ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΣΕ ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΜΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΣΕ ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΜΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΟΙΝΟΛΟΓΙΑ-ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Μανώλης Βασίλειος, Γεωπόνος ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΣΕ ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΜΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΙΝΟΛΟΓΙΑ -ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2007

2 Επιβλέπων Νικόλαος Νικολάου, Καθηγητής Α.Π.Θ. Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή Ελευθερία Ζιώζιου Επικ. Καθηγήτρια Νικόλαος Νικολάου, Καθηγητής Ευάγγελος Σουφλερος Καθηγητής

3 A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 A.1 Γενικά...3 A.1.1 Η αμπελοκαλλιέργεια στον κόσμο....4 A.1.2 Η αμπελοκαλλιέργεια στην Ελλάδα...6 A.2. Ρυθμιστές της αύξησης και της ανάπτυξης του φυτού...7 A.2.1. Φυσικές φυτορρυθμιστικές ουσίες:...7 A.2.2. Συνθετικές φυτορρυθμιστικές ουσίες:...8 A.3 Επιβραδυντές αύξησης A.3.1 Μορφολογικές επιδράσεις των επιβραδυντών αύξησης...10 A.3.2 Φυσιολογικές επιδράσεις των επιβραδυντών αύξησης Α.3.3 Prohexadione-calcium...13 Α.3.4 Ethephon...14 Α.3.5 Paclobutrazol...16 Α.3.6 Daminozide (Alar)...16 Α.3.7 Chlormequat chloride (CCC)...17 A.4 Σκοπός της παρούσας εργασίας...18 Β. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ...19 Β.1 Φυτικό υλικό...19 Β.1.1 Ξινόμαυρο (Μαύρο Ναούσης)...19 Β.1.2 Σταυρωτό...21 Β.2 Πειραματική διαδικασία...22 Β.2.1 Πείραμα Ραψάνη Β.2.2 Πείραμα Αγρόκτημα Β.3 Μετρήσεις στο πείραμα της Ραψάνης...24 Β.3.1 Παραγωγή ανά πρέμνο...25 Β.3.2 Βάρος σταφυλής...25 Β.3.3 Μήκος και πλάτος σταφυλής...25 Β.3.4 Βάρος 100 ραγών...25 Β.3.5 Διαστάσεις 50 ραγών...25 Β.3.6 Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε σάκχαρα...26 Β.3.7 Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας του γλεύκους στην ωρίμανση...26 Β.3.8 Εκτίμηση της φαινολικής ωρίμανσης της παραγωγής...26 Β Φαινολικές ενώσεις...26 Β Προσδιορισμός της φαινολικής ωρίμανσης της παραγωγής (μέθοδος Glorie).28 Β.4 Μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Ξινόμαυρο το Β.4.1 Βάρος σταφυλής...31 Β.4.2 Μήκος και πλάτος σταφυλής...31 Β.4.3 Βάρος βοστρύχου...31 Β.4.4 Μέτρηση ραγών ανά σταφυλή...31 Β.4.5 Πυκνότητα σταφυλής...31 Β.4.6 Βάρος 100 ραγών...31 Β.4.7 Διαστάσεις 50 ραγών...31 Β.4.8 Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε σάκχαρα...32 Β.4.9 Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας και του ph του γλεύκους στην ωρίμανση...32 Β.4.10 Προσδιορισμός ορμονών Β Κυτοκινίνες...32 Β Μέθοδος προσδιορισμού ορμονών...33 Β.4.11 Προσδιορισμός πολυαμινών...41 Β Πολυαμίνες...41 Β Μέθοδος προσδιορισμού της ύπαρξης πολυαμινών στη ράγα....42

4 Γ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ...45 Γ.1 Πείραμα Ραψάνη Γ.1.1 Ξυνόμαυρο...45 Γ.1.2 Σταυρωτό...48 Γ.2 Πείραμα Γ.2.1 επίδραση του Prohexadione-calcium στα μορφολογικά χαρακτηριστικά...51 Γ.2.2 επίδραση του Prohexadione-calcium στα ποιοτικά χαρακτηριστικά...53 Γ.2.3 Επίδραση των επεμβάσεων με Prohexadione calcium στο επίπεδο των ενδογενών πολυαμινών...55 Γ Επαγωγή της ODC...55 Γ Επαγωγή της ADC...55 Γ.2.4 Επίδραση των επεμβάσεων με Prohexadione-calcium στο επίπεδο των ορμονών...56 Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...58 E. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για την πραγματοποίηση της παρούσας εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Νικόλαο Νικολάου Καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ και επιβλέποντα της εργασίας μου για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε κατά την ανάθεση αυτής και για την αμέριστη βοήθεια και συμπαράσταση που μου έδειξε καθ όλη τη διάρκεια της. Την κ. Ελευθερία Ζιώζιου Επίκουρο Καθηγήτρια της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. για τη βοήθεια που μου προσέφερε καθ όλη τη διάρκεια του πειράματος και κυρίως κατά τη διεξαγωγή των μετρήσεων. Την κα. Μαγδαληνή Κουκουρίκου-Πετρίδου, Καθηγήτρια της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. για τη βοήθεια της στο κομμάτι της διατριβής που αφορούσε στις ορμόνες. Τον κ. Στέφανο Κουντουρά Λέκτορα της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. για την βοήθεια του στο στάδιο της στατιστικής επεξεργασίας των αποτελεσμάτων. Τον κ. Δημήτριο Σταύρακα Ομότιμο Καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. για τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρία που μου μετέδωσε κατά την διάρκεια των μαθημάτων του μεταπτυχιακού προγράμματος Οινολογίας-Αμπελουργίας. Τη συνάδελφο κα Αιμιλία Παπαλαζάρου για την άριστη συνεργασία που είχαμε κατά τη διάρκεια των μετρήσεων. Τους γονείς μου, Κίμωνα και Ευφροσύνη τόσο για την ενθάρρυνση όσο και για την ηθική υποστήριξη που μου παρείχαν. Τον αδερφό μου Στέφανο για την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια του. Τους φίλους μου Βασίλειο Κώστογλου και Γεώργιο Νικολαϊδη που μου προσέφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν τόσο απλόχερα την φιλία τους. Βασίλειος Μανώλης Θεσσαλονίκη Ιανουάριος

6 A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ A.1 Γενικά Το αμπέλι είναι από τα ελάχιστα φυτά, που η καλλιέργεια του ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους. Πριν από την εποχή των παγετώνων ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη, ακόμη και στην Αλάσκα. Οι παγετώνες όμως περιόρισαν την εξάπλωσή του και επέβαλαν γεωγραφική απομόνωση μεταξύ ποικιλιών, που τελικά εξελίχτηκαν σε διαφορετικά είδη, αποθώντας διάφορους πληθυσμούς αγρίων αμπέλων προς θερμότερες ζώνες. Μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος Άμπελος η οινοφόρος (Vitis vinifera L.), του οποίου σχεδόν αποκλειστικά διάφορες ποικιλίες και υβρίδια καλλιεργούνται σήμερα. Μετά την έναρξη της τρίτης χιλιετηρίδας π.χ. όπου αρχίζει η εποχή του Χαλκού, οι Αιγύπτιοι και οι Σουμέριοι καλλιεργούσαν συστηματικά την άμπελο. Νεότερα ευρήματα από τις περιοχές του βορείου Ιράν ανάγουν τη χρησιμοποίηση προϊόντων της αμπέλου στην 6 η χιλιετηρίδα. Στον Ελλαδικό χώρο η καλλιέργεια της αμπέλου εισήχθη από ανατολάς και τοποθετείται στα μέσα της τρίτης π.χ. χιλιετηρίδας. Το 2000 π.χ. η καλλιέργεια σίτου, ελέας και αμπέλου στον Ελλαδικό χώρο αποτελούσε συστατικό στοιχείο της οικονομίας της περιοχής (Νικολάου Ν., 2005). Αναφέρεται ότι την περίοδο των Ομηρικών χρόνων η καλλιέργεια της αμπέλου γίνοταν σε μεγάλη κλίμακα. Στα ανάκτορα της Φαιστού βρέθηκε κρατήρας τεράστιου μεγέθους (1950 π.χ.). Πολλά ευρήματα που αφορούν τον Μυκηναϊκό πολιτισμό φανερώνουν την έναρξη της αμπελοκαλλιέργειας το 1600 π.χ. μετά την έντονη επίδραση που δέχθηκαν από τους Κρήτες (Νικολάου Ν., 2005). Από την Ελλάδα, η αμπελοκαλλιέργεια επεκτάθηκε στην Ιταλία και τη Γαλλία και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η καλλιέργεια της αμπέλου σήμερα γίνεται και στις πέντε Ηπείρους, σε συνολική έκταση στρεμμάτων (ΟΙV, 2003). 3

7 A.1.1 Η αμπελοκαλλιέργεια στον κόσμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (Organization Internationale de la Vigne et du Vin), το 2003 η έκταση του παγκόσμιου αμπελώνα έφτασε τα στρέμματα, παραμένοντας έτσι στα ίδια επίπεδα με το 2002 ( στρ.). Επιβεβαιώνοντας την τάση που θέλει να σταματά την ταχεία αύξηση που είχε καταγραφεί, μιας και μόνο κατά την διετία ο παγκόσμιος αμπελώνας είχε αυξηθεί κατά στρ. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η εξέλιξη της αμπελοκαλλιέργειας στο κόσμο τις τελευταίες δεκατίες. Πίνακας 1 Ολική καλλιεργούμενη έκταση Περίοδος σε χρόνια Έκταση (σε Ha) Τα Ha του παγκόσμιου αμπελώνα κατανέμονται ως εξής: Η Ευρώπη καταλαμβάνει τη πρώτη θέση με Ha ακολουθεί η Ασία με Ha, η Αμερική με Ha, η Αφρική με Ha και τέλος η Ωκεανία με Ha. Σε ότι αφορά την καλλιεργούμενη έκταση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυριαρχεί η Ισπανία με Ha, ακολουθεί η Γαλλία με Ha, και η Ιταλία με Ha (στοιχεία OIV,2003). 4

8 Η παγκόσμια παραγωγή σε οινοποιήσιμα σταφύλια τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 2 Παγκόσμια παραγωγή σε σταφύλια (σε tn) Περίοδος σε χρόνια Παραγωγή Όσον αφορά στην παγκόσμια παραγωγή οίνου αυτή φαίνεται στο πίνακα 3 Πίνακας 3 Παγκόσμια παραγωγή οίνου (σε hl) Περίοδος σε χρόνια Παραγωγή

9 Η κυριότερη οινοπαραγωγική ήπειρος είναι η Ευρώπη με hl, ακολουθεί η Αμερική με hl, η Ασία με hl, η Ωκεανία με hl, και τέλος η Αφρική με hl (στοιχεία OIV, 2003). Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης την πρωτιά και για το έτος 2003 καταλαμβάνει η Γαλλία με hl ακολουθεί η Ιταλία με hl, η Ισπανία με hl ενώ η Ελλάδα παρήγαγε hl (στοιχεία OIV, 2003). A.1.2 Η αμπελοκαλλιέργεια στην Ελλάδα Σύμφωνα με τα στοιχεία του διεθνούς οργανισμού αμπέλου και οίνου (OIV) το έτος 2002 η έκταση του Ελληνικού αμπελώνα ήταν στρέμματα. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές η παραγωγή του οίνου στην χώρα μας το 2002 ήταν hl, μειωμένη κατά 11% σε σχέση με το

10 A.2. Ρυθμιστές της αύξησης και της ανάπτυξης του φυτού. Τα φυτά, όπως γνωρίζουμε, αποτελούνται από ένα τεράστιο αριθμό κυττάρων, που συνδέονται στενά μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται, έτσι ώστε το σύνολό τους να αποτελεί το φυτικό οργανισμό. Οι διάφορες φυσιολογικές διαδικασίες κάθε φυτικού οργανισμού δε λειτουργούν ανεξάρτητα. Φαίνεται μάλιστα πως οι λειτουργίες αυτές ρυθμίζονται από εσωτερικά συστήματα, στα οποία σπουδαίο ρόλο παίζουν ειδικές οργανικές ουσίες, που δρουν σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις και είναι γνωστές ως φυτικές ορμόνες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι διάφορα οργανικά οξέα. Οι ουσίες αυτές είναι υπεύθυνες για τη διαίρεση, επιμήκυνση και διαφοροποίηση των κυττάρων, καθώς και για το σχηματισμό και την αύξηση των οργάνων. Είναι σήμερα γνωστό ότι οι φυτικές ορμόνες επηρεάζουν κατά διαφορετικό τρόπο τις επιμέρους φάσεις της ανάπτυξης. Οι φάσεις αυτές επηρεάζονται όχι μόνο από την απόλυτη συγκέντρωση των αυξητικών ορμονών, αλλά και από τις αμοιβαίες ποσοτικές σχέσεις τους, ώστε να υπάρχει αλληλεξάρτηση και συντονισμός (Καράταγλης, ). Γνωστές φυτοορμόνες είναι οι αυξίνες, οι γιββερελλίνες, οι κυτοκινίνες, το αιθυλένιο και οι αναστολείς. Υπάρχουν, όμως και ενώσεις που παρασκευάζονται συνθετικά κι έχουν ανάλογες φυσιολογικές επιδράσεις με τις φυτοορμόνες. Οι ενώσεις αυτές μαζί με τις φυτοορμόνες ονομάζονται ρυθμιστικές ουσίες της αύξησης και ανάπτυξης του φυτού (Βογιατζής, Δ.-Πετρίδου, Μ., 1997). Σήμερα ορίζεται ως φυτορρυθμιστική ουσία, μια οργανική ουσία που δεν είναι θρεπτικό συστατικό, δεν παρέχει δηλαδή στο φυτό ενέργεια ή απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία και που σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις (<1 mm) προάγει, παρεμποδίζει ή τροποποιεί ποιοτικά την αύξηση και την ανάπτυξη του φυτού (Moore, 1979) Οι φυτορρυθμιστικές ουσίες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις φυσικές και τις συνθετικές. A.2.1. Φυσικές φυτορρυθμιστικές ουσίες: Είναι εκείνες που παράγονται σε ορισμένα μέρη του φυτού και μπορούν από εκεί να μετακινούνται και σε άλλα μέρη προκαλώντας ειδικές βιοχημικές, φυσιολογικές ή μορφολογικές αντιδράσεις. Δρουν τόσο στους ιστούς στους οποίους 7

11 παράγονται όσο και σε απόσταση από αυτούς (Davíes, 1988). Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται ακόμη σαν φυτοορμόνες εξαιτίας της ομοιότητας όσον αφορά τη δράση τους στα φυτά, με τις ορμόνες του ανθρώπου και των ζώων. Οι φυσικές φυτορρυθμιστικές ουσίες είναι φυσικά προϊόντα που παράγονται από τα φυτά και μπορούν με κατάλληλες μεθόδους να εξαχθούν και να προσδιοριστούν. A.2.2. Συνθετικές φυτορρυθμιστικές ουσίες: Είναι ουσίες που παράγονται τεχνητά και μπορεί να μοιάζουν χημικά με τις φυσικές. Δρουν κατά τον ίδιο τρόπο με τις φυσικές δηλαδή σαν χημικοί αγγελιοφόροι μέσα στο φυτό όταν εφαρμοστούν με τον κατάλληλο τρόπο και στον κατάλληλο χρόνο ( Πασπάτης, 1998). Με τα σημερινά δεδομένα, οι φυτορρυθμιστικές ουσίες μπορούν να ταξινομηθούν σε μεγάλες ομάδες με βάση τη φυσιολογική τους δράση ή τη χημική τους δομή ή σε ορισμένες περιπτώσεις και τους δύο αυτούς χαρακτήρες (Πασπάτης, 1998). Οι κυριότερες ομάδες είναι: Αυξίνες (π.χ ΙΑΑ) Γιββερελλίνες (π.χ GA 3 ) Κυτοκινίνες ( zeatin) Αμπσισικό οξύ (ABA) Αιθυλένιο Φυτόχρωμα Μπρασινοστεροειδή (brassinolide ) Πολυαμίνες (putrescine,spermidine,spermine,cadaverine) Μορφακτίνες (chlorflurenol,flurenol κ.α) Επιβραδυντές αύξησης (ancymidol, chlormequat chloride, daminozide, paclobutrazol κ.α) Παρεμποδιστές της κυτταρικής διαίρεσης (maleic hydrazide, propham κ.α) Γαμετοκτόντα (DPX-3778, RH-531 κ.α) Καταστροφείς των κορυφών των βλαστών (λιπαρές αλκοόλες, maleic hydrazide κ.α) Αποφυλλωτικά (merphos,dimethipin κ.α) 8

12 Αποξηραντικά (diquat,paraquat κ.α) Αντίδοτα ζιζανιοκτόνων (naphtalic anhydride) Αντιδιαπνευστικά (silicone, polyvinyl chloride κ.α) 9

13 A.3 Επιβραδυντές αύξησης. Οι επιβραδυντές ή αναστολείς της αύξησης (growth retardants) είναι μια μεγάλη ομάδα συνθετικών φυτορρυθμιστικών ουσιών. Φυσικές φυτορρυθμιστικές ουσίες της κατηγορίας αυτής έχουν αναφερθεί ότι βρέθηκαν σε ορισμένα φυτά. Οι επιβραδυντές της αύξησης όταν εφαρμοστούν στα φυτά, επιβραδύνουν το ρυθμό της επιμήκυνσης των βλαστών, μειώνουν το τελικό τους μήκος λόγω μείωσης του μήκους των μεσογονατίων διαστημάτων, επιτείνουν την ένταση του πράσινου χρώματος των φύλλων και έμμεσα επηρεάζουν την άνθηση λόγω περιορισμού της βλαστικής ανάπτυξης, χωρίς όμως να προκαλούν μορφολογικές παραμορφώσεις στα φυτά. Γενικά ο όρος «επιβραδυντής της αύξησης» χρησιμοποιείται για όλες τις χημικές ουσίες που επιβραδύνουν την κυτταρική διαίρεση και την επιμήκυνση στους ιστούς των βλαστών των φυτών, ρυθμίζοντας έτσι φυσιολογικά το ύψος των φυτών, χωρίς να έχουν άλλη επίδραση στη μορφολογία τους (Πασπάτης, 1998). Στα φυτά στα οποία γίνεται εφαρμογή επιβραδυντών αύξησης σε κανονικές συγκεντρώσεις, δεν παρατηρείται νανισμός ή παρεμπόδιση της ανάπτυξης. Ο ρυθμός της ανάπτυξης και η ζωηρότητα των φυτών διατηρούνται σε κανονικά επίπεδα. Η δράση τους αυτή έρχεται σε αντίθεση με τους λεγόμενους παρεμποδιστές αύξησης (growth inhibitors) (Πασπάτης, 1998). Επίσης χημικές ουσίες οι οποίες ενώ προκαλούν επιβράδυνση της αύξησης προκαλούν ταυτόχρονα και παραμορφώσεις στα φύλλα, στους βλαστούς και στα άνθη, δεν μπορούν να θεωρηθούν επιβραδυντές αύξησης. Τέτοιες ουσίες είναι τα αυξινικού τύπου ορμονικά ζιζανιοκτόνα, όπως και τα περισσότερα ζιζανιοκτόνα. Οι επιβραδυντήρες εφαρμόζονται είτε με ψεκασμό του φυλλώματος, είτε με πότισμα του εδάφους και απορρόφηση από τις ρίζες. Από το φύλλο μεταφέρονται στα διάφορα μέρη του φυτού μαζί με τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης ενώ από τις ρίζες με το ρεύμα της διαπνοής (νερό+ θρεπτικά στοιχεία) (Βογιατζής και Πετρίδου, 1997). A.3.1 Μορφολογικές επιδράσεις των επιβραδυντών αύξησης. Οι επιβραδυντήρες όταν χρησιμοποιούνται σε κατάλληλες συγκεντρώσεις επηρεάζουν τη μορφολογία του φυτού: 10

14 Μειώνουν την αύξηση του βλαστού (ύψος, μεσογονάτια διαστήματα, επιφάνεια φύλλων) χωρίς να αλλάζουν το αριθμό των γονάτων και χωρίς να προκαλούν παραμορφώσεις. Προκαλούν έντονο πράσινο χρωματισμό στα φύλλα, καθώς αυξάνουν την ποσότητα χλωροφύλλης. Παρεμποδίζουν το σχηματισμό ριζών ή καθυστερούν την ανάπτυξή τους. A.3.2 Φυσιολογικές επιδράσεις των επιβραδυντών αύξησης. Επιμήκυνση των βλαστών Οι επιβραδυντές της αύξησης επιβραδύνουν την κυτταρική διαίρεση στην κάτω από την κορυφή του βλαστού μεριστωματική ζώνη, καθώς και την επιμήκυνση των κυττάρων στη ζώνη αυτή. Έτσι προκαλείται βράχυνση των βλαστών η οποία όμως οφείλεται στη βράχυνση των μεσογονατίων διαστημάτων τους. Αύξηση της διαμέτρου των βλαστών συνήθως δεν εμφανίζεται. Παρατηρείται επίσης μια μείωση της διαμέτρου των αγγείων του ξύλου στους βλαστούς. Ανθογονία Οι επιβραδυντές της αύξησης προωθούν την άνθηση και συγκεκριμένα αυξάνουν τον αριθμό των ανθοφόρων οφθαλμών και επιταχύνουν την είσοδο στο στάδιο καρποφορίας. Αυτό το πετυχαίνουν με το να μεταβάλλουν την καμβιακή δραστηριότητα στα φυτά. Η δράση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα το σχηματισμό μη κανονικών τύπων κυττάρων στο ξύλο και στην εμφάνιση σκληρεγχυματικών κυττάρων στο φλοιό. Παρατηρείται έτσι ένας περιορισμός της αύξησης που πιθανότατα αλλάζει το μεταβολισμό και σχηματίζει συνθήκες ευνοϊκές για το σχηματισμό ανθέων (Πασπάτης, 1998) Εποχή άνθησης. Το Alar επιβραδύνει την έκπυξη των ανθοφόρων οφθαλμών της μηλιάς, της αχλαδιάς και της αμυγδαλιάς την άνοιξη. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η καταστροφή των ανθέων από όψιμους παγετούς (Βογιατζής και Πετρίδου, 1997). 11

15 Φύλο του άνθους. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να επηρεαστεί το φύλο του άνθους. Καθυστέρηση γήρατος Οι επιβραδυντήρες αυξάνουν την ποσότητα χλωροφύλλης, τα φύλλα ιδιαίτερα φαίνονται πιο πράσινα, πρωτεϊνών και μεταλλικών στοιχείων στους φυτικούς ιστούς με αποτέλεσμα τη καθυστέρηση του γήρατος (Βογιατζης Δ. Πετρίδου Μ., 1997). Αύξηση αντοχής. Η χρήση των επιβραδυντήρων βοηθά τα φυτά να γίνουν πιο ανθεκτικά σε διάφορους δυσμενείς παράγοντες του περιβάλλοντος όπως: κρύο, ζέστη, ξηρασία, μόλυνση από μύκητες. Το μήκος του καλαμιού των δημητριακών και του ρυζιού μειώνεται ενώ αυξάνεται η διάμετρος. Τα δημητριακά γίνονται ανθεκτικότερα στο πλάγιασμα και το ρύζι στη δοκιμασία (stress) της μεταφύτευσης. Επιπλέον οι επιβραδυντήρες αυξάνουν τη δέσμευση των αφομοιώσιμων ουσιών στο σπέρμα, τη λήψη θρεπτικών ουσιών από το έδαφος και μειώνουν τη κατανάλωση νερού (Βογιατζης και Πετρίδου, 1997). Τρόπος δράσης των επιβραδυντών ανάπτυξης. Η δράση των επιβραδυντών αύξησης εκδηλώνεται κυρίως όταν οι ουσίες αυτές εφαρμόζονται σε ολόκληρα φυτά. Είναι γενικά αποδεκτό ότι, οι επιβραδυντές της αύξησης ανταγωνίζονται την δράση των γιββερελινών. Ο ανταγωνισμός αυτός στηρίζεται κυρίως στη παρεμπόδιση της σύνθεσης των γιββερελινών σε κάποιο στάδιο της όλης διαδικασίας και όχι στην παρεμπόδιση της ίδιας της δράσης τους σαν φυτορρυθμιστικές ουσίες (Πασπάτης, 1998). Εμπορική σημασία Ο επιβραδυντής αύξησης που χρησιμοποιείται σήμερα σε μεγαλύτερη έκταση είναι ο chlormequat chloride (CCC) ο οποίος όταν εφαρμόζεται μειώνει το ύψος του σιταριού αποφεύγοντας έτσι το πλάγιασμα. Στο βαμβάκι χρησιμοποιείται το mepiquat chloride, το chlormequat chloride καθώς και το ethephon για περιορισμό της βλάστησης και καλύτερο δέσιμο των καρυδιών. 12

16 Μεγάλη εφαρμογή βρίσκουν οι επιβραδυντήρες και στην ανθοκομία όπου χρησιμοποιούνται για το περιορισμό του ύψους και τη διαμόρφωση του σχήματος, κυρίως σε φυτά που καλλιεργούνται σε γλάστρες. Α.3.3 Prohexadione-calcium Χημικό όνομα: 3-oxido-4-propionyl-5-oxo-3-cyclohexene-carboxylate Το Prohexadione-calcium είναι ένας αναστολέας βιοσύνθεσης της γιββερελίνης. Ο τρόπος δράσης του διαφέρει από αυτό των άλλων αναστολέων βιοσύνθεσης της γιββερελίνης που χρησιμοποιούνται σήμερα στην εμπορική γεωργία. Πολλοί από αυτούς, όπως τα παράγωγα του τεταρτοταγούς αμμωνίου, οι υποκατεστημένες πυριμιδίνες, και τα παράγωγα τριαζόλης δρουν διακόπτοντας τη σύνθεση της γιββερελίνης νωρίς στο βιοσυνθετικό μονοπάτι, στο σημείο σύνθεσης του καουρενίου (ent-kaurene). Tο Prohexadione-calcium παρεμβαίνει στο στάδιο της 3-β υδροξυλίωσης της GA 20 και τη μετατροπή της σε GA 1. Το αποτέλεσμα είναι η ελάττωση των επιπέδων της σταθερής και βιολογικά ενεργής μορφής GA 1 και η αύξηση των επιπέδων της ασταθούς και βιολογικώς ανενεργής GA 20 (Danielle Lo Giudice, et al, 2004). Το αρχικό ενδιαφέρον στο Prohexadione-calcium επικεντρώθηκε στη δυνατότητα περιορισμού της βλαστικής ανάπτυξης σε μεγάλα και ζωηρά κλήματα. Σε αντίθεση με τη περιορισμένη μείωση που τελικά επέφερε στη βλαστική ανάπτυξη, παρατηρήθηκε ότι μείωσε την καρπόδεση και το τελικό μέγεθος της ράγας σε ποσοστό που είχε να κάνει με τη χρονική στιγμή του ψεκασμού (Danielle Lo Giudice, et al, 2004). Εφαρμογή πολλαπλών προανθικών και μετανθικών ψεκασμών σε πρέμνα των ποικιλιών Cabernet franc, Cabernet Sauvignon, έδειξε σημαντική μείωση του αριθμού ραγών ανά βότρυ, του βάρους της ράγας, του βάρους του βότρυ και του αριθμού βότρεων ανά βλαστό (Danielle Lo Giudice et al, 2004). Εφαρμογή (250mg/l) απευθείας στις ταξιανθίες των ποικιλιών Cabernet Sauvignon και Chardonnay κατά το στάδιο της άνθησης μείωσε το ποσοστό της καρπόδεσης, ενώ σε ψεκασμούς που πραγματοποιήθηκαν μια ή δύο βδομάδες πριν την άνθηση παρατηρήθηκε μείωση του βάρους της ράγας, χωρίς να επηρεαστεί το ποσοστό της καρπόδεσης. Η μείωση του βάρους της ράγας έχει θετικές επιπτώσεις στην αύξηση της έντασης του χρώματος, την αύξηση της συγκέντρωσης των ολικών 13

17 ανθοκυανών και φαινολικών ουσιών στο Cabernet Sauvignon (Danielle Lo Giudice, et al, 2004). Στην παραπάνω μελέτη του Prohexadione-calcium φάνηκε ότι η μείωση του ποσοστού της καρπόδεσης και του μεγέθους της ράγας έχει να κάνει με την κατάλληλη εποχή των ψεκασμών. Όσον αφορά τα οφέλη, η μείωση της καρπόδεσης με ψεκασμούς αυξάνει την ποιότητα των σταφυλιών και των παραγόμενων εξ αυτών οίνων. Επίσης η μείωση της καρπόδεσης οδηγεί σε βότρεις πιο αραιούς κάτι που βοηθά στην αποφυγή προσβολών από μυκητολογικές ασθένειες και ειδικά από βοτρύτη. Η μείωση του μεγέθους της ράγας οδηγεί σε γλεύκη των οποίων ο λόγος στερεά μέρη προς όγκο αυξάνεται, αυξάνοντας έτσι το αρωματικό δυναμικό και γενικότερα την ποιότητα του οίνου. Α.3.4 Ethephon Χημικό όνομα: 2-chloroethylphosphonic acid (IUPAC). Χημικός τύπος: C 2 H 6 CIO 3 P. Το ethephon είναι φυτορρυθμιστική ουσία με διασυστηματικές ιδιότητες. Εισχωρεί μέσα στους ιστούς του φυτού απορροφάται και σταδιακά διασπάται σε αιθυλένιο, το οποίο επηρεάζει τις διαδικασίες ανάπτυξης (Πασπάτης, 1998). Χρησιμοποιείται για την προαγωγή της ωρίμανσης πριν από τη συγκομιδή στα μήλα, την Κορινθιακή σταφίδα, τα κεράσια, τα εσπεριδοειδή, τις τομάτες κ.λπ. Eπίσης χρησιμοποιείται για την επίτευξη της ωρίμανσης μετά τη συγκομιδή στις μπανάνες, τα μάνγκο, καθώς και τα λεμόνια (Πασπάτης, 1998). Στην ποικιλία Tompson seedless ψεκασμοί με ethephon στα 100, 250 και 500 ppm κατά το στάδιο του περκασμού, επισπεύσανε την ημερομηνία συγκομιδής κατά 16 ημέρες έναντι του μάρτυρα. Επίσης αυξήθηκε το ποσοστό του χυμού στη ράγα ενώ μειώθηκε η ολική οξύτητα (Ghazi I. Et al, 1979). Στην ίδια ποικιλία και κατά το ίδιο στάδιο οι ψεκασμοί με 150 ppm προκάλεσαν αύξηση των διαλυτών στερεών (Jensen F. Et al, 1980). Ψεκασμοί της ποικιλίας Red Malaga με συγκεντρώσεις μεταξύ 100 και 300 ppm οδήγησαν σε αύξηση της ανάπτυξης του χρώματος (William L.et al, 1977). 14

18 Η ίδια ουσία εφαρμόστηκε στην Ινδία με στόχο την μείωση της ανομοιόμορφης ωρίμανσης των ραγών στις ποικιλίες Gulabi και Banglore purple. Οι ψεκασμοί πραγματοποιήθηκαν σε συγκεντρώσεις 200 και 300 ppm και μείωσαν το ποσοστό των ανώριμων ραγών κατά 80% (V. R. Chakravar et al, 1977). Το κατάλληλο χρονικό σημείο των ψεκασμών για την προαγωγή του χρώματος διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Πειραματικοί ψεκασμοί σε διάφορα στάδια ανάπτυξης των ραγών έδειξαν ότι το χρονικό αυτό σημείο πιθανόν να σχετίζεται με την παραγωγή του αιθυλενίου από τις ίδιες τις ράγες. Από την στιγμή που θα παραχθεί μέσα στη ράγα μια επαρκής ποσότητα αιθυλενίου για ωρίμανση, η εφαρμογή του ethephon δεν θα έχει καμία επίδραση στο χρώμα. Θα πρέπει να εφαρμοστεί αρκετές ημέρες ή και εβδομάδες νωρίτερα (Weaver R,-Motgomery R, 1974). To ethephon, όταν εφαρμόστηκε σε ετήσιους βλαστούς των ποικιλιών Alphonse Lavallee, Μοσχάτο Αμβούργου, Cardinal και Perlette, οδήγησε σε ανάσχεση της ακραίας αύξησης, ενώ καθυστέρησε και την έκπτυξη των πλευρικών οφθαλμών κατά 8 εβδομάδες. Πράγμα που σημαίνει ότι οι ψεκασμοί της ουσίας αυτής στα 480 ppm είναι αποδοτικότεροι από το κλασσικό επαναλαμβανόμενο κορυφολόγημα (S.Lavee et al, 1977). Εφαρμογή στις νέες κορυφές των βλαστών στο στάδιο μετά την καρπόδεση και σε συγκεντρώσεις που κυμαίνονταν μεταξύ mg/l μείωσε τη βλαστική ανάπτυξη χωρίς να παρεμποδίσει την ανάπτυξη και ωρίμανση των βοτρύων. Η αποτελεσματικότητα του ethephon στην ανάσχεση της βλαστικής ανάπτυξης, εξαρτάται από τη ζωηρότητα των φυτών (Shulman Y. Et al, 1980). Οι επιδράσεις της εφαρμογής ethephon, ξεχωριστά ή σε συνδυασμό με αιθανόλη ή μεθανόλη, μελετήθηκαν στη πρώιμη επιτραπέζια ποικιλία Cardinal. Ο διπλός ψεκασμός με 480 ppm ethephon, ένας στο στάδιο του περκασμού και ένας μια βδομάδα αργότερα, αύξησε την περιεκτικότητα του γλεύκους σε διαλυτά στερεά, μείωσε την οξύτητα και βελτίωσε το χρωματισμό των ραγών. Την επόμενη χρονιά οι συνδυασμένοι ψεκασμοί με ethephon+αιθανόλη και ethephon+μεθανόλη οδήγησαν σε σημαντική μείωση των οξέων και αντίστοιχα αύξηση του δείκτη ωρίμανσης (Νικολάου και συνέργ. 2003). 15

19 Α.3.5 Paclobutrazol Χημικό όνομα: (2RS,3RS)-1-(4-chlorophenyl)-4,4-dimethyl-2-(1H-1,2,4-triazol- 1-yl)pentan-3-ol (IUPAC). Χημικός τύπος: C 15 H 20 CIN 3 O. To paclobutrazol είναι χημική ουσία που εισέρχεται στα αγγεία του ξύλου από τα φύλλα και κυρίως από τους βλαστούς και τις ρίζες και μετακινείται προς τα κάτω από την κορυφή μεριστώματα. Παρεμποδίζει τη βιοσύνθεση των γιββερελλινών και κατά συνέπεια τον ρυθμό της κυτταρικής διαίρεσης, παράγοντας έτσι πιο συμπαγή φυτά και αυξάνοντας την άνθηση και την καρποφορία (Πασπάτης, 1998). Εφαρμογή του paclobutrazol σε φυτάρια ρυζιού οδήγησε σε μείωση της βλαστικής ανάπτυξης ενώ αύξησε το περιεχόμενο ποσό χλωροφύλλης (K.-O Yim et al,1997). Στο αμπέλι, ψεκασμοί σε φυτά της ποικιλίας Trebbiano με συγκεντρώσεις 250, 500 και 1000 ppm οδήγησαν σε σημαντική μείωση της αύξησης και του μεγέθους της φυλλικής επιφάνειας. Ωστόσο, το ποσό της ξηράς ουσίας, του αζώτου και του αμύλου στο ώριμο ξύλο παρέμεινε ανεπηρέαστο ( Intrieri et al. 1983). Α.3.6 Daminozide (Alar) Χημικό όνομα: N-dimethylaminosuccinamic acid (IUPAC). Butanedioic acid mono(2,2-dimethylhydrazide) (CA). Χημικός τύπος: C 6 H 12 N 2 O 3. Το Alar είναι φυτορρυθμιστική ουσία η οποία απορροφάται από τα φύλλα και κινείται διασυστηματικά μέσα στο φυτό (Πασπάτης, 1998). Χρησιμοποιείται στα μήλα για τον περιορισμό της βλαστικής ανάπτυξης και της αύξησης του σχηματισμού των ανθέων καθώς και για την παρεμπόδιση της πτώσης των καρπών πριν την ωρίμανση και τον έλεγχο του μεγέθους του καρπού. Βελτιώνει το χρώμα (στις κόκκινες ποικιλίες), συγχρονίζει την ωρίμανση, βοηθά στη διατήρηση της σκληρότητας των φρούτων κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης (Πασπάτης, 1998). Στο αμπέλι χρησιμοποιείται για την αύξηση της καρπόδεσης και της παραγωγής σταφυλιών (Πασπάτης, 1998).. 16

20 Α.3.7 Chlormequat chloride (CCC) Χημικό όνομα: 2-chloroethyltrimethylamonium chloride (IUPAC) 2-chloro- N,N,N-trimethylethanamonum chloride (CA) Χημικός τύπος: C 5 H 13 C I2 N To CCC είναι φυτορρυθμιστική ουσία που παρεμποδίζει την επιμήκυνση των κυττάρων και κατά συνέπεια κονταίνει και δυναμώνει τον βλαστό παράγοντας ένα ισχυρό φυτό. Επίσης επηρεάζει τον αναπτυξιακό κύκλο, οδηγώντας σε αυξημένη άνθηση και παραγωγή. Μπορεί επίσης να αυξήσει τον σχηματισμό χλωροφύλλης και την ριζική ανάπτυξη (Πασπάτης, 1998). Χρησιμοποιείται για την αύξηση της αντίστασης στο πλάγιασμα (με την βράχυνση και ενδυνάμωση του στελέχους), και για την αύξηση της παραγωγής στο σιτάρι, στη σίκαλη, και στη βρώμη, επίσης χρησιμοποιείται για την προαγωγή της ανάπτυξης πλαγίων βλαστών και της άνθησης σε διάφορα καλλωπιστικά φυτά (αζαλέα, φούξια, βιγκόνια, γεράνι κ.α). Στο αμπέλι χρησιμοποιείται για την προαγωγή του σχηματισμού του άνθους, τη βελτίωση της καρπόδεσης καθώς και για την παρεμπόδιση της πρώιμης καρπόπτωσης (Πασπάτης, 1998). Οι επιδράσεις της εφαρμογής CCC μελετήθηκαν στη σύσταση των βοτρύων της ποικιλίας Μαυροδάφνη. Πραγματοποιήθηκαν δύο ψεκασμοί, ο ένας δύο εβδομάδες πριν την άνθηση και ο άλλος στο 20% της άνθησης με 500 ή 1000 mg/l CCC αντίστοιχα. Ο ψεκασμός με 1000 mg/l CCC αύξησε των αριθμό των ραγών ανά βότρυ. Το βάρος των ραγών μειώθηκε, ενώ αυξήθηκε το ποσό των διαλυτών στερεών και για τις δύο επεμβάσεις. Κατά την εφαρμογή 1000mg/l CCC αυξήθηκε η ανθοκυανική περιεκτικότητα και εκχυλισματικότητα, ενώ μειώθηκε η εκχυλισματικότητα των ταννινών των γιγάρτων (Zioziou et. al, 2002). 17

21 A.4 Σκοπός της παρούσας εργασίας. Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η μελέτη μερικών αναστολέων της αύξησης στα χαρακτηριστικά του καρπού οινοποιήσιμων ποικιλιών της αμπέλου. Η τροποποίηση των χαρακτηριστικών της σταφυλής και ιδιαίτερα του μεγέθους της ράγας και το κατά πόσον βοηθάει αυτό στην αύξηση της ποιότητας του προϊόντος αλλά και του παραγόμενου εξ αυτού οίνου, ήταν το κύριο ζητούμενο. Είναι γνωστό ότι οι κύριες υπεύθυνες ουσίες για το χρώμα στους ερυθρούς οίνους είναι οι ανθοκυάνες. Εντοπίζονται στα χυμοτόμια των κυττάρων που βρίσκονται κάτω από την επιδερμίδα του φλοιού της ράγας (Daniele Lo Giudice, et al 2004). Η μείωση του μεγέθους της ράγας οδηγεί σε γλεύκη των οποίων ο λόγος στερεά μέρη προς όγκο αυξάνεται, αυξάνοντας έτσι το χρώμα, το αρωματικό δυναμικό και γενικότερα την ποιότητα του οίνου. Επίσης βοηθά στη μείωση της πυκνότητας των βοτρύων με αποτέλεσμα αυτοί αερίζονται καλύτερα και έτσι αποφεύγονται οι προσβολές από μυκητολογικές ασθένειες και ειδικά από βοτρύτη. 18

22 Β. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Β.1 Φυτικό υλικό Το πείραμα εφαρμόστηκε στις ερυθρές οινοποιήσιμες ποικιλίες Ξινόμαυρο και Σταυρωτό. Β.1.1 Ξινόμαυρο (Μαύρο Ναούσης) Ερυθρή ποικιλία οινοποιίας Συνώνυμα: Μαύρο Ναούσης, Μαύρο Γουμένισσας, Μαύρο Ξινό, Ναουστίνο, Ποπόλκα. Διάδοση Πρόκειται για ποικιλία της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, ιδιαίτερα καλλιεργείται στις περιοχές Νάουσας, Γουμένισσας, Κοζάνης, Σιάτιστας και Αμυνταίου. Επίσης απαντάται στη Θεσσαλία (Ραψάνη) και Σιθωνία Χαλκιδικής (Πόρτο Καρρά) (Σταύρακας, 1998). Αμπελογραφικά χαρακτηριστικά Η κορυφή του νεαρού βλαστού είναι σχήματος μέσου προς ανοικτού, χρώματος λευκοπράσινου με κοκκινωπή παρυφή, και έχει βαμβακώδες χνούδι. Το ανεπτυγμένο φύλλο είναι μεγάλο, σφηνοειδές, τρίλοβο με μισχικό κόλπο τύπου V ο οποίος είναι κλειστός με τα άκρα των λοβών επικαλυπτόμενα. Έλασμα παχύ, κυματώδες, βαθυπράσινο και λείο στην άνω επιφάνεια ανοιχτοπράσινο και βαμβακώδες στην κάτω, με δόντια πλατιά και χονδρές κύριες νευρώσεις. Τα άνθη του είναι μορφολογικά και φυσιολογικά ερμαφρόδιτα. 19

23 Η σταφυλή είναι μέσου μεγέθους, κυλινδροκωνική και καμιά φορά πτερυγωτή, πυκνή με μίσχο κοντό πράσινο. Η ράγα είναι σφαιρική, μέσου μεγέθους, κυανομελανή, με φλοιό παχύ, πλούσιο σε χρωστικές και ταννίνες, σάρκα μαλακή με πολλά οξέα και ποδίσκο κοντό μέσου πάχους. Ιδιότητες Είναι ποικιλία ζωηρή και παραγωγική, συνήθως φέρει δύο σταφύλια ανά καρποφόρο βλαστό. Η διαμόρφωσή της παλαιότερα γινόταν σε χαμηλό κυπελλοειδές, με κλάδεμα στα δύο μάτια. Σήμερα οι πιο πολλοί αμπελώνες είναι διαμορφωμένοι σε απλό ή διπλό Royat με κλάδεμα επίσης στα δύο μάτια. Έχει καλή συγγένεια με τα περισσότερο χρησιμοποιούμενα στη χώρα μας υποκείμενα, 110R και 41Β. Σε εδάφη στεγνά, βαθιά, ασβεστώδη, δίνει καλύτερης ποιότητας πρώτη ύλη, και κατά συνέπεια καλύτερους οίνους. Οι αποδόσεις κυμαίνονται στα kg/στρ. εάν το σύστημα διαμόρφωσης είναι το χαμηλό κυπελλοειδές, ενώ στο αμφίπλευρο Royat η παραγωγή φθάνει ή και ξεπερνά τα 1500 kgr/στρ. Είναι ποικιλία ευαίσθητη στο περονόσπορο και ωίδιο, ενώ σε χρονιές που οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη του βοτρύτη (Botrytis cinerea), οι ζημιές είναι πάρα πολύ σημαντικές (Σταύρακας, 1998). Μερικές χρονιές παρατηρούνται φυλλοξηρικές κηκίδες στα φύλλα της ποικιλίας αυτής, οι οποίες δεν είναι καλά σχηματισμένες όπως στα αμερικάνικα υποκείμενα (Βλάχος, 1991). Η ποικιλία Ξινόμαυρο παράγει εκλεκτούς ερυθρούς οίνους που δικαιούνται της ονομασίας προέλευσης «Νάουσα», «Αμύνταιο», «Γουμένισσα» (Ξινόμαυρο 80%, Νεγκόσκα 20%), «Ραψάνη» (Κρασάτο, Σταυρωτό, Ξινόμαυρο). Η σύνθεση και οι οργανοληπτικοί χαρακτήρες των οίνων που παράγονται είναι εξαιρετικοί και βελτιώνονται με την παλαίωση. Σύμφωνα με τον κανονισμό της Ε.Ο.Κ. 3800/81 όπως τροποποιήθηκε για την Ελλάδα με τους κανονισμούς (Ε.Ο.Κ.) 1871/85, 276/89, 2218/90, 3774/91, και 3255/94 η καλλιέργεια της ποικιλίας συνιστάται στους νομούς Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κιλκίς, Ημαθίας, Πέλλης, Φλωρίνης, Καστοριάς, Κοζάνης, Γρεβενών, Λαρίσης και Τρικάλων. Επίσης επιτρέπεται η καλλιέργεια της ποικιλίας στους νομούς Ιωαννίνων, Μαγνησίας και Λαρίσης (Σταύρακας, 1998). 20

24 Β.1.2 Σταυρωτό Ερυθρή ποικιλία οινοποίησης. Συνώνυμα: Αμπελακιώτικο. Διάδοση: Καλλιεργείται στο νομό Λαρίσης, ιδιαίτερα στα Αμπελάκια και τη Ραψάνη και σποραδικά στο Τρίκωμο Γρεβενών και στους νομούς Κοζάνης και Μαγνησίας. Ιδιότητες. Είναι φυτό ζωηρό, γόνιμο, παραγωγικό, πολύ ευαίσθητο στο βοτρύτη και στην όξινη σήψη. Παρουσιάζει καλή συγγένεια με όλα τα υποκείμενα που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν, καθώς και με αυτά που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα. Διαμορφώνεται σε κύπελλο και σε γραμμωτό αμφίπλευρο κορδόνι (Royat) και δέχεται κλάδεμα κοντό στα δύο μάτια. Ξεκινά την βλάστηση στα μέσα του Απρίλη και ωριμάζει τέλος Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη. Κάθε καρποφόρα κληματίδα φέρει 2 σταφύλια μέτρια, πτερυγωτά, κωνικά, πολύ πυκνόρραγα. Οι ράγες είναι μέσου μεγέθους με φλοιό μέτριου πάχους, ερυθροϊώδους χρωματισμού και σάρκα εύχυμη, μέτρια γλυκιά, ελαφρά υπόξινη, με 2-3 μέτρια γίγαρτα (Σπηνθιροπούλου Χ.,2000). Το σταυρωτό δίνει οίνους μέτριου αλκοολικού τίτλου, μέτριας οξύτητας, με μέτριο χρώμα και αρκετές ταννίνες, που δεν αντέχουν στο χρόνο (Κουράκου- Δραγώνα, 1998). Συμμετέχει μαζί με το Κρασάτο και το Ξινόμαυρο στην παραγωγή του Οίνου Ονομασίας Προέλευσης Ραψάνη. 21

25 Β.2 Πειραματική διαδικασία Το πείραμα πραγματοποιήθηκε κατά τη διετία Το 2003 έλαβε χώρα σε αμπελώνες του νομού Ραψάνης και αφορούσε στις ποικιλίες Σταυρωτό και Ξινόμαυρο, ενώ το 2004 οι επεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν στον αμπελώνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης στην ποικιλία Ξινόμαυρο. Οι ουσίες που εφαρμόστηκαν το 2003 ήταν οι, Alar, CCC, Ethephon και Paclobutrazol, ενώ το 2004 το Prohexadione-Calcium. Β.2.1 Πείραμα Ραψάνη 2003 Στη περιοχή της Ραψάνης επιλέχθηκαν δύο αμπελώνες, ένας με Ξινόμαυρο και ένας με Σταυρωτό. Τα πρέμνα ήταν διαμορφωμένα σε αμφίπλευρο γραμμωτό σχήμα με αποστάσεις φύτευσης 2,50 x 1,30m. Για τις επεμβάσεις επιλέχθηκαν και από τις δυο ποικιλίες 6 φυτά για κάθε αναστολέα. Από αυτά τα τρία φυτά δέχονταν μία επέμβαση με τον αναστολέα (ομάδα Α), τα τρία επόμενα 2 επεμβάσεις (ομάδα Β). Επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν και δύο φυτά ως μάρτυρες. Και στις δυο πειραματικές μονάδες τα φυτά δέχθηκαν τον πρώτο ψεκασμό λίγο μετά τη καρπόδεση στο στάδιο όπου οι ράγες είχαν μέγεθος 6-7mm, ενώ τα φυτά της ομάδας Β δέχθηκε ακόμη ένα ψεκασμό τρεις ημέρες αργότερα. Σε κάθε πειραματική μονάδα συμπεριλήφθηκαν και δύο μάρτυρες. Το σύνολο των χρησιμοποιούμενων πρέμνων και στις δύο πειραματικές μονάδες έφθασε τα 52 (σχήμα 1). Ο πρώτος ψεκασμός πραγματοποιήθηκε στις και ο δεύτερος στις Οι συγκεντρώσεις των αναστολέων στα ψεκαστικά διαλύματα ήταν 100mg/L για CCC και Alar, 200mg/L για Ethephon και 50mg/L για Paclobutrazol. Τα σταφύλια μετά τους ψεκασμούς αφέθηκαν να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν πάνω στο φυτό και συγκομίσθηκαν στις

26 Φυτά Αριθμός επεμβάσεων Αναστολείς Ομάδα Α Ομάδα Β Alar Ομάδα Α Ομάδα Β Ethephon Ομάδα Α Ομάδα Β CCC Ομάδα Α Paclobutrazol Ομάδα Β Μάρτυρας Σχήμα 1: Πειραματικό σχέδιο που εφαρμόστηκε για κάθε ποικιλία στη περιοχή της Ραψάνης. 23

27 Β.2.2 Πείραμα Αγρόκτημα Στο αγρόκτημα της Γεωπονικής σχολής στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκαν εφαρμογές της ουσίας Prohexadione-calcium, σε φυτά της ποικιλίας Ξινόμαυρο. Τα πρέμνα ήταν διαμορφωμένα σε αμφίπλευρο γραμμωτό σχήμα με αποστάσεις φύτευσης 2 x 1m. Το πειραματικό τεμάχιο περιελάμβανε έξι πρέμνα. Τα τρία δεν ψεκάστηκαν και αφέθηκαν ως μάρτυρες ενώ στα υπόλοιπα τρία έγινε ένας ψεκασμός μετά την καρπόδεση στο στάδιο που οι ράγες είχαν διαστάσεις 6mm. Η εφαρμογή έγινε σε συγκέντρωση 250mg/L. Τα φυτά μάρτυρες κωδικοποιήθηκαν ως ομάδα Μ και τα φυτά στα οποία έγινε η εφαρμογή του αναστολέα ως ομάδα Α (σχήμα 2). Tα σταφύλια μετά τον ψεκασμό αφέθηκαν να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν και η συγκομιδή έγινε στις Δείγματα ραγών ελήφθησαν μία εβδομάδα μετά την επέμβαση και λυοφιλιώθηκαν για να γίνουν οι μετρήσεις που αφορούσαν τα επίπεδα των ορμονών και των πολυαμινών. Φυτά ποικιλίας «Ξινόμαυρο» Αριθμός επεμβάσεων Μία επέμβαση με Prohexadione-Calcium Φυτά μάρτυρες Σχήμα 2: Πειραματικό σχέδιο στον αμπελώνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Β.3 Μετρήσεις στο πείραμα της Ραψάνης Πραγματοποιήθηκαν οι εξής μετρήσεις: 1. Παραγωγή ανά πρέμνο. 2. Βάρος σταφυλής. 24

28 3. Μήκος και πλάτος σταφυλής. 4. βάρος 100 ραγών. 5. Διαστάσεις 50 ραγών. 6. Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε ολικά στερεά διαλυτά ( 0 Brix). 7. Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας του γλεύκους στην ωρίμανση. 8. Φαινολικά συστατικά Β.3.1 Παραγωγή ανά πρέμνο Η συνολική παραγωγή κάθε πρέμνου συγκομίστηκε και ζυγίστηκε στο εργαστήριο με ζυγαριά ακριβείας. Β.3.2 Βάρος σταφυλής Κάθε σταφυλή ζυγίστηκε ξεχωριστά. Β.3.3 Μήκος και πλάτος σταφυλής Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν με τη χρήση βαθμολογημένου κανόνα. Β.3.4 Βάρος 100 ραγών Πραγματοποιήθηκε τυχαία επιλογή 100 ραγών από κάθε δείγμα, και ζυγίστηκε σε ηλεκτρονικό ζυγό ακριβείας. Β.3.5 Διαστάσεις 50 ραγών Τυχαία επιλογή 50 ραγών από κάθε δείγμα, και μέτρηση των διαστάσεών τους (μήκος-πλάτος) με χρήση ψηφιακού παχυμέτρου. 25

29 Β.3.6 Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε ολικά στερεά διαλυτά (Brix) Η μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε σάκχαρα πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο με τη χρήση φορητού σακχαροδιαθλασίμετρου. Το γλεύκος προέκυψε έπειτα από σύνθλιψη δείγματος 50 ραγών. Β.3.7 Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας του γλεύκους στην ωρίμανση Ο προσδιορισμός της ολικής οξύτητας του γλεύκους έγινε με την ογκομετρική μέθοδο, με τη βοήθεια τιτλοδοτούμενου διαλύματος NaOH (Ν/10). Η μέτρηση έγινε στο χυμό που προέκυψε από το γλεύκος που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των σακχάρων. Ως δείκτης του σημείου εξουδετέρωσης χρησιμοποιήθηκε αυτός της φαινολοφθαλεϊνης. Οι τιμές εκφράστηκαν σε g τρυγικού οξέος /l. Β.3.8 Εκτίμηση της φαινολικής ωρίμανσης της παραγωγής Σε δείγματα ώριμων ραγών μελετήθηκε η εκχυλισματικότητα των ανθοκυανών και ο βαθμός ωρίμανσης των γιγάρτων. Β Φαινολικές ενώσεις Ανθοκυάνες Οι ανθοκυάνες είναι κόκκινες χρωστικές, και βρίσκονται στους φλοιούς των ραγών. Σπανίως υπάρχουν στη σάρκα (βαφικές ποικιλίες), ωστόσο υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες στα φύλλα κυρίως προς το τέλος της βλαστικής περιόδου. Οι ανθοκυάνες απαντούν στη φύση υπό μορφή ετεροζιτών, οι οποίοι υδρολύονται εύκολα προς ένα άγλυκο και ένα ή περισσότερα μόρια σακχάρων. Τα άγλυκα που προκύπτουν λέγονται ανθοκυανιδίνες και έχουν το βασικό τύπο C 6 -C 3 - C 6 (Κουράκου, 1998). 26

30 Η βασική δομή των ανθοκυανιδινών φαίνεται στο παρακάτω σχήμα: Σχήμα 1: Βασική δομή των ανθοκυανιδών Μέχρι στιγμής έχουν ταυτοποιηθεί πέντε μόρια ανθοκυανιδινών: η κυανιδίνη, δελφινιδίνη, πεονιδίνη, πετουνιδίνη και η μαλβιδίνη. Η μαλβιδίνη είναι η κύρια χρωστική όλων σχεδόν των σταφυλών και των έγχρωμων οίνων. Στη φύση αυτά τα μόρια είναι πολύ πιο σταθερά όταν βρίσκονται σε γλυκοζιτική (ανθοκυάνες) παρά σε άγλυκη μορφή. Σε όξινο περιβάλλον οι ανθοκυάνες έχουν χρώμα κόκκινο-βιολετί (χρώμα τόσο πιο ζωντανό και έντονο όσο πιο όξινο είναι το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται), σε περιβάλλον ουδέτερο ή ελαφρά αλκαλικό είτε είναι άχρωμες είτε έχουν χρώμα υποκύανο ενώ σε περιβάλλον ισχυρά αλκαλικό οι ανθοκυάνες έχουν κίτρινο χρωματισμό. Μπορούν να ενωθούν με τις τανίνες προς πολυμερή ανθοκυανών-τανινών, τα οποία είναι σταθερά στο χρόνο και στο ph ενώ παράλληλα δεν αντιδρούν με το θειώδη ανυδρίτη. Ταννίνες Οι ταννίνες είναι ουσίες φυτικής προέλευσης που, αν και διαφορετικής χημικής δομής, έχουν μια κοινή ιδιότητα: είναι ικανές να δημιουργήσουν σταθερά σύμπλοκα με πρωτεΐνες κι άλλα φυτικά πολυμερή, όπως πολυσακχαρίτες. Στη φύση απαντούν δυο ομάδες ταννινών: οι υδρολυόμενες και οι συμπυκνωμένες. 27

31 Υδρολυόμενες ταννίνες Οι υδρολυόμενες ταννίνες αποτελούνται από ένα μόριο σακχάρου, κυρίως γλυκόζης, ή ένα μόριο πολυσακχαρίτη, του οποίου πολλά ΟΗ είναι εστεροποιημένα με διάφορα φαινολικά οξέα, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι, το γαλλικό, το διγαλλικό, και το ελλαγικό (Κουράκου-Δραγώνα 1998). Οι υδρολυόμενες ταννίνες δε βρίσκονται σε φυσική κατάσταση στα σταφύλια. Η παρουσία γαλλικού και ελλαγικού οξέος στους οίνους προκύπτει είτε από την υδρόλυση των ταννινών που βρίσκονται στα δρύινα βαρέλια, είτε από την χρήση οινολογικής ταννίνης η οποία αποτελείται από ελλαγιταννίνες και γαλλοταννίνες και έχει νόμιμη έγκριση ως προσθετικό οίνου. Συμπυκνωμένες ταννίνες Η ομάδα των συμπυκνωμένων ταννινών είναι πολύ πιο διαδεδομένη στη φύση σε σχέση με τις υδρολυόμενες ταννίνες. Η σύσταση αυτών των ταννινών είναι πολύπλοκη και σχηματίζονται από αντιδράσεις πολυμερισμού των 3-φλαβονολών και των 3,4-φλαβονοδιολών. Τα πρώτα φέρουν μια ομάδα ΟΗ στη θέση 3 του ετεροκυκλικού δακτυλίου (κατεχίνες) ενώ τα δεύτερα φέρουν δύο ομάδες ΟΗ στις θέσεις 3 και 4 του ετεροκυκλικού τους δακτυλίου (προκυανιδίνες). Οι συμπυκνωμένες ταννίνες αποτελούν ουσιαστικά το σώμα του οίνου. Αντιπροσωπεύουν το 30-60% των ολικών φαινολικών παραγώγων του και το ποσοστό τους αυξάνεται με την ηλικία του οίνου. Οι αλυσίδες τους σχηματίζουν ένα είδος σκελετού, στον οποίον προστίθενται και άλλα μόρια ή άλλες ομάδες μορίων (πεπτίδια, πολυσακχαρίτες, ανόργανα στοιχεία, μόρια νερού και ίσως τρυγικό οξύ). Η παρεμβολή ειδικότερα πολυσακχαριτών και πεπτιδίων οδηγεί σε ένα είδος ανενεργοποίησης των ταννικών ιδιοτήτων των συμπυκνωμένων ταννινών, που εκδηλώνεται με μειωμένη δραστικότητα επί των πρωτεϊνών και επομένως με γευστικό μαλάκωμα των οίνων, όταν ωριμάζουν και παλαιώνουν υπό κατάλληλες συνθήκες (Κουράκου-Δραγώνα ). Β Προσδιορισμός της φαινολικής ωρίμανσης της παραγωγής. (μέθοδος Glories) Η αρχή της μεθόδου βασίζεται στην ταχεία εκχύλιση των ανθοκυανών από τους φλοιούς των ραγών, είτε σε ομαλές συνθήκες είτε σε πιο ακραίες που 28

32 καταστρέφουν τις μεμβράνες των κυττάρων με αποτέλεσμα την πλήρη παραλαβή των χρωστικών. Το μέσο που επιλέγεται για να πραγματοποιηθεί η διάχυση των ανθοκυανών, είναι η οξύτητα. Επιπλέον συνιστάται η έκθλιψη των ραγών, καθώς και η αραίωση κατά το ήμισυ του προκύψαντος γλεύκους. Επίσης η σύνθλιψη των γιγάρτων οδηγεί σε εκχύλιση και των τανινών. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται δυο διαφορετικά διαλύματα με ph=1 και ph=3,2. Το διάλυμα με ph=1 είναι υδατικό διάλυμα υδροχλωρίου (HCI N/10) ενώ το διάλυμα με ph=3,2 είναι υδατικό διάλυμα τρυγικού οξέος μερικώς εξουδετερωμένου με καυστικό νάτριο. Το όξινο περιβάλλον του διαλύματος με ph=1 επιτρέπει τη διάρρηξη της φωσφολιπιδικής μεμβράνης καθώς σπάζονται οι πρωτεϊνικοί δεσμοί και κατά συνέπεια απελευθερώνεται όλο το περιεχόμενο των χυμοτοπίων. Στο διάλυμα με ph=3,2 δημιουργούνται συνθήκες παρόμοιες με αυτές που επικρατούν στις δεξαμενές ερυθρής οινοποίησης. Σημαντικό ρόλο παίζει η κατάσταση των μεμβρανών στα χυμοτόπια, η οποία εάν δεν είναι πορώδης δεν υπάρχει επαρκής διάχυση των ανθοκυανών. Ωστόσο, εάν επιδράσουν σε αυτές τα ένζυμα της ράγας, οι χρωστικές εξέρχονται από τα χυμοτόπια και η εκχύλιση προσεγγίζει αυτή του διαλύματος με ph=1. Η διαφορά ανάμεσα στ αποτελέσματα που έχουν ληφθεί και με τις δύο συνθήκες εκχύλισης, αντικατοπτρίζει την ευαισθησία των μεμβρανών σε σχέση με την ικανότητα εκχύλισης των ανθοκυανών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα κύτταρα των φλοιών περιέχονται και τανίνες που εκχυλίζονται κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Η διαδικασία που ακολουθείται για τον προσδιορισμό των φαινολικών ουσιών, είναι η εξής: Δείγμα 200 ραγών αντιπροσωπευτικών του μέσου βάρους, λαμβάνεται και πολτοποιείται. Εν συνεχεία λαμβάνονται από το πολτό δύο δείγματα των 50 γραμμαρίων. Στο πρώτο προστίθεται ίσος όγκος διαλύματος με ph=1 και στο δεύτερο με ph=3,2. Τα δείγματα αφού ανακατευτούν καλά παραμένουν έτσι για τέσσερις ώρες. Στη συνέχεια φιλτράρονται σε υαλοβάμβακα και ακολουθεί μέτρηση των ανθοκυανών με τη μέθοδο αποχρωματισμού με SO 2. 29

33 Ο συντελεστής εκχυλισματικότητας των ανθοκυανών δίνεται από τη σχέση: Ε.Α.={(A.Τ ph1 -Α.Τ ph3,2 )X100}/ A.Τ ph1 Στην οποία φαίνεται ότι όσο πιο μικρή είναι η τιμή του Ε.Α. τόσο μεγαλύτερη είναι η εκχυλισματικότητα των ανθοκυανών. Ο συντελεστής εκχυλισματικότητας Ε.Α παίρνει τιμές μεταξύ 20 και 70 και μειώνεται καθώς προχωρά η ωρίμανση. Επίσης εξαρτάται από την ποικιλία και τις συνθήκες ωρίμανσης. Διάφορες επεμβάσεις στον αμπελώνα όπως π.χ.αραίωμα ταξιανθιών μπορούν να μειώσουν τον Ε.Α. αυξάνοντας έτσι την περιεκτικότητα των ανθοκυανών στον οίνο παρ όλο που η συγκέντρωση τους στις ράγες δεν μεταβάλλεται. Η συμβολή των ταννινών που περιέχουν τα γίγαρτα όσον αφορά την συνολική περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις του εκχυλίσματος προκύπτει από τη σχέση: MP(%)={OD 280Xd- Α.Τ ph3,2 Χ40}Χ100/ΟD 280Xd Όπου d είναι η αραίωση που στην προκειμένη περίπτωση είναι 2. Ο συντελεστής ωρίμανσης των γιγάρτων μειώνεται όσο προχωρεί η ωρίμανση των ραγών. Η τιμή του MP συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 0 και 60, ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες ωρίμανσης. Β.4 Μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Ξινόμαυρο το 2004 Πραγματοποιήθηκαν οι εξής μετρήσεις: Βάρος σταφυλής. Μήκος και πλάτος σταφυλής. Βάρος βοστρύχου Μέτρηση ραγών ανά σταφυλή. Πυκνότητα σταφυλής Βάρος 100 ραγών. Διαστάσεις 50 ραγών. Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε σάκχαρα. Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας και του ph του γλεύκους στην ωρίμανση 30

34 Προσδιορισμός ορμονών (αυξίνες, αμπσισικό οξύ, κυτοκινίνες) Προσδιορισμός πολυαμινών Φαινολικά συστατικά Β.4.1 Βάρος σταφυλής Κάθε σταφυλή ζυγίστηκε ξεχωριστά. Β.4.2 Μήκος και πλάτος σταφυλής Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν με τη χρήση βαθμολογημένου κανόνα. Β.4.3 Βάρος βοστρύχου Ζυγίστηκε κάθε ένας ξεχωριστά με ηλεκτρονικό ζυγό ακριβείας. Β.4.4 Μέτρηση ραγών ανά σταφυλή Μέτρηση ραγών με το χέρι Β.4.5 Πυκνότητα σταφυλής Υπολογίστηκε το πηλίκο του αριθμού των ραγών ανά σταφυλή, προς το μήκος του βόστρυχου. Β.4.6 Βάρος 100 ραγών Πραγματοποιήθηκε τυχαία επιλογή 100 ραγών από κάθε δείγμα, και ζυγίστηκε σε ηλεκτρονικό ζυγό ακριβείας. Β.4.7 Διαστάσεις 50 ραγών Τυχαία επιλογή 50 ραγών από κάθε δείγμα, και μέτρηση των διαστάσεών τους (μήκος-πλάτος) με χρήση ψηφιακού παχυμέτρου. 31

35 Β.4.8 Μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε ολικά στερεά διαλυτά (Brix) Η μέτρηση της περιεκτικότητας του γλεύκους σε σάκχαρα πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο με τη χρήση φορητού σακχαροδιαθλασίμετρου. Το γλεύκος προέκυψε έπειτα από σύνθλιψη δείγματος 50 ραγών. Β.4.9 Προσδιορισμός της ολικής οξύτητας και του ph του γλεύκους στην ωρίμανση Ο προσδιορισμός της ολικής οξύτητας του γλεύκους έγινε με την ογκομετρική μέθοδο, με τη βοήθεια τιτλοδοτούμενου διαλύματος NaOH (Ν/10). Η μέτρηση έγινε στο χυμό που προέκυψε από το γλεύκος που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των σακχάρων. Ως δείκτης του σημείου εξουδετέρωσης χρησιμοποιήθηκε αυτός της φαινολοφθαλεϊνης. Οι τιμές εκφράστηκαν σε g τρυγικού οξέος /l. Η μέτρηση του ph έγινε με πεχάμετρο τύπου WTW ph 522. Β.4.10 Προσδιορισμός ορμονών. Οι ορμόνες που προσδιορίστηκαν ήταν οι κυτοκινίνες. Β Κυτοκινίνες Οι κυτοκινίνες είναι ρυθμιστικές ουσίες, παράγωγα της αδενίνης, οι οποίες μπορούν να προκαλούν κυτταροδιαίρεση παρουσία αυξίνης (Βογιατζής και Πετρίδου,1997). Οι κυτοκινίνες χαρακτηρίζονται σαν παράγωγα της αδενίνης, που είναι μια πουρίνη, τα οποία έχουν ένα υποκατάστατο στη Ν6 θέση του δακτυλίου της. Η ιδιότητα των κυτοκινινών, να υποκινούν την κυτταροδιαίρεση, περιορίζεται μόνο στα παράγωγα της αδενίνης (Πασπάτης, 1998). Γνωστότερες κυτοκινίνες είναι η ζεατίνη, η βενζυλαδενίνη και ισοπεντενυλαδενίνη. Σχηματίζονται στις άκρες των ριζών και σε αναπτυσσόμενα σπέρματα. Υπάρχουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε νεαρούς καρπούς. 32

36 Β Μέθοδος προσδιορισμού ορμονών Η διαδικασία του προσδιορισμού των ορμονών, έγινε σε δείγματα ραγών τα οποία είχαν συγκομιστεί μια εβδομάδα μετά την επέμβαση με τον αναστολέα Prohexadione-calcium δηλαδή στις και στην συνέχεια λυοφιλιώθηκαν και διατηρήθηκαν στην κατάψυξη σε πλαστικά σακουλάκια. Περιλαμβάνει τρία στάδια: 1. Επεξεργασία των λυοφιλιωμένων δειγμάτων 2. Καθαρισμός και παραλαβή των ορμονών 3. Εφαρμογή υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης (HPLC) Επεξεργασία των λυοφιλιωμένων δειγμάτων Στο στάδιο αυτό οι λυοφιλιωμένες ράγες κάθε δείγματος λυοτριβούνται με τη χρήση υγρού αζώτου έως ότου πάρουν τη μορφή ομοιογενούς σκόνης. Επίσης έχει προηγηθεί διαλογή των ραγών από τα όποια υπολείμματα ποδίσκων και βοστρύχων. Στη συνέχεια λαμβάνουμε ποσότητα 500mg από κάθε δείγμα και το εκχυλίζουμε σε κωνική φιάλη, προσθέτοντας 45ml μεθυλικής αλκοόλης 90% και 4ml νερό. Οι κωνικές φιάλες τοποθετούνται στο ψυγείο, όπου και διατηρούνται για όλο το βράδυ σε θερμοκρασία 4 ο C, ενώ πραγματοποιείται και ανάδευση ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για καλύτερη εκχύλιση. Το επόμενο πρωί πραγματοποιείται ο διαχωρισμός της στερεής από την υγρή φάση, με απλή διήθηση σε βαμβάκι. Η υγρή φάση οδηγείται σε αποστακτική συσκευή, οπού θερμαίνεται στους 35 ο C (με τη χρήση υδατόλουτρου ) μέχρι να απομακρυνθεί ολόκληρη η ποσότητα της μεθυλικής αλκοόλης. Το υγρό που παραλαμβάνεται τοποθετείται σε σκοτεινό θάλαμο, καθώς οι ορμόνες είναι ουσίες με υψηλή φωτοευαισθησία. Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την σταθεροποίηση του ph των δειγμάτων το οποίο θα πρέπει να είναι πάντοτε ουδέτερο. Για το λόγο αυτό προστίθεται σε κάθε δείγμα 0,5 ml οξικό αμμώνιο (1Μ) και ποσότητα NaOH τέτοια ώστε το ph να ανέβει στη τιμή 7. Εάν το ph του δείγματος ξεπεράσει την τιμή 7, γίνεται διόρθωση με προσθήκη υδροχλωρικού οξέος. Η μέτρηση του ph γίνεται με την βοήθεια δεικτών. 33

37 Στη συνέχεια τα δείγματα τοποθετούνται σε πλαστικά μπουκαλάκια και οδηγούνται σε κλειστή φυγόκεντρο. Στο σημείο αυτό τα μπουκαλάκια ζυγίζονται, ούτως ώστε αυτά που θα τοποθετηθούν αντικριστά στην φυγόκεντρο να έχουν το ίδιο βάρος. Η φυγοκέντριση γίνεται στα x g για 20 λεπτά.και ξεκινάει μόλις η θερμοκρασία της φυγοκέντρου πέσει στους 4 o C. Μόλις τελειώσει η φυγοκέντριση, παραλαμβάνεται το υπερκείμενο διάλυμα και τοποθετείται σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Καθαρισμός και παραλαβή των ορμονών. Πραγματοποιείται με την βοήθεια ενός συστήματος κατακόρυφων στηλών, μέσω του οποίου γίνεται η εκχύλιση και παραλαβή των ορμονών. Η παραλαβή και συγκράτηση των ορμονών έγινε σε SepPack cartridge (C18) της εταιρείας Waters και οι στήλες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν από πλαστικό (Εικ. 2,3). Η διαδικασία που ακολουθήθηκε βασίστηκε στη μέθοδο που εφαρμόστηκε από την Carol J. Lovatt (1994). Το σύστημα των στηλών αποτελείται από έξι σύριγγες των 50ml οι οποίες συνδέονται κατακόρυφα με έξι σύριγγες των 20ml, μέσω εύκαμπτων και διάφανων σωλήνων πάχους 3mm. Για την ρύθμιση της ταχύτητα ροής των διαλυμάτων, χρησιμοποιείται στα σωληνάκια χειροκίνητος ροοστάτης. Κάθε σύριγγα των 20ml θα παίξει τον ρόλο της στήλης. Στις σύριγγες των 50ml γίνεται η αρχική τοποθέτηση όλων των ουσιών, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η σταθερή ροή στις στήλες. Η στήλη δημιουργείται ως εξής: αρχικά στο κάτω μέρος κάθε σύριγγας των 20ml τοποθετείται κυκλικό φίλτρο από διηθητικό χαρτί το οποίο θα συγκρατήσει το υλικό πλήρωσης της στήλης.στη συνέχεια τοποθετούνται στη στήλη 5ml της ουσίας DEAE (N,N,N,N -Tetramethylethylendiamin, C 6 H 12 N 2, 99%) (η οποία είναι σε στερεά μορφή) της εταιρείας ALDRICH, και αποτελεί την στήλη ανταλλαγής των ιόντων. Η διαδικασία ξεκινάει κάνοντας έκλουση των στηλών με 15ml οξικό αμμώνιο 0,01Μ αρχικά και 10ml οξικό αμμώνιο 1Μ κατόπιν. Στη συνέχεια γίνεται η σύνδεση των SepPack cartridge με τις στήλες του DEAE (εικ.2). 34

38 Εικ.2: SepPack Cartridge συνδεδεμένα με τις στήλες Τα SepPack cartridge έχουν προηγουμένως ξεπλυθεί με 10ml μεθανόλης. Κατόπιν και αφού πλέον έχει ολοκληρωθεί το σύστημα των στηλών, γίνεται έκλουση με 10ml οξικό αμμώνιο 0,01Μ και στη συνέχεια οι στήλες είναι έτοιμες να δεχτούν το χυμό των δειγμάτων που προέκυψε από τη φυγόκεντρο. Μόλις τα δείγματα περάσουν από τις στήλες το σύστημα εκλούεται με 20ml οξικού αμμωνίου 0,01Μ και τα SepPack cartridge απομακρύνονται στη συνέχεια από το σύστημα. Εικ.3: SepPack Cartridge Για κάθε δείγμα απαιτούνται δύο SepPack cartridge από τα οποία το πρώτο που συνδέεται με τις στήλες παραλαμβάνει τις κυτοκινίνες, ενώ το δεύτερο τις αυξίνες, γιββεριλλίνες και ΑΒΑ. 35

39 Έτσι στη συνέχεια τοποθετείται η δεύτερη σειρά των SepPack cartridge τα οποία προηγουμένως είχαν ξεπλυθεί με 10ml μεθανόλης. Το σύστημα εκλούεται με 20ml οξικό οξύ 1,5Μ και τα SepPack cartridge που περιέχουν τις όξινες ορμόνες απομακρύνονται από το σύστημα. Για τη παραλαβή των ορμονών γίνεται έκλουση των SepPack cartridge με αυξανόμενες συγκεντρώσεις διαλυμάτων μεθυλικής αλκοόλης σε νερό (Πιν. 4). Πίνακας.4 SepPack cartridge % μεθανόλη Ορμόνες 1.Κυτοκινίνες 10% (4ml) Καμία 30% (4ml) Ζεατίνη και Ζεατίνη Riboside (Z+ZR) 60% (4ml) N6 (Δ2-isopentenyl)- adenosine (IPA+2ip) 2.Όξινες ορμόνες 20% (4ml) καμία 60% (4ml) Αυξίνες, Γιββερελίνες, Αμπσισικό οξύ (IAA,GAS,ABA) Ιδιότητες DEAE-Προετοιμασία H DEAE κυτταρίνη αποτελείται από μόρια κυτταρίνης επάνω στα οποία δεσμεύονται ομοιοπολικά οι δραστικές διαιθυλομάδες της {-O-CH 2 CH 2 -N + (C 2 H 5 ) 2 }. Το διάλυμα περνώντας μέσα από τον ανιονικό αυτό ανταλλάκτη, απαλλάσσεται από ένα μεγάλο αριθμό ανεπιθύμητων μακρομορίων επιτυγχάνοντας έτσι έναν αρκετά ικανοποιητικό καθαρισμό των συγκεκριμένων ορμονών. Λόγω τις διαφοράς αυτών των ορμονών, όσον αφορά το συνολικό τους φορτίο και κατά συνέπεια το διαφορετικό βαθμό συγκράτησης τους πάνω στη στήλη, η εκλεκτική έκλουση τους στα SepPack cartridges γίνεται με διαφορετικές ουσίες (οξικό αμμώνιο και οξικό οξύ). Η DEAE-κυτταρίνη παρελήφθη σε μορφή σκόνης από την εταιρεία Riedel de Haen και είναι κατάλληλη για χρωματογραφία. Αιωρείται για 30 λεπτά σε 0.5 Ν 36

40 NaOH και παραλαμβάνεται μετά την έκλουση με απεσταγμένο νερό, σε μορφή gel, η οποία διατηρείται σε θερμοκρασία 5 ο C. Εφαρμογή υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης (HPLC). Γενικά Η υγρή χρωματογραφία υψηλής απόδοσης (high performance liquid chromatography HPLC) είναι η σημαντικότερη εξέλιξη στην τεχνική της χρωματογραφικής ανάλυσης. Είναι η μέθοδος επιλογής για τα περισσότερα βιολογικά μακρομόρια, για το διαχωρισμό των οποίων οι περισσότερες χρωματογραφικές τεχνικές παρουσιάζουν προβλήματα. Χαρακτηρίζεται από μια στενή και μεγάλου μήκους στήλη γεμάτη με υλικό υπό μορφή πολύ λεπτής σκόνης με τεμαχίδια σφαιρικού σχήματος, η οποία εκλούεται με υγρό υπό πολύ ψηλή πίεση και διαθέτει διάταξη συνεχούς ελέγχου και καταγραφής του εκλούσματος (Α. Πολυχρονιάδου-Αληχανίδου, 1996). Σκοπός της χρωματογραφικής ανάλυσης είναι ο διαχωρισμός των συστατικών ενός μίγματος,το οποίο εισάγεται στη στήλη. Το υλικό με το οποίο είναι γεμάτο η στήλη είναι χαρακτηριστικό για κάθε ομάδα συστατικών που πρόκειται να διαχωριστεί. Αφού εισαχθεί το δείγμα, από αντλία υψηλής πίεσης περνάει στη στήλη ένα σύστημα διαλυτών το οποίο συμπαρασύρει το δείγμα μέσα από τη στήλη διαχωρίζοντάς το στα διάφορα συστατικά του. Τα διάφορα συστατικά του δείγματος σχηματίζουν ζώνες κατά μήκος της στήλης και εξέρχονται από αυτή ανάλογα με τη πολικότητά τους σε σχέση με το εκλουστικό σύστημα. Οι κορυφές των διαφόρων συστατικών που ανιχνεύονται από τον ανιχνευτή, αποτυπώνονται στο καταγραφικό σύστημα ως καμπύλες του Gauss. Η βασική κατασκευή της HPLC περιλαμβάνει: 1. σύστημα ανάμειξης των εκλουστικών 2. αντλία 3. σημείο εισόδου του δείγματος 4. τη στήλη 5. το σύστημα ανίχνευσης, ενίσχυσης και καταγραφής του σήματος μέσω υπολογιστή. 37

41 Η ανάμειξη των εκλουστικών μπορεί να γίνει είτε πριν μπουν οι διαλύτες στην αντλία, είτε μετά από σύστημα αντλιών οι οποίες παρέχουν τους επιμέρους διαλύτες σε αγωγό εισαγωγής πρίν από τη βαλβίδα εισαγωγής του δείγματος. Οι αντλίες είναι κατασκευασμένες από ανοξείδωτο χάλυβα, που είναι αδρανής στα οξέα, τα αλκάλεα, τα οξειδωτικά και τους οργανικούς διαλύτες και αντέχει σε πιέσεις μέχρι 6000 psi. Οι διαλύτες: διατηρούνται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος απαερώνονται πριν από τη χρήση. Αν δε γίνει απαέρωση, στο τμήμα χαμηλής πίεσης της αντλίας σχηματίζονται φυσαλίδες, οι οποίες διαταράσσουν την ομαλή ροή του εκλουστικού. Διηθούνται από φίλτρα με διάμετρο πόρων 0,22 ή 0,45 μm πριν χρησιμοποιηθούν, επειδή οι αντλίες είναι ευαίσθητες στη σκόνη και τα αιωρούμενα σωματίδια του υγρού που πρόκειται να αντλήσουν (Πολυχρονιάδου Α.-Αληχανίδου, 2002). Το δείγμα εισάγεται στη στήλη με δύο τρόπους: Με σύριγγα απευθείας στη στήλη Με ειδική βαλβίδα εισαγωγής δείγματος Οι βαλβίδες εισαγωγής πλεονεκτούν στο ότι δεν διακόπτουν η ροή του εκλουστικού και η εργασία πραγματοποιείται σε υψηλές πιέσεις. Επίσης το σύστημα εισαγωγής με βαλβίδα μπορεί να συνδεθεί με αυτόματο δειγματολήπτη. Οι στήλες αποτελούνται από δύο μέρη: Το περίβλημα Το υλικό πλήρωσης Το περίβλημα είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα ή και πλαστικό και έχει διαστάσεις μήκους 10,15 ή 25cm, και εσωτερική διάμετρο 2-4,6mm. Το υλικό πλήρωσης Η βάση των περισσοτέρων υλικών είναι η ξηροπηκτή του οξειδίου του πυριτίου (silica gel). Είναι πολύ πορώδη υλικά με ομοιογενή δομή και μέγεθος κόκκων 3-10μm σχηματίζοντας έτσι μεγάλη επιφάνεια. Όταν το υλικό είναι silica gel, (κανονική φάση) ο διαχωρισμός των συστατικών οφείλεται σε αλληλεπιδράσεις των πολικών ενώσεων του δείγματος με τις ομάδες 38

42 σιλανόλης (Si-OH) οι οποίες είναι ελαφρως όξινες και βρίσκονται στην επιφάνεια κάθε κόκκου SiO 2. Ως εκλουστικά στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται μη πολικοί διαλύτες, όπως εξάνιο, χλωροφόρμιο,διαιθυλεθέρας και μείγματα αυτών. Η ξηροπηκτή του οξειδίου του πυριτίου μπορεί να αντιδράσει και να δεσμεύσει διάφορα συστατικά. Τέτοια συστατικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι αλκύλια με 18 άτομα άνθρακα C 18 (-C 18 H 37, octadecyl-silane, ODS) ή με 8 άτομα άθρακα C 8 (C 8 H 17 ), φαινύλια και ομάδες κυανίου. Σε αυτή τη περίπτωση σχηματίζεται μια επιφάνεια κόκκων με υδρόφοβα χαρακτηριστικά. Ο χημικός δεσμός είναι σχετικά σταθερός σε ph μεταξύ 2 και 7,5 και αντιδρά με άπολα συστατικά μειγμάτων, ενώ τα πολικά συστατικά εκλούονται ταχύτερα με πολικούς διαλύτες (χρωματογραφία αντίστροφης φάσης). Οι στήλες αντίστροφης φάσης είναι οι κατεξοχήν χρησιμοποιούμενες στήλες για διαχωρισμό βιολογικών ενώσεων διαφόρων κατηγοριών (Πολυχρονιάδου Δ.- Αληχανίδου, 2002). Οι ανιχνευτές Οι ανιχνευτές (detectors) μετατρέπουν τις διαφορές στη συγκέντρωση του εκλούματος σε ηλεκτρικά σήματα. Φασματοχημικές, ηλεκτροχημικές ή άλλες ιδιότητες των διαλυμένων ενώσεων μπορούν να μετρηθούν από μια ποικιλία ανιχνευτών (Πολυχρονιάδου Δ.- Αληχανίδου, 2002). Οι ανιχνευτές που χρησιμοποιούνται κυρίως είναι υπεριώδους και ανιχνευτές φθορισμού. Προσδιορισμός των ορμονών με χρήση της HPLC. Στήλη Χρησιμοποιήθηκε στήλη της εταιρείας Altech. Η κατασκευή της ήταν από ανοξείδωτο χάλυβα και οι διαστάσεις της ήταν, διάμετρος 4,6 mm, μήκος 25 cm, και η ροή λειτουργίας 1 ml/min (Εικ. 4). 39

43 Εικ.4: Στήλη Υλικό πλήρωσης της στήλης Χρησιμοποιήθηκε το silica gel (ξηροπηκτή οξειδίου του πυριτίου) με δεσμευμένα αλκύλια με 18 άτομα άνθρακα, C 18 (octadecyl-silane, ODC). Το μέγεθος των κόκκων ήταν 5μm. Προετοιμασία κινητής φάσης Η κινητή φάση περιλάμβανε δύο διαλύματα, Α και Β. Το Α ήταν διάλυμα μυρμηκικού οξέος 0,01 Μ σε 1000ml νερό και προστέθηκε τριμεθυλαμίνη έτσι ώστε να ρυθμιστεί το ph στο 3,4. Ακολούθησε φιλτράρισμα του διαλύματος με pre-cut membranes με πόρους διαστάσεων 0,2 μm, για την απομάκρυνση των προσμίξεων. Το διάλυμα Β ήταν 1lt και περιείχε ακετονιτρίλιο (CH 3 CN) καθαρότητας 100% της εταιρείας Carlo Erba. Οι διαλύτες τοποθετήθηκαν σε γυάλινες φιάλες οι οποίες συνδέθηκαν με το σύστημα αντλιών της διάταξης της HPLC. Είσοδος δείγματος Η είσοδος του δείγματος έγινε με σύριγγα απευθείας στη στήλη και ο όγκος του δείγματος που εισερχόταν στη στήλη ήταν 20 μl. Ανιχνευτές Συνδέθηκε ανιχνευτής Υπεριώδους (UV 2000) της εταιρείας Thermo Finnigan και Evaporative Light Scattering Detector (ELSD 2000 ES) της εταιρείας Altech.Ο ELSD προκαλεί εκνέφωση του δείγματος με την είσοδό του σ αυτόν. Η σκέδαση του φωτός που προκαλείται είναι ανάλογη της μάζας των συστατικών του δείγματος. Όλες οι ορμόνες ανιχνεύτηκαν στον ανιχνευτή υπεριώδους UV. 40

44 Καταγραφέας των αποτελεσμάτων Ηλεκτρονικός υπολογιστής ο οποίος συνδεόταν με την HPLC κατέγραφε το σήμα του ανιχνευτή με τη μορφή γραφικής παράστασης (χρωματογράφημα) (Εικ.5). Εικ.5: Καταγραφέας Πριν εφαρμοστεί η μέθοδος στα δείγματα, έγιναν δοκιμές με πρότυπα διαλύματα ορμονών γνωστής συγκέντρωσης. Σκοπός των δοκιμών ήταν να εμφανιστούν οι κορυφές των ορμονών (Z,ZR,ABA,IAA,GA 3 ) στο χρωματογράφημα και να προσδιοριστούν οι χρόνοι εμφάνισης των κορυφών. Κατά την εφαρμογή των δειγμάτων, η ποιοτική ανάλυση βασίστηκε στην σύγκριση του χρόνου συγκράτησης της κάθε καμπύλης του δείγματος με τον χρόνο συγκράτησης του πρότυπου διαλύματος. Β.4.11 Προσδιορισμός πολυαμινών. Στα λυοφιλιωμένα δείγματα ραγών έγινε και προσδιορισμός πολυαμινών. Β Πολυαμίνες Οι πολυαμίνες είναι χημικές ενώσεις που υπάρχουν σε όλους τους φυτικούς οργανισμούς. Πιο σημαντικές θεωρούνται η πουτρεσκίνη (διαμίνη), η σπερμιδίνη (τριαμίνη) και η σπερμίνη (τετραμίνη). Οι πολυαμίνες δεν έχουν συγκεκριμένα και ειδικά κέντρα σύνθεσης. Υπάρχουν υψηλές ποσότητες σε ιστούς που παρουσιάζουν έντονη κυτταροδιαίρεση, όπως 41

45 αυξανόμενοι οφθαλμοί, φύλλα και ωοθήκες. Η καταπόνηση από αντίξοες συνθήκες, οι αυξίνες, οι γιββερελίνες και οι κυτοκινίνες αυξάνουν την ποσότητα των πολυαμινών κυρίως της πουτρεσκίνης. Αντίθετα το αιθυλένιο τη μειώνει. Οι αυξημένες ποσότητες προστατεύουν τα κύτταρα από τις δυσάρεστες επιπτώσεις των καταπονήσεων (Βογιατζης, Δ.-Κουκουρίκου,Μ., 1997). Επειδή οι πολυαμίνες είναι κατιονικά μόρια, δεσμεύονται με ανιονικά μακρομόρια όπως το DNA και RNA, ενώ διεγείρουν και τη σύνθεση τους, επάγοντας τη δράση των αντίστοιχων πολυμερασών. Ενώνονται με τα ριβοσώματα και διεγείρουν την πρωτεϊνική σύνθεση τόσο in vivo όσο και in vítro. Επίσης συνδέονται ομοιοπολικά με συγκεκριμένες πρωτεΐνες και ειδικότερα η πουτρεσκίνη με την αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης, ως μηχανισμός ρύθμισης του ρυθμού σύνθεσης των πολυαμινών. Τα παραπάνω δεικνύουν ότι οι πολυαμίνες πιθανον να παίζουν κάποιο ρόλο στους μηχανισμούς ελέγχου της έκφρασης των γονιδίων (Βογιατζης,Δ.- Πετρίδου, Μ.,1997). Οι πολυαμίνες βιοσυντίθενται με την αποκαρβοξυλίωση της αργινίνης (ένζυμο ADC) και με την αποκαρβοξυλίωση της ορνιθίνης (ένζυμο ODC). Στα φυτά το ποιο ένζυμο επικρατεί εξαρτάται από το είδος, ενώ στα θηλαστικά υπάρχει μόνο η ODC. Στα σταφύλια κυριαρχεί περισσότερο η ορνιθίνη και λιγότερο η αργινίνη, τόσο στο περικάρπιο όσο και στα σπέρματα (Shiozaki et al,1999). Β Μέθοδος προσδιορισμού της ύπαρξης πολυαμινών στη ράγα. Βασίζεται στον προσδιορισμό της ύπαρξης ενζύμων που συμμετέχουν στη βιοσύνθεση των πολυαμινών στις ράγες. Τα ένζυμα που προσδιορίζονται είναι η αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης (ODC) και αποκαρβοξυλάση της αργινίνης (ADC). Και τα δύο βοηθούν τα αμινοξέα ορνιθίνη και αργινίνη στη σύνθεση των πολυαμινών. Ο προσδιορισμός έγινε σε λυοφιλιμένα δείγματα ταξιανθίων, που είχαν διατηρηθεί στην κατάψυξη. Ο προσδιορισμός της αποκαρβοξυλάσης της ορνιθίνης (ODC) έγινε σύμφωνα με τη μέθοδο του Towill και των συνεργατών του (1973). Στην αρχή παρασκευάζεται το buffer A το οποίο είναι ρυθμιστικό διάλυμα και αποτελείται από: 42

46 50 mm Tri-HCI ph 8,5 0,3 mm EDTA 50 mm pyridoxal phosphate 5 mm DTT Ακολουθεί ο διαχωρισμός των λυοφιλιωμένων ραγών από τους μίσχουςποδίσκους. Στη συνέχεια λαμβάνεται ποσότητα δείγματος 0,5 gr το οποίο και ομογενοποιείται με την χρήση υγρού αζώτου ώστε να αποφευχθεί η άνοδος θερμοκρασίας που θα προκαλέσει μετουσίωση των πρωτεϊνών. Σε κάθε ομογενοποιημένο δείγμα γίνεται προσθήκη 5ml buffer A και τα δείγματα τοποθετούνται σε μπουκαλάκια πολυαιθυλενίου βυθισμένα σε τριμμένο πάγο. Στη συνέχεια τα δείγματα φυγοκεντρούνται στα x g για 15 λεπτά. Κατόπιν λαμβάνονται τα υπερκείμενα διαλύματα, και τοποθετούνται σε ξεχωριστά μπουκαλάκια, ενώ γίνεται προσθήκη 5 ml buffer στα αρχικά για την αραίωση του ιζήματος. Από κάθε δείγμα αφαιρούνται 50μl διαλύματος και τοποθετούνται σε σωληνάκια από πολυστυρόλιο, διαστάσεων 17x100 χιλ. Σε κάθε σωληνάκι προστίθεται 5μl ραδιενεργού υποστρώματος DL-(1-14 C) ορνιθίνης, φτάνοντας σε τελικό όγκο 55μl σε κάθε σωληνάκι. Επίσης φτιάχνονται και δύο μάρτυρες (Control 1 και 2) με 50μl buffer A και 5μl ραδιενεργού υποστρώματος, DL-(1-14 C) ορνιθίνης ο καθένας. Τα ένζυμα που πρόκειται να ανιχνευτούν με τη μέθοδο αυτή, είναι αποκαρβοξυλάσες, πράγμα που σημαίνει ότι αποκαρβοξυλιώνουν τις ραδιενεργές καρβοξυλικές ομάδες (-COOH) των μορίων της ορνιθίνης και αργινίνης με αποτέλεσμα την παραγωγή αερίου ραδιενεργού 14 CO 2. Η μέτρηση του αερίου 14 CO 2 θα οδηγήσει στην ανίχνευση των ενζύμων. Αφού κλειστούν με πώματα πολυαιθυλενίου, τα σωληνάκια με τα μίγματα επωάζονται για 30 λεπτά σε υδατόλουτρο στους 37 ο C. Στο τέλος της αντίδρασης προστίθεται σε κάθε μίγμα 0,2 ml διαλύματος 10% w/v τριχλωροοξικού οξέος (TCA) και η επώαση συνεχίζεται για μια ώρα στους 37 ο C. Η προσθήκη γίνεται από τη κορυφή του σωλήνα μέσα από μια βελόνα που διαπερνά το πώμα του. Το ραδιενεργό 14 CO 2 εκλύεται απορροφάται από το φίλτρο διηθητικού χαρτιού Whatman No 3 διαμέτρου 6,35 χιλ. που βρίσκεται προσαρμοσμένο στη βελόνα και 43

47 έχει διαβρεχτεί με 25 μl Soluene R (0,5 Ν τεταρτοταγούς υδροξειδίου του αμμωνίου σε τολουόλιο) Η μέτρηση της ποσότητας του ραδιενεργού 14 CO 2 γίνεται με εμβάπτιση των φίλτρων σε 3ml σπινθηριστικού υγρού σε πλαστικά φιαλίδια διαμέτρου 14 χιλ.τα οποία είναι ειδικά για τη μέτρηση της ραδιενέργειας. Οι μετρήσεις γίνονται σε υγρό σπινθηριστή Tri-Carb της εταιρείας Packard. Ως σπινθηριστικό υγρό χρησιμοποιείται διλακυμα 0,5% PPO και 0,05% w/v POPOP σε τολουόλιο. Ο προσδιορισμός της αποκαρβοξυλάσης της αργινίνης (ADC) γίνεται όπως και της (ODC) με τη διαφορά ότι, στα σωληνάκια από πολυστυρόλιο μετά τα 50μl διαλύματος αντί για ραδιενεργό υπόστρωμα DL-(1-14 C) ορνιθίνης, προστίθεται ραδιενεργό υπόστρωμα DL-(1-14 C) αργινίνης. 44

48 Γ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Γ.1 Πείραμα Ραψάνη Τα αποτελέσματα των μετρήσεων παρατίθενται παρακάτω. Γ.1.1 Ξiνόμαυρο Τα αποτελέσματα των μετρήσεων όσον αφορά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά στη ποικιλία Ξινόμαυρο φαίνονται στο πίνακα 5. Πίνακας 5 :Επίδραση των αναστολέων της αύξησης Alar, Ethephon, CCC, Paclobutrazol σε ορισμένα χαρακτηριστικά της σταφυλής και των ραγών της ποικιλίας Ξινόμαυρο. Ομάδα φυτών Παραγωγή/ φυτό (g) Βάρος σταφυλής (g) Βάρος 100 ραγών (g) Μήκος ράγας (mm) Πλάτος ράγας (mm) Ολικά διαλυτά στερεά ( 0 Brix) Οξύτητα g τρυγικού οξέος/l Α (ALAR) 1979,8a 173,40a 228,1b 14,38ab 14,37b 21,1ab 8,67b Α (ETHEPHON) 2658,5b 252,44b 225,7b 14,43ab 14,55b 20,6a 8,40b Α (CCC) 2521,0ab 219,14a 232,4bc 14,65b 14,78b 21,8b 8,47b Α (PACLOPUTRAZOL) 2434,3a 202,97a 214,1a 14,38ab 14,18ab 21,1ab 8,57b Β (ALAR) 2918,7b 160,61a 213,5a 14,61b 14,55b 20,7a 9,37b Β (ETHEPHON) 2420,8ab 204,72a 203,8a 13,95a 13,90a 21,8b 7,47b Β (CCC) 2125,8a 220,72ab 202,0a 14,12a 14,13a 20,5a 8,37b Β (PACLOPUTRAZOL) 2449,2ab 252,94b 192,4a 13,67a 13,35a 20,6a 7,76b Μ 2610,3b 307,14c 238,0c 14,59b 14,56b 21,6b 5,7a Οι τιμές είναι μέσοι όροι. Τα γράμματα a,b υποδηλώνουν τις στατιστικώς σημαντικές διαφορές μεταξύ των μέσων όρων. ALAR Ξεκινώντας από τον αναστολέα Alar, τα αποτελέσματα των μετρήσεων έδειξαν μείωση του βάρους της σταφυλής και της παραγωγής/πρέμνο στα φυτά της ομάδας Α, ενώ παρατηρήθηκε αύξηση της ολικής οξύτητας. Στα φυτά της ομάδας Β 45

49 παρατηρήθηκε αύξηση της ολικής οξύτητας και μείωση των ολικών στερεών διαλυτών. Στο πίνακα 6 βλέπουμε ότι στα φυτά της ομάδας Α παρατηρήθηκε μείωση του συντελεστή εκχυλισματικότητας πράγμα που σημαίνει ότι η επέμβαση αύξησε το ποσό της εκχυλισματικότητας των ανθοκυανών. ETHEPHON Όσον αφορά τα αποτελέσματα εφαρμογής του αναστολέα Ethephon,όπως φαίνεται στον πίνακα 5, τα φυτά της ομάδας Β παρουσίασαν μια συνολική μείωση στις διαστάσεις της ράγας, στο βάρος της σταφυλής, στη παραγωγή ανά φυτό, στο βάρος 100 ραγών, ενώ επήλθε και αύξηση της ολικής οξύτητας. Όσον αφορά τα φαινολικά συστατικά βλέπουμε ότι υπήρξε μείωση του συντελεστή Εα που σημαίνει αύξηση του ποσού της εκχυλισματικότητας των ανθοκυανών δηλαδή βελτίωση του χρωματισμού. Το ίδιο παρατηρήθηκε στην ποικιλία Red Malaga μετά από διπλό ψεκασμό με τον αναστολέα σε συγκεντρώσεις 100 και 300 ppm (William L.et al, 1977). Αύξηση του χρωματισμού προκλήθηκε και στη ποικιλία Cardinal μετά από εφαρμογή ethephon (Νικολάου και συνέργ. 2003). CCC Η πρώτη επέμβαση με CCC απλώς μείωσε το βάρος της σταφυλής,ενώ άφησε ανεπηρέαστο το μέγεθος και βάρος της ράγας την ποσότητα της παραγωγής/πρέμνο και τα σάκχαρα. Επίσης αύξησε την οξύτητα. Στα δείγματα που δέχθηκαν δύο επεμβάσεις με CCC παρατηρούμε μια μείωση στις διαστάσεις και στο βάρος της ράγας, μείωση του βάρους της σταφυλής μείωση της παραγωγής και αύξηση της οξύτητας. Σε αυτή τη περίπτωση τα αποτελέσματα δείχνουν να συμφωνούν με την βιβλιογραφία όπου έχει αναφερθεί μείωση του βάρους των ραγών στη ποικιλία Μαυροδάφνη μετά από δύο επεμβάσεις με 1000mg/L (Zioziou et al, 2002). PACLOBUTRAZOL Τέλος όσον αφορά το paclobutrazol αξίζουν να αναφερθούν τα αποτελέσματα της ομάδας Β τα οποία έδειξαν μείωση του μήκους πλάτους και βάρους της ράγας, 46

50 μείωση του βάρους της σταφυλής μείωση της παραγωγής ανά φυτό μείωση της συγκέντρωσης σε διαλυτά στερεά και αύξηση της οξύτητας. Όσον αφορά τα φαινολικά συστατικά από το πίνακα 6 βλέπουμε ότι υπήρξε μείωση του συντελεστή Εα που σημαίνει βελτίωση του χρωματισμού και μικρή αύξηση του Μρ. Η αύξηση του συντελεστή Μρ μαζί με την μείωση της συγκέντρωσης σε διαλυτά στερεά και την αύξηση της οξύτητας είναι πιθανό να υποδηλώνει καθυστέρηση στην ωρίμανση. Πίνακας 6 :Επίδραση των αναστολέων στα φαινολικά συστατικά της ράγας. Ομάδα φυτών A P H 1 A P H 3,2 D 280 Εα Μρ Α 1(ALAR) 292,2 194,8 79,4 32,4 87,8 Α 2(ETHEPHON) 298,0 218,2 80,1 42,6 86,1 Α 3(CCC) 316,8 188,9 69,3 39,4 86,5 Α 4(PACLOPUTRAZOL) 386,0 240,5 83,9 44,1 85,7 Β 1(ALAR) 382,5 199,5 81,4 48,1 87,7 Β 2(ETHEPHON) 361,4 232,3 69,1 35,4 83,1 Β 3(CCC) 389,5 204,2 70,9 45,1 85,6 Β 4(PACLOPUTRAZOL) 308,6 211,2 76,6 28,2 86,0 Μ Συμπερασματικά, όλες οι επεμβάσεις έδειξαν να μειώνουν από λίγο έως πολύ τις διαστάσεις τις ράγας και το βάρος αυτής και του βότρυ. Η μόνη εξαίρεση ήταν το CCC όπου αύξησε το μήκος και το πλάτος της ράγας κατά την πρώτη επέμβαση, ωστόσο κατά την δεύτερη, ακολούθησε και αυτό το γενικό κανόνα. Βλέπουμε λοιπόν από τα αποτελέσματα, ότι με την χρήση αναστολέων της αύξησης είναι δυνατόν να τροποποιηθει το σχήμα της σταφυλής πετυχαίνοντας έτσι καλύτερο αερισμό και αυξάνοντας την αντοχή του βότρυ στις διάφορες μυκητολογικές ασθένειες. Όλες οι επεμβάσεις είχαν επίδραση στην οξύτητα αυξάνοντας την σε μεγάλο βαθμό, με τη μεγαλύτερη αύξηση να πραγματοποιείται στο δεύτερo ψεκασμό με Alar. Το ποσό των ολικών διαλυτών στερεών μειώθηκε ελαφρώς Μεγάλη αύξηση στο ποσό των εκχυλίσιμων ανθοκυανών παρατηρήθηκε στις επεμβάσεις με τις ουσίες Alar, CCC, Ethephon και Paclobutrazol καθώς μειώθηκε κατά πολύ ο συντελεστής εκχυλισματικότητας Εα. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στην ομάδα Β μετά από επέμβαση με Paclobutrazol. 47

51 Γ.1.2 Σταυρωτό Στο πίνακα 7 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της ράγας, της σταφυλής της συγκέντρωσης των σακχάρων, και την οξύτητα. Πίνακας 7 : Επίδραση των αναστολέων της αύξησης Alar, Ethephon, CCC, Paclobutrazol σε ορισμένα χαρακτηριστικά της σταφυλής και των ραγών της ποικιλίας Ξινόμαυρο Ομάδα φυτών Παραγωγή/φυτό (g) Βάρος σταφυλής (g) Βάρος 100 ραγών (g) Μήκος ράγας (mm) Πλάτος ράγας (mm) Ολικά διαλυτά στερεά ( 0 Brix) Οξύτητα g τρυγικού οξέως/l Α 1(ALAR) 2345,5b 335,1a 226,1b 15,08c 14,57b 21,6bc 7,07b Α 2(ETHEPHON) 1306,4a 261,3a 225,9b 15,02c 14,82b 22,3c 5,93ab Α 3(CCC) 1411,3a 228,5a 197,1a 13,80a 13,90a 19,0a 6,90b Α 4(PACLOPUTRAZOL) 1301,5a 245,2a 195,9a 14,19a 14,02a 22,9c 6,85b Β 1(ALAR) 2243,4b 349,7a 197,5a 14,36a 13,94a 20,5b 6,43b Β 2(ETHEPHON) 1833,5a 338,9a 207,1ab 14,14a 13,84a 21,5c 6,23b Β 3(CCC) 2110,7ab 348,9a 226,6b 14,82b 14,75b 21,4c 6,30b Β 4(PACLOPUTRAZOL) 2449,2bc 352,94ab 192,4a 14,67b 14,35b 20,6b 7,76b Μ 2716,6c 415,0b 208,4b 14,76b 14,53b 20,3b 5,4a ALAR Παρατηρώντας τον πίνακα 7 βλέπουμε ότι στα φυτά της ομάδας Α μειώθηκε το βάρος της σταφυλής και η παραγωγή ανά πρέμνο ενώ αυξήθηκε η συγκέντρωση σε ολικά διαλυτά στερεά και η οξύτητα. Επίσης από πίνακα 8 φαίνεται ότι υπήρξε αύξηση του χρωματισμού ( μειώθηκε ο Εα) και μειώθηκε ο συντελεστής ωρίμανσης των γιγάρτων Μρ. Στα φυτά της ομάδας Β, παρατηρείται μείωση στο μήκος, πλάτος, και βάρος της ράγας, στο βάρος σταφυλής, στην παραγωγή ανά φυτό, ενώ υπήρξε και αύξηση στην οξύτητα. Οι συντελεστές Εα και Μρ μειώθηκαν που σημαίνει βελτίωση του χρωματισμού και γρηγορότερη ωρίμανση των γιγάρτων. ETHEPHON 48

52 Στη πρώτη επέμβαση με τον αναστολέα ethephon παρουσιάστηκε μείωση του βάρους της σταφυλής και της παραγωγής ανα φυτό, αύξηση της συγκέντρωσης σε ολικά διαλυτά στερεά και της οξύτητας. Επίσης μειώθηκαν οι τιμές των συντελεστών Εα και Μρ. Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι η επέμβαση βελτίωσε την ποιότητα του γλεύκους καθώς αύξησε των χρωματισμό και τα σάκχαρα και μείωσε τον συντελεστή ωρίμανσης των γιγάρτων, που σημαίνει ότι επιτάχυνε την ωρίμανση. Στα φυτά της ομάδας Β παρόλο που είχαμε μείωση του μήκους πλάτους και βάρους της ράγας, μείωση του βάρους της σταφυλής και της παραγωγής ανά φυτό, αύξηση της συγκέντρωσης σε διαλυτά στερεά και της οξύτητας, δεν είχαμε αύξηση του χρωματισμού. Πίνακας 8 :Επίδραση των αναστολέων στα φαινολικά συστατικά της ράγας. Ομάδα φυτών A P H 1 A P H 3,2 Εα Μρ Α 1(ALAR) 156,4a 96,6a 39,1a 77,3a Α 2(ETHEPHON) 338,0c 160,1ab 50,8b 69,2a Α 3(CCC) 411,8c 174,9b 55,3b 87,3ab Α 4(PACLOPUTRAZOL) 224,1ab 109,1a 54,2b 90,4b Β 1(ALAR) 258,0b 119,7ab 52,9b 82,7a Β 2(ETHEPHON) 412,3c 111,9a 69,9c 79,8a Β 3(CCC) 281,6b 140,8ab 51,5b 89,8b Β 4(PACLOPUTRAZOL) 354,3c 173,7b 51,3b 86,5ab Μ 272,8b 96,8a 64.3c 87,7ab CCC Κατά την πρώτη επέμβαση όπως παρατηρούμε και στον πίνακα 7 έχουμε μια συνολική μείωση στις διαστάσεις της ράγας αλλά και στο βάρος της ράγας και της σταφυλής. Επίσης έχουμε και μείωση του συντελεστή Εα, και αύξηση της οξύτητας. Στη δεύτερη επέμβαση έχουμε αύξηση οξύτητας και σακχάρων και μείωση του συντελεστή Εα. PACLOBUTRAZOL 49

53 Στις επεμβάσεις με Paclobutrazol αξίζει να αναφερθεί η μεγάλη αύξηση της συγκέντρωσης των ολικών διαλυτών στερεών που επιτεύχθηκε στη πρώτη επέμβαση και στη μεγάλη άνοδο της οξύτητας στη δεύτερη επέμβαση. Από τα συνολικά αποτελέσματα βλέπουμε ότι επιβεβαιώνεται το συμπέρασμα που βγήκε από τα αποτελέσματα στο Ξινόμαυρο όπου οι αναστολείς κατά μεγάλη πλειοψηφία τροποποίησαν το μέγεθος της σταφυλής μειώνοντας τις διαστάσεις και το βάρος της ράγας αλλά και της σταφυλής.επίσης επιβεβαιώνεται ότι οι αναστολείς αύξησαν και την ολική οξύτητα. Το καινούργιο συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι οι αναστολείς αύξησαν και το ποσό σε ολικά διαλυτά στερεά της ράγας με μεγαλύτερη αύξηση αυτό της πρώτης επέμβασης με Ethephon. Το ίδιο έχει συμβεί και στη ποικιλία Tompson seedless (Jensen F.et al,1980), αλλά και στην Cardinal (Νικολάου και συνέργ. 2003). Τέλος όσον αφορά στο ποσό εκχυλίσιμων ανοκυανών υπήρξε αύξηση σε όλες τις περιπτώσεις εκτός της δεύτερης επέμβασης με Ethephon. Κάτι που σημαίνει ότι επιτεύχθηκε ο αρχικός στόχος που ήταν η βελτίωση του χρώματος. Οι δύο επεμβάσεις με Ethephon αλλά και η πρώτη με Alar μείωσαν τις τιμές του συντελεστή Μρ, που σημαίνει ότι θα έχουμε μικρή συμμετοχή των τανινών των γιγάρτων στις συνολικές τανίνες του οίνου. Γ.2 Πείραμα Από τα αποτελέσματα των μετρήσεων φάνηκε ότι οι ψεκασμοί με τον αναστολέα Prohexadione-calcium είχαν σημαντική επίδραση τόσο στα μορφολογικά χαρακτηριστικά της σταφυλής (μήκος πλάτος και βάρος βοτρύως, αριθμός ραγών, πυκνότητα σταφυλής, βάρος βοστρύχου, μήκος, πλάτος και βάρος ράγας) όσο και στα ποιοτικά ( ph, οξύτητα,σάκχαρα και ανθοκυάνες). 50

54 Γ.2.1 επίδραση του Prohexadione-calcium στα μορφολογικά χαρακτηριστικά Στον πίνακα 9 φαίνεται η επίδραση του Prohexadione calcium στα μορφολογικά χαρακηριστικά της σταφυλής. Όσον αφορά το μήκος και πλάτος του βοστρύχου δεν προέκυψε κάποια στατιστικώς σημαντική διαφορά μεταξύ των μέσων όρων των δειγμάτων. Ωστόσο υπήρξε καθαρή μείωση του αριθμού των ραγών σε σχέση με τον μάρτυρα κάτι που οδήγησε σε μείωση και της πυκνότητας της σταφυλής (Εικ. 6). Πίνακας 9 :Επίδραση του prohexadione calcium στα μορφολογικά χαρακτηριστικά της σταφυλής της ποικιλίας Ξινόμαυρο. Ομάδα φυτων Μήκος Σταφυλής (cm) Πλάτος Σταφυλής (cm) Βάρος Σταφυλής (g) Αριθμός ραγών/σταφυλή Πυκνότητα σταφυλής Α 14,063 8,193 83,017 α 122 a 8,683 a Μ 13,887 11,01 199,300 b 141 b 10,220 b Ο όρος πυκνότητα σταφυλής προκύπτει από την διαίρεση του αριθμού των ραγών με το μήκος του βότρυ. Εικ.6 Αριστερά ο βότρυς στον οποίο εφαρμόστηκε ο αναστολέας. 51

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ ΕΔΑΦΟΣ Φυσικές ιδιότητες Δομή και σύσταση Χρώμα Βάθος Διαπερατότητα Διαθέσιμη υγρασία Θερμοκρασία Χημικές ιδιότητες ph Αλατότητα Γονιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΑΥΞΗΣΕΩΣ

ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΑΥΞΗΣΕΩΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ Φυτική ορμόνη Κυτοκινίνες Αυξίνες Γιββερελλίνες Αμπσισικό οξύ Αιθυλένιο ΑΥΞΗΣΕΩΣ Η αποτελεσματικότητά τους Ουσία που σε πολύ μικρή συγκέντρωση προκαλεί κάποια φυσιολογική αντίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Επίτευξη και προσδιορισμός της βέλτιστης τεχνολογικής ωριμότητας. Κανάκης Γιάννης Γεωπόνος Οινολόγος Mc

Επίτευξη και προσδιορισμός της βέλτιστης τεχνολογικής ωριμότητας. Κανάκης Γιάννης Γεωπόνος Οινολόγος Mc Επίτευξη και προσδιορισμός της βέλτιστης τεχνολογικής ωριμότητας Κανάκης Γιάννης Γεωπόνος Οινολόγος Mc Ποιότητα Σταφυλιών Στάδια Ανάπτυξης της Ράγας Δυνατότητα Επίτευξης Βέλτιστης Τεχνολογικής Ωριμότητας

Διαβάστε περισσότερα

Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ

Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΣΕΡΙΔΗΣ Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου Τοπικά Παραδοσιακά

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (2/4), 1ΔΩ

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (2/4), 1ΔΩ Οινολογία Ι Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (2/4), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών

Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών ΕΡΕΥΝΑ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών Ποικιλίες για παραγωγή ερυθρών οίνων Δρ Παντελής Ζαμανίδης, Αναπληρωτής Ερευνητής,

Διαβάστε περισσότερα

Ανθοκομία (Εργαστήριο)

Ανθοκομία (Εργαστήριο) Ανθοκομία (Εργαστήριο) Α. Λιόπα-Τσακαλίδη ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 12 2 Οι προσπάθειες χρησιμοποίησης χημικών ουσιών με σκοπό τον επηρεασμό

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Οινολογία Ι Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι Εκχύλιση συστατικών Οινοποιητής

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού. Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση

Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού. Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση Στοιχεία φυσιολογίας αμπελιού Αύξηση Αποθησαυρισμός Χειμέρια ανάπαυση Μεταφορά και διακίνηση αποθησαυριστικών ουσιών Αναπαραγωγική φάση Αύξηση: από την έκπτυξη των οφθαλμών (θ>10 0 C) μέχρι την ωρίμανση

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (3/4), 1ΔΩ

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (3/4), 1ΔΩ Οινολογία Ι Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (3/4), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Φυσιολογίας 1

Στοιχεία Φυσιολογίας 1 Στοιχεία Φυσιολογίας 1 Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών τον Ιούνιο. Ελάχιστη ανάπτυξη ανθοφόρων οφθαλμών όλο το καλοκαίρι. Συλλογή ωρών χαμηλών θερμοκρασιών το Χειμώνα και ελάχιστη ανάπτυξη. Πέρας ληθάργου

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Οινολογία Ι Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (3/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλιθράκα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ευαγγελοπούλου Αλεξάνδρα Κεπέογλου Τριανταφυλλιά, Φωτσεινού Αικατερίνη ΠΟΤΟΠΟΙΪΑ ΝΑΟΥΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο Μέρη Δένδρου Υπόγειο Επίγειο Μέρη καρπού Περικάρπιο: Εξωκάρπιο Μεσοκάρπιο Ενδοκάρπιο Σπόρος: Κάλυμμα σπερμάτων Έμβρυο Ενδοσπέρμιο Αντιστοιχία μερών άνθους με καρπού Είδη καρπών καρποφόρων δέντρων Γνήσιοι:

Διαβάστε περισσότερα

Ρυθμιστές της Αύξησης των Φυτών. PGR (Plant Growth Regulators)

Ρυθμιστές της Αύξησης των Φυτών. PGR (Plant Growth Regulators) Ρυθμιστές της Αύξησης των Φυτών PGR (Plant Growth Regulators) 1 Παράγοντες ελέγχου της ανάπτυξης των φυτών Χημικοί παράγοντες (ενδογενείς ή εξωγενείς) Περιβαλλοντικοί παράγοντες (φως φωτοπερίοδος, θερμοκρασία)

Διαβάστε περισσότερα

Αμερικάνικα είδη αμπέλου: γνωστά ως ανθεκτικά στη ριζόβια μορφή φυλλοξήρας (α.ρ.μ.φ.) υποκείμενα

Αμερικάνικα είδη αμπέλου: γνωστά ως ανθεκτικά στη ριζόβια μορφή φυλλοξήρας (α.ρ.μ.φ.) υποκείμενα ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΑΜΠΕΛΟΥ Αμερικάνικα είδη αμπέλου: γνωστά ως ανθεκτικά στη ριζόβια μορφή φυλλοξήρας (α.ρ.μ.φ.) υποκείμενα Εισβολή της φυλλοξήρας στην Ευρώπη από την Αμερική το 1864. Φυλλοξήρα ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (2/3), 2ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (2/3), 2ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Οινολογία Ι Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (2/3), 2ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλιθράκα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1 η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΘΕΜΑ: ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ-ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΠΑΡΟΝ & ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ευαγγελοπούλου Αλεξάνδρα Κεπέογλου Τριανταφυλλιά, Φωτσεινού Αικατερίνη ΠΟΤΟΠΟΙΪΑ ΝΑΟΥΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Οινολογία Ι Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι Εκχύλιση συστατικών Οινοποιητής

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγική Ανθοκομία. Ορτανσία. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Παραγωγική Ανθοκομία. Ορτανσία. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου TEI Πελοποννήσου Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία Θέμα Παραγωγική Ανθοκομία Ποικιλίες Καλλιέργεια Απαιτήσεις Ορτανσία Προβλήματα Ασθένειες Εχθροί Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΤΟΜΑΤΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΟΛΑΝΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΧΥΜΟΣ - Μέτρηση οξύτητας - Προσδιορισμός σακχάρων. 3 η Εργαστηριακή Άσκηση Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων

ΧΥΜΟΣ - Μέτρηση οξύτητας - Προσδιορισμός σακχάρων. 3 η Εργαστηριακή Άσκηση Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων ΧΥΜΟΣ - Μέτρηση οξύτητας - Προσδιορισμός σακχάρων 3 η Εργαστηριακή Άσκηση Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων Παρασκευή χυμού Στύψιμο νωπών φρούτων, όπως: Εσπεριδοειδή Μήλα Σταφύλια Βύσσινα Μίγματα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ

ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ Page 1 of 37 ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ ΞΥΛΟΥ ΣΕ ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Οινολογία Ι Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι Εκχύλιση συστατικών Οινοποιητής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΑΤΩΝ

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΑΤΩΝ ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΑΤΩΝ Θερινό εξάμηνο 2011 ΣΠΕΡΜΑΤΟΦΥΤΑ Τα πιο διαδεδομένα είδη της γήινης βλάστησης βάση διατροφής

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών

Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών Δημιουργία νέων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου με τη μέθοδο του υβριδισμού στο Ινστιτούτο Αμπέλου Αθηνών Ποικιλίες για παραγωγή λευκών οίνων Δρ Ζαμανίδης Παντελής, Αναπληρωτής Ερευνητής, Honorary professor

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τρίτη, 30 Ιουλίου 2019 Σελίδα 1 από 5 ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΝΟΠΕΔΙΟΥ (TERROIR) ΣΤΗ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ. ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.

ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΝΟΠΕΔΙΟΥ (TERROIR) ΣΤΗ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ. ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΝΟΠΕΔΙΟΥ (TERROIR) ΣΤΗ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ. ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. ΡΟΥΣΣΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ, Dr ΤΑΒΕΡΝΑΡΑΚΗ ΝΙΚΗ 1. 1 ΑΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ, ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με τον ορισμό terroir αναφέρονταν,

Διαβάστε περισσότερα

Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας

Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας Αθανάσιος Κουκουνάρας Λέκτορας Εργαστήριο Λαχανοκομίας Τμήμα Γεωπονίας ΑΠΘ thankou@agro.auth.gr 9 Μαρτίου 2015, Λάρισα Κύρια σημεία Η ανάγκη για λίπανση Οργανική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ Χρονιά πολύ καλή και κατά τόπους και οινοποιούς εξαιρετική! Ειδικότερα ανά περιοχή έχουµε τα ακόλουθα:

ΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ Χρονιά πολύ καλή και κατά τόπους και οινοποιούς εξαιρετική! Ειδικότερα ανά περιοχή έχουµε τα ακόλουθα: ΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2010 Αθήνα, 27 Οκτωβρίου 2010 Ο έγκαιρος τρύγος, ίσως υπήρξε φέτος, ο πιο καθοριστικός παράγοντας της ποιότητας εσοδείας 2010, ένας παράγοντας που διέτρεξε όλες τις αµπελουργικές ζώνες και

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Φαινολικό & αρωματικό δυναμικό των οίνων της ποικιλίας ξινόμαυρο. Περίληψη

Θέμα: Φαινολικό & αρωματικό δυναμικό των οίνων της ποικιλίας ξινόμαυρο. Περίληψη φαινολικό και αρωματικό δυναμικό των οίνων της ποικιλίας ξινόμαυρο Μαρία Κυραλέου Yποψήφια Διδάκτωρ Οινολογίας Tμήμα Eπιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών τηλ. 215294719 mkyrleou@u.gr

Διαβάστε περισσότερα

δημητριακών προς σπορά, 68/193/ΕΟΚ' περί εμπορίας υλικών

δημητριακών προς σπορά, 68/193/ΕΟΚ' περί εμπορίας υλικών Ε.Ε. Παρ. 111(1) Αρ. 3988, 6.5.2005 Αριθμός 228 1919 Κ.Δ.Π. 228/2005 Οι περί ΠαραγωγΙ1ς και Εμπορίας Αγενούς Πολλαπλασιαστικού Υλικού της Αμπέλου (Τροποποιητικοί) Κανονισμοί του 2005, οι οποίοι εκδόθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

H ΔΕΚΑΕΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΣΕ ΥΠΟΣΤΥΛΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

H ΔΕΚΑΕΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΣΕ ΥΠΟΣΤΥΛΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ H ΔΕΚΑΕΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΣΕ ΥΠΟΣΤΥΛΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ «Τα πάντα ρει» Το νέο βρίσκεται σε πάλη με το παλιό (Ηράκλειτος) Η παράδοση ως ηθική κατηγορία, αντίθετη με την παράδοση ως συσσωρευμένη γνώση

Διαβάστε περισσότερα

Ε: Μπορεί το BREVIS να αντικαταστήσει την αραίωση με το χέρι;

Ε: Μπορεί το BREVIS να αντικαταστήσει την αραίωση με το χέρι; Συχνές Ερωτήσεις Ε: Μπορεί το BREVIS να αντικαταστήσει την αραίωση με το χέρι; Α: Η αραίωση με το χέρι συνήθως γίνεται αμέσως μετά τη φυσική καρπόπτωση και είναι χρονοβόρα (5-20 ώρες/στρ) και πολύ ακριβή

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη αξιολόγησης της επίδρασης διαφορετικών φυσικών. ουσιών στην αντοχή της ροδιάς σε χαµηλές θερµοκρασίες

Μελέτη αξιολόγησης της επίδρασης διαφορετικών φυσικών. ουσιών στην αντοχή της ροδιάς σε χαµηλές θερµοκρασίες Μελέτη αξιολόγησης της επίδρασης διαφορετικών φυσικών ουσιών στην αντοχή της ροδιάς σε χαµηλές θερµοκρασίες Παυλίνα ρογούδη, αναπλ. ερευνήτρια Ανθούλα έλλα, γεωπόνος MSc Γεώργιος Παντελίδης, µεταδιδακτορικός

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ"

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ" ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Καθ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Επιστήμης & Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου www.teilar.gr/~mantanis ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ

ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ Τα γλεύκη που προορίζονται για τη παραγωγή λευκών οίνων, πρέπει απαραίτητα να διαυγάσουν πριν την έναρξη της αλκοολικής ζύμωσης, προκειμένου να αποκτήσουν και διατηρήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου

Οινολογία Ι. Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Οινολογία Ι Ενότητα 1: Στοιχεία για το Σταφύλι: Η Πρώτη Ύλη - Η Ωρίμανση (1/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλιθράκα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

R 1 R 2 R 3 ΕΞΕΤΑΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΥΛΩΝ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΛΑΔΙΩΝ. Λινολενικό (C 18:3 ) Ελαϊκό (C 18:1 ) Λινελαϊκό (C 18:2 )

R 1 R 2 R 3 ΕΞΕΤΑΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΥΛΩΝ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΛΑΔΙΩΝ. Λινολενικό (C 18:3 ) Ελαϊκό (C 18:1 ) Λινελαϊκό (C 18:2 ) ΕΞΕΤΑΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΥΛΩΝ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΛΑΔΙΩΝ Ελαϊκό οξύ διάρκεια 2 ώρες Στόχοι της άσκησης: Η εξοικείωση με τη χημική σύσταση των λιπαρών υλών. Η κατανόηση της όξινης υδρόλυσης ως παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Ονόματα διαγωνιζομένων: 1) 2) 3) Σχολείο: Όνομα Υπεύθυνου Καθηγητή: 1 η ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

FAX: 210-92 12 090. ουσία), GIBBERELLIC ACID - Έχοντας υπόψη:

FAX: 210-92 12 090. ουσία), GIBBERELLIC ACID - Έχοντας υπόψη: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 6 7-2008 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ /ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Αριθ. Πρωτ.: 20928 /ΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Ταχ. /νση: Λ. Συγγρού

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ 17η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2019 ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ ΝΕΑΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ - ΟΜΟΝΟΙΑΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΟΝΟΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1) 2) 3) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος ζωής. Αύξηση. Διαφοροποίηση. Ανάπτυξη

Κύκλος ζωής. Αύξηση. Διαφοροποίηση. Ανάπτυξη Κύκλος ζωής Αύξηση Διαφοροποίηση Ανάπτυξη Αύξηση Μη αναστρέψιμη μεγέθυνση των κυττάρων, συνοδευόμενη από βιοσύνθεση νέων πρωτοπλασματικών συστατικών Κυτταρική διαίρεση Κυτταρική επιμήκυνση Διαφοροποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΟΙΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΟΙΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΟΙΝΩΝ ΚΑΙ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Γενικά Οι οπτικές εντυπώσεις είναι οι πρώτες που σχηµατίζονται στον καταναλωτή και µας προκαταλαµβάνουν ευνοϊκά ή αρνητικά Χρώµα Άρωµα - Διαύγεια Απαλλαγή από θολώµατα ή ιζήµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΣΗΣ Ο οίνος είναι αλκοολούχο ποτό που λαμβάνεται με ζύμωση χυμού σταφυλιών (γλεύκος, μούστος) Συστατικά Οίνου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΜΠΕΛΩΝΑ

ΑΡΧΕΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Ταχ. /νση: T.Θ: 2222 Τηλέφωνο: 2810.331290 Καστοριάς και Θερµοπυλών

Διαβάστε περισσότερα

β. [Η 3 Ο + ] > 10-7 Μ γ. [ΟΗ _ ] < [Η 3 Ο + ]

β. [Η 3 Ο + ] > 10-7 Μ γ. [ΟΗ _ ] < [Η 3 Ο + ] ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Στις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ. Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών

ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ. Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ Δημήτρης Σάββας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Καταγωγή του φυτού Η πιπεριά κατάγεται από την κεντρική Αμερική. Αρχικά η πιπεριά χρησιμοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

AMINEMAX και ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

AMINEMAX και ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ AMINEMAX και ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Το AMINΕMAX παραλαμβάνεται από κανονική ενζυματική υδρόλυση με πρώτες ύλες από σπόρους σιτηρών και καλαμποκιού σε ισορροπία με μείγμα από ειδικά ένζυμα ( Έξω πρωτει πρωτεΐνάσες-

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Συγκομιδή ελαιόκαρπου ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

Ανάπτυξη Συγκομιδή ελαιόκαρπου ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ Ανάπτυξη Συγκομιδή ελαιόκαρπου Ανάπτυξη Συγκομιδή ελαιόκαρπου Η ανάπτυξη και η ωρίμανση του καρπού Χαρακτηριστικό της ποικιλίας Επηρεάζει το περιβάλλον Επηρεάζουν οι καλλιεργητικές πρακτικές Ανάπτυξη ελαιόκαρπου

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ & BEYOND Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014 Cellier Κριεζώτου

ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ & BEYOND Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014 Cellier Κριεζώτου ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ & BEYOND ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ & BEYOND Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014 Cellier Κριεζώτου ΜΟΣΧΟΦΙΛΕΡΟ Το Μοσχοφίλερο πιθανότατα είναι µια απο τις πιο παλιές Ελληνικές ποικιλίες, καθώς σύµφωνα µε ισχυρισµούς

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΟΛΑΝΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΚΙΑ ΣΥΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

ΣΥΚΙΑ ΣΥΚΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ ΣΥΚΙΑ Καταγωγή: Ν. Αραβία Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Moraceae FicuscaricaL. Βοτανικοί Χαρακτήρες Θηλυκοδίοικο (αρρενοσυκιά-µόνοικο, ηµεροσυκιά θηλυκά άνθη) Φυλλοβόλο Μέτριο έως µεγάλο µέγεθος, µαλακό ξύλο

Διαβάστε περισσότερα

Χρώμα και τρόφιμα. μαζί με τα πρόσθετα των τροφίμων

Χρώμα και τρόφιμα. μαζί με τα πρόσθετα των τροφίμων Φυσικές χρωστικές των τροφίμων Ν. Καλογερόπουλος Δρ Χημικός Χρώμα και τρόφιμα Χρώμα: βασικός παράγοντας στην εκτίμηση της ποιότητας ενός τροφίμου. Ένα τρόφιμο δεν τρώγεται αν δεν έχει το σωστό χρώμα. Χρώμα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Πηκτίνες Γενικά Πολυσακχαρίτης ο οποίος βρίσκεται σε διάφορες συγκεντρώσεις στα κυτταρικά τοιχώματα των ανώτερων φυτικών ιστών μαζί με την κυτταρίνη. Η πηκτίνη

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τον κόσμο του κρασιού

Γνωριμία με τον κόσμο του κρασιού Γνωριμία με τον κόσμο του κρασιού 1 Τα «ΤΙ» του κρασιού! Τι είναι το κρασί; o Κρασί είναι ο ζυμωμένος χυμός σταφυλιών o Κρασί είναι η έκφραση ενός συγκεκριμένου αμπελώνα και της δουλειάς ενός συγκεκριμένου

Διαβάστε περισσότερα

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο

Μέρη Δένδρου. Υπόγειο. Επίγειο Μέρη Δένδρου Υπόγειο Επίγειο Μέρη Δένδρου Ακραίο μερίστωμα βλαστού Οφθαλμός Καταβολή φύλλου Φύλλο Βλαστός Λαιμός Ριζικά τριχίδια Ακραίο μερίστωμα ρίζας Καλύπτρα Βλαστός Βλαστός: αδιαφοροποίητος βλαστικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΧΘΡΩΝ - ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2017 (Συνοπτική περιγραφή) Πληροφορίες: Νικόλαος Ι.

ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΧΘΡΩΝ - ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2017 (Συνοπτική περιγραφή) Πληροφορίες: Νικόλαος Ι. ΑΣΗΜΙ ΤΥΜΠΑΚΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΝΩ ΒΙΑΝΝΟΣ ΣΗΤΕΙΑ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ ΧΑΝΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δ/ΝΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης.

Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης. Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης Προσδιορισμοί Αλκοόλη Ολική οξύτητα Πτητική οξύτητα Ελεύθερος θειώδης ανυδρίτης

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Φυτικής Παραγωγής ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ. Εργαστήριο 2 ο. Υλικό Καλλιέργειας. Δούμα Δήμητρα Άρτα, 2013

Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Φυτικής Παραγωγής ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ. Εργαστήριο 2 ο. Υλικό Καλλιέργειας. Δούμα Δήμητρα Άρτα, 2013 Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Φυτικής Παραγωγής ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ IN VITRO Εργαστήριο 2 ο Υλικό Καλλιέργειας Δούμα Δήμητρα Άρτα, 2013 ΥΛΙΚΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ o Ο ζυγώτης εμφανίζει ολοδυναμικότητα

Διαβάστε περισσότερα

-H 2 H2 O R C COOH. α- κετοξύ

-H 2 H2 O R C COOH. α- κετοξύ Παραπροϊόντα αλκοολικής ζύµωσης Τα παραπροϊόντα της αλκοολικής ζύµωσης είναι χηµικές ενώσεις που προέρχονται είτε από τον ίδιο το µηχανισµό της αλκοολικής ζύµωσης, είτε από το µεταβολισµό της ζύµης, είτε

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (1/4), 1ΔΩ

Οινολογία Ι. Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (1/4), 1ΔΩ Οινολογία Ι Ενότητα 2: Παράγοντες που επηρεάζουν την ωρίμανση. Παρακολούθηση ωρίμανσης. Τρυγητός (1/4), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλιθράκα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ Θερινό εξάμηνο 2011 Αύξηση Η μη αντιστρέψιμη μεγέθυνση ή διόγκωση, που συνοδεύεται από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 5. ΧΡΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΟΙΝΩΝ Ιωάννης Ρούσσης

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 5. ΧΡΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΟΙΝΩΝ Ιωάννης Ρούσσης ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 5 ΧΡΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΟΙΝΩΝ Ιωάννης Ρούσσης Οκτώβριος 2016 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Χρώμα Οίνου Το χρώμα του οίνου είναι σημαντικός παράγοντας ποιότητας των οίνων. Οφείλεται,

Διαβάστε περισσότερα

Για Ροδάκινα- Δαμάσκηνα - Βερίκοκα

Για Ροδάκινα- Δαμάσκηνα - Βερίκοκα Οι γενικές αρχές λίπανσης...... αξιοποιούνται μαζί με τις Εδαφολογικές και Φυλλοδιαγνωστικές Αναλύσεις και τα στοιχεία από τα Ερωτηματολόγια Λίπανσης για την έκδοση των Οδηγιών Λίπανσης στο κάθε αγροτεμάχιο.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ. Ανίχνευση αμύλου σε φυτικούς ιστούς με διάλυμα ιωδίου. ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Δρ.

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ. Ανίχνευση αμύλου σε φυτικούς ιστούς με διάλυμα ιωδίου. ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Δρ. ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ Ανίχνευση αμύλου σε φυτικούς ιστούς με διάλυμα ιωδίου ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Δρ. Γεωπόνος Ανίχνευση αμύλου σε φυτικούς ιστούς με διάλυμα ιωδίου Γενικά Το άμυλο

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 5: Το σταφύλι στο οινοποιείο: Κοινές φυσικοχημικές κατεργασίες - Βελτίωση πρώτης ύλης- Ρυθμίσεις (1/5), 1ΔΩ

Οινολογία Ι. Ενότητα 5: Το σταφύλι στο οινοποιείο: Κοινές φυσικοχημικές κατεργασίες - Βελτίωση πρώτης ύλης- Ρυθμίσεις (1/5), 1ΔΩ Οινολογία Ι Ενότητα 5: Το σταφύλι στο οινοποιείο: Κοινές φυσικοχημικές κατεργασίες - Βελτίωση πρώτης ύλης- Ρυθμίσεις (1/5), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2016 ΠΡΩΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ. ΑΡΙΣΤΗ ΦΑΙΝΟΛΙΚΗ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2016 ΠΡΩΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ. ΑΡΙΣΤΗ ΦΑΙΝΟΛΙΚΗ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2016 ΠΡΩΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ. ΑΡΙΣΤΗ ΦΑΙΝΟΛΙΚΗ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ Εξαιρετικά πρώιμος ήταν ο φετινός τρύγος. Σχεδόν παντού στην Ελλάδα ο τρύγος ξεκίνησε 7-15 μέρες νωρίτερα από πέρσι, και κάποιες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 7 /

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 7 / ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δ/ΝΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΤΩΝ, ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ & ΦΥΤΟΫΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΧΑΪΑΣ Πανεπιστημίου 334,

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Γονιμότητα Εδάφους Θρεπτικά στοιχεία για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΣΕ ΚΡΑΣΙ (ΛΕΥΚΟ)

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΣΕ ΚΡΑΣΙ (ΛΕΥΚΟ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» email:panekfe@yahoo.gr www.ekfe.gr ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑ ΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2010 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Πηκτίνες Γενικά Πολυσακχαρίτης ο οποίος βρίσκεται σε διάφορες συγκεντρώσεις στα κυτταρικά τοιχώματα των ανώτερων φυτικών ιστών μαζί με την κυτταρίνη. Η πηκτίνη

Διαβάστε περισσότερα

Ο αλκοολικός τίτλος % vol είναι % v/v. Η αλκοόλη, % vol, μετράται στους 20 o C. Γίνεται διόρθωση της αλκοόλης όταν η θερμοκρασία είναι διαφορετική

Ο αλκοολικός τίτλος % vol είναι % v/v. Η αλκοόλη, % vol, μετράται στους 20 o C. Γίνεται διόρθωση της αλκοόλης όταν η θερμοκρασία είναι διαφορετική ΟΙΝΟΣ ΑΛΚΟΟΛΗ Με απόσταξη 200 ml οίνου συλλέγονται 133-150 ml αποστάγματος. Για την εξουδετέρωση της οξύτητας του οίνου, για να μη ληφθούν στο απόσταγμα πτητικά οξέα (οξικό, ανθρακικό και θειώδες), στα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΡΔΕΥΣΗ

ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΑ Ξελάκκωμα (λεκάνη βάθους 10 cm) Σκάψιμο (σε βάθος 15-20 cm μετά το κλάδεμα) Σκάλισμα (σε βάθος 5-8 cm μετά την καρπόδεση) ΜΕ ΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ Δίυνα

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΟΙΚΙΛΙΑΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ ΒΟΡ. ΕΛΛΑΔΑΣ» Χαιρετώ με τη σειρά μου τους παρευρισκόμενους συνέδρους.

«ΠΟΙΚΙΛΙΑΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ ΒΟΡ. ΕΛΛΑΔΑΣ» Χαιρετώ με τη σειρά μου τους παρευρισκόμενους συνέδρους. «ΠΟΙΚΙΛΙΑΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ ΒΟΡ. ΕΛΛΑΔΑΣ» ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Κα Χ. ΣΠΙΝΘΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΠΟΝΟΣ - ΕΙΔΙΚΟΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΣ Κυρίες και κύριοι, Χαιρετώ με τη σειρά μου τους παρευρισκόμενους συνέδρους. Από την

Διαβάστε περισσότερα

Ωρίµανση του Σταφυλιού

Ωρίµανση του Σταφυλιού 1 Ωρίµανση του Σταφυλιού H ωρίµανση του σταφυλιού περνά από διάφορα στάδια-περιόδους: 1. Στο πρώτο στάδιο, η ρόγα είναι πράσινη από την παρουσία της χλωροφύλλης, ενώ η γεύση της έντονα ξινή, λόγω αυξηµένης

Διαβάστε περισσότερα

Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Γεωγραφικό πλάτος

Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Γεωγραφικό πλάτος Οικολογικό περιβάλλον της ελιάς Κλίμα Γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 30 ο και 45 ο, τροπικές περιοχές (ισημερινός) αναπτύσσεται αλλά δεν καρποφορεί λόγω έλλειψης ψύχους για διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών ή

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγική Ανθοκομία. Γυψοφίλη. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Παραγωγική Ανθοκομία. Γυψοφίλη. Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία. Γεώργιος Δημόκας. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου TEI Πελοποννήσου Εργαστήριο Παραγωγική Ανθοκομία Θέμα Παραγωγική Ανθοκομία Ποικιλίες Καλλιέργεια Απαιτήσεις Γυψοφίλη Προβλήματα Ασθένειες Εχθροί Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Πελοποννήσου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ K E O Σ Ο Ε ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Λ. ΡΙΑΝΚΟΥΡ 73, 115 23 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: (210) 6923102 6923291 6928224 FAX: (210) 6981182 e-mail : keosoe@otenet.gr ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2004 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (ΙΙ) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Μάθημα: Ανθοκομία - Κηποτεχνία ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 14 /

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 14 / ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δ/ΝΣΗ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΛ/ΝΗΣΟΥ, ΔΥΤ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΙΟΝΙΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΤΩΝ & ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΧΑΪΑΣ Πανεπιστημίου 334, 24 43 ΠΑΤΡΑ Τηλ.:

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί Η ζωή στον πλανήτη μας στηρίζεται στην ενέργεια του ήλιου. Η ενέργεια αυτή εκπέμπεται με τη μορφή ακτινοβολίας. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτής της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΑΜΥΛΟΥ - ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ (άσκηση 8 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Portfolio Κρασιών Τεχνικά Χαρακτηριστικά Δελτίο Τρύγου 2016

Portfolio Κρασιών Τεχνικά Χαρακτηριστικά Δελτίο Τρύγου 2016 Portfolio Κρασιών Τεχνικά Χαρακτηριστικά Δελτίο Τρύγου 2016 Δελτίο Τρύγου 2016 Η καλλιεργητική σεζόν χαρακτηρίστηκε από την έλλειψη βροχοπτώσεων και την πρωιμότητα σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Η ελάχιστες

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση της Παγκόσμιας Κλιματικής Αλλαγής στην άμπελο και διαφαινόμενες τάσεις για τον αμπελοοινικό κλάδο της Ελλάδας

Επίδραση της Παγκόσμιας Κλιματικής Αλλαγής στην άμπελο και διαφαινόμενες τάσεις για τον αμπελοοινικό κλάδο της Ελλάδας Επίδραση της Παγκόσμιας Κλιματικής Αλλαγής στην άμπελο και διαφαινόμενες τάσεις για τον αμπελοοινικό κλάδο της Ελλάδας τέφανος Κουνδουράς Aν. Καθηγητής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σμήμα Γεωπονίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ

ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Σπορά τον Απρίλιο σε βάθος 2-3 cm και σε απόσταση 15 cm Μικρή βλαστική ικανότητα σπόρων (περίπου 3-4 έτη) Αδύνατη η πιστή αναπαραγωγή των ποικιλιών Καθυστέρηση εισόδου πρέμνων σε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΣΣΙΝΙΑ ΒΥΣΣΙΝΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία

ΒΥΣΣΙΝΙΑ ΒΥΣΣΙΝΙΑ - ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ. Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη. Καταγωγή: Κασπία Καταγωγή: Κασπία ΒΥΣΣΙΝΙΑ Βοτανική ταξινόµηση: Οικ.: Rosaceae Prunus cerasus P2 Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυλλοβόλο Μικρού µεγέθους, βλάστηση πλαγιόκλαδη Φύλλα Απλά, κατ εναλλαγή, ελλειψοειδή και διπλά διπλά

Διαβάστε περισσότερα

Οινοποιία Δαρεμά Βιολογικοί αμπελώνες

Οινοποιία Δαρεμά Βιολογικοί αμπελώνες Οινοποιία Δαρεμά Βιολογικοί αμπελώνες Ιστορικό Η Οινοποιία Δαρεμά αποτελεί τη φυσική συνέχεια μιας οικογενειακής παράδοσης γενεών στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας Αττικής που ξεκινά πριν από πολλές δεκαετίες.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Σύμφωνα με την εγκύκλιο του ΥΠΠΕΘ (με Αρ. Πρωτ. 150022/Δ2/15-9-2016) Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. 1.1 Γνωριμία με το εργαστήριο του Χημικού Από τον εργαστηριακό οδηγό να χρησιμοποιηθούν

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών.

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών. 1. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η εκχύλιση είναι μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές διαχωρισμού και βασίζεται στην ισορροπία κατανομής μιας ουσίας μεταξύ δύο φάσεων, που αναμιγνύονται ελάχιστα μεταξύ τους. Η ευρύτητα στη

Διαβάστε περισσότερα

Α Χ Λ Α Δ Ι Α - Μ Η Λ Ι Α

Α Χ Λ Α Δ Ι Α - Μ Η Λ Ι Α Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Κ Ε Σ Π Ρ Ο Ε Ι Δ Ο Π Ο Ι Η Σ Ε Ι Σ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δ/ΝΣΗ ΑΠΟΚ. ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΣΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡ/ΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και περιγραφή πέντε νέων ποικιλιών βυσσινιάς

Αξιολόγηση και περιγραφή πέντε νέων ποικιλιών βυσσινιάς Αξιολόγηση και περιγραφή πέντε νέων ποικιλιών βυσσινιάς Ιωάννης Α. Χατζηχαρίσης και Κωνσταντίνος Α. Καζαντζής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσας Παρουσιάζονται 5 ποικιλίες βυσσινιάς, οι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 13 /

ΑΜΠΕΛΙ Ν ο 13 / ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δ/ΝΣΗ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΛ/ΝΗΣΟΥ, ΔΥΤ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΙΟΝΙΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΤΩΝ & ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΧΑΪΑΣ Πανεπιστημίου 334, 24 43 ΠΑΤΡΑ Τηλ.:

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2015 ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ Η ΕΣΟΔΕΙΑ 2015

ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2015 ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ Η ΕΣΟΔΕΙΑ 2015 ΔΕΛΤΙΟ ΤΡΥΓΟΥ 2015 ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ Η ΕΣΟΔΕΙΑ 2015 Πολύ καλή έως εξαιρετική χαρακτηρίζεται η φετινή εσοδεία από τους Έλληνες Οινοποιούς. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο αφού το κύριο

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο 8 ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑΣ

Εργαστήριο 8 ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑΣ ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ Εργαστήριο 8 ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. ΛΑΧΑΝΟ 2. ΛΑΧΑΝΟ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ 3. ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ 4. ΜΠΡΟΚΟΛΟ 5. ΡΑΠΑΝΙ 6. ΓΟΓΓΥΛΙ 7. ΡΕΒΑ 8. ΡΟΚΑ 9. ΑΓΡΙΑ ΡΟΚΑ ΛΑΧΑΝΟ Βοτανική ταξινόμηση: Brassica oleracea

Διαβάστε περισσότερα