητες µεγαλύτερες αποστάσεις ταχύτητα µετάδοσης Optical fiber communication απόσταση µετάδοσης

14 Απώτερος Στόχος 1. Η υλοποίηση δικτύων χωρητικότητας Τbps που θα λύσει το πρόβληµα εύρους ζώνης για τις επόµενες δεκαετίες 2. Η χρησιµοποίηση τους σε επικοινωνίες Μεγάλης απόστασης (χερσαία / υποθαλάσσια) Μητροπολιτικά ίκτυα ίκτυα Πρόσβασης Τοπικά δίκτυα Αλλά και µέσα στους υπολογιστές! Wide Area Networks Campus networks LANs από τέλη 80-αρχές 90 από τέλη 90 10,000 km 1000 km 1 km 100 m µήκος ζεύξης

15 ιείσδυση της φωτονικής τεχνολογίας στις Τηλεπικοινωνίες ΙΙ Η οπτική ίνα παρουσιάζει τεράστιο εύρος ζώνης (~25000 GHz) στην φασµατική περιοχή του 1.5 µm. Το εύρος ζώνης αυτό είναι 1000 φορές µεγαλύτερο από ολόκληρο το διαθέσιµο φάσµα ραδιοσυχνοτήτων

16 Φωτονική Τεχνολογία πληροφορία µεταφέρεται µε φωτόνια κι όχι µε ηλεκτρόνια και τα δύο ταξιδεύουν ως Η/Μ κύµατα, αλλά... το φως έχει φορές µεγαλύτερη συχνότητα (~193 THz) 25 ΤΗz µετάδοση ανεξάρτητη από ταχύτητα (10/20/40 Gbit/s) οπτική ίνα: µόνο 0,2 db/km απώλεια µεταξύ nm χρήση πολλαπλών καναλιών µε >50 GHz φασµατική απόσταση ταχύτητες >10 Gbit/s ανά κανάλι µανδύας πυρήνας εξωτερικό περίβληµα

17 Τεχνικές Πολυπλεξίας (OTDM) Optical Time Division Multiplexing (OTDM) Ενα µήκος κύµατος Multiple channels 10Gb/s 4x10Gb/s = 40 Gb/s Demux 1x10Gb/s

18 Tεχνικές Πολυπλεξίας (WDM) Wavelength Division Multiplexing (WDM) Πολλαπλά µήκη κύµατος

19 Τεχνικές για WDM CWDM (Coarse Wavelength Division Multiplexing) Ορισµένο µε standard ITU-T G694.2 Μέχρι 18 κανάλια µε απόσταση20 nm µεταξύ τους Καλύπτει µετάδοση από 40 km σε ~100 km DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing) Αποστάσεις καναλιών 200, 100, 50 or 25 GHz Περισσότερα από 32 κανάλια Καλύπτει µετάδοση µεγαλύτερη από 600km

20 Οπτικοί Ενισχυτές 1. Μέχρι πριν, χρησιµοποιούνταν ηλεκτρονικές (RF) διατάξεις για την αναγέννηση και ενίσχυση του σήµατος. 2. Οπτικοί ενισχυτές: ενίσχυση του σήµατος στο οπτικό πεδίο χωρίς την µετατροπή του σε ηλεκτρικό και ανάποδα. 3. Οπτικοί ενισχυτές: ταυτόχρονη ενίσχυση πολλών οπτικών µηκών κύµατος (συχνοτήτων, σηµάτων) 4. Aυξάνει την χωρητικότητα της ζεύξης και θα διατηρεί όλα τα πλεονεκτήµατα ενός αµιγώς οπτικού δικτύου. 5. Εύρος ζώνης των οπτικών ενισχυτών είναι τρεις τάξεις µεγαλύτερο από το αντίστοιχο ηλεκτρονικού ενισχυτή. 6. Χρησιµοποιούνται σαν ενισχυτές ισχύος έχοντας µεγάλη απολαβή και µικρές εσωτερικές απώλειες.

21 Οπτικοί Ενισχυτές µε ίναπροσµίξεως Ερβίου

22 Είσοδος-Έξοδος πολυκυµατικού σήµατος σε ένα ενισχυτή µε ίνα ερβίου Power (dbm) Είσοδος ενισχυτή Power (dbm) Έξοδος ενισχυτή Wavelength (nm)

23 Κριτήρια Σχεδιασµού EDFAs Κέρδος-εύρος ζώνης υναµικό εύρος λειτουργίας για ισχύ εισόδου Ισχύς εξόδου Σηµατοθορυβικός λόγος Κατανάλωση ισχύος Μείωση εξόδων των δοµικών του στοιχείων

24 Παραδείγµατα Εργαστηριακοί ΕDFAs Εµπορικά ιαθέσιµοι ΕDFAs

25 οµή ενός τυπικού Υποθαλάσσιου ικτύου µε τηνχρήσητων EDFAs Αποτελείται από πολλά τµήµατα καλωδίωσης, τα οποία ενώνονται µεταξύ τους µε επαναλήπτες. Στους επαναλήπτες γίνεται και η ενίσχυση του οπτικού σήµατος από τους οπτικούς ενισχυτές (κατά κύριο λόγο ενισχυτές µε ίνα ερβίου-edfa EDFA). Ο τερµατικός εξοπλισµός στην ουσία προετοιµάζει το οπτικό χερσαίο σήµα για µετάδοση πάνω από τη θάλασσα

26 Η κατάσταση ΣΗΜΕΡΑ σε παγκόσµιο Επίπεδο

27 Οπτικά ίκτυα σε κάθε χώρα

28 Africa ONE: Το αφρικανικό οπτικό δίκτυο Africa ONE: Το Αφρικανικό Οπτικό Πεδίο Οπτικός δακτύλιος µήκους km 54 σηµεία διασύνδεσης Χρησιµοποίηση οπτικών ενισχυτών ίνας EDFAs, Χρησιµποιούνται αµφίδροµη µετάδοση µε γραµµή ασφάλειαςµε 8 συνολικά µήκη κύµατος. Κάθε ίνα περιλαµβάνει τουλάχιστον ένα STM-16 (2.5 Gbps). Πολυπλεξία WDM - SDH 40 Gbps χωρητικότητα ανά περιοχή εκ των οποίων 30 Gbps διατίθεται για κανονικές υπηρεσίες και 10 Gbps για Λειτουργεί από το 1999 Κόστος $

29 Το ευρωπαϊκό Οπτικό ίκτυο Πανευρωπαϊκό ίκτυο Φωτονικών Χρησιµοποίηση τεχνολογίας SDH-ATM Πολυπλεξία WDM και επαναχρησιµοποίηση συχνοτήτων

30 TAT-12/13 ίκτυο Το TAT-12/13 ίκτυο 10 Gbps 13000km Rhode Island-England 5913 km µε 133 επαναλήπτες ανά 45 km. Αγγλίας Γαλλίας, 370 km και περιέχει 4 επαναλήπτες ανά 74 km. New York-Rhode Island, 162 km χωρίς επαναλήπτες France-New York, 6321 km long µε 140 επαναλήπτες ανά 45 km. 2 ζεύγη ινών (service-restoration) Κάθε ζεύγος: 2xSTM-16 (2x2,5 Gbps) Χρόνος ανάκτησης<300 ms Λειτουργεί από το 1996 Κόστος $

31 The Fiberoptic Link Around the Globe The Fiberoptic Link Around the Globe (FLAG) 10 Gbps 120,000 ψηφιακά κυκλώµατα των 64 Kbps που ενσωµατώνουν SDH. 5 τµήµατα συνολικό µήκος 27,531 km 355 οπτικούς ενισχυτές Ενώνει 12 χώρες σε 16 σηµεία 2 ζεύγη ινών Καθε ζεύγος ινών: 32xSTM-1 (5 Gbps) Ανάκτηση δικτύου<50 ms Λειτουργεί από το 1997 Κόστος $

32 Το ίκτυο SEA-ME-WE 3 Το ίκτυο SEA-ME-WE Gbps Συνολικό µήκος km 92 τηλεπικοινωνιακοί φορείς 41 σηµεία σύνδεσης σε 35 χώρες WDM-SDH δίκτυο-8 κανάλια 500 επαναλήπτες Κάποιο τµήµα του λειτουργεί από το Εχει ολοκληρωθεί από2001

33 Abilene Optical Network Abilene Network IPv6 Capabilities 10 Gbps Λειτουργεί από το 2003

34 Η κατάσταση ΣΗΜΕΡΑ στην ΕΛΛΑ Α.

35 ίκτυο Ε ΕΤ2 2 (2002) WDM δίκτυο

36 ίκτυο Ε ΕΤ2 2 (2002) Τα πρώτα 932χλµ δικτύου µε 15ετές συµβόλαιο δικαιωµάτων χρήσης οπτικών ινών 932 χλµ οπτικής ίνας

37 Οπτικές Επικοινωνίες και Ολυµπιακοί Αγώνες (2004) Το 90% της περιοχής είναι καλυµένο µε ίνες. Χρησιµοποιείται SDH δακτύλιος και πολυπλεξία WDM για µεγαλύτερη χωρητικότητα

38 Μητροπολιτικό δίκτυο Αττικής ΠΑΝΕΠ. ΑΙΓΑΙΟΥ Σε λειτουργία από τον Ιούνιο 2002 ΟΙΚ. ΠΑΝΕΠ. ΤΕΙ ΑΘΗΝΩΝ GSR POP- 0 OTE R&D ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΑΝ. ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΩΛΛΕΤΗ ΚΩΛΕΤΤΗ ΝΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΜΑΡΟΥΣΙ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠ. POP - 2 ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑΣ ΠΑΝΤΕΙΟ GSR DWDM OTE ΙΛΙΣΣΟΣ ΑΜΠ/ΠΟΙ ΕΚΕΦΕ ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ε ΕΤ STM - 16 LINK G. ETHERNET LINK GSR POP- 1 ΕΜΠ ΖΩΓΡΑΦΟΥ * Τα STM - 4 interfaces δεν παρουσιάζονται σε αυτή την εικόνα ΕΙΕ/ΕΚΤ ΕΚΠΑ ΙΛΙΣΣΙΑ

39 Η κατάσταση ΣΗΜΕΡΑ στην έρευνα..

40 Τι «κινείται» στην έρευνα: everything-on-a-chip ίκτυα δεδοµένων-on-chip Ολοκλήρωση ηλεκτρονικών και οπτικών µε τεχνικές CMOS

41 Οπτικό VLSI Ιndium Phospide Silicon on Insulator Προς το Οπτικό VLSI

42 Μονολιθική ολοκλήρωση σε Indium Phosphide Πηγή:

43 Silicon on Insulator Τεχνολογία Πηγή:

44 Ε.Μ.Π.,., Φωτονική, PCRL

45 Εργαστήριο Φωτονικών Επικοινωνιών Ίδρυση του E.Φ.Ε.: Σεπτέµβριος 1995 στο Ε.Μ.Π. Ανάπτυξη φωτονικών τεχνολογιών για τηλεπικοινωνίες Ολοκλήρωση 17 διδακτορικών διατριβών Συνεργασίες µε διεθνή ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήµια Ενεργός συµµετοχή στα µεγαλύτερα ευρωπαϊκά και διεθνή συνέδρια

46 ιδάκτορες του Εργαστηρίου Αντώνης Χατζηεφρεµίδης Ελληνική Αεροπορική Βιοµηχανία Ε.Α.Β. Θάνος Παπακυριακόπουλος CISCO SYSTEMS Θανάσης Χούµπαβλης ΝΟΚΙΑ-SIEMENS S.A. Κυριάκος Βλάχος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστηµίου Πατρών Κυριάκος Ζωηρός Λέκτορας ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης Χρίστος Μπίντζας Project Manager στην Hellas on Line (hol.gr( hol.gr) Γιώργος Θεοφιλόπουλος Project Manager στην Intralot hellas Μάριος Καλύβας Project manager στην ΑΚΜΩΝ κατασκευαστική Νίκος Πλέρος Λέκτορας Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών Ι.Τ.Υ.,., Πανεπιστήµιο Πατρών

47 ιδάκτορες του Εργαστηρίου ηµήτριος Τσιώκος SpikeTec SA Κωνσταντίνος Βυρσωκινός Π 407/80 Πανεπιστηµίου υτικής Μακεδονίας Στέλιος Συγλέτος Επιστηµονικός συνεργάτης στο Πανεπιστήµιο του Karslruhe Στράτος Κεχαγιάς Επιστηµονικός συνεργάτης στο ΕΜΠ Γιώργος Κανέλλος Επιστηµονικός συνεργάτης στο ΕΜΠ Όλγα Ζουραράκη ΝΟΚΙΑ-SIEMENS S.A. Λεόντης Σταµπουλίδης Επιστηµονικός συνεργάτης στο ΕΜΠ

48 Τι κάνουµε στο εργαστήριο Ανάπτυξη Οπτικών πολυκυµατικών Πηγών (CW & παλµικών) Εφαρµογές σε τηλεπικοινωνίες (WDM Tb/s) Εφαρµογές σε βιο-ιατρική ιατρική (imaging, diagnosis) Σχεδίαση & ανάπτυξη ολοκληρωµένων οπτικών ποµπών για WDM δίκτυα Πολλαπλές µέθοδοι διαµόρφωσης: : OOK, DPSK, QPSK Προσαρµογή στις απαιτήσεις του δικτύου Tb/s µετάδοση Σχεδίαση & ανάπτυξη οπτικών συστηµάτων δροµολόγησης Οπτικός δροµολογητής µε δυνατότητα µεταγωγής 160Gb/s καναλιών Tb/s µεταγωγή δεδοµένων µε silicon optical chips

49 Τι κάνουµε στο εργαστήριο Κυκλώµατα για οπτικό VLSI µε χρήση BOOLEAN λογικής PRBS Generator Full Adder CRC-7 7 (Cyclic Redundancy Check -7 ) Σχεδίαση ιατάξεων Αµιγώς Οπτικής Επεξεργασίας Σήµατος Ανάκτηση Ρολογιού στα 40 Gb/s και άνω ιαχωρισµός Φορτίου/Επικεφαλίδας στα 40 Gb/s Αναγέννηση εδοµένων (2R, 3R) 2x2 Οπτικός ιακόπτης Σχεδίαση και Μοντελοποίηση Αρχιτεκτονικών Οπτικών Κόµβων και ικτύων Οπτικά ίκτυα Μεταγωγής Ετικέτας Οπτικά ίκτυα Μεταγωγής Πακέτων Σχεδίαση και Μοντελοποίηση Αρχιτεκτονικών Οπτικών Κόµβων και ικτύων

50 Παράδειγµα: Πολυκυµατική Πηγή 100 Καναλιών Συστοιχία Lasers Πολυκυµατική Πηγή

51 Παράδειγµα: Πολλαπλασιαστής Ρυθµοδότησης PRBS 40 Gbps BPG 40 Gbps BPG 10 Gbps BPG Optical chip + ETDM Gb/s data 200 ps/div 50Gb/s data 50 ps/div

52 Παρουσία σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια Συνέδρια Περιοδικά

53 Ερευνητικές Συνεργασίες IST-LASAGN LASAGNΕ: ανάπτυξη αµιγώς οπτικού κόµβου δροµολόγησης πακέτων IST-MUFINS MUFINS: ανάπτυξη ολοκληρωµένων οπτικών κυκλωµάτων IST-e-PHOTON/One PHOTON/One: ανταλλαγή ερευνητών µεταξύ ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων MULTIWAVE: Σχεδιασµός και υλοποίηση µιας πολυκυµατικής Οπτικής Πηγής για οπτικά δίκτυα WDM L A S A G N E

54 Ερευνητικές Συνεργασίες Πανευρωπαϊκό δίκτυο συνεργασίας ερευνητών Ανάπτυξη υβριδικά ολοκληρωµένων ποµποδεκτών για WDM δίκτυα Tb/s silicon router

55 Εξοπλισµός Εργαστηρίου

56 Βιβλιογραφία Nonlinear Fiber Optics, G.P. Agrawal, Academic Press Publications Fiber Optic Communications, J. Palais, Prentice Hall ίκτυα Οπτικών Ινών, Paul Green, Μετάφραση Καρούµπαλου, Εκδόσεις Παπασωτηρίου Optical Communication System, John Gowar, Prentice Hall Publications Single Mode Fiber Optics, Jeunhomme, Dekker Optical Networks,Rajin Ramaswami and Kumar N. Sivarajan, Morgan Kaufmann Publications Optical Fiber Telecommunication, Edited by S.E. Miller and I.P. Kaminow, Academic Press Publications Optical Fiber Communication, Second Edition, J. Senior, Prentice Hall Publications Τηλεπικοινωνίες Οπτικών Ινών, Ν. Ουζούνογλου