«Το Ξεροβούνι χλίβεται κι ο Πλατανάκος κλαίει Κι η Παναγιά η Αράχωβα στέκεται πικραµένη. Θεέ µ σαν τι να γίνηκαν οι Γαραντζιωτοπούλες,

Transcript

1 στο εκκλησάκι της Παναγιάς στον κάµϖο, ϖήραν και µένα µαζί, ϖέντε χρονών τότε Εϖειδή φαίνεται- τους εµϖόδιζα, µε στείλανε να µαζέψω λουλούδια στην ϖλαγιά». Παρασκευή ϖρος Σάββατο Ένα ψιλό στα µάτια µου ϖρωτοβρόχι ϖου φτάνει στην ψυχή Οι ορεινοί µοιάζουνε, σαν και τα µέρη τους Ο κόσµος άλλαξε, ο τρόϖος ζωής άλλαξε Οι αναµνήσεις όσων υϖάρχουν ακόµα, θα γράφονται ή θα µιλιούνται Το ζητούµενο λέω ϖως είναι το µέτρο. Να µϖορεί η ψυχή µε κλειστά µάτια να βρίσκει τα στασίδια της. Στην τελευταία σελίδα των «Αναµνήσεων» του Παναγιώτη Σϖανού ένα κείµενο- µήνυµα ϖρος τους Ακοβίτες µε την ένδειξη «Εγράφη στον Άκοβο, Αύγουστος 1995». Ανάµεσα στ άλλα, γράφει: «Είµαστε σκορϖισµένοι σε διάφορα µέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μας χωρίζουν ϖολλά Μας ενώνει όµως το σϖουδαιότερο η αγάϖη ϖρος τον Άκοβο. Αυτή την αγάϖη ϖρέϖει, όχι αϖλώς να την διατηρήσουµε, αλλά και να τη µεταδώσουµε µε κάθε τρόϖο- και στα ϖαιδιά µας και στα εγγονάκια µας. εν ϖρέϖει να αϖοκοϖούµε αϖό τις ρίζες µας. Το ϖεριοδικό µας «Ακοβίτικα Νέα» αναθερµαίνει την αγάϖη µας. Είναι τα ξύλα ϖου τροφοδοτούν το «τζάκι» για να µη σβήσει η φλόγα της αγάϖης για τον Άκοβο». Ξηµερώνει Το ψιλό ϖρωτοβρόχι στα µάτια, αϖό τα καλούδια των Ακοβιτών, µεριάζει αϖό το ϖρώτο της ηµέρας φως. Μϖαίνουµε στο φθινόϖωρο όϖως λένε τα χαρτιά Η ιστορία της Πατρίδας µας είναι γεµάτη αϖό ηρωικές ϖράξεις, θυσίες και δραµατικά γεγονότα. Οι αγώνες του λαού για λευτεριά αϖό τα ϖολύ ϖαλιά χρόνια µέχρι τις µέρες µας δίκαια κίνησαν το ενδιαφέρον άλλων λαών ϖου έδειξαν θαυµασµό και συµϖάθεια για το αγωνιζόµενο Έθνος µας. Αϖό τα ϖροεϖαναστατικά χρόνια αλλά και στα χρόνια του µεγάλου Αγώνα του 21, µέχρι τη δηµιουργία του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, αρκετά αϖό αυτά τα γεγονότα έµειναν ως σύµβολο στη συνείδηση του λαού και άλλα έµειναν σχεδόν άγνωστα γιατί δε φωτίστηκαν όσο έϖρεϖε και όταν έϖρεϖε. Η ιστορία του Ζαλόγγου είναι αϖό τα γεγονότα ϖου έµειναν ως σύµβολο. Τ' άλλα γεγονότα στα οϖοία θ αναφερθούµε, είναι αϖό εκείνα ϖου δε φωτίστηκαν ϖαρ όλο ϖου και αυτά ήταν σηµαντικά. : Εϖάνω στα κακοτράχαλα βουνά της Ηϖείρου λίγο ϖριν ξεσϖάσει στο Νότο η Εϖανάσταση, Σουλιώτες και Σουλιώτισσες έδιναν τον δικό τους αγώνα εναντίον των Τουρκαλβανών του Αλή Πασά ϖου ϖάσχιζε να υϖοδουλώσει το Σούλι και να τους αφανίσει. Λαµϖρά ϖαραδείγµατα η θυσία των Σουλιωτισσών ϖου έϖεσαν αϖό τα βράχια, του Σαµουήλ ϖου έβαλε φωτιά και ανατίναξε τη ϖυριτιδαϖοθήκη στο Κούκγι. ίκαια τα γεγονότα αυτά έχουν ξεχωριστή θέση στην ιστορία µας. : Όµως και η Μεσσηνία έχει να δείξει δύο ϖαρόµοια γεγονότα µε το Ζάλογγο καθώς και έναν άλλο καλόγηρο σαν τον Σαµουήλ ϖου ανατινάχτηκε και αυτός βάζοντας φωτιά στην ϖυριτιδαϖοθήκη ϖου φυλούσε. Η ιστορία τα αναφέρει. εν τα έγραψε όµως µε ζωηρά γράµµατα και έµειναν σχεδόν άγνωστα. Ας δούµε λοιϖόν το ϖρώτο αϖό αυτά µέσα αϖό τρεις ϖαραλλαγές ενός δηµοτικού τραγουδιού και αϖό µια ϖεριγραφή (αϖό το βιβλίο του Ιωάννη Πέτροβα) καταχωρισµένη στο θαυµάσιο βιβλίο του Βασίλη Κ. Μαστραγγελόϖουλου, «ηµοτικά Τραγούδια της Άνω Μεσσηνίας»- Καλαµάτα Το ξεροβούνι θλίβεται κι ο Πλατανά- κι ο Πλατανάκης κλαίει Και γη εκκλησιά γη Αράχω- άιντε, παιδιά µ, Αράχωβα στέκεται πικραµένη. Μα ιδές τι να γινήκα- άιντε, παιδιά µ γινήκανε οι Γαρατζιω- Γαρατζιωτοπούλες.

2 Μα ειδέ σε γάµο φαίνο- ωρέ παιδιά µου φαίνονται Ωρέ µα ειδέ σε γάµους φαίνονται µα ειδέ σε πα- µωρέ σε πανηγύρια. Οι Τούρκοι τις επήρα- άιντε, παιδιά µ, επήρανε Ωρέ ν- οι Τούρκοι τις επήρανε σαν ναι µπουλούκι γίδια. Στο Νιόκαστρο τις πήγα- άιντε, παιδιά, τις πήγανε Άιντε στο Νιόκαστρο τις πήγανε πεσκέσι στους- µωρέ στους αγάδες κι εκεί τις επορνέψανε. Η Γαράντζα είναι το χωριό Άνω Μέλϖεια στην Άνω Μεσσηνία. Εκεί έγιναν τα γεγονότα. Αλλά ας ϖαρακολουθήσουµε το βιβλίο του Βασίλη Μαστραγγελόϖουλου: «Το τραγούδι αναφέρεται στην αιχµαλωσία των Γαρατζιωτισσών από το στρατό του Ιµπραήµ Πασά, όταν µετά την Επανάσταση του 1821 αλώνιζε την Πελοπόννησο, σκότωνε, αιχµαλώτιζε και κατέκαιε τα πάντα. Όµως ο Γαρατζιώτης οπλαρχηγός γερο- Μήτρος Πέτροβας χτύπησε µε τα παλληκάρια του τους Τουρκοαιγύπτιους πριν από το χωριό Μπάστα (Βάστα) Ισάρι Αρκαδίας, οι οποίοι ανέρχονταν σε 8 χιλιάδες τους αποδεκάτισε και απελευθέρωσε τα γυναικόπαιδα της Γαράντζας που είχαν αιχµαλωτιστεί». Στο γεγονός αυτό αναφέρεται ο Ιωάννης Πέτροβας. άσκαλος στο βιβλίο του: «Η Γαράντζα και η Ιστορία της» όϖου µάλιστα καταγράφει µια ϖαραλλαγή του ϖαραϖάνω τραγουδιού καθώς και µια άλλη ϖου αναφέρεται εϖίσης στις γυναίκες της Γαράντζας, ϖου γκρεµίστηκαν στο βάραθρο του Παλιόκαστρου, για να µη συλληφθούν αϖό τους εχθρούς. Και τις δύο αυτές ϖαραλλαγές ϖαραθέτουµε στη συνέχεια καθώς και αυτούσια τη σχετική αναφορά του συγγραφέα: Αλλ αν η Ελληνίδα γυναίκα ϖαρουσίασε τέτοια αϖαράµιλλη αγάϖη και ενθουσιασµό για την ϖατρίδα, όµως αυτή εγέννησε και ήρωες και ηµίθεους Έλληνες. Ταυτόχρονα µε τις ηρωίδες του Παλιόκαστρου, να κι ένας Σαµουήλ στην αϖέναντι ανατολική βουνοϖλαγιά, στου Καλόγερου. Κατά την ϖαράδοση των ϖρογενεστέρων, οι Γαραντζαίοι, κατ εντολήν του γερο-μήτρου Πέτροβα, ενωρίς, αϖό το 1820, είχαν ϖροµηθευτεί αϖό τη ηµητσάνα αρκετά βαρέλια µϖαρούτι, ως αϖόθεµα, και τα είχαν φυλάξει σε υϖόγειες κρύϖτες, µε µεγάλη ασφάλεια, στου Καλόγερου. Εκεί κοντά έµενε, ως φύλακας, κάϖοιος καλόγερος. Ιωακείµ ονόµατι. Είχε το κελλί του και ζούσε ως ασκητής, ο ϖραγµατικός όµως σκοϖός του ήταν η φύλαξη των µϖαρουτιών. Όταν τα φουσάτα του Ιµβραήµ, ϖεζούρα και καβαλαρία εσκέϖασαν το βουνό αυτό ανεβαίνοντας στη Γαράντζα, σα µυρµηγκιά, ο καλόγερος, µϖροστά στον κίνδυνο να ανακαλύψουν τα µϖαρούτια τα ανατίναξε και αναϖοδοκυλίστηκαν, µαζί µε το βουνό, οι Αραϖάδες κι αυτός, ως άλλος Σαµουήλ, στο Σούλι, και βρήκαν όλοι το θάνατο. Αϖό τότε το βουνό αυτό εϖήρε το όνοµα «του Καλόγερου» και το έχει µέχρι σήµερα. Οι Αραϖάδες, ανεβαίνοντας στη Γαράντζα, τη βρήκαν έρηµη αϖ ανθρώϖους. Οι ϖόρτες των σϖιτιών, στη φευγάδα των γυναικοϖαίδων, έµειναν ολάνοιχτες και µόνον τα ουρλιάσµατα των σκυλιών και το ϖοδοβολητό ακούονταν στον αέρα. Εϖακολούθησε άγριο ϖλιατσικολόγηµα και φωτιά στα σϖιτάκια. Το ιϖϖικό εξαϖλώθηκε στους λόγγους και τα καταρράχια, µέχρι το Τετράζι. Σε όλα αυτά τα βουνά της Γαράντζας, µέχρι Μϖάστα και Ίσαρι, ϖου είχε ο Ιµβραήµ το στρατόϖεδό του, δεν ακούονταν τίϖοτε άλλο, ϖαρά φωνές και χλιµιντρίσµατα των αλόγων, ντουφέκι και βουητό και ταµϖούρλα. Σκλάβωναν γυναικόϖαιδα, ϖου είχαν καταφύγει στις ρεµατιές και στους λόγγους. Όλο το ζωντανό λάφυρο το συγκέντρωσαν γύρω στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, ϖου είναι έξω αϖό το χωριό και όϖου ϖερνάει ο δρόµος ϖρος την Ολυµϖία, το ασοχώρι και το Ίσαρι. Το τσούρµο αυτό ϖέρασε το Μαυρονέρι και την Αγία Θεοδώρα, βαδίζοντας ϖρος το Μϖάστα, για να φθάσει στον αφέντη στο Ίσαρι. Ο γερο-μήτρο Πέτροβας, µετ ασκέρια του, ϖου γύριζε τα βουνά του Λυκαίου, χτυϖώντας 8 χιλιάδες Τούρκους, ϖου βάδιζαν ϖρος το Φανάρι, όταν έµαθε τη συµφορά των γυναικοϖαίδων του χωριού του, φτερά έκαµε, µε όλους τους συµϖολεµιστές του Γαραντζαίους, για να ϖροφθάσει έξω αϖό το Μϖάστα τους Αραϖάδες, τους οϖοίους υϖοδέχεται µε ϖυκνές οµοβροντίες καριοφιλιών. Αντιβουίζουν τα βουνά και οι λόγγοι σκεϖάζονται αϖό τους καϖνούς, ϖου αφήνουν τα καριοφίλια µε το άγριο ντουφεκίδι. Οι Αραϖάδες, όϖως εβάδιζαν αµέριµνοι και ασύντακτοι, ϖανικοβάλλονται αϖό το λυσσασµένο ντουφεκίδι των ϖαλληκαριών του γερο-μήτρο Πέτροβα και σκορϖούν, «ϖατείς µε ϖατώ σε», για το Ίσαρι. Οι βουνοϖλαγιές αντηχούν αϖό τα αγκοµαχητά των ϖληγωµένων και τα ϖουρνάρια του Μϖάστα γεµίζουν αϖό τα κουφάρια των Αραϖάδων. Όσοι γλύτωσαν, φεύγουν ϖανικόβλητοι µϖροστά στην αναϖάντεχη συµφορά, ϖου τους βρήκε και στην ταραχή τους αυτή, δεν έχουν καιρό, για να συλλογιστούν τα λάφυρά τους, ϖου έφερναν αϖό τη Γαράντζα. Έτσι τα γυναικόϖαιδα

3 ξεσκλαβώνονται, ανταµώνουν µε τους δικούς τους, µέσα σε µεγάλη συγκίνηση, και φεύγουν για τα βουνά όλοι µαζί, γιατί η Γαράντζα δεν τους χωράει ϖλέον. Αυτή η συµφορά και ϖεριϖέτεια αϖαθανάτισε το εξής δηµοτικό τραγούδι, ϖου τραγουδιέται µέχρι σήµερα: «Το Ξεροβούνι θλίβεται κι ο Πλατανάκος κλαίει κι η Παναγιά η Αράχωβα στέκεται πικραµένη. Μα Θε µ σαν τι να γίνηκαν οι Γαραντζιωτοπούλες, που κάθε πρωί εβγαίνανε σαν τις περδικοπούλες; Πέστε της, µην τις καρτερεί, να µην τις περιµένει. Μπραήµ πασάς τις σκλάβωσε, τις έχει σκλαβωµένες. Στο Ξεροβούνι τις περνάει, κοντά στο Μαυρονέρι. Μπροστά τις πάει ξυπόλητες, σα βουρκολιό γελάδια. Και µια κοντή µελαχροινή δεν πάει κοντά στις άλλες, ούλο κοντοστεκότανε και ούλο κοντοστέκει. Οπούνται, θάρθ ο Γιώργος µου, να ιδείτε, τι θα γίνει. Ψηλή φωνίτσα βάλανε, όσο κι αν εδυνόνταν. Έχετε γεια ψηλά βουνά και δέντρα µε τους ίσκιους, βρυσούλες µε τα κρύα νερά, νερά παταγωµένα. Εµάς µας εσκλαβώσανε, οι Στραβοαραπάδες. Μα ο γερο-μήτρος πλάκωσε και τους τις ξαναπήρε». Άλλο τραγούδι σχετικά µε τις γυναίκες, ϖου γκρεµίστηκαν στο βάραθρο του Παλιόκαστρου: «Το Ξεροβούνι χλίβεται κι ο Πλατανάκος κλαίει Κι η Παναγιά η Αράχωβα στέκεται πικραµένη. Στέκει και διαλογίζεται κλαίει και βλαστηµάει. Θεέ µ σαν τι να γίνηκαν οι Γαραντζιωτοπούλες, που πέρναν τον ανήφορο, σαν τις περδικοπούλες; Στο σταυροδρόµι πέρασαν, γινήκαν δυο µπουλούκια. Τόνα απ την Αγια-Παρασκευή πηγαίν στο Μαυρονέρι. Τα άλλο, το µεγαλύτερο, τραβάει για το κάστρο. Οι παπαδιές φωνάξανε, φωνή ως τα ουράνια. Όλες, όσ είστε Χριστιανές και το Χριστό αγαπάτε, Ελάτε εδώ, µαζί µε µας, πιαστείτε στο χορό µας, σκλάβες για να µην πέσουµε στους Στραβοαραπάδες. Όλες πιαστήκαν στο χορό και στο γκρεµό επέσαν». : Το δεύτερο δραµατικό γεγονός συνέβη στο χωριό Άκοβος, βόρεια της Καλαµάτας. Ο Άκοβος µε τα σηµερινά όρια των νοµών ϖέφτει λίγο ϖρος την ϖλευρά της Αρκαδίας. Όµως οι κάτοικοί του αϖό ϖολύ ϖαλιά είχαν και έχουν ϖερισσότερους δεσµούς µε τη Μεσσηνία και Καλαµάτα. ίκαια λοιϖόν θεωρούµε τον Άκοβο «τόϖο µας». Ήταν στα 1826 και ο Άκοβος και όλη η γύρω ϖεριοχή δεν γλύτωσε αϖό τις καταστροφές του Ιµϖραήµ. Στόχος του να καταστρέψει την Πελοϖόννησο για να καταϖνίξει την Εϖανάσταση. Η ιοικητική Εϖιτροϖή αϖό το Ναύϖλιο αναθέτει στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να συγκεντρώσει δυνάµεις και να τον αντιµετωϖίσει. Ο Κολοκοτρώνης αφήνει το Άργος και µε λίγες δυνάµεις κατευθύνεται νότια. Στο δρόµο του συγκεντρώνει και άλλους αγωνιστές και στέλνει διαταγές στους Καϖεταναίους σε όλες τις

4 Εϖαρχίες για να τους κινητοϖοιήσει. Στις 26 Μαΐου βρίσκεται στον Αρµυρό Καλαµάτας. Έρχεται σε εϖαφή µε τους Μανιάτες, καταστρώνουν σχέδια αντιµετώϖισης του Ιµϖραήµ και στο τέλος του Μάη εϖιστρέφει στα ερβένια Λεονταρίου. Αϖό εκεί µε ηµεροµηνία 1 Ιουνίου 1826 στέλνει αναφορά στη ιοικητική Εϖιτροϖή στο Ναύϖλιο. Στην αναφορά του ϖεριγράφεται η θυσία των γυναικών του Ακόβου ϖου έϖεσαν και αυτές αϖό τους βράχους για να µην ϖιαστούν ζωντανές αϖό τους Τούρκους. Ας την ϖαρακολουθήσουµε: «Προς την Σεβαστή ιοικητική Επιτροπή Οι εχθροί περί την 21 του λήξαντος ασηκώθησαν από τον κάµπο Καρύταινας και εξακολουθώντες την οδόν ήτις έδειχνε την πορείαν των καταφευγόντων προς τα Πισινά χωριά Καρυτινών και άλλων επροχώρησαν έως την Μεγάλην Αναστάσοβα (Νέδουσα). Καθ οδόν εις το χωρίον Άκοβος τυχόντες δέκα Ακοβίται έκλεισαν εις εν µέρος εικοσιέξ εχθρούς. Εξ αυτών τους οκτώ εφόνευσαν, τους δε 18 εζώγρησαν (αιχµαλώτησαν) Και οι εν όρεσι ευρισκόµενοι µε τας φαµίλιας των Έλληνες έπεσαν κατά πόδας των και πού µεν τρεις, πού δε δύο, πού τέσσαρας και πού δέκα εφόνευον. Ώστε ένας Αναστάσιος Κουρούσης ονοµαζόµενος από του Κατσαρού εφόνευσε τέσσαρας. Και είκοσι (20) περίπου γυναίκες µε τα παιδιά των και παρθένοι, θεωρούσαι εις εν µέρος ονοµαζόµενον Χορηγόσκαλαν ότι ήταν σε κίνδυνον να ζωγρηθώσιν από τους εχθρούς, αι µεν προτιµήσασαι τον έντιµον θάνατον από την άτιµον δουλείαν έπεσαν από τους κρηµνούς, άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας εφόνευσαν εκ των εχθρών Τη α Ιουνίου 1826, Ο ευπειθής Πατριώτης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» Το γεγονός αυτό της θυσίας των γυναικών του Ακόβου το αναφέρει και ο ιστορικός Νικ. Σϖηλιάδης στα «Αϖοµνηµονεύµατα» (Τόµος Γ - Αθήνα 1975). Γράφει λοιϖόν ο Σϖηλιάδης: «Ο Ιµπραήµ µεσούντος του Μαΐου (1826) εξεκίνησαν δια Μεσσηνίαν. Εις τα στενά του Λεονταρίου εύρεν αντίστασιν και εβιάσθη να οπισθοδροµήσει εις Τριπολιτσά. Τη 18 και 19 (Μαΐου) παραλαβών και άλλους στρατιώτας απήλθεν εις την πεδιάδα της Καρύταινας και εδοκίµασε να περάσει από τα στενά της Πολιανής. Εις το υρράχι ευρέθη τυχαίως ο Νικηταράς και τον αντέκρουσε Αφήσας εις ειρηµένη πεδιάδα τα ήµισυ στρατεύµατα εστράτευσεν εις την Επαρχία Φαναρίου. ιευθύνθη δε εις Ανδρίτσαιναν Εκεί ευρίσκοντο ως 500 Έλληνες, εφόνευσον 60 εξ αυτών και ανεχώρησαν για τα ψηλότερα. Εισέβαλον οι Τούρκοι εις την πόλιν εκείνην εφόνευσαν τρεις γυναίκες πέντε άνδρες και ηχµαλώτισαν 270 αόπλους Μετά ταύτα εκινήθησαν εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν Εις Άκοβον διαβαίνοντες είχον αποκλείσει οι κάτοικοι 26 Τούρκους, εφόνευσαν τους 8 και συνέλαβον 18 παραδοθέντας. Πολλαί γυναίκες εκινδύνευον να ζωγρηθώσιν εις την λεγόµενην Χορηγόσκαλαν. Τινές εξ αυτών κατεκριµνήσθησαν εις τα βάραθρα και απώλυντο». Αυτά τα σχεδόν άγνωστα γεγονότα ϖου συνέβησαν στον τόϖο µας δεν είναι τα µοναδικά. Πάµϖολλες είναι οι θυσίες των γυναικών και ϖοτάµι έτρεξε το αίµα των αγωνιστών για να ζούµε σήµερα ελεύθεροι Γι αυτό και τα ϖροβάλλουµε. Ου µόνον δε οι άνδρες αλλά και αυταί οι γυναίκες των τριάκοντα εξ Κολοκοτρωναίων κλεϖτών εϖοιούντο χρήσιν των όϖλων, αµυνόµεναι υϖό την αρχηγίαν της µητρός του Θεοδώρου κατά των εισβαλλόντων εις τα χωρία των Αρκουδόρεµα και Λιµϖοβίσι Τούρκων. ιηγούνται δ ότι η αδελφή του Γεωργακλή Στεκούλα, η µετά ταύτα σύζυγος του στρατηγού Πλαϖούτα, ανεδείχθη ηρωΐς ως αφοϖλίσασα ένα Τούρκον, όν έϖειτα εφόνευσε. Και αυτή η εξ Ακόβου σύζυγος του Θεοδώρου Τσωτσή, η θανούσα ϖροώρως, εϖολέµει γενναιότατα ϖαρά το ϖλευρόν των νέων Σουλιωτίδων της Γορτυνίας.