ΘΔΜΑ: ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ

Transcript

1 ΣΔΗ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ & ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΑΚΑΓΖΜΑΨΚΟ ΔΣΟ 2006 ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΘΔΜΑ: ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ ΟΝ. ΜΑΘΖΣΖ: ΠΔΣΑ ΥΡΤΟΣΟΜΟ ΟΝ. ΔΠΗΣΖΡΖΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΧΣΖΡΗΑΓΟΤ

2 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΔΗΑΓΧΓΖ σελ. 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1: Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ..σελ : ΔΝΝΟΗΔ ΚΑΗ ΟΡΗΜΟΗ..σελ : ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ ΔΤΛΟΓΗΑ Ή ΚΑΣΑΡΑ Η.....σελ : ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ ΔΤΛΟΓΗΑ Ή ΚΑΣΑΡΑ ΗΗ σελ : ΟΗ ΛΟΓΟΗ ΣΖ ΓΗΑΣΖΡΖΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ...σελ : ΔΗΓΖ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ....σελ. 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2.1: ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΤ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ..σελ : Ζ ΑΝΑΛΤΖ ABC ΚΑΗ Ζ ΣΑΞΗΝΟΜΖΖ ΣΟΤ ΑΠΟΘΔΜΑΣΟ...σελ : ΣΑ ΚΗΝΖΣΑ ΑΘΡΟΗΜΑΣΑ..σελ : ΠΟΣΔ ΣΟΠΟΘΔΣΔΗΣΑΗ Ζ ΠΑΡΑΓΓΔΛΗΑ; ΠΟΗΑ Ζ ΠΟΟΣΖΣΑ;.σελ : ΔΚΣΗΜΖΖ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΟΤ ΑΠΟΘΔΜΑΣΟ σελ : Ο ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ.σελ : ΠΟΗΑ ΔΗΓΖ ΘΑ ΠΡΔΠΔΗ ΝΑ ΑΠΟΘΔΜΑΣΟΠΟΗΖΔΗ Ζ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ; σελ : ΣΟ ΚΟΣΟ ΓΗΑΣΖΡΖΖ ΣΧΝ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ σελ : ΣΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΟΣΖΣΑ ΠΑΡΑΓΓΔΛΗΑ σελ : Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΟΣΖΣΑ ΠΑΡΑΓΓΔΛΗΑ ΚΑΗ Ζ ΚΛΗΜΑΚΑ ΣΧΝ ΔΚΠΣΧΔΧΝ... σελ : ΟΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΟΤ ΚΟΣΟΤ ΜΔΣΑΦΟΡΧΝ.σελ. 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1: ΝΔΟΣΔΡΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ...σελ : Ζ ΠΡΟΒΛΔΦΖ ΣΖ ΕΖΣΖΖ..σελ : ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΠΟΘΔΜΑΣΧΝ ΤΠΟ ΤΝΘΖΚΔ ΒΔΒΑΗΟΣΖΣΑ. σελ : ΤΝΔΥΖ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖΖ,

3 ΟΜΟΗΟΜΟΡΦΖ ΕΖΣΖΖ.....σελ : ΓΔΝ ΔΠΗΣΡΔΠΟΝΣΑΗ ΟΗ ΔΛΛΔΗΦΔΗ..σελ : ΔΠΗΣΡΔΠΟΝΣΑΗ ΟΗ ΔΛΛΔΗΦΔΗ...σελ : ΟΗΚΟΝΟΜΗΔ ΚΛΗΜΑΚΑ ΥΧΡΗ ΔΛΛΔΗΜΜΑΣΑ..σελ : ΓΔΝΗΚΔ ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ ΣΟ ΜΟΝΣΔΛΟ..σελ : ΠΔΡΗΟΓΗΚΖ ΠΑΡΑΓΓΔΛΗΑ...σελ : ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΠΟΘΔΜΑΣΟ ΤΠΟ ΤΝΘΖΚΔ ΑΒΔΒΑΗΟΣΖΣΑ σελ : ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΜΔ FUZZY LOGIC...σελ. 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4.1: Ζ ΠΡΑΚΣΗΚΖ JIT.σελ : ΟΗ ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΣΟΤ JUST IN TIME...σελ : ΣΑ ΚΟΣΖ ΣΖΝ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΟΤ JIT.....σελ : Ζ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΔΝΟ ΟΛΗΣΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ JIT ΑΝΑΜΔΑ ΣΟΝ ΠΡΟΜΖΘΔΤΣΖ, ΚΑΣΑΚΔΤΑΣΖ ΚΑΗ ΣΟΝ ΠΔΛΑΣΖ....σελ : Ζ ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΤΣΖΜΑΣΧΝ JIT σελ : ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΣΧΝ ΤΣΖΜΑΣΧΝ JIT...σελ : ΟΗ ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΤΝΔΠΔΗΔ ΣΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ JIT.. σελ : ΣΟ JIT ΚΑΗ ΣΑ ΛΟΓΗΣΗΚΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ (MANAGEMENT ACCOUNTING SYSTEMS).σελ : JIT ΚΑΗ ABC (ACTIVITY BASE COST)...σελ. 92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ 5.1: ΚΑΘΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΒΔΛΣΗΣΟΤ ΑΠΟΘΔΜΑΣΟ ΤΜΦΧΝΑ ΜΔ ΣΖΝ ΘΔΧΡΗΑ ΟΣΗ ΣΑ ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ ΔΗΝΑΗ ΜΔΡΟ ΣΟΤ ΥΑΡΣΟΦΤΛΑΚΗΟΤ.....σελ : Ζ ΠΡΑΚΣΗΚΖ MRP ΚΑΗ MRP II σελ : Ζ ΣΔΥΝΗΚΖ DRP σελ : ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ Δ ΠΟΛΛΔ ΑΠΟΘΖΚΔ / ΣΟΠΟΘΔΗΔ... σελ : ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΑ..σελ : ΣΑ ΑΠΟΘΔΜΑΣΑ ΚΑΗ Ζ ΓΖΜΟΗΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ..σελ. 103 ΔΠΗΛΟΓΟ....σελ. 104

4 ΔΗΑΓΩΓΖ ηελ παξνχζα εξγαζία ζα αζρνιεζνχκε κε ην κεγάιν πξφβιεκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ απνζεκάησλ πνπ απαζρφιεζε ηνλ άλζξσπν γηα πνιιέο δεθαεηίεο θαη ηνλ απαζρνιεί αθφκα. Σν θαίξην εξψηεκα είλαη ην εμήο: Πξέπεη λα δηαηεξψ απφζεκα θαη πφζν; Δίλαη απαξαίηεην; Σν απφζεκα ζηελ επηρείξεζε ζεκαίλεη θεθάιαηα πνπ είλαη δεζκεπκέλα θαη πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ αιινχ γηα λα ζπκβάινπλ ζηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο. Παξάιιεια ζεκαίλνπλ θαη αζθάιεηα ζηηο δηαθπκάλζεηο ηεο αγνξάο θξαηψληαο ηελ παξαγσγή ζηαζεξή θαη ηελ επηρείξεζε πξνζηαηεπκέλε απφ πνιινχο παξάγνληεο. Θα εμεηάζνπκε ην ζέκα απηφ κέζα απφ ηελ ηζηνξηθή ηνπ πνξεία πξνβιεκαηηζκνχ αλαιχνληαο φιεο εθείλεο ηηο απφςεηο θαη ιχζεηο ηεο επνρήο, πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ πξφνδν πνπ ζπληειείηαη κέρξη θαη ζήκεξα ζην πξφβιεκα ησλ απνζεκάησλ. ηελ ζπλέρεηα ζα αλαιχζνπκε δηεμνδηθά φιεο ηηο ζχγρξνλεο απφςεηο θαη ιχζεηο. Θα δνχκε πσο ε εμάπισζε ησλ ππνινγηζηψλ ζπλέβαιιε ζεκαληηθά ζηελ νξζφηεξε αληηκεηψπηζε ηνπ. ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο ζα αλαιχζνπκε κε παξαδείγκαηα φιεο ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ δηαρξνληθά αιιά θαη ζα εμεγήζνπκε δηεμνδηθά ηηο δηάθνξεο αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη πξνζέγγηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο. ζνλ αθνξά ην πξαθηηθφ κέξνο ζα εμαληιήζνπκε ηηο καζεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ έρνπλ δνζεί. Με δηάθνξα παξαδείγκαηα ζα πξνζπαζήζνπκε λα ηηο θάλνπκε πην θαηαλνεηέο. ην πξψην θεθάιαην αξρίδνπκε ηελ πξνζέγγηζε καο ζην ζέκα κε ηε εμήγεζε ησλ δηαθφξσλ φξσλ πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Θα δηεπζεηήζνπκε ηελ ζεκαζία πνπ έρνπλ ηα απνζέκαηα ζηελ επηρείξεζε αιιά θαη πφζν δαπαλεξά είλαη. Θα θάλνπκε κηα εηζαγσγηθή αλάιπζε ησλ απνζεκάησλ θαη ζα εξεπλήζνπκε ηνπο ιφγνπο δηαηήξεζεο ηνπο.

5 ην δεχηεξν θεθάιαην ζα δνχκε ην ζέκα απηφ ηζηνξηθά θαη ζα εμεηάζνπκε ηηο πην δεκνθηιείο πξνζεγγίζεηο ηνπ παξειζφληνο. ην ηξίην θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηα λεφηεξα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο ησλ απνζεκάησλ αιιά θαη κε ηηο κεζφδνπο ηεο πξφβιεςεο ηεο δήηεζεο. ην ηέηαξην θεθάιαην ζα αλαιχζνπκε ην ίζσο πην δηαδεδνκέλν ζχζηεκα δηαρείξηζεο απνζεκάησλ, ην Just In Time. Θα ην πξνζεγγίζνπκε κε ιεπηνκέξεηα θαη ζα αλαθαιχςνπκε ηα ειαηηψκαηα θαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξεη. Σέινο ζην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηα ππφινηπα θαη ζαθψο λεφηεξα θαη πην ζχγρξνλα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο πνπ ππάξρνπλ. Δπίζεο ζα αλαθεξζνχκε θαη ζηελ θνζηνιφγεζε ησλ απνζεκάησλ θαη ζην πφζν ζεκαληηθή είλαη ηφζν γηα ηηο επηρεηξήζεηο φζν θαη γηα ην θξάηνο θαη ηνπο ηξίηνπο.

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Ζ εκαζία ηεο Γηαρείξηζεο ησλ Απνζεκάησλ Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή ζέζε κηαο επηρείξεζεο εμαξηάηαη ζεκαληηθά απφ ηελ αζθνχκελε πνιηηηθή πάλσ ζηα απνζέκαηα. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ηα απνζέκαηα απνηεινχλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ζπλφινπ ησλ θπθινθνξνχλησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, νινέλα θαη κεγαιχηεξνο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ πξνζπαζεί κε ηελ ρξήζε θαηαιιήισλ καζεκαηηθψλ θαη ππνινγηζηηθψλ παθέησλ λα ζπλδπάζνπλ ηηο πξνβιέςεηο ηεο δήηεζεο κε ην βέιηηζην χςνο ησλ απνζεκάησλ πνπ πξέπεη λα έρνπλ. Ζ κεγάιε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, κε ηελ ρξήζε θαηαιιήισλ ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ, έδσζε ηελ δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο, λα νξγαλσζνχλ θαιχηεξα σο πξνο ηα απνζέκαηα πνπ πξέπεη λα δηαηεξνχλ. Ο κεγάινο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαηέζηεζε απαξαίηεηε ηελ ζσζηή δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ. Σα απνζέκαηα δαπαλνχλ πφξνπο ηεο επηρείξεζεο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο απνζεκάησλ, κπνξεί λα δίλεη αζθάιεηα ζηελ επηρείξεζε θαη ηελ δπλαηφηεηα λα αληηκεησπίδεη ελδερφκελεο απμήζεηο ηεο δήηεζεο, σζηφζν δεζκεχεη θαη έλα κεγάιν πνζφ θεθαιαίνπ. Σν πνζφ απηφ ζα κπνξνχζε λα επελδπζεί ζε θάπνηεο άιιεο ελαιιαθηηθέο επελδχζεηο, απνθέξνληαο κεγαιχηεξα θέξδε ζηελ επηρείξεζε. Σν πξφβιεκα ινηπφλ πνπ απαζρνιεί ηελ δηνίθεζε είλαη ν θαζνξηζκφο ηνπ βέιηηζηνπ χςνπο ησλ απνζεκάησλ ηα νπνία λα δίλνπλ αμία ζηελ επηρείξεζε, ρσξίο λα θαηαλαιψλνπλ πεξηηηνχο θεθαιαηαθνχο πφξνπο. 1.2 Έλλνηεο θαη Οξηζκνί Θα ήηαλ αδχλαην λα πξνζπαζήζνπκε λα εμεγήζνπκε ηελ πνιχπινθε δηαδηθαζία δηνίθεζεο ησλ απνζεκάησλ πξηλ λα αλαθεξζνχκε ζην γεληθφηεξν ζχλνιν θαλφλσλ πνπ ηελ δηέπεη θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ δηεζλή φξν Logistics Management. Ο νξηζκφο ηνπ φξνπ πνπ πξνηείλεηαη είλαη ν εμήο: Logistics Management είλαη ε επηζηήκε (ή ιεηηνπξγία ζηελ επηρείξεζε) πνπ αζρνιείηαη κε ηνλ ζρεδηαζκφ, ηνλ έιεγρν θαη ηελ εθηέιεζε ηεο ξνήο ησλ πξντφλησλ πνπ μεθηλά απφ ηνπο πξνκεζεπηέο,

7 πεξλά απφ ηελ παξαγσγή θαη ηελ επηρείξεζε θαη θαηαιήγεη ζηνπο ηειηθνχο θαηαλαισηέο / πειάηεο ηελ δηαρείξηζε κηαο επηρείξεζεο ε δηάζηαζε ηνπ ρξφλνπ παίδεη πνιχ κεγάιν ξφιν. Πξέπεη ηα πξντφληα λα βξίζθνληαη εθεί (ηόπνο) πνπ ρξεηάδνληαη, ηελ ζηηγκή (ρξόλνο) πνπ ρξεηάδνληαη. Γπζηπρψο φκσο ε παξαγσγή θαη ε δήηεζε δελ κπνξεί λα ζπκπέζνπλ ρξνληθά, είλαη αδχλαηνλ λα παξάγνληαη ηα πξντφληα ηελ ζηηγκή αθξηβψο πνπ δεηνχληαη. Ζ γεθχξσζε ηεο δήηεζεο κε ηελ παξαγσγή γίλεηαη κε ηελ δεκηνπξγία θαη ηελ δηαηήξεζε απνζεκάησλ. Σα απνζέκαηα ππάξρνπλ γηαηί αξγά ή γξήγνξα ζα δεηεζνχλ, ζα ρξεηαζηνχλ γηα λα θαιχςνπλ άκεζα θάπνηα αλάγθε ή γηαηί πηζηεχεηαη φηη ζα ρξεηαζηνχλ ζε θάπνηα ρξνληθή ζηηγκή ζην κέιινλ. Ζ ρξνληθή ζηηγκή κπνξεί λα είλαη κηα ψξα, 24 ψξεο, έλαο κήλαο ε έλαο ρξφλνο. ην Logistics Management επηδηψθεηαη ε κείσζε ηνπ ρξφλνπ δηαηήξεζεο ησλ απνζεκάησλ, ηνπ ρξφλνπ πνπ κεζνιαβεί κεηαμχ ηεο παξαγσγήο θαη ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ή ηειηθήο αλάισζεο ηνπ πξντφληνο. Ζ δήηεζε θαη ε πξνζθνξά δελ ζπκπίπηνπλ νχηε ρξνληθά αιιά νχηε θαη ηνπηθά. Σα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά (πρ νξπθηφο πινχηνο) ελφο ηφπνπ επλννχλ ηελ παξαγσγή νξηζκέλσλ αγαζψλ πνπ ζα πσιεζνχλ ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα ή αθφκα θαη ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Σαπηφρξνλα ζε κηα πεξηνρή κπνξνχλ λα ππάξρνπλ φια φζα απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή θάπνηνπ αγαζνχ εθηφο απφ έλα, ην νπνίν ίζσο παξάγεηαη ζε κηα πεξηνρή πνιχ πην καθξηά απφ ηελ πεξηνρή φπνπ έρεη εγθαηαζηαζεί ε επηρείξεζε. Σν Logistics Management αζρνιείηαη θαη κε ηελ γεθχξσζε ησλ απνζηάζεσλ πνπ ρσξίδνπλ ηελ δήηεζε απφ ηελ πξνζθνξά. Βέβαηα νη κεγάιεο απνζηάζεηο απαηηνχλ θαη έλα ρξνληθφ δηάζηεκα γηα λα κεηαθεξζνχλ ηα πξντφληα απφ ην έλα ζεκείν ζην άιιν. Γηα λα ηθαλνπνηήζεη ε πξνζθνξά ηελ δήηεζε απαηηείηαη κηα κεγάιε ζεηξά ελεξγεηψλ, πνπ ζα γεθπξψζνπλ ηελ απφζηαζε θαη ηνλ ρξφλν πνπ ηηο ρσξίδεη. Οη ελέξγεηεο απηέο έρνπλ σο θεληξηθφ ζέκα ηελ δεκηνπξγία θαη ηελ δηαηήξεζε ησλ απνζεκάησλ ζε δηάθνξα γεσγξαθηθά ζεκεία, είηε δίπια ζηηο πεγέο ησλ πξνκεζεηψλ, είηε δίπια ζηηο αγνξέο, είηε ηέινο ζε δηάθνξα ελδηάκεζα θνκβηθά ζεκεία. Πξηλ πξνρσξήζεη ε αλάιπζε ηεο ζεσξίαο ηνπ ειέγρνπ ή ηνπ management ησλ απνζεκάησλ, είλαη ζθφπηκν λα δνζνχλ νη νξηζκνί κεξηθψλ βαζηθψλ ελλνηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλερψο. Ο φξνο Απνζέκαηα αλαθέξεηαη ζε νπνηνδήπνηε, πξντφλ ή πιηθφ απνθηά ε επηρείξεζε θαη ην απνζεθεχεη γηα λα ην ρξεζηκνπνηήζεη ή γηα λα ην κεηαπσιήζεη ζε θάπνηα κειινληηθή ζηηγκή. Ο φξνο Απνγξαθή αλαθέξεηαη ζε έλαλ θαηάινγν πνπ πεξηιακβάλεη φια ηα πξντφληα, φια ηα είδε πνπ βξίζθνληάη, θάπνηα δεδνκέλε ζηηγκή, ζηνπο ρψξνπο ηεο επηρείξεζεο. ην θαηάινγν απηφ δίλεηαη ε πιήξεο

8 πεξηγξαθή ηνπ είδνπο θαη αλαγξάθεηαη ε πνζφηεηα θάζε πξντφληνο πνπ κεηξήζεθε ηε δεδνκέλε ζηηγκή. πλήζσο ε απνγξαθή γίλεηαη ζην ηέινο ηεο νηθνλνκηθήο ρξήζεο γηα λα βεβαησζεί ε επηρείξεζε φηη ηα ινγηζηηθά απνζέκαηα ζπκπίπηνπλ κε ηα πξαγκαηηθά απνζέκαηα. Ο φξνο Έιεγρνο Απνζεκάησλ ή πξνηηκφηεξν ν φξνο Management ησλ Απνζεκάησλ αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ εξγαζηψλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ χπαξμε ηεο ζσζηήο πνζφηεηαο γηα θάζε είδνο πνπ ρξεζηκνπνηεί ή πνπ εκπνξεχεηαη ε επηρείξεζε ζε θάζε απνζήθε ηεο. Γελ αξθεί ε χπαξμε απνζεκάησλ θάπνπ ζηελ επηρείξεζε αιιά απαηηείηαη ε χπαξμε ηνπο ζην ζσζηφ ζεκείν, εθεί φπνπ θαη δεηείηαη. Δίλαη αδηάθνξν αλ θάπνην πξντφλ ππάξρεη ζηηο θεληξηθέο απνζήθεο αιιά ην ρξεηάδνληαη νη πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο. Ο φξνο Υξόλνο Αληαπόθξηζεο αλαθέξεηαη ζηνλ ρξφλν πνπ κεζνιαβεί κεηαμχ ηεο ηνπνζέηεζεο ηεο παξαγγειίαο απφ κηα επηρείξεζε ζηνλ πξνκεζεπηή ηεο θαη ηεο παξαιαβήο ηεο απφ απηή ηελ επηρείξεζε. Δίλαη απαξαίηεην ζηηο ζχγρξνλεο εθαξκνγέο λα πεξηιακβάλεηαη θαη ε δηαδηθαζία ηεο δηαξθνύο απνγξαθήο, κηα δηαδηθαζία πνπ εμαζθαιίδεη έλα θαιά νξγαλσκέλν ζχζηεκα ειέγρνπ απνζεκάησλ θαη κε ην νπνίν, ε επηρείξεζε γλσξίδεη θάζε ζηηγκή ηη βξίζθεηαη θαη πνπ βξίζθεηαη, ζε πνην ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ησλ ρψξσλ ηεο επηρείξεζεο. Σν εξψηεκα πνπ θαιείηαη λα απαληήζεη ν επηζηήκνλαο πνπ αζρνιείηαη κε ην Management Απνζεκάησλ, αιιά θαη νη απνθάζεηο πνπ πξέπεη λα πάξεη ην αξκφδην ζηέιερνο ηεο επηρείξεζεο είλαη πνιιέο θαη αλαθέξνληαη ζηα εμήο: ηη ζα απνζεκαηνπνηήζεη ε επηρείξεζε, ζε πνηεο πνζφηεηεο, κε ηη θφζηνο, γηα πφζν δηάζηεκα, κε πνην ηξφπν ζα γίλεη ε αληηθαηάζηαζε ησλ απνζεκάησλ, κε πνηα ηαρχηεηα, ζα δηαηεξεί ε επηρείξεζε απνζέκαηα αζθαιείαο θαη πφζα; Δίλαη αδχλαηνλ λα ιεηηνπξγήζεη νπνηαδήπνηε επηρείξεζε ρσξίο απνζέκαηα. Δίηε ε επηρείξεζε είλαη βηνκεραληθή, εκπνξηθή, κεηαθνξηθή, είηε είλαη δεκφζηα ή ηδησηηθή, είηε αθφκε είλαη κηα επηρείξεζε παξνρήο ππεξεζηψλ. Αθφκε θαη ηα λνηθνθπξηά πξέπεη λα δηαηεξνχλ απνζέκαηα. Σν πξφβιεκα είλαη φκσο πσο ζα βξεζεί ην ηδαληθφ χςνο ησλ απνζεκάησλ πνπ πξέπεη λα δηαηεξεί ε επηρείξεζε. Παξαδνζηαθά ν έιεγρνο ησλ απνζεκάησλ μεθίλεζε πξηλ απφ πνιιέο δεθαεηίεο θαη αζρνινχληαλ θπξίσο κε ηελ εμαζθάιηζε ησλ πξψησλ πιψλ θαη ησλ πιηθψλ πνπ ρξεηάδεηαη ε παξαγσγή. Ζ καδηθή παξαγσγή πνπ επηθξάηεζε απαηηνχζε κεγάιεο πνζφηεηεο πξψησλ πιψλ θαη νη

9 επηρεηξήζεηο επηδίσθαλ ηελ έγθαηξε εμαζθάιηζε ηνπο ψζηε λα κελ ζηακαηήζεη ε παξαγσγή θαη κείλνπλ ρσξίο απαζρφιεζε εξγάηεο θαη κεραλήκαηα. Σελ εξγαζία παξαθνινχζεζεο θαη εμαζθάιηζεο ησλ πιηθψλ πνπ ρξεηαδφηαλ ε παξαγσγή ηελ εθηεινχζε ην ηκήκα Γηαρείξηζεο Τιηθψλ (Materials Management). ην ηκήκα απηφ είραλ δνζεί πνιιέο αξκνδηφηεηεο φκνηεο κε απηέο πνπ δίλνληαη ζήκεξα, ζην ηκήκα Διέγρνπ Απνζεκάησλ (Inventory, ή Stock Management ή Stock Control). Δ πνιιέο επηρεηξήζεηο ην ηκήκα ηνπ Materilas Management, ην ηκήκα MM, φπσο είλαη γλσζηφ, ήηαλ ν πξνπνκπφο ηνπ Logistics Management. 1.3 Απνζέκαηα: Δπινγία ή Καηάξα; I Ζ ζεκαζία ησλ απνζεκάησλ είλαη πνιχ κεγάιε, φρη κφλν γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα λνηθνθπξηά, αιιά θαη γηα ηελ Δζληθή Οηθνλνκία γεληθφηεξα. ε πνιιά πξντφληα, νη Κπβεξλήζεηο ζρεδηάδνπλ κηα Δζληθή Πνιηηηθή απνζεκάησλ, εθεί φπνπ ζεσξείηαη απαξαίηεην, φπσο ζηα θαχζηκα, δηαηεξνχληαη κεγάιεο πνζφηεηεο βαζηθψλ αγαζψλ γηα λα κπνξεί ην έζλνο λα αληηκεησπίδεη δηάθνξεο απξφβιεπηεο θαη αληίμνεο ζπλζήθεο θαη λα επηβηψλεη. Γηα νξηζκέλα πξντφληα, φπσο είλαη ην πεηξέιαην, ε πνζφηεηα απνζεκάησλ αζθαιείαο πνπ πξέπεη λα δηαηεξνχλ νη δεκφζηνη ή ηδησηηθνί νξγαληζκνί ξπζκίδνληαη δηα λφκνπ. Ζ δηαηήξεζε απνζεκάησλ ζε ζθελέο, ή ηξνρφζπηηα, ζε ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε ζεηζκηθέο δψλεο, είλαη απαξαίηεηε, γηα λα κπνξνχλ λα ζηεγαζηνχλ γξήγνξα φζνη έραζαλ ηα ζπίηηα ηνπο. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ πάξα πνιιά πξντφληα θαη θπξίσο θάξκαθα, ξνπρηζκφο, ζθεχε θαη άιια. Ο ηξαηφο επίζεο πξέπεη λα δηαηεξεί απνζέκαηα, φρη κφλν ζε πνιεκνθφδηα θαη θαχζηκα γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ πνιεκηθψλ κεραλψλ, αιιά γηα λα κπνξέζεη λα ακπλζεί απνηειεζκαηηθά, πξέπεη λα δηαηεξεί θαη αξθεηά ηξφθηκα θαη άιια εθφδηα, θνληά ζηα πεδία κάρεο γηα λα επηβηψζνπλ νη ζηξαηηψηεο ηηο πξψηεο κέξεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αγξνηηθή πνιηηηθή, αθφκε θαη ζήκεξα, έρεη σο θχξηα απνζηνιή ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ απνζεκάησλ θαη ηελ ζπζηεκαηηθή ηξνθνδνζία ηεο αγνξάο θαη είλαη έηνηκε λα επέκβεη γηα λα δηνξζψζεη ηηο ηπρψλ ειιείςεηο πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ ζηελ αγνξά είηε απειεπζεξψλνληαο ηηο εηζαγσγέο (αλ ππάξρνπλ πεξηνξηζκνί), είηε κεηψλνληαο ηνπο δαζκνχο, είηε αθφκα θαη άκεζε αγνξά θαη εηζαγσγή ηξνθίκσλ απφ δεκφζηνπο θνξείο. Παιαηφηεξα ε Δζληθή Πνιηηηθή απνζεκάησλ, πνπ εθάξκνδε ν επξχηεξνο δεκφζηνο ηνκέαο, ήηαλ πνιχ πην αλαπηπγκέλε απφ ηελ

10 ζεκεξηλή θαη νη Κπβεξλήζεηο βαζηδφηαλ ιηγφηεξν ζηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο, απ φζν ζήκεξα, κηα επνρή πνπ κπνξεί λα ηζρπξηζηεί θάπνηνο φηη έρνπλ θαηαξγεζεί νη πεξηζζφηεξνη θξαγκνί ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. ηελ Διιάδα σο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα ησλ Κπβεξλήζεσλ ήηαλ ην ζηηηθφ, δειαδή ε εμαζθάιηζε αξθεηψλ πνζνηήησλ ζηαξηνχ γηα ηελ δηαηξνθή ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ ζχλαςε δηκεξψλ εκπνξηθψλ ζπκθσληψλ, ε αληαιιαγή πξντφλησλ θαη γεληθά ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ζηνλ εθνδηαζκφ ηεο εζληθήο αγνξάο ήηαλ κηα πνχ δηαδεδνκέλε πξαθηηθή. Ζ ίδξπζε ηεο Κνηλήο Αγνξάο θαη ε κεηέπεηηα εμέιημε ηεο, κε ηελ δηεχξπλζε ηεο απφ 6 ρψξεο ζην μεθίλεκα ην 1960, ζε κηα Δπξσπατθή Έλσζε κε 25 ρψξεο κέιε θαη ε ζηαδηαθή ελνπνίεζε ηεο αγνξάο θαη ε θαηάξγεζε φισλ ησλ εκπνδίσλ ζηελ δηαθίλεζε πξνζψπσλ, θεθαιαίσλ θαη πξντφλησλ, επέθεξε θαη ηελ κείσζε αλάγθεο δηαηήξεζεο ησλ απνζεκάησλ. Έρεη ζεκεησζεί κηα αμηφινγε κεηαβνιή, κηα ζηξνθή 180 κνηξψλ ζηελ εθαξκνδφκελε εζληθή πνιηηηθή απνζεκάησλ. Παιαηφηεξα, νη Κπβεξλήζεηο αγφξαδαλ δηάθνξα αγαζά, φπνηε έβξηζθαλ ηελ επθαηξία (θαιέο ηηκέο, δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο) θαη ηα απνζεκαηνπνηνχζαλ γηα λα αληηκεησπίζνπλ θάπνηεο αλάγθεο πνπ ίζσο πξνέθππηαλ. ήκεξα, νη Κπβεξλήζεηο απνθηνχλ ηα αγαζά φηαλ πξνθχςεη ε αλάγθε, γηαηί είλαη ζίγνπξεο φηη ζα κπνξέζνπλ λα βξνπλ απηά πνπ ζα ρξεηαζηνχλ γξήγνξα θαη ζε ινγηθέο ηηκέο. Ζ απνζεκαηνπνίεζε αγαζψλ, ζεσξείηαη πιένλ φηη θνζηίδεη πάξα πνιχ θαη φηη δελ πξνζθέξεη ηα αληίζηνηρα νθέιε. Ζ απνζεκαηνπνίεζε γεσξγηθψλ πξντφλησλ νθείιεηαη πεξηζζφηεξν ζε θνηλσληθνχο ιφγνπο (πξνζηαζία ηνπ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο) θαη ιηγφηεξν ζηελ αλάγθε αληηκεηψπηζεο ειιείςεσλ απφ ρακειή παξαγσγή ιφγν θαθψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ε ρψξα ζα κπνξεί λα πξνκεζεπηεί απφ ηελ δηεζλή αγνξά φια φζα ρξεηάδεηαη ζε ινγηθέο ηηκέο. ηελ Μαθξννηθνλνκηθή Θεσξία, κε βάζε ηελ Κεπλζηαλή αλάιπζε, ηα ζπλνιηθά απνζέκαηα πνπ δηαηεξνχλ νη επηρεηξήζεηο επεξεάδνληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο δηαθπκάλζεηο. ηαλ ε ζπλνιηθή ελεξγφο δήηεζε απμεζεί ηφηε νη επηρεηξήζεηο ζα δηαπηζηψζνπλ φηη ην επηζπκεηφ επίπεδν απνζεκάησλ, απηφ πνπ ζρεδίαδαλ ζηελ αξρή ηεο πεξηφδνπ, ην επίπεδν πνπ θξίλνπλ ηδαληθφ γηα ηελ απξφζθνπηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο εμππεξέηεζεο ησλ πειαηψλ ηνπο, ζα κεησζεί. Απηφ ζα νδεγήζεη ηηο επηρεηξήζεηο ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ηνπο, γηα λα κπνξέζνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο αιιά θαη γηα λα απμήζνπλ ην χςνο ησλ απνζεκάησλ ηνπο θαη λα ηα επαλαθέξνπλ ζην επηζπκεηφ επίπεδν. ηαλ κεησζεί ε δήηεζε ζα απμεζεί ην χςνο ησλ απνζεκάησλ θαη ζα ππεξβεί ην επηζπκεηφ επίπεδν θαη γηα απηφ νη επηρεηξήζεηο ζα κεηψζνπλ ηελ παξαγσγή ψζηε λα πξνζαξκνζηεί ζηα ρακειφηεξα επίπεδα δήηεζεο

11 αιιά θαη γηα θαηέβεη ην χςνο ησλ απνζεκάησλ ζην επηζπκεηφ επίπεδν. Ο ζπλδπαζκφο απηφο φπσο θαίλεηαη απφ ην παξάδεηγκα ηνπ Πίλαθα 1, έρεη έλα πνιιαπιαζηαζηηθφ αληίθηππν ζηηο κεηαβνιέο ηεο παξαγσγήο θαη ηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηνο. Υξνληθή Πεξίνδνο Πσιήζεηο Πεξηφδνπ Δπηζπκεηά Απνζέκαηα Παξαγγειηέο Πξνζαξκνγήο Απνζεκάησλ Παξαγγειίεο Αληηθαηάζηαζεο Απνζεκάησλ χλνιν Παξαγγει Πίλαθαο 1: Ζ αξρή ηνπ Δπηηαρπληή θαη ηα Απνζέκαηα Ζ πξνζαξκνγή ηεο παξαγσγήο ζηελ δήηεζε κε ηαπηφρξνλε πξνζαξκνγή ηνπ χςνπο ησλ απνζεκάησλ ζην επηζπκεηφ επίπεδφ κεγεζχλεη ηηο επηπηψζεηο ησλ κεηαβνιψλ ηεο δήηεζεο θαη έηζη κεγαιψλεη ην εχξνο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. ην παξάδεηγκα ηνπ Πίλαθα 1 κηα επηρείξεζε πηζηεχεη φηη πξέπεη λα δηαηεξεί ηα απνζέκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζε πσιήζεηο δπν εβδνκάδσλ θαη γηα απηφ πξνζαξκφδεη ηηο παξαγγειηέο ηεο. Μηα κηθξή αχμεζε ησλ πσιήζεσλ θαηά 15 κνλάδεο νδεγεί ζε κηα πνιιαπιάζηα αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ησλ απνζεκάησλ θαηά 45 κνλάδεο. Αληίζεηα κηα κηθξή κείσζε ησλ πσιήζεσλ θαηά 10 κνλάδεο πξνθαιεί κηα κείσζε 40 κνλάδσλ. πλδπάδνληαο ηηο επηπηψζεηο ηνπ πνιιαπιαζηαζηή κε απηέο ηνπ επηηαρπληή, κπνξεί λα δνζεί κηα εμήγεζε ησλ θπθιηθψλ δηαθπκάλζεσλ ηνπ ΑΔΠ. Μηα απηφλνκε αχμεζε ηεο ελεξγνχο δήηεζεο πξνθαιεί κηα δεπηεξνγελή αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δήηεζεο γηαηί νη δαπάλεο θάπνηνπ αηφκνπ απνηεινχλ εηζφδεκα θάπνηνπ άιινπ, ην νπνίν κε ηελ ζεηξά ηνπ ζα δαπαλήζεη κέξνο ηνπ κεγαιχηεξνπ εηζνδήκαηνο ηνπ θαη έηζη ζα δεκηνπξγεζεί λέα αχμεζε ηεο δήηεζεο θαη ηεο παξαγσγήο. Ζ αχμεζε ηεο δήηεζεο ζπλδπαδφκελε κε ηελ πνιηηηθή δηαηήξεζεο ησλ απνζεκάησλ ησλ επηρεηξήζεσλ πξνθαιεί θαη λέα αχμεζε ηεο δήηεζεο θαη ηεο παξαγσγήο θαη επηηαρχλεη ηνλ ξπζκφ αχμεζεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ν

12 αληίθηππνο απφ κηα κεηαβνιή γίλεηαη πνιχ αηζζεηφο θαη απμάλεη ην βάζνο ή ην χςνο ηνπ θχθινπ. Οη αιιαγέο θαη νη εμειίμεηο, ηφζν ζηνλ ζρεδηαζκφ, φζν θαη ζηελ πξαθηηθή ηεο εζληθήο πνιηηηθήο απνζεκάησλ, πνπ ζεκεηψζεθαλ κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν θαη πνπ επηηαρχλζεθαλ ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ζπζηεκαηηθή επηδίσμε ησλ επηρεηξήζεσλ λα κεηψζνπλ ηα επηρεηξεκαηηθά θεθάιαηα, πνπ είλαη δεζκεπκέλα ζε απνζέκαηα, έρεη θέξεη κηα καθξνρξφληα ηάζε κείσζεο ησλ απνζεκάησλ. 1.4 Απνζέκαηα: Δπινγία ή Καηάξα; II Αλ δεη θάπνηνο ην ζέκα απηφ απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ ηφηε ζα δηαπηζηψζεη φηη ππάξρνπλ δχν δηαθνξεηηθέο απφςεηο, πνπ είλαη δηακεηξηθά αληίζεηεο. ε κηα επηρείξεζε, ν δηεπζπληήο ησλ πσιήζεσλ ζα ηζρπξηζηεί φηη ηα απνζέκαηα θέξλνπλ πσιήζεηο θαη θέξδε θαη ν δηεπζπληήο ησλ νηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ ζα ππνζηεξίμεη ηα απνζέκαηα θέξλνπλ δεκίεο. Ο γηαηξφο, ν δηεπζπληήο θάπνηνπ λνζνθνκείνπ, ν θαξκαθνπνηφο, γλσξίδεη φηη ε έιιεηςε θάπνηνπ θαξκάθνπ (αλ ην θαξκαθείν δελ βξίζθεηαη ζην λνζνθνκείν ή αλ ζην θαξκαθείν δελ είλαη εηνηκνπαξάδνην) ηφηε απηφ κπνξεί λα ζεκαίλεη θπξηνιεθηηθά ηελ δσή ή ηνλ ζάλαην θάπνηνπ αζζελνχο θαη γηα απηφ δίλεηαη κεγάιε πξνζνρή ζηελ δηαηήξεζε ησλ απνζεκάησλ αθφκε θαη ζε θάξκαθα γηα ζπάληεο αζζέλεηεο. ηελ Διιάδα ν δηεπζπληήο θάπνηνπ μελνδνρείνπ, γλσξίδεη θαιά (γηαηί ην αληηκεησπίδεη ζπρλά) ηη ζα ζπκβεί αλ ην θνξηεγφ κε ηηο πξνκήζεηεο ηνπ δελ κπεη ζην θαξάβη θαη απηφο δελ έρεη άιια απνζέκαηα. Γηα λα εμππεξεηήζεη ηελ πειαηεία ηνπ, ζα ηξέμεη ζηελ ηνπηθή αγνξά λα αγνξάζεη φζν-φζν ηηο πξνκήζεηεο ηνπ, απμάλνληαο πνιχ ην θφζηνο ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φια ηα ζηειέρε ησλ πσιήζεσλ κπνξνχλ λα αλαθέξνπλ πνιιέο πεξηπηψζεηο γηα ην πψο ή πφζεο θνξέο έραζαλ ζνβαξέο παξαγγειίεο γηαηί ν αληαγσληζηήο ηεο επηρείξεζεο ηνπο είρε ηα πξνηφληα εηνηκνπαξάδνηα, γηαηί ν ρξφλνο παξάδνζεο ήηαλ κεδακηλφο, ελψ ε επηρείξεζε ηνπ ζα κπνξνχζε λα ηα παξαδψζεη ζε κηα ή δπν βδνκάδεο (θακηά θνξά ράλνληαη παξαγγειίεο θαη γηα κηα ή δπν κέξεο δηαθνξά ζηνλ ρξφλν παξάδνζεο). Μπνξνχλ επίζεο λα αλαθέξνπλ πνιιέο πεξηπηψζεηο γηα ρακέλεο πσιήζεηο επεηδή είραλ κελ θάπνηα απνζέκαηα αιιά δελ είραλ ην ζπγθεθξηκέλν κέγεζνο ή ην ρξψκα πνπ πξνηηκνχζε ν πειάηεο ηνπο.

13 Απφ ηελ αληίζεηε πιεπξά ν ππεχζπλνο ησλ νηθνλνκηθψλ ζα ζπκίζεη φηη πνιιά απνζέκαηα ζεκαίλεη δεζκεπκέλα θεθάιαηα, ζεκαίλεη πιεξσκή (ή απψιεηα) ηφθσλ, ζεκαίλεη κεγαιχηεξεο απνζήθεο, κεγαιχηεξα απνζεθεπηηθά έμνδα, κεγαιχηεξα δηνηθεηηθή έμνδα, αχμεζε θζνξψλ ή απσιεηψλ, αχμεζε αζθαιίζηξσλ θαη γεληθά αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ πξντφλησλ πνπ ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπο θαη άξα ζε κείσζε ησλ πσιήζεσλ. Σειηθά θαη νη δχν απφςεηο είλαη ζσζηέο. Οη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα δηαηεξνχλ θάπνηα απνζέκαηα θαη ην Management ησλ απνζεκάησλ ζα θαζνξίζεη ηελ άξηζηε πνζφηεηα πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε γηα θάζε είδνο μερσξηζηά. Γηα λα ππνινγηζηεί πνην είλαη ηα άξηζην χςνο ησλ απνζεκάησλ, πξέπεη λα πξνεγεζνχλ δχν ζνβαξέο εξγαζίεο, ε κηα ζρεηίδεηαη κε ηελ πξφβιεςε ηεο δήηεζεο θαη ε δεχηεξε κε ηελ νξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο αλαπιήξσζεο ησλ απνζεκάησλ. Οη πνζφηεηεο ησλ απνζεκάησλ, πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε ζρεηίδνληαη, πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ δήηεζε ησλ πξντφλησλ ηεο. Ση, πφζν θαη πφηε ζα δεηήζνπλ νη πειάηεο ηεο επηρείξεζεο λα αγνξάζνπλ. Οη πνζφηεηεο ησλ απνζεκάησλ, πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε, πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο αλαπιήξσζεο ησλ απνζεκάησλ, ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ έρεη νξγαλψζεη ε επηρείξεζε θαη απφ ην αλ απηφ ην ζχζηεκα ιεηηνπξγεί κε ζπλέπεηα θαη επηηπρία. Πφζν γξήγνξα κπνξεί ην ηκήκα ηεο επηρείξεζεο πνπ θξνληίδεη γηα ην Management ησλ απνζεκάησλ, λα αλαπιεξψζεη απηά ηα απνζέκαηα, πφζν γξήγνξα κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ηηο πνζφηεηεο πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε απφ νπνηνδήπνηε πξντφλ; Αλ ην ζχζηεκα κπνξεί λα θέξεη έλα πξντφλ κέζα ζε 24 ψξεο, ηφηε ην χςνο ησλ απνζεκάησλ δελ ρξεηάδεηαη λα ππεξβαίλεη ηελ πξνβιεπφκελε εκεξήζηα δήηεζε. Αλ φκσο ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξεο κέξεο θαη νη πειάηεο δελ ζα πεξηκέλνπλ, αιιά ζα ζηξαθνχλ ζηνλ αληαγσληζκφ, ηφηε ην απφζεκα πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξν ή νη εξγαζίεο αλαπιήξσζεο πξέπεη λα έρνπλ αξρίζεη λσξίηεξα ψζηε ην πξντφλ λα θηάζεη ζηελ ψξα ηνπ. Αλάινγα κε ηελ κνξθή ηεο επηρείξεζεο θαη αλάινγα κε ην πξντφλ, ην έλα απφ ηα δχν ζηνηρεία παίδεη ηνλ ζεκαληηθφηεξν ξφιν, είηε ε ηθαλφηεηα πξφβιεςεο ηεο δήηεζεο, είηε ε ηθαλφηεηα αλαπιήξσζεο ησλ απνζεκάησλ. ηηο βηνκεραλίεο πνπ εθπνλνχλ ιεπηνκεξεηαθά πξνγξάκκαηα παξαγσγήο θαη γλσξίδνπλ φηη ζε θάπνηα δεδνκέλε εκεξνκελία ζα παξάγνπλ κηα νξηζκέλε πνζφηεηα απφ έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ, ην ζηνηρείν ηεο πξφβιεςεο ηεο δήηεζεο παίδεη κηθξφηεξν ξφιν. Μεγάιε ζεκαζία έρεη ην ζχζηεκα πνπ ζα εμαζθαιίζεη ηελ άθημε ησλ πξψησλ πιψλ ή ησλ πιηθψλ ζπζθεπαζίαο ιίγν πξηλ δεηεζνχλ ζηελ παξαγσγή. Γελ έρεη θακία ζεκαζία πφηε έθηαζαλ ηα πιηθά γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ παξαγσγή, αιιά ε βαξχηεηα

14 κεηαθέξεηαη ζηελ δηαζεζηκφηεηα ησλ πξντφλησλ ηελ ζηηγκή πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Αληίζεηα ζηηο εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο ε πξφβιεςε ηεο δήηεζεο είλαη αξθεηά δχζθνιε. Μηα επηρείξεζε πνπ πνπιά ξνπρηζκφ πξέπεη κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ ρεηκψλα λα πξνβιέςεη ηη ζα θνξεζεί ην θαινθαίξη, (είδνο, κέγεζνο, ρξψκα) θαη λα θάλεη ηηο αληίζηνηρεο παξαγγειίεο έηζη ψζηε λα έρεη ηα ζσζηά απνζέκαηα ιίγν πξηλ μεθηλήζεη ε θαινθαηξηλή πεξίνδνο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε πξφβιεςε ηελ δήηεζεο παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν, γηαηί ζπάληα, κπνξεί ε επηρείξεζε λα θάλεη δηνξζσηηθέο παξαγγειίεο κέζα ζηελ πεξίνδν. Ζ πξφβιεςε ηεο δήηεζεο ρσξίδεηαη ζε δύν κεγάιεο θαηεγνξίεο, ζηελ κηα ε δήηεζε ησλ πξντφλησλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ παξαγσγή θαη ζηελ δεχηεξε θαηεγνξία ε δήηεζε πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ, φπσο απηή δηακνξθψλεηαη ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία ησλ πσιήζεσλ ηεο επηρείξεζεο θαη ζηα ζηνηρεία πσιήζεσλ ηνπ θιάδνπ πνπ αλήθεη ε επηρείξεζε. ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ην ηκήκα ειέγρνπ απνζεκάησλ ζεσξεί φηη ε δήηεζε είλαη απηή πνπ θαζνξίδεηαη ζηα ζρέδηα (ζηφρνπο) πσιήζεσλ ηεο επηρείξεζεο ή αλαιακβάλεη ην ίδην ην ηκήκα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο δήηεζεο κε δηάθνξεο ελαιιαθηηθέο ζηαηηζηηθέο κεζφδνπο. Οη απνθάζεηο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο απνζεκάησλ ζπλνδεχνληαη πάληνηε κε ηελ αβεβαηφηεηα ηνπ κέιινληνο θαη ηελ αλάιεςε θάπνηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. Σν κέγεζνο ηνπ θηλδχλνπ δηαθέξεη απφ επηρείξεζε ζε επηρείξεζε θαη εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, νη νπνίνη εμεηάδνληαη παξαθάησ. Οη επηρεηξήζεηο ιηαληθνχ εκπνξίνπ δηαηεξνχλ απνζέκαηα ζε ρηιηάδεο δηαθνξεηηθά αγαζά. Ο ιηαλέκπνξνο αγνξάδνληαο φια απηά ηα πξνηφληα αλαιακβάλεη έλα θίλδπλν δηφηη είλαη πηζαλφ λα κελ κπνξέζεη λα ηα δηαζέζεη ζηηο επηδησθφκελεο ηηκέο πνπ πεξηιακβάλνπλ θαη ην θέξδνο ηνπ. Δίλαη πηζαλφ, νη πξνβιέςεηο ηεο δήηεζεο λα αζηνρήζνπλ θαη λα κείλνπλ απνχιεηα πνιιά πξνηφληα θαη λα πεξηκέλεη ηελ πεξίνδν ησλ εθπηψζεσλ γηα λα απαιιαγεί απφ απηά, αθφκα θαη κε δεκία, Αλ ηα πξνηφληα είλαη επνρηαθά, ηφηε ν θίλδπλνο απμάλεη γηαηί ε πεξίνδνο πνπ κπνξεί λα ηα δηαζέζεη είλαη πεξηνξηζκέλε. Ο ιηαλέκπνξνο αλαιακβάλεη ηνλ θίλδπλν πνπ πεξηγξάθεθε, αιιά ν θίλδπλνο απηφο κνηξάδεηαη ζε ρηιηάδεο είδε πνπ δηαθηλεί. Έλα πνιπθαηάζηεκα δηαθηλεί 20 κε 30 ρηιηάδεο δηαθνξεηηθά πξνηφληα. ε θάζε έλα απφ απηά δελ δεζκεχεη πνιιά θεθάιαηα, ζε ζρέζε κε ηα ζπλνιηθά θεθάιαηα πνπ έρεη δεζκεχζεη ζε απνζέκαηα. Ο θίλδπλνο δηαζπάηαη ζε ρηιηάδεο κηθξφηεξα κέξε θαη είλαη δχζθνιν λα αζηνρήζεη ζε φια ηα πξνηφληα, δελ πξνρσξά ζε βάζνο ν θίλδπλνο απηφο. Μάιηζηα κε ηελ ηάζε πνπ ππάξρεη λα θάλνπλ νη ιηαλέκπνξνη ζπρλέο παξαγγειίεο

15 κηθξφηεξσλ πνζνηήησλ (γηα λα απνθεχγνπλ ηελ απνζεκαηνπνίεζε) ν θίλδπλνο απηφο κεηψλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν. Αληίζεηα ν ρνλδξέκπνξνο αλαιακβάλεη πνιχ κεγαιχηεξνπο θηλδχλνπο γηαηί πεξηνξίδεη ηνλ αξηζκφ ησλ πξντφλησλ πνπ δηαθηλεί θαη απμάλεη ηηο πνζφηεηεο αλά πξντφλ. Ο ρνλδξέκπνξνο πξέπεη ζπλήζσο λα θάλεη ηηο παξαγγειίεο ηνπ πνιχ λσξίο, ηδηαίηεξα ζηα επνρηαθά πξνηφληα, θαη νη παξαγγειίεο πξέπεη λα είλαη αξθεηά κεγάιεο. Ζ δήηεζε ησλ πξντφλησλ πνπ δηαζέηεη ν ρνλδξέκπνξνο είλαη πνιχ πην επαίζζεηε ζηηο αιιαγέο ησλ ηηκψλ. Οη πειάηεο επεξεάδνληαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηηο αιιαγέο ησλ ηηκψλ ηνπ αληαγσληζκνχ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ν θίλδπλνο αζηνρίαο ησλ πξνβιέςεσλ δηαξθεί πεξηζζφηεξν θαη έρεη κεγαιχηεξν εχξνο απφ φηη ζην ιηαλεκπφξην (ηα απνζέκαηα ζε έλα πξντφλ αληηζηνηρνχλ ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ζπλνιηθψλ απνζεκάησλ) Ο επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο πνπ αληηκεησπίδεη ε βηνκεραλία απφ ηελ δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε απνζεκάησλ δηαξθεί πνιχ θαη έρεη κεγάιν εχξνο. Ζ δέζκεπζε ηεο βηνκεραλίαο μεθηλά κε ηελ απφθηεζε ησλ πξψησλ πιψλ θαη ησλ πιηθψλ ζπζθεπαζίαο, πεξλά απφ ηελ παξαγσγή θαη ηελ δηαηήξεζε απνζεκάησλ ελδηάκεζσλ πξντφλησλ, ζπλερίδεηαη θαζ φιε ηελ θάζε ηεο κεηαπνίεζεο θαη θαηαιήγεη κε ηελ δηαηήξεζε απνζεκάησλ ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ, ζηηο απνζήθεο ηνπ εξγνζηαζίνπ ή ζε θεληξηθέο ή πεξηθεξεηαθέο απνζήθεο. Ο θίλδπλνο ηειεηψλεη κφλν κε ηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ πνπ παξήγαγε ζηνπο πειάηεο ηεο. Παξ φιν πνπ ε βηνκεραλία δηαηεξεί έλα κηθξφηεξν αξηζκφ εηδψλ απφ ην εκπφξην, ηα πνζά πνπ δεζκεχεη θαη ν ρξφλνο πνπ δεζκεχεη απηά ηα θεθάιαηα γηα θάζε είδνο είλαη πνιχ κεγαιχηεξα θαη ζπκβάινπλ πεξηζζφηεξν ζηελ δηακφξθσζε ηνπ ηειηθνχ θφζηνπο. Βηνκεραληθέο επηρεηξήζεηο πνπ θαιχπηνπλ πεξηζζφηεξα ζηάδηα, πνπ είλαη θάζεηα νξγαλσκέλεο αλαιακβάλνπλ θαη πνιιαπιάζην θίλδπλν. Δίλαη πάλησο αδχλαην λα ιεηηνπξγήζεη θάπνηα επηρείξεζε ρσξίο λα αλαιάβεη θαη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν πνπ ζπλνδεχεη ηελ δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε απνζεκάησλ. 1.5 Οη Λόγνη Γηαηήξεζεο ησλ Απνζεκάησλ πσο αλαθέξζεθε παξαπάλψ, ν θπξηφηεξνο ιφγνο δηαηήξεζεο απνζεκάησλ είλαη ε γεθχξσζε ηεο ρξνληθήο δηαθνξάο κεηαμχ ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δήηεζεο θαη ε εμαζθάιηζε ηεο νκαιήο ξνήο ησλ πξντφλησλ απφ ηνλ ηφπν παξαγσγήο ζηνλ ηφπν θαηαλάισζεο. Τπάξρνπλ φκσο θαη πνιχ άιινη ιφγνη πνπ ππνρξεψλνπλ ηηο επηρεηξήζεηο λα

16 δηαηεξνχλ κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο ζε απνζέκαηα ηα νπνία ζα ρξεζηκεχζνπλ ζην κέιινλ. Οη θπξηφηεξνη ιφγνη είλαη: Ζ αλάγθε καδηθήο παξαγσγήο ρηιηάδσλ κνλάδσλ γηα λα κεησζεί ην θφζηνο παξαγσγήο αλά κνλάδα θφζηνπο (νηθνλνκίεο θιίκαθαο), Ζ κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ. Γηαηεξψληαο κεγαιχηεξα απνζέκαηα απφ φζα ρξεηάδνληαη, ε επηρείξεζε κεηψλεη ηηο πηζαλφηεηεο κεδεληζκνχ ησλ απνζεκάησλ θαη ηελ πηζαλφηεηα δηαθνπήο ηεο παξαγσγήο, Ζ δήηεζε παξνπζηάδεη κεγάιεο επνρηθέο δηαθπκάλζεηο θαη θξίλεηαη φηη είλαη νηθνλνκηθφηεξν λα απμνκεηψλνληαη ηα απνζέκαηα θαη λα δηαηεξείηαη ε παξαγσγή ζηαζεξή (θαηαζθεπή ρξηζηνπγελληάηηθσλ ζηνιηδηψλ), Ζ πξνζθνξά πξψηεο χιεο παξνπζηάδεη επνρηθέο δηαθπκάλζεηο (ε παξαγσγή φισλ ησλ ηξνθίκσλ πνπ δελ ζπληεξνχληαη γίλεηαη ηελ πεξίνδν ζπγθνκηδήο :θνλζέξβεο θξνχησλ θαη ληνκαηνεηδψλ) Κεξδνζθνπηθνί ιφγνη, φηαλ πηζηεχεη ε επηρείξεζε φηη ζχληνκα ζα αλέβνπλ θαη έηζη απμάλεη ηα απνζέκαηα πξψησλ πιψλ ή ησλ εκπνξεπκάησλ ηεο, γηα λα εθκεηαιιεπηεί ηελ επθαηξία, Γηα λα εθκεηαιιεπηεί ηηο πνζνηηθέο εθπηψζεηο πνπ πξνζθέξεη ν πξνκεζεπηήο θαη λα αγνξάζεη ηα πξνηφληα ζε ρακειφηεξεο ηηκέο, Γηα ιφγνπο αζθαιείαο, φηαλ ε επηρείξεζε πηζηεχεη φηη ππάξρεη θίλδπλνο λα ζεκεησζεί θάπνηα έιιεηςε ζηελ αγνξά γηα νπνηνδήπνηε ιφγν. Γηα λα θαιχςεη πηζαλέο θαζπζηεξήζεηο ησλ πξνκεζεπηψλ, Ζ πξνζθνξά πξψηεο χιεο ζπγθεληξψλεηαη γεσγξαθηθά ζε θάπνην ζεκείν, Γηα λα πεηχρεη ρακειφηεξν θφζηνο κεηαθνξάο απφ ηα ζεκεία παξαγσγήο ζηα ζεκεία θαηαλάισζεο, Γηα λα θαιχςεη κηα απφηνκε αχμεζε ηεο δήηεζεο πνπ πηζηεχεη φηη ζα πξνέιζεη απφ κηα πξνγξακκαηηζκέλε δηαθεκηζηηθή θακπάληα, Σα απνζέκαηα κηαο επηρείξεζεο κπνξεί λα είλαη απηά πνπ επηζπκεί αιιά κπνξεί λα είλαη απξνγξακκάηηζηα, λα πξνθχπηνπλ γηαηί έγηλαλ θαθέο πξνβιέςεηο ή γηαηί έπεζε απφηνκα ε θαηαλάισζε (ζηξάθεθε ζηνλ αληαγσληζκφ) είηε γηαηί επέδξαζαλ απξφβιεπηεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, είηε γηαηί ηα ζρέδηα ήηαλ ππεξβνιηθά θηιφδνμα θαη δελ ήηαλ δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ.

17 1.6 Δίδε Απνζεκάησλ Γηα ηνλ ζσζηφ ππνινγηζκφ ησλ απνζεκάησλ πξέπεη ν ππεχζπλνο λα γλσξίδεη ηελ θχζε ησλ πξντφλησλ πνπ ζα απνζεκαηνπνηεί θαη ηνλ πξννξηζκφ ηνπο. Κάζε πξντφλ πνπ απνζεθεχεηαη ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο επηρείξεζεο έρεη θαη θάπνην ηδηαίηεξν ιφγν χπαξμεο, έρεη ηνλ δηθφ ηνπ ηδηαίηεξν ξφιν θαη θάζε είδνο έρεη ηα δηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά. Σα πξνηφληα δηαθξίλνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην ζεκείν πνπ βξίζθνληαη ζηελ αιπζίδα: πξνκεζεπηέο, παξαγσγή, πειάηεο θαη παξνπζηάδνληαη ζην ζρήκα 1.2. Γηα θάζε κηα απφ απηέο ηηο θαηεγνξίεο ζρεδηάδεηαη κηα πνιηηηθή απνζεκάησλ. ΠΡΟΜΖΘΔΤΣΔ ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΠΔΛΑΣΔ Πξώηεο ύιεο Κεθαιαηνπρηθά αγαζά Τιηθά ζπζθεπαζίαο Μεραλήκαηα/Δμνπιηζκόο Σειηθά Πξνηόληα Βνεζεηηθά Τιηθά Έπηπια/Δξγαιεία Δλδηάκεζα Πξνηόληα Αληαιιαθηηθά Αλαιώζηκα ρήκα 1.2: Σαμηλόκεζε Πξντόλησλ Σα πξνηφληα φπσο θαίλεηαη θαη ζην ζρήκα 1.2 δηαθξίλνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο. Οη δηαθξίζεηο ησλ πξντφλησλ κε βάζε ηελ θχξηα δξαζηεξηφηεηα ηεο επηρείξεζεο είλαη νη εμήο: Πξνηόληα πνπ πξννξίδνληαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηε παξαγσγή, γηα κεηαπνίεζε, δειαδή ηα πξνηφληα πνπ ρξεηάδεηαη κηα βηνκεραληθή, γεσξγηθή, βηνηερληθή θαη γεληθά νπνηαδήπνηε άιιε παξαγσγηθή επηρείξεζε, γηα λα θαηαζθεπάζεη ην ηειηθφ πξντφλ, δειαδή νη πξψηεο χιεο, ηα δηάθνξα βνεζεηηθά πιηθά θαη ηα πιηθά ζπζθεπαζίαο, φπσο θαη ηα ελδηάκεζα πξνηφληα πνπ παξάγνληαη απφ ηξίηνπο θαη ηα νπνία ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ κεηαπνηεηηθή θάζε θαη ζηελ δεκηνπξγία ελφο λένπ αγαζνχ, ελφο λένπ πξντφληνο. Σα πξνηφληα πνπ ζα απνθηήζεη ε επηρείξεζε ζα ελζσκαησζνχλ ζην ηειηθφ πξντφλ πνπ ζα έρεη δηαθνξεηηθή κνξθή απφ ην αξρηθφ. Υσξίο ηα παξαπάλσ πξνηφληα

18 ε δηαδηθαζία παξαγσγήο ζηακαηά θαη δελ κπνξεί λα παξαρζεί ην ηειηθφ πξντφλ, ην δε θφζηνο έιιεηςεο ηθαλψλ απνζεκάησλ είλαη πςειφ γηαηί αλζξψπηλνη θαη θεθαιαηαθνί πφξνη παξακέλνπλ αλεθκεηάιιεπηνη, ρσξίο απαζρφιεζε, δελ παξάγνπλ αιιά πιεξψλνληαη. Σειηθά Πξνηόληα γηα πψιεζε ή γηα κεηαπψιεζε. Σα πξνηφληα κπνξεί λα ηα θαηαζθεπάδεη ε επηρείξεζε ή λα ηα αγνξάδεη θαη λα ηα κεηαπσιεί ρσξίο λα θάλεη θάπνηα νπζηαζηηθή κεηαβνιή. Σειηθά πξνηόληα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Ζ θαηεγνξία απηή ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηνπο κεγάινπο νξγαληζκνχο, ηα ηδξχκαηα, ηα λνζνθνκεία, ηα μελνδνρεία, ηα παλεπηζηήκηα, ηνπο νξγαληζκνχο δεκνζίαο σθέιεηαο, ΓΔΖ, ΟΣΔ θ.ι.π., πνπ αγνξάδνπλ πάξα πνιιά πξνηφληα γηα λα κπνξέζνπλ λα παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο. ηελ θαηεγνξία απηή θαηαηάζζεηαη θαη ν ζηξαηφο, ε θεληξηθή ή ε δεκνηηθή αξρή θ.ι.π. Σα απνζέκαηα ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη απαξαίηεηα γηα λα κπνξεί λα παξάγεη ηηο ππεξεζίεο, γηα λα ηθαλνπνηεί ηηο ίδηεο αλάγθεο. Σα πξνηφληα κε θξηηήξην ηελ ρξήζε ηνπο δηαθξίλνληαη: ε θεθαιαηνπρηθά, δειαδή ζε κεραλήκαηα θαη εμνπιηζκφ, αγαζά πνπ ζα ρξεζηκνπνηνχληαη, ζπλερψο θαη γηα πνιιά ρξφληα, ζηελ παξαγσγή ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ε δηαξθή θαηαλαισηηθά αγαζά, φπσο ςπγεία, κεραλέο γξαθείνπ, θαη ν άιινο εμνπιηζκφο κηθξφηεξεο αμίαο θαξά ηεκάρην, ε αλαιώζηκα, ζε πξνηφληα πνπ είλαη ζπκπιεξσκαηηθά άιισλ, (π.ρ. ραξηί γηα ην θσηνηππηθφ, ηαηλίεο ηνπ εθηππσηή ή δηζθέηεο ηνπ ππνινγηζηή), ε πξώηεο ύιεο π.ρ. βακβάθη γηα ηελ παξαγσγή λήκαηνο ή λήκα γηα ηελ παξαγσγή πθάζκαηνο, ή χθαζκα γηα ηελ παξαγσγή ελδπκάησλ, ε βνεζεηηθά πιηθά ή πιηθά ζπζθεπαζίαο, π.ρ. θνπκπηά ή θισζηέο, θνπηηά πνπ ρξεηάδεηαη κηα βηνκεραλία παξαγσγήο ελδπκάησλ, ε ελδηάκεζα αγαζά, π.ρ. ηα ειαζηηθά ή νη κπαηαξίεο ή ηα θαλάξηα πνπ αγνξάδνπλ νη απηνθηλεηνβηνκεραλίεο απφ άιιεο βηνκεραλίεο θαη ηα ελζσκαηψλνπλ ζην ηειηθφ πξντφλ, ζηα απηνθίλεηα πνπ παξάγνπλ, ε ηειηθά πξνηόληα, ζε πξνηφληα έηνηκα γηα πψιεζε, ε αληαιιαθηηθά ησλ κεραλεκάησλ θαη ηνπ εμνπιηζκνχ ηεο επηρείξεζεο. Απφ ηα παξαπάλσ πξνηφληα νη ηξεηο πξψηεο θαηεγνξίεο, ηα θεθαιαηνπρηθά αγαζά, ηα δηαξθή θαηαλαισηηθά αγαζά θαη ηα αλαιψζηκα, δελ απνηεινχλ αληηθείκελν ηνπ ειέγρνπ απνζεκάησλ.

19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 2.1 Αλάιπζε ηνπ Παξάγνληα Απόζεκα ηαλ κηα εηαηξία παξέρεη κηα ζπγθεθξηκέλε ππεξεζία ζηνπο πειάηεο ηεο, πξέπεη λα επελδχζεη ζε πφξνπο, ππνδνκή θαη δνκέο. Ζ επέλδπζε ζα θέξεη θάπνην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα κεηά απφ θαηξφ. Σν επελδεδπκέλν θεθάιαην ζε πφξνπο παξαγσγήο δεκηνπξγεί θφζηνο, φζν πεξλάεη ν θαηξφο θαη απηφ κεηαθξάδεηαη σο ρξφλνο απφ ηελ επέλδπζε κέρξη ηελ πψιεζε ηεο ππεξεζίαο ή ηνπ πξντφληνο. ζν πην κηθξφο είλαη ν ρξφλνο πνπ κεζνιαβεί, ηφζν θαιχηεξε ε νηθνλνκηθή απφδνζε. πλεπψο επηηαρχλεηαη ε θπθινθνξία ηνπ θεθαιαίνπ. Καηά ην δηάζηεκα πνπ κεζνιαβεί νη πφξνη ιέγνληαη απφζεκα (inventory) θαη ππάξρνπλ είηε σο πξντφλ, πξψηε χιε, εκηηειή πξνηφληα, είηε σο δπλαηφηεηα παξνρήο ππεξεζηψλ. Γηα ηνπο θαηαζθεπαζηέο, ρνλδξέκπνξνπο θαη ιηαλέκπνξνπο, κεγάιν κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ ηνπο είλαη δεζκεπκέλν ζε απφζεκα πξντφλησλ. Τςειή πνηφηεηα ππεξεζίαο ζηνλ πειάηε ζεκαίλεη θαη πςειφ επίπεδν δηαζεζηκφηεηαο ησλ πξντφλησλ, πνπ πνιιέο θνξέο νδεγεί ζε πςειά επίπεδα απνζέκαηνο. Σν απφζεκα κπνξεί λα αληηπξνζσπεχεη σο θαη 20% ησλ θεθαιαίσλ κηαο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα, ε γλσζηή πνιπεζληθή Honeywell είρε δεζκεχζεη ην 1990 ην 20.5% ησλ θεθαιαίσλ ζε απφζεκα (Ζ/Τ, αλαιψζηκα θαη ππεξεζίεο έηνηκεο πξνο δηάζεζε), ελψ ε αιπζίδα πνιπθαηαζηεκάησλ Winn-Dixie είρε δεζκεχζεη ην 49%. Σα λνχκεξα είλαη απιψο ελδεηθηηθά, αιιά ππάξρνπλ θαηαζθεπάζηξηεο εηαηξίεο πνπ είραλ δεζκεχζεη ιηγφηεξα θεθάιαηα, φπσο ε XEROX (6.8%) θαη άιινη ρνλδξέκπνξνη κε 16%. Δίλαη πξνθαλέο ινηπψλ φηη ε δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ είλαη κηα πνιχ ζεκαληηθή ιεηηνπξγία θαη ε θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο πνπ ηελ εθαξκφδεη ζσζηά κπνξεί λα επεξεαζηεί ηδηαίηεξα ζε κηα αληαγσληζηηθή αγνξά. Σν ζχζηεκα logistics ηεο εηαηξίαο πξέπεη λα ζρεδηαζηεί, έηζη ψζηε λα ππάξμεη ειάρηζην ζπλνιηθφ θφζηνο. Σν φιν ζέκα πάλησο βαζίδεηαη ζε «ζπκβηβαζκνύο θαη παξαρσξήζεηο» ησλ επηκέξνπο πιενλεθηεκάησλ θαη δαπαλψλ (trade offs). Κάζε αιιαγή ζα επεξεάζεη άιιεο δαπάλεο θαη θαηά ζπλέπεηα ην ηειηθφ θφζηνο. Έηζη, ε παξαγγειία ιηγφηεξσλ πξντφλησλ γηα λα γεκίζεη ε απνζήθε, κεηψλνπλ κελ ην θφζηνο απνζήθεπζεο, αιιά απμάλνπλ ην θφζηνο κεηαθνξάο θαη ράλεη ην πιενλέθηεκα απφ νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Σειηθά πνηνη αθξηβψο είλαη νη ιφγνη γηα ηελ δηαηήξεζε απνζέκαηνο: Οη απαληήζεηο πνπ δίλνληαη είλαη απηέο πνπ ζα θαζνξίζνπλ θαη ηηο

20 απνθάζεηο πνπ ζα ιεθζνχλ. Ζ πην βαζηθή φκσο παξάκεηξνο είλαη ε δέζκεπζε θεθαιαίσλ, ζπλεπψο φια ζα αλαιπζνχλ ππφ απηφ ην πξίζκα. Σν απφζεκα πξψησλ πιψλ ή αλάινγσλ πξντφλησλ δεκηνπξγεί νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Απηή είλαη κηα θχξηα παξάκεηξνο. Πεξηζζφηεξα πξνηφληα ή πιηθά ζε κηα παξαγγειία κεηψλνπλ ζαθψο ην θφζηνο κεηαθνξάο θαη ηεο αγνξάο, δηφηη κεηψλεηαη ην κνλαδηαίν θφζηνο, θαζψο επίζεο ζηεξίδνπλ θαη ζηξαηεγηθέο marketing κε ηελ παξνρή δπλαηνηήησλ θάιπςεο απμεκέλεο παξαγσγήο ή δήηεζεο. Ζ ηειεπηαία απηή δπλαηφηεηα είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθή, δηφηη δεκηνπξγεί κηα ηζνξξνπία ζηελ παξαγσγή θαη ηελ δπλαηφηεηα ηεο κνλάδαο λα εθηειεί θαη ρξέε νηθνλνκηθνχ ξπζκηζηή (controller), θπξίσο γηαηί πξνζηαηεχεη απφ ηηο απμνκεηψζεηο ηηκψλ θαη παξνρήο πξψησλ πιψλ / πξντφλησλ ζε πεξηφδνπο έιιεηςεο. Σν πξφβιεκα γίλεηαη πην έληνλν ζε πξνηφληα πνπ εμαξηψληαη απφ γεσξγηθή ή πςειήο ηερλνινγίαο παξαγσγή, ιφγν έληνλεο επνρηθφηεηαο ή ηαρχηαηεο απαμίσζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο. Οη εηαηξίεο πνπ παξάγνπλ ςσκί θαη ζπλαθή αξηνεηδή έρνπλ ηεξάζηηα απνζέκαηα ζηαξηνχ γηα λα πξνθπιαρηνχλ απφ ηελ θαθή παξαγσγή ζε δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ, γεγνλφο πνπ απηφκαηα ηξνπνπνηεί δξαζηηθά ηελ ηηκή δηάζεζεο παγθνζκίσο. Σειηθά ζπκθέξεη θαη «ινγηζηηθά» αθνχ θάπνηα κεγέζε κπνξνχλ θαη απμνκεηψλνληαη, φπσο επηζπκεί ε νηθνλνκηθή δηεχζπλζε, επεξεάδνληαο ηελ εηθφλα ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ. Αθφκα δχν παξάκεηξνη πνπ δελ πξέπεη λα αγλνήζνπκε είλαη ε παξνρή εηδηθψλ ππεξεζηψλ ζε πειάηεο θαη ε απνθφκηζε επθαηξηαθνχ θέξδνπο. Μεγάια απνζέκαηα ζε ππεξθαηαζηήκαηα ιηαληθήο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα κείσζεο ηηκήο, αλαγθάδνληαο ηνλ αληαγσληζηή ζε απφζπξζε ή ζε κεγάια θέξδε ζε πεξηφδνπο κεγάιεο δήηεζεο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα εηδηθψλ ππεξεζηψλ είλαη θαη ε πεξίπησζε ηνπ θξαζηνχ. Δηαηξία εκθηαιψζεσο δηαηεξεί κεγάια απνζέκαηα θξαζηνχ γηα λα ηα σξηκάζεη θαη λα απμήζεη αλάινγα κε ηελ κνλαδηαία αμία. Ζ θαηάιιειε δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ απαηηεί ζπληνληζκφ κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ πσιήζεσλ, παξαγσγήο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο. Σν πξψην εξέζηζκα ζα ην αληηκεησπίζεη ην ηκήκα πσιήζεσλ, ην νπνίν ζα πξέπεη κε θαηάιιεινπο κεραληζκνχο λα αληρλεχζεη κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο ζηελ αγνξά θαη λα θάλεη ηηο απαξαίηεηεο πξνβιέςεηο. Καηφπηλ ην ηκήκα παξαγσγήο παίξλνληαο ηα δεδνκέλα ηεο πξφβιεςεο, ζα πξέπεη κε βάζε ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ λα θάλεη ηνλ απαξαίηεην ρξνληθφ θαη παξαγσγηθφ πξνγξακκαηηζκφ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο δήηεζεο. Σέινο ν ππεχζπλνο ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο ζα πξέπεη λα αζρνιεζεί κε ηα απαξαίηεηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ζέκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ ελδερφκελε αχμεζε ησλ απνζεκάησλ.

21 Οη managers ησλ απνζεκάησλ αζρνινχληαη θπξίσο κε ην θφζηνο θαη ηελ ζπλεηζθνξά ησλ απνζεκάησλ. Οη παξαγγειίεο θαη ε δηαηήξεζε ησλ απνζεκάησλ ζρεηίδνληαη κε πνιιά θφζηε. Μεξηθά απφ απηά είλαη ην θόζηνο θεθαιαίνπ, ηα δηνηθεηηθά έμνδα, ηα θόζηε ζπληήξεζεο, νη θόξνη θαη νη αζθάιεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηα απνζέκαηα. Σα πεξηζζφηεξα απφ απηά ζπλδένληαη κε ηνλ φγθν ησλ απνζεκάησλ. Μηα ζηξαηεγηθή γηα ηελ κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο είλαη ε ειαρηζηνπνίεζε, εάλ φρη ν κεδεληζκφο ησλ απνζεκάησλ. Απηφ φκσο είλαη αλέθηθην θαη γελλάεη άιια πξνβιήκαηα, φπσο ην θφζηνο πνπ θαιείηαη λα πιεξψζεη ε εηαηξία γηα ηελ κε ηθαλνπνίεζε ηεο πηζαλήο δήηεζεο. Ζ πην απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ φγθνπ απνζεκάησλ θαη ε ζσζηή δηαρείξηζε απηνχ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο δήηεζεο. Σν πξφβιεκα ηεο δηαρείξηζεο γίλεηαη νινέλα θαη δπζθνιφηεξν φηαλ ε εηαηξία πξέπεη λα δηαηεξήζεη φρη κφλν κεγάιν αξηζκφ απνζεκάησλ αιιά θαη απνζέκαηα δηαθνξεηηθψλ πξψησλ πιψλ θαζψο θαη εηνίκσλ πξντφλησλ. ηελ πεξίπησζε απηή ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ζσζηή δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ ζα δηαδξακαηίζεη θαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ θάζε πξντφληνο ζην ζπλνιηθφ θέξδνο ηεο επηρείξεζεο. Έλα αθφκε ζεκαληηθφ κέγεζνο ην νπνίν ιακβάλεηαη ππ φςε απφ ηνπο managers είλαη θαη ν ξπζκόο κεηαηξνπήο ησλ απνζεκάησλ ζε πσιήζεηο. Ο ιφγνο απηφο είλαη ην πειίθν ησλ πσιήζεσλ πξνο ην εθάζηνηε απφζεκα. ζν πην κεγάινο είλαη απηφο ν ιφγνο ηφζν κεγαιχηεξε είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ πξντφληνο απηνχ ζηελ θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο. εκαληηθνχο ξφινπο δηαδξακαηίδνπλ αθφκα, ν ρξόλνο πινπνίεζεο, ε ζπρλόηεηα ησλ παξαγγειηώλ θαζψο θαη ην ROI. Γηα λα έρνπκε φκσο κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα θαη λα είκαζηε ηθαλνί λα βγάινπκε θαιχηεξα ζπκπεξάζκαηα ζα πξέπεη λα εμεηάζνπκε ηαπηφρξνλα φιεο ηηο παξαπάλψ παξακέηξνπο. Μηα αθφκα πιεπξά πνπ ζα πξέπεη λα αλαιχζνπκε εδψ είλαη θαη ε παξαθνινχζεζε θαη ν έιεγρνο ησλ απνζεκάησλ. Οη παξαπάλσ δηαδηθαζίεο είλαη κέξνο ηεο δηνίθεζεο ησλ απνζεκάησλ ε νπνία έρεη θάησ απφ ηελ επζχλε ηεο ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ θαηαγξαθή ησλ απνζεκάησλ ζε θάζε ζεκείν ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο. Ζ δηνίθεζε γηα λα νδεγείηαη ζηηο ζσζηέο απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ηα απνζέκαηα ζα πξέπεη λα έρεη κηα θαιή, γξήγνξε θαη αμηφπηζηε ελεκέξσζε θαη πιεξνθφξεζε γηα ηα εθάζηνηε απνζέκαηα. Θα πξέπεη ινηπψλ λα ππάξρεη έλα feedback αλάκεζα ζηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ θαζεκεξηλή παξαθνινχζεζε ησλ απνζεκάησλ θαη ηελ δηνίθεζε. Σα ηειεπηαία ρξφληα κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηελ ρξήζε πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, ε δηαδηθαζία ηεο ελεκέξσζεο έγηλε ζαθψο

22 πεξηζζφηεξν αμηφπηζηε θαη γξήγνξε θαη βνεζά ηελ δηνίθεζε ζηελ επηινγή ησλ θαηαιιήισλ απνθάζεσλ. Γηα ηελ θαζεκεξηλή θαηαγξαθή ησλ απνζεκάησλ δχν ηξφπνη ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο: Ζ θπθιηθή θαηαγξαθή: ζηελ πεξίπησζε απηή ππάξρεη κηα δηαξθήο θαηαγξαθή ησλ απνζεκάησλ αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Σα απνηειέζκαηα θαηαγξάθνληαη ζε κηα βάζε δεδνκέλσλ, ε νπνία ελεκεξψλεηαη αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, Ζ ππνιεηκκαηηθή θαηαγξαθή: ζηελ πεξίπησζε απηή θάζε θνξά πνπ γίλεηαη ε ρξήζε θάπνηνπ πιηθνχ, γίλεηαη θαη θαηακέηξεζε ηνπ ελαπνκείλαληνο θαη ελεκέξσζε ηεο βάζεο δεδνκέλσλ. Δπίπεδν επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ Δπηρεηξεκαηηθφο ρεδηαζκφο Δπίπεδν ζπιινγήο δεδνκέλσλ Έιεγρνο Απνζεκάησλ Πσιήζεηο Μεραληθέο ιεηηνπξγίεο ρεδηαζκφο Παξαγσγήο Δπίπεδν πινπνίεζεο Γηνίθεζε Απνζήθεο Απηνκαηνπνηεκέλε Απνζήθε Δπίπεδν κνλάδαο Πξψηεο Όιεο Δμνπιηζκφο θαη πξνζσπηθφ ρήκα 2: Ζ Ηεξαξρία Διέγρνπ ζηελ Δπηρείξεζε Ο ζρεδηαζκφο ηνπ απνζέκαηνο είλαη κηα δχζθνιε δηαδηθαζία ε νπνία ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή. Γηα ηνλ ζσζηφ ζρεδηαζκφ ηνπ απνζέκαηνο ζα πξέπεη νη ππεχζπλνη managers λα θαζνξίζνπλ ηνπο εμήο παξάγνληεο νη νπνίνη απνηεινχλ ην απφζεκα: Διάρηζην Απόζεκα: Δίλαη ε πνζφηεηα πνπ πξνθχπηεη απφ ην γηλφκελν ησλ κέζσλ εκεξήζησλ πσιήζεσλ, επί ηνλ αξηζκφ ησλ εκεξψλ πνπ ρξεηάδεηαη ν πξνκεζεπηήο γηα λα εθηειέζεη κηα παξαγγειία.

23 Σν Απόζεκα Αζθαιείαο (safety stock): Δίλαη ε πνζφηεηα ηνπ ειάρηζηνπ απνζέκαηνο πξνζαπμεκέλε θαηά έλα πνζνζηφ γηα λα θαιπθηνχλ απξφβιεπηεο θαζπζηεξήζεηο άθημεο ηεο παξαγγειίαο ή γηα λα αληηκεησπηζηεί θάπνηα απξφβιεπηε θαη απφηνκε αχμεζε ηνπ είδνπο. Σν πνζνζηφ δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηελ ζπλέπεηα ηνπ πξνκεζεπηή, αλάινγα κε ην αλ ην πξντφλ πξνέξρεηαη απφ ηελ εζσηεξηθή αγνξά ή είλαη εηζαγσγήο, αλάινγα κε ηελ δηαδηθαζία ηνπ ζηελ αιπζίδα παξαγσγήο (αλ ππάξρνπλ ππνθαηάζηαηα) θ.ι.π. Μέγηζην Απόζεκα: είλαη ε πνζφηεηα πνπ κπνξεί λα δηαηεξεί ζηηο απνζήθεο ηεο ε επηρείξεζε θαη πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ ρσξεηηθφηεηα ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο. Σν Αλαθπθιώζηκν Απόζεκα (cycle stock): Δίλαη ην απφζεκα εθείλν πνπ ε εηαηξία έρεη γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ζε παξαγσγή πξντφλησλ. Δίλαη ην κέηξν ηεο απφδνζεο ηνπ ζπζηήκαηνο ειέγρνπ απνζεκάησλ θαη νξίδεηαη σο ν ιφγνο ηνπ θφζηνπο ησλ εηεζίσλ πσιήζεσλ (ε αμία ησλ πσιεζέλησλ ζε ηηκέο αγνξάο θαη φρη πψιεζεο) πξνο ηελ κέζε αμία ησλ απνζεκάησλ (ζε ηηκέο θηήζεσο θαη φρη ζε ηξέρνπζεο ηηκέο). Απνηειεί ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ απνζέκαηνο. Σν Πιενλαζκαηηθό Απόζεκα (overage stock): Δίλαη ην απφζεκα εθείλν ην νπνίν ππάξρεη πάλσ απφ ην επηζπκεηφ θαη ζρεδηαζκέλν χςνο απνζεκάησλ. Σν Απόζεκα Κεξδνζθνπίαο; Δίλαη ην απφζεκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη πξνο κεγηζηνπνίεζε ή απνθπγή δηαθπγήο θεξδψλ ιφγν ηεο δηαθχκαλζεο ηεο αγνξάο. Σν Δπνρηαθό Απόζεκα: Σν απφζεκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θάιπςε επνρηαθψλ αλαγθψλ Σν Νεθξό Απόζεκα (dead inventory): Δίλαη ην απφζεκα ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ππάξρεη δήηεζε γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ κηα ρξνληθή ζηηγκή. Απόζεκα Παξηίδαο : Δίλαη ε πνζφηεηα ελφο είδνπο πνπ δεκηνπξγείηαη ππνρξεσηηθά θαη δηαηεξείηαη ρσξηζηά απφ ηηο ππφινηπεο πνζφηεηεο ηνπ είδνπο, γηαηί ην είδνο παξάγεηαη γηα ηερληθνχο ιφγνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηεο, νη νπνίεο δελ πξέπεη λα αλακεηρζνχλ κε ηα άιια απνζέκαηα ηνπ είδνπο (πρ ζε θάξκαθα, πξντφληα κε δηαθνξεηηθέο εκεξνκελίεο παξαγσγήο). Γηα λα είλαη επηηπρήο ν ζρεδηαζκφο ησλ απνζεκάησλ ζα πξέπεη νη ππεχζπλνη λα ιάβνπλ θαη ηα ηξία πξνεγνχκελα κεγέζε ππ φςε ηνπο. Δπεηδή ην απφζεκα αζθαιείαο είλαη πνιχ κηθξφ κπνξνχκε λα ην αγλνήζνπκε ζηελ κειέηε καο. Σν αλαθπθιψζηκν απφζεκα απφ ηελ άιιε ζρεηίδεηαη κε ηελ δήηεζε, ηελ πνζφηεηα ηεο παξαγγειίαο πνπ θάλνπκε

24 θαη ηνλ ρξφλν ηέιεζεο απηήο. Σν αλαθπθιψζηκν απφζεκα, πνπ απνηειεί θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ απνζέκαηνο, ζα ην αλαιχζνπκε ζην επφκελν θεθάιαην. Απηφ πνπ έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ είλαη ην πιενλαζκαηηθφ απφζεκα. Δάλ φκσο ιάβεη ππ φςε ηεο ηελ πηζαλή δεκηνπξγία πιενλαζκαηηθνχ απνζέκαηνο, ηφηε κπνξεί ξπζκίδνληαο θαηάιιεια ην χςνο ηνπ αλαθπθιψζηκνπ απνζέκαηνο λα θάλεη ηηο απαξαίηεηεο εθείλεο δηαδηθαζίεο, έηζη ψζηε λα κελ ππεξβεί ην ζπλνιηθφ απηφ απφζεκα. Ζ πξνυπφζεζε ινηπψλ ηεο χπαξμεο ελφο ηέηνηνπ απνζέκαηνο βνεζά ηελ εηαηξία λα έρεη κηα πην επέιηθηε πνιηηηθή φζνλ αθνξά ην αλαθπθιψζηκν απφζεκα. 2.2 Ζ Αλάιπζε ABC θαη ε Σαμηλόκεζε ηνπ Απνζέκαηνο (Ο Καλόλαο ηνπ Pareto) Σν πξφβιεκα δηαρείξηζεο ηνπ απνζέκαηνο εκπιέθεη ζηελ πξαθηηθή κνξθή ηνπ θαη ην δήηεκα επηινγήο εηδψλ πνπ ρξίδνπλ εηδηθήο πξνζνρήο. Με άιια ιφγηα ηίζεηαη ν πξνβιεκαηηζκφο γχξσ απφ ηελ ζεκαζία ηνπ θάζε είδνπο. Οη επηρεηξήζεηο πξνζπαζνχλ λα ζέζνπλ θξηηήξηα κε βάζε ηηο πσιήζεηο, ηνλ ρξφλν αλαπαξαγγειίαο, ην θφζηνο έιιεηςεο θ.ι.π. πλήζσο ε φιε πξνζπάζεηα θαηαιήγεη ζε θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ απνζέκαηνο ζε νκάδεο. Αλ θαη ην πξφβιεκα πξνζεγγίδεηαη ζπλήζσο πξαθηηθά, ε ιχζε απηή ζηεξίδεηαη ζεσξεηηθά θαη απ ηνλ θαλόλα Pareto. O Pareto ήηαλ έλαο δηάζεκνο νηθνλνκνιφγνο πνπ ην 1887 ζηελ κειέηε ηνπ γηα ηελ θαηαλνκή πινχηνπ ζηελ Ηηαιία παξαηήξεζε φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ηνπ εηζνδήκαηνο ήηαλ ζπγθεληξσκέλν ζε έλα ζρεηηθά κηθξφ πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, πεξίπνπ ζε αλαινγία αληηζηνίρσο. Σν πνζνζηφ μερσξίδεη ηα ιίγα δσηηθήο ζεκαζίαο είδε απφ ηα ππφινηπα ζπλεζηζκέλα. Με φξνπο νηθνλνκηθνχο ε ζρέζε Pareto κεηαθξάδεηαη σο ε απμεκέλε ζεκαζία πνπ έρνπλ ιίγα ζρεηηθά θνκκάηηα γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο, δειαδή ηεο απνζήθεο. Σν ζχλνιν ησλ πξντφλησλ κηαο εηαηξίαο απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά πξνηφληα πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά ζηάδηα ηνπ θχθινπ δσήο ηνπο. Έηζη αλά πάζα ζηηγκή παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο θακπχιεο Ζ γεληθή ηδέα πξνέξρεηαη απφ ηελ παξαηήξεζε φηη ε κεγαιύηεξε πνζόηεηα ησλ πσιήζεσλ δεκηνπξγείηαη από έλα ζρεηηθά κηθξό αξηζκό πξντόλησλ. Ζ βαζηθή απηή ηδέα εθαξκνδφκελε ζηελ πεξίπησζε ησλ πσιήζεσλ, δειψλεη φηη ην 80% ησλ πσιήζεσλ κηαο επηρείξεζεο δεκηνπξγείηαη απφ ην 20% ησλ εηδψλ κηαο επηρείξεζεο. Ο θαλφλαο είλαη ηδηαίηεξα

25 ρξήζηκνο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δηαλνκήο, θαζψο ηα πξνηφληα ηαμηλνκνχληαη αλάινγα κε ην κέγεζνο ησλ πσιήζεσλ ηνπο. Σα πξψηα 20% αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Α, ηα επφκελα 20% ζηελ θαηεγνξία Β θαη ηα ππφινηπα ζηελ θαηεγνξία Γ. Γηα παξάδεηγκα ηα πξνηφληα ζηελ θαηεγνξία Α πηζαλφλ λα έρνπλ κεγαιχηεξε γεσγξαθηθή θαηαλνκή κέζσ πνιιψλ θέληξσλ δηαλνκήο, ελψ ηα πξνηφληα Γ κπνξεί λα δηαηίζεληαη απφ έλα απνζεθεπηηθφ ρψξν (π.ρ. ην εξγνζηάζην) κε κηθξφηεξα επίπεδα απνζέκαηνο. Σα πξνηφληα Β κπνξνχλ λα έρνπλ θάπνηα ελδηάκεζε ζηξαηεγηθή δηαλνκήο κε κεξηθά πεξηθεξεηαθά θέληξα απνζήθεπζεο, φπσο θαίλεηαη ζην δηάγξακκα ηνπ ζρήκαηνο 3. Μαζεκαηηθά ε ζρέζε κπνξεί λα εθθξαζηεί κε έλα αξηζκφ καζεκαηηθψλ εμηζψζεσλ, αιιά ε παξαθάησ εκπεηξηθή ζρέζε έρεη πξνηαζεί: X(1+A) Y= A+X πνπ: Y: ζπγθεληξσηηθφ πνζφ πσιήζεσλ Υ: ζπγθεληξσηηθφ πνζνζηφ ησλ εηδψλ A: ζηαζεξά ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ ζρέζε: X(1-Y) A= Y-X Γηα παξάδεηγκα, εάλ ην 25% ησλ εηδψλ αληηπξνζσπεχεη ην 80% ησλ πσιήζεσλ, X(1-Y) 0,25(1-0,80) A= = = 0,909 = Y-X 0,80-0,25 = 9,09%

26 ρήκα 3: Ο θαλόλαο Έλα άιιν ελδηαθέξνλ θαη ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελν θξηηήξην είλαη απηφ ηεο θξίζηκεο αμίαο (critical value). Σν θξηηήξην ηεο θξίζηκεο αμίαο βαζίδεηαη ζε αλάιπζε, ιφγνπ ράξε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο φπνπ, γηα παξάδεηγκα, ηπρφλ έιιεηςε απφ πξντφλ πνπ αλήθε ζηελ νκάδα ησλ ζπλεζηζκέλσλ 80 γηα ηνλ θαλφλα ηνπ Pareto, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δηαθνπή ησλ εξγαζηψλ ή ησλ πσιήζεσλ. Σν θιαζηθφ παξάδεηγκα είλαη απηφ κε ηηο βίδεο θαη ηα ςπγεία φπνπ ην απφζεκα γηα ην παμηκάδη θαηεγνξηνπνηείηαη σο απφζεκα ρακειήο ζεκαζίαο, αιιά ηπρψλ έιιεηςε ηνπ κπνξεί λα δηαθφςεη ηελ γξακκή παξαγσγήο ησλ ςπγείσλ. Γεληθά ε αλάιπζε θξηζίκνπ ζεκείνπ ηαμηλνκεί ηα απνζέκαηα ζε θαηεγνξίεο φπσο π.ρ.: 1. Τςειήο ζεκαζίαο θξίζηκν πξντφλ δελ επηηξέπεηαη έιιεηςε 2. Μεζαίαο ζεκαζίαο βαζηθφ επηηξέπνληαη πεξηνξηζκέλεο ειιείςεηο 3. Υακειήο ζεκαζίαο Δπηζπκεηφ Δπηηξέπνληαη ειιείςεηο Γεληθά, δελ ππάξρεη κηα ζαθήο κεζνδνινγία, αθνχ ε θάζε πεξίπησζε δηαθέξεη απφ ηελ άιιε. Μηα πην αληηθεηκεληθή πξνζέγγηζε ζα ζπλδχαδε θαη ηηο δχν κεζφδνπο. Γηα παξάδεηγκα κηα αλάιπζε Pareto ζα απνηεινχζε ίζσο ην πξψην βήκα θαη θαηφπηλ ζα αλαιπφηαλ ην απνηέιεζκα κε βάζε ηελ θξίζηκε αμία. ε θάζε πεξίπησζε ην πξφβιεκα αληηκεησπίδεηαη κε βάζε ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο θαη φρη βάζεη πξνζρεδηαζκέλσλ θαη γεληθεπκέλσλ κεζνδνινγηψλ. Ζ ABC αλάιπζε είλαη κηα πνιχ γλσζηή ηερληθή αλάιπζεο ησλ απνζεκάησλ, ησλ πσιήζεσλ, ησλ αγνξψλ θαη πνιιψλ άιισλ ζεκάησλ. Ο θαλφλαο απηφο εθαξκφδεηαη θαη ζηνλ έιεγρν ησλ απνζεκάησλ φπνπ ην

27 20% ησλ εηδψλ αληηπξνζσπεχεη ην 80% ηεο αμίαο ησλ απνζεκάησλ ή ην 20% ησλ εηδψλ θαηαιακβάλεη ην 80% ηεο απνζήθεο. Ζ αλάιπζε μεθηλά κε ηελ θαηάηαμε φισλ ησλ πξντφλησλ κε βάζε ηελ αμία ησλ πσιήζεσλ ηνπ ηειεπηαίνπ έηνπο. Σν πξντφλ κε ηηο κεγαιχηεξεο πσιήζεηο ηνπνζεηείηαη πξψην, κεηά ηνπνζεηείηαη ην πξντφλ κε ηηο δεχηεξεο κεγαιχηεξεο πσιήζεηο θαη αθνινπζνχλ κε ζεηξά έλα, έλα φια ηα πξντφληα πνπ δηαηεξεί ε επηρείξεζε. Σα πξντφληα πνπ βξίζθνληαη ζηελ αξρή ηνπ θαηαιφγνπ είλαη ηα πην ζεκαληηθά πξντφληα γηα ηελ επηρείξεζε, είλαη ηα πξντφληα κε ηηο κεγαιχηεξεο πσιήζεηο, ή ηα πξντφληα κε ηελ κεγαιχηεξε ηαρχηεηα θπθινθνξίαο. Σα πξντφληα απηά ραξαθηεξίδνληαη σο πξντφληα ηεο Α θαηεγνξίαο, είλαη ηα πξψηα 10% ησλ εηδψλ, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην 70% ησλ πσιήζεσλ. Ωο Β ραξαθηεξίδνληαη ηα θαλνληθήο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο πνπ είλαη ηα επφκελα 20% ησλ εηδψλ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 20% ησλ πσιήζεσλ. Σέινο σο C ραξαθηεξίδνληαη ηα πξντφληα ρακειήο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο, ηα ππφινηπα 70% ησλ εηδψλ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ην 10% ησλ πσιήζεσλ. Ζ θαηάηαμε ησλ πξντφλησλ ζηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο κπνξεί λα γίλεη θαη κε δηαθνξεηηθά θξηηήξηα. Μπνξεί λα ραξαθηεξηζηνχλ σο Α ηα πξψηα 20% ησλ εηδψλ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ην 80% ησλ πσιήζεσλ, σο Β ηα επφκελα 15-20% ησλ εηδψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην 15% ησλ πσιήζεσλ, θαη ηέινο ηα ηειεπηαία 60-65%, ραξαθηεξίδνληαη σο C θαη πξαγκαηνπνηνχλ κφιηο ην 5% ησλ πσιήζεσλ. Γηα λα δηαπηζηψζεη ν ππεχζπλνο ησλ απνζεκάησλ πνηα πξντφληα δελ ζα έπξεπε λα βξίζθνληαη ζηα απνζέκαηα ηεο επηρείξεζεο, πξέπεη λα ςάμεη ηελ ηειεπηαία θαηεγνξία, ηελ C. ηελ θαηεγνξία απηή θξχβνληαη φια ηα άρξεζηα, φια ηα αλελεξγά πξντφληα πνπ δεζκεχνπλ κεγάια θεθάιαηα ρσξίο λα πξνζθέξνπλ ηα αληίζηνηρα νθέιε. Ζ ABC αλάιπζε ησλ απνζεκάησλ πνπ θαηαγξάθνληαη ζε κηα απνγξαθή, ζε κηα δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, είλαη θαιχηεξα λα κελ γίλεηαη ζε ηξεηο κφλν θαηεγνξίεο, αιιά ζε πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο πξντφλησλ, ηελ ABCDF θαη φζεο αθφκα ρξεηάδνληαη. ε θάζε θαηεγνξία ηνπνζεηνχληαη ηα πξντφληα κε βάζε ηνλ αξηζκφ ηεκαρίσλ πνπ αλαιψζεθαλ ην ηειεπηαίν έηνο, π.ρ. ζηελ θαηεγνξία Α ηνπνζεηνχληαη ηα πξντφληα πνπ παξνπζηάδνπλ αλαιψζεηο 10 ή πεξηζζφηεξα ηεκάρηα ηελ εκέξα, ζηελ Β ηα πξντφληα πνπ έρνπλ αλαιψζεηο 10 ή πεξηζζφηεξα ηεκάρηα ηελ εβδνκάδα, ζηελ C ηα πξντφληα πνπ έρνπλ αλαιψζεηο 10ή πεξηζζφηεξα ηεκάρηα ηνλ κήλα, ζηελ D φζα έρνπλ 10 ή πεξηζζφηεξα ηεκάρηα ηελ ηξηκελία, ζηελ E φζα έρνπλ 10 ή πεξηζζφηεξα ηεκάρηα ην έηνο θαη ζηελ F φζα έρνπλ ιηγφηεξν απφ 10 ηεκάρηα ην έηνο (ιηγφηεξν απφ έλα θνκκάηη ηνλ κήλα). ηελ ηειεπηαία θαηεγνξία ζα βξεζνχλ θαη πάξα πνιιά ηεκάρηα πνπ είραλ 0 κεδέλ αλαιψζεηο ην ηειεπηαίν έηνο. Αλ ηα είδε πνπ βξίζθνληαη