Θαιάζζηα Οηθοζσζηήκαηα ζηε Μεζόγεηο θαη Βηοιογηθοί Γείθηες θαηάζηαζες ηοσς. Η περίπηωζε ηοσ αποκολωκέλοσ οηθοζσζηήκαηος ηωλ λεζίδωλ Σηροθάδες.

Transcript

1 Γσλακηθή θαη Γηατείρηζε ηοσ Μεζογεηαθού Θαιάζζηοσ Περηβάιιοληος ΘΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ζάκυνθος Ιουλίου 2011 ΓΙΑΛΔΞΗ 13 Θαιάζζηα Οηθοζσζηήκαηα ζηε Μεζόγεηο θαη Βηοιογηθοί Γείθηες θαηάζηαζες ηοσς. Η περίπηωζε ηοσ αποκολωκέλοσ οηθοζσζηήκαηος ηωλ λεζίδωλ Σηροθάδες. Καρρής Γ. ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Τμήμα Τετνολογίας Περιβάλλοντος & Οικολογίας, Εργαστήριο Διατείρισης Φσσικών Πόρων και Οικολογίας, Πλατεία Κάλβοσ 2, , Ζάκσνθος 1. Δηζαγωγή 1.1 Τα ζαιαζζοπούιηα ως βηοιογηθοί δείθηες ηωλ ζαιάζζηωλ οηθοζσζηεκάηωλ Οη σθεαλνί θαη γεληθφηεξα νη ζάιαζζεο φπσο ε Μεζφγεηνο απνηεινχλ πνιππαξαγνληηθά θαη δπλακηθά νηθνζπζηήκαηα κε αθαλφληζηεο θαη πνιιέο θνξέο κε πξνβιέςηκεο ηξνθηθέο πεγέο (Ashmole 1971, Weimerskirch 2007), γεγνλφο πνπ επηβάιιεη ζηα ζαιαζζνπνχιηα κία ζηξαηεγηθή ζηελνχο ζπλεξγαζίαο κε ηηο δηαθπκάλζεηο ησλ σθεαλνγξαθηθψλ παξακέηξσλ θαη ηεο επαθφινπζεο δηαθχκαλζεο ησλ απνζεκάησλ ηξνθήο (Fauchald 2009). Ζ γλψζε θαη πιήξεο θαηαλφεζε ησλ κεηαβνιψλ πνπ ζπκβαίλνπλ ζηα ζαιάζζηα νηθνζπζηήκαηα, επηβάιιεη ηε ζπιινγή θαη επεμεξγαζία ρσξνρξνληθψλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε θπζηθέο θαη βηνινγηθέο δηεξγαζίεο-αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηα δηάθνξα ηξνθηθά επίπεδα (Botsford et al. 1997). Ζ ζπιινγή φιεο απηήο ηεο πιεξνθνξίαο απνηειεί απφ ηε θχζε ηεο έλα πνιχ δχζθνιν θαη δαπαλεξφ εγρείξεκα θαη γηα ην ιφγν απηφ αθνινπζείηαη ε ρξήζε αλψηεξσλ ζαιάζζησλ θαηαλαισηψλ πνπ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ βηνδείθηεο ησλ δηαθπκάλζεσλ ζηε ζχλζεζε θαη δηαζεζηκφηεηα ηξνθήο θαη θαη επέθηαζε ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγηθφηεηαο (Cury et al. 2000, Piatt et al. 2007, Einoder 2009). ηηο εκέξεο καο ηα ζαιαζζνπνχιηα ζεσξνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν βαζηθά ηκήκαηα ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο κε πνιχ κεγάιε δηαρεηξηζηηθή εξγαιεηαθή αμία (Schreiber and Burger 2002). Έρνληαο ην ξφιν θνξπθαίσλ ζεξεπηψλ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ άξηζηνπο δείθηεο γηα ηελ πγεία ησλ ζαιάζζησλ νηθνζπζηεκάησλ αιιά θαη γηα ηηο επηδξάζεηο ησλ παγθφζκησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ ζηε δψζα χιε (Sandvik and Erikstad 2008, Schreiber 2002). Σηο ηειεπηαίεο ηξεηο δεθαεηίεο αξθεηέο θιαζζηθέο κειέηεο ζρεηηθά κε ηα ηρζπαπνζέκαηα ή ηα αιηεπηηθά εξγαιεία ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο θαη ηνπο πιεζπζκνχο ησλ πνπιηψλ. Δπηπιένλ ηα ζαιαζζνπνχιηα ιφγσ ησλ κεηαλαζηεχζεσλ ηνπο, απνηεινχλ ηνπο θπξηφηεξνπο κεηαθνξείο βηνκάδαο απφ ηε κία πεξηνρή ζηελ άιιε. Έρεη θαηαγξαθεί γηα παξάδεηγκα φηη ε ππεξαιίεπζε νξηζκέλσλ ζαξθνθάγσλ εηδψλ ηρζπνπαλίδαο, νδεγεί ζηελ αχμεζε ησλ εηδψλ δηαηξνθήο κε άκεζεο ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηα πνπιηά νη νπνίεο Καρρής Γ. 221

2 απνηππψζεθαλ ζηηο απνηθίεο ηνπο είηε σο πιεζπζκηαθή αχμεζε είηε σο ελίζρπζε ηεο αλαπαξαγσγηθήο επηηπρίαο. Σαπηφρξνλα σθεαλνγξαθηθέο (π.ρ. θαηλφκελα El Nino) ή θιηκαηηθέο αιιαγέο κεηαμχ ησλ δχν εκηζθαηξίσλ αληρλεχηεθαλ απφ ηηο δηαθπκάλζεηο ησλ πιεζπζκψλ δηαθφξσλ εηδψλ ζαιαζζνπνπιηψλ ζηηο αλαπαξαγσγηθέο απνηθίεο (Ristow et al. 1990). Ζ κειέηε ηεο νηθνινγίαο ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ θαη ηεο δπλακηθήο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο θαηαιήγεη νπζηαζηηθά ζηε κειέηε ηνπ ζπζηήκαηνο ζεξεπηή-ζεξάκαηνο δειαδή ζηε κειέηε ησλ ηρζπαπνζεκάησλ. Ζ ζχλδεζε ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ κε ηα είδε δηαηξνθήο, πέξα απφ ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπο, βαζίδεηαη θπξίσο ζηηο αιιειεπηδξάζεηο ησλ πιεζπζκψλ ηνπο ζην ρψξν θαη ην ρξφλν (Shealer 2002). Δλ θαηαθιείδη κπνξεί λα γλσξίδνπκε ηελ θαηαλνκή π.ρ. ηνπ είδνπο Calonectris diomedea (Aves, Procellariiformes) ζην ρεξζαίν θαη ην επξχηεξν ζαιάζζην ρψξν ηνπ Ηνλίνπ αιιά ππάξρεη έληνλε αλάγθε γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ πεξηνρψλ έληνλεο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ ζάιαζζα ( hot spot areas ) θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ βαζκνχ ρξήζεο ηνπο απφ ην ελ ιφγσ είδνο πνπ είλαη θνηλφ ζην Ηφλην θαη ηδηαίηεξα ζηε Εάθπλζν θαη ζηα ηξνθάδηα. Δπίζεο νη επνρηαθέο κεηαθηλήζεηο ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ (δηάδξνκνη κεηαλάζηεπζεο), ε δηαζπνξά ηνπο ζην ζαιάζζην ρψξν, ε νξηνζέηεζε ησλ πεξηνρψλ αλαδήηεζεο ηξνθήο θαη ν ππνινγηζκφο ηεο αθηίλαο έληνλεο ηξνθνιεςίαο είλαη βαζηθά ηκήκαηα ηεο νηθνινγίαο ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ ηα νπνία παξακέλνπλ κεξηθψο άγλσζηα θαη ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα δψζνπλ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δπλακηθή ηνπ ζαιάζζηνπ νηθνζπζηήκαηνο ζην Ηφλην αιιά θαη ηελ Αδξηαηηθή. 1.2 Περηοτή κειέηες Σηροθάδες Νήζοη ε κία απφζηαζε γχξσ ζηα 20 n.m. απφ ην λνηηφηεξν ζεκείν ηεο Εαθχλζνπ, (42 n.m. απφ ην Ληκάλη ηεο Zαθχλζνπ) θαη 22 n.m. πεξίπνπ απφ ηα δπηηθά παξάιηα ηεο Πεινπνλλήζνπ, εληνπίδνληαη δχν κηθξά λεζηά πνπ ππάγνληαη ζην Γήκν Εαθχλζνπ θαη ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη απφ ηεξάζηηα ηζηνξηθή, ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηζκηθή ζεκαζία θαζψο επίζεο θαη απφ αλεθηίκεηε πεξηβαιινληηθή αμία. Tα ηξνθάδηα ή φπσο αιιηψο ζα κπνξνχζε θάπνηνο λα πεη ηα Γθαιαπάγθνο ηνπ Ηνλίνπ, απνηεινχλ κέξνο ηνπ Δζληθνχ Θαιάζζηνπ Πάξθνπ Εαθχλζνπ θαη ν ρεξζαίνο θαζψο θαη ζαιάζζηνο ρψξνο ηνπο βξίζθεηαη ζηε δηαρεηξηζηηθή επνπηεία ηνπ Φνξέα Γηαρείξηζεο ηνπ Θαιάζζηνπ Πάξθνπ. Παξάιιεια απνηεινχλ Καηαθχγην Άγξηαο Εσήο θαη έρνπλ εληαρζεί ζηνλ αξρηθφ θαηάινγν ηφπσλ θνηλνηηθήο ζεκαζίαο ηνπ Γηθηχνπ ΦΤΖ 2000 (θσδηθφο: GR ), γηα ηε κεζνγεηαθή βηνγεσγξαθηθή πεξηνρή ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 92/43/ΔΟΚ ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ νηθνζπζηεκάησλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ επηθάλεηά ηνπο (Δ.Δ 2006) ελψ απνηειoχλ θαη Εψλε Δηδηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηα πνπιηά βάζεη ηεο Οδεγίαο 79/409/ΔΟΚ. Δπηπιένλ ηα ηξνθάδηα αλήθνπλ ζην Γίθηπν ησλ εκαληηθψλ Πεξηνρψλ γηα ηα Πνπιηά (Ηmportant Bird Areas IBAs) ηεο Διιάδαο κε θσδηθφ GR087, ελψ απφ ην 2008 ε πεξηνρή παξαθνινπζείηαη ζπζηεκαηηθά απφ ηελ Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξεία ζην πιαίζην ηεο επηθαηξνπνίεζεο ησλ ειιεληθψλ IBAs. Σα ηξνθάδηα ή αιιηψο Πισηέο ιφγσ ηεο επίπεδεο γεσκνξθνινγίαο ηνπο, δίλνπλ ηελ εληχπσζε ελφο ζπκπιέγκαηνο απφ δχν έξεκα, κηθξά, απνκνλσκέλα λεζηά θαη κεξηθέο μέξεο ζπλνιηθήο έθηαζεο 4 Κm 2, πνπ θαιχπηνληαη ζην κεγαιχηεξν Καρρής Γ. 222

3 πνζνζηφ ηνπο απφ καθία βιάζηεζε (Δηθφλα 1). ην ηακθάλη πνπ απνηειεί θαη ην κεγαιχηεξν λεζί δεζπφδεη ην επηβιεηηθφ Καζηξνκνλάζηεξν ηεο Θενηφθνπ ηεο Παληνραξάο ην νπνίν έρηηζε ζην πξψην κηζφ ηνπ 13νπ αηψλα ε Δηξήλε, ζπγαηέξα ηνπ Απηνθξάηνξα ηεο Νίθαηαο Θενδψξνπ Λαζθάξεσο, θαη ην νπνίν αλαθαηλίζζεθε απφ ηνλ Απηνθξάηνξα Ησάλλε Δ` γχξσ ζηα 1440 κ.υ. Tφζν ην ζπλνιηθφ θηηξηαθφ ζπγθξφηεκα ηνπ Μνλαζηεξηνχ ησλ ηξνθάδσλ φζν θαη νη δχν λεζίδεο αλήθνπλ δηνηθεηηθά θαη ηδηνθηεζηαθά ζηελ Ηεξά Μνλή ηξνθάδσλ θαη Αγίνπ Γηνλπζίνπ Εαθχλζνπ. ηα ηξνθάδηα παξαηεξείηαη κσζατθφηεηα ελδηαηηεκάησλ. Απηή ζπλζέηεηαη απφ ηε ζπλχπαξμε θαιιηεξγεηψλ κε ζηηεξά, επνρηαθψλ πγξνηνπηθψλ εθηάζεσλ, αδηαηάξαθησλ νηθνζπζηεκάησλ φπσο ην κνλαδηθφ αησλφβην ππθλφ θεδξνδάζνο (Juniperus phoenicea), ζακλσδψλ εθηάζεσλ αεηθχιισλ κε θπξίαξρα είδε ην ρίλν (Pistacia lentiscus), ην Πνπξλάξη (Quercus coccifera), ηε Γάθλε (Laurus nobilis), ην Φηιιχθη (Phillyrea media) θαη ηε Μπξηηά (Myrtus communis) θαζψο θαη ηελ παξνπζία θπηνθνηλσληψλ κε Euphorbia dendroides θαη Sarcopoterium spinosum. Ζ νηθνινγηθή αμία ησλ λεζηψλ θαηά ηε κεηαλαζηεπηηθή πεξίνδν, θαη ηδηαίηεξα θαηά ηελ εαξηλή ζεσξείηαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή, αθνχ απνηεινχλ έλαλ ελδηάκεζν ζηαζκφ μεθνχξαζεο θαη ηξνθνιεςίαο γηα δεθάδεο είδε πνπιηψλ, ηα νπνία δηαζρίδνπλ θάζε ρξφλν ηελ έξεκν ηεο αράξαο θαη ηε Μεζφγεην Θάιαζζα πξνο θαη απφ ηηο πεξηνρέο αλαπαξαγσγήο ζηελ Παιαηαξθηηθή θαη ηηο πεξηνρέο δηαρείκαζεο ζηελ ηξνπηθή Αθξηθή (Βarboutis et al. 2009). Ζ παξνπζία επίζεο κεγάισλ πιεζπζκψλ ζαιαζζνπνπιηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ παξαηήξεζε αξθεηψλ εηδψλ θεησδψλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή φπσο Φπζεηήξεο (Physeter macrocephalus), Εηθηνί (Ζiphius cavirostris), Γειθίληα (Delphinus delphis), Εσλνδέιθηλα (Stenella coeruleoalba), ηαρηνδέιθηλα (Grampus griseus) θαη Ρηλνδέιθηλα (Tursiops truncatus), ηεθκεξηψλνπλ ηε κεγάιε παξαγσγηθφηεηα ηνπ ζαιάζζηνπ νηθνζπζηήκαηνο ζηελ πεξηνρή (Frantzis et al. 2003). 1.3 Τα ζαιαζζοπούιηα ηοσ λόηηοσ Ιολίοσ ηελ πεξηνρή κειέηεο ην θχξην είδνο νξληζνπαλίδαο πνπ αλήθεη ζηε ζαιάζζηα ηξνθηθή αιπζίδα είλαη ν Αρηέκες (Calonectris diomedea). To πειαγηθφ απηφ ζαιαζζνπνχιη απνηειεί έλα απφ ηα πην ραξαθηεξηζηηθά εηδή νξληζνπαλίδαο ηφζν ηνπ Αηγαίνπ φζν θαη ηνπ Ηνλίνπ Πειάγνπο γηα ηα νπνία κπνξεί λα απνηειέζεη βηνδείθηε. Πξφθεηηαη γηα έλα καθξφβην, κνλνγακηθφ, κεηαλαζηεπηηθφ ζαιαζζνπνχιη, κε ηδηαίηεξα πςειφ δείθηε θηινπαηξίαο (Ristow et al. 1990, Thibault et al. 1993, Rabouam et al. 1998). Αλαπαξάγεηαη θαηά απνηθίεο ζηε Μεζφγεην φπνπ εκθαλίδεηαη ην κεζνγεηαθφ ππνείδνο (C. d. diomedea), ζε λεζηά ηνπ ΒΑ Αηιαληηθνχ φπσο ζηε Μαδέηξα, ζηηο Αδφξεο πνπ θηινμελνχλ ην 65% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, ζηα Καλάξηα λεζηά, κε θπξίαξρν ην αηιαληηθφ ππνείδνο (C.d. borealis) θαη ζηα λεζηά ηνπ Πξάζηλνπ Αθξσηεξίνπ. Ο γεσγξαθηθά απνκνλσκέλνο πιεζπζκφο ζε απηφ ην ηειεπηαίν ζχκπιεγκα ηνπ Βφξεηνπ Αηιαληηθνχ απνηεινχζε κέρξη πξηλ απφ ιίγα ρξφληα ππνείδνο. ήκεξα αλαγλσξίδεηαη σο μερσξηζηφ είδνο κε ηε ιαηηληθή νλνκαζία Calonectris edwardsii, απνηειψληαο επί ηεο νπζίαο πξντφλ Καρρής Γ. 223

4 γεσγξαθηθήο εηδνγέλεζεο σο απνηέιεζκα νηθνινγηθήο δηαθνξνπνίεζεο ιφγσ απνκφλσζεο (Thibault et al. 1997). Ζ δηαρείκαζε ηνπ είδνπο ιακβάλεη ρψξα ζε ζαιαζζηλά πεδία ηνπ Αηιαληηθνχ ζηε δπηηθή Αθξηθή θαη θπξίσο ζε γεσγξαθηθά πιάηε θνληά ζηνλ Ηζεκεξηλφ, (Ristow et al. 2000) θαζψο θαη θνληά ζε δπηηθέο θαη λφηηεο αθηέο ηεο λνηίνπ Αθξηθήο (Ryan 1997, Camphuysen and Van Der Meer 2001) ελψ ε επηζηξνθή ζηηο πεξηνρέο αλαπαξαγσγήο μεθηλά ζηα ηέιε ρεηκψλα κε αξρέο άλνημεο. Ζ απνηθία ηνπ Αξηέκε ζην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ησλ ηξνθάδσλ Νήζσλ παξαθνινπζείηαη ζπζηεκαηηθά απφ ην 2007 θαη απνηειεί ίζσο ηε κεγαιχηεξε απνηθία ηνπ είδνπο ζηελ αλαηνιηθή Μεζφγεην θαη αλακθίβνια ηε κεγαιχηεξε ζην Ηφλην (Κarris et al. 2009). ηνλ ειιαδηθφ ρψξν ζπζηεκαηηθή κειέηε γηα ην κεζνγεηαθφ ππνείδνο έρεη πξαγκαηνπνηεζεί επίζεο ζην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ησλ Γηνλπζάδσλ ζηε ΒΑ Κξήηε θαη κάιηζηα γηα κηα καθξά πεξίνδν 35 πεξίπνπ εηψλ (Ristow et al. 1991, Ristow and Wink 1980). Δηθφλα 1 : Υάξηεο ηνπ λεζησηηθνχ ζπκπιέγκαηνο ησλ ηξνθάδσλ κε ηηο ζέζεηο ππναπνηθηψλ ηνπ Αξηέκε ζηε Νήζν ηακθάλη. [Πεγή : Γεψξγηνο Καξξήο/Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαξεία] χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ν Αξηέκεο απνηειεί αλαπφζπαζην θαη ζεκαληηθφ θνκκάηη ηνπ ζαιάζζηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηνπ Δζληθνχ Θαιάζζηνπ Πάξθνπ Εαθχλζνπ. Άιια ζεκαληηθά ή/θαη θνηλά είδε ζαιάζζηαο νξληζνπαλίδαο ζην Ηφλην είλαη ν Θαιαζζοθόραθας (Phalacrocorax aristotelis desmarestii), έλαο δεηλφο δχηεο θαη ραξαθηεξηζηηθή θηγνχξα ζε παξάθηηα νηθνζπζηήκαηα, o Αηγαηόγιαρος (Larus audouinii), ν Μύτος (Puffinus yelkouan) θαη ν Πεηρίιος (Hydrobates pelagicus) πνπ απνηεινχλ πειαγηθά είδε θαη ν πην θνηλφο Αζεκόγιαρος (Larus michahellis) πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο νπνξηνπληζηηθφ είδνο κε έληνλε πιεζπζκηαθή απμεηηθή ηάζε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Καρρής Γ. 224

5 Δηθφλα 2 : Εεπγάξη Αξηέκεδσλ (Calonectris diomedea diomedea) ζε θσιηά ησλ ηξνθάδσλ Νήζσλ. [Πεγή : Γ. Καξξήο] Δηθφλα 3 : Νεαξφο Θαιαζζνθφξαθαο (Phalacrocorax aristotelis desmarestii). [Πεγή : Γ. Καξξήο] 1.4 Σθοπός ηες έρεσλας Ζ κειέηε θαη επηθαηξνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηα ζαιαζζνπνχιηα ηεο πεξηνρήο εζηηάδεηαη θπξίσο ζηνλ Αξηέκε θαη αλακέλεηαη λα έρεη πέληε βαζηθά απνηειέζκαηα πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο νηθνινγηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ λεζησηηθνχ ζπκπιέγκαηνο ησλ ηξνθάδσλ, θαη ηα νπνία είλαη: 1) νινθιεξσκέλε γλψζε ηνπ πξνηχπνπ κεηαλάζηεπζεο ηνπ Αξηέκε θαη ζπζρέηηζε ηνπ κε σθεαλνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά, 2) πξνζδηνξηζκφο ησλ πεξηνρψλ ηξνθνιεςίαο ηνπ πειαγηθνχ Αξηέκε θαη έιεγρνο ηνπ βαζκνχ ηαχηηζεο ηνπο κε ηηο πεξηνρέο πςεινχ δπλακηθνχ απφ άπνςε βηνκάδαο ηρζπνπαλίδαο, 3) θαζνξηζκφο έκκεζσλ δεηθηψλ πξφβιεςεο ηεο θαηαλνκήο ηνπ είδνπο ζηε ζάιαζζα (αγσγηκφηεηα, θσηνζχλζεζε, πιαγθηφλ), 4) εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο αιηείαο ζην πιεζπζκφ ηνπ είδνπο αθνχ άλζξσπνη θαη ζαιαζζνπνχιηα αληαγσλίδνληαη γηα ηηο ίδηεο ηξνθηθέο πεγέο θαη 5) βειηηζηνπνίεζε ησλ ζαιάζζησλ εξγαιείσλ ή κεζφδσλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ζαιάζζηεο δψλεο φπνπ νη αιιειεπηδξάζεηο ηεο αιηείαο θαη ησλ πνπιηψλ αλακέλνληαη λα είλαη κέγηζηεο. πλεπψο ε κειέηε ζπγθεθξηκέλσλ ηκεκάησλ ηεο νηθνινγίαο ηνπ είδνπο κπνξεί λα απνδψζεη άκεζεο δηαρεηξηζηηθέο εθαξκνγέο νη νπνίεο ζα βαζίδνληαη ζε πξσηνγελή δεδνκέλα θαη επαξθή επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε. Όιεο νη παξαπάλσ παξάκεηξνη παξακέλνπλ ζρεδφλ άγλσζηεο γηα ην είδνο ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Δηδηθφηεξα κέρξη πξφηηλνο δελ γλσξίδακε απνιχησο ηίπνηα γηα ηηο ζαιάζζηεο δηαδξνκέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πιεζπζκνχ ηελ πεξίνδν εθηφο αλαπαξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο (ηέιε Οθηψβξε ηέιε Μάξηε) θαζψο θαη ηηο πεξηνρέο δηαρείκαζεο, φπνπ κπνξεί άιινη σθεαλνγξαθηθνί παξάγνληεο λα επεξεάδνπλ πνιχ πεξηζζφηεξν ην είδνο απφ Καρρής Γ. 225

6 φηη νη αβηνηηθνί θαη βηνηηθνί παξάγνληεο ή νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ πεξηνρή ηνπ Πάξθνπ. Δπίζεο, ε νξηνζέηεζε ησλ ζαιάζζησλ πεδίσλ ηξνθνιεςίαο θαη μεθνχξαζεο θαζψο θαη ησλ πξνηχπσλ κεηαλάζηεπζεο γηα ηα ζαιαζζνπνχιηα θξίλεηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή παξάκεηξνο απφ άπνςε έξεπλαο θαη δηαρείξηζεο, αθνχ κπνξεί λα δψζεη πνιχηηκα ζηνηρεία ζηελ πξνζπάζεηα αλίρλεπζεο ησλ εκαληηθψλ Θαιάζζησλ Πεξηνρψλ γηα ηα Πνπιηά (marine Important Bird Areas) ηεο ρψξαο καο αιιά θαη γεληθφηεξα ηεο Δ.Δ. (BirdLife 2007, European Commission 2007). Δηδηθά ε κειέηε ησλ πξνηχπσλ κεηαλάζηεπζεο απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ψζηε λα ππάξρεη νινθιεξσκέλε γλψζε γηα ηελ νηθνινγία ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ, ηελ αλίρλεπζε πηζαλψλ επηπηψζεσλ απφ ηηο παγθφζκηεο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ην ζρεδηαζκφ κίαο αλάινγεο δηαρεηξηζηηθήο πξνζέγγηζεο φζνλ αθνξά ηε δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ησλ εηδψλ ηφζν ζηηο πεξηνρέο αλαπαξαγσγήο φζν θαη ζε απηέο ηεο δηαρείκαζεο. Αλαθνξηθά κε ην κεζνγεηαθφ ππνείδνο ηνπ Αξηέκε (Calonectris d. diomedea) ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κέρξη πξηλ 2-3 ρξφληα, ε κνλαδηθή ζρεηηθή πιεξνθνξία γηα απνηθία ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ πξνεξρφηαλ απφ ηε δνξπθνξηθή παξαθνινχζεζε ηεζζάξσλ αηφκσλ απφ ηελ απνηθία ηνπ λεζησηηθνχ ζπκπιέγκαηνο ησλ Γηνλπζάδσλ (βνξεηναλαηνιηθή Κξήηε) ηα νπνία έθηαζαλ κέρξη ηηο αθηέο ηεο ελεγάιεο ζηνλ Αηιαληηθφ (Ristow 2000). Γεδνκέλνπ φηη ην είδνο παξνπζηάδεη έληνλε θηινπαηξία θαη νη απνηθίεο ηνπ απνηεινχλ δηαθξηηνχο πιεζπζκνχο (γελεηηθά) νη αθξηβείο ρψξνη δηαρείκαζεο ζεσξνχληαη κνλαδηθνί θαη ίζσο αξθεηά εληνπηζκέλνη. πλεπψο ην θελφ ζηε γλψζε γηα ηα κεηαλαζηεπηηθά πξφηππα ησλ Αξηέκεδσλ πνπ θσιηάδνπλ ζηελ απνκνλσκέλε απνηθία ησλ ηξνθάδσλ ζην λφηην Ηφλην, απνηειεί εξεπλεηηθή πξνηεξαηφηεηα γηα ηε κειέηε ηεο κεγαιχηεξεο ίζσο απνηθίαο ( δεπγάξηα) ηνπ είδνπο ζηε Μεζφγεην (Karris et al. 2009). 2. Μεζοδοιογηθή προζέγγηζε γηα ηα πρόησπα κεηαλάζηεσζες ηωλ Αρηέκεδωλ Σσζθεσές Γεωεληοπηζκού Οη πειαγηθνί ζαιάζζηνη ζεξεπηέο φπσο δηάθνξα είδε ηρζπνπαλίδαο, ηα θεηψδε θαη ηα ζαιαζζνπνχιηα, πξαγκαηνπνηνχλ κεγάιεο κεηαλαζηεπηηθέο πνξείεο κήθνπο αξθεηψλ ρηιηάδσλ ρηιηνκέηξσλ. Παξά ην κεγάιν επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ θαη ηηο ζρεηηθέο εληαηηθέο έξεπλεο πνπ πινπνηνχληαη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο δελ έρεη αθφκα απνζαθεληζηεί πνηνη είλαη νη παξάγνληεο θαη νη δηεξγαζίεο πνπ θαζνξίδνπλ ηα πξφηππα απηψλ ησλ κεγάισλ κεηαλαζηεπηηθψλ πνξεηψλ. Αλαθνξηθά κε ηα ζαιαζζνπνχιηα εθηηκάηαη φηη ε κεηαλάζηεπζε απνηειεί απφθξηζε ζηελ θαηεχζπλζε ησλ αλέκσλ αιιά θαη ζηε δηαθνξνπνίεζε βηνηηθψλ θαη αβηνηηθψλ ζηνηρείσλ ησλ επηθαλεηαθψλ ζαιάζζησλ καδψλ (Shealer 2002). ήκεξα ε ζπιινγή ζηνηρείσλ γηα ηε κειέηε ησλ πξνηχπσλ κεηαλάζηεπζεο ζηα ζαιαζζνπνχιηα πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε ρξήζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ ηειεκεηξίαο θαη ιηγφηεξα κε ελ πισ θαηαγξαθέο ησλ κεηαθηλήζεσλ ηνπο. Ζ ζπγθέληξσζε αθξηβνχο πιεξνθνξίαο κε ρξήζε ηειεκεηξηθψλ κεζφδσλ κπνξεί λα δψζεη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηε δπλακηθή ησλ ζαιάζζησλ νηθνζπζηεκάησλ, ηελ εμέιημε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ πξνηχπσλ, ηελ αλίρλεπζε κεηαπιεζπζκηαθψλ θαηλνκέλσλ αιιά θαη ηελ αλάγθε εθαξκνγήο δηα- Καρρής Γ. 226

7 ρεηξηζηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ζεκαληηθψλ εηδψλ ζαιαζζνπνπιηψλ απφ απεηιέο φπσο θαηλφκελα ξχπαλζεο απφ πεηξειαηνθειίδεο, εθηεηακέλε ρξήζε παξαγαδηψλ θαη ρσξνζέηεζε παξάθηησλ αηνιηθψλ πάξθσλ (Αlerstam 1990, Brooke 2004). Γηα ηα δηάθνξα είδε ζαιαζζνπνπιηψλ πέληε είλαη νη πην ελδεδεηγκέλεο ηερληθέο ηειεκεηξίαο πνπ εθαξκφδνληαη παγθνζκίσο αλάινγα κε ην δηαζέζηκν πξνυπνινγηζκφ θαη ηα ππάξρνληα θελά ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε: α) απινί δνξπθνξηθνί πνκπνί (PTTs: Platform Transmitter Terminals) ή κε ελζσκαησκέλν παγθφζκηνπ ζχζηεκα πξνζδηνξηζκνχ ζέζεο (PTT/ GPS). β) ζπζθεπέο γεσεληνπηζκνχ (GLS: Geolocators - Global Location Sensing units based on ambient light), γ) ζπζθεπέο ππμίδαο-θαηεχζπλζεο (Compass loggers), δ) πνκπνί ξαδηνθπκάησλ πςειήο ζπρλφηεηαο (transmitters VHF: Very High Frequency) ε) ζπζθεπέο κε ελζσκαησκέλν παγθφζκην ζχζηεκα πξνζδηνξηζκνχ ζέζεο (GPS loggers) Αλαθνξηθά κε ηε κειέηε ησλ πξνηχπσλ κεηαλάζηεπζεο ησλ Αξηέκεδσλ πνπ θσιηάδνπλ ζηα ηξνθάδηα, επηιέρζεθε ε ρξήζε ζπζθεπψλ Γεσεληνπηζκνχ (Geolocators) ε νπνία θαη εκθαλίδεη αξθεηέο εθαξκνγέο παγθνζκίσο (Gonzáles- Solís 2007, Dunn et al. 2011, Harris et al. 2010). ηνλ Πίλαθα 1 πνπ αθνινπζεί αλαθέξνληαη ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηχπνπ πνκπψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε. Έκθαζε ζα πξέπεη λα δνζεί ζην βάξνο ησλ ζπζθεπψλ ην νπνίν δελ μεπεξλά ην 5% ηνπ βάξνπο ηνπ ελήιηθνπ αηφκνπ θαη πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν πξφζδεζεο ησλ πνκπψλ δελ επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ή ηε βησζηκφηεηα ησλ πνπιηψλ (Magalhaes et al. 2008, Phillips et al. 2003). Ο εληνπηζκφο ηεο ζέζεο πνπιηψλ κε ρξήζε ζπζθεπψλ γεσεληνπηζκνχ επηηπγράλεηαη βάζε ησλ ζέζεσλ ηνπ ήιηνπ (θιίζε γσλίαο πξνζπίπηνπζαο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο) νη νπνίεο απνζεθεχνληαη ζε κλήκε ηεο ζπζθεπήο θαη κε ηε ρξήζε θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ κεηαηξέπνληαη ζε γεσγξαθηθέο ζπληεηαγκέλεο (Wilson et al. 1992). Αλ θαη νη απνθιίζεηο κπνξεί λα είλαη ηεο ηάμεο κεξηθψλ ρηιηνκέηξσλ, ε ηερληθή ελδείθλπηαη θαη είλαη αληαπνδνηηθή ιφγσ ρακεινχ θφζηνπο. Tα βαζηθά κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο απηψλ ησλ πνκπψλ είλαη ε επαλαζχιιεςε ησλ καξθαξηζκέλσλ αηφκσλ γηα ηελ αλάθηεζε ησλ πνκπψλ θαη ιήςε ησλ δεδνκέλσλ θαζψο επίζεο θαη νη απψιεηεο ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ πνκπψλ πνπ κε βάζε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αγγίδνπλ ην 50%. Σελ νκάδα πεδίνπ γηα ηε κειέηε ησλ πξνηχπσλ κεηαλάζηεπζεο ηεο απνηθίαο ησλ Αξηέκεδσλ ζηα ηξνθάδηα ζπκπιήξσλαλ νη ηαχξνο Ξεξνπράθεο, Κψζηαο Γξίβαο θαη Μάξηνο-Γεκήηξεο Βνχιγαξεο. Καρρής Γ. 227

8 Πίλαθας 1. Σερληθά ραξαθηεξηζηηθά πνκπψλ γεσεληνπηζκνχ πνπ ηνπνζεηήζεθαλ ζε Αξηέκεδεο ζηελ απνηθία ησλ ηξνθάδσλ Τετληθά ταραθηερηζηηθά Σσζθεσές Γεωεληοπηζκού (LAT 2500, LOTEK wireless) Γηαζηάζεηο Βάξνο Μλήκε Γηάξθεηα δσήο κπαηαξίαο Υξνληθφ βήκα θαηαγξαθήο Λνγηζκηθφ 8mm x 35mm 3,6 g 512kb > 2 ρξφληα 10 min Ναη Βαζηθά θξηηήξηα επηινγήο ησλ ελήιηθσλ αηφκσλ γηα ηνπνζέηεζε πνκπψλ ζηα ηξνθάδηα ήηαλ: Α) Ζ εχθνιε πξφζβαζε ζηηο θσιηέο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ ελειίθσλ-γνληψλ ψζηε λα κπνξνχλ λα επαλαζπιιεθζνχλ, Β) Ζ εκπεηξία ησλ ελειίθσλ φπσο απηή «κεηαθξάζηεθε» κέζσ ηεο αλαπαξαγσγηθήο επηηπρίαο ζηηο θσιηέο ηνπο γηα ηηο πεξηφδνπο 2007, 2008 θαη 2009 (έσο ην ζηάδην ηεο εθθφιαςεο), θαη Γ) Ο πςειφο βαζκφο θηινπαηξίαο πνπ ηεθκεξηψζεθε κέζα απφ εθηεηακέλεο δαθηπιηψζεηο. 3. Αποηειέζκαηα Απφ ηνπο πέληε πνκπνχο γεσεληνπηζκνχ πνπ ηνπνζεηήζεθαλ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2009 βξέζεθαλ νη ηέζζεξηο ην 2010 (Δηθφλεο 4 & 5). Σξεηο απφ απηνχο έδσζαλ νινθιεξσκέλεο θαηαγξαθέο, ν ηέηαξηνο ιεηηνχξγεζε κέρξη ηνλ Οθηψβξε ηνπ 2009 ελψ ν πέκπηνο δε ζπιιέρζεθε σο απνηέιεζκα ηεο αλαπαξαγσγηθήο απνηπρίαο θαηά ην ζηάδην εθθφιαςεο πνπ θαηαγξάθεθε ην 2010 ζηε θσιηά ηνπ αηφκνπ κε ηνλ πνκπφ (Καξξήο 2010). Γηα ηε κεηαηξνπή ησλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχζαλ ζηελ έληαζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο θαη ηα νπνία θαηαγξάθνληαλ ζε εηδηθφ αηζζεηήξα ηνπ πνκπνχ, ρξεζηκνπνηήζεθε θαηάιιειν ινγηζκηθφ (LAT Tag Talk, ver ) ην νπνίν παξείρε καδί κε ην αληίζηνηρν εγρεηξίδην ( ε εηαηξεία θαηαζθεπήο ηνπο (LOTEK Wireless). Σα δεδνκέλα απφ ηνπο ηξεηο πνκπνχο (θσδ. 1481, 1541 θαη 1483) θαη ε ρσξηθή απνηχπσζε ησλ κεηαθηλήζεσλ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαίλνληαη ζηνπο αληίζηνηρνπο ράξηεο (Δηθφλεο 6, 7 θαη 8) πνπ αθνινπζνχλ. Γηα ηελ απνηχπσζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ είδνπο ηφζν ζηηο Καρρής Γ. 228

9 πεξηνρέο δηαρείκαζεο φζν θαη ζηηο πεξηνρέο ηξνθνιεςίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ έγηλε ρξήζε ηνπ επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελνπ Fixed Kernel Density Estimator (Paiva et al. 2011, Horne 2006) κέζα απφ ην ινγηζκηθφ Αrc GIS 9.3 ησλ Γεσγξαθηθψλ πζηεκάησλ Πιεξνθνξηψλ. 4. Τίηιος Παραγράθοσ Δηθφλα 4 : Σνπνζέηεζε πνκπνχ γεσεληνπηζκνχ ζε ελήιηθν Αξηέκε ζηα ηξνθάδηα. [ Πεγή : Γ. Καξξήο] Δηθφλα 5 : Δπαλαζχιιεςε ελήιηθνπ Αξηέκε γηα ζπιινγή πνκπνχ γεσεληνπηζκνχ θαη ιήςε ζηνηρείσλ ηειεκεηξίαο [Πεγή : D. Petrella] Γηάξθεηα θαηαγξαθψλ: 349 κέξεο (28/7/09-12/7/10) Υξνληθφ βήκα θαηαγξαθψλ: 10min Αξηζκφο θαηαγεγξακκέλσλ ζεκείσλ (Geolocations): Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ζηελ αλαπαξαγσγή: Ηφλην θαη δεπηεξεπφλησο ε Αδξηαηηθή ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ην ρεηκψλα: Αηιαληηθφο, ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Έλαξμε θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 24/10/09 Άθημε ζηα πεδία δηαρείκαζεο: 07/11/09 Γηάξθεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 14 κέξεο Σαρχηεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 518km/εκέξα (ή 21,6km/h) Έλαξμε εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 17/02/10 Άθημε ζηα ηξνθάδηα: 25/2/10 Γηάξθεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 8 κέξεο Σαρχηεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 725km/εκέξα (ή 30,2km/h) πλνιηθή δηάξθεηα κε αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ: 124 κέξεο Απφζηαζε πεξηνρήο δηαρείκαζεο θαη αλαπαξαγσγήο: 5.800km Δηθφλα 6 : Πεδία δηαρείκαζεο θαη ηξνθνιεςίαο θαηά ηελ πεξίνδν αλαπαξαγσγήο ελήιηθνπ Αξηέκε ησλ ηξνθάδσλ ζηνλ νπνίν ηνπνζεηήζεθε Geolocator [Κσδ πνκπνχ: 1481, πεξίνδνο ] Καρρής Γ. 229

10 Γηάξθεηα θαηαγξαθψλ: 367 κέξεο (28/7/09-30/7/10) Υξνληθφ βήκα θαηαγξαθψλ: 10min Αξηζκφο θαηαγεγξακκέλσλ ζεκείσλ (Geolocations): Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ζηελ αλαπαξαγσγή: Ηφλην θαη Αδξηαηηθή ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ην ρεηκψλα: Αηιαληηθφο, ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Έλαξμε θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 25/10/09 Άθημε ζηα πεδία δηαρείκαζεο: 13/11/09 Γηάξθεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 19 κέξεο Σαρχηεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 305km/εκέξα (ή 12,7km/h) Έλαξμε εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 17/02/10 Άθημε ζηα ηξνθάδηα: 23/02/10 Γηάξθεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 6 κέξεο Σαρχηεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 967km/εκέξα (ή 40,3km/h) πλνιηθή δηάξθεηα κε αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ: 121 κέξεο Απφζηαζε πεξηνρήο δηαρείκαζεο θαη αλαπαξαγσγήο: 5.800km Δηθφλα 7 : Πεδία δηαρείκαζεο θαη ηξνθνιεςίαο θαηά ηελ πεξίνδν αλαπαξαγσγήο ελήιηθνπ Αξηέκε ησλ ηξνθάδσλ ζηνλ νπνίν ηνπνζεηήζεθε Geolocator [Κσδ πνκπνχ: 1541, πεξίνδνο ] Γηάξθεηα θαηαγξαθψλ: 366 κέξεο (31/7/09-2/8/10) Υξνληθφ βήκα θαηαγξαθψλ: 10min Αξηζκφο θαηαγεγξακκέλσλ ζεκείσλ (Geolocations): Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ζηελ αλαπαξαγσγή: Ηφλην θαη ε Αδξηαηηθή ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Βαζηθφ πεδίν ηξνθνιεςίαο ην ρεηκψλα: Αηιαληηθφο (θπξίσο Νφηηνο) ζπλνιηθήο έθηαζεο km 2 Έλαξμε θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 24/10/09 Άθημε ζηα πεδία δηαρείκαζεο: 07/11/09 Γηάξθεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 14 κέξεο Σαρχηεηα θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 510km/εκέξα (ή 21,3km/h) Έλαξμε εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 15/03/10 Άθημε ζηα ηξνθάδηα: 28/03/10 Γηάξθεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 13 κέξεο Σαρχηεηα εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο: 550km/εκέξα (ή 22,9km/h) πλνιηθή δηάξθεηα κε αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ: 157 κέξεο Απφζηαζε πεξηνρήο δηαρείκαζεο θαη αλαπαξαγσγήο: 7.200km Δηθφλα 8 : Πεδία δηαρείκαζεο θαη ηξνθνιεςίαο θαηά ηελ πεξίνδν αλαπαξαγσγήο ελήιηθνπ Αξηέκε ησλ ηξνθάδσλ ζηνλ νπνίν ηνπνζεηήζεθε Geolocator [Κσδ πνκπνχ: 1483, πεξίνδνο ] Καρρής Γ. 230

11 Σα ζπγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα απφ ηνπο ηξεηο πνκπνχο γεσεληνπηζκνχ αλαθέξνληαη ζηνλ Πίλαθα 2 πνπ αθνινπζεί. Έκθαζε κπνξεί λα δνζεί ζην γεγνλφο φηη νη ελήιηθεο Αξηέκεδεο ησλ ηξνθάδσλ δελ δξαζηεξηνπνηνχληαη θαζφινπ ζην Αξρηπέιαγνο ηνπ Αηγαίνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ. Σν δεδνκέλν απηφ εληζρχεη ην ζελάξην γελεηηθήο απνκφλσζεο ησλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ ηνπ είδνπο. Πίλαθας 2. πγθεληξσηηθά απνηειέζκαηα ησλ πνκπψλ γεσεληνπηζκνχ πνπ ηνπνζεηήζεθαλ ζε Αξηέκεδεο ηεο απνηθίαο ησλ ηξνθάδσλ πλνιηθά θαηαγξάθεθαλ γεσεληνπηζκνί ζε 1082 εκέξεο ιεηηνπξγίαο ησλ ηξηψλ πνκπψλ Ζ θζηλνπσξηλή κεηαλάζηεπζε δηήξθεζε απφ ηηο 15 Οθηψβξε έσο ηηο 15 Ννέκβξε (16,5 ± 2,5 εκέξεο) Ζ εαξηλή κεηαλάζηεπζε δηήξθεζε απφ ηηο 15 Φιεβάξε έσο ηηο 15 Μάξηε (9 ± 3,6 εκέξεο) Ζ θαηαλνκή ηνπ είδνπο θαηά ηελ αλαπαξαγσγηθή πεξίνδν πεξηνξηδφηαλ ζην Ηφλην θαη ηελ Αδξηαηηθή Οη πεξηνρέο δηαρείκαζεο ηνπ είδνπο εληνπίζηεθαλ ζηνλ Αηιαληηθφ (λνηίσο ησλ Νεζηψλ ηνπ Πξάζηλνπ Αθξσηεξίνπ) Οη εαξηλέο & ρεηκεξηλέο πεξηνρέο ηξνθνιεςίαο είραλ ζπγθξίζηκεο εθηάζεηο Ζ ηαρχηεηα ηεο εαξηλήο κεηαλάζηεπζεο ήηαλ κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε θζηλνπσξηλή Ζ δηάξθεηα ηεο κε-αλαπαξαγσγηθήο πεξηφδνπ ήηαλ 4,5 κήλεο 4. Σσδήηεζε - Σσκπεράζκαηα Ζ ηνπνζέηεζε ησλ πνκπψλ γεσληνπηζκνχ-geolocators ζε ελήιηθα-έκπεηξα άηνκα Αξηέκεδσλ ηεο απνηθίαο ησλ ηξνθάδσλ, έδσζαλ γηα πξψηε θνξά νινθιεξσκέλα ζηνηρεία γηα ην εηήζην πξφηππν κεηαλάζηεπζεο ηνπ κεζνγεηαθνχ ππνείδνπο πνπ θσιηάδεη ζηελ αλαηνιηθή Μεζφγεην. Σα πνπιηά πνπ παξαθνινπζνχληαλ ηαμίδεςαλ κία απφζηαζε ζε επζεία γξακκή ηεο ηάμεο ησλ έσο Km, γιηζηξψληαο νπζηαζηηθά πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο κε αλνηρηέο θηεξνχγεο ψζηε λα έρνπλ ηηο ειάρηζηεο ελεξγεηαθέο δαπάλεο γηα έλα ηφζν κεγάιν ηαμίδη. Ζ έλαξμε ηεο θζηλνπσξηλήο κεηαλάζηεπζεο ήηαλ ζρεδφλ ζπγρξνληζκέλε (απφ 24 έσο 25 Οθηψβξε) ελψ ππήξρε κία κεγαιχηεξε δηαζπνξά ζηηο εκεξνκελίεο αλαρψξεζεο απφ ηα πεδία δηαρείκαζεο ζηε δπηηθή Αθξηθή (απφ 17 Φεβξνπαξίνπ έσο 15 Μαξηίνπ). Δπηπιένλ, ην ηαμίδη απφ ηα ηξνθάδηα πνπ απνηεινχλ ηελ πεξηνρή αλαπαξαγσγήο ζηα πεδία δηαρείκαζεο δηήξθεζε θαηά κέζν φξν 16,5 ± 2,5 εκέξεο ελψ αληίζηξνθα ην ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο ζην Ηφλην ήηαλ πην ζχληνκν θαη είρε κία ζπλνιηθή δηάξθεηα 9 ± 3,6 εκεξψλ. Οη δηαθπκάλζεηο ζηηο ηαρχηεηεο πηήζεο έδεημαλ λα έρνπλ κία επνρηαθή εμάξηεζε φπσο θάλεθε απφ ηα δεδνκέλα θαηά ηελ θζηλνπσξηλή θαη εαξηλή κεηαλάζηεπζε (445 Km/εκέξα θαη 748 Km/εκέξα αληίζηνηρα), ζπκθσλψληαο κε άιιεο αληίζηνηρεο έξεπλεο (Ristow et al. 2000). To γεγνλφο απηφ ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ απφιπην ζπγρξνληζκφ πνπ ραξαθηήξηζε ηελ αλαρψξεζε γηα ηα πεδία δηαρείκαζεο, δεηθλχεη σο θχξην ξπζκηζηή ηεο κεηαλάζηεπζεο, ηα πξφηππα Καρρής Γ. 231

12 ησλ αλέκσλ πνπ επηθξαηνχλ ζηηο πεξηνρέο πνπ δηαζρίδνπλ ηα πνπιηά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο ηνπο πνξείαο (Δηθφλα 9). Σα πνπιηά παξέκεηλαλ ζηα πεδία δηαρείκαζεο γηα πεξίπνπ 4,5 κήλεο επηδεηθλχνληαο κία κεγαιχηεξε ρξνληθά παξνπζία ζην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ησλ ηξνθάδσλ, γεγνλφο πνπ εμεγείηαη θαη απφ ηε δηεπξπκέλε αλαπαξαγσγηθή πεξίνδν ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ ζε ζχγθξηζε κε άιια είδε νξληζνπαλίδαο φπσο ηα ζηξνπζηφκνξθα (Schreiber and Burger 2002). Απφ ηνπο ηξεηο πνκπνχο πνπ έδσζαλ πιήξε ζηνηρεία γηα ηνλ κεηαλαζηεπηηθφ θχθιν ησλ Αξηέκεδσλ θάλεθε φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα, ηα δχν απφ απηά ρξεζηκνπνίεζαλ ηα ηξνπηθά ζαιάζζηα χδαηα έμσ απφ ηηο αθηέο ηεο δπηηθήο Αθξηθήο ελψ ην ηξίην δξαζηεξηνπνηήζεθε λνηηφηεξα θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηα ζαιάζζηα πεδία ηνπ Ηζεκεξηλνχ ζην λφηην Αηιαληηθφ εληζρχνληαο ηα επξήκαηα ησλ González-Solís et al. (2007). Οη πεξηνρέο δηαρείκαζεο ησλ πνπιηψλ δελ είλαη ηπραίεο κηα θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγάιε πξσηνγελή παξαγσγηθφηεηα ιφγσ ησλ ζπζηήκαηνο upwelling, δειαδή ηεο αλάβιπζεο λεξψλ πινχζησλ ζε ζξεπηηθά απφ ηα κεγαιχηεξα βάζε ζηελ επηθάλεηα ηνπ σθεαλνχ. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ε αλνδηθή θίλεζε ησλ βαζχηεξσλ πδάηηλσλ καδψλ πξνθαιείηαη απφ ην Ρεχκα ησλ Καλάξησλ θαη επεξεάδεηαη απφ αληηθπθιψλεο ζηελ επξχηεξε παξάθηηα πεξηνρή ηεο δπηηθήο Αθξηθήο φπσο έρνπλ δείμεη θαη άιιεο έξεπλεο (Longhurst 1981, Shealer 2002, Shreiber 2002, González-Solís et al. 2007). Αλάινγα θαηλφκελα κηθξφηεξεο θιίκαθαο θαίλεηαη λα αλαπηχζζνληαη εμάιινπ θαη ζηηο ειιεληθέο ζάιαζζεο φπσο ζην Αηγαίν, κε θηλεηήξηα δχλακε ηα κειηέκηα (Savvidis et al. 2004). Δηθφλα 9 : Σα πξφηππα ησλ ξεπκάησλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ ηνπο θαηά ηφπνπο επηθξαηνχληεο αλέκνπο επεξεάδνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηελ θαηαλνκή ησλ εηδψλ ζαιαζζνπνπιηψλ [Πεγή : Biology of marine birds (E. A. Schreiber and J. Burger, Eds.)-Chapter 6. CRC Press LLC, Boca Raton, Florida, USA] Καρρής Γ. 232

13 Ζ επάξθεηα ησλ δεδνκέλσλ γηα ηα κεηαλαζηεπηηθά πξφηππα ησλ Αξηέκεδσλ ζηα ηξνθάδηα αλακέλεηαη λα ζπκπιεξσζεί κέζα ζηελ επφκελε δηεηία, απφ ηα δεδνκέλα λέσλ πνκπψλ πνπ έρνπλ ήδε ηνπνζεηεζεί ή πξφθεηηαη λα ηνπνζεηεζνχλ ζε δηαθνξεηηθά ελήιηθα άηνκα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ επφκελσλ αλαπαξαγσγηθψλ πεξηφδσλ. Παξφια απηά ε γλψζε πνπ έρεη απνθνκηζζεί γηα ηε κεηαλαζηεπηηθή δηαδξνκή, ηηο πεξηνρέο δηαρείκαζεο αιιά θαη ηηο πεξηνρέο ηξνθνιεςίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαπαξαγσγήο, ζπλδπαζκέλε κε πξσηνγελή δεδνκέλα σθεαλνγξαθηθψλ παξακέηξσλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ ζαιάζζησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηελ θαηαλνκή ησλ ζαιαζζνπνπιηψλ ζην ρψξν, αλακέλεηαη λα δψζνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο κε ηνπηθή αιιά θαη παγθφζκηα δηαρεηξηζηηθή αμία. Οη πιεξνθνξίεο απηέο κπνξνχλ κε ηε ζεηξά ηνπο λα πξνζθέξνπλ νξζέο θαηεπζχλζεηο ζε δηάθνξα δεηήκαηα φπσο π.ρ. ζηελ νξηνζέηεζε ησλ εκαληηθψλ Θαιάζζησλ Πεξηνρψλ γηα ηα Πνπιηά, ηε ρσξνζέηεζε ησλ παξάθηησλ αηνιηθψλ πάξθσλ αιιά θαη ζην ρσξηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ κέηξσλ κείσζεο ηεο ππεξαιίεπζεο θαη ησλ πεξηζηαηηθψλ ηπραίαο παγίδεπζεο (by-catch) ζαιαζζνπνπιηψλ ζε ρξεζηκνπνηνχκελα αιηεπηηθά εξγαιεία φπσο ην παξαγάδη θαη ην απιάδη (Belda & Sanchez 2001). Βηβιηογραθία Αλαθορές Alerstam T. (1990) Bird Migration. Cambridge University Press, Cambridge, New York, Melbourne. Ashmole N.P. (1971) Seabird ecology and the marine environment. In: Farner D.S., King J.R.(eds) Avial Biology, vol 1. Academic Press, London, pp Barboutis, C., Karris, G., Xirouchakis, S. & T. Fransson (2009) Are migratory birds in the eastern Mediterranean affected by the distance of sea crossing in spring? In: Poulakakis N. & Vardinoyannis K. (Eds). Abstracts of the International Congress on the Zoography, Ecology and Evolution of Eastern Mediterranean, 11 th ICZEGAR, September 2009, Herakleion, Crete, Greece. Hellenic Zoological Society, 218 pages. Belda E.J. and Sanchez A. (2001) Seabird mortality in the Western Mediterranean: factors affecting bycatch and proposed mitigating measures. Biological Conservation (98): BirdLife International (2007) Towards the identification of marine IBAs: Guidelines for identification and delineating marine Important Birds Areas (IBAs) for pelagic species. Botsford L.W., Castilla J.C. and Peterson C.H. (1997) The management of fisheries and marine ecosystems. Science (277): Brooke M. (2004) Albatrosses and petrels across the world. Oxford University Press, Oxford, UK. Camphuysen Κ. and Van Der Meer J. (2001) Pelagic distribution, moult and (sub-) specific status of Cory s Shearwaters Calonectris [d]. diomedea/borealis wintering off southern Africa. Marine Ornithology (29): Dunn M.J., Silk J.R.D.and Trathan P.N. (2011) Post-breeding dispersal of Adélie penguins (Pygoscelis adeliae) nesting at Signy Island, South Orkney Islands. Polar Biology 34 (2): E.Δ. (2006) ΑΠΟΦΑΖ ΣΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ηεο 19εο Ηνπιίνπ 2006 ζρεηηθά κε ηελ έγθξηζε, ζχκθσλα κε ηελ νδεγία 92/43/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ηνπ θαηαιφγνπ ησλ ηφπσλ θνηλνηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε κεζνγεηαθή βηνγεσγξαθηθή πεξηνρή [κοινοποιηθείσα σπό τον αριθμό Ε(2006) 3261] (2006/613/ΔΚ). Einoder L.D. (2009) A review of the use of seabirds as indicators in fisheries and ecosystem management. Fisheries Research (95): European Commission (2007) Guidelines for the establishment of the Natura 2000 network in the marine environment. Application of the Habitats and Birds Directives. Καρρής Γ. 233

14 Fauchald P. (2009). Spatial interaction between seabirds and prey: review and synthesis. Marine Ecology Progress Series (391): Frantzis A., Alexiadou P., Paximadis G., Politi E., Gannier A. and Corsini-Foka M. (2003) Current knowledge of the cetacean fauna of the Greek Seas. Journal of Cetacean Research and Management 5 (3): González-Solís J., Croxall J.P., Orueta J.F and Oro D. (2007). Trans-equatorial migration and mixing in the wintering areas of a pelagic seabird. Frontiers in Ecology and the Environment 5 (6): Harris M.P., Daunt F., Newell M., Phillips R.A. and Wanless S. (2010) Wintering areas of adult Atlantic puffins Fratercula arctica from a North Sea colony as revealed by geolocation technology. Marine Biology (157): Horne J.S. and Garton E.O. (2006) Likelihood Cross-Validation Versus Least Squares Cross- Validation for Choosing the Smoothing Parameter in Kernel Home-Range Analysis. Journal of Wildlife Management 7 (3): Karris G., Fraguedakis-Tsolis S., Giokas S., Sfenthourakis S., Xirouchakis S. and Fric J. (2009) Breeding performance and population size of the Cory s Shearwater colony on Strofades Island complex (Ionian Sea, Western Greece) In: Poulakakis N. & Vardinoyannis K. (eds) Abstracts of the International Congress on the Zoogeography, Ecology and Evolution of Eastern Mediterranean, 11th ICZEGAR, September 2009, Herakleion, Crete, Greece. Hellenic Zoological Society, 218 pages. Kαξξήο Γ. (2010) Σν κεηαλαζηεπηηθφ πξφηππν ησλ Αξηέκεδσλ (Calonectris diomedea) ζηηο λήζνπο ηξνθάδεο. Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξεία. Οησλφο (43): 8-9. Longhurst A. (1981) Analysis of Marine Ecosystems. Academic Press, New York. Magalhães M.C., Santos R.S. and Hamer K.C. (2008) Dual-foraging of Cory s shearwaters in the Azores: feeding locations, behaviour at sea and implications for food provisioning of chicks. Marine ecology Progress Series (359): Paiva V.H., Geraldes P., Ramirez I., Meirinho A., Garthe S. and Ramos J.A. (2010) Oceanographic characteristics of areas used by Cory s shearwaters during short and long foraging trips in the North Atlantic. Marine Biology 157 (6): Phillips R.A., Xavier J.C. and Croxall J.P. (2003) Effects of satellite transmitters on albatrosses and petrels. Auk (120): Piatt J.F., Sydeman W.J. and Wiese F. (2007) Introduction: a modern role for seabirds as indicators. Marine Ecology Progress Series (352): Rabouam C., Thibault J.C. and Bretagnolle V. (1998) Natal philopatry and close inbreeding in Cory s shearwater (Calonectris diomedea). The Auk 115 (2): Ristow D., Berthold P., Hashmi D. and Querner U. (2000) Satellite tracking of Cory s shearwater migration. Condor (102): Ristow D., Feldmann F., Scharlau W., Wink C. and Wink M. (1991) Population dynamics of Cory s Shearwater (Calonectris diomedea) and Eleonora s falcon (Falco eleonorae) in Eastern Mediterranean. In: Seitz A, Loeschcke V (eds) Species conservation: a population-biological approach. Birkhauser, Basel, Ristow D., Feldmann F., Scharlau W. and Wink M. (1990) Population structure, philopatry and mortality of Cory s Shearwater Calonectris diomedea diomedea. Die Vogelwelt (111): Ristow D. and Wink M. (1980) Sexual dimorphism of Cory s shearwater. Il-Merill (21): Rolland V., Barbraud C. and Weimerskirch W. (2008) Combined effects of fisheries and climate on a migratory long-lived marine predator. Journal of Applied Ecology (45): Ryan P.G. (1997). Order Procellariiformes, family Procellariidae: petrels, shearwaters and prions. In: Harison J.A., Allan D.G., Underhill L.G., Herremans M., Tree A.J., Parker V. & Brown C.J. (Eds). The atlas of southern African birds, Vol. 1: Non-Passerines. Johannesburg: BirdLife South Africa, pp , Sandvik H. and Erikstad K.E. (2008) Seabird life histories and climatic fluctuations: a phylogenetic-comparative time series analysis of North Atlantic seabirds. Ecography (31): Savvidis Y.G., Dodou M.G, Krestenitis Y.N. and Koutitas C.G. (2004) Modeling of the upwelling hydrodynamics in the Aegean Sea. Mediterranean Marine Science 5 (1): Καρρής Γ. 234

15 Shealer D.A. (2002) Foraging behavior and food. In: Biology of marine birds (E. A. Schreiber and J. Burger, Eds.)-Chapter 1. CRC Press LLC, Boca Raton, Florida, USA. Shreiber E.A. and Burger J. (2002) Seabirds in the Marine Environment. In: Biology of marine birds (E. A. Schreiber and J. Burger, Eds.)-Chapter 6. CRC Press LLC, Boca Raton, Florida, USA. Shreiber E.A. (2002) Climate and Weather Effects on Seabirds. In: Biology of marine birds (E. A. Schreiber and J. Burger, Eds.)-Chapter 7. CRC Press LLC, Boca Raton, Florida, USA. Stewart F.M., Monteiro L.R. and Furness R.W. (1997) Heavy Metal Concentrations in Cory s Shearwater, Calonectris diomedea, Fledglings from the Azores, Portugal. Environmental Contamination and Toxicology (58): Thibault J.C., Rabouam C. and Bretagnolle V. (1997) Calonectris diomedea Cory s shearwater. Birds of the Western Palearctic, Update (1): Thibault J.C., (1993) Natal philopatry in the Cory s shearwater (Calonectris diomedea diomedea) on Lavezzi Islands, Corsica. Colonial Waterbirds (16): Weimerskirch H. (2007) Are seabirds foraging for unpredictable resources? Deep-Sea Research (II) 54: Wilson, R. P., Ducamp, J. J., Rees, G., Culik, B. M. & Niekamp, K. (1992) Estimation of location: global coverage using light intensity. In: Wildlife telemetry: remote monitoring and tracking of animals (eds I. M. Priede & S. M. Swift), Chichester, UK: Ellis Horward, pp Καρρής Γ. 235

16 Καρρής Γ. 236