ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING

Transcript

1 ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING AFRIKAANS HUISTAAL ASSESSERINGSTAAK NOVEMBER 2014 VRAESTEL 2 TAAL EN BEGRIP GRAAD 9 PUNTE: 80 TYDSDUUR: 2 UUR Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye.

2 ALGEMENE INLIGTING Hierdie vraestel bestaan uit DRIE afdelings: AFDELING A: Leesbegrip (27 punte) AFDELING B: Taalleer (40 punte) AFDELING C: Opsomming (13 punte) INSTRUKSIES Beantwoord AL die vrae. Lees die instruksies by die vrae versigtig deur. Begin elke AFDELING op ʼn nuwe bladsy. Nommer AL jou antwoorde presies soos op die vraestel Laat ʼn reël tussen die antwoorde oop. Skryf netjies en leesbaar met blou of swart ink. 2 van 14

3 AFDELING A: LEESBEGRIP VRAAG 1 TEKS 1 LEESSTUK Lees die onderstaande leesstuk aandagtig deur en beantwoord dan die vrae wat daarop volg. ʼn Blommeveld by die see In Augustus en September, blommetyd in Namakwaland, vat almal van die Kaap af die pad na Kamieskroon en Springbok. Namakwa Nasionale Park is waar die blomme is. Partykeer draai jy regs af vir Nieuwoudtville se plate en plate blomme, veral as jy na bolplante wil gaan kyk. Of jy ry Clanwilliam toe vir die asembenemende Pakhuispas. Mik jy Groenrivier toe met ʼn viertrek-voertuig (waarvan jy die wiele op die sandpad in die park moet afblaas), lê daar die belewenis van ʼn leeftyd vir jou voor. Sanparke se foto van hierdie blommeveld het ons op kort kennisgewing oortuig om die ompad te ry. Ons was in die vroeë lente van verlede jaar op pad na die Kgalagadioorgrenspark toe vir ʼn artikel (sien Rooi Rose, November 2012), toe ons die Parkeraad se uitnodiging kry. ʼn Tuinliefhebber kan mos nie nee sê vir twee dae tussen die blomme én teen die see nie. Watter ervaring was dit nie! Ons het tuisgegaan in luukse tente met ʼn skouspelagtige uitsig oor die see, toegerus met wit linne en elektriese komberse, aangedryf deur kragopwekkers wat ver genoeg is, sodat jy dit skaars bokant die see se gedruis kon hoor. Asof dié klas verblyf (kompleet met ʼn luukse aantrekkamer met wasbak, chemiese toilet en stort met warm water wat vir jou aangedra word) in die afgeleë Namakwaland nie 3 van 14

4 vreemd genoeg was nie, word jy ná ʼn dag se blommekyk boonop op ʼn daaglikse High Tea getrakteer. Die mense by die tentehotel kry dit besonder goed reg om jou ongelooflik te bederf en in die middel van nêrens soos ʼn koninklike te laat voel. Teen skemer staan al die gaste nader vir drankies om die vuur. Die Weskus kan koel raak in die aand, al is dit lente. Ons aandete van hoenderpastei en snoek met appelkooskonfyt het ʼn welkome tradisionele aanslag gehad wat by die omgewing pas. Naas die hotel is daar kampeerplekke langs die see met die mooiste Afrikaanse name, eie aan die streek. ʼn Mens kan heeljaar daar gaan tent opslaan. Daar is kompostoilette, maar geen vars water nie. Dié moet jy saambring. In die blommetyd word jy wel ryklik vir die kleine ongerief beloon: die manjifieke plate en plate blomme lyk heeltemal anders as dié wat jy binneland se kant toe aantref. Hulle het ooglopend goed by die klimaat langs die see aangepas. Daar is talle bol- en ander plante met wollerige, vetterige, fyn of harige blare wat hulle in staat stel om in hierdie uiterste toestande te kan oorleef. Die plante het ongelooflike mooi name. In die Mesembryanthemaceae-familie (vygies) kry jy sandslaai, volstruisvygie en varkiesknol en die Conophytums wat so plat groei dat dit soos klippies lyk. En dan is daar nog sporrie, bergriet, sentkannetjie, pietsnot, skilpadbos, doringviooltjie, muishondbos, koggelmandervoet, noerap en wolfdoring Onder die Karoo se plantspesies is daar meer as in Namakwaland. Dit sluit nie net massas blomme in nie, maar ook geofiete, dwerg-struike en sukkulente (vetplantspesies). Om die waarheid te sê, dis die tuiste van die wêreld se grootste verskeidenheid vetplante. Verder is daar ook 15 verskillende biostreke wat wissel van die Namakwalandse kusduineveld tot die soutpanne en die strandveld. 4 van 14

5 VRAE OOR TEKS In watter park kom die blomme voor? 1.2 Waarom sal jy Clanwilliam toe ry? 1.3 Waarom sal jy Groenrivier toe moet ry met ʼn viertrek-voertuig? Wat is die skrywer van die artikel se passie? Motiveer jou antwoord in deur ʼn sin aan te haal uit die leesstuk. 1.5 Sê telkens of die stelling WAAR of ONWAAR is. Motiveer ook jou antwoord deur ʼn aanhaling uit die leesstuk Die kragopwekkers kan in die aand gehoor word Die streek waar jy gaan blomme kyk, is baie Afrikaans Sal dit goed wees om ʼn warmding in te pak? Motiveer jou antwoord in deur ʼn sin aan te haal uit die leesstuk. (2) (2) 1.7 Watter baie belangrike oorlewingselement moet jy onthou om in te pak? 1.8 Hoeveel plantspesies kom in Namakwaland voor? 1.9 Hoeveel verskillende tipes vygies word genoem? Wat is ʼn sukkulent? Wat stel dié plante in staat om in uiterste toestande te oorleef? Watter plant lyk vir die skrywer soos klippies op die grond? (17) 5 van 14

6 VRAAG 2 TEKS 2 Bestudeer die inligting en beantwoord dan die vrae wat daarop volg. Die ekstra myl wat ons stap om toerlede tegemoet te kom en belangrike inligting aangaande ons toere. Hoe kan Namakwa Toere help met vervoerreëlings? Indien u van Gauteng is, kan u gerus daaraan dink om met die vliegtuig of trein te reis en dan weer met die vliegtuig of trein terug. Met ander woorde u reis per trein na Kaapstad, doen die toer en na die toer vertrek u terug na Gauteng per vliegtuig, of andersom. Administrasiekoste: R per persoon. Tariewe per persoon en per een rigting, drie etes en beddegoed ingesluit: Johannesburg na Kaapstad: R Is daar akkommodasie beskikbaar indien ek in Kaapstad moet oornag? Colosseum Luxury Hotel (4****) City Lodge Grand West (3***) Enkelkamer R1 005 Enkelkamer R774 Dubbelkamer R1 160 Dubbelkamer R1 092 Ontbyt Volledige ontbyt ingesluit by tarief Ontbyt Volledige ontbyt ingesluit by tarief Aandete A la carte restaurant Aandete Geen restaurant Pendeldiens R385 vir 1-4 persone Lughawe Pendeldiens R280 vir 1ste persoon en R10 pp daarna Parkering Gratis Parkering Gratis WiFi Gratis Onbeperkte gebruik WiFi 15 min Gratis Ekstra koopbewys beskikbaar Ekstra Sitkamer met kroegfasiliteit Canal Walk winkelsentrum Ekstra Sitkamer met kroegfasiliteite Grand West Casino & vermaaklikheid. 6 van 14

7 Webtuiste Webtuiste Telefoon (021) Telefoon (021) Hotel Verde Lughawe (4****) Road Lodge Airport (1*) Enkelkamer R885 Enkelkamer R550 per kamer (een of twee) Dubbelkamer R1 025 vir 2 of R1 265 vir 3 Dubbelkamer - Ontbyt Volledige ontbyt ingesluit by tarief Ontbyt R65pp Slegs kontinentale ontbyt Aandete A la carte restaurant Aandete Geen restaurant Pendeldiens Gratis Pendeldiens R30pp per rit (lughawe - hotel - lughawe) Parkering Gratis Parkering Gratis WiFi Gratis WiFi 15 min. gratis Ekstra koopbewys beskikbaar Ekstra Sitkamer met kroegfasiliteit Ekstra - Gimnasium Webtuiste Webtuiste Telefoon (021) Telefoon (021) VRAE OOR TEKS Hoeveel rand sal dit jou uit die sak jaag indien jy alleen vanaf Johannesburg, Kaap toe en terug per trein reis, met behulp van Namakwa (2) Toere? 2.2 Waar sal jy die goedkoopste verblyf kry as jy in Kaapstad moet oorslaap? 2.3 Waar sal jy oornag indien jy naby ʼn groot winkelsentrum wil wees? Waar sal jy oornag indien jy nie begroot het om rond te ry nie? Wat is jou motivering vir jou antwoord in vraag 2.4.1? 2.5 Op watter TWEE maniere kan die hotelle gekontak word? (2) 2.6 Watter hotel met twee of meer sterre sal die goedkoopste wees, indien julle 3 vriende is wat wil oornag? 2.7 In watter hotel sal jy tuisgaan as jy wil dobbel? 7 van 14

8 (10) TOTAAL AFDELING A: 27 AFDELING B: TAALLEER VRAAG 3 Gebruik onderstaande leesstuk om die taalvrae te beantwoord. TEKS 3 Artikel Blommegalery!! 1 Blomme vorm ʼn belangrike deel van plantlewe en bly nog een van die groot wonders van die natuur. Daar is ook blomlose plante soos mossoorte, varings en ligene, maar daar bestaan duisende ander soorte wat pragtige en besondere blomme dra. Sommiges groei en dra binne ʼn seisoen hul blomme en staan bekend as eenjarige blomme. Ander plante soos meerjarige struike dra jaar na jaar blomme in hul bepaalde seisoen. 2 Daar is ook unieke plante wat selde blom, soos bv. die blou Brasiliaanse Amyrillis (Empress of Brazil) wat glo net elke 57 jaar blom. Party orgideë se blomtye is ook ver uit mekaar. Dan is daar ook woestynplante soos die eeuplant (Agave) wat net een keer in sy leeftyd blom. Dus neem dit ongeveer 25 tot 30 jaar om te blom en vrek dan kort na die blomperiode. Nog ʼn plant wat lank neem om te blom is die koningin van die Andes. Hierdie plant neem tussen 80 en 125 jaar voor dit blom, dis te sê as dit in sy natuurlike omgewing is. 3 Bome, rankplante, struike, lelies, jaarplante en huisplante dra meestal almal pragtige blomme. Veldblomme kom nog in groot dele van die wêreld se park-areas voor en ander gewilde blomsoorte, soos bv. angeliere, word dikwels in kweekhuise, tuine en in huishoudings gekweek en versorg. 8 van 14

9 4 So dra sekere blomme simboliese betekenis wat ons aan Bybelse temas laat dink. Daar is plante met name soos: Jesuskroon, in Engels genoem Crown of thorns: (Euphorbia milii), wat geel, maar ook helderrooi, blomme dra. Hierdie plante kan in die haglikste omstandighede en klimaat oorleef. Dan is daar die blom van die rankervrugplant, die granadilla (ook bekend as grenadella, passion fruit ) en ander blomme soos die purperwinde, wat ook bekend staan as Maria se mantel, die 10-gebooieplant, asook die Madonnalelies, ook genoem St. Josefslelies, wat met Paasfees geassosieer word. 5 Gedurende die Victoriaanse tyd het simboliek van blomme (blomme-boodskappies) hoogty gevier. Klein handruikertjies, bekend as Tussie-Mussies is graag as geskenkies gegee. Die ruikertjie was toegevou in ʼn kant-doilie en vasgebind met ʼn satynlintjie. 6 Blomme van veral kruiesoorte, word gebruik as geneesmiddels en dit is ook bekend dat sommige blomme eetbaar is en deel kan uitmaak van disse. Die blomme van roosblare, appelbloeisels, en viooltjies kan dien as pragtige nagereg- of koekgarnering. Die Romeine het bv. aan hul vleis- en slaaidisse smaak verleen deur die gebruik van gousblomme gemeng met asyn. 7 ʼn Blomsoort wat amper soos die krisant lyk, maar van ʼn heel ander wêrelddeel kom, is die Dahlia. Die Dahlia was bekend by die Asteke vir medisinale eienskappe en dit is vandag die nasionale blom van Mexiko. Sommige soorte Dahlias is afkomstig uit Guatemala. Hierdie groep blomme kry hul naam vanaf die Sweedse botanikus, dr. Anders Dahl en daar is tans ongeveer 20 verskillende spesies. 8 Rose was en is en bly een van die mees geliefde blomsoorte en is tans nog meer gewild as ooit te vore. By troues, feesviertye, die geboorte van ʼn kind, verjaarsdae en natuurlik ook by spoggeleenthede. Rose is baie deur die Romeine gebruik en roosblare is oral gestrooi met feesgeleenthede. 9 van 14

10 9 Die orgidee verdien melding. Dié rare blomme jaag versamelaars duisende rande uit die sak en hul besondere blomme maak hulle al hoe meer gewild. Vroeër was orgideë net deur versamelaars en kenners gekweek. Deesdae word al hoe meer van hierdie besondere blomme deur die publiek aangekoop en as spogplante in huise vertoon. Verwerk vanuit: gids.info/blomme.htm VRAE OOR TEKS Waarom word Brasiliaanse Amyrillis met ʼn hoofletter geskryf? (par.2) 3.2 Watter tipe selfstandige naamwoord is kweekhuise? (par.3) 3.3 Watter soort voornaamwoord is ons wat in paragraaf 4 voorkom? 3.4 Watter soort voornaamwoord is hul in paragraaf 6? 3.5 Watter soort byvoeglike naamwoord is Klein wat in paragraaf 5 voorkom? 3.6 Sê telkens of die volgende woorde ʼn simpleks of ʼn kompleks is boodskap (par.5) gemeng (par. 6) 3.7 Gee die basisvorm van die volgende woorde feesgeleenthede (par. 8) publiek (par. 9) 3.8 Sê telkens waarvoor die volgende afkortings staan bv. (par 3) dr. (par 7) 3.9 Kyk na die onderstaande sin en beantwoord dan die vrae wat daarop volg. Blomme vorm ʼn belangrike deel van plantlewe en bly nog een van die groot wonders van die natuur. (par.1) Vorm ʼn algemene vraagsin uit bostaande sin. (2) Vorm ʼn spesifieke vraagsin uit bostaande sin. (2) Is die sin ʼn enkelvoudige of ʼn saamgestelde sin Sou jy sê dat bostaande sin ʼn veralgemening is? Skryf die skrywer se woorde (bogenoemde sin) in die indirekte rede (2) o oor Skryf die sin in die verlede tyd. (2) 3.10 Is die werkwoord gekweek (par. 9) ʼn oorganklike of ʼn onoorganklike 10 van 14

11 werkwoord Skryf die skeibare werkwoord neer wat in paragraaf 9 voorkom Gee die infinitief wat in paragraaf 2 voorkom Gee ʼn sinoniem vir die woord tydens. (par.5) 3.14 Gee ʼn antoniem vir die woord giftig uit paragraaf 6. (26) VRAAG 4 Kyk na die strokie en beantwoord die vrae wat daarop volg. TEKS 2 Strokie 1 Spesiaal vir jou!! = BLOMME 2 Plastiek!!! My gunsteling! 3 Ek haat plastiekblomme. Plastiekblomme is altyd vol stof. VRAE OOR TEKS Maak gebruik van ʼn eufemisme om die eerste sin in spraakborrel 3 oor te skryf. (2) 4.2 Gebruik die voegwoord want om die twee sinne in die derde spraakborrel bymekaar te voeg. (2) 11 van 14

12 4.3 Ek haat plastiekblomme. Skryf bostaande sin in die lydende vorm. (2) (6) VRAAG 5 Lees die onderstaande stuk noukeurig deur en redigeer die foute wat daarin voorkom. Skryf die hele stuk oor in jou antwoordboek en ONDERSTREEP die regstellings wat jy aangebring het. (8) Hart, siel en tonne lewe Nog vόόr Garies, nét na Bitterfontein, kan jy by die Groenrivierbord links draai op ʼn grondpad wat jou tot by die hek van die reservaat neem. ʼn entjie verder is die kantoor waar dagpermitte teen R24 by Piet en Mariaan schreuder gekoop kan word. Die park het ʼn skoonheid, rustigheid en veiligheid wat almal van ons vandag soek, sê Mariaan. Hulle het onlangs ʼn wees-babajakkals grootgemaak wat ondanks sy eie familie in die veld, steeds vir sy mensouers kom kuier. Dis ʼn geisoleerde bestaan maar vir die veld en see is hul harte groot, ook vir mense wat die liefde daarvoor deel. Net oor die volgende bult, soos ʼn onverwagse prentjie wat voor jou ontvou, lê die atlantiese Oseaan vlak voor jou uitgestrek. Jy weet dadelik dis ʼn spesiale plek wanneer die son agter die wolke uitskuif en die blomme hul baadjies in geel pers en oranja oopgooi. Verwerk vanaf: TOTAAL AFDELING B: van 14

13 AFDELING C: OPSOMMING VRAAG 6 In die teks hieronder word AGT WENKE vir die keuse van troublomme genoem. Som hierdie AGT WENKE puntsgewys en in volsinne op. Jou opsomming mag nie meer as 80 woorde wees nie. Dui die aantal woorde wat jy gebruik het aan. Kies die regte troublomme. Daar is geen verkeerde of regte manier wanneer jy jou blomme kies nie. Dit is enige bruid se persoonlike keuse. Daarby is dit ook nodig om ʼn basiese kennis te hê van watter blomme goed sal inpas by die tema wat jy gekies het. Jy kan waardevolle kennis inwin deur na baie trou-tydskrifte en fotograwe se werk te kyk wat blomme en dekor aanbetref. Voordat jy te opgewonde raak, maak eers die somme. Party blomrangskikkings mag dalk nie realisties wees nadat jy vir alles anders begroot het nie. Dit is baie belangrik om te weet hoeveel jy het om te spandeer aan blomme. Kleur speel die belangrikste rol in die keuse van jou blomme. Die kleure wat gekies word moet die bruidsrok, tema, onthaal en klere van die res van die bruid se gevolg komplimenteer. Kleure wat gekies word volgens die seisoen sal ʼn groot impak hê op jou begroting. 13 van 14

14 Blomme in seisoen speel ʼn baie belangrike rol, veral as jy ʼn klein begroting het. Buite- seisoen-blomme kan ingevoer word, maar is baie duur. Daar gaan baie foto s van die bruid en bruidegom geneem word en dus is dit belangrik om aandag aan die ruiker sowel as die skouerruikers te gee. Die bruidsruiker is die belangrikste rangskikking van die hele troue, en as jy nie baie blomme kan bekostig nie, moenie op jou ruiker bespaar nie. Die bruidsruiker moet mooier wees as al die ander ruikers. Die bruidsmeisies se ruikers kan kleiner wees as die bruid se handruiker, miskien in ʼn ander styl, maar nog steeds dieselfde kleure. Alternatiewelik kan die bruidsmeisies geen handruikers dra nie, maar eerder ʼn groot blom in die hare, blomkransies of ʼn blomarmband. TOTAAL AFDELING C: 13 GROOTTOTAAL van 14

15 ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING AFRIKAANS HUISTAAL MEMORANDUM NOVEMBER 2014 VRAESTEL 2 TAAL EN BEGRIP GRAAD 9 PUNTE: 80 Hierdie memorandum bestaan uit 6 bladsye.

16 AFDELING A LEESBEGRIP VRAAG Namakwa Nasionale Park 1.2 Om die Pakhuispas te besoek 1.3 Dis ʼn sandpad Tuine / tuinmaak ʼn Tuinliefhebber kan mos nie nee sê vir twee dae tussen die blomme en teen die see nie WAAR kragopwekkers wat ver genoeg is sodat jy dit skaars bokant (2) die see se gedruis kan hoor WAAR MET DIE MOOSTE Afrikaanse name, eie aan die streek. (2) Ja Die weskus kan koel raak in die aand, al is dit lente. 1.7 Water 1.8 Meer as Vetplantspesie / ʼn vetplant Wollerige, vetterige, fyn of harige blare 1.11 Conophytums (17) Bladsy 2 van 6

17 VRAAG 2 TEKS R5 400 (2) 2.2 Road Lodge Airport 2.3 Colosseum Luxury Hotel Hotel Verde Lughawe Pendeldiens is gratis 2.5 Webtuiste Telefonies (2) 2.6 Hotel Verde Lughawe 2.7 City Lodge Grand West (10) AFDELING B TAAL TOTAAL AFDELING A: 27 VRAAG 3 TEKS 1 ARTIKEL 3.1 Eienaam 3.2 Soortnaam 3.3 Persoonlike voornaamwoord 3.4 Wederkerende voornaamwoord 3.5 Attributiewe Simpleks Kompleks Fees + geleentheid Publiek 3.8 Bladsy 3 van 6

18 3.8.1 Byvoorbeeld doktor Wat vorm ʼn belangrike deel van plantlewe en bly nog een van die groot wonders van die natuur? (2) Vorm blomme ʼn belangrike deel van plantlewe en bly dit nog een van die groot wonders van die natuur? (2) Saamgestelde sin Nee Die skrywer meen dat blomme ʼn belangrike deel van plantlewe vorm en dat dit nog een van die groot wonders van die natuur bly. (2) Blomme het ʼn belangrike deel van plantlewe gevorm en bly nog een van die groot wonders van die natuur. (2) 3.10 Oorganklik 3.11 Aangekoop 3.12 Om te blom 3.13 Gedurende 3.14 eetbaar (26) VRAAG 4 TEKS 2 STROKIE 4.1 Ek hou nie van plastiekblomme nie (2) 4.2 Ek haat plastiekblomme, want dit is altyd vol stof. (2) 4.3 Plastiekblomme word deur ma gehaat. (2) (6) Bladsy 4 van 6

19 VRAAG 5 REDIGERING Hart, siel en tonne lewe Nog voor Garies, nét na Bitterfontein, kan jy by die Groenrivier-bord links draai op ʼn grondpad wat jou tot by die hek van die reservaat neem. ʼn Entjie verder is die kantoor waar dagpermitte teen R by Piet en Mariaan Schreuder gekoop kan word. Die park het ʼn skoonheid, rustigheid en veiligheid wat almal van ons vandag soek, sê Mariaan. Hulle het onlangs ʼn wees-babajakkals grootgemaak wat ondanks sy eie familie in die veld, steeds vir sy mens-ouers kom kuier. Dis ʼn geïsoleerde bestaan, maar vir die veld en see is hul harte groot, ook vir mense wat die liefde daarvoor deel. Net oor die volgende bult, soos ʼn onverwagse prentjie wat voor jou ontvou, lê die Atlantiese Oseaan vlak voor jou uitgestrek. Jy weet dadelik dis ʼn spesiale plek wanneer die son agter die wolke uitskuif en die blomme hul baadjies in geel, pers en oranje oopgooi. Verwerk vanaf: (8) TOTAAL AFDELING B: 40 Bladsy 5 van 6

20 AFDELING C: OPSOMMING VRAAG 6 1. Die blomme is die bruid se keuse. 2. Om kennis in te win kyk na trou tydskrifte en fotograwe se werk. 3. Jy moet ʼn begroting hê. 4. Die kleure is belangrik vir jou rok, tema en trouklere. 5. In seisoen blomme is goedkoper. 6. Gee baie aandag aan skouerruikers vir foto s. 7. Moenie spaar op bruidsruiker nie hy moet die mooiste wees. 8. Bruidsmeisies se ruikers moet inpas, maar kleiner wees. 1 punt per wenk = 8 punte 5 punte vir taal en spelling foute foute foute foute foute foute 5 punte 4 punte 3 punte 2 punte 1 punt 0 punte TOTAAL AFDELING C: 13 GROOTTOTAAL 80 Bladsy 6 van 6