Λιναρίτη Μαρία Φιλόλογος 6ο Γυμνάσιο. Eισήγηση Προτάσεις για μια ευχάριστη και αποτελεσματική διδασκαλία του Αρριανού στη Γ Γυμνασίου

Transcript

1 2 η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη Παρασκευή 10 - Σάββατο 11 Ιανουαρίου 2014 Ηράκλειο, Δημοτική Αίθουσα ΑΝΔΡΟΓΕΩ Λιναρίτη Μαρία Φιλόλογος 6ο Γυμνάσιο Eισήγηση Προτάσεις για μια ευχάριστη και αποτελεσματική διδασκαλία του Αρριανού στη Γ Γυμνασίου Νιώθω ιδιαίτερη χαρά που για άλλη μια φορά έχομε τη δυνατότητα να βρεθούμε σε δύσκολους καιρούς, μοιραστούμε διδακτικές μας πρακτικές. με αφορμή τη σημερινή ημερίδα και να ιδέες και συναισθήματα, που μπορούν να μας εμπνεύσουν στις Η εισήγησή μου έχει τίτλο «Προτάσεις για μια ευχάριστη και αποτελεσματική διδασκαλία του Αρριανού στη Γ Γυμνασίου» και είναι στο μεγαλύτερό της μέρος πρακτικές που έχω εφαρμόσει στην τάξη, γι αυτό και μπορώ να ισχυριστώ ότι η διδασκαλία του Αρριανού μπορεί να συνδυάσει το ευχάριστο συναίσθημα με το θετικό αποτέλεσμα. Ούτως ή άλλως όλοι γνωρίζομε ότι στη μάθηση έχομε πιο επιθυμητά αποτελέσματα, όταν αυτή συνοδεύεται από ευχάριστο συναίσθημα.«μαθαίνω ό,τι αγαπώ». Για να δούμε λοιπόν στην πράξη πώς μπορούμε να εφαρμόσομε τον παραπάνω «συνδυασμό».ξεκινώντας με το εισαγωγικό δίωρο, οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες (από την αρχή του χρόνου καλό είναι οι μαθητές να έχουν ασκηθεί και στον ομαδοσυνεργατικό τρόπο δουλειάς και στους ρόλους που μπορούν να έχουν μέσα στην ομάδα) μπορούν να «μιλήσουν» για τον Αλέξανδρο και τις κατακτήσεις του. Μια ομάδα μπορεί να γράψει ένα κείμενο για τον Αλέξανδρο, με βάση τις γνώσεις που έχει (ή δεν έχει) από προηγούμενες τάξεις. Άλλη ομάδα θα κάνει το ίδιο, αλλά τώρα θα στηριχτεί σε στοιχεία ( βιβλίο της Α Γυμνασίου ή Α Λυκείου, πηγές κ.λ.π) που θα έχομε εμείς φέρει στην τάξη (έχει ενδιαφέρον κατά την παρουσίαση η σύγκριση των δύο εργασιών). Άλλη ομάδα (έχει ενημερωθεί από πριν) φέρνει το χάρτη στην τάξη και αναλαμβάνει να μας δείξει τις περιοχές απ όπου πέρασε ο 1

2 Αλέξανδρος ή κάνει κάποιο εικαστικό. Μετά την παρουσίαση των εργασιών, μπορούμε, μέσα από το βιβλίο να διαβάσομε για την εποχή του Αρριανού και εκείνη του Μ. Αλεξάνδρου, εποχές που απέχουν πολύ μεταξύ τους και για τις οποίες οι μαθητές πιθανόν δεν έχουν σαφή εικόνα. Δεν υπάρχει λόγος στη δεδομένη χρονική στιγμή, χωρίς συγκεκριμένο πεδίο αναφοράς να αφιερώσομε χρόνο στη γλώσσα ή τα προτερήματα του Αρριανού ως ιστορικού. Αυτό μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας ή στο ανακεφαλαιωτικό μάθημα. Αν υπάρχει χρόνος, μπορούμε να δείξουμε ολιγόλεπτα video, που καλύπτουν τη «διαδρομή» του Αλεξάνδρου από το ξεκίνημά του στην Πέλλα ως την «αιωνιότητα» (βλέπε ταινία1, ταινία 2, ταινία3, ταινία 4). Ξεκινώντας πια να εργαζόμαστε σε κάθε διδακτική ενότητα, σημαντικό στοιχείο για να κερδίσουμε πολύτιμο χρόνο μέσα στην τάξη είναι να δίνουμε φύλλα προετοιμασίας στα παιδιά για το επόμενο μάθημα, ειδικά στα 2-3 πρώτα, μέχρι οι μαθητές να εξοικειωθούν με το κείμενο. Οι ερωτήσεις είναι πολύ απλές και αφορούν τις βασικές έννοιες του κειμένου, πρόσωπα, ρήματα που δείχνουν ενέργειες, τόπος, χρόνος. Έτσι για παράδειγμα στο κεφ. 15, 3-5 (μάχη Γρανικού, που είναι και το πεδίο αναφοράς μου σε όλα τα παραδείγματα που χρησιμοποιώ), οι μαθητές για το επόμενο διδακτικό δίωρο, θα έχουν μελετήσει το σχετικό σχεδιάγραμμα της μάχης, θα έχουν κάνει μια ανάγνωση στη συγκεκριμένη παράγραφο και το λεξιλόγιό της και θα έχουν υπογραμμίσει τα πρόσωπα που δρουν, τις ενέργειές τους. Η προετοιμασία αυτή είναι ολιγόλεπτη για τους μαθητές και πολύτιμη χρονικά και διδακτικά για τον εκπαιδευτικό. Είναι επίσης σημαντικό για την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας μας να βάζομε σε κάθε μάθημα λίγους και σαφείς στόχους. Είναι λοιπόν απαραίτητο από την αρχή του χρόνου, να έχομε κάνει τον προγραμματισμό μας, ούτως ώστε ο κάθε στόχος που θέτομε να «κουμπώνει» με τον επόμενο και να μην επαναλαμβανόμαστε άσκοπα σε κάθε μάθημα. Το να λέμε κάθε φορά τα πάντα, έχω την εντύπωση ότι και κουραστικό είναι για τους μαθητές και δεν οδηγεί κάπου ουσιαστικά. Έτσι στο κεφ. 15, 3-8 πριν τη μάχη στο Γρανικό, μετά την ανάγνωση και τη σιωπηρή εργασία των μαθητών για την ανάδειξη των βασικών θεματικών κέντρων, προχωράμε στην κατανόηση και την ανάλυση του κειμένου (εδώ μας βοηθάνε και οι ερωτήσεις από το φύλλο προετοιμασίας), εστιάζοντας σε 2 φαινόμενα, 1 γραμματικό και 1 συντακτικό (π.χ. αορ. β και χρονικές-αιτιολογικές προτάσεις). Εννοείται ότι καθένας ανάλογα με τους στόχους που έχει θέσει από την αρχή του χρόνου, επιλέγει αυτό που το κείμενο τον «καλεί» να εμπεδώσει. Έτσι, χωρίς να γινόμαστε κουραστικοί, 2

3 ασχολούμαστε με λίγα και συγκεκριμένα φαινόμενα κάθε φορά. Πώς όμως μπορεί να γίνει η μορφοσυντακτική ανάλυση του κειμένου, που θα οδηγήσει τους μαθητές πιο αποτελεσματικά και πιθανόν πιο ευχάριστα στην μετάφραση και την ερμηνεία του; Εδώ καθοριστική σημασία παίζει ο τρόπος προσέγγισης του κειμένου, που πρέπει να ωθεί τους μαθητές, με τη βοήθεια των δικών μας ερωτήσεων, να διερευνήσουν και να ανακαλύψουν οι ίδιοι τη λογικοσυντακτική δομή του κειμένου. Έτσι στο κεφ.15,3-8 πριν την μάχη στο Γρανικό παρακολουθούμε τον στρατηγό Παρμενίωνα να επιχειρηματολογεί σχετικά με το χρόνο διεξαγωγής της μάχης: «Υποφθάσομεν τον στρατόν». Ρήμα Ὑποφθάσομεν Ποιοι; Τι να κάνομε; Περάσαντες Πότε; (πρίν καθίστασθαι) (Νῦν δε..στρατόν) Ρήμα δοκοῦμεν Σε ποιον; Μοί Τι; Ἐπιχειρήσειν Τι; Τῶ ἒργω Πως; Οὐκ ἀκινδύνως Γιατί; (ὃτι.τόν στρατόν) Με τις κατάλληλες λοιπόν ερωτήσεις (ποιος κάνει τι, πότε, που γιατί) και εστιάζοντας στα φαινόμενα που μας ενδιαφέρουν, ωθούμε τους μαθητές να αναδείξουν μόνοι τους τη βασική λογικοσυντακτική δομή του κειμένου και μόνοι τους να «βγάλουν τη μετάφραση. Γι αυτό καλό θα ήταν να μοιράσουμε στα παιδιά τη λογικοσυντακτική δομή, ώστε την ώρα που ο συμμαθητής τους απαντάει στις ερωτήσεις μας, να παρακολουθούν και ερευνούν όλοι. Διαφορετικά μπορούμε να επιλέξουμε τα πιο δύσκολα σημεία του κειμένου και να γράφομε τη δομή στον πίνακα. Όταν ολοκληρώσομε την ενότητα, τα 3 τελευταία λεπτά καλό είναι να ελέγξομε αν έχει επιτευχθεί ο βασικός στόχος της κατανόησης, κάνοντας μια άσκηση σωστού-λάθους που μοιράζομε στους μαθητές: Έτσι στην ενότητα της μάχης του Γρανικού (Κεφ.15, 3-5) μπορούμε να ρωτήσουμε: Α) Οι πρώτοι Μακεδόνες σώθηκαν, επειδή βρέθηκαν κοντά στον Αλέξανδρο. Β) Η διάβαση του ποταμού έγινε με μεγάλη δυσκολία. Γ) Ο σκοπός των Μακεδόνων ήταν να απωθήσουν με τη βία τους Πέρσες. Δ) Ο σκοπός των Περσών ήταν να τραβήξουν τους Μακεδόνες έξω από τον ποταμό. Όσον αφορά τώρα τον έλεγχο επίτευξης των στόχων μας, οι ασκήσεις που δίνομε στο σπίτι πρέπει να είναι διαφοροποιημένες ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών και βέβαια να εξυπηρετούν τον στόχο της αποτελεσματικότητας αλλά και 3

4 του ευχάριστου συναισθήματος. Έτσι μπορούμε να δίνουμε ακόμη και άσκηση ανάγνωσης (για παιδιά με δυσκολίες) αλλά και μετασχηματιστικές (ειδικά με τη μεταφορά από τα νέα ελληνικά στα αρχαία ελληνικά, μπορούμε μέσα από μια φράση, να ελέγξομε και το γραμματικό και συντακτικό στόχο)π.χ. Ο στρατός πέρασε (αορ. β διαβάλλω) το ποτάμι, πριν οι εχθροί παραταχθούν για μάχη. Μεταφέροντας την παραπάνω φράση στα αρχαία ελληνικά, εξετάζομε και αόριστο β (που θέσαμε ως στόχο στο μάθημα) και δευτερεύουσες χρονικές(εφόσον θέσαμε το συγκεκριμένο στόχο για το συντακτικό).ιδιαίτερα ευχαριστούν τους μαθητές ασκήσεις σε μορφή ακροστιχίδας ή σταυρόλεξου, προσαρμοσμένα πάντα στους στόχους που θέσαμε στο μάθημα. Π.χ. Κεφ. 16, 4-7 Ε β ενικό προστ. αορ. β ὁρῶ Λ απρφ. αορ. β ἐπέρχομαι Α αφιέρωμα Β β ενικό προστ. αορ. β λαμβάνω Ε ανδριάντας Στο δίωρο της ανακεφαλαίωσης έχομε πολλές δυνατότητες για ένα μάθημα αποτελεσματικό, αλλά και ευχάριστο. Έτσι την 1 η ώρα θα μπορούσαμε να δείξουμε ολιγόλεπτα video(ταινία1, Ταινία2, Ταινία3, Ταινία4) με τη συνολική πορεία του Αλεξάνδρου (Ισσός, Γαυγάμηλα, Υδάσπης ποταμός), αν δεν τα έχουμε δείξει στο εισαγωγικό μάθημα και να ακολουθήσει ένα παιγνίδι γνώσεων,κατά το οποίο τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες απαντούν ερωτήσεις σχετικές με τα video που παρακολούθησαν. Τη 2 η ώρα μπορούμε να δώσομε μικρές διαθεματικές εργασίες (π.χ. να δοθούν αντίστοιχες παράγραφοι από το Βίο του Αλεξάνδρου του Πλουτάρχου σε μετάφραση, ώστε οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να συγκρίνουν δυο ομόθεμα κείμενα και να διαπιστώσουν το κέντρο ενδιαφέροντος του κάθε συγγραφέα) ή να παρουσιάσουν οι μαθητές ένα απόσπασμα που τους έχει συγκινήσει και να το δραματοποιήσουν. Επίσης μπορούμε να διδάξουμε το ποίημα του Καβάφη «στα 200 π.χ», και να γίνει συζήτηση για τα αποτελέσματα της εκστρατείας του Αλεξάνδρου, μέσα από τη ματιά του Αλεξανδρινού ποιητή. Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να έλθομε και να εξετάσομε ένα θέμα που εκκρεμεί από την εισαγωγή κι αυτό είναι η γλώσσα του Αρριανού και οι αρετές-αδυναμίες του ως ιστορικού. Τώρα 4

5 πια που οι μαθητές έχουν μελετήσει ικανοποιητικά τη γλώσσα του ιστορικού και την ιστοριογραφική του ματιά, είναι σε θέση να λάβουν μέρος σε μια συζήτηση πάνω στα θέματα αυτά,που θα έχει και το χαρακτήρα επιλόγου. Τέλος θα ήθελα να παρουσιάσω κάποιες διευθύνσεις στο διαδίκτυο και τα video που μου φάνηκαν ιδιαίτερα χρήσιμα κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του Αρριανού. Α) Παπαθανασίου) Β) Γ) Μαρία/eclass Δ) Ταινία1, Ταινία2, Ταινία3, Ταινία4, Tαινία 5 Η πρώτη, και η δεύτερη διεύθυνση μας παραπέμπουν σε video και χάρτες σχετικά με τη μάχη του Γρανικού, που μπορεί να δώσει έναν άλλο πιο ευχάριστο τόνο στο μάθημά μας, αφού οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν σε ανα- παράσταση τη μάχη και έτσι να κατανοήσουν καλύτερα τις φάσεις της. Την ίδια λειτουργικότητα έχει και η ταινία 5, την οποία προσωπικά χρησιμοποιώ στο μάθημά μου για τη μάχη του Γρανικού, αφού εκτός από εικόνα έχομε και ήχο, οπότε και η αναπαράσταση των γεγονότων είναι πλήρης. Η διεύθυνση Γ, είναι του 6 ου γυμνασίου, στο οποίο και υπηρετώ, στην οποία όπως και άλλοι συνάδελφοί μου, έχω «ανεβάσει» το υλικό από τα μαθήματά μου και βέβαια τον από Αρριανό με λεπτομέρειες που δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο μιας ολιγόλεπτης παρουσίασης να ειπωθούν. Οι Ταινίες 1-4 είναι το υλικό στο οποίο έχω ήδη αναφερθεί για εισαγωγικό, αλλά και το ανακεφαλαιωτικό μάθημα. Θα μου επιτρέψετε να κλείσω την παρουσίασή μου αναφέροντας έναν σύντομο διάλογο που είχα στο τέλος της περσινής χρονιάς με τον επτάχρονο γιο μου. Τον ρώτησα λοιπόν τελειώνοντας την πρώτη δημοτικού τι του άρεσε περισσότερο όλο το χρόνο στο σχολείο. Μου απάντησε λοιπόν ως εξής: «πιο πολύ απ όλα μου άρεσε το μάθημα.». Τον ρώτησα όλο περιέργεια γιατί του άρεσε το μάθημα και η απάντηση ήταν τόσο απλή αλλά και τόσο ενδιαφέρουσα: «Η κυρία μου κάνει το μάθημα διασκεδαστικά». Έχω την εντύπωση ότι, αν εφαρμόσομε αυτή την αρχή στη μάθηση και βέβαια και στον Αρριανό, τα αποτελέσματα στη σκέψη και την ψυχή των μαθητών μας θα είναι ανάλογα με εκείνα που έκαναν ένα επτάχρονο παιδί να εκφράσει τον ενθουσιασμό του για το μάθημα και το σχολείο. 5