ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΑΛΜΩΠΙΑ

Transcript

1 AΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΠΟΛΤΣΔΥΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΜΗΥΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΔΙΓΙΚΔΤΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΙ ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΑΛΜΩΠΙΑ ΑΝΑΣΑΙΑ ΠΙΚΡΙΓΑ Γηπι. Πνιηηηθόο Μεραληθόο Θεζζαινλίθε, Οθηώβξηνο 2011 i

2 Πξόινγνο Ζ παξνχζα εξγαζία αθνξά ζηε βηψζηκε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ηεο πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. Πξφθεηηαη γηα κία πεξηνρή θπξίσο αγξνηηθή, κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ νξεηλψλ θαη εκηνξεηλψλ πεξηνρψλ. Σν θπζηθφ ηεο πεξηβάιινλ, πνπ πεξηιακβάλεη ην νξεηλφ ηφμν Βφξα, ζχκπιεγκα Πίλνβν-Σδέλα θαη Πάτθν, αιιά θαη ε πεξηνρή ηεο Λνπηξφπνιεο ζην Λνπηξάθη πξνζδίδνπλ ζηελ πεξηνρή κνλαδηθφηεηα θαη ηελ θαζηζηνχλ ηδηαίηεξν ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Βάζεη ησλ δεδνκέλσλ θαη ηδηαηηεξνηήησλ ηεο πεξηνρήο, κειεηψληαη θαη πξνηείλνληαη κέηξα θαη δξάζεηο αλάπηπμεο γηα ηελ πεξηνρή, κε θχξην ζηφρν ηελ αλάπηπμε ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζ απηή. Οη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο είλαη θαηαξρήλ ε αγάπε ηεο ζπληάθηξηαο γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή, ζηελ νπνία θαη έρεη εξγαζηεί θαη ν ζαπκαζκφο ηνπ θπζηθνχ ηεο θάιινπο, θαη ηεο πινχζηαο ηζηνξηθήο ηεο πνξείαο. Έπεηηα θαη ελ φςε ηεο επίθαηξεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα, θξίλεηαη απφ ηελ ζπληάθηξηα, φηη ν ηνπξηζκφο, κέζσ θαηάιιεισλ δξάζεσλ θαη απνθάζεσλ, κπνξεί λα απνηειέζεη ηζρπξφ νηθνλνκηθφ κνριφ βνήζεηαο, εηδηθά ζε πεξηνρέο ηνπξηζηηθά αθφξεζηεο, φπσο ε πεξηνρή κειέηεο. Ζ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζηεξίρζεθε εθηφο απφ ηελ έξεπλα θαη κειέηε ηεο ζπληάθηξηαο, ζηε ζπκβνιή νξηζκέλσλ αλζξψπσλ, ζηνπο νπνίνπο νθείινληαη ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο. Οη άλζξσπνη, πνπ αγθάιηαζαλ κε ηε βνήζεηά ηνπο ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο είλαη ε θα. ηέιια Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα ηνπ Σκήκαηνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ΑΠΘ, ε νπνία επέβιεςε ηελ πνξεία ηεο εξγαζίαο θαη ηα δχν κέιε ηεο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο, ε θα Γιπθεξία Καιθαθάθνπ, Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα Σκήκαηνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ΑΠΘ θαη ν θ. Πεξηθιήο Λαηηλφπνπινο, Καζεγεηήο ηνπ Σκήκαηνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ΑΠΘ. Δπίζεο, εμαηξεηηθέο επραξηζηίεο νθείινληαη ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ δεκαξρείνπ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο θαη ηδηαίηεξα ζηελ θα. Παξζέλα Διπαζίδνπ, ππεχζπλε ηνπ Γξαθείνπ Πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαζψο θαη ζηνπο αλζξψπνπο ηεο «Λνπηξάθη Α.Δ.», γηα ηηο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο θαη ζηνηρεία, πνπ δηέζεζαλ. i

3 Πεξηερόκελα Πξφινγνο... i Πεξηερφκελα... ii Καηάινγνο Πηλάθσλ... v Καηάινγνο Δηθφλσλ... vi Καηάινγνο ρεκάησλ... vii Καηάινγνο Υαξηψλ... viii Πεξίιεςε... ix Abstract... x Κεθάιαην Δηζαγσγή Θέζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο θνπφο θαη κεζνδνινγία ηεο εξγαζίαο Ζ δνκή ηεο εξγαζίαο... 4 Κεθάιαην Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη Σνπξηζκφο Δηζαγσγή Ζ έλλνηα ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο - Αξρέο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε Γηεζλήο πνιηηηθή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε Δζληθή πνιηηηθή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε Σνπξηζκφο θαη Bηψζηκε Tνπξηζηηθή Aλάπηπμε Κεθάιαην Αλάιπζε πεξηνρήο κειέηεο Δηζαγσγή Ζ πεξηνρή κειέηεο Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε ii

4 3.4 Ηζηνξηθή αλαδξνκή Αλαπηπμηαθή Φπζηνγλσκία Φπζηθφ πεξηβάιινλ Πνιηηηζηηθφ θαη ηζηνξηθφ πεξηβάιινλ Υσξνηαμηθή νξγάλσζε Σνπξηζκφο Πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδφηεζεο θαη Έξγα αλάπηπμεο Κεθάιαην Αλάιπζε SWOT Δηζαγσγή Μέζνδνο SWOT Δθαξκνγή ηεο Μεζφδνπ SWOT ζηελ Πεξηνρή Μειέηεο Καζνξηζκφο ζηφρσλ θαη ππνζηφρσλ Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα Δπθαηξίεο Απεηιέο Κεθάιαην πκπεξάζκαηα θαη πξννπηηθέο αλάπηπμεο Δηζαγσγή πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο αλάπηπμεο Πεξηβάιινλ Πξσηνγελήο ηνκέαο Γεπηεξνγελήο ηνκέαο Σξηηνγελήο ηνκέαο Σνπξηζκφο Γίθηπα κεηαθνξψλ Γίθηπν χδξεπζεο, απνρέηεπζεο θαη άξδεπζεο iii

5 5.3.7 Γηαρείξηζε αζηηθψλ ιπκάησλ Γηαρείξηζε απνξξηκκάησλ Κνηλσληθή Τπνδνκή Βηβιηνγξαθία iv

6 Καηάινγνο Πηλάθσλ Πίλαθαο 1.1: Γνκή ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο Πίλαθαο 2.1: Απφ ηελ Πεξηβαιινληηθή Σερληθή ζηε Βηψζηκε Πεξηβαιινληηθή Γηαρείξηζε Πίλαθαο 3.1: Πιεζπζκηαθή εμέιημε ησλ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ θαη ζπλνιηθά ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά ηα έηε Πίλαθαο 3.2: χλζεζε πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, Μαθεδνλίαο θαη ζπλφινπ ηεο ρψξαο Πίλαθαο 3.3: Καηαλνκή θαη παξαγσγή δελδξσδψλ θαιιηεξγεηψλ ζην Γήκν Αικσπίαο Πίλαθαο 3.4: Σνπηθέο εθδειψζεηο ζην Γήκν Αικσπίαο Πίλαθαο 3.5: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο Πίλαθαο 3.6: Καηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο ζε ρηιηάδεο ζηξέκ Πίλαθαο 3.7 : ηνηρεία ησλ μελνδνρείσλ ηεο Λνπηξφπνιεο Πίλαθαο 3.8: Βαζηθά δεκνγξαθηθά ζηνηρεία επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο Πίλαθαο 3.9: Πξνέιεπζε ησλ επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο θαη δπλακηθφηεηα ηεο πεξηνρήο ζε θιίλεο Πίλαθαο 3.10: Γηαλπθηεξεχζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο Λνπηξφπνιεο θαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή Πίλαθαο 3.11: Δπηρεηξήζεηο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, πνπ επηρνξεγήζεθαλ απφ ην πξφγξακκα LEADER Πίλαθαο 4.1: Πίλαθαο Μήηξα αλάιπζεο SWOT Πίλαθαο 4.2: Πίλαθαο αλάιπζεο SWOT ηεο πεξηνρήο κειέηεο v

7 Καηάινγνο Δηθόλσλ Δηθφλα 3.1: Κνξπθή Πέηεξληθ (πςφκεηξν 1755 κ.) ηεο νξνζεηξάο Πίλνβνπ-Σδέλαο, πάλσ απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ Δηθφλα 3.2: Μαχξε Πεχθε (Pinus nigra) Δηθφλα 3.3: Γεσινγηθφ θαηλφκελν Άζπξεο Πέηξαο Δηθφλα 3.4: Καιή θνηιάδα (Νηφκπξν Πφιε) - νξεηλφ ηφμν Αικσπίαο Δηθφλα 3.5: Άπνςε εηζφδσλ ησλ ζπειαίσλ ηνπ πειαηνπάξθνπ Δηθφλα 3.6: Ζ έξεπλα ζηελ αξθνπδνζπειηά ζηε Λνπηξφπνιε ησλ Λνπηξψλ Λνπηξαθίνπ Αξηδαίαο Δηθφλα 3.7: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο, ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, πνπ κεηά απφ αλαπαιαίσζε, θηινμελεί ην κνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο Δηθφλα 3.8: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο, ζηελ Άςαιν θηινμελεί ζήκεξα ηνλ πνιηηηζηηθφ ζχιινγν ηνπ ρσξηνχ Δηθφλα 3.9: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο, ζηνλ Μεγαπιάηαλν Δηθφλα 3.10: πίηη Μελέιανπ Λνπληέκε ζηνλ Δμαπιάηαλν Δηθφλα 3.11: Κακπαλαξηφ Μνλήο Αξραγγέινπ Μηραήι Δηθφλα 3.12: Αγίαζκα Θεξηφπεηξαο Δηθφλα 3.13: Ηεξφο λαφο Αγίσλ Θενδψξσλ Κσλζηαληίαο Δηθφλα 3.14: Ηεξφο λαφο Αγίνπ Γεκεηξίνπ Αεηνρσξίνπ Δηθφλα 3.15: Τπνιείκκαηα απφ νβίδεο ζηε δηαδξνκή γηα ην εθθιεζάθη ηνπ Πξνθήηε Ζιία ζηελ θνξπθή ηνπ Κατκαθηζαιάλ Δηθφλα 3.16: Καξαηδνβίηηθε πηπεξηά Δηθφλα 3.17: Δγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθνχ ζπζηήκαηνο απφ ηδηψηε Δηθφλα 3.18: Ζ έθηαζε ηεο Λνπηξφπνιεο θηινμελεί ζπάληα είδε ρισξίδαο Δηθφλα 3.19: Γαζηθφ κνλνπάηη παξάιιεια ζην πνηάκη Δηθφλα 3.20: Δμσηεξηθή φςε ηνπ μελνδνρείνπ «Αθηαίνλ» Δηθφλα 3.21: Δμσηεξηθή πηζίλα νιπκπηαθψλ δηαζηάζεσλ ζηνλ εμσηεξηθφ ρψξν ηεο θαθεηέξηαο Δηθφλα 3.22: Ηακαηηθέο γνχξλεο παξάιιεια ζην πνηάκη Δηθφλα 3.23: Άπνςε εμσηεξηθήο γνχξλαο ηακαηηθψλ λεξψλ θνληά ζην Τδξνζεξαπεπηήξην Δηθφλα 3.24: Δίζνδνο πξνο ην Βάζξν 1 ηνπ πειαηφπαξθνπ (κε επηζθέςηκνο ρψξνο) Δηθφλα 3.25: Παξθαξηζκέλα απηνθίλεηα αθφκε θαη έμσ απφ ην ρψξν ηεο Λνπηξφπνιεο, ζε πεξηφδνπο πςειήο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο vi

8 Καηάινγνο ρεκάησλ ρήκα 2.1: Απεηθφληζε ησλ ηξηψλ αιιειέλδεησλ ζηνηρείσλ ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο... 8 ρήκα 2.2: Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ Φέξνπζα Ηθαλφηεηα Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο ρήκα 2.3: Παξάκεηξνη θαηά ην ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ρήκα 3.1 : Πιεζπζκφο ησλ πην ππθλνθαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο ηα έηε 1951,1961,1971,1981,1991, ρήκα 3.2: Πιεζπζκηαθή εμέιημε ησλ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ θαη ζπλνιηθά ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά ηα έηε ρήκα 3.3: Ζιηθηαθή ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά θχιιν ρήκα 3.4: χλζεζε πιεζπζκνχ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο θαη Μαθεδνλίαο, ζρεηηθά κε ην κνξθσηηθφ ηνπ επίπεδν ρήκα 3.5: Οηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο θαη ζπλφινπ ρψξαο ρήκα 3.6: Σνκείο απαζρφιεζεο πιεζπζκνχ Γήκνπ Αικσπίαο ρήκα 3.7: Βαζηθέο ρξήζεηο γεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε πνζνζηά εθηάζεσλ ρήκα 3.8: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο ρήκα 3.9: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο ρήκα 3.10 :Δπηζθέπηεο Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ ηα έηε ρήκα 3.11 : Λνχζεηο αλά κήλα ηα έηε 1996,1997,1998,2003, ρήκα 3.12: Πξνέιεπζε ησλ επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο ην έηνο ρήκα 4.1: Αλάιπζε SWOT vii

9 Καηάινγνο Υαξηώλ Υάξηεο 3.1: Γηνηθεηηθφο Υάξηεο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα «Η. Καπνδίζηξηαο» Υάξηεο 3.2: Γηνηθεηηθφο Υάξηεο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» Υάξηεο 3.3: Υάξηεο γεσγξαθηθψλ νξίσλ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο Υάξηεο 3.4: Σνπνγξαθηθφο Υάξηεο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο Υάξηεο 3.5: Υάξηεο Γπηηθήο Αικσπίαο (ηέσο Γήκνο Αξηδαίαο) Υάξηεο 3.6: Υάξηεο Αλαηνιηθήο Αικσπίαο (ηέσο Γήκνο Δμαπιαηάλνπ) Υάξηεο 3.7: Θξεζθεπηηθφο ράξηεο πεξηνρήο Αικσπίαο (Μνγιελψλ), ην έηνο Υάξηεο 3.8: Δδαθνινγηθφο ράξηεο Ννκνχ Πέιιαο Υάξηεο 3.9: Γεσθπζηθφο ράξηεο Γήκνπ Αικσπίαο Υάξηεο 3.10: Γεσθπζηθφο ράξηεο Ννκνχ Πέιιαο Υάξηεο 3.11: Υάξηεο πεξηνρψλ ηνπ επξσπατθνχ νηθνινγηθνχ δηθηχνπ NATURA 2000 ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία Υάξηεο 3.12 : Υάξηεο δηθηχνπ NATURA 200 ζηελ πεξηνρή κειέηεο Υάξηεο 3.13: Υάξηεο ηφπσλ θνηλνηηθήο ζεκαζίαο SCI Υάξηεο 3.14: Υάξηεο δσλψλ εηδηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ νξληζνπαγίδα SPA Υάξηεο 3.15: Εψλεο SPA (Δηδηθήο Πξνζηαζίαο ΕΔΠ) ζηελ πεξηνρή κειέηεο Υάξηεο 3.16: Υάξηεο Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ Βφξα Kατκάθηζαιαλ Υάξηεο 3.17 : Υάξηεο πεξηνρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ο.Π.Α.Α.Υ. Βφξα- Βεγνξίηηδαο Υάξηεο 3.18: Υάξηεο πεξηνρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ο.Π.Α.Α.Υ Πάηθνπ viii

10 Πεξίιεςε Ζ παξνχζα εξγαζία κε ηίηιν Βηψζηκε αλάπηπμε ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, απνηειεί ηε κειέηε ηνπ γξάθνληα, ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ θχθινπ ζπνπδψλ «Πξνζηαζία Πεξηβάιινληνο θαη Βηψζηκε Αλάπηπμε», ζην ηκήκα Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο Αξρηθά, δίλεηαη ε έλλνηα ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο θαζψο θαη νη Αξρέο, πνπ ηελ πιαηζηψλνπλ. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδεηαη ε εμέιημή ηεο, κέζα απφ δηεζλή ζπλέδξηα, ζπλδηαζθέςεηο θαζψο θαη ε κεηαθνξά ηεο ζε εζληθφ επίπεδν. Παξαθάησ, γίλεηαη κία εθηελήο αλαθνξά ζην βηψζηκν ηνπξηζκφ θαη πεξηγξάθνληαη νη Πνιηηηθέο εθαξκνγήο ησλ Αξρψλ ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε δηεζλή θαη εζληθά πιαίζηα. Έρνληαο μεθαζαξίζεη ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο θαη ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ, πξνρσξάκε ζηελ ηαπηφηεηα ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, πνπ απνηειεί ηελ πεξηνρή κειέηεο ηεο εξγαζίαο. Ζ ελ ιφγσ ελφηεηα πεξηιακβάλεη φια ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, αιιά θαη ηε ζχλαςε αλαπηπμηαθψλ πξνηάζεσλ γηα ην Γήκν. Σέηνηα ζηνηρεία απνηεινχλ ν εληνπηζκφο ηεο πεξηνρήο ζην ράξηε ρσξνηαμηθά θαη δηνηθεηηθά, ζχκθσλα κε ην παξφλ πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» αιιά θαη ην ακέζσο πξνεγνχκελν πξφγξακκα «Καπνδίζηξηαο», ε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο, ε εμέιημε ηεο ζε πιεζπζκηαθφ, δεκνγξαθηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, ζηνηρεία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ ηεο πεξηβάιινληνο, ε θαηαλνκή ησλ ρξήζεσλ γεο, ε ππάξρνπζα ηνπξηζηηθή θαηάζηαζε θαη ηέινο, πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο θαη ππνζηήξημεο, πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί ζηελ πεξηνρή. Σα παξαπάλσ ζηνηρεία απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηελ αλάιπζε SWOT, πνπ ζπγθεληξψλεη ηα πιενλεθηήκαηα, κεηνλεθηήκαηα, ηηο επθαηξίεο θαη ηηο απεηιέο πνπ δηαηξέρεη ε πεξηνρή κε ζθνπφ λα δηεπθνιχλεη ηε δηεμαγσγή ησλ απαξαίηεησλ ζπκπεξαζκάησλ, αιιά θαη ηελ δηαδηθαζία ζχληαμεο ησλ πξνηάζεσλ αλάπηπμεο, πνπ αθνινπζνχλ ζην επφκελν θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο. Θεζζαινλίθε, 2011 ix

11 Abstract This project titled: «Sustainable Development of the municipality of Almopia, is the Master's Thesis of this writer, which took place in the context of the postgraduate program Environmental Protection and Sustainable Development of the Department of Civil Engineering of the Aristotle University of Thessaloniki, during the academic year Initially, the meaning of Sustainable Development and the Principles, who govern it, are mentioned. Afterwards, a presentation of its progress through international congresses and conferences takes place, as well as its transport in national frames. Next, there is an extensive report in sustainable tourism and the Policies, through which its Principles are ensured and applied in international and national institutional frames. After the vital concepts of sustainability and sustainable tourism have been clarified, follows the identification of the municipality of Almopia, the study area of this project. This section contains all the information necessary, to conduct the conclusions, as long as the extraction of proposals for the municipality s development. Such information are the identification of the municipality on the map and its zoning administration, according to the present programs "Kallikrates" and the just previous program "Kapodistrias", its history, its demographic, social and economic progress, information about its natural and cultural environment, the land uses of the area, the current tourism situation and finally the special aid programs of support in the area. The previous elements form the basis for the SWOT analysis, which gathers the advantages and disadvantages, the opportunities and threats which run the municipality, so that they facilitate the conduct of the necessary conclusions and the development proposals extraction process, which are mentioned in the next and last section of this project. Thessaloniki, 2011 x

12 Κεθάιαην 1 Δηζαγσγή 1.1 Θέζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο Βηψζηκε αλάπηπμε είλαη ε αλάπηπμε, πνπ θαιχπηεη ηηο παξνχζεο αλζξψπηλεο αλάγθεο, ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηελ δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχςνπλ ηηο δηθέο ηνπο (Κνινθπζά Δ., 2011). Οξηζκφο ρηιηνρξεζηκνπνηεκέλνο, αιιά θαη παξαθξαζκέλνο απφ πνιινχο απφ εκάο, θαζψο ε θάζε ηνπ ιέμε αληηπξνζσπεχεη κία δηαθνξεηηθή δηάζηαζε θαη φιεο καδί ζπλζέηνπλ ηελ αλάπηπμε κέζα απφ έλα αδηαίξεην ηξίπηπρν: ην πεξηβάιινλ, ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία. Ζ βησζηκφηεηα ινηπφλ, νθείιεη λα πιαηζηψλεη ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλσλίαο, ρσξίο δηαθξίζεηο, ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηελ νηθνλνκηθή ηεο πιεπξά θαη παξάιιεια λα ζέβεηαη ηα πεξηβαιινληηθά φξηα. Με άιια ιφγηα, δελ πξφθεηηαη γηα κία επηζεηηθή, ιεζηξηθή γηα ην πεξηβάιινλ αλάπηπμε, νχηε γηα κία ππεξβνιηθή νηθνινγηθή ςεπδαίζζεζε, αιιά γηα κία ειεγρφκελε αλάπηπμε, πνπ κπνξεί λα ππεξεηήζεη ηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα. Ζ βηψζηκε ή γηα πνιινχο, «πξάζηλε» αλάπηπμε νθείιεη λα ππεξβεί ην νπνηνδήπνηε ζεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη λα δξνκνινγήζεη ζπγθεθξηκέλεο αλαπηπμηαθέο ιχζεηο. Σν εξψηεκα είλαη, αλ νη ιχζεηο θαίλνληαη «πξάζηλεο» αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη ππεξβνιηθά δεζκεπηηθέο θαη νηθνλνκηθά αζχκθνξεο, ρσξίο ιφγν ή ζα πξνζηαηεχζνπλ ηνπο θπζηθνχο πφξνπο κηαο πεξηνρήο, ρσξίο λα απνηειέζνπλ ηξνρνπέδε ζηελ αλάπηπμή ηεο, ζε φινπο ηνπο ηνκείο. ΟΗ ηνκείο ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο (γεσξγία, θηελνηξνθία, αιηεία, δαζνθνκία, εμφξπμε θιπ.), θαζίζηαληαη -ή απιψο ζεσξνχληαη- ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο αληηνηθνινγηθνί (ιηπάζκαηα, ππεξάξδεπζε θ.ι.π), ρσξίο λα εμαηξείηαη ε πεξηνρή κειέηεο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. Απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζην ζηαδηαθφ καξαζκφ ησλ ελ ιφγσ ηνκέσλ, εηδηθά ζε πεξηνρέο ηεο πεξηθέξεηαο θαη απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ, λα πξνθαιέζεη ηε ζηξνθή ησλ θνηλσληψλ απηψλ ζε άιιεο ιχζεηο νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο, φπσο ν καδηθφο ηνπξηζκφο, πνπ θάζε άιιν παξά νηθνινγηθφο είλαη. Έηζη ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο, πνπ ε ππεξβνιηθή νηθνινγηθή ζπλείδεζε θαηαληάεη αζπδνζία θαη πνιιέο θνξέο κπνξεί λα νδεγήζεη ζην αληίζεην 1

13 απφ ην επηδησθφκελν απνηέιεζκα. Ζ ζσζηή ελεκέξσζε θαη αλαπηπμηαθφο ζρεδηαζκφο κπνξεί λα δψζεη κία ελδηάκεζε πξαγκαηηθά βηψζηκε ιχζε, αξσγφ γηα ηνλ ηνκέα, πνπ ελδηαθέξεη ηελ θάζε πεξηνρή, ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηνπο ππφινηπνπο, πάληα κε ηε ζπλδξνκή θαη ζπλεξγαζία ηνπ θξάηνπο θαη ησλ ππεχζπλσλ θνξέσλ. Σν πεξηβάιινλ απφ πεδίν ιαλζάλνληνο πιενλεθηήκαηνο, πξέπεη λα κεηαηξαπεί ζε πξαγκαηηθφ πεδίν ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, απνηειψληαο ηε βάζε γηα νπζηαζηηθή δξαζηεξηνπνίεζε ζηνλ ηνκέα ηνπ ήπηνπ ηνπξηζκνχ, ζηελ πξσηνγελή αλάπηπμε θαη ζε νπνηαδήπνηε άιιε δξαζηεξηφηεηα ππεξεηεί ηελ αεηθνξία. Οη Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) απνηεινχλ ζαθψο ηε βέιηηζηε ιχζε ζηνλ ηνκέα ηεο θάιπςεο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ κηαο θνηλσλίαο. Χζηφζν, ε αλεμέιεγθηε θαη κε νπνηνδήπνηε θφζηνο επηβνιή ηνπο, σο κνλνθαιιηέξγεηα ελεξγεηαθήο αλάπηπμεο, ζίγνπξα δελ απνηειεί βηψζηκε ιχζε θαη κπνξεί λα νδεγήζεη ζε νηθνλνκηθά αδηέμνδα. Αληίζεηα, ε επέλδπζε ζε πνιηηηθέο θαη ηερλνινγίεο, πνπ κεηαηξέπνπλ ηηο ΑΠΔ ζε αληαγσληζηηθέο πεγέο ελέξγεηαο, κεηά απφ ζσζηή ελεκέξσζε, εθηελή έξεπλα θαη πξνζεθηηθή κειέηε ζπλδξάκνπλ ζηελ εμαζθάιηζε ηεο αεηθνξίαο. Δμάιινπ, ν κε πεξηνξηζκφο ζηελ εγθαηάζηαζε ΑΠΔ, εθεί πνπ πξνβιέπεηαη, αιιά ε πξνέθηαζε θαη ζε άιιεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε θαηαζθεπή ηνπ εμνπιηζκνχ εληφο ηεο ρψξαο, αθελφο απμάλεη ηηο ζέζεηο εξγαζίαο θαη κάιηζηα εμεηδίθεπζεο, αθεηέξνπ απμάλεη ην ηειηθφ καο θέξδνο απφ ηε ρξήζε ηνπο. Ζ εμνηθνλφκεζε αιιά θαη αλαθχθισζε πφξσλ, ελεξγεηαθψλ θαη πιηθψλ, απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη κηαο θνηλσλίαο, πνπ κπνξεί λα νλνκάδεηαη «βηψζηκε». Ζ εμάληιεζε ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ε αλαθχθισζε ησλ πξντφλησλ ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ, κε ζεβαζκφ ζηνπο θχθινπο ηεο δσήο θαη ηεο θχζεο, ζπλζέηνπλ κηα νπζηαζηηθά «πξάζηλε» εηθφλα. Ζ βηψζηκε αλάπηπμε νθείιεη λα ζέβεηαη ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη λα κελ δηαθπβεχεη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Πξέπεη λα είλαη «δηαηεξήζηκε» ζε βάζνο ρξφλνπ, ρσξίο γξαθεηνθξαηηθά εκπφδηα θαη θαζπζηεξήζεηο, ζπγθεληξσηηζκφ θαη θπζηθά ρσξίο δηαθζνξά θαη κεξνιεςίεο. Γη απηφ ην ιφγν, απαηηνχληαη ζεζκηθέο παξεκβάζεηο, νηθνλνκίεο θιίκαθαο αιιά θαη ζπγθξνχζεηο κε φζνπο ζηέθνληαη εκπφδην ζηελ παξαπάλσ πνξεία, είηε πξφθεηηαη γηα γξαθεηνθξάηεο, πνπ ππεξεηνχλ κε παξσπίδεο ηε κηδέξηα ελφο θξαηηθνδίαηηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ, είηε γηα ηδενιήπηεο «νηθνιφγνπο», πνπ θακαξψλνπλ θιεηζκέλνη ζε έλα «πξάζηλν» πεξηηχιηγκα. Καηαιαβαίλνπκε ινηπφλ, φηη ππεξβνιηθέο, θαηλνκεληθά βηψζηκεο ιχζεηο απνηεινχλ απεηιή θαη αληηιακβαλφκαζηε ηελ αλάγθε γηα νπζηαζηηθή ζπιινγηθή πξνζπάζεηα, ζηνρεπκέλεο πνιηηηθέο αιιά θαη αηνκηθέο πξσηνβνπιίεο θαη ηειηθά πξαγκαηηθή βηψζηκε αλάπηπμε, πνπ ζα νδεγήζεη ζε φια ηα αλακελφκελα απφ απηή 2

14 θέξδε, απφ ηελ αλάδεημε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κέρξη θαη ηελ δεκηνπξγία ζρεηηθψλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ρσξίο απηά λα απνηεινχλ πιένλ επζεβείο πφζνπο θαη θξνχδεο ειπίδεο. Βέβαηα, δελ πξέπεη λα ιεζκνλνχκε, φηη αλάπηπμε ρσξίο θφζηνο δελ γίλεηαη. Σν θξάηνο, ιφγνπ ράξε, δελ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη «πξάζηλεο» ζέζεηο εξγαζίαο μαθληθά, ρσξίο λα ηηο επηδνηήζεη, απνξξνθψληαο θεθάιαηα απφ άιινπο παξαγσγηθνχο ηνκείο. Γηα κηα ζσζηή, ινηπφλ αλαπηπμηαθή πνξεία βαζηθέο πξνυπνζέζεηο είλαη ε παηδεία, ε σξίκαλζε ησλ θνηλσληψλ θαη ε πεξηβαιινληηθή εζηθή, ψζηε λα γίλνπλ αληηιεπηέο απηέο νη ιεπηέο κεηαβαηηθέο ηζνξξνπίεο. ηνλ ηνκέα ηεο αλάπηπμεο, ηα παξαπάλσ κεηαθξάδνληαη ζε έλαλ πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ αλάπηπμεο, πνπ ζα βαζίδεηαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε θνηλσλίαο, κε ζεβαζκφ θαη ηδηαίηεξε πξνζνρή, ψζηε λα απνθεπρζνχλ ιαλζαζκέλεο απνθάζεηο θαη ελέξγεηεο, πνπ φρη κφλν ζα ππνλνκεχζνπλ ην δηθαίσκα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο, αιιά ζα ηνπο αθήζνπλ θαη έλα επηπιένλ δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα. ηελ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία, ηα παξαπάλσ αλαπηπμηαθά ζηνηρεία πξφθεηηαη λα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα ηε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ελφο ζπλφινπ πξνηάζεσλ πξννπηηθήο αλάπηπμεο γηα ην Γήκν Αικσπίαο, ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. πσο πξναλαθέξζεθε, έλαο ζσζηφο αλαπηπμηαθφο ζρεδηαζκφο βαζίδεηαη ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσλίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη ηεο νηθνλνκίαο. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, κειεηάηαη κία θπξίσο νξεηλή θαη εκηνξεηλή πεξηνρή, κε θχξην νηθνλνκηθφ κνριφ απηφλ ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, πνιιέο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο θαη κε πνιιά πεξηβαιινληηθά θαη θπζηνγλσκηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ππφβαζξν ηεο ήπηαο ηνπξηζηηθήο άλζηζεο ηνπ ηφπνπ. Απηφ πνπ επηδηψθεηαη, είλαη κία πξννπηηθή αλάπηπμεο, κε θχξην ζηφρν ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ήπηνπ ηνπξηζκνχ, ρσξίο λα ππνλνκεχεηαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη κε ζεβαζκφ ζηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, ρσξίο απηφ λα απνηειεί παξάγνληα πιήξνπο αδξαλνπνίεζεο ησλ αλαπηπμηαθψλ δξάζεσλ θαη θηλεηνπνηήζεσλ. 1.2 θνπόο θαη κεζνδνινγία ηεο εξγαζίαο θνπφ ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο απνηειεί ε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, ζρεηηθά κε ηε θπζηνγλσκία θαη ηελ αλαπηπμηαθή κέρξη ηψξα πνξεία θαη δνκή ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ζε φινπο ηνπο ηνκείο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ δφκεζε ζπλφινπ πξνηάζεσλ θαη πξννπηηθψλ αλάπηπμεο, πνπ ζα ππεξεηνχλ ηεο Αξρέο ηεο αεηθνξίαο. 3

15 Γη απηφ ηνλ ιφγν, ε κεζνδνινγία, πνπ αθνινπζήζεθε πεξηιακβάλεη ηελ επηκειή έξεπλα θαη ζπιινγή ζηνηρείσλ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο, φζνλ αθνξά ζηελ ηζηνξία ηεο, ζηε δηνηθεηηθή θαη ρσξνηαμηθή ηεο δηάξζξσζε, ζηελ αλαπηπμηαθή ηεο θπζηνγλσκία, ζην πνιηηηζηηθφ θαη αλζξσπνγελέο ηεο πεξηβάιινλ, ζηελ ηνπξηζηηθή ηεο αλάπηπμε, αιιά θαη ζηα εληζρπηηθά πξνγξάκκαηα αλάπηπμεο ζηελ πεξηνρή. Έπεηηα, θαη κε βάζε ηα απαηηνχκελα ζηνηρεία, επηρεηξείηαη ε αλάιπζε SWOT ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ζηελ νπνία ζπγθεληξψλνληαη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζηνηρεία ηεο πεξηνρήο θαζψο θαη νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο, πνπ ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ ελέρεη γη απηήλ. ηε ζπλέρεηα, έρνληαο θαζνξίζεη ηνπ ζηφρνπο ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο, πνπ πξφθεηηαη λα αθνινπζεζεί, θαηαγξάθνληαη πξνηάζεηο αλάπηπμεο επηκέξνπο γηα ηνπο ηνκείο, πνπ καο ελδηαθέξνπλ. 1.3 Η δνκή ηεο εξγαζίαο Ζ δνκή ηνπ θεηκέλνπ ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηξία δηαθξηηά κέξε: ην εηζαγσγηθφ κέξνο, ην θχξην κέξνο θαη ην ζπκπιεξσκαηηθφ κέξνο. Σν εηζαγσγηθφ κέξνο πεξηιακβάλεη ηε ζειίδα ηνπ ηίηινπ ηεο εξγαζίαο, ηηο πεξηιήςεηο, ηνλ πξφινγν, ηνλ θαηάινγν πεξηερνκέλσλ θαη ηνπο θαηαιφγνπο ζρεκάησλ θαη πηλάθσλ. Σν θχξην κέξνο απνηειείηαη απφ πέληε (5) θεθάιαηα, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο, επηκεξίδνληαη ζε πεξεηαίξσ ππνθεθάιαηα. Σν πξψην ππνθεθάιαην θάζε θεθαιαίνπ είλαη ε εηζαγσγή ηνπ, ε νπνία πξντδεάδεη ηνλ αλαγλψζηε, ζρεηηθά κε ηε δνκή θαη ην πεξηερφκελν ηνπ θεθαιαίνπ, πνπ εηζάγεηαη, ελψ ηα ππφινηπα ππνθεθάιαηα έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ηνπ θάζε θεθαιαίνπ (Πίλαθαο 1.1). Σν πξψην θεθάιαην είλαη θπξίσο εηζαγσγηθφ, αιιά απαξαίηεην γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ησλ επφκελσλ θεθαιαίσλ. ηελ πξψηε ηνπ, γεληθή ππνελφηεηα πεξηγξάθνληαη θαη επεμεγνχληαη έλλνηεο ζρεηηθέο κε ην ζέκα ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο θαη γίλεηαη αλαθνξά θαη ζρνιηαζκφο ζε ζέκαηα, πνπ ζα βνεζήζνπλ ηνλ αλαγλψζηε λα αθνπγθξαζηεί ην γεληθφηεξν λφεκα ηεο εξγαζίαο θαη λα δηαβάζεη ην θείκελν έρνληαο κία θξηηηθφηεξε ζθέςε επί απηνχ θαη ησλ πιεξνθνξηψλ, πνπ ιακβάλεη. Οη δχν επφκελεο ππνελφηεηεο πεξηγξάθνπλ πεξηζζφηεξν ηελ κεζνδνινγία, πνπ αθνινπζήζεθε θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο θαη δίλνπλ κία πιήξε εηθφλα ηεο δνκήο ηνπ. 4

16 Πίλαθαο 1.1: Γνκή ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο Σν δεχηεξν θεθάιαην αθνξά ζηε γεληθφηεξε έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, θαζψο θαη ζηηο Αξρέο, πνπ ηελ πιαηζηψλνπλ. ε επηκέξνπο ππνελφηεηεο παξαηίζεληαη νη Πνιηηηθέο θαη ηα Πξνγξάκκαηα, πνπ ππεξεηνχλ ηε βηψζηκε αλάπηπμε ζε δηεζλή θαη εζληθά πιαίζηα. ηε ζπλέρεηα, εηζάγεηαη ε έλλνηα ηεο ηνπξηζηηθήο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ηνπ Σνπξηζηηθνχ Φαηλνκέλνπ θαη ηεο Σνπξηζηηθήο Φέξνπζαο Ηθαλφηεηαο. Σέινο, αλαθέξνληαη νη Πνιηηηθέο θαη ηα Πξνγξάκκαηα, πνπ πιαηζηψλνπλ ηελ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. 5

17 ην ηξίην θαη κεγαιχηεξν θεθάιαην, ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα γλσξίζεη ηελ πεξηνρή κειέηεο αλαιπηηθά. Γηαηίζεληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηα ηζηνξηθά, γεσγξαθηθά, δηνηθεηηθά, ρσξνηαμηθά, δεκνγξαθηθά, θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη ινηπά ραξαθηεξηζηηθά ηεο. ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ, πεξηιακβάλεηαη επηκέξνπο ππνθεθάιαην ζρεηηθά κε ηνλ ηνπξηζκφ ηεο πεξηνρήο, θαζ φηη απηφο κπνξεί λα απνηειέζεη ηζρπξφ κνριφ νηθνλνκηθήο ψζεζεο, ζχκθσλα κε ηηο αλαπηπμηαθέο πξνηάζεηο, πνπ αθνινπζνχλ ζε επφκελν θεθάιαην. Σέινο, πεξηγξάθνληαη ηα Πξνγξάκκαηα θαη Ννκνζεηήκαηα ελίζρπζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ηα νπνία απνηεινχλ ή απνηέιεζαλ ζην παξειζφλ, επθαηξίεο ζηελ πνξεία αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. ην ηέηαξην θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη ε κέζνδνο πνηνηηθήο αμηνιφγεζεο SWOT, ε νπνία ζα βνεζήζεη ζηελ αμηνιφγεζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο, σο πξνο ηα πιενλεθηήκαηα, κεηνλεθηήκαηα, επθαηξίεο θαη απεηιέο ηεο θαζψο θαη ζηε ζχλαςε ησλ πξνηάζεσλ θαη πξννπηηθψλ αλάπηπμεο. ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην, ζπλνςίδνληαη φια ηα πξνεγνχκελα, ζπκπεξαίλνληαη ζέκαηα, πνπ αθνξνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, σο πξνο ηελ αλαπηπμηαθή πνξεία, πνπ έρεη δηαηξέμεη αιιά θαη ηελ πνξεία, πνπ πξφθεηηαη λα αθνινπζήζεη θαη ηέινο πξνηείλνληαη κέηξα αλάπηπμεο ζε φινπο ηνπο επηκέξνπο ηνκείο, πνπ θξίλεηαη απαξαίηεην, ζχκθσλα κε ηε ζπληάθηξηα. Σν ζπκπιεξσκαηηθφ κέξνο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηελ ελφηεηα ηεο βηβιηνγξαθίαο, ζηελ νπνία αλαθέξνληαη νη πεγέο, ηφζν ζε έληππε, φζν θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή, απφ φπνπ ε ζπληάθηξηα απνθφκηζε ρξήζηκα ζηνηρεία γηα ηελ εθπφλεζε ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. 6

18 Κεθάιαην 2 Βηώζηκε Αλάπηπμε θαη Σνπξηζκόο 2.1 Δηζαγσγή ην παξφλ θεθάιαην, πεξηγξάθεηαη ε θξίζηκε γηα ηελ επνρή καο, έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαζψο θαη νη Αξρέο, πνπ ηελ πιαηζηψλνπλ. Ζ εθαξκνγή ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, πνπ πιένλ απνηειεί επηηαγή θαη φρη ηάζε ή απιψο κία ηδέα, θαζνδεγείηαη θαη πξνάγεηαη δηεζλψο, αιιά θαη θαη επέθηαζε εζληθά, απφ ζπγθεθξηκέλεο Πνιηηηθέο, Ννκνζεζίεο, Οδεγίεο θαη Πξνγξάκκαηα, ηα νπνία παξαηίζεληαη ζε επηκέξνπο ελφηεηεο. ηε ζπλέρεηα, εηζάγεηαη ε έλλνηα ηεο ηνπξηζηηθήο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ε νπνία έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο αεηθνξίαο, εηδηθά γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηεο ελ ιφγσ ελφηεηαο, αλαιχεηαη ε ζεκαζία ηνπ Σνπξηζηηθνχ Φαηλνκέλνπ θαη ηεο Σνπξηζηηθήο Φέξνπζαο Ηθαλφηεηαο. Ζ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πξνσζείηαη, κέζα απφ ζεηξά Πνιηηηθψλ δηεζλψο, αιιά θαη εζληθά, νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη κε ηε βνήζεηα εηδηθψλ κέζσλ θαη εξγαιείσλ. 2.2 Η έλλνηα ηεο Βηώζηκεο Αλάπηπμεο - Αξρέο γηα ηε Βηώζηκε Αλάπηπμε χκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Δπηηξνπή γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε, γλσζηή θαη σο Δπηηξνπή Brundtland, Βηψζηκε Αλάπηπμε είλαη ε αλάπηπμε πνπ θαιχπηεη ηηο παξνχζεο αλζξψπηλεο αλάγθεο ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηε δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχςνπλ ηηο δηθέο ηνπο [Κνινθπζά Δ., 2011], νξηζκφο πνπ πξψηε θνξά εηζήρζεθε ην 1987, επηθξάηεζε θαη εκπινπηίζηεθε, κε ζθνπφ λα νδεγήζεη έλα ζχλνιν θνηλψλ ζηφρσλ, πξνο ηελ επίηεπμή ηνπο απνηειψληαο πξφθιεζε θαη επηηαγή γηα ηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο ηνπ θφζκνπ πξνο κία αλάπηπμε κε δηάξθεηα ζην ρξφλν, ζεβαζκφ πξνο ην πεξηβάιινλ θαη ζπκβαηή κε ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ πιαλήηε καο. Πξφθεηηαη ινηπφλ, γηα έλα ηξίπηπρν ζχζηεκα πνπ απαξηίδεηαη απφ ηνπο παξάγνληεο πεξηβάιινλ, νηθνλνκία θαη θνηλσλία (ρήκα 2.1). Απηνκάησο, νδεγνχκαζηε ζηελ θάιπςε ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ, κέζσ ηεο αλάπηπμεο ππφ 7

19 ζεκαληηθνχο πεξηβαιινληηθνχο πεξηνξηζκνχο θαη δηαηεξψληαο ηελ θνηλσληθή θαη γελεαθή ηζνξξνπία. Έηζη, αλάγθεο φπσο ηα ηξφθηκα, ην θαζαξφ λεξφ, ε ζηέγε θαη ν ηκαηηζκφο, αιιά θαη απηέο ηεο αλαβάζκηζεο ηνπ βηνηηθνχ, πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ θαη αλαςπρήο θαιχπηνληαη κέζσ κηαο αλάπηπμεο, πνπ δελ επηβαξχλεη ην πεξηβάιινλ ηεο εθάζηνηε γεληάο αιιά θαη ησλ επφκελψλ ηεο, ζεβφκελε ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο θχζεο. Μηινχκε γηα κηα βηψζηκε αλάπηπμε. ρήκα 2.1: Απεηθφληζε ησλ ηξηψλ αιιειέλδεησλ ζηνηρείσλ ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο Οη παξαπάλσ πεξηβαιινληηθνί πεξηνξηζκνί αθνξνχλ ζηα φξηα ηνπ πεξηβάιινληνο λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο καο, θαζψο νη θπζηθνί ηνπ πφξνη δελ κπνξνχλ λα πξνζθέξνληαη αλεμάληιεηνη θαη απεξηφξηζηνη. Ζ αλάπηπμε θαιείηαη λα αθνινπζήζεη θαη λα ζεβαζηεί ηα φξηα ηνπ πιαλήηε, ν νπνίνο δε δχλαηαη νχηε λα πξνζθέξεη αλεμάληιεηα ηνπο πφξνπο ηνπ (αλαλεψζηκνπο θαη κε αλαλεψζηκνπο), αιιά νχηε θαη λα απνξξνθά ηα απφβιεηα ηνπ πνιηηηζκνχ καο γηα πάληα. Οη Αξρέο ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο ππεξεηνχλ ηηο παξαπάλσ αμίεο, αθνινπζψληαο ηξεηο επηκέξνπο δηαζηάζεηο - παξακέηξνπο. Ζ πξψηε θαη δεχηεξε Αξρή ππεξεηεί ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε ηξίηε θαη ηέηαξηε αξρή ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ε ηειεπηαία ηελ θνηλσληθή δηθαηνζχλε. πλεπψο νη Οπνηαδήπνηε απόπεηξα ηνπ αλζξώπνπ λα αληηπαξαηεζεί ζηνπο λόκνπο ηεο Φύζεο ζεωξείηαη αιαδνλεία θαη ηηκωξείηαη από ηνπο Θενύο [Κνινθπζά Ε., 2011]. 8

20 βαζηθφηεξεο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο είλαη: 1. Πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο 2. Διάρηζηε ρξήζε ησλ κε αλαλεψζηκσλ πφξσλ θαη κείσζε ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηελ απφζεζε ησλ απνβιήησλ 3. Οηθνλνκηθή δσηηθφηεηα θαη δηαθνξνπνίεζε 4. Ηθαλνπνίεζε ησλ βαζηθψλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ 5. Κνηλσληθή δηθαηνζχλε θαη κεηαμχ ησλ γελεψλ δηθαηνζχλε [Παπαπαχινπ- Ησαθεηκίδνπ Σ., 2011] Άιιεο πξνθχπηνπζεο ζεκειηψδεηο έλλνηεο είλαη: Ζ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία σο αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο ρσξίο λα εμαηξείηαη απ απηή. Σν δηθαίσκα γηα αλάπηπμε ηθαλνπνηείηαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη δίθαηα ζηηο αλαπηπμηαθέο θαη πεξηβαιινληηθέο αλάγθεο ησλ ησξηλψλ θαη κειινληηθψλ γελεψλ. Ζ επεκεξία δε κεηξηέηαη κφλν κε ηηο κεηαβνιέο νηθνλνκηθψλ παξακέηξσλ, αιιά θαη κε βάζε ηηο κεηαβνιέο, πνπ αθνξνχλ ην θνηλσληθφ, πνιηηηθφ, πνιηηηζηηθφ θαη θπζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ δηαζθάιηζε ηεο πξνηεξαηφηεηαο ηεο δσήο εληφο νηθνινγηθψλ νξίσλ. Ζ εηξήλε, ε αλάπηπμε θαη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη έλλνηεο αιιειεμαξηψκελεο θαη αδηαίξεηεο [Κνινθπζά Δ., 2011]. 2.3 Γηεζλήο πνιηηηθή γηα ηε Βηώζηκε Αλάπηπμε Καηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο γίλεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν πξνθαλήο, αιιά θαη επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα κηα άκεζε πεξηβαιινληηθή αλαβάζκηζε, ελ φςεη ησλ νινέλα θαη εληνλφηεξσλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ. Ζ ζεκαληηθά αηζζεηή θιηκαηηθή αιιαγή, ε εξεκνπνίεζε ζε αξθεηέο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε, ε ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ησλ πδάησλ παγθνζκίσο είλαη κεξηθά απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ «πνιηηηζκνχ» καο, ηα νπνία θάλνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κέζσ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο φρη ηάζε αιιά επηηαγή. Απηφ επηδηψθεηαη παγθνζκίσο ππφ κία θνηλή νκπξέια πξνζπαζεηψλ, κέζσ δηαθξαηηθψλ ζπκθσληψλ θαη άιισλ θηλεηνπνηήζεσλ, άιινηε κε απνηέιεζκα θαη άιινηε φρη. Γπζηπρψο, νη απαηηνχκελεο δηεζλείο πξνζπάζεηεο πξνο έλα βηψζηκν κέιινλ δελ εθηεινχληαη κε ηνπο ίδηνπο ξπζκνχο απφ φια ηα θξάηε. πγθεθξηκέλα, θξάηε φπσο ε Ρσζία, νη ΖΠΑ, ε Κίλα θαη ε Ηλδία δελ απνδέρνληαη πεξηνξηζκνχο ζρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, κέζα ζηε δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο ηνπο, ελψ ε Δπξσπατθή Έλσζε εληείλεη ζπλερψο ηηο πξνζπάζεηεο ηεο, ζε ζέκαηα 9

21 πεξηβαιινληηθήο κέξηκλαο, ππεξαζπίδνληαο ηηο Αξρέο ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ΟΖΔ (CSD Commission on Sustainable Development) [Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ Σ.,2008]. Σν 1987, δεκνζηεχνληαη ηα πνξίζκαηα ηεο Παγθφζκηαο Δπηηξνπήο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε ηνπ ΟΖΔ ζηελ έθζεζε κε ηίηιν «Σν Κνηλφ καο Μέιινλ». ηελ έθζεζε απηή, γλσζηή θαη σο Έθζεζε Brundtland, απνηππψλνληαη αλεζπρίεο θαη πξνβιήκαηα, ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ, δεδνκέλνπ φηη σο ηφηε κπνξνχζακε λα κηινχκε κφλν γηα απνζπαζκαηηθέο θαη κεκνλσκέλεο πξνζεγγίζεηο ηνπ ζέκαηνο. Δδψ, εηζάγεηαη θαη ε έλλνηα ηεο Bηψζηκεο Αλάπηπμεο, σο κέηξν αμηνιφγεζεο θαη ζηφρνο πνιηηηθήο ησλ ζεκεξηλψλ θνηλσληψλ, αλαδεηθλχνληαο επηπηψζεηο θαη πξνβιήκαηα, πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηηο θπξίαξρεο ζεκεξηλέο πξαθηηθέο παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο ζηνπο κειινληηθνχο θαηνίθνπο ηνπ πιαλήηε. Άκεζν απνηέιεζκα ηεο Έθζεζεο Brundtland απνηέιεζε ε ζχγθιηζε απφ ηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ ηεο Παγθφζκηαο Γηάζθεςεο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε ζην Ρίν, ην 1992, κε ηελ νλνκαζία Κνξπθή ηεο Γεο. Δπίηεπγκα ηεο Γηάζθεςεο ήηαλ ε Agenda 21, έλα παγθφζκην πξφγξακκα δξάζεο γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ε δηαθήξπμε ηνπ Ρίν, πνπ ζπκπχθλσζε, ζε έλα ζχλνιν νηθνπκεληθψλ αξρψλ, ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ησλ θξαηψλ, θαζψο θαη ε δξνκνιφγεζε ζεηξάο δηαθξαηηθψλ ζπκθσληψλ θαη δεζκεπηηθψλ ζπκβάζεσλ κε νδεγφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ Γηαθήξπμε (Agenda 21) πεξηείρε λεσηεξηζηηθά ζηνηρεία γηα ηε δηεζλή Κνηλφηεηα, φπσο ε αλάγθε γηα βηψζηκε αλάπηπμε θαη θνηλέο ππνρξεψζεηο ησλ θξαηψλ ζε δηάθνξα επίπεδα, κέζσ κηαο ζπληνληζκέλεο ζχκπξαμεο. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ζπκκεηείρε ζηε Γηάζθεςε θαη απνηέιεζε ζπκβαιιφκελν κέινο [Μνχζεο Ν., Μνδηλφο Μ]. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί πιένλ πξνυπφζεζε γηα ηελ επηβίσζε ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ, αιιά θαη θξίζηκε παξάκεηξν ηεο αλάπηπμεο ηνπο. πγθεθξηκέλα αλαγλσξίδνληαη: Ο θίλδπλνο ηεο θιηκαηηθήο κεηαβνιήο, κε αιπζηδσηέο θαη ζίγνπξα θαηαζηξνθηθέο επηπηψζεηο ζηελ ηζνξξνπία ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηελ επηβίσζε κεγάισλ πιεζπζκηαθψλ κνλάδσλ. Ζ εμειηζζφκελε δηαδηθαζία ηεο εξεκνπνίεζεο, ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο γεο, κε βιαβεξέο ζπλέπεηεο ζην έδαθνο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ρξήζεηο, πνπ απηφ ππνζηεξίδεη. Οη επηπηψζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο πγείαο απφ ηε ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ηνπ λεξνχ. Ζ εμάληιεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πδαηηθψλ. 10

22 Παξ φιεο ηηο δηαπηζηψζεηο θαη πξνεγνχκελεο θηλεηνπνηήζεηο, ε δεθαεηία πνπ κεζνιάβεζε απφ ηε Γηάζθεςε ηνπ Ρίν ήηαλ ζρεηηθά πεληρξή, ζε ζρέζε κε ηελ ππνζηήξημε, πνπ απαηηνχληαλ γηα ηε ζπληήξεζε ηνπ πιαλήηε: Γηεζλψο, νη πθηζηάκελνη ζεζκνί θαη κεραληζκνί παγθφζκηαο πεξηβαιινληηθήο δηαθπβέξλεζεο δελ θαηνξζψλνπλ λα νδεγήζνπλ ηηο απαξαίηεηεο ζπλαηλέζεηο θαη λα δηαζθαιίζνπλ ηνλ αλαγθαίν ζπληνληζκφ δξάζεο. Δζληθά, ε αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο δελ αλαγλσξίδεη ηελ πεξηβαιινληηθή παξάκεηξν, σο ηζάμηα άιισλ ζπληζησζψλ ηεο, ελψ δελ ζεκεηψλεηαη ελεξγνπνίεζε γηα ηελ ππέξβαζε ησλ πνιιαπιψλ αληηδξάζεσλ θαη αδξαλεηψλ. Χζηφζν, έρνπλ δεκηνπξγεζεί πξνυπνζέζεηο θαη κηα βάζε γηα ηε ζηαδηαθή κεηαβνιή φξσλ θαη θαηεπζχλζεσλ ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο. Γξνκνινγνχληαη δηεζλείο ζπκβάζεηο (άλσ ησλ 300) γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζεκεηψλεηαη πξφνδνο ζηελ αλάπηπμε κεραληζκψλ θαηαγξαθήο θαη παξαθνινχζεζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ θαη νη πνιίηεο αλά ηνλ θφζκν πξνβιεκαηίδνληαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ. Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ζπλδέεηαη πιένλ, κε έλα ξηδηθφ δηαθνξεηηθφ κνληέιν παγθφζκησλ ηζνξξνπηψλ θαη εζληθψλ πξνηεξαηνηήησλ, έρνληαο πάληα ζε πεξίνπηε ζέζε ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Ζ επεξρφκελε Παγθφζκηα Γηάζθεςε Κνξπθήο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε ζην Γηνράλεζκπνπξγθ θαηνπηξίδεη ηηο ειπίδεο ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ πνιηηψλ γηα ηελ πξνψζεζε πνιηηηθψλ θαη δνκψλ ελίζρπζεο ηεο Βησζηκφηεηαο. Οη ρψξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε Γηάζθεςε, θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο θαη ηηο πξνθιήζεηο, πνπ απηή αλαδεηθλχεη θαη λα ζπκθσλήζνπλ ζε κηα παγθφζκηα ζχκπξαμε γηα έλαλ δηθαηφηεξν θφζκν, πνπ δελ ζα απεηιεί ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη δελ ζα απεηιείηαη απφ ηελ παξαβίαζε ησλ νξίσλ θαη ησλ αληνρψλ ηνπ [Μνδηλφο Μ]. Δπξώπε Ζ Βηψζηκε Αλάπηπμε απνηειεί πξνηεξαηφηεηα θαη ζηφρν ησλ ελεξγεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ζα ιεηηνπξγήζεη σο κνριφο ηνπ παγθφζκηνπ κεραληζκνχ πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε. Οη Αξρέο ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο έρνπλ απνηππσζεί ζε φια ηα επίζεκα θείκελα ηεο ΔΔ θαη ππνζηεξίδνληαη απφ ζπλεθηηθφ πιέγκα δξάζεσλ θαη Πνιηηηθψλ [Μνδηλφο Μ]. πγθεθξηκέλα, ε ηζνξξνπία ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ε ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ, ε άθξσο αληαγσληζηηθή θνηλσληθή νηθνλνκία ηεο αγνξάο πξνο ηελ πιήξε απαζρφιεζε θαη θνηλσληθή πξφνδν, θαη ην πςειφ επίπεδν πξνζηαζίαο θαη βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ θχξην άμνλα ηνπ Άξζξνπ 3 11

23 ηεο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ), ελψ ε Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη νη Αξρέο ηεο απνηεινχλ ππξήλα ελεξγεηψλ, πνιηηηθψλ θαη Οδεγηψλ ηεο ΔΔ πξνο φια ηα θξάηε κέιε (Άξζξν 11 ηεο ΔΔ). Γη απηφ ην ιφγν επηδηψθνληαη πξαθηηθέο θαη πξφηππα παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο, κε ειάρηζηεο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο, πξνο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ παξφληνο, ρσξίο ηελ ππνζήθε ηεο απηήο ηθαλνπνίεζεο ησλ επφκελσλ γελεψλ θαη ζεζπίδνληαη κέηξα, κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηνπ πιαλήηε θαη ηελ αεηθνξία [Κνινθπζά Δ., 2011]. Σν 1997 ε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ αλέδεημε ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε σο θεληξηθφ ζεκείν ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο θαη ε πνξεία πνπ ζεκεηψλεηαη απφ ηφηε έρεη παξφκνηα ζηνηρεία. εκαληηθφηεξνη ζηαζκνί απηήο ηεο πνξείαο είλαη νη εμήο: Κάξληηθ, 1998: Αλαγλψξηζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο, σο βαζηθή πξνυπφζεζε ηεο Αλάπηπμεο ζηηο ηνκεαθέο πνιηηηθέο. Ληζζαβφλα, 1999: Γηαηχπσζε ζηφρνπ ηεο ΔΔ γηα ηελ αλάδεημή ηεο, σο ε πην δπλακηθή, αληαγσληζηηθή θαη βηψζηκε νηθνλνκία, πνπ ζα ζηεξίδεη θαη ζα αμηνπνηεί ηελ αλζξψπηλε γλψζε. Νίθαηα, 2000: Τηνζέηεζε ηεο Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο Αηδέληαο, πξφγξακκα πξνζδηνξηζκνχ κέηξσλ, γηα ηε δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Γθέηεκπνξγθ, Ηνχληνο 2001: Οινθιήξσζε ησλ θαηεπζχλζεσλ ηεο Ληζζαβφλαο θαη δηαηχπσζε Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε, κε ζαθή αλάδεημε ηεο αλαγθαηφηεηαο παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ ηεο πξνφδνπ ησλ ρσξψλ κειψλ, γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο. Λάαθελ, Γεθέκβξηνο 2001: επηβεβαίσζε ηεο αλάγθεο κεηάβαζεο, απφ ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ ζην ζηάδην ηεο εθαξκνγήο ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο, δηαηχπσζε ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο δηθήο ηνπο Δζληθήο ηξαηεγηθήο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο κέζα απφ δηαδηθαζία αληαιιαγήο απφςεσλ θαη επίηεπμεο πνιηηηθψλ ζπλαηλέζεσλ. Ζ ζχλνδνο ηνπ Γθέηεκπνξγθ απνηέιεζε θνξπθαία ζηηγκή ζηελ πνξεία ησλ παξαπάλσ απνθάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζηελ νπνία πηνζεηήζεθε ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη ππνγξακκίζηεθε ε αλαγθαηφηεηα νπζηαζηηθήο ζπκβνιήο ηεο ΔΔ ζηε Γηάζθεςε ηνπ Γηνράλεζκπνπξγθ. Ζ ηξαηεγηθή ηεο ΔΔ πξνγξακκαηίδεη: 1. Σε ζπληνληζκέλε αλάπηπμε ησλ θνηλψλ πνιηηηθψλ, πνπ ζηνρεχνπλ ζηε Βηψζηκε Αλάπηπμε. 2. Μηα δέζκε ζηφρσλ πξνηεξαηφηεηαο, γηα ελέξγεηεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο, ηελ αχμεζε ηεο ρξήζεο θαζαξφηεξσλ 12

24 πεγψλ ελέξγεηαο, ηελ ππεχζπλε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ηε δεκφζηα πγεία, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξψλ, ηελ πξνζηαζία ηνπ εδάθνπο. 3. Μέηξα εθαξκνγήο θαη παξαθνινχζεζεο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο ΔΔ (δηαδηθαζία ηνπ Κάξληηθ, 1998). [Μνχζεο Ν., Μνδηλφο Μ] ελψ παξάιιεια αζρνιείηαη κε ηα παξαθάησ ζέκαηα: 1. Κιηκαηηθή αιιαγή 2. χζηεκα κεηαθνξψλ 3. Γεκφζηα πγεία 4. Οηθναπνδνηηθφηεηα θαη θπζηθνί πφξνη [Μνχζεο Ν.] ε εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ηνπ Γθέηεκπνξγθ θαη ηνπ Λάαθελ, ε θαινθαηξηλή χλνδνο Κνξπθήο ηεο Βαξθειψλεο πξνρψξεζε ήδε ζηελ πξψηε επηζθφπεζε ησλ επηδφζεσλ ησλ ρσξψλ κειψλ, ζρεηηθά κε ηηο ηξεηο παξακέηξνπο - ζηνηρεία ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. ε θάζε εαξηλή χλνδν Κνξπθήο θαζηεξψλεηαη ε δηαδηθαζία ειέγρνπ ηεο πξνφδνπ εθαξκνγήο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο. Δπηπιένλ, ην έηνο 2002, ηα πκβνχιηα Βηνκεραλίαο θαη Αιηείαο ζπληάζζνπλ θαη απηά ηηο ζηξαηεγηθέο ηνπο, κε γλψκνλα ηε πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε, ελψ ην Μάξηην ηνπ ίδηνπ έηνπο ζπληάζζνληαη αληίζηνηρεο ζηξαηεγηθέο απφ ηα πκβνχιηα Γεληθψλ Τπνζέζεσλ θαη ECOFIN. Αξσγφ ηεο ίδηαο πξνζπάζεηαο απνηειεί ην 6ν Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ην πεξηβάιινλ [4]. Σν πξφγξακκα ζπγθεληξψλεη θαη εθζέηεη ηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΔ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη νξίδεη ηα απαηηνχκελα κέηξα, γηα ηελ επίηεπμε ησλ πξνεγνχκελσλ ζηφρσλ, εζηηάδνληαο ζηα 4 αθφινπζα ζέκαηα πξνηεξαηφηεηαο: 1. Κιηκαηηθή αιιαγή 2. Φχζε θαη βηνπνηθηιφηεηα 3. Πεξηβάιινλ θαη πγεία 4. Βηψζηκε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ [Μνχζεο Ν.] Δπηπιένλ κέηξα ζε επξσπατθφ θαη παγθφζκην επίπεδν, απνηεινχλ ε χκβαζε - Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην, ην Δπξσπατθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή 2000, ην Πξφγξακκα Δπθπήο Δλέξγεηα ζηελ Δπξψπε, ε ζχληαμε ηεο Δπηηξνπήο Δλεξγεηαθήο Γηαρείξηζεο, ην Υξεκαηνδνηηθφ κέζν γηα ην πεξηβάιινλ (LIFE +), ε Πξσηνβνπιία γηα ηελ παγθφζκηα παξαθνινχζεζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αζθάιεηαο (GMES: Global Monitoring for Environment and Security) θαη ε Οδεγία γηα ηε δεκηνπξγία ππνδνκήο ρσξηθψλ πιεξνθνξηψλ ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα/Έλσζε (INSPIRE) θαη πνιιά άιια. 13

25 ύκβαζε-πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλώλ γηα ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο Ζ χκβαζε - Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, απνηειεί ην πξψην δηεζλέο κέηξν, κε ην νπνίν επηδηψρζεθε λα αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά εξγαιεία ζηνλ αγψλα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. Σν ελ ιφγσ Πιαίζην ζεζπίζηεθε ην Μάην ηνπ 1992 θαη άξρηζε λα ηζρχεη ην Μάξηην ηνπ Δπέβαιιε ζε φια ηα ζπκβαιιφκελα κέιε ηελ ππνρξέσζε λα ζεζπίζνπλ εζληθά πξνγξάκκαηα, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ, πνπ πξνθαινχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη λα ππνβάιινπλ ηαθηηθέο εθζέζεηο, ελψ απαηηνχζε απφ ηηο βηνκεραληθέο ζπλππνγξάθνπζεο ρψξεο, ζε αληηδηαζηνιή κε ηηο αλαπηπζζφκελεο, λα επηηχρνπλ ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ δηθψλ ηνπο εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ θαηλφκελνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηα επίπεδα ηνπ 1990, κέρξη ην έηνο ηηο 11 Γεθεκβξίνπ 1997, νη θπβεξλήζεηο πξνρψξεζαλ έλα βήκα πεξηζζφηεξν, εγθξίλνληαο πξσηφθνιιν ηεο χκβαζεο Πιαίζην, ζηελ ηαπσληθή πφιε ηνπ Κηφην, ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην [χιινγνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ Διιάδαο 2005, Γεκνχδε Α., 2005]. Σν Πξσηόθνιιν ηνπ Κηόην Σν Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην ζπληάρζεθε ην 1997, ζηε βάζε ζπλζήθεο Πιαίζην γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή θαη ζηνρεχεη, αθελφο ζην λα ζέζεη «πνζνηηθνχο» ζηφρνπο κείσζεο εθπνκπήο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, αθεηέξνπ λα ζέζεη ζπγθεθξηκέλα κέηξα θαη κέζα γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζηφρσλ. πγθεθξηκέλα, ην Πξσηφθνιιν πξνβιέπεη κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ θαηά 5% θάησ απφ ην επίπεδν εθπνκπψλ ηνπ 1990 θαηά ηελ πεξίνδν , αληζνκεξψο απφ ηα θξάηε-κέιε. Έηζη, ην 1998 νξίζηεθαλ πνζνζηά κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπνκπψλ ηνπ 1990, μερσξηζηά γηα θάζε θξάηνο-κέιινο. Απηφ επηρεηξείηαη λα γίλεη κε ηνλ πην νηθνλνκηθά απνδνηηθφ ηξφπν, ψζηε λα κελ επηβαξπλζεί ε παγθφζκηα νηθνλνκία. Έηζη, ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην πεξηιακβάλεη ηξεηο επέιηθηνπο κεραληζκνχο: ηελ εκπνξία δηθαησκάησλ εθπνκπψλ ηελ θνηλή εθαξκνγή θαη ην κεραληζκφ θαζαξήο αλάπηπμεο [χιινγνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ Διιάδαο, 2005, Υξεκαηνδνηηθό κέζν γηα ην πεξηβάιινλ (LIFE +) To Υξεκαηνδνηηθφ κέζν γηα ην πεξηβάιινλ (LIFE +) ππνζηεξίδεη ηηο ελέξγεηεο ηνπ 6νπ Δπξσπατθνχ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ρξεκαηνδνηεί αληίζηνηρα 14

26 έξγα θαη ηε ζέζπηζε κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζε επξσπατθφ επίπεδν. Κηλείηαη πάλσ ζε ηξεηο άμνλεο: 1. LIFE + Φχζε θαη βηνπνηθηιφηεηα 2. LIFE + Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή θαη Γηαθπβέξλεζε 3. LIFE + Δλεκέξσζε θαη Δπηθνηλσλία [Μνχζεο Ν.] Πξσηνβνπιία γηα ηελ παγθόζκηα παξαθνινύζεζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αζθάιεηαο (GMES: Global Monitoring for Environment and Security) Πξφθεηηαη γηα επξσπατθφ πξφγξακκα παξαθνινχζεζεο ηνπ πιαλήηε, ην νπνίν ζπγθεληξψλεη πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο θαη ηηο παξέρεη ζε ζρεηηθνχο θνξείο θαη ελδηαθεξφκελνπο, φπσο δεκφζηεο ππεξεζίεο, εξεπλεηέο θαη επηρεηξήζεηο. ηφρνο ηνπ είλαη ε ελνπνίεζε ησλ επξσπατθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηεο δνξπθνξηθήο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο ηειεαλίρλεπζεο, θπξίσο ζηνπο ηνκείο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο γεσξγίαο, ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ηεο αιηείαο, ηεο θνηλήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ησλ κεηαθνξψλ θαη ηεο αζθάιεηαο [Μνχζεο Ν.]. Οδεγία γηα ηε δεκηνπξγία ππνδνκήο ρσξηθώλ πιεξνθνξηώλ ζηελ Δπξσπατθή Κνηλόηεηα / Έλσζε (INSPIRE) Ζ ζπγθεθξηκέλε Οδεγία αθνξά ζηηο πνιηηηθέο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο κε πηζαλφ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ βάζεη πεξηβαιινληηθψλ παξαηεξήζεσλ θαη ζηαηηζηηθψλ. ηφρν ηεο απνηειεί ν ζπληνληζκφο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ θαη ησλ πάξνρσλ πιεξνθνξηψλ γηα ηνλ ζπλδπαζκφ θαη ηελ δηάδνζε ηνπο απφ δηάθνξνπο ηνκείο. Σέηνηεο πιεξνθνξίεο κπνξεί λα ζρεηίδνληαη κε ηελ πδξνγξαθία, ην πςφκεηξν, ηηο βξνρνπηψζεηο, ηα εδάθε, ηελ θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ θαη ησλ εηδψλ, ηα δηνηθεηηθά ζχλνξα, ηελ πνηφηεηα ηνπ αέξα θαη ησλ πδάησλ, ηηο ρξήζεηο γεο, ηε βηνπνηθηιφηεηα, ηηο δψλεο θπζηθψλ θηλδχλσλ θ.α. [Μνχζεο Ν.]. Δπξσπατθό Πξόγξακκα γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή Σν «Δπξσπατθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή » πινπνηείηαη κε ζεηξά Ννκνζεηεκάησλ γηα βειηίσζε ηεο Δλεξγεηαθήο Απφδνζεο ζηε βηνκεραλία, ζηηο κεηαθνξέο θαη ζηνλ θηηξηαθφ ηνκέα, φπσο: γηα ηελ Ζιεθηξνπαξαγσγή απφ Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο, ηα βηνθαχζηµα, ηα πξφηππα Δλεξγεηαθήο Απφδνζεο, ηελ ελεξγεηαθή επηζήκαλζε ησλ ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ, ηα ζπζηήκαηα ΖΘ, ηελ απφδνζε ηειηθήο ρξήζεο θαη Δλεξγεηαθψλ Τπεξεζηψλ, ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ ιεβήησλ (Οδεγία Λεβήησλ 92/42/EC), ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ CO2 κέζσ βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο ησλ θηηξίσλ ην 1993 (Οδεγία SAVE 93/76/EC), 15

27 ηελ πνηφηεηα ησλ δνκηθψλ πιηθψλ (Οδεγία 89/106/EC), ηνλ νηθνινγηθφ ζρεδηαζκφ πξντφλησλ, ηελ Δλεξγεηαθή Απφδνζε ησλ Κηηξίσλ (Οδεγία 2002/91/EC) ζηηο 16/12/02, ηε βειηίσζε ησλ πξνηχπσλ Δλεξγεηαθήο Απνδνηηθφηεηαο γηα ηα θηίξηα, ηνλ ειεθηξηθφ εμνπιηζκφ, ηνπο ιέβεηεο, ηα θιηκαηηζηηθά θαη άιια πξντφληα, ηελ πξνψζεζε βηψζηκσλ δεκφζησλ ζπκβάζεσλ γηα ελεξγεηαθά απνδνηηθέο ηερλνινγίεο, ηε δηελέξγεηα ελεξγεηαθψλ ινγηζηηθψλ ειέγρσλ, θαη ηειηθά ηελ Οδεγία 2006/32/ΔC [Υνλδξνχ-Καξαβαζίιε Μ., 2005]. Πξόγξακκα «Δπθπήο Δλέξγεηα ζηελ Δπξώπε» ( ) Με ην «Πξφγξακκα Δπθπήο Δλέξγεηα ζηελ Δπξψπε» ( ), εληζρχνληαη δξάζεηο Δλεξγεηαθήο Απφδνζεο θαη πξνψζεζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, κε άκεζε ζπλεηζθνξά ζηελ επίηεπμε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, κέζα απφ ηέζζεξηο ηνκείο: Δλεξγεηαθή Απνδνηηθφηεηα (SAVE), πξνψζεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ALTENER), πξσηνβνπιίεο γηα ηηο Μεηαθνξέο (STEER) θαη ππνζηήξημε ηεο Δλεξγεηαθήο Απνδνηηθφηεηαο θαη ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο (COOPENER) [Υνλδξνχ-Καξαβαζίιε Μ., 2005]. Δπηηξνπή Δλεξγεηαθήο Γηαρείξηζεο Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε έθδνζε κηαο Δπξσπατθήο Οδεγίαο, κε γλψκνλα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε Δπξσπατθή Έλσζε ζπλέζηεζε ηελ «Δπηηξνπή Δλεξγεηαθήο Γηαρείξηζεο», ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ εζληθνί εθπξφζσπνη απφ φιεο ηηο ρψξεο κέιε. εκεηψλεηαη, φηη ε Διιάδα εθπξνζσπείηαη ζηελ Δπηηξνπή απφ ην ΤΠ.ΑΝ. θαη ην Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ.. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή ζε ζέκαηα φπσο ε ιήςε βνεζεηηθψλ κέηξσλ θαη ε εθαξκνγή απηψλ θαη ηεο Οδεγίαο ελ γέλεη, ζηα θξάηε κέιε. ηα πιαίζηα ησλ ελεξγεηψλ ηεο Δπηηξνπήο δίλεηαη δπλαηφηεηα αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξίαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο Κνηλφηεηαο. Ζ Δπηηξνπή αλέζεζε ζην Δπξσπατθφ Κέληξν Σππνπνίεζεο (CEN) ηε ζχληαμε ηερληθψλ πξνηχπσλ, ηα νπνία είλαη απαξαίηεηα ζηελ εθαξκνγή ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο απφ φια ηα θξάηε κέιε ζε θνηλφ πιαίζην [Μπξεδήκαο Α., 2005, Υνλδξνχ-Καξαβαζίιε Μ., 2008]. Γεληθφηεξα, επηδηψθεηαη έλα δηεζλέο ζχζηεκα νηθνλνκίαο θαη ζπλαιιαγψλ, θαηά ην νπνίν ζα δηαζθαιίδεηαη ε βησζηκφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ε δίθαηε θαη ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ κεηερφλησλ ζην ζχζηεκα απηφ, ρσξίο ηελ επηθξάηεζε ηνπ ελφο ζε βάξνο ηνπ άιινπ. Γη' απηφ ην ιφγν, ζεκαληηθέο αιιαγέο επηδηψθνληαη ζην πξφηππν 16

28 θαηαλάισζεο θαη παξαγσγήο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ καθξνπξφζεζκα, νη νπνίεο απνηεινχλ δέθηε ζηήξημεο θαη βνήζεηαο απφ ηηο ππφινηπεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, θπξίσο φζνλ αθνξά ζηε κεηάδνζε ηεο ηερλνγλσζίαο. Σα θξάηε ηνπ θφζκνπ θαινχληαη λα αιιεινβνεζηνχληαη θαη λα νδεγνχληαη ζε δίθαηεο δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο θαη εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, έρνληαο θνηλφ γλψκνλα ηνλ ζεβαζκφ πξνο ηνλ πιαλήηε. Σα παξαπάλσ κέηξα δηαζθαιίδνπλ ηε βηψζηκε αλάπηπμε θαη ηε δηθαηνζχλε κεηαμχ ησλ θξαηψλ [Κνινθπζά Δ., 2011]. 2.4 Δζληθή πνιηηηθή γηα ηε Βηώζηκε Αλάπηπμε Γεγνλφο απνηειεί, ε αδπλακία ηεο ειιεληθήο πνιηηηθήο ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ αεηθνξία κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 70. εκαληηθφ βήκα απνηέιεζε ην φηη ην χληαγκα ηνπ 1975 εκπεξηείρε Άξζξν, πνπ θαζηζηνχζε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο. Πιένλ, ε Διιάδα θαιείηαη λα αλαπηχμεη έλα ζπλεθηηθφ Πξφγξακκα Γξάζεο ζηα πιαίζηα ησλ Αξρψλ ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο, αληίζηνηρν ησλ πξνθιήζεσλ πνπ ηίζεληαη ζε παγθφζκην επίπεδν, ζπκβαηφ κε ηηο Οδεγίεο θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο θαη θπζηθά πξνζαξκνζκέλν ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ρψξαο. Έηζη, έρνπλ θαζνξηζηεί πξνηεξαηφηεηεο, θαηεπζπληήξηεο Αξρέο θαη πνιηηηθέο, βάζεη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη θνηλσλίαο θαη ησλ ζεκαληηθφηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο ρψξαο. Με βάζε κε ηα παξαπάλσ, ε εζληθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο δηακνξθψλεηαη ζχκθσλα κε ηξεηο παξακέηξνπο [Αγγειίδεο Μ., 2000]: 1. Σελ νηθνλνκηθή παξάκεηξν, κε έκθαζε ζηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηελ νξζνινγηθή αμηνπνίεζε ησλ θπζηθψλ θαη αλζξσπνγελψλ πφξσλ ηεο ρψξαο. 2. Σελ θνηλσληθή παξάκεηξν θαη πεξηζζφηεξν ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη αιιειεγγχεο. 3. Σελ πεξηβαιινληηθή παξάκεηξν θαη θπξίσο ηελ πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ απνζεκάησλ ηεο ρψξαο θαη ηε κείσζε ησλ πηέζεσλ απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο [Μνδηλφο Μ.]. ηνλ Πίλαθα 2.1, πνπ παξαηίζεηαη παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ε αληηζηνηρία ησλ ζηφρσλ ηεο Δζληθήο Πνιηηηθήο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη ηνκεαθψλ πξνηεξαηνηήησλ. Οη βαζηθφηεξνη ζηφρνη ηεο εζληθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο, αθνινπζψληαο ηελ ειιεληθή ηδηαηηεξφηεηα, αιιά θαη ηελ επξσπατθή θαη δηεζλή ηξαηεγηθή είλαη: Αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Μείσζε αέξησλ ξχπσλ 17

29 Μείσζε θαη νξζνινγηθή δηαρείξηζε ζηεξεψλ απνβιήησλ Οξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ Πξφιεςε εξεκνπνίεζεο Πξνζηαζία βηνπνηθηιφηεηαο θαη νηθνζπζηεκάησλ Οη παξαπάλσ ζηφρνη ππνζηεξίδνληαη θαη επηδηψθεηαη λα πινπνηεζνχλ, κέζσ Δζληθψλ Πνιηηηθψλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη ππφ ηελ νκπξέια Οδεγηψλ ηνπ δηεζλνχο ρψξνπ θαη ζπλνςίδνληαη ζηε ζπλέρεηα. Ζ εθαξκνγή ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην επηβάιιεη ηελ ελαξκφληζε ηεο Διιάδαο κε ηελ εληαία πνιηηηθή ηεο ΔΔ ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, φπσο ζπκθσλήζεθε ην Έηζη, ε ρψξα ππφθεηηαη ζε απζηεξνχο πεξηνξηζκνχο θαη ειέγρνπο, ζε ζρέζε κε ηηο εθπνκπέο ησλ βιαβεξψλ αεξίσλ. Βάζεη ησλ πξνεγνχκελσλ, κέηξα αλάζρεζεο ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ έρνπλ παξζεί ήδε κε ην Δζληθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Κιηκαηηθή Μεηαβνιή απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ ην 1994, ελψ άιια ζρεηηθά πξνγξάκκαηα θαζψο θαη Κνηλνηηθά Πιαίζηα ηήξημεο αλαπηχζζνληαη θαη εθαξκφδνληαη ζπλερψο πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε. Οη ζηφρνη ηεο εζληθήο ηξαηεγηθήο ηεο Διιάδαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ζπκπίπηνπλ κε εθείλνπο, πνπ απνξξένπλ απφ ηελ εθαξκνγή ησλ επξσπατθψλ Οδεγηψλ NECD (National Emissions Ceilings Directive) θαη 1999/30/EC. Ζ Διιάδα δεζκεχεηαη λα πξνβεί ζε πεξαηηέξσ κεηψζεηο ησλ ζπγθεληξψζεσλ, ψζηε λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο άιισλ ζρεηηθψλ θνηλνηηθψλ Οδεγηψλ. Ο ελεξγεηαθφο θνξέαο θαη νη κεηαθνξέο απνηεινχλ πξσηεξγάηεο ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ηεο ρψξαο θαη ζηφρν-πξνηεξαηφηεηα, ζηνλ αγψλα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Οη ζρεηηθέο δξάζεηο ηαπηίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ, κε εθείλεο ηνπ Δζληθνχ Πξνγξάκκαηνο γηα ηελ Κιηκαηηθή Μεηαβνιή. Έκθαζε δίλεηαη θαη ζηελ πξφιεςε θαη αληηξχπαλζε ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο, φπσο θαη ζε εηδηθέο θαηεγνξίεο δξαζηεξηνηήησλ, πνπ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ ππεχζπλεο γηα νξηζκέλνπο ξχπνπο (π.ρ. βαθεία, θαζαξηζηήξηα). ζνλ αθνξά ζηε δηαρείξηζε ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ ζηελ Διιάδα, ζηνρεχεηαη θπξίσο ε κεγηζηνπνίεζε ηεο αλαθχθισζεο, σο δξαζηεξηφηεηα θαη ε αζθαιήο ηνπο δηάζεζε, κέζσ ηνπ Δζληθνχ ρεδηαζκνχ Οινθιεξσκέλεο Γηαρείξηζεο. ηφρν απνηειεί θαη ε κείσζε ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ, σο δξάζε καθξνπξφζεζκνπ ραξαθηήξα. 18

30 Πίλαθαο 2.1: Απφ ηελ Πεξηβαιινληηθή Σερληθή ζηε Βηψζηκε Πεξηβαιινληηθή Γηαρείξηζε (Πεγή: Μπιψπνπινο Γ. Α. Βηψζηκε Πεξηβαιινληηθή Γηαρείξηζε (2011)) Παξαδνζηαθφ κνληέιν Αλάπηπμεο Πεξηβαιινληηθή Σερληθή Αεηθφξνο Αλάπηπμε Βηψζηκε Πεξηβαιινληηθή Γηαρείξηζε Αλεμάξηεηε εμέηαζε κεκνλσκέλσλ θπζηθψλ ζπζηεκάησλ Οιηζηηθή Πξνζέγγηζε Γηαρείξηζε Οηθνζπζηεκάησλ Διαρηζηνπνίεζε Απνβιήησλ Γηαρείξηζε Απνβιήησλ Έιεγρνο ξχπαλζεο (ζηελ άθξε ηνπ αγσγνχ) Γηάρπζε, δηαζπνξά θαη αξαίσζε ξχπαλζεο Γηαρείξηζε παξνρήο ελέξγεηαο θαη πξνζθνξάο θπζηθψλ πφξσλ Δλεκέξσζε ηνπ θνηλνχ Γηκεξείο δηαπξαγκαηεχζεηο θαη ζπκθσλίεο (θπβέξλεζε βηνκεραλία) Δζληθά πξφηππα θαη νδεγίεο Δπαλαρξεζηκνπνίεζε Πεξηνξηζκφο Αλαθχθισζε Πξφιεςε - παξεκπφδηζε ξχπαλζεο Έιεγρνο ζηελ πεγή Σξνπνπνίεζε δηαδηθαζηψλ Δπηινγή πξντφλησλ Μεδεληθή δηάζεζε Γηαρείξηζε δήηεζεο ελέξγεηαο θαη θπζηθψλ πφξσλ Δλίζρπζε ηνπ ξφινπ ησλ πνιηηψλ - πκκεηνρή ζηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ θαη απνθάζεσλ Λήςε απνθάζεσλ κε ζπκκεηνρή φισλ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ Γηεζλείο Παγθφζκηεο πκθσλίεο Πεξηβάιινλ - Οηθνλνκία Οινθιήξσζε Πεξηβάιινλ - Οηθνλνκία δηαρσξηζκφο Υξήζε νηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ Απνηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ ζχκθσλα κε ηελ πιήξε αμία ηνπο Δπηζηεκνληθή εμεηδίθεπζε Γηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε 19

31 Ζ ζεκεξηλή θαηάζηαζε, σο πξνο ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ζε γεληθά πιαίζηα θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθή, ρσξίο λα παχεη λα ππάξρεη ε αλάγθε ζρεδηαζκνχ ελφο πιεξέζηεξνπ πιαηζίνπ, εηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ζηε γεσξγία. Ζ ράξαμε ελφο ηέηνηνπ ζρεδηαζκνχ θαζνδεγείηαη απφ ηελ Οδεγία-Πιαίζην 2000/60/EC, κε ηελ νπνία ηα δεηήκαηα δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηνπνζεηνχληαη κε έλαλ ζπζηεκαηηθφ ηξφπν θαη ηαπηφρξνλα ηίζεληαη ζηφρνη ρξνληθνχ νξίδνληα 15εηίαο κε ζαθέο ρξνλνδηάγξακκα ησλ ελδηάκεζσλ ζηαδίσλ ηεο πνξείαο. Έηζη ινηπφλ, ν ζηφρνο ηεο Δζληθήο ηξαηεγηθήο ηεο Διιάδαο γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ απνηππψλεηαη ζε έλα Δζληθφ ρέδην Γξάζεο, γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο θαη ζηνρεχεη ζηελ αεηθνξηθή ρξήζε ησλ δηαζέζηκσλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ, ζηελ πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ή θαη δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ λεξψλ, κέρξη ην ρεηηθά κε ηελ εμάιεηςε ηνπ θηλδχλνπ ηεο εξεκνπνίεζεο ζηελ Διιάδα, θάπνηα έξγα αληηδηάβξσζεο θαη νξεηλήο πδξνλνκίαο μεθίλεζαλ θαηά ηελ ηξίηε δεθαεηία ηνπ 20νπ αηψλα, ελψ νη αθαιαηψζεηο εδαθψλ θαη ηα αξδεπηηθά έξγα εληαηηθνπνηήζεθαλ κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν. Τπφ ηελ θαζνδήγεζε ζρεηηθήο χκβαζεο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ γίλεη πνιχ πην δξαζηηθά βήκαηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο εξεκνπνίεζεο. Δπηπιένλ, ζηε ρψξα ζπγθξνηήζεθε αξκφδηα Δζληθή Δπηηξνπή θαη εγθξίζεθε κε Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε αληίζηνηρν Δζληθφ ρέδην Γξάζεο, γηα ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ ζηηο απεηινχκελεο πεξηνρέο, ζηνπο ηνκείο Γεσξγίαο, Γαζψλ, Κηελνηξνθίαο, Άγξηαο Παλίδαο θαη Τδαηηθψλ Πφξσλ. Σν πξναλαθεξζέλ ρέδην Γξάζεο πεξηιακβάλεη κέηξα αληηκεηψπηζεο θαη πξνζηαζίαο κε ζηφρν ηελ εμάιεηςε ηεο εξεκνπνίεζεο ζην 35% ηεο επηθξάηεηαο πνπ απεηιείηαη άκεζα θαη ηελ πξφιεςε ηεο δηαδηθαζίαο εξεκνπνίεζεο ζην 60% ηεο ρψξαο. Γηα ηελ πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, έλα απφ ηα πξψηα κέηξα πνπ εθαξκφζηεθαλ, είλαη ε θήξπμε πεξηνρψλ, ζπγθεθξηκέλσλ ζπλζεθψλ θαη ραξαθηεξηζηηθψλ σο πξνζηαηεπφκελσλ. Έηζη, ζχκθσλα κε ηελ εζληθή λνκνζεζία ην 2,5% ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο θαιχπηεηαη απφ πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, ελψ 270 πεξηνρέο έρνπλ δεισζεί πξνο έληαμε ζην επξσπατθφ δίθηπν πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ NATURA 2000 θαη 60 απαξηζκνχληαη νη Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο ζηνλ θαηάινγν πνπ απέζηεηιε ε ρψξα. Ζ θχξσζε δηεζλψλ ζπκβάζεσλ, ε ζχζηαζε ηνπ θνξέα δηαρείξηζεο ηνπ Δζληθνχ Θαιάζζηνπ Πάξθνπ Εαθχλζνπ, ε ελζσκάησζε θνηλνηηθψλ Οδεγηψλ θαη ε έθδνζε αληίζηνηρσλ Νφκσλ, φπσο ηνπ Ν.2742/99 «γηα ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αεηθφξν αλάπηπμε» απνηεινχλ κεξηθά απφ ηα κέηξααξσγνχο ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ειιεληθήο βηνπνηθηιφηεηαο. Σέινο, ν ζηφρνο ηεο ζρεηηθήο Δζληθήο ηξαηεγηθήο απνξξέεη απφ ηελ χκβαζε ησλ 20

32 Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηε Βηνινγηθή Πνηθηιφηεηα θαη εληζρχεηαη απφ αληίζηνηρεο δξάζεηο ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ. Ζ Δζληθή ηξαηεγηθή ηεο ρψξαο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζηθψλ πφξσλ επηθεληξψλεηαη ζηε βηψζηκε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ησλ δαζψλ. Απηφ πεξηιακβάλεη ηελ εμηζνξξφπεζε ηεο αλάγθεο γηα πνιιαπιή θαη ζπλδπαζκέλε παξαγσγή αγαζψλ θαη σθειεηψλ κε ηηο απαηηήζεηο πξνζηαζίαο ηεο άγξηαο δσήο θαη ησλ πξνζηαηεπηηθψλ-πεξηβαιινληηθψλ ιεηηνπξγηψλ ησλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ κε επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ δεζκψλ κεηαμχ δάζνπο θαη ειιεληθήο θνηλσλίαο [Μνδηλφο Μ.]. 2.5 Σνπξηζκόο θαη Bηώζηκε Tνπξηζηηθή Aλάπηπμε Σν ηνπξηζηηθό θαηλόκελν Ο ηνπξηζκφο απνηειεί δξαζηεξηφηεηα ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε, εηδηθά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη εηδηθά ζην δπηηθφ θφζκν. Σν ηνπξηζηηθφ θαηλφκελν αθνινπζνχλ πιήζνο ζεηηθψλ αιιά θαη αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ γηα ηνλ ηφπν πξννξηζκφ. Απηέο κπνξεί λα είλαη: Οηθνλνκηθέο Κνηλσληθνπνιηηηζηηθέο Πνιηηηθέο Πεξηβαιινληηθέο θαη Δπηδξάζεηο απφ ηηο δηαθπκάλζεηο ζηελ αγνξά ηνπ ηνπξηζκνχ Απφιπηα αληηιεπηή είλαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ ηνπξηζκνχ ζην εηζφδεκα ηεο πεξηνρήο πξννξηζκνχ ή ζην ΑΔΠ ελφο θξάηνπο. Αξθεί λα αλαινγηζηεί θαλείο ηνλ αξηζκφ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο πνπ αλαθχπηνπλ ζηα πιαίζηα ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ε νξηζκέλα θξάηε κάιηζηα, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Διιάδα, ν ηνπξηζκφο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο εξγνδφηεο ηνπ εληφπηνπ πιεζπζκνχ, ελψ ρψξεο ππνδνρήο θαη θπξίσο νη αλαπηπζζφκελεο αληηκεησπίδνπλ ηνλ δηεζλή ηνπξηζκφ, σο επθαηξία γηα ηελ επίιπζε κηαο ζεηξάο νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ. Απφ ηελ άιιε, νη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζην πεξηβάιινλ (θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο) είλαη αδηακθηζβήηεηα ζεκαληηθέο γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο ή αθφκα θαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο ηνπξίζηεο θαη ηνλ ηνπξηζκφ, εθφζνλ ην πγεηέο πεξηβάιινλ απνηειεί «ηνπξηζηηθφ πφξν», σο πεγή θπζηθνχ θάιινπο. Μηιψληαο γηα πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ελλννχκε θπξίσο αιιαγέο ζηε θπζηθή αθεξαηφηεηα ηεο πεξηνρήο, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ην νηθνζχζηεκά ηεο. πγθεθξηκέλα, ν ηνπξηζκφο κπνξεί λα ππνβαζκίζεη ηελ πνηφηεηα 21

33 ηεο βιάζηεζεο, ηνπ λεξνχ, ηεο αηκφζθαηξαο, ησλ βηνηφπσλ, ηεο γεσινγίαο θαη γεληθφηεξα ην θπζηθφ θάινο βνπλψλ θαη αθηψλ. Σα απμεκέλα απνξξίκκαηα, ηα ππεξθνξνινγεκέλα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο ιπκάησλ θαη απνβιήησλ, ν έληνλνο θπθινθνξηθφο θφξηνο θαη ηα θαθψο νξνζεηεκέλα μελνδνρεία είλαη παξαδείγκαηα θαθήο επίδξαζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θαηλνκέλνπ. εκαληηθή επίπησζε απνηειεί θαη ε αθαίξεζε γεο πςειήο παξαγσγηθφηεηαο απφ ηε γεσξγία γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ. ηηο θνηλσληθνπνιηηηζηηθέο επηπηψζεηο πεξηιακβάλεηαη ε πηνζέηεζε μέλσλ πξνηχπσλ θαη θπξίσο ησλ αξλεηηθψλ ηνπο ζηνηρείσλ ηξφπνπ δσήο, πνπ ζπρλά δηαιχνπλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή ησλ πεξηνρψλ ππνδνρήο [Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ Σ., 2011, Αγγειίδεο Μ., 2000] Σνπξηζηηθή Φέξνπζα Ιθαλόηεηα Ζ ηνπξηζηηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα (ή ρσξεηηθφηεηα) κπνξεί λα νξηζηεί σο ν αξηζκφο επηζθεπηψλ, πνπ κηα πεξηνρή κπνξεί λα θηινμελήζεη πξνηνχ λα εκθαληζηνχλ νη αξλεηηθέο επηδξάζεηο, είηε ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, είηε ζηελ ςπρνινγηθή ηνπνζέηεζε ησλ ηνπξηζηψλ, είηε ζην θνηλσληθφ επίπεδν απνδνρήο ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ [Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ Σ., 2011]. Καζψο ν ηνπξηζκφο απνηειεί έληνλε ζπζζψξεπζε δξαζηεξηνηήησλ θαη έρεη επηπηψζεηο ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη ζηελ νηθνλνκία, νη παξάκεηξνη ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο πξέπεη λα ελζσκαηψλνπλ νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ζηνηρεία. πλεπψο, πξνζδηνξίδνληαη επηκέξνπο ηχπνη θέξνπζαο ηθαλφηεηαο (ρσξεηηθφηεηαο), γηα δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο πεξηνρήο πξννξηζκνχ: ε θπζηθή, ε ςπρνινγηθή, ε θνηλσληθή, ε νηθνλνκηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα θαη απφ δηαθνξεηηθή ζθνπηά, ε ρσξεηηθφηεηα ησλ αθηψλ κηαο πεξηνρήο, ε κέγηζηε ρσξεηηθφηεηα κηαο πεξηνρήο θαη αθφκε πην ζχλζεηα, ε ηνπξηζηηθή ρσξεηηθφηεηα κηαο επξείαο πεξηνρήο ή κηαο ρψξαο. ηελ πξνζπάζεηα πξνζδηνξηζκνχ ηεο ηνπξηζηηθήο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο ππνδνρήο ππεηζέξρνληαη κεηξήζηκα κεγέζε, πνπ αθνξνχλ: Πξσηνγελείο εληάζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη άκεζα ή έκκεζα ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, φπσο γηα παξάδεηγκα ε θαηαλάισζε λεξνχ, ε θάιπςε γεο, ε παξαγσγή απνβιήησλ απφ ηνπο ηνπξίζηεο θαη νη ζπλαξηεκέλεο εγθαηαζηάζεηο γηα ηελ κεηαθνξά, δηακνλή θαη ςπραγσγία ηνπο. Ζ ηθαλφηεηα ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο λα απνξξνθήζεη ηηο πξνεγνχκελεο εληάζεηο, ρσξίο ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηνπ δπλακηθνχ ηεο. 22

34 ρήκα 2.2: Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ Φέξνπζα Ηθαλφηεηα Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο [Κνπηζεξήο Δ., 2008] Ζ εθηίκεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο ζρεηίδεηαη κε ζέκαηα φπσο εθηηκήζεηο γηα ηελ ππθλφηεηα ησλ ηνπξηζηψλ, ηε ρξήζε ησλ παξαιηψλ θαη ηεο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο θαη ηε ξχπαλζε ηεο ζάιαζζαο θαη βνεζάεη ζεκαληηθά ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο ρσξνηαμηθήο νξγάλσζεο ηνπ ηνπξηζκνχ, σο ζρεηηθή πξνζέγγηζε ζηελ ζεψξεζε ελφο κνληέινπ ινγηθψλ αιιεινζπζρεηίζεσλ αλαπηπμηαθψλ αηηηψλ θαη απνηειεζκάησλ επηπηψζεσλ ζηελ πνηφηεηα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο θαη επνκέλσο ζηε δηαηήξεζε ηεο ειθπζηηθφηεηαο, αληαγσληζηηθφηεηαο θαη πεξαηηέξσ αλάπηπμεο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δπίζεο, βνεζάεη ζηνλ έιεγρν ηεο θαηεχζπλζεο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, νξηνζεηψληαο ηνλ αξηζκφ ηνπξηζηψλ θαη ηα επίπεδα ρξήζεο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο. Χζηφζν, ε απφιπηε θαη αθξηβήο εθηίκεζή ηεο, αιιά θαη ε πνζνηηθνπνίεζε θαηψηεξσλ νξίσλ αληηκεησπίδεη δηάθνξεο πξαθηηθέο δπζθνιίεο. Σέηνηεο δπζθνιίεο είλαη νη δηαθνξέο ζηα απνδεθηά επίπεδα πιεζπζκηαθήο ζπγθέληξσζεο (βαζκφο θνξεζκνχ), ε κε δηαρξνληθφηεηα ηνπ κεγέζνπο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο ιφγσ αιιαγήο δηαρείξηζεο αιιά θαη ε ζπρλή έιιεηςε πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ νξηαθψλ επηπέδσλ [Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ Σ., 2011, Αγγειίδεο Μ., 2000, Γεσξγηάδεο Γ., Κνπηζνκάξθνο Ν., 2009]. 23

35 2.5.3 Βηώζηκε Σνπξηζηηθή Αλάπηπμε Οη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν αληηιεπηέο θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ επέβαιιαλ ηελ αλάγθε νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο κε ηελ πξννπηηθή κηαο ζηξαηεγηθήο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο. Μηινχκε πιένλ γηα ηε βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, ε νπνία νξίδεηαη σο ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ηζφξξνπα ζηελ ηνπηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή, πνιηηηζκηθή θαη πεξηβαιινληηθή δνκή ηεο θάζε ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο, δηακνξθψλνληαο παξάιιεια φξνπο (ππεξεζίεο, ππνδνκέο, ηερλνγλσζία) γηα ηε ζπλερή αλαηξνθνδφηεζή ηεο [Pearce, 1992, Komilis, 1994, Nijkamp, 1995]. Ζ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε επηβάιιεη έλα ρσξηθφ ζρεδηαζκφ, σο πνιηηηθή ζπληνληζκνχ θαη εμεηδίθεπζεο ζην ρψξν ησλ επηκέξνπο ηνκεαθψλ πνιηηηθψλ, ηεο θαηαλνκήο ησλ νηθηζκψλ, ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ ππνδνκψλ, κε ηαπηφρξνλε πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, ηθαλνπνηψληαο ηνπο ηξεηο ζηφρνπο ηεο αεηθνξίαο, ηελ νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα, ηελ πεξηβαιινληηθή βησζηκφηεηα θαη ηελ θνηλσληθή θαη εζηθή βησζηκφηεηα. Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζα πξέπεη λα είλαη ινηπφλ, θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ, λα ζέβεηαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη ηαπηφρξνλα λα είλαη θαη νηθνλνκηθά βηψζηκε. Οη παξαδφζεηο θαη ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο πξέπεη λα ραίξνπλ ηδηαίηεξνπ ζεβαζκνχ θαη ε δξαζηεξηνπνίεζε θαη ζπληνληζκφο ησλ δηάθνξσλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ (δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ) είλαη άθξσο απαξαίηεηνο. Δπίζεο, απαηηείηαη ιεπηνκεξήο ζρεδηαζκφο, πηνζέηεζε θαλφλσλ Αξρψλ θαη πηζηή εθαξκνγή ηνπο, ζε δηάθνξα επίπεδα. ην ρήκα 2.3 παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθνί παξάκεηξνη, πνπ είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλνληαη ππφςε γηα ην ζσζηφ ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αεηθφξνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, θηλήζεθε ε παγθφζκηα δηάζθεςε ζρεηηθά κε ηνλ βηψζηκν ηνπξηζκφ, ηνλ Απξίιην ηνπ 1995, ζην λεζί Lanzarote, πνπ δηνξγαλψζεθε απφ ηελ ΟΤΝΔΚΟ θαη θαηέιεμε ζηε Υάξηα γηα ην Βηψζηκν Σνπξηζκφ (Charter for Sustainable Tourism). απηή πεξηιακβάλνληαη θαη ζίγνληαη θξίζηκα ζέκαηα θνηλά κε ηελ Γηαθήξπμε ησλ Αλζξψπηλσλ Γηθαησκάησλ θαη ηε Γηαθήξπμε ηνπ Ρίν γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε θαη αλαθέξνληαη νη θπξίαξρεο παξάκεηξνη ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, πνπ είλαη νη εμήο: Δηδηθφο ζρεδηαζκφο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, κε ζηφρν ηελ ηζνξξνπία ζην ηξίπηπρν νηθνλνκία, θνηλσλία, πεξηβάιινλ. Δλίζρπζε ησλ κέηξσλ (ηνπηθέο αλαπηπμηαθέο πξσηνβνπιίεο, ιεηηνπξγηθέο δηαζπλδέζεηο, αλάκεζα ζηνπο δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, έξεπλα, 24

36 εθπαίδεπζε, κάξθεηηλγθ), πνπ ζπκβάιινπλ ζηηο δηαδηθαζίεο αλαηξνθνδφηεζεο ηεο αλάπηπμεο. Δηδηθφ ζεζκηθφ πιαίζην πξνψζεζεο ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηνπηθή ζπκκεηνρή. Πξνψζεζε πνιηηηθψλ θαη κέηξσλ πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο ηνπ ηνπηθνχ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο. Υξήζε εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ (νηθνηνπξηζκνχ), σο βαζηθνχ άμνλα ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο [Παπαπαχινπ-Ησαθεηκίδνπ Σ., 2011, Σζάξηαο Π., ηαπξηλνχδεο Θ., 2006]. ρήκα 2.3: Παξάκεηξνη θαηά ην ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 25

37 2.5.4 Απσέρ για τη Βιώσιμη Τοςπιστική Ανάπτςξη ηε Υάξηα γηα ην βηψζηκν ηνπξηζκφ, πνπ δηακνξθψζεθε ζηελ αληίζηνηρε παγθφζκηα δηάζθεςε ηνλ Απξίιην ηνπ 1995, δηαηππψζεθαλ νη Αξρέο γηα ηε βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Απηέο απνηεινχλ ζηφρν-πξφθιεζε γηα ηηο αληίζηνηρεο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ ζε φηη αθνξά ηνλ ηνπξηζκφ θαη είλαη νη εμήο: Ζ βησζηκφηεηα ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζπλεπάγεηαη ην λα είλαη θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ ζην παξφλ θαη ην κέιινλ, θαζψο θαη νηθνλνκηθά βηψζηκε θαη θνηλσληθά δίθαηε γηα ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. Ο ηνπξηζκφο πξέπεη λα ελαξκνλίδεηαη κε ην θπζηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη αλζξψπηλν πεξηβάιινλ. Ο ηνπξηζκφο πξέπεη λα κεξηκλά γηα ηηο επηπηψζεηο ηνπ ζηελ πνιηηηζκηθή θιεξνλνκηά θαη παξάδνζε ηεο ηνπηθή θνηλσλίαο. Ζ ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε πξνυπνζέηεη θνηλέο δξάζεηο θαη ζπκκεηνρή ζε απηέο φισλ ησλ θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα θαη απνηειεζκαηηθνχο κεραληζκνχο ζπληνληζκνχ, ζε φια ηα επίπεδα (ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ). Ζ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο απαηηεί ζπλεξγαζία ζε πνιηηηζκηθέο, ηερλνινγηθέο θαη επαγγεικαηηθέο νξγαλσηηθέο θαηλνηνκίεο, ηδίσο ζηελ αλάπηπμε εξγαιείσλ νινθιεξσκέλνπ ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Κχξηνη ζηφρνη ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο νθείινπλ λα είλαη ε δηαηήξεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ θαη ε ηθαλφηεηα εμππεξέηεζεο ησλ ηνπξηζηψλ, ζην πιαίζην κηαο ζηξαηεγηθήο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε. Ο ηνπξηζκφο πξέπεη λα βαζίδεηαη ζηε δηεχξπλζε ησλ επθαηξηψλ γηα ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο ζπκβάιινληαο θαηά ην κέγηζην, ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Ο ηνπξηζκφο πξέπεη λα ζπκβάιιεη απνηειεζκαηηθά ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο φισλ θαη ζηνλ πνιηηηζκηθφ θαη θνηλσληθφ εκπινπηηζκφ ηνπ θάζε ηφπνπ πξννξηζκνχ. Ζ θεληξηθή δηνίθεζε θαη ζπλαθείο θνξείο κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ πξέπεη λα αλαιάβνπλ δξάζεηο νινθιεξσκέλνπ ζρεδηαζκνχ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Πξνηεξαηφηεηα πξέπεη λα δίλεηαη ζηηο δξάζεηο, πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζηνπο κεραληζκνχο ελζσκάησζεο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο ζηηο επελδχζεηο θαη παξεκβάζεηο γηα ηνλ ηνπξηζκφ. 26

38 Οη πνιηηηζκηθά θαη πεξηβαιινληηθά επαίζζεηεο πεξηνρέο πξέπεη λα ηπγράλνπλ ηδηαίηεξεο κέξηκλαο. ηελ αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ πξνηεξαηφηεηα πξέπεη λα δίλεηαη ζε εθείλεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε κηα πξννπηηθή βηψζηκεο αλάπηπμεο, κε ζεβαζκφ ζην θπζηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία πξέπεη λα δίλεηαη ζηε δηάδνζε θαη αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη γλψζεο γηα δξάζεηο θαη ηερλνινγίεο ελζσκάησζεο ηνπ ηνπξηζκφ ζηε ζηξαηεγηθή βηψζηκεο αλάπηπμεο. Ζ πνιηηηθή βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηνλ ηνπξηζκφ απαηηεί ηελ ππνζηήξημε θαη πξνψζεζε πεξηβαιινληηθά θηιηθψλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δίλεηαη ζην ξφιν θαη ηηο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ, απφ ηηο κεηαθνξέο, ζηελ αμηνπνίεζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη ζηελ δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. Ζ πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή πεξηβαιινληηθά θηιηθήο δενληνινγίαο είλαη ζεκαληηθή γηα φινπο ηνπο δξψληεο ζηνλ ηνπξηζκφ. Ζ επαηζζεηνπνίεζε φισλ είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ Αξρψλ θαη ζηφρσλ [ Γηεζλήο πνιηηηθή γηα ηνλ ηνπξηζκό Ζ βησζηκφηεηα ζηνλ ηνκέα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ππνζηεξίδεηαη θαη πξνσζείηαη απφ Κείκελα, πκθσλίεο θαη πκβάζεηο, ζε δηεζλέο θαη επξσπατθφ επίπεδν. ε δηεζλή πιαίζηα, ε Σνπηθή Αηδέληα 21 (ΣΑ21) απνηειεί ζεκαληηθφ εξγαιείν πξνζηαζίαο ηφζν ηνπ θπζηθνχ, φζν θαη ηνπο αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο, βαζηθνχο πφξνπο ηεο «ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο». Ζ ΣΑ21 απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ ηππηθή εμνπζηνδφηεζε πξνο ηηο ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο, πνπ δφζεθε ζηα πιαίζηα ηεο Αηδέληαο 21 ( 1992, Ρίν ληε Σδαλέηξν ), πξνθεηκέλνπ απηέο λα ραξάμνπλ ηε δηθή ηνπο πνξεία πξνο ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε. Μέζσ ησλ Αξρψλ-δεζκεχζεσλ ηεο ΣΑ21, εμαζθαιίδεηαη, φηη ν ηνπξηζηηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θηλνχληαη ελ γλψζεη ησλ πεξηβαιινληηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ επηδξάζεσλ, πνπ κπνξεί λα έρνπλ, ζε βξαρπρξφλην θαη καθξνρξφλην επίπεδν. πγθεθξηκέλα, ζην πεδίν 4 ηεο Αηδέληαο 21, ζρεηηθά κε ηα ηαμίδηα θαη ηνλ ηνπξηζκφ θαη κε ηνλ ηίηιν «ζρεδηαζκφο πξνγξακκαηηζκφο γηα ηε βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε», επηδηψθεηαη ε αλάπηπμε θαη εθαξκνγή απνηειεζκαηηθψλ κέηξσλ γηα ηε ρξήζε γεο, πνπ κεγηζηνπνηνχλ ηα πεξηβαιινληηθά θαη νηθνλνκηθά νθέιε απφ ηνλ ηνπξηζκφ, πεξηνξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηηο αξλεηηθέο πεξηβαιινληηθέο θαη πνιηηηζκηθέο ζπλέπεηέο ηνπ. Δζληθνί θνξείο θαη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα ζπλεξγαζηνχλ κε ηνπηθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο θνξείο ζρεδηαζκνχ θαη ιήςεο απνθάζεσλ, γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ πξνβιεκάησλ, πνπ 27

39 κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ ηνλ αλεπαξθή ηνπξηζηηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δξαζηεξηνπνίεζε γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο. Δπηπιένλ, Οδεγφ ζρεδηαζκνχ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο γηα ηνπο ππεχζπλνπο θνξείο έρεη εθδψζεη ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο γηα ην Πεξηβάιινλ (WTO), ν νπνίνο δηαηχπσζε θαη ηηο «Αξρέο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε» θαζψο θαη αληίζηνηρνπο Καλνληζκνχο πεξηνξηζκνχ θαη πξνζηαζίαο επαίζζεησλ πεξηνρψλ, ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο UNEP θαη UNDP. Σν Παγθφζκην πκβνχιην γηα ηνλ Σνπξηζκφ θαη ηα Σαμίδηα (WTTC) απνηειεί βαζηθφ θνξέα πξνψζεζεο ησλ αξρψλ ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, κέζσ ηεο ζέζπηζεο ζρεηηθψλ Πνιηηηθψλ θαη Οδεγηψλ πξνο ηνπο αληίζηνηρνπο ππεχζπλνπο θνξείο ηεο «ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο». Ζ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν ζηα θείκελα θαη ηηο Αξρέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αεηθνξία. Σν 1996, δεκηνπξγήζεθε ην Γίθηπν ECONETT γηα ηνλ ηνπξηζκφ θαη ην πεξηβάιινλ. Σν ελ ιφγσ δίθηπν παξέρεη πιεξνθνξίεο, Οδεγνχο θαιήο πξαθηηθήο, βηβιία θαη εθζέζεηο, ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηνπξηζκφ, ζηα πιαίζηα ηεο βησζηκφηεηαο. Άιια πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο θαη ππνζηήξημεο ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ είλαη ην Leader θαη ην Interreg. Σν Leader απνηειεί πξφγξακκα αλάπηπμεο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε δεκηνπξγία αγξνηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ. Σν Interreg είλαη κηα θνηλνηηθή πξσηνβνπιία πξνο ηε πξνψζεζε ηεο δηαζπλνξηαθήο, δηαθξαηηθήο θαη δηαπεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε έκθαζε ζηε δηαηήξεζε, αλάδεημε θαη πξνψζεζε ζηνηρείσλ πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο, κέζσ ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ. Σν πξφγξακκα ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ) [ακαξά Φ., 2011] Δζληθή πνιηηηθή γηα ηνλ ηνπξηζκό Έρεη αλαγλσξηζηεί, φηη ν ηνπξηζκφο απνηειεί έλα απφ ηα πιένλ ζεκαληηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη κέζσ κηαο ζσζηήο πνιηηηθήο θαη ελφο ζπληνληζκέλνπ ζρεδηαζκνχ θαζίζηαηαη θεληξηθφο αλαπηπμηαθφο κνριφο θαη βαζηθφ εξγαιείν αλαβάζκηζεο ηεο ρψξαο. Ζ αλάπηπμε λέσλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ θαη νηθνηνπξηζκνχ, ε αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο θαη ε ζπζηεκαηηθή πξνψζεζή ηνπ απνηεινχλ ρξέε ζρεηηθψλ ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ θνξέσλ. Σέηνηνη θνξείο, ζρεηηθνί κε ηνλ ηνπξηζκφ ζηελ Διιάδα είλαη νη παξαθάησ: Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ ( ΔΟΣ ) Τπνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο ( ΤΣΑΝ ) Γεληθή Γξακκαηεία Σνπξηζκνχ ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο ( ΓΓΣΤΑΝ ) 28

40 χλδεζκνο Σνπξηζηηθψλ θαη Σαμηδησηηθψλ Γξαθείσλ Διιάδνο ( ΖΑΣΣΑ ) χλδεζκνο Διιεληθψλ Σνπξηζηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ ( ΔΣΔ ) Παλειιήληα Οκνζπνλδία Δπηρεηξήζεσλ Σνπξηζκνχ ( ΠΟΔΣ ) Οξγαληζκφο Σνπξηζηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο ( ΟΣΔΚ ) θ.α. Οη παξαπάλσ θνξείο θαη νη δξαζηεξηνπνηήζεηο ηνπο ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηελ αλάδεημε ηνπ πξσηαγσληζηηθνχ ξφινπ ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, κε άμνλα ηελ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο [ακαξά Φ., 2011] Μέζα θαη εξγαιεία άζθεζεο γηα ηε Βηώζηκε Σνπξηζηηθή Αλάπηπμε Γηα ηελ επίηεπμε ησλ αλαπηπμηαθψλ ζηφρσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ρξεζηκνπνηνχληαη κέζα θαη εξγαιεία ζρεδηαζκνχ, ζηνπο ηνκείο ηεο ρσξνηαμίαο, ηεο νηθνλνκίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα νπνία είλαη: Υσξνηαμηθά: Δξγαιεία ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, φπσο ε ζέζπηζε δσλψλ ρξήζεσλ γεο, φπνπ επηηξέπνληαη ή φρη νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηελ αθεξαηφηεηα ηεο ελ ιφγσ δψλεο. Οη ζηφρνη θαη ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηελ επίηεπμή ηνπο πξνζδηνξίδνληαη ζην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, απφ ηα Υσξνηαμηθά ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη απφ άιιεο Δηδηθέο Υσξνηαμηθέο Μειέηεο, ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Οηθνλνκηθά: Κίλεηξα, θνξναπαιιαγέο θαη ελζάξξπλζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, θαζψο θαη νηθνλνκηθά κέηξα, πνπ πξνσζνχληαη κέζσ Αλαπηπμηαθψλ Νφκσλ, αιιά θαη κέζσ ησλ ΠΔΠ (Πεξηθεξεηαθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ) θαη επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ θαη πξσηνβνπιηψλ. Δξγαιεία πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο: Ζ εθπφλεζε Μειεηψλ Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ε ζέζπηζε βξαβείσλ θαη ζεκάησλ, ε πηνζέηεζε ζπζηεκάησλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ (π.ρ. ISO, EMAS) είλαη ηέηνηα εξγαιεία. ηφρνο είλαη ε εθαξκνγή πεξηβαιινληηθψλ πνιηηηθψλ απφ ηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, ε ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ επηδφζεσλ θαη ησλ ζηνηρείσλ απηψλ θαη ε ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ σο πξνο ηηο πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο Απφ ηελ εθαξκνγή ζπζηεκάησλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο πξνθχπηνπλ νθέιε θαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη γηα ηηο ίδηεο ηηο επηρεηξήζεηο [ακαξά Φ., 2011]. 29

41 Κεθάιαην 3 Αλάιπζε πεξηνρήο κειέηεο 3.1 Δηζαγσγή ην παξφλ θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη ε ππάξρνπζα θαηάζηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γηαηίζεληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηα γεσγξαθηθά, δηνηθεηηθά, ρσξνηαμηθά, δεκνγξαθηθά, θνηλσληθά, νηθνλνκηθά, αιιά θαη ιανγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Δπηπιένλ, γίλεηαη κία ηζηνξηθή αλαδξνκή ζην παξειζφλ ηεο πεξηνρήο, γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηεο δνκήο ηεο θαη ηεο θχζεο ησλ πξνεγνχκελσλ ραξαθηεξηζηηθψλ, θαζψο θαη ηεο ηζηνξηθήο ηεο ζεκαζίαο. Γηα ηνλ ίδην ιφγν, ην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ειάρηζηα ηζηνξηθά θαη πιεζπζκηαθά ζηνηρεία γηα ηνλ θάζε νηθηζκφ ηεο πεξηνρήο, πνπ ππάξρεη ή ππήξρε ζ απηή. ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ, πεξηιακβάλεηαη επηκέξνπο ππνθεθάιαην, ζρεηηθά κε ηνλ ηνπξηζκφ ηεο πεξηνρήο, θαζ φηη απηφο κπνξεί λα απνηειέζεη ηζρπξφ κνριφ νηθνλνκηθήο άλζηζεο. Ζ πεξηνρή πεξηέρεη ακέηξεηνπο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο θαη ζηνηρεία θπζηθνχ θάιινπο, φπσο ε Λνπηξφπνιε Αξηδαίαο, πνπ απνηειεί ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ πφξν κε πξννπηηθέο βειηίσζεο θαη πεξεηαίξσ αλάπηπμεο ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Σέινο, πεξηγξάθνληαη ηα Πξνγξάκκαηα θαη Ννκνζεηήκαηα ελίζρπζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ηα νπνία απνηεινχλ ή απνηέιεζαλ ζην παξειζφλ επθαηξίεο ζηελ πνξεία αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. 3.2 Η πεξηνρή κειέηεο Ννκόο Πέιιαο Ο Ννκφο 1 Πέιιαο αλήθεη δηνηθεηηθά ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, κε πξσηεχνπζά ηελ πφιε ηεο Έδεζζαο. Αξρηθά, ν Ννκφο ρσξηδφηαλ ζε ηξεηο επαξρίεο (Αικσπίαο, Δδέζζεο θαη Γηαλληηζψλ), κε 6 Γήκνπο (Αξηδαίαο, Έδεζζαο, Γηαλληηζψλ, 1 Μεηα ηελ ςήθηζε ηνπ Ν. 3852/2010, κε ηελ θσδηθή νλνκαζία «Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο» θαη ηε δηνηθεηηθή αλαζπγθξφηεζε, πνπ επέθεξε, νη παιαηέο Ννκαξρηαθέο Απηνδνηηθήζεηο θαηαξγήζεθαλ θαη θαηά ζπλέπεηα, ζήκεξα νη ηέσο Ννκνί απνηεινχλ Πεξηθεξεηαθέο Δλφηεηεο, πνπ ζπγρσλεχηεθαλ ζηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο β βαζκνχ, ηηο Πεξηθέξεηεο. Παξά ηαχηα, ζηελ παξνχζα εξγαζία γηα ιφγνπο νηθνλνκίαο ρψξνπ θαη κε εμνηθείσζεο κε ηε λέα νξνινγία, πξνηηκάηαη ε ρξήζε ηεο ιέμεο «Ννκφο», πνπ πξνθαλψο έρεη ηε ζεκαζία ηεο Πεξηθεξεηαθήο Δλφηεηαο. 30

42 Κξχαο Βξχζεο, Πέιιαο θαη θχδξαο) θαη 77 θνηλφηεηεο. Με ηελ εθαξκνγή ηνπ λνκνζρεδίνπ «Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο» ή «Καπνδίζηξηαο», απφ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1997, ν Ννκφο απνηεινχληαλ πιένλ, απφ 11 Γήκνπο (Αξηδαίαο, Βεγνξίηηδνο, Γηαλληηζψλ, Έδεζζαο, Δμαπιαηάλνπ, Κξχαο Βξχζεο, Κχξξνπ, Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ, Μελείδνο, Πέιιαο θαη θχδξαο) θαη 131 νηθηζκνχο. ην Υάξηε 3.1 θαίλεηαη ε δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηνπ Ννκνχ ζηνπο 11 Γήκνπο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2011, ηέζεθε ζε ηζρχ ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» (Ν.3852/2010), Νέα Αξρηηεθηνληθή ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο, ζχκθσλα κε ην νπνίν έγηλαλ αιιαγέο ζηε δηνηθεηηθή δηάξζξσζε ησλ Γήκσλ θαη ησλ Πεξηθεξεηψλ. ζνλ αθνξά ζην Ννκφ Πέιιαο, νη 11 Καπνδηζηξηαθνί Γήκνη έγηλαλ νη εμήο 4 (Υάξηεο 3.2): Γήκνο Έδεζζαο, κε έδξα ηελ Έδεζζα, απνηεινχκελνο απφ ηνπο Γήκνπο Βεγνξίηηδαο θαη Έδεζζαο, νη νπνίνη θαηαξγήζεθαλ. Γήκνο Αικσπίαο, κε έδξα ηελ Αξηδαία, απνηεινχκελνο απφ ηνπο Γήκνπο Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, νη νπνίνη θαηαξγήζεθαλ. Γήκνο θχδξαο, κε έδξα ηε θχδξα, απνηεινχκελνο απφ ηνπο Γήκνπο Μελείδνο θαη θχδξαο, νη νπνίνη θαηαξγήζεθαλ. Γήκνο Πέιιαο, κε έδξα ηα Γηαλληηζά θαη ηζηνξηθή έδξα ηελ Πέιια, απνηεινχκελνο απφ ηνπο Γήκνπο Γηαλληηζψλ, Κχξξνπ, Πέιιαο, Κξχαο Βξχζεο θαη Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ, νη νπνίνη θαηαξγήζεθαλ. Υάξηεο 3.1: Γηνηθεηηθφο Υάξηεο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα «Η. Καπνδίζηξηαο» (Πηγή: 31

43 Υάξηεο 3.2: Γηνηθεηηθφο Υάξηεο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» (Πηγή: Γήκνο Αικσπίαο Υάξηεο 3.3: Υάξηεο γεσγξαθηθψλ νξίσλ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο (Πεγή: (Δπεμεξγαζία)) 32

44 Ο Γήκνο Αικσπίαο, κε έθηαζε η.ρκ. θαη πιεζπζκφ θαηνίθνπο (απνγξαθή ΔΤΔ 2001), απνηειεί ηε βνξεηφηεξε πεξηνρή ηεο Μαθεδνλίαο θαη πξνζδηνξίδεηαη αλάκεζα απφ ηελ Δνξδαία θαη ηελ Πειαγνλία θαη αθξηβέζηεξα κεηαμχ ησλ πνηακψλ Λνπδία θαη Αμηνχ. Πεξηιακβάλεη ηελ θιεηζηή πεδηάδα ηεο Αικσπίαο θαη ηκήκαηα ησλ γχξσ ξεσλ. Οη νξεηλνί φγθνη θαηαιακβάλνπλ κεγαιχηεξε έθηαζε απφ ηελ πεδηάδα, πεξίπνπ 730 η.ρκ πξνο 220 η.ρκ., δειαδή θαηαιακβάλνπλ ην 77% ηεο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ. Ο θάκπνο ηεο Αικσπίαο πεξηβάιιεηαη απφ ηελ νξνζεηξά ηνπ Βφξα ή Κατκαθηζαιάλ, ην νξεηλφ ζχκπιεγκα Πίλνβν-Σδέλα θαη ην φξνο Πάηθν, κε πςνκεηξηθέο δηαθνξέο πνπ μεπεξλνχλ ηα 1500 κ., γεγνλφο πνπ επεξεάδεη φπσο είλαη θπζηθφ, ην θιίκα ηεο πεξηνρήο, ην νπνίν είλαη πγξφ Ζπεηξσηηθφ. Σν φξνο Βνξάο εθηείλεηαη ζηα ειιελνγηνπγθνζιάβηθα ζχλνξα θαη ε ςειφηεξή ηνπ θνξπθή (2.524 κ.) βξίζθεηαη ζηε Γηνπγθνζιαβία. Σν Πάηθν βξίζθεηαη ζην αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο Αικσπίαο, ζηα φξηα κε ην Ννκφ Κηιθίο. Κχξηεο θνξπθέο ηνπ εληφο ηεο Αικσπίαο, απνηεινχλ ηα Βεξην(ηφ)πηα (1.458 κ.), ην Μεηεξίδη (1.598 κ.) θ.α.. Ζ πεξηνρή δηαξξέεηαη απφ πνιινχο πνηακνχο. Κπξηφηεξνο απφ απηνχο είλαη ν Μνγιελίηζαο, νη παξαπφηακνη ηνπ νπνίνπ βνεζνχλ ζηελ απνζηξάγγηζε ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ηεο Αξηδαίαο. Σα ξέκαηα θαη κηθξά παξαπφηακα ηνπ Μνγιελίηζα απνξξένπλ απφ ην Βφξα θαη ην Πάηθν. Κπξηφηεξα απφ απηά είλαη ν Κφδηαθαο, πνπ πεγάδεη απφ νκψλπκε θνξπθή ηνπ Βφξα, ν Ξεξνπφηακνο απφ ην Πίλνβν, ν Σνπιίηζα απφ Κξέζλα θαη δηαζρίδεη ηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, ν Μπέια Βφδα απφ ηηο λφηηεο πιαγηέο ηνπ Βφξα θαη ν Γθνιέκαο απφ ην Πάηθν. Ζ κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο θαη νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, πνπ επηθξαηνχλ, επλννχλ ηδηαίηεξα ηελ αλάπηπμε ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο, κε πιεζψξα γεσξγηθψλ θαιιηεξγεηψλ, θαζψο θαη ηεο δαζνπνλίαο θαη ηεο θηελνηξνθίαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα αλαπηχζζεηαη ξαγδαία ν ηνπξηζκφο. Σν θιίκα είλαη επεηξσηηθφ, κε ήπην ζρεηηθά ρεηκψλα θαη δξνζεξφ θαινθαίξη. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηνρήο είλαη ν βφξεηνο ηζρπξφο άλεκνο, πνπ είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηφο σο "Καξαηδνβίηεο" [Δγθπθινπαίδεηα «Πάππξνο Λάξνπο Μπξηηάληθα», 1997]. Ζ πεξηνρή κειέηεο αλήθεη δηνηθεηηθά, ζχκθσλα κε ην παξφλ ηζρχνλ πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» (Ν.3852/2010), ζην Ννκφ Πέιιαο θαη απνηειείηαη απφ ηηο δεκνηηθέο ελφηεηεο 2 Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, κε έδξα ηελ Αξηδαία. 2 Γεκνηηθή ελφηεηα είλαη έλαο φξνο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, πνπ εηζήρζε ην 2010 κε ην Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο θαη πεξηγξάθεη ηε βαζηθή εδαθηθή ππνδηαίξεζε ελφο Γήκνπ, πνπ δεκηνπξγήζεθε ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα. 33

45 Υάξηεο 3.4: Σνπνγξαθηθφο Υάξηεο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο (Πεγή: Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε Ο Γήκνο Αικσπίαο αλήθεη ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ζπλνξεχεη λφηηα κε ηνπο Γήκνπο Έδεζζαο, θχδξαο, λνηηνδπηηθά κε ην Ννκφ Φιψξηλαο, αλαηνιηθά κε ην Ννκφ Κηιθίο θαη βφξεηα κε ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). Γηνηθεηηθά, ν Γήκνο, κε έδξα ηνπ ηελ Αξηδαία, απνηειεί έλαλ απφ ηνπο 4 δήκνπο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη απνηειείηαη απφ 2 δεκνηηθέο ελφηεηεο, πνπ αληηζηνηρνχλ ζηνπο 2 ζπγρσλεπζέληεο Γήκνπο Αξηδαίαο θαη Δμαπιάηαλνπ. Κάζε δεκνηηθή ελφηεηα δηαηξείηαη ζε επηκέξνπο δεκνηηθέο/ηνπηθέο ελφηεηεο, πνπ απνηεινχλ ηα δεκνηηθά δηακεξίζκαηα ησλ θαηαξγεζέλησλ ΟΣΑ. Οη ζεκεξηλέο θνηλφηεηεο ηνπ Γήκνπ απνηεινχζαλ απηφλνκεο θνηλφηεηεο θαη Γήκνπο πξηλ ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο «Καιιηθξάηεο» [ 2011]. 34

46 3.3.1 Γεκνηηθέο Δλόηεηεο Γήκνπ Αικσπίαο Γεκνηηθή Δλόηεηα Αξηδαίαο Υάξηεο 3.5: Υάξηεο Γπηηθήο Αικσπίαο (ηέσο Γήκνο Αξηδαίαο) (Πεγή: aridea1.blogspot.com) Ο ηέσο Γήκνο θαη λπλ δεκνηηθή ελφηεηα Αξηδαίαο (Υάξηεο: 3.5) έρεη (πξαγκαηηθφ) πιεζπζκφ θαηνίθνπο θαη έθηαζε ζηξ.. Καιχπηεη ην δπηηθφ ηκήκα ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ηεο Αικσπίαο. Πξηλ ηε ζπλέλσζε, ε Αξηδαία πεξηιάκβαλε 6 δεκνηηθά δηακεξίζκαηα, κε έδξα ηνπ Γήκνπ ηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, απφ ηελ νπνία πήξε θαη ην φλνκά ηεο. Πεξηιακβάλεη ηηο θνηλφηεηεο θαη ηνπο νηθηζκνχο, πνπ ζεκεηψλνληαη παξαθάησ: Κνηλφηεηα Αξηδαίαο Αξηδαία Τδξαία Κνηλφηεηα Αιψξνπ Άισξνο Κνηλφηεηα Αςάινπ Άςαινο Κνηλφηεηα Βνξεηλνχ Βνξεηλφ Νενρψξη Πεπθσηφ Κνηλφηεηα Γαξεθείνπ Γαξέθεην ( Άλσ Γαξέθεην) Κνηλφηεηα Γσξνζέαο Γσξνζέα Αγάζε Κνηλφηεηα Λνπηξαθίνπ 35

47 Λνπηξάθη Λνπηξά Λνπηξαθίνπ (Λνπηξά Αξηδαίαο) Κνηλφηεηα Λπθνζηφκνπ Λπθφζηνκν Κνηλφηεηα Μεγαπιαηάλνπ Μεγαπιάηαλνο Μνλαζηεξάθη Κνηλφηεηα Ξηθηαλήο Ξηθηαλή Κνηλφηεηα ξκεο ξκα Κνηλφηεηα Πηπεξηψλ Πηπεξηέο Κνηλφηεηα Πνιπθαξπίνπ Πνιπθάξπη Κνηλφηεηα Πξνκάρσλ Πξφκαρνη Κνηλφηεηα αξαθελψλ αξαθελνί Κάησ Κνξπθή Κνηλφηεηα σζάλδξαο σζάλδξα Κνηλφηεηα Σζάθσλ Σζάθνη [ Γεκνηηθή Δλόηεηα Δμαπιαηάλνπ Υάξηεο 3.6: Υάξηεο Αλαηνιηθήο Αικσπίαο (ηέσο Γήκνο Δμαπιαηάλνπ) (Πεγή: aridea1.blogspot.com) 36

48 Ο ηέσο Γήκνο θαη λπλ δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ (Υάξηεο 3.6) έρεη (πξαγκαηηθφ) πιεζπζκφ θαηνίθνπο θαη έθηαζε ζηξ.. Έδξα ηνπ Γήκνπ ήηαλ ν Δμαπιάηαλνο. Πεξηιακβάλεη ηηο παξαθάησ θνηλφηεηεο θαη νηθηζκνχο : Κνηλφηεηα Δμαπιαηάλνπ Δμαπιάηαλνο Κνηλφηεηα Αξραγγέινπ Αξράγγεινο Σξία Έιαηα Κνηλφηεηα Θενδσξαθείνπ Θενδσξάθεην Κνηλφηεηα Θεξηνπέηξαο Θεξηφπεηξα Κνηλφηεηα Ίδαο Ίδα Κνηλφηεηα Κσλζηαληίαο Κσλζηαληία Κνηλφηεηα Μειέαο Μειέα Ρηδνρψξη Κνηλφηεηα Νεξνκχισλ Νεξφκπινη Πξφδξνκνο Κνηλφηεηα Ννηίαο Νφηηα Αεηνρψξη Κνηλφηεηα Πεξηθιείαο Πεξίθιεηα Λαγθαδηά Κνηλφηεηα Φηισηείαο Φηιψηεηα Κνηλφηεηα Φνχζηαλεο Φνχζηαλε Κνηλφηεηα Υξπζήο Υξπζή [ 2011] 37

49 3.3.2 Οηθηζκνί Υσξηά Αικσπίαο (Μνγιελώλ) Υάξηεο 3.7: Θξεζθεπηηθφο ράξηεο πεξηνρήο Αικσπίαο (Μνγιελψλ), ην έηνο 1912 (Πεγή: Τδξαία Ζ επί Βνπιγάξσλ Βφιηζηζηα / Volčista κεηνλνκάζηεθε ζε Τδξέα θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Τδξαία. ήκεξα είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιαηφηεξα απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο νχκπνπζθνπ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 100 παηξηαξρηθνί Μαθεδφλεο. Ζ ειιεληθή δηνίθεζε εγθαηέζηεζε ην 1924 ζην ρσξηφ έλαλ αξηζκφ ρξηζηηαλψλ πξνζθχγσλ. Σν 1928 ππνινγίδεηαη, πσο ππήξραλ, εδψ 140 πξφζθπγεο θαη 140 γεγελείο Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 469, 1961: 487, 1971: 503, 1981: 506, 1991: 484, 2001: 462. Τςφκεηξν

50 Γσξνζέα Σν ρσξηφ νλνκαδφηαλ Γθάκπξηηζα ή Γθάκπξνθηζη / Gabrišta ή Cabrovci. Μεηνλνκάζηεθε ζε Γσξνζέα. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιαηφηεξα απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνλ νηθηζκφ Ραληζιάβ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 850 Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ 650 ήηαλ κνπζνπικάλνη θαη 200 ρξηζηηαλνί παηξηαξρηθνί. Μεηά ηελ ππνρξεσηηθή αλαρψξεζε ησλ κνπζνπικάλσλ γηα ηελ Σνπξθία θαη ηελ εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ, ην 1928 δνχζαλ ζην ρσξηφ 410 πξφζθπγεο θαη 220 γεγελείο Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 691, 1961: 658, 1971: 680, 1981: 617, 1991: 595, 2001: 691. Τςφκεηξν 170 Άλσ Λνπηξάθη Σν ρσξηφ Άλσ Λνπηξάθη θαη αξγφηεξα Άλσ Λνπηξάθηνλ [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922], επί Βνπιγάξσλ νλνκαδφηαλ Γθφξλν Πφδαξ / Gorno Požar. Ζ αξρηθή ηνπ νλνκαζία ήηαλε Πφδαξ, απφ ηελ αξραία ειιεληθή ιέμε «πν», πνπ ζεκαίλεη λεξφ θαη ηε ζιάβηθε ιέμε «δαξ», πνπ ζεκαίλεη θάξβνπλν, απφ ηη ζεξκέο πεγέο πνπ ππάξρνπλ ζηε πεξηνρή. ηε ζπλέρεηα, πήξε ην φλνκα «Πνδάξηζθνπ», πνπ ζηα λενειιεληθά ζεκαίλεη «Λνπηξάθη». Σν ρσξηφ βξηζθφηαλ 3ρικ. βνξεηφηεξα ηνπ ζεκεξηλνχ, ζηελ θνξπθή ηνπ βνπλφ (ίζην Πεχθν). Τπήξμε νηθηζκφο ηεο θνηλφηεηαο Λνπηξαθίνπ ηεο επαξρίαο Αικσπίαο, ελψ ζην παξειζφλ απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Πφδαξ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Οη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ηνπ θαηέβεθαλ θαη εγθαηαζηάζεθαλ ζην Νηφιλν Πφδαξ, ελψ κεξηθνί κεηαλάζηεπζαλ ζηε Βνπιγαξία. Σν 1928 είραλ απνκείλεη εδψ, 160 Μαθεδφλεο. Ο νηθηζκφο εγθαηαιείθζεθε, κεηά ηνλ εκθχιην πφιεκν, θαζψο νη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ θαηέβεθαλ ζην Νηφιλν Πφδαξ (Κάησ Λνπηξάθη), ελψ αξθεηνί θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ).. Τςφκεηξν 600 Άλσ Κνξπθή Σν πξψελ ρσξηφ Γθφξλν Ράληηβν / Gorno Radivo, κεηνλνκάζηεθε ζε Άλσ Κνξπθή [ΦΔΚ 148 / ] θαη ππήξμε νηθηζκφο ηεο θνηλφηεηαο Κάησ Κνξπθήο, ηεο επαξρίαο Αικσπίαο θαη πξνεγνχκελα, απνηεινχζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο αξαθίλνβνλ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ εθαηφλ ζαξάληα (140) εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Σν 1928 δνχζαλ ζην ρσξηφ δηαθφζηνη (200) 39

51 Μαθεδφλεο. Σν ρσξηφ θαηαζηξάθεθε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαηνρήο απφ ηνπο Γεξκαλνχο, νη νπνίνη ην έθαςαλ ην έηνο 1942 θαη ηνπ εκθπιίνπ θαη ην 1949 νη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνί ηνπ θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ) θαη άιινη εγθαηαζηάζεθαλ ζην Νηφιλν Ράληηβν (Κάησ Κνξπθή). Άλσ Ρνδσληά Σν ρσξηφ Γθφξλν Σνχξκαλιη / Gorno Turmanli κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα, ζε Άλσ Ρνδσληά [ΦΔΚ 97 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη απνηέιεζε κνπζνπικαληθφ νηθηζκφ επί ηνπξθνθξαηίαο. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912, καδί κε ην Νηφιλν Σνχξκαλιη, ήηαλ πεξίπνπ 360 κνπζνπικάλνη Σνχξθνη. Σν 1924 φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηε Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ εθαηφ (100) άηνκα. Τςφκεηξν 160 Άλσ Γαξέθεηνλ Σν ρσξηφ Γθφξλν Σζεξλέζεβν / Gorno Tsrnšesevo, κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα ζε Άλσ Γαξέθεηνλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Γαξέθεηνλ [ΦΔΚ 346 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Άλσ Γαξέθεην. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιαηφηεξα απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Μπαρφβνπ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 200 παηξηαξρηθνί Μαθεδφλεο. Σν 1928 δνχζαλ ζην ρσξηφ, 250 Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 63, 1961: 91, 1971: 60, 1981: 45, 1991: 85. Τςφκεηξν 220 Κσλζηαληία Γθνζηέιηνπκπη ή Κφζηειηνππ / Gostoljubi ή Kosteljup νλνκαδφηαλ ην ζεκεξηλφ ρσξηφ Κσλζηάληεηα θαη ζηε ζπλέρεηα Κσλζηαληία [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Ννβνζέιηζη θαη Πξφδξνκν [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Απφ ην 1922 θαη κεηά, ζην ρσξηφ θαηνηθνχλ Μηθξαζηάηεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ επηαθφζηα νρδφληα (780) άηνκα. 40

52 ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 994, 1961: 1.029, 1971: 802, 1981: 719, 1991: 724, 2001: 759. Τςφκεηξν 180 Μηθξνρώξηνλ Σν ρσξηφ Μηθξνρψξη θαη ιίγν χζηεξα Μηθξνρψξηνλ [ΦΔΚ 346 / ], παιηφηεξα νλνκαδφηαλ Έλη Μάαια ή Γέλη Μάραια / Eni Maala ή Jeni Mahala. Απνηεινχζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Πηπεξηψλ, ηεο επαξρίαο Αικσπίαο, ελψ παιηφηεξα αλήθε ζηελ θνηλφηεηα Μπίηδην Μαραιά [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ εθαηφλ 170 κνπζνπικάλνη Σνχξθνη. Σν 1924 φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 70 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 102, 1961: 75, 1971: 41. Τςφκεηξν 160 Πεπθσηό Εκπφξζθν ή κπφξζθν / Zborsko ή Sborsko νλνκαδφηαλ, παιαηφηεξα ην κεηνλνκαδφκελν ρσξηφ Πεπθσηφλ [ΦΔΚ 97 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Πεπθσηφ. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιηφηεξα ην κπφξζηθνλ Δλσηίαο απνηεινχζε νκψλπκε θνηλφηεηα. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Μεγάινο αξηζκφο θαηνίθσλ ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζε ζηε Βνπιγαξία. Σν 1928 είραλ απνκείλεη εδψ, 180 Μαθεδφλεο. Σν ρσξηφ έγηλε νξκεηήξην ηνπ ΔΛΑ, επί γεξκαληθήο θαηνρήο, κέρξη ην νινθαχησκα θαη ην ηζνπέδσκα ηνπ ρσξηνχ, απφ κεγάιε γεξκαληθή δχλακε. Πνιινί θάηνηθνη αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζην δηπιαλφ πξνζθπγηθφ ρσξηφ Βνξεηλφ. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 0, 1961: 198, 1971: 228, 1981: 244, 1991: 268. Τςφκεηξν 680 Αλάβξα Σν άιινηε ρσξηφ Ίδβνξ / Izvor απνηειεί κηθξφ εμαξρηθφ καθεδνληθφ νηθηζκφ δπηηθά ηνπ ρσξηνχ Σξέζηεληθ / Θεξηφπεηξα, πνπ εξήκσζε ηελ επνρή ησλ βαιθαληθψλ πνιέκσλ. Παιαηφηεξα, απνηεινχζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Φνχζηαλε [ΦΔΚ 80 / ]. Σν 1912 δνχζαλ εδψ 100 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Ο έξεκνο νηθηζκφο κεηνλνκάζηεθε ην 1919 ζε Αλάβξα [ΦΔΚ 97/ ]. 41

53 Δμαπιάηαλνο Σν πξψελ ρσξηφ Καπίληαλη / Kapinjani κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα ζε Δμαπιάηαλνλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Δμαπιάηαλν [ΦΔΚ 148/ ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ πξνεγνχκελα απνηεινχζε νκψλπκε θνηλφηεηα, σο Καπνληψλ Δλεηίαο [ΦΔΚ ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 150 ρξηζηηαλνί (Μαθεδφλεο θαη Σζηγγάλνη). Σν 1924 φινη νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ηε ζέζε ηνπο πήξαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ππήξραλ εδψ πξφζθπγεο θαη 200 γεγελείο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 1.974, 1961: 2.028, 1971: 2.049, 1981: 2.109, 1991: 2.069, 2001: Τςφκεηξν 125 Ξεξόιαθθνο Σν ρσξηφ Καξά Νηφξε Βφληελζθη / Kara Dere Vodenski κεηνλνκάζηεθε ζε Μαπξφιαθθνλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Μαπξφιαθθνο Δδέζζεο [ΦΔΚ 148 / ]. Ήηαλ Οηθηζκφο ηεο θνηλφηεηαο Αςάινπ ηεο επαξρίαο Αικσπίαο θαη παιαηφηεξα, απνηέιεζε Γξαγνκάληηζα, σο Καξά Γαξέ Βνδελψλ Δλσηίαο [ΦΔΚ 152 / ]. Σν 1912, ήηαλ έλα κνπζνπικαληθφ ηνπξθηθφ ρσξηφ 200 αηφκσλ. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνί ηνπ έθπγαλ ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ιίγνη ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Ο αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ην 1928 ήηαλ 35 άηνκα. Ο νηθηζκφο εξήκσζε πξηλ ηνλ πφιεκν. Μαπξόιαθθνλ Γεληηζώλ Σν ρσξηφ Καξά Νηεξέ Πάδαξζθη/ Kara Dere Pazarski απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Γξαγνκάληηζαο ηεο ππνδηνίθεζεο Δλσηίαο. Σν 1912, δνχζαλ εδψ 190 κνπζνπικάλνη Σνχξθνη. Σν 1924, εξήκσζε, θαζψο φινη νη θάηνηθνί ηνπ κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία. Σν έξεκν ρσξηφ κεηνλνκάζηεθε ζε Μαπξφιαθθνλ Γεληηζψλ [ΦΔΚ 148 / ]. Μειέα Σν ρσξηφ Καξιάληνβν ή Κάξιαη / Karladovo ή Karlat κεηνλνκάζηεθε ζε Μειηάο θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Μειέα [ΦΔΚ 97 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο αλαγξάθεηαη σο Μειηά. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ 42

54 Πέιιαο θαη παιηά, ήηαλ νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Ρνχδηλν θαη Νηρψξη [ ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 750 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ηε ζέζε ηνπο πήξαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ 660 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 904, 1961: 970, 1971: 845, 1981: 787, 1991: 769, 2001: Τςφκεηξν 143 Φηιώηηα Σν ρσξηφ Κνδνχζαλη / Kožušani κεηνλνκάζηεθε ζε Φηιψηηα θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Φηιψηεηα [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη σο Κνπδνχζηαλε Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ Μαθεδφλεο (930 κνπζνπικάλνη θαη 170 ρξηζηηαλνί παηξηαξρηθνί). Σν 1924 νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ, αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ππήξραλ ζην ρσξηφ 190 Μαθεδφλεο θαη 280 πξφζθπγεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 561, 1961: 664, 1971: 682, 1981: 647, 1991: 677, 2001: 639. Τςφκεηξν 190 Ξηθηαλή Σν ρσξηφ Κνζηνχξηλν ή Κνζηνχξελη / Kosturino ή Kostureni κεηνλνκάζηεθε ζε Ξπθφλεηα[ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922], ζηε ζπλέρεηα Ξπθψληα θαη ηειηθά Ξηθηαλή [ΦΔΚ 16/ ηνκ. Α 1953]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Κσζηνχξγηαλλε Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Ειάηηλα θαη Ρνχδηλνλ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 700 Μαθεδφλεο (520 κνπζνπικάλνη θαη 180 ρξηζηηαλνί παηξηαξρηθνί). Σν 1924 νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ππήξραλ ζην ρσξηφ 400 πξφζθπγεο θαη 230 Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 823, 1961: 889, 1971: 944, 1981: 923, 1991: 879, 2001: 850 Τςφκεηξν 120 Σξία Έιαηα 43

55 Σν ρσξηφ Λέζθνβν / Leskovo κεηνλνκάζηεθε ζε Σξία Έιαηα [ΦΔΚ 148 / ]. Αξρηθά σο Λέζθνβνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Μεγάια Λεηβάδηα [ΦΔΚ 152 / ], αξγφηεξα σο Λέζθνβνλ Αικσπίαο, νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 80/ ] θαη πιένλ απνηειεί νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Αξραγγέινπ, ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αικσπίαο, πνπ εξήκσζε κεηά ηνλ εκθχιην πφιεκν. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 580 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Οη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ηνπ κεηαλάζηεπζαλ ζηε Βνπιγαξία. Ζ ειιεληθή δηνίθεζε εγθαηέζηεζε ζην ρσξηφ έλαλ αξηζκφ πξνζθχγσλ. Σν 1928 ππήξραλ εδψ 120 πξφζθπγεο θαη 40 γεγελείο Μαθεδφλεο. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο θαηνρήο, νη Γεξκαλνί μέζπαζαλ ζην ρσξηφ θαη ην έθαςαλ. Λαγθαδηά Σν ρσξηφ Λνχγθνπληζη ή Λνχληζη / Lugunci ή Lunci κεηνλνκάζηεθε ζε Λαγθαδηά [ΦΔΚ 97 / ].. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 620 ρξηζηηαλνί Βιάρνη, θπξίσο ξνπκαληθψλ θξνλεκάησλ. Ο ειιεληθφο ζηξαηφο έθαςε ην ρσξηφ ην Αξθεηνί θάηνηθνη κεηαλάζηεπζαλ ην 1925 ζηε Γνβξνπηζά (Dobrudža), κεηά απφ πξφζθιεζε ηεο ξνπκαληθήο θπβέξλεζεο. Σν 1928, ζην ρσξηφ δνχζαλ 330 Βιάρνη. Σν 1949, κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ θαηέθπγε ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). Δπίζεο, ην ρσξηφ θάεθε απφ ηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ ζην δεχηεξν βαιθαληθφ πφιεκν. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 0, 1961: 135, 1971: 160, 1981: 99, 1991: 90, 2001: 89. Τςφκεηξν 610 Μνλαζηεξάθη Σν ρσξηφ Μνλαζηηξηδίθ ή Μάλαζηηξ / Monastidžik ή Manastir κεηνλνκάζηεθε ζε Μνλαζηεξάθη [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922] θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Μνλαζηεξάθηνλ. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Μνλαζηεξάθη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη παιηφηεξα σο Μνλαζηεξηδίθ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Μπίδνβνπ [ΦΔΚ 152 / ].Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 400 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ 290 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 132, 1961: 191, 1971: 154, 1981: 161, 1991: 155, 2001: 169. Τςφκεηξν

56 Πξόκαρνη Σν πξψελ ρσξηφ Μπάνβν ή Μπάρνβν / Baovo ή Bahovo. κεηνλνκάζηεθε ζε Πξφκαρνη [ΦΔΚ 346 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη παιηφηεξα σο Μπάρνβνλ Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνλ νηθηζκφ Σζεξλέζνβνλ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ παηξηαξρηθνί Μαθεδφλεο. Σν 1928 δνχζαλ ζην ρσξηφ Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 1.549, 1961: 1.879, 1971: 1.821, 1981: 1.754, 1991: 1.862, 2001: Τςφκεηξν 290 Πεξίθιεηα Σν ρσξηφ Μπέξηζιαθ ή Μπφξηζιαθ ή Μπεξίζιαθηζη / Borislav ή Berislav ή Berislavci κεηνλνκάζηεθε ζε Πεξίθιεηα [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 330 ρξηζηηαλνί Βιάρνη, θπξίσο ξνπκαληθψλ θξνλεκάησλ. Μεξηθνί θάηνηθνη κεηαλάζηεπζαλ ην 1925 ζηε Γνβξνπηζά (Dobrudža), κεηά απφ πξφζθιεζε ηεο ξνπκαληθήο θπβέξλεζεο. Σν 1928 ζην ρσξηφ δνχζαλ 250 Βιάρνη. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 342, 1961: 372, 1971: 393, 1981: 373, 1991: 354, 2001: 471. Τςφκεηξν 570 Μεγαπιάηαλνο Σν ρσξηφ Μπίδνβν / Bizovo κεηνλνκάζηεθε ζε Μεγαπιάηαλνλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Μεγαπιάηαλνο [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιηφηεξα, σο Μπίδνβνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνλ νηθηζκφ Μνλαζηεξηδίθ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 780 Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ 620 ήηαλ κνπζνπικάλνη θαη 160 ρξηζηηαλνί εμαξρηθνί. Μεηά ηελ ππνρξεσηηθή αλαρψξεζε ησλ κνπζνπικάλσλ γηα ηελ Σνπξθία θαη ηελ εγθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ, ην 1928 δνχζαλ ζην ρσξηφ 320 πξφζθπγεο θαη 150 γεγελείο Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 312, 1961: 394, 1971: 369, 1981: 382, 1991: 351, 2001:

57 Τςφκεηξν 215 Πηπεξηέο Σν ρσξηφ Μπίηδνβα Μάαια ή Μπίηδν Μάραια / Bidžova Maala ή Bidžo Mahala. κεηνλνκάζηεθε ζε Πηπεξηέο [ΦΔΚ 97 / ] θαη ηειηθά Πηπεξηαί. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Πηπεξηέο. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο Δλεηίαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιηφηεξα, σο Μπίηδην Μαραιά Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνλ νηθηζκφ Γελή Μαραιά [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Γηνπξνχθνη Σνχξθνη. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 420 άηνκα. Σν 1940, νη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ήηαλ πξφζθπγεο, ελψ ππήξραλ ζην ρσξηφ θαη 90 Μαθεδφλεο, πνπ είραλ έξζεη απφ ην Γθφξλν Πφδαξ (Άλσ Λνπηξάθη). ην ηέινο ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, κεξηθνί θάηνηθνη θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 390, 1961: 435, 1971: 484, 1981: 481, 1991: 542, 2001: 589. Τςφκεηξν 162 Νενρώξη Σν ρσξηφ Νέβνξ ή Νίβνξ / Nevor ή Nivor κεηνλνκάζηεθε ζε Νενρψξη θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Νενρψξηνλ. ηνπο νδηθνχο ράξηεο αλαγξάθεηαη σο Νενρψξη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Νηρψξη Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Ρνχδηλν [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 770 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 420 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 529, 1961: 585, 1971: 604, 1981: 550, 1991: 489, 2001: 469. Τςφκεηξν 170 Ληζαξηά Σν ρσξηφ Νφβν έιν ή Δλί Κηφη / Novo Selo ή Eni Kjoj κεηνλνκάζηεθε ζε Ληζαξηά [ΦΔΚ 81 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Γελή Κηφη Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο ηξάηζηα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 30 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. 46

58 Σν ειιεληθφ θξάηνο, ην 1924, εγθαηέζηεζε ζην ρσξηφ πξφζθπγεο. Σν 1928 δνχζαλ εδψ 80 πξφζθπγεο θαη 20 Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 153, 1961: 224, 1971: 115, 1981: 24, 1991: 10, 2001: 6. Τςφκεηξν 230 Νεξόκπινη Σν ρσξηφ Ννβφζειηζη / Novoselci. κεηνλνκάζηεθε ζε Νεξφκπινη [ΦΔΚ 97 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Ννβνζέιηζη Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Κσζηεινχπ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 460 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 240 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 164, 1961: 178, 1971: 146, 1981: 113, 1991: 111, 2001: 309. Τςφκεηξν 230 Νόηηα Σν ρσξηφ Νφηη ή Νφληε/ Note ή Nonte κεηνλνκάζηεθε ζε Νψηηα θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Νφηηα. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ παιηφηεξα, σο Νψηηα Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνλ νηθηζκφ Σνχζηλ ή Σνχζηαλε [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Βιάρνη θαη 150 ρξηζηηαλνί Σζηγγάλνη. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Σν 1928, ν πιεζπζκφο ηνπ ρσξηνχ ήηαλ 700 πξφζθπγεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 95, 1961: 437, 1971: 440, 1981: 412, 1991: 367, 2001: 450. Τςφκεηξν 595 Λνπηξάθη Σν ρσξηφ Νηφιλν Πφδαξ / Dolno Požar κεηνλνκάζηεθε ζε Κάησ Πφδαξ, ζηε ζπλέρεηα ζε Κάησ Λνπηξάθη [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922] θαη ηειηθά ζε Λνπηξάθηνλ. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Λνπηξάθη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Κάησ Πφδαξ Αικσπίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Πφδαξ [ΦΔΚ 80 / ]. Γεκηνπξγήζεθε, ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα, 47

59 απφ θαηνίθνπο ηνπ Γθφξλν Πφδαξ (Άλσ Λνπηξάθηνλ). Σν 1928, είρε πιεζπζκφ πεξίπνπ ρξηζηηαλνχο Μαθεδφλεο. Σν 1949, αξθεηνί θάηνηθνη θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 725, 1961: 947, 1971: 1.063, 1981: 1.066, 1991: 1.127, 2001: Τςφκεηξν 260 Κάησ Κνξπθή Σν ρσξηφ Νηφιλν Ράληηβν / Dorno Radivo κεηνλνκάζηεθε ζε Κάησ Κνξπθή [ΦΔΚ 148 / ]. Δίλαη νηθηζκφο ηεο θνηλφηεηαο Κάησ Κνξπθήο, ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αικσπίαο, ελψ σο Κάησ Ρφδνβνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο αξαθίλνβνπ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 480 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Σν 1928, δνχζαλ ζην ρσξηφ 500 Μαθεδφλεο. Σν 1949, κεξηθνί θάηνηθνί ηνπ θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 65, 1961: 121, 1971: 128, 1981: 126, 1991: 114, 2001: 96. Τςφκεηξν 180 Κάησ Ρνδσληά Σν ρσξηφ Νηφιλν Σνχξκαλιη / Dolno Turmanli κεηνλνκάζηεθε ζε Κάησ Ρνδσληά [ΦΔΚ 97 / ].. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σνπξκαλιή Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Σζάθσλ Μαραιά [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, καδί κε ην Γθφξλν Σνχξκαλιη, ήηαλ πεξίπνπ 360 κνπζνπικάλνη Σνχξθνη. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 100 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 110, 1961: 151, 1971: 139, 1981: 114, 1991: 115. Τςφκεηξν 155 Κάησ Γαξέθεην Σν ρσξηφ Νηφιλν Σζεξλέζεβν / Dolno Tsrnšesevo κεηνλνκάζηεθε ζε Κάησ Γαξέθεηνλ [ΦΔΚ 346 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Κάησ Γαξέθεην. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σζεξλέζνβνλ Αικσπίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο 48

60 Μπαρφβνπ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 860 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, νη θάηνηθνί ηνπ κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία. Ζ ειιεληθή δηνίθεζε εγθαηέζηεζε εδψ, ιίγεο ρξηζηηαληθέο πξνζθπγηθέο νηθνγέλεηεο. Σν 1928, δνχζαλ ζην ρσξηφ 110 πξφζθπγεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 114, 1961: 258, 1971: 316, 1981: 321, 1991: 385, 2001: 736 Τςφκεηξν 180 Άςαινο Σν ρσξηφ Νηξαγθφκαληζη / Dragomanci κεηνλνκάζηεθε ζε Άςαινο [ΦΔΚ 97 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Γξαγνκάληηζα Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Καξά Γεξέ Βνδελψλ θαη Καξά Γεξέ Γεληηζψλ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 1.572, 1961: 1.491, 1971: 1.320, 1981: 1.277, 1991: 1.254, 2001: Τςφκεηξν 150 Κξαληά Σν ρσξηφ Νηξέλνβν / Drenovo. κεηνλνκάζηεθε ζε Αθξαλέα θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Κξαλέα. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Κξαληά. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Μελείδνο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο. Σν 19ν αηψλα, ήηαλ έλα κηθξφ ρξηζηηαληθφ καθεδνληθφ ρσξηφ, πνπ θάπνηα ζηηγκή εγθαηαιείθζεθε απφ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ. Σν 1924, ην ειιεληθφ θξάηνο εγθαηέζηεζε εδψ πξφζθπγεο. Ο αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ην 1928 ήηαλ 150 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 247, 1961: 314, 1971: 208, 1981: 134, 1991: 139, 2001: 130. Τςφκεηξν 320 Αξράγγεινο Σν ρσξηφ ζηλ ή ζηαλη / Ošin ή Ošani κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα ζε Αξράγγεινο[ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο ζζηαλε Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ

61 ρξηζηηαλνί, Βιάρνη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο, κε ξνπκαληθή εζληθή ζπλείδεζε. Μεηαμχ ησλ εηψλ , κεηά απφ θάιεζκα ηεο ξνπκαληθήο θπβέξλεζεο, γχξσ ζηα 400 άηνκα απφ ην ρσξηφ κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Γνβξνπηζά (Dobrudža). Σν 1928, ππήξραλ εδψ, 700 Βιάρνη. Σν ρσξηφ θάεθε, απφ ηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ, ζην δεχηεξν βαιθαληθφ πφιεκν. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 879, 1961: 840, 1971: 764, 1981: 709, 1991: 666, 2001: 686. Τςφκεηξν 820 Πνιπθάξπη Σν ρσξηφ Πφιηαλη / Poljani αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Πνιπθάξπη θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Πνιπθάξπηνλ [ΦΔΚ 148 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Πνιπθάξπη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Πφιηαλε Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 100 ρξηζηηαλνί (εμαξρηθνί Μαθεδφλεο θαη Σζηγγάλνη). Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 960 πξφζθπγεο θαη 100 γεγελείο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 1.264, 1961: 1.248, 1971: 1.155, 1981: 1.046, 1991: 1.141, 2001: Τςφκεηξν 160 Πόπνβν έιν Σν ρσξηφ Πφπνβν έιν ή Πάπαο Κηφη / Popovo Selo ή Papas Kjoj. Καηαγξάθεθε επίζεκα, ην 1913, αλ θαη έξεκν, σο Πφπνβν έιν. Σν 1912, ήηαλ έλα κηθξφ ρσξηφ 30 πεξίπνπ παηξηαξρηθψλ Μαθεδφλσλ. Οη θάηνηθνί ηνπ ην εγθαηέιεηςαλ ηελ επνρή ησλ βαιθαληθψλ πνιέκσλ. σζάλδξα Σν ρσξηφ Πξεκπφληηζηε / Preb dište κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα ζε σζάλδξα [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922].. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Πξεκπφδηζηα Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ νη κνπζνπικάλνη θαη νη 300 ρξηζηηαλνί παηξηαξρηθνί. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ 50

62 ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 500 πξφζθπγεο θαη 400 Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 1.131, 1961: 1.250, 1971: 1.345, 1981: 1.241, 1991: 1.174, 2001: Τςφκεηξν 170 Πξόδξνκνο Σν ρσξηφ Πξφληξνκ / Prodrom αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Πξφδξνκνο. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Πξφδξνκνο Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Κσζηεινχπ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 370 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 200 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 178, 1961: 205, 1971: 165, 1981: 127, 1991: 157, 2001: 186. Τςφκεηξν 240 Αγάζε Σν ρσξηφ Ραλίζιαθηζη ή Ράληζιαθ / Ranislavci ή Ranislav αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Αγάζε [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Ραληζιάβ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Γάβξηηζα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 400 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ 200 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 174, 1961: 153, 1971: 87, 1981: 56, 1991: 63, 2001: 58. Τςφκεηξν 155 Ρηδνρώξη Σν ρσξηφ Ρνχδηαλη ή Ρφδελη / Ruženi ή Roženi αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Ρηδνρψξη θαη ζηε ζπλέρεηα, ζε Ρηδνρψξηνλ [ΦΔΚ 346 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Ρηδνρψξη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Ρνχδηλν Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Καξιάη [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 220 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 30 ρξηζηηαλνί Σζηγγάλνη. Σν 1924, νη 51

63 κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Σν 1928 ππήξραλ ζην ρσξηφ 270 πξφζθπγεο θαη 20 γεγελείο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 448, 1961: 555, 1971: 543, 1981: 572, 1991: 526, 2001: 537. Τςφκεηξν 150 Άισξνο Σν ρσξηφ Ρνχληηλν / Rudino. κεηνλνκάζηεθε ζε Άισξνο [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Ρνχδηλνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Κσζηνχξγηαλλεο [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ ην 1912 ήηαλ πεξίπνπ 440 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 490 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 748, 1961: 752, 1971: 569, 1981: 536, 1991: 583, 2001: 464. Τςφκεηξν 120 αξαθελνί Σν ρσξηφ αξαθίλνβν / Sarakinovo αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε αξαθηλνί θαη ζηε ζπλέρεηα ζε αξαθελνί [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο αξαθίλνβνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνλ νηθηζκφ Κάησ Ρφδνβνλ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 900 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Γχξσ ζηα 150 άηνκα κεηαλάζηεπζαλ ζηε Βνπιγαξία. Σν 1928, δνχζαλ ζην ρσξηφ 750 Μαθεδφλεο. Σν 1949, πνιινί θάηνηθνί ηνπ θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 318, 1961: 390, 1971: 406, 1981: 356, 1991: 335, 2001: 471 Τςφκεηξν 570 Βνξεηλό Σν ρσξηφ εβέξηαλη ή έβξειη ή έβξελη / Severjani ή Sevreli ή Sevreni. κεηνλνκάζηεθε ζε Βνξεηλφ θαη ζηε ζπλέρεηα, ζε Βνξεηλφλ [ΦΔΚ 346 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Βνξεηλφ. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο έβξελε Αικσπίαο, 52

64 απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα. ηελ θνηλφηεηα ελψζεθε θαη ν νηθηζκφο Νηρψξη ηεο θνηλφηεηαο Καξιάη [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ηε ζέζε ηνπο πήξαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928 ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 690 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 777, 1961: 728, 1971: 790, 1981: 616, 1991: 607, 2001: 1340 Τςφκεηξν 175 Υξπζή Σν ρσξηφ ιάηηλα ή ιάηηλν / Slatina ή Slatino αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Υξπζή [ΦΔΚ 97 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Ειάηηλα Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Κσζηνχξγηαλλε [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 600 κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 40 ρξηζηηαλνί Σζηγγάλνη. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ ππνρξεσηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο, θπξίσο απφ ηνλ Πφλην. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 500 πξφζθπγεο θαη 50 γεγελείο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 812, 1961: 834, 1971: 613, 1981: 450, 1991: 461, 2001: 395. Τςφκεηξν 120 Αξηδαία Σν ρσξηφ νχκπνηζθν / Subotsko αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Αξδέα [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922]. θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Αξηδαία. ήκεξα, απνηειεί έδξα ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο νχκπνζθνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Βφιηζηζηα θαη Σζάθσλ Σζηθιίθ [ΦΔΚ 152 / ]. ηνλ παξειζφλ, ππήξμε θεθαινρψξη ηεο πεξηνρήο Μνγιελψλ ή Καξαηδφβαο. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, έθηαλε πεξίπνπ ηα άηνκα, εθ ησλ νπνίσλ ήηαλ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 500 ρξηζηηαλνί (Σζηγγάλνη, Μαθεδφλεο θαη Βιάρνη). Σν 1924, φινη νη κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο αλαρψξεζαλ αλαγθαζηηθά γηα ηελ Σνπξθία. ηε ζέζε ηνπο, ε ειιεληθή δηνίθεζε εγθαηέζηεζε ρξηζηηαλνχο πξφζθπγεο. Σν 1928, ππνινγίδεηαη πσο ππήξραλ ζηνλ νηθηζκφ 980 πξφζθπγεο, 200 Παιαηνειιαδίηεο, πνπ ζηειέρσλαλ ηελ θξαηηθή δηνίθεζε θαη 720 γεγελείο. Χο επαξρηαθή πξσηεχνπζα, ε θσκφπνιε γλψξηζε ζηε ζπλέρεηα δεκνγξαθηθή αλάπηπμε, κε κεηεγθαηάζηαζε, εδψ, νηθνγελεηψλ απφ ηα γχξσ ρσξηά. 53

65 ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 3.036, 1961: 3.222, 1971: 3.555, 1981: 4.205, 1991: 4.455, 2001: 6062 Τςφκεηξν 128 Ίδα Σν ρσξηφ ηξάηζηα / Straišta αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Ίδα [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο ηξάηζηα Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνπο νηθηζκνχο Σνχδνξηζη θαη Γελή Κηφη [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 500 Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ 170 κνπζνπικάλνη θαη 330 ρξηζηηαλνί παηξηαξρηθνί. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 110 πξφζθπγεο θαη 380 Μαθεδφλεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 640, 1961: 723, 1971: 744, 1981: 690, 1991: 671, 2001: 735. Τςφκεηξν 190 Λπθόζηνκν Σν ρσξηφ ηξνχπηλν / Strupino αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Λπθφζηνκνλ [ΦΔΚ 346 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Λπθφζηνκν. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηνπ δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 650 Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ 280 κνπζνπικάλνη θαη 370 ρξηζηηαλνί εμαξρηθνί. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 430 Μαθεδφλεο θαη 240 πξφζθπγεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 355, 1961: 491, 1971: 463, 1981: 382, 1991: 368, 2001: 395. Τςφκεηξν 200 Σζεδίδ Μαρειεζί Σν ρσξηφ Σδέληηλη / Džedid απνγξάθεθε σο Σζεδίδ Μαρειεζί. Σν 1912, ήηαλ έλα κηθξφ ρσξηφ, θνληά ζην Σνπξκαλιί (Ρνδσληά), 130 πεξίπνπ κνπζνπικάλσλ Μαθεδφλσλ. Οη θάηνηθνη ηνπ ην εγθαηέιεηςαλ, κεηά ηνπο βαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Σνπξθία. Σν ρσξηφ εξήκσζε πξηλ ην

66 Θενδσξάθη Σν ρσξηφ Σνχληνξηζη ή Σνχληνξηζε / Tudorci ή Tudorce κεηνλνκάζηεθε ζε Θενδσξάθε θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Θενδσξάθεηνλ [ΦΔΚ 148 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Θενδσξάθη ή Θενδσξάθεην. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σνχδνξηζη Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο ηξάηζηα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 430 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Μεξηθέο νηθνγέλεηεο κεηαλάζηεπζαλ ζηε Βνπιγαξία. Απφ ηελ άιιε, ην 1924, εγθαηαζηάζεθαλ, εδψ, ιίγνη πξφζθπγεο. Σν 1928, δνχζαλ ζην ρσξηφ 450 Μαθεδφλεο θαη 30 πξφζθπγεο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 683, 1961: 792, 1971: 817, 1981: 805, 1991: 745, 2001: 772. Τςφκεηξν 420 Αεηνρώξη Σν ρσξηφ Σνχζηκ ή Σνχζηλ / Tušim ή Tusin κεηνλνκάζηεθε ζε Αεηνρψξη θαη ζηε ζπλέρεηα ζε Αεηνρψξηνλ [ΦΔΚ 148 / ]. ηνπο νδηθνχο ράξηεο, αλαγξάθεηαη σο Αεηνρψξη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σνχζηλ ή Σνχζηαλε Αικσπίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο Νψηηα [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Πνιιέο νηθνγέλεηεο κεηαλάζηεπζαλ ζηε Βνπιγαξία. Σν 1924, εγθαηαζηάζεθαλ εδψ ιίγνη πξφζθπγεο. Σν 1928, δνχζαλ ζην ρσξηφ 590 Μαθεδφλεο θαη 30 πξφζθπγεο. Σν 1949, αξθεηνί θάηνηθνη θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 0, 1961: 168, 1971: 147, 1981: 79, 1991: 69, 2001: 62. Τςφκεηξν 680 Όξκα Σν ρσξηφ Σξέζηλν / Tresino αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε ξκα [ΦΔΚ 148 / ].. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σξέζηλνλ Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ Μαθεδφλεο, εθ ησλ νπνίσλ 400 κνπζνπικάλνη, 750 εμαξρηθνί θαη 50 παηξηαξρηθνί. Σν 1924, νη κνπζνπικάλνη θάηνηθνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ππήξραλ ζην ρσξηφ 200 πξφζθπγεο θαη 900 Μαθεδφλεο. 55

67 ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 457, 1961: 733, 1971: 692, 1981: 685, 1991: 712, 2001: 649. Τςφκεηξν 310 Θεξηόπεηξα Σν ρσξηφ Σξέζηεληθ ή Σέξζηεληθ/ Trestenik ή Trstenik αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Θεξηφπεηξα [ΦΔΚ 148 / ]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σξέζηεληθ Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο ήξζαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ήηαλ 460 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 478, 1961: 555, 1971: 466, 1981: 397, 1991: 361, 2001: 401. Τςφκεηξν 230 Σζάθνη Σν ρσξηφ Σζάθνλ Μάαια / Cakon Maala αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Σζάθσλεο [ΦΔΚ 97 / ] θαη ζηε ζπλέρεηα Σζάθνη. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σζάθσλ Μαραιά Δλσηίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα καδί κε ηνλ νηθηζκφ Σνπξκαλιή [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 680 κνπζνπικάλνη Σνχξθνη. Σν 1924, φινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνχ έθπγαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ζηε ζέζε ηνπο εγθαηαζηάζεθαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ν αξηζκφο ησλ ηειεπηαίσλ ήηαλ 330 άηνκα. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 340, 1961: 332, 1971: 361, 1981: 352, 1991: 371, 2001: 1020 Τςφκεηξν 150 Υξύζα Σν ρσξηφ Σζάθνλ Σζίθιηθ / Cakon Čiflik αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Υξχζα [ΦΔΚ 41 / ηνκ. Β 1922]. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηνπ δήκνπ Αξηδαίαο, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Σζάθσλ Σζηθιίθ Δλσηίαο, απνηέιεζε νηθηζκφ ηεο θνηλφηεηαο νχκπνπζθνπ [ΦΔΚ 152 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ 350 εμαξρηθνί Μαθεδφλεο. Σν 1924, ε ειιεληθή δηνίθεζε εγθαηέζηεζε εδψ, έλαλ αξηζκφ πξνζθχγσλ. Σν 1928, ππνινγίδεηαη, πσο ππήξραλ ζην ρσξηφ 160 πξφζθπγεο θαη 400 γεγελείο Μαθεδφλεο. 56

68 Σν 1949, κεξηθνί Μαθεδφλεο θαηέθπγαλ ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 402, 1961: 485, 1971: 569, 1981: 554, 1991: 576. Τςφκεηξν 145 Φνύζηαλε Σν ρσξηφ Φνχζηαλη / Fuštani αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Δχξσπνο θαη ζηε ζπλέρεηα μαλαπήξε ην παιαηφ φλνκα Φνχζηαλε. ήκεξα, είλαη νηθηζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ελψ σο Φνχζηαλε Αικσπίαο, απνηέιεζε νκψλπκε θνηλφηεηα, καδί κε ηνλ νηθηζκφ Ίζβνξνλ [ΦΔΚ 80 / ]. Ο πιεζπζκφο ηνπ, ην 1912, ήηαλ πεξίπνπ κνπζνπικάλνη Μαθεδφλεο θαη 80 ρξηζηηαλνί (Μαθεδφλεο θαη Σζηγγάλνη). Σν 1924, φινη νη κνπζνπικάλνη κεηαλάζηεπζαλ αλαγθαζηηθά ζηελ Σνπξθία θαη ηε ζέζε ηνπο πήξαλ ρξηζηηαλνί πξφζθπγεο. Σν 1928, ππήξραλ εδψ πξφζθπγεο θαη 100 γεγελείο. ηηο επφκελεο απνγξαθέο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ήηαλ --> 1951: 776, 1961: 955, 1971: 793, 1981: 651, 1991: 583, 2001: 542. Τςφκεηξν 280 [ 3.4 Ιζηνξηθή αλαδξνκή Οη πξψηνη θάηνηθνη ηεο Αικσπίαο, ζχκθσλα κε ηελ αξραηφηεξε καξηπξία απφ ην Θνπθπδίδε, είλαη νη Άικσπεο, νη νπνίνη πήξαλ ην φλνκά ηνπο απφ ηνλ αξρεγφ ηνπο, Άικσπα, γην ηνπ Πνζεηδφλα θαη ηεο Έιιεο. Οη άικσπεο είλαη εγθαηεζηεκέλνη ζηελ πεξηνρή, απφ ηελ επνρή ηνπ Υαιθνχ. Αξγφηεξα, δηαδίδεηαη ν γελεαινγηθφο ηνπο κχζνο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν νη Άικσπεο είλαη γίγαληεο. Δμάιινπ, ε ιέμε Άικσς, ζχλζεηε απφ ηηο ιέμεηο άικα θαη ψς, ζεκαίλεη ηνλ αλαπηπγκέλν ζε φςε, ηνλ θαξδνπξφζσπν. πνπδαηφηεξεο θψκεο ηεο απνηεινχλ ε ξκα, ε Άςαινο, ε Δχξσπνο θαη ε Ννηία. Απφ ηα κέζα ηνπ 7νπ π.υ. αη., ε Αικσπία πξνζαξηείηαη ζην Μαθεδνληθφ Βαζίιεην, απνηειψληαο κία απφ ηηο 17 επαξρίεο ηνπ, ζηα ρξφληα ηεο αθκήο ηνπ. πσο αλαθέξεη θαη ν Θνπθπδίδεο ζηα θείκελά ηνπ, νη Μαθεδφλεο έδησμαλ ηνπο Άικσπεο απφ ηελ Αικσπία («αλέζηεζαλ δε θαη εθ ηεο λπλ Δνξδίαο θαινπκέλεο Δνξδνχο θαη εμ Αικσπίαο Άικσπαο»). Μάιηζηα, επξφθεηην γηα κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαη λεπξαιγηθέο επαξρίεο ηνπ Μαθεδνληθνχ Βαζηιείνπ, ιφγσ ησλ κεηαιιεπκάησλ ηεο, ηνπ γεσξγηθνχ θαη θηελνηξνθηθνχ ηεο πινχηνπ, ηνπ άθζνλνπ θπλεγηνχ θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο. Ζ πφιε νρπξσλφηαλε απφ 13 αθξνπφιεηο, πνπ επηθνηλσλνχλ νπηηθά κε απηέο ηεο Αςάινπ θαη ηεο Πέιιαο. 57

69 Καηά ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο, ε Αικσπία αλήθεη ζηε κεξίδα ηεο Πέιιαο. Δλδείμεηο γηα πινχζηεο επαχιεηο, απφ ηα ινπηξά ηεο επνρήο, ηα αγάικαηα, ην πιήζνο ησλ λνκηζκάησλ θαη ηνπο εμαηξεηηθά θξνληηζκέλνπο ηάθνπο, ζπκπεξαίλεηαη έλα αλψηεξν επίπεδν δσήο, απφ κηα αξηζηνθξαηηθή ηάμε. Δπηπιένλ, απφ επηγξαθέο επηβεβαηψλεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ λέσλ ηεο Αικσπίαο ζην ξσκατθφ ζηξαηφ. Σα πξψηα Βπδαληηλά ρξφληα, ε πεξηνρή παίξλεη ην φλνκα Δλσηία, απφ ηελ νκψλπκε πφιε-θξνχξην θαη έδξα ηεο βπδαληηλήο δηνίθεζεο, ελψ αξγφηεξα, νη Βνχιγαξνη ηελ κεηνλνκάδνπλ ζε Μνγιελά (καχξε πεδηάδα). Ζ πεξηνρή επηρεηξεί ηελ απειεπζέξσζή ηεο απφ ηνπο Βνχιγαξνπο, κε ηελ εθζηξαηεία ηνπ Βαζηιείνπ ηνπ Βνπιγαξνθηφλνπ θαη απειεπζεξψλεηαη, ην 1016 κ.υ., ππφ ηε ζηξαηεγία ηνπ Νηθεθφξνπ Ξηθία, ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γηνγέλε θαη επίιεθησλ νκάδσλ. Οη πεξηνρέο κε ηα ζιαβηθά ηνπσλχκηα Μνγιελά, νχκπνπηζθν, ηξάηζηα θ.α. νθείινπλ ηηο νλνκαζίεο ηνπο ζηελ θπξηαξρία ησλ Βνπιγάξσλ εθείλε ηελ πεξίνδν. Σν 1082 κ.υ., ε Αικσπία θαηαιακβάλεηαη απφ ηνπο Ννξκαλδνχο. Απειεπζεξψλεηαη βέβαηα άκεζα, απφ ηνλ Βπδαληηλφ αμησκαηνχρν Γξεγφξην Παθνπξηαλφ, ελψ ην 1204 κ.υ. ε πεξηνρή πεξλά ζηα ρέξηα ησλ Φξάγθσλ, ην 1205 κ.υ. θαηαιακβάλεηαη απφ ηνλ Βνχιγαξν εγεκφλα Ησαλλίηδε θαη ακέζσο έπεηηα, απφ ηνλ Θεφδσξν Κνκλελφ Γνχθα, γηα λα θαηαιήμεη ππφ ηελ θπξηαξρία ηνπ Ησάλλε Αζάλ Β ην Σν 1246, ε Αικσπία πεξηέξρεηαη ζηελ θπξηαξρία ηνπ Ησάλλε Γ Βαηάηδε, ελψ θαηά ηελ επηαεηία ε πεξηνρή κέλεη ππφ ηελ θαηνρή ησλ έξβσλ κε ηνλ ηέθαλν Νηνπζάλ. Σν έηνο 1350, ε πεξηνρή απαιιάζζεηαη απφ ηε ζέξβηθε θπξηαξρία, απφ ηνλ απηνθξάηνξα Ησάλλε Καληαθνπδελφ γηα έλα έηνο, νπφηε θαη επαλέξρεηαη ζηα ρέξηα ησλ έξβσλ. Σν 1360, νη έξβνη εθδηψθνληαη νξηζηηθά, απφ ηνλ Ησάλλε Καληαθνπδελφ, ελψ νη Σνχξθνη, ζα απνηειέζνπλ έλα λέν, δπλαηφ ερζξφ, ηα ρξφληα πνπ ζα αθνινπζήζνπλ. Καηά ηελ Σνπξθνθξαηία, ε Αικσπία, κε ην φλνκα πιένλ Καξαηδφβα («θαξαηδά νβαζί» = καχξε θνηιάδα), ππνδνπιψλεηαη ζηνπο Σνχξθνπο, πηζαλφηαηα κεηαμχ ηνπ 1385 θαη 1389 κε ηελ εθζηξαηεία ηνπ Μνπξάη Α θαη ηνπ Σηκνπξηάο Παζά. Σνλ 17ν θαη 18ν αηψλα, ε ηνπξθηθή θαηαπίεζε γίλεηαη εληνλφηεξε, κε απνθνξχθσζε ηνλ νκαδηθφ εμηζιακηζκφ ησλ θαηνίθσλ ηνπ ρσξηνχ Νφηηα, ην Πάζρα ηνπ Μάιηζηα, ην ρσξηφ Υξπζή έρεη πάξεη ην φλνκα ηνπ απφ κία «Καξαηδνβίηηζζα», ηε Υξπζή, πνπ καξηχξεζε εθεί ην 1795 γηα λα κελ αιιαμνπηζηήζεη. Οη αγψλεο ηνπ 1821 βξήθαλ ηελ πεξηνρή λα κάρεηαη, ππφ ηνλ αγψλα ηνπ νπιαξρεγνχ Αγγειή Γάηζνπ θαη ηνπ αδεξθνχ ηνπ, Πέηξνπ, ζηελ άκπλα ηεο πνιηνξθίαο ηεο Νάνπζαο. Καηά ηνλ έλνπιν Μαθεδνληθφ Αγψλα ( ), ζθνδξφηαηεο κάρεο ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ πεξηνρή ηεο Αικσπίαο, κε απνθνξχθσζε ην ζάλαην ηνπ θαπεηάλ Γαξέθε, θαηά ηελ κάρε ηνπ κε ηνπο Βνχιγαξνπο, ζηηο 6 Απγνχζηνπ ηνπ 1906, απφ ηνλ νπνίν επνλνκάζηεθε θαη ην νκψλπκν ρσξηφ. 58

70 ηηο 4 Ννεκβξίνπ ηνπ 1912 θαη ελψ ν Α Βαιθαληθφο Πφιεκνο απνηειεί γεγνλφο, απειεπζεξψλεηαη ε πεξηνρή, κε ηε βνήζεηα ειιεληθνχ ηάγκαηνο, πνπ εηζέξρεηαη ζηελ Αξηδαία θαη ηελ παξαιακβάλεη απφ ηνλ αξρηκαλδξίηε νπιαξρεγφ Νίθαλδξν Παπατσάλλνπ θαη ηνπο Πξνκαρηψηεο αληάξηεο. Σειηθά, ε Αικσπία ελζσκαηψλεηαη ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, κεηά απφ πεξίπνπ πεληαθφζηα είθνζη ηξία (523) ρξφληα ηνχξθηθεο ζθιαβηάο. εκαληηθά γεγνλφηα, θαηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν ( ), ζπκβαίλνπλ ζηελ Αικσπία, θαη εηδηθφηεξα ζηελ θνξπθνγξακκή θξα-νηνκπξνπφιηε- Κατκαθηζαιάλ, κεηαμχ ησλ δπλάκεσλ ηεο Αληάλη θαη ησλ Γεξκαλνβνπιγάξσλ, νπφηε θαη νη έιιελεο θαηαθέξλνπλ ηελ πεξήθαλε λίθε ηνπ θξα, ην Ο πφιεκνο ηειεηψλεη κε ηε γεληθή επίζεζε ηεο ειιεληθήο ηξαηηάο, κε θχξην νδεγφ ην 35ν ζχληαγκα, δηνηθνχκελν απφ ηνλ ζπληαγκαηάξρε Παλ. Γαξγαιίδε, ζηε , κε θχξηα πξνζπάζεηα ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηεο Αικσπίαο. Ζ πεξηνρή ηεο Αικσπίαο πεξλάεη ζηε θαηνρή ησλ Γεξκαλψλ, ησλ Βνπιγάξσλ θαη ησλ Ηηαιψλ ζηηο 20 Απξηιίνπ ηνπ 41. Αξρηθά, κε έδξα ηα Μεγάια Ληβάδηα θαη έπεηηα ηνλ Αξράγγειν, ην 30ν ζχληαγκα ηνπ ΔΛΑ ιακβάλεη δξάζε, κε ζθνπφ ηελ απειεπζέξσζε. Σελ ίδηα ζηηγκή, γηνπγθνζιάβηθεο αληάξηηθεο δπλάκεηο δξνπλ, κε έδξα ηε Φνπζηάλε. Υαξαθηεξηζηηθά γεγνλφηα ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ απνηεινχλ ε εθηέιεζε γεξκαλνχ θξνπξάξρνπ ζηελ Αξηδαία, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 44, ε εμφλησζε γεξκαληθνχ ηάγκαηνο, θνληά ζηε Φνπζηάλε, ην νινθαχησκα ηεο Νφηηαο, ην Φεβξνπάξην ηνπ 44 θαη ε κάρε ηεο Πεξίθιεηαο ( ), κε ζνβαξέο απψιεηεο ηνπ γεξκαληθνχ ηάγκαηνο. Οη 3 θαηαθηεηέο απνρσξνχλ απφ ηελ Αικσπία ζηηο Σελ ηξηεηία , δηεμάγεηαη ν Δκθχιηνο Πφιεκνο ζηελ Αικσπία. Ζ πεξηνρή ιεηηνπξγεί, σο ηφπνο εθπαίδεπζεο, δξάζεο θαη θαηαθπγήο ηνπ αληάξηηθνπ ζηξαηνχ. εκαληηθά γεγνλφηα ηνπ αγψλα είλαη ε ζθαγή ηεο Κσλζηαληίαο απφ άλδξεο ηνπ ΓΔ ζηηο , ε κάρε ηεο Αξηδαίαο ζηηο θαη ε κάρε ηνπ θξα ζηηο , πνπ επεθηάζεθε έσο ηε Νφηηα θαη ζεκαηνδνηεί θαηά πνιινχο ηελ έλαξμε ηνπ Δκθπιίνπ. Ζ κάρε απηή απνηειεί κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο επηηπρίεο ησλ αληαξηψλ θαη ζ απηή ζθνηψζεθαλ 45 άληξεο ηνπ Κξαηηθνχ ηξαηνχ [ ]. 3.5 Αλαπηπμηαθή Φπζηνγλσκία Πιεζπζκηαθή εμέιημε χκθσλα κε επίζεκα ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 2001, ε πφιε ηεο Αξηδαίαο απνηειεί ηνλ θχξην πιεζπζκηαθφ πφιν κε 5600 θαηνίθνπο θαη πνζνζηφ 19,08% επί ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ. Αληίζεηα, ε πην αξαηνθαηνηθεκέλε πεξηνρή ηνπ Γήκνπ, θαίλεηαη λα είλαη ε Ληζαξηά, ζηελ νπνία θαηνηθνχζαλ κφλν 6 59

71 άηνκα, ηνπιάρηζηνλ ην έηνο ηεο απνγξαθήο. ρεηηθά ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο (απφ 1000 θαηνίθνπο θαη άλσ) είλαη νη Πξφκαρνη (1825), ν Δμαπιάηαλνο (1768), ε σζάλδξα (1206), ην Λνπηξάθη (1163), ν Άςαινο (1178), θαη ην Πνιπθάξπη (1071). Ο πιεζπζκφο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, ηα ηειεπηαία 10 ρξφληα, απμήζεθε θαηά 2.2%, πνπ αληηζηνηρεί ζε 524 θαηνίθνπο. εκαληηθή πιεζπζκηαθή αχμεζε παξνπζηάδεη ν πιεζπζκφο ηεο πφιεο ηεο Αξηδαίαο, εθφζνλ απφ ην 1991 έσο ην 2001 παξνπζίαζε αχμεζε θαηά 1607 θαηνίθνπο. Σελ ίδηα πεξίνδν, ν πιεζπζκφο ησλ Πξνκαρψλ κεηψζεθε θαηά 37, ηεο Αςάινπ θαηά 76, ηνπ Πνιπθαξπίνπ θαηά 70 θαηνίθνπο, ελψ ηνπ Λνπηξαθίνπ απμήζεθε θαηά 36 θαη ηεο σζάλδξαο θαηά 32 θαηνίθνπο. Δλδερνκέλσο, νη δηαθνξέο νθείινληαη ζηελ παξνπζία ησλ αιινδαπψλ ζηελ πεξηνρή ή θαη ζηελ θίλεζε ησλ εηεξνδεκνηψλ (ρήκα 3.1). ρήκα 3.1: Πιεζπζκφο ησλ πην ππθλνθαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο ηα έηε 1951,1961,1971,1981,1991,2001 (Πεγή : ηνηρεία Δ..Τ.Δ., (Δπεμεξγαζία)) Αλαιπηηθφηεξα, ε πιεζπζκηαθή εμέιημε ηνπ ζπλφινπ ηνπ Γήκνπ, θαζψο θαη ησλ 2 επηκέξνπο δεκνηηθψλ ελνηήησλ παξνπζηάδεηαη ακέζσο παξαθάησ. Γεκνηηθή ελόηεηα Αξηδαίαο Ζ εμέιημε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ησλ ηειεπηαίσλ απνγξαθψλ είλαη: Απνγξαθή 1981: θάηνηθνη 60

72 Απνγξαθή 1991: θάηνηθνη Απνγξαθή 2001: θάηνηθνη Γεκνηηθή ελόηεηα Δμαπιάηαλνπ Ζ εμέιημε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιάηαλνπ, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ησλ ηειεπηαίσλ απνγξαθψλ είλαη: Απνγξαθή 1981: θάηνηθνη Απνγξαθή 1991: θάηνηθνη Απνγξαθή 2001: θάηνηθνη Ο πιεζπζκφο ησλ δχν δεκνηηθψλ ελνηήησλ είλαη πιένλ θνηλφο γηα ην Γήκν Αικσπίαο θαη πξνθχπηεη αζξνηζηηθά. Παξαηεξνχκε, κία ζπλερή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ν νπνίνο, θαηά ηελ ηειεπηαία απνγξαθή, είλαη θαηά 30% αζηηθφο θαη θαηά 70% αγξνηηθφο. Παξάιιεια, ζεκεηψλεηαη κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ ηηο ηξεηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο (Πίλαθαο 3.1 θαη ρήκα 3.2). Απφ ζηνηρεία ηεο ηειεπηαίαο απνγξαθήο, ν ελ ιφγσ πιεζπζκφο είλαη εμ νινθιήξνπ αγξνηηθφο [ηνηρεία Δ..Τ.Δ.]. Πίλαθαο 3.1: Πιεζπζκηαθή εμέιημε ησλ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ θαη ζπλνιηθά ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά ηα έηε (Πεγή: ηνηρεία Δ..Τ.Δ (Δπεμεξγαζία)) Γεκνηηθή ελόηεηα Έηνο απνγξαθήο (θάηνηθνη) Μεηαβνιέο (%) Αξηδαίαο 18,960 19,430 20, Δμαπιάηαλνπ 9,739 9,400 9, ύλνιν Γήκνπ Αικσπίαο 28,699 28,830 29,

73 ρήκα 3.2: Πιεζπζκηαθή εμέιημε ησλ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ θαη ζπλνιηθά ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά ηα έηε (Πεγή: ηνηρεία Δ..Τ.Δ (Δπεμεξγαζία)) Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά Αλαθνξηθά κε ηελ πιεζπζκηαθή δπλακηθή ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, εμάγνληαη ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα, απφ ηελ παξαηήξεζε ησλ πιεζπζκηαθψλ ππξακίδσλ ησλ δχν δεκνηηθψλ ελνηήησλ, ησλ επηκέξνπο νηθηζκψλ αιιά θαη ηνπ ζπλφινπ ηνπ Γήκνπ. Πεξηζζφηεξν δπλακηθά ειηθηαθά ραξαθηεξηζηηθά εκθαλίδεη o πιεζπζκφο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, κε πνζνζηφ 40% ηνπ ζπλνιηθνχ ηεο πιεζπζκνχ, ζε ζρέζε κε ηε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ κε αληίζηνηρν πνζνζηφ 35%, εάλ ζεσξήζνπκε παξαγσγηθέο ηηο ειηθίεο απφ 25 έσο 54 εηψλ. ε ζρέζε κε ηε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαηά θχιιν, ζηε δεκνηηθή ελφηεηα ηεο Αξηδαίαο νη άληξεο θαη νη γπλαίθεο είλαη ζρεδφλ ηζάξηζκνη (10102 θαη 10111, αληίζηνηρα), ελψ ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ νη άληξεο (4606) είλαη θαηά 71 πεξηζζφηεξνη ησλ γπλαηθψλ (4515). Οη πξνεγνχκελεο ζρέζεηο βέβαηα, δηαθέξνπλ θαη δηαβαζκίδνληαη πνηθηινηξφπσο, ζηα δηάθνξα ειηθηαθά επίπεδα (ρήκα 3.3). ην ζχλνιν ηνπ Γήκνπ, νη άληξεο είλαη θαη νη γπλαίθεο [ηνηρεία Δ..Τ.Δ., 62

74 ρήκα 3.3: Ζιηθηαθή ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, θαηά θχιιν (Πεγή: ηνηρεία Δ..Τ.Δ (Δπεμεξγαζία)) ε ζρέζε κε ηε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, σο πξνο ηελ ππεθνφηεηα, ζηελ απνγξαθή ηνπ 2001, ζεκεηψζεθαλ 664 αιινδαπνί, ζε ζρέζε κε ηνπο νκνδεκφηεο θαη 919 εηεξνδεκφηεο (Πίλαθαο 3.2). Πίλαθαο 3.2: χλζεζε πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, Μαθεδνλίαο θαη ζπλφινπ ηεο ρψξαο (Πεγή: ηνηρεία Δ..Τ.Δ (Δπεμεξγαζία)) Οκνδεκφηεο Δηεξνδεκφηεο Αιινδαπνί Αδηεπθξίληζηε ππεθνφηεηα Διιάδα Μαθεδνλία Αικσπία Κνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο, ζρεηηθά κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Γήκνπ, πεξίπνπ ην 50% ησλ θαηνίθσλ είλαη απφθνηηνη δεκνηηθνχ ή/θαη γπκλαζίνπ, ελψ έλα πνζνζηφ 4,3% ησλ θαηνίθσλ είλαη αγξάκκαηνη. Σα αληίζηνηρα πνζνζηά ζην ζχλνιν ηεο Μαθεδνλίαο είλαη 39% θαη 3% θαη ηεο ρψξαο 32% θαη 4%. ε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ζην ζχλνιν ηεο Μαθεδνλίαο, ηα πνζνζηά πνπ δηαθέξνπλ πεξηζζφηεξν, είλαη απηά, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηνπο θαηφρνπο Γηδαθηνξηθψλ, Μάζηεξ θαη πηπρίσλ Αλσηάησλ θαη Αλσηέξσλ ρνιψλ, θαζψο ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ηνπ Γήκνπ είλαη αξθεηά κηθξφηεξα ησλ αληηζηνίρσλ ηεο Μαθεδνλίαο, αιιά πιεζηέζηεξα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο. Οη 63

75 απφθνηηνη Αλσηάησλ θαη Αλσηέξσλ ρνιψλ ζην Γήκν Αικσπίαο αληηζηνηρνχλ ζην 4.28% ησλ θαηνίθσλ, ελψ ζηε Μαθεδνλία, ζην Ννκφ Πέιιαο αιιά θαη ην ζχλνιν ηεο ρψξαο είλαη 16%, 10.75% θαη 6.14% αληίζηνηρα. Δπίζεο, ζην Γήκν Αικσπίαο, πεξίπνπ ην 13% ηνπ πιεζπζκνχ έρεη εγθαηαιείςεη ην δεκνηηθφ, αιιά γλσξίδεη γξαθή θαη αλάγλσζε, πνζνζηφ ζρεηηθά ςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν ηνπ Ννκνχ Πέιιαο (10.55%), ηεο Μαθεδνλίαο (7.73%), αιιά θαη ην ζπλφινπ ηεο ρψξαο (9%) (ρήκα 3.4). ρήκα 3.4: χλζεζε πιεζπζκνχ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο θαη Μαθεδνλίαο, ζρεηηθά κε ην κνξθσηηθφ ηνπ επίπεδν (Πεγή ηνηρεία Δ..Τ.Δ. (Δπεμεξγαζία)) Οηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά χκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 2001 γηα ην Γήκν Αικσπίαο, ν νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο αλέξρεηαη ζηα άηνκα, αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζην 90.87%, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ αλέξγσλ είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 9.13%. Σα πνζνζηά είλαη παξφκνηα κε ηα αληίζηνηρα ηνπ Ννκνχ 64

76 Πέιιαο (89.29% απαζρνινχκελνη θαη 10.71% άλεξγνη), αιιά θαη ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο (88.88% απαζρνινχκελνη θαη 11.12% άλεξγνη) (ρήκα 3.5). ρήκα 3.5: Οηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη Δμαπιαηάλνπ, Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο θαη ζπλφινπ ρψξαο (Πεγή: ηνηρεία Δ..Τ.Δ.(Δπεμεξγαζία)) ρήκα 3.6: Σνκείο απαζρφιεζεο πιεζπζκνχ Γήκνπ Αικσπίαο (Πεγή ηνηρεία Δ..Τ.Δ. (Δπεμεξγαζία)) 65

77 ην Γήκν Αικσπίαο, ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο, ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα είλαη 56.59%%, ζην δεπηεξνγελή 12.43% θαη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα 29.97%. Ζ θπξηαξρία ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα απαζρφιεζεο ππνδειψλεη ηνλ αγξνηηθφ ραξαθηήξα ηνπ Γήκνπ θαη ησλ πεξηνρψλ ηνπ. Οη θχξηεο αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο είλαη ε γεσξγία, ε θηελνηξνθία θαη ειάρηζηα ν ηνπξηζκφο (ρήκα 3.6). Γεληθφηεξα, ζην Ννκφ Πέιιαο, απφ ηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ (54627 άηνκα), νη πεξηζζφηεξνη (43.10%) εξγάδνληαη σο κηζζσηνί, ελψ αξθεηνί (30.62%) εξγάδνληαη γηα δηθφ ηνπο ινγαξηαζκφ. Δπίζεο, ην κεγαιχηεξν κεξίδην ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ (21426 άηνκα) αζρνιείηαη κε επαγγέικαηα, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γεσξγία, ηε δαζνθνκία, θαη ηελ αιηεία, ελψ αξθεηνί είλαη εηδηθεπκέλνη ηερλίηεο θαη αζθνχληεο ζπλαθή ηερληθά επαγγέικαηα (6114 άηνκα). Οη νηθνλνκηθά ελεξγνί άληξεο αλέξρνληαη ζην 64.04% ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ, ελψ νη γπλαίθεο ζην 53.96%. ην Ννκφ Πέιιαο, ε ειηθία ησλ πεξηζζφηεξσλ νηθνλνκηθά ελεξγψλ είλαη εηψλ, φπσο θαη ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο [ηνηρεία Δ..Τ.Δ., Πξσηνγελήο ηνκέαο Ο αγξνηηθφο ηνκέαο απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν κέξνο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. πγθεθξηκέλα, απφ ην ζχλνιν ηεο γεσξγηθήο γεο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο ( ζηξέκκαηα) θαιιηεξγνχληαη εηεζίσο, πεξίπνπ ηα ζηξέκκαηα (7.300 ζηξέκκαηα αγξαλάπαπζε-αθαιιηέξγεηα). Φπζηθά, ε έθηαζε ηεο γεσξγηθήο γεο έρεη ηξνπνπνηεζεί, θπξίσο κεηά απφ επεθηάζεηο νηθηζκψλ θαη δηάθνξα ηερληθά έξγα (νδνπνηία) θαη ρξήδεη λα πξνζδηνξηζηεί επαθξηβψο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί έλα ρξήζηκν εξγαιείν ζηε κειέηε αλάπηπμεο ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο ηεο πεξηνρήο. Γεληθφηεξα, ε θπηηθή παξαγσγή παξνπζηάδεη κεγαιχηεξε αλάπηπμε, ζε ζρέζε κε ηε δσηθή. Υαξαθηεξηζηηθά, ζηε δεκνηηθή ελφηεηα ηεο Αξηδαίαο ην 70% ηεο θαιιηεξγνχκελεο γεο αξδεχεηαη. Πνιχ ζεκαληηθή ζέζε θαηέρεη θαη ε πινηνκία, θαζψο ε Αικσπία δηαζέηεη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο παξαγσγέο μπιείαο ζηελ Διιάδα. εκαληηθά αγξνηηθά πξντφληα είλαη: ην ξνδάθηλν ην θεξάζη ην ζπαξάγγη κε παξαγσγή 700 ηφλσλ εηεζίσο ε πηπεξηά ( πηπεξηά Μπαρφβνπ, θφθθηλν πηπέξη Πηπεξηάο) ν θαπλφο (απνηέιεζε ηε βάζε ηεο νηθνλνκίαο γηα ηελ αγξνηηθή νηθνγέλεηα ηεο πεξηνρήο) ε παηάηα (Νφηηαο, Πεξίθιεηαο θαη Αξραγγέινπ) ηα κήια 66

78 ηα ζηαθχιηα ην θαιακπφθη (καδί κε ην ηξηθχιιη θαη γηα ηελ εθηξνθή θαη θπξίσο πάρπλζε βννεηδψλ) Δπίζεο, ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ αζρνιείηαη κε ηελ θηελνηξνθία. Δθηξέθνληαη βννεηδή, αηγνπξφβαηα, ρνίξνη θαη πνπιεξηθά. Σνπηθά πξντφληα πνηφηεηαο απνηεινχλ ηα θνηφπνπια Κσλζηαληίαο θαη ηα πςειήο πνηφηεηαο ληφπηα θξέαηα. Πίλαθαο 3.3: Καηαλνκή θαη παξαγσγή δελδξσδψλ θαιιηεξγεηψλ ζην Γήκν Αικσπίαο (Γεκαξρείν Αξηδαίαο, ηνηρεία 2000) Κιάδνη παξαγσγήο ηξέκκαηα Κηιά Αριαδηέο Μειηέο Βεξηθνθηέο Ρνδαθηληέο Κεξαζηέο Γακαζθεληέο Καξπδηέο Καζηαληέο Διαηφδεληξα Αθηηλίδηα ύλνιν Γεπηεξνγελήο ηνκέαο ε ζρέζε κε ηνλ πξσηνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα ηεο πεξηνρήο, ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο δελ απνηειεί ηφζν ηζρπξφ νηθνλνκηθφ κνριφ. πγθεθξηκέλα, ζηηο πεξηνρέο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο, ππάξρνπλ 267 κνλάδεο ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα. εκαληηθφο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο, είλαη ν θιάδνο ηεο έλδπζεο (κε κνξθή Φαζφλ), κε πεξίπνπ 100 κνλάδεο. Οη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή ηεο Αξηδαίαο θαη ησλ Πξνκάρσλ, θαη πξνζθέξνπλ ζπλήζσο ζπκπιεξσκαηηθφ εηζφδεκα ζηνπο θαηνίθνπο, πνπ αζρνινχληαη. Ο θιάδνο απηφο ζπκβάιιεη ζηε γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθή απαζρφιεζε, θαζψο 53 απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ αλήθνπλ ζε γπλαίθεο (επί ζπλφινπ 72 γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή παξέκβαζεο). Δπφκελνο ζε ζεκαζία θιάδνο ηνπ δεπηεξνγελή ηνκέα ηεο πεξηνρήο είλαη εθείλνο ηεο επεμεξγαζίαο μχινπ. Ο θιάδνο απαληά 70 κνλάδεο (Πξφκαρνη-σζάλδξα-Βνξεηλφ-Λνπηξάθη-Αξηδαία), φπνπ έρνπλ 67

79 αλαπηπρζεί νξηζκέλεο κηθξέο κνλάδεο επεμεξγαζίαο Ξχινπ-Πξηζηήξηα. Σα πινχζηα ππθλά δάζε ηεο πεξηνρήο, φπσο απηφ ησλ Πξνκάρσλ, ηνπ Γαξεθείνπ, ηνπ Βνξεηλνχ θαη ην Μαχξν Γάζνο ζπληεινχλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνκέα θαη εμεηδηθεχνληαη ζηελ παξαγσγή παιεηψλ θαη μπινθηβσηίσλ θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ πξηζηήο μπιείαο θαηαζθεπψλ. Δπίζεο, ππάξρνπλ 3 κνλάδεο επεμεξγαζίαο καξκάξνπ θαη νξηζκέλεο ζεκαληηθέο κνλάδεο κεηαπνίεζεο παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ-νηθνηερλίεο. Τπάξρνπλ 17 κνλάδεο πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε θνλζεξβνπνηίεο θξνχησλ θαη ιαραληθψλ, ηπξνθνκηθά πξντφληα, θ.ιπ. θαη 7 παξαδνζηαθνί λεξφκπινη, πνπ κεηαηξέπνπλ ην ζηηάξη ζε αιεχξη. ζνλ αθνξά ζηνλ θιάδν νηλνπνηίαο, παξαηεξνχκε 33 κνλάδεονηθνηερλίεο θπξίσο ζηηο πεξηνρέο Λνπηξαθίνπ, Λπθνζηφκνπ, ξκαο, Πηπεξηάο θαη Πνιπθάξπεο. ηηο πεξηνρέο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ, νη εκπνξηθέο θαη βηνηερληθέο επηρεηξήζεηο βξίζθνληαη ζε πςειφ επίπεδν θαη θαιχπηνπλ, φρη κφλν ηηο αλάγθεο ηνπ Γήκνπ, αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ ρψξνπ. Δδψ, ζπλαληνχκε πεξηζζφηεξν επηρεηξήζεηο νηθνδνκηθψλ πιηθψλ, επηπινπνηίαο, αξηνπνηίαο θαη θνλζεξβνπνηίαο. Σξηηνγελήο ηνκέαο ην Γήκν Αικσπίαο, ππάξρνπλ πνιιέο κνλάδεο ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα, πνπ αθνξνχλ θαηά θχξην ιφγν ζηηο ηνπηθνχ ραξαθηήξα δξαζηεξηφηεηεο ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ ππεξεζηψλ. πγθεθξηκέλα, ε πφιε ηεο Αξηδαίαο είλαη ζήκεξα, έλα ζχγρξνλν εκπνξηθφ θαη ζπγθνηλσληαθφ θέληξν νιφθιεξεο ηεο Αικσπίαο, κε 355 κνλάδεο. Δθεί, ιεηηνπξγνχλ Γεκαξρείν, Αζηπλνκηθφ Σκήκα, Δηξελνδηθείν, ζπλνξηαθνί θχιαθεο, Γ.Ο.Τ., Κ.Δ.Π., ΓΔΖ, ΟΣΔ, ΓΔΤΑΑ, ΓΔΚΟΠΑ, ππξνζβεζηηθή, δαζαξρείν, πνιενδνκία, ηαρπδξνκείν, ΚΣΔΛ, ηξάπεδεο (Αγξνηηθή, Δζληθή, Δκπνξηθή, Alpha Bank), θ.ιπ.. Απφ ηελ άιιε, ζηνλ Δμαπιάηαλν ππάξρνπλ ππεξεζίεο φπσο Κ.Δ.Π., Γεκνηηθή Δπηρείξεζε Όδξεπζεο Απνρέηεπζεο (ΓΔΤΑ), Γεκνηηθή Δπηρείξεζε Πνιηηηζκνχ-Αλάπηπμεο, Δληαίνο Παηδηθφο ηαζκφο θ.α. Λφγσ ηνπ θπζηθνχ θάιινπο ηεο πεξηνρήο, αιιά θαη ηεο ηζηνξηθήο ηεο αμίαο, ν ηνπξηζκφο απνηειεί ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ παξάγνληα. Κχξηνη πφινη ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο απνηεινχλ ηα Λνπηξά Λνπηξαθίνπ, ην ρηνλνδξνκηθφ Κατκάθηζαιαλ, ην εθπιεθηηθήο θπζηθήο νκνξθηάο Αγίαζκα ηνπ Ατ-Γηάλλε, ζην Θενδσξάθε, ην Νεθξνηαθείν ησλ Σχκβσλ ηεο επνρήο ηνπ ηδήξνπ ( π.ρ.) ζηελ Κσλζηαληία, ηηο εθθιεζίεο απφ ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα κε ηηο ιατθφηξνπεο ηνηρνγξαθίεο ηνπο θαη εηδηθά ζηνλ Αξράγγειν, ηε Μνλή ηνπ Αξραγγέινπ Μηραήι, πνπ ε ηζηνξία ηεο αλάγεηαη ζηνλ 11ν αηψλα κ.υ. θαη πνιιά άιια ηζηνξηθά θαη κε κλεκεία, ζε νιφθιεξε ηελ πεξηνρή ηνπ Γήκνπ, φπσο αλαθέξνληαη ζε αληίζηνηρν Κεθάιαην. 68

80 3.6 Φπζηθό πεξηβάιινλ Αλάγιπθν Γεληθφηεξα, ε επξχηεξε επηθάλεηα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο (45.35%), θαιχπηεηαη απφ φξε, ελψ ην 39.93% είλαη εκηνξεηλέο εθηάζεηο θαη ην 14.27% πεδηάδεο. Απηφ νδεγεί ζε έλα ηδηαίηεξα έληνλν αλάγιπθν, ζε φιν ην Ννκφ, αιιά θαη ζπγθεθξηκέλα ζην Γήκν Αικσπίαο. Έηζη, ε πεξηνρή κειέηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλν θαη πινχζην γεσγξαθηθφ αλάγιπθν, ιφγσ ησλ νξεηλψλ φγθσλ κε πςνκεηξηθέο δηαθνξέο πνπ μεπεξλνχλ ηα 1500 κ., πνπ θαηαιακβάλνπλ ηδηαίηεξα κεγάιε έθηαζε ζε ζρέζε κε ηελ πεδηάδα ηεο Αικσπίαο, πεξίπνπ 730 η.ρκ πξνο 220 η.ρκ Γεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά Ζ Αικσπία αλήθεη ζηηο γεσινγηθέο δψλεο ηεο Πειαγνλίαο, ηεο Αικσπίαο θαη ηνπ Πάηθνπ. Σα πεηξψκαηα, πνπ επηθξαηνχλ ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο είλαη θπξίσο γλεχζηνη, αζβεζηφιηζνη, ζρηζηφιηζνη θαη νθζηφιηζνη [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. εηζκηθόηεηα ηελ πεξηνρή ηεο Αικσπίαο εκθαλίδεηαη ζρεκαηηζκφο ιεπηψλ, ζηνλ νπνίν ζπλέβαιε θαη έλαο κεγάινο αξηζκφο αλάζηξνθσλ επηκεθψλ ξεγκάησλ δηεχζπλζεο ΒΓ-ΝΑ θαη θιίζεο ΒΑ. Σα ξήγκαηα απηά έγηλαλ θπξίσο ζηε δηάξθεηα ησλ ηειηθψλ πηπρψζεσλ, πνπ ιεπίσζαλ ηα ζηξψκαηα θαη θαηά εθειθπζηηθφ ζηάδην κεηά ηηο πηπρψζεηο, δεκηνπξγήζεθαλ θαη επηκήθε θαηά ηε ΒΓ-ΝΑ δηεχζπλζε ξήγκαηα επίζεο ησλ πηπρσκέλσλ δνκψλ. Σα ελ ιφγσ εγθάξζηα ξήγκαηα, πνιιά απφ ηα νπνία είλαη κήθνπο πνιιψλ ρηιηνκέηξσλ, έρνπλ δηεχζπλζε ΒΑ-ΝΓ ή Α-Γ θαη αληηπξνζσπεχνπλ ηεθηνληθά επεηζφδηα, επίζεο ζπλδεδεκέλα κε ηηο ηειηθέο πηπρψζεηο, ρσξίο λα απνθιείεηαη ε παξνπζία νξηζκέλσλ απφ απηά απφ παιηφηεξε γέλεζε. Σα εγθάξζηα ξήγκαηα ραξαθηεξίδνληαη σο ξήγκαηα νξηδφληηαο κεηαηφπηζεο κεγάιεο ηεθηνληθήο ζεκαζίαο. Σν ξήγκα Κάησ Λνπηξαθίνπ απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ξήγκα ηεο πεξηνρήο. Πξφθεηηαη γηα δεμηφζηξνθν ξήγκα νξηδφληηαο κεηαηφπηζεο, θαηά κήθνο ηνπ νπνίνπ κεηαηνπίζηεθε ην γεσινγηθφ φξην ησλ δσλψλ Αικσπίαο θαη Πειαγνληθήο. 69

81 Υάξηεο 3.8: Δδαθνινγηθφο ράξηεο Ννκνχ Πέιιαο (Πεγή: Τπνπξγείν Γεσξγίαο / Γαζηθή Τπεξεζία (Δθηχπσζε 1992)) Όξε θαη θνξπθέο Σν νξεηλφ ηφμν ηεο Αικσπίαο απνηειείηαη απφ ηηο θνξπθέο ηνπ φξνπο Βφξα, ηα φξε Πίλνβν-Σδέλα θαη ην φξνο Πάηθν (Υάξηεο 3.9 θαη 3.10). Σν φξνο Βφξαο εθηείλεηαη ζηα ειιελνγηνπγθνζιάβηθα ζχλνξα θαη ε ςειφηεξή ηνπ θνξπθή, ν Πξνθήηεο Ζιίαο (2.524 κ.) βξίζθεηαη ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). Οη θνξπθέο ηνπ (Πεξηνρέο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο SPA θαη Σφπνο Κνηλνηηθήο εκαζίαο SPI) έρνπλ έθηαζε ζηξέκ.. ηελ νξνζεηξά ηνπ Βφξα αλήθνπλ ηα εμήο: ρηνλνδξνκηθφ Κέληξν (2.050 κ.), ηξαηηψηεο (1.963 κ.), ηαθίδεο (2.448 κ)., Καιχβηα Γηαλλαθνχια (1.650 κ.), Καιχβηα Γψγνπ (1.447 κ.), θιεξή Πέηξα (2.157 κ.), Καιχβηα ίζθνπ (1.450 κ.), Άζπξνο βψινο (2.370 κ.), Γφληη (2.146 κ.), Γνθάξη (1.550 κ.), Κηιηληέξθα (1.726 κ.), νθφι (Γεξάθη) 70

82 (1.827 κ.), Μπνπξίθα (Φαξαγγάθη) (1.688 κ.), Καιή Κνηιάδα (Νηφκπξν Πφιε) (1.720 κ.). Υάξηεο 3.9: Γεσθπζηθφο ράξηεο Γήκνπ Αικσπίαο (Πεγή: Tα φξε Πίλνβνπ-Σδέλαο (Πεξηνρέο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο SPA θαη Σφπνο Κνηλνηηθήο εκαζίαο SPI) έρνπλ έθηαζε ζηξέκ. Ζ ςειφηεξε θνξπθή ηνπ φξνπο Σδέλα είλαη χςνπο κ. θαη ε θνξπθή ηνπ φξνπο Πίλνβν, Κνξθνχια κ. ηελ ελ ιφγσ νξνζεηξά αλήθνπλ ην ρσξηφ Αεηνρψξη (680 κ.), ην ρσξηφ Νφηηα (580 κ.), ην ρσξηφ Κνξπθή (850 κ.), νη αξαθελνί (540 κ.), ε ξκα (320κ.), ην ρσξηφ Λνπηξάθη (300 κ.), ε Λνπηξφπνιε (415 κ.) θαη ην Άλσ Λνπηξάθη (670 κ.). εκαληηθέο θνξπθέο είλαη ε θνξπθή θίηλαξ, πνπ ζεκαίλεη αγξηνγνχξνπλν θαη βξίζθεηαη πάλσ απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ, ε θνξπθή Κνπθνπξνχο (Κνπθνπλάξα), επίζεο πάλσ απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ θαη ε θνξπθή Πέηεξληθ ή Άλλα, φπσο αλαγξάθεηαη ζε κεξηθνχο ράξηεο (1.755 κ.), πνπ βξίζθεηαη αλάκεζα ζηα ρσξηά Πξφκαρνη θαη Λπθφζηνκν (Δηθφλα 3.1). Ζ θνξπθή Καιφγεξνο (1.873 κ.), θαηά ηελ παξάδνζε, νλνκάζηεθε έηζη απφ θάπνηνλ θαιφγεξν πνπ αζθήηεςε ζηελ πεξηνρή. Βξίζθεηαη δίπια ζην κνλνπάηη πνπ νδεγεί ζηελ θνξπθή Κνξθνχια ηνπ Πηλφβνπ θαη ζην Βαθνχθη (θνξπθνγξακκή, πνπ ελψλεη ην Πίλνβν κε ηε Σδέλα), ελψ άιιε ζεκαληηθά ςειή θνξπθή ηνπ νξεηλνχ ζπκπιέγκαηνο απνηειεί ε θνξπθή Βίζνγθξαλη (2.150 κ.). 71

83 Υάξηεο 3.10: Γεσθπζηθφο ράξηεο Ννκνχ Πέιιαο. Πάλσ δεμηά ζεκεηψλνληαη ηα πςφκεηξα ησλ θνξπθψλ ησλ ξεσλ. (Πεγή: Δηθφλα 3.1: Κνξπθή Πέηεξληθ (πςφκεηξν 1755 κ.) ηεο νξνζεηξάο Πίλνβνπ-Σδέλαο, πάλσ απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ (Πεγή: 72

84 Σν Πάηθν (Σφπνο Κνηλνηηθήο εκαζίαο SPI) βξίζθεηαη ζην αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο Αικσπίαο, ζηα φξηα κε ην Ννκφ Κηιθίο θαη έρεη έθηαζε ζηξέκ.. Κχξηεο θνξπθέο ηνπ, εληφο ηεο Αικσπίαο, απνηεινχλ ηα Βεξην(ηφ)πηα (1.458 κ.), ην Μεηεξίδη (1.598 κ.) θ.α. [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011] Τδξνγεσινγηθά ραξαθηεξηζηηθά Τδαηηθνί πόξνη Γεληθφηεξα, ν Ννκφο Πέιιαο, αιιά θαη εηδηθφηεξα ε πεξηνρή κειέηεο παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν πδξνινγηθφ ελδηαθέξνλ. Υάξε ζηηο επλντθέο θιηκαηεδαθηθέο ζπλζήθεο, πνπ επηθξαηνχλ ζην Γήκν Αικσπίαο, απηφο δηαζέηεη κεγάιν αξηζκφ πεγψλ, έλαλ πνηακφ θαη άθζνλνπο παξαπφηακνπο, κε πδξνθνξία θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Έηζη, παξαηεξείηαη κεγάινο αξηζκφο επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ πεγψλ θαη αλαβιχζεσλ δηαθφξνπ παξνρήο θαη δηάξθεηαο ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο θαη ζηηο δαζηθέο εθηάζεηο ηνπ Γήκνπ, ην λεξφ ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θχξην ιφγν, γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ παξαδαζφβησλ πιεζπζκψλ. ην Γήκν, βξίζθνληαη νη εμήο πεγέο: Οη πεγέο ζην φξνο Βφξα, ζην νπνίν είλαη έληνλε ε παξνπζία λεξνχ αθφκε θαη ζε κεγάια πςφκεηξα (πεγέο θνπηάο θαη Κξέκαζεο κ. πςφκεηξν). Οη πεγέο Αξραγγέινπ, νη νπνίεο εμππεξεηνχλ θαη ηηο αλάγθεο ηεο νκψλπκεο θνηλφηεηαο. Σν λεξφ κηθξνπεγψλ, πνπ δελ πδξνκαζηεχνληαη ( θ.κ./24 ψξεο) θαη θαηαιήγεη ζηα ξέκαηα ηεο ιεθάλεο ηεο Νφηηαο εκπινπηίδνληαο ην πδαηηθφ δπλακηθφ ηεο. Οη πεγέο Θενδσξαθείνπ, Ίδαο, Νεξφκπισλ θαη Κσλζηαληίαο, ρσξίο ηδηαίηεξε παξνρή θαη κε πιεκκειή πδξνκάζηεπζε, ζπκβάιινληαο σζηφζν, ζηελ χδξεπζε-άξδεπζε ησλ νκψλπκσλ θνηλνηήησλ. Αμηφινγνη πδξνθφξνη νξίδνληεο, απφ ηνπο νπνίνπο εκπινπηίδνληαη νη ιεθάλεο ηεο Νφηηαο. Οη ζεξκνκεηαιιηθέο πεγέο θαη Ηακαηηθέο Πεγέο Λνπηξαθίνπ Αικσπίαο παξνρήο 600 θ.κ./ψξα, νη πεγέο Πξνκάρσλ θαη νη πεγέο Α. Γαξεθείνπ. Σα λεξά ησλ πξνεγνχκελσλ πεγψλ ραίξνπλ θαιήο πνηφηεηαο θαη θαηαηάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ δηζαλζξαθηθψλ-αζβεζηνχρσλ, ελψ δελ έρεη παξαηεξεζεί κέρξη ζήκεξα επηβάξπλζή ηνπο κε παξάγνληεο ξχπαλζεο ή κφιπλζεο. Γπζηπρψο φκσο, ε πδξνκάζηεπζε ησλ πεγψλ δελ είλαη πάληνηε πιήξεο, ε εθκεηάιιεπζε ησλ πεγαίσλ πδάησλ είλαη πνιιέο θνξέο απξνγξακκάηηζηε θαη ρσξίο ηε ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ νξζνινγηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο. 73

85 Σαπηφρξνλα, πνιιά ξέκαηα θαη ρείκαξξνη απαληψληαη επί ηνπ Γήκνπ. Σα ζεκαληηθφηεξα απνηεινχλ νη Πεπθσηφο-Βνξεηλφο, Πνξφη Γαξεθείνπ, Πιελνβίηζαο Λπθνζηφκνπ, Σζάξλα θαη Πφδαξ Λνπηξαθίνπ, Υαιάζκαηα (ρείκαξξνο ιάβαο πνπ έρεη πξνθαιέζεη ζνβαξέο θαηαζηξνθέο ζην παξειζφλ) θαη Μπίζηξηηζαο ξκαο. Ζ πεξηνρή ηεο Αικσπίαο δηαξξέεηαη απφ πνιινχο πνηακνχο θαη παξαπφηακνπο. Ο θπξηφηεξνο απφ ηνπ εθξένληεο ζηελ πεξηνρή πνηακνχο είλαη ν Άλσ Λνπδίαο, Αικσπαίνο ή αιιηψο Μνγιελίηζαο. Ο πνηακφο Μνγιελίηζαο πεγάδεη απφ ηελ πεξηνρή ησλ θνηλνηήησλ Λνπηξαθίνπ, ξκαο θαη Μεγαπιαηάλνπ θαη ζπγθεληξψλεη ην λεξφ φισλ ησλ ξεκάησλ θαη ησλ ρεηκάξξσλ ηεο επαξρίαο Αικσπίαο (Σνπιίηζαο, Μπέια-Βφδαο, Γθνιέκαο, Κφδηαθαο, Ξεξνπφηακνο, Λπθφζηνκνο) απνηειψληαο ιεθάλε ζηξάγγηζεο ησλ ξεκάησλ ησλ νξεηλψλ ζπκπιεγκάησλ, πνπ ηελ πεξηβάιινπλ, κε ζπλέπεηα ηελ πςειή πεξηεθηηθφηεηα ησλ λεξψλ ηνπ ζε θεξηά πιηθά. Έηζη, πξνθχπηνπλ 13 ρεηκαξηθά ξέκαηα, κε θπξηφηεξα απηά ηνπ Αζπξνπφηακνπ, ησλ Πξνκαρψλ, ηνπ Βνξεηλνχ θαη ηνπ Πνξνηνχ. Σα ξέκαηα ηξνθνδνηνχλ ηνλ Μνγιαλίηζα πνηακφ, ν νπνίνο θαηαιήγεη ζηνλ πνηακφ Λνπδία θαη γη απηφ νλνκάδεηαη Άλσ Λνπδίαο. Ο Μνγιελίηζαο φκσο, εθηείλεηαη θαη εθηφο ηνπ Γήκνπ κειέηεο, δηαζρίδνληαο ζρεδφλ θάζεηα, ην θεληξηθφ ηκήκα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, κέρξη λα ζπλαληήζεη ηνλ Δδεζζαίν θνληά ζηε θχδξα. Γπζηπρψο, ν πνηακφο επηβαξχλεηαη κε ξππαληηθφ θνξηίν απφ νηθηζηηθά ιχκαηα, βηνκεραληθά απφβιεηα θαη νξγαληθφ θνξηίν απφ απφπιπζε θπηνθαξκάθσλ θαη ιηπαζκάησλ ησλ γχξσ θαιιηεξγεηψλ. Ννκαξρηαθή απφθαζε (ΦΔΚ 912/ ) φξηζε ηελ αιηεία θαη θάζε άιιε ρξήζε, εθηφο απφ άξδεπζε θαη θνιχκβεζε, σο αλσηέξαο ηάμεο ρξήζεηο ησλ λεξψλ ηνπ Μνγιελίηζα [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο]. Πνιιέο απφ ηηο παξαπάλσ πεγέο απνηεινχλ πεγέο ηξνθνδφηεζεο γηα ηελ χδξεπζε ηεο πεξηνρήο. Σέηνηεο είλαη νη Πεγέο Αξηδαίαο (γηα χδξεπζε ηεο πφιεο ηεο Αξηδαίαο), Βνξεηλνχ, Ίδαο-Νεξφκπισλ, Κσλζηαληίαο, Νφηηαο, ξκαο θαη Φνχζηαλεο Κιηκαηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηα επξχηεξα πιαίζηα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζα ραξαθηεξίδακε ην θιίκα επεηξσηηθφ, κε ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαη παγεηφ ηνπο κήλεο ηνπ ρεηκψλα θαη κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ην θαινθαίξη. Οη άλεκνη, πνπ επηθξαηνχλ ζηελ πεξηνρή είλαη βφξεηνη, λφηηνη θαη λνηηναλαηνιηθνί, κηθξήο ζπλήζσο έληαζεο. Ζ κεγάιε ζεξκνθξαζηαθή δηαθνξά κεηαμχ ηνπ φξνπο Σδέλα θαη ηεο πεδηάδαο ηεο Αξηδαίαο επζχλεηαη γηα ηνλ Καξαηδνβίηε, άλεκν πνπ δξα θπξίσο ζηελ πεξηνρή ηεο Αξηδαίαο. Ο άλεκνο Βαξδάξεο απφ ηελ άιιε, πξνθαιείηαη απφ ηε δηαθνξά ζεξκνθξαζίαο αλάκεζα ζην φξνο Σδέλα θαη ηελ θνηιάδα ηνπ Αμηνχ, ν νπνίνο πλέεη ζε νιφθιεξε ηελ θνηιάδα αιιά θαη ζηελ Θεζζαινλίθε. 74

86 3.6.5 Υισξίδα Ζ πεξηνρή ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο, απφ άπνςε πνηθηιίαο θαη κνλαδηθφηεηαο θπηψλ, βνηαληθνχο "παξαδείζνπο" ηεο Βαιθαληθήο. Οη δψλεο βιάζηεζεο, πνπ ζπλαληψληαη ζηελ πεξηνρή απφ ρακειφηεξα πξνο ςειφηεξα είλαη νη εμήο: Παξακεζφγεηα δψλε βιάζηεζεο Εψλε δαζψλ νμηάο ειάηεο Εψλε ςπρξφβησλ θσλνθφξσλ Δμσδαζηθή δψλε πςειψλ νξέσλ Φπηά ζηελ νξνζεηξά Βόξα-Πίλνβν-Βόξαο Ζ πεξηνρή, ιφγσ ζέζεο, θηινμελεί κεγάιν αξηζκφ θπηψλ. Έρνπλ θαηακεηξεζεί θαη θαηαγξαθεί πάλσ απφ είδε, κεξηθά απφ ηα νπνία είλαη ζπάληα ζηελ Διιάδα θαη άιια ππάξρνπλ κφλν ζηα Βαιθάληα. Σέινο, ηα ελδεκηθά θπηά ππάξρνπλ κφλν ζηελ πεξηνρή θαη πνπζελά αιινχ. Μεξηθά απφ ηα ζπάληα θπηά είλαη: Κξφθνο ηνπ πεξηζηεξηνχ Πεπθέδαλν ηνπ Λαπξεληηάδε Πνπικνλάξηα, ε Δξπζξή Πεδηθνπιαξίο, ε έκκηζρε Κακπαλνχια ηνπ Φνξκαλέθ Γεληηαλή, ε ζηηθηή Πεξδηθνπιαξίο ε Οιχκπηα Βηφια, ε κεζνξηαθή Αλεκψλα, ε ξαλνπγθνπινεηδήο Πνληεληίιια, ε ρξπζνθξάζπεδε Γξνζέξα, ε αγγιηθή Γέληξα θαη πνώδε ζηελ νξνζεηξά Βόξα-Πίλνβν-Βόξαο Ζ πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ ηεξάζηην φγθν δαζψλ, ζπάληνπο ηχπνπο νηθνηφπσλ πνπ αλήθνπλ ζην Natura Μεξηθά απφ ηα δέληξα πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή είλαη: Μαθεδνληθφ έιαην Πιαηχθπιιε βειαληδηά Ομπά Μαθεδνληθή βειαληδηά Ίηακνο 75

87 Μαπξφπεπθα Φπιινβφιεο Γξείο Καζηαληέο Γαζηθή πεχθε Μαθεδνληθή ή Πεληαβέινλε Πεχθε Δηθφλα 3.2: Μαχξε Πεχθε (Pinus nigra). Δίλαη έλα απφ ηα 7 είδε Πεχθεο, πνπ αλαπηχζζνληαη ζηελ Διιάδα. Υαξαθηεξηζηηθφ δείγκα Μαχξεο Πεχθεο ζηελ νξεηλή Αικσπία, είλαη ην δάζνο ηνπ Ράκλνκπνξ (Ίζην Πεχθν), ζην θαξάγγη ησλ Λνπηξψλ Λνπηξαθίνπ (Πεγή: Παλίδα Ακθίβηα ηελ πεξηνρή ππάξρνπλ 10, απφ ηα 17 είδε ακθηβίσλ, πνπ έρνπλ παξαηεξεζεί ζηελ Διιάδα. Σα ζεκαληηθφηεξα απφ απηά είλαη: αιακάλδξα Κηηξηλνκπνκπίλα Υσκαηφθξπλνο Γελδξνβάηξαρνο Δπθίλεηνο βάηξαρνο Διιεληθφο βάηξαρνο Ληκλνβάηξαρνο Δξπεηά 76

88 Ζ εξπεηνπαλίδα ηεο πεξηνρήο δελ παξνπζηάδεη ηελ πνηθηιία λνηηφηεξσλ πεξηνρψλ, εμαηηίαο ησλ κεγάισλ πςνκέηξσλ θαη ηνπ πγξνχ θιίκαηνο. Κάπνηα απφ ηα εξπεηά πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή είλαη : Διιεληθή ρειψλα Πξαζηλφζαπξα Αζεκφθηδν Θειαζηηθά Σα παξαθάησ ζειαζηηθά είλαη θάπνηα απφ απηά πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή: Λχθνο Εαξθάδη (Δκθαλίδεηαη ζε δηάθνξεο ζέζεηο ζε νιφθιεξε ζρεδφλ ηελ πεξηνρή, σο επί ην πιείζηνλ ζηα κέζα πςφκεηξα θαη πεξηζζφηεξν δείρλεη λα πξνηηκάεη ηα νκαιά δάζε.) Βνπλνλπρηεξίδα Αγξηφγηδν (Έρεη παξαηεξεζεί ζηελ πεξηνρή ηνπ Πηλφβνπ - Σδέλαο. Θεσξείηαη ζπάλην θαη απεηινχκελν.) θίνπξνο Αγξηνγνχξνπλν Αξθνχδα (Ζ παξνπζία ηεο αξθνχδαο ζην νξεηλφ ηφμν ηνπ Βφξα είλαη πιένλ κφληκε θαη ζηαζεξή, κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα παξνπζίαο ζηα λνηηνδπηηθά.) Οξληζνπαγίδα Ζ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ Βφξα παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν νξληζνινγηθφ ελδηαθέξνλ. Έρνπλ θαηαγξαθεί 130 είδε πνπιηψλ, εθ ησλ νπνίσλ ηα 112 θσιηάδνπλ ζηελ πεξηνρή. Σα νξεηλά ιηβάδηα θαη ηα βξάρηα, θαξάγγηα θαη ραξάδξεο εκθαλίδνπλ ηηο κεγαιχηεξεο αλαινγίεο απεηινχκελσλ θαη πξνζηαηεπφκελσλ εηδψλ. ηελ πεξνηνρή ζπλαληνχκε θαη ηα παξαθάησ είδε νξληζνπαγίδαο : Μαπξφγππαο (Έρεη λα παξαηεξεζεί ζηελ πεξηνρή απφ ην 2006.) Ληβαδφθηξθνο (άκεζα απεηινχκελν) Αεηνγεξαθίλα (ζπάλην είδνο) Βαζηιαεηφο (παγθνζκίσο απεηινχκελν είδνο) Κηξθηλέδη (παγθνζκίσο απεηινχκελν είδνο) Υξπζνγέξαθν (ην ζπαληφηεξν γεξάθη ηεο Δπξψπεο. Απεηιείηαη κε άκεζε εμαθάληζε.) Διαηφκπνπθνο - ζπάλην Γξπνθνιάπηεο (9 είδε ζε απηνχο θαη ν ζπάληνο, γηα ηελ ρψξα καο Λεπθνλψηεο) 77

89 Γατδνπξνθεθαιάο (ζπάλην είδνο) Κνθθηλνθαιηαθνχδα (ζπάλην είδνο) [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο Πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Ζ πεξηνρή κειέηεο, αιιά θαη άιιεο θνληηλέο πεξηνρέο θαιχπηνληαη θαηά κεγάιν πνζνζηφ, απφ πξάζηλεο θαη δαζηθέο εθηάζεηο, ελψ ππάξρνπλ αξθεηά πνηάκηα, ζεκαληηθνί νξεηλνί φγθνη θαη ζπνπδαίνη ηχπνη βηνπνηθηιφηεηαο. Γηαζέηεη ζεκαληηθφ θπζηθφ θάιινο, νηθνζπζηήκαηα πςειήο αηζζεηηθήο θαη θπζηθήο αμίαο. Χο απνηέιεζκα, ζηελ πεξηνρή θαη γεληθφηεξα ζην Ννκφ Πέιιαο ππάξρνπλ αξθεηέο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, βάζεη δηαηάμεσλ ηεο εζληθήο θαη θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο. Υάξηεο 3.11: Υάξηεο πεξηνρψλ ηνπ επξσπατθνχ νηθνινγηθνχ δηθηχνπ NATURA 2000 ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία (Πεγή: 78

90 Εώλεο SCI θαη SPA Βάζεη ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΟΚ, ηελ νπνία εμέδσζε ε Δπξσπατθή Έλσζε ζρεηηθά κε ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο, ηεο δεκηνπξγήζεθε ην Γίθηπν Natura Σν ελ ιφγσ Γθηπν ζήκεξα πεξηιακβάλεη ηνπο πξνηεηλφκελνπο Σφπνπο Κνηλνηηθήο εκαζίαο SCIs, νη νπνίνη κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ αλαγθαίσλ δηαρεηξηζηηθψλ κέηξσλ νλνκάδνληαη Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο SACs. ην ίδην Γίθηπν εληάζζνληαη θαη νη Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο SPAs, νη νπνίεο νξίζηεθαλ κε βάζε ηελ Οδεγία 79/409/ΔΟΚ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ άγξησλ πνπιηψλ. Οξηζκέλεο απφ ηηο πεξηνρέο SCI απνηεινχλ κέξνο ή ζχλνιν ησλ πεξηνρψλ SPA. Ζ πεξηνρή κειέηεο, ζα ιέγακε φηη ζηελ πιεηνςεθία ηεο απνηειεί δψλε ηνπ Γηθηχνπ, φπσο δηαπηζηψλεηαη θαη απφ ηελ παξαηήξεζε ηνπ Υάξηε Υάξηεο 3.12 : Υάξηεο δηθηχνπ NATURA 2000 ζηελ πεξηνρή κειέηεο ( (Δπεμεξγαζία)) 79

91 Υάξηεο 3.13: Υάξηεο ηφπσλ θνηλνηηθήο ζεκαζίαο SCI ( Υάξηεο 3.14: Υάξηεο δσλψλ εηδηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ νξληζνπαγίδα SPA ( 80

92 Σφπνη Κνηλνηηθήο εκαζίαο (psci) (Οδεγία 92/43/ΔΟΚ) Δζληθφο Καηάινγνο γηα ην ηελ πεξηνρή κειέηεο: Κνξπθέο φξνπο Βφξαο (Κατκαθηζαιάλ) ξε Σδέλα ξνο Πάηθν ηελά Αςάινπ-Μνγιελίηζα Πεξηνρέο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηηο Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο (SPA) (Οδεγία 79/409/ΔΟΚ): Κνξπθέο φξνπο Βφξαο (Κατκαθηζαιάλ) ξε Σδέλα [ - Αλαπηπμηαθή Πέιιαο Α.Δ, 2011.] Υάξηεο 3.15: Εψλεο SPA (Δηδηθήο Πξνζηαζίαο ΕΔΠ) ζηελ πεξηνρή κειέηεο ( Καηαθύγηα ζεξακάησλ Σα θαηαθχγηα ζεξακάησλ είλαη ειεγρφκελεο θπλεγεηηθέο πεξηνρέο, κε ηνπηθέο απαγνξεχζεηο θπλεγηνχ θαη εθηξνθεία ζεξακάησλ, ζχκθσλα κε ην Νφκν 177/75, κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο παλίδαο, ζπγθξνηψληαο έλα δίθηπν πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, κέζα ζην νπνίν ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη ηκήκαηα ηεο πεξηνρήο αλάιπζεο. Σέηνηα είλαη ηα παξαθάησ θαηαθχγηα: Οξεηλφο φγθνο Βφξα / Καηαθχγην Θεξακάησλ ξκαο, έθηαζεο ζηξ. (ΑΠ 1980/ ). Οξεηλφο φγθνο Βφξα / Πξνζσξηλφ θαηαθχγην ζεξακάησλ Πεξηνρή ρηνλνδξνκηθνχ (5εηνχο δηάξθεηαο). Έθηαζε ζηξ.(απ 7266/ Π.Κ.Μ.) 81

93 Καηαθχγην ζεξακάησλ ζηε ζέζε «Πίλνβν» θνηλφηεηαο Νφηηαο, έθηαζεο ζηξ. (Απ. Τπ. Γεσξγίαο 64703/810/1988) Καηαθχγην ζεξακάησλ ζηελ πεξηνρή «Μπφιηζα» ησλ θνηλνηήησλ Αξραγγέινπ, Πεξίθιεηαο & Νφηηαο, έθηαζεο ζηξέκ. Πεξηνρέο Κεξπγκέλεο σο Μλεκεία ηεο Φύζεο Οη πεξηνρέο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο δηαηεξεηέα Μλεκεία ηεο Φχζεο είλαη πεξηνρέο, δεκφζηεο ή ηδησηηθέο, κε θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά κεγάιεο νηθνινγηθήο αμίαο. Γηα ηελ δηαηήξεζε θαη δηαθχιαμε ηνπο βεβαίσο, ηζρχνπλ ηδηαίηεξνη Καλνληζκνί θαη εηδηθή Ννκνζεζία. Γάζνο Πεπθσηνύ Αικσπίαο Σν δάζνο νμηάο ζην Πεπθσηφ, έθηαζεο 3,3 ζηξέκ., θεξχρζεθε σο Μλεκείν ηεο Φχζεο ην έηνο Πξφθεηηαη γηα ηκήκα ηνπ θπζηθνχ δάζνπο νμηάο, κε ζεκαληηθά νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ην νπνίν θεξχρζεθε πξνζηαηεπηέν γηα ιφγνπο θαζαξά επηζηεκνληθνχο. Ζ γεσγξαθηθή ηνπ ζέζε βξίζθεηαη κέζα ζην κεγάιν δαζηθφ ζχκπιεγκα, πνπ νξίδεηαη απφ ηα ρσξηά Πεπθσηφ θαη Κάησ Κνξπθή. Γαζηθό ζύκπιεγκα Πξνκαρώλ-Λπθνζηόκνπ Σν θπζηθφ κηθηφ δάζνο Ομηάο, δαζηθήο Πεχθεο, θελδάκνπ θαη Φξάζθνπ κε Πεληαβέινλε Πεχθε ηεο Αικσπίαο, έθηαζεο 192 ζηξέκ., θεξχρζεθε σο Μλεκείν ηεο Φχζεο ην έηνο Ζ γεσγξαθηθή ηνπ ζέζε είλαη θνληά ζηα ρσξηά Πξνκάιηνο θαη Λπθφζηνκν ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Μέζα ζηελ πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή θχεηαη ζε ζπνξαδηθή κνξθή, ην ζπαληφηαην γηα ηε ρψξα καο είδνο, ε πεληαβειφλε πεχθε. Γεσινγηθό θαηλόκελν Άζπξεο Πέηξαο (Πξόκαρνη Αικσπίαο) Σν γεσινγηθφ θαηλφκελν Άζπξεο Πέηξαο ζηνπο Πξφκαρνπο Αικσπίαο απνηειεί έλαο βξάρνο, πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηα άιαηα ησλ λεξψλ κίαο θχξηαο πεγήο θαη πνιιψλ άιισλ, πνπ κεηαβάιινληαη ζπλέρεηα. Αλαιχζεηο ηνπ λεξνχ ηεο πεγήο έρνπλ δείμεη, φηη έρεη πην πνιιά άιαηα απφ ην ζαιαζζηλφ λεξφ, κε θπξηφηεξα ην Ca(HCO 3 ) 2 θαη ην Mg(HCO 3 ) 2. Ζ ζεξκνθξαζία ηνπ λεξνχ είλαη ζηαζεξή ζηνπο 14 ν C, αιιά ε παξνρή ηεο θχξηαο πεγήο κεηαβάιιεηαη απφ 4 έσο 12 l/sec. Καηά κέζν φξν, ε πεγή παξάγεη 800 θηιά άιαηα ηε κέξα. Με ηελ εμάηκηζε ηνπ λεξνχ, κέξνο ησλ αιάησλ παξάγεη λέν βξάρν, θαη κέξνο θαηαιήγεη ζηνλ ρείκαξξν Μπηηζθία, ν νπνίνο γίλεηαη πηθξφο κεηά ην βξάρν. Σν πέηξσκα, πνπ δεκηνπξγείηαη ιέγεηαη ηξαβεξηίλεο. Ζ ηαρχηαηε παξαγσγή βξάρνπ απφ ηα άιαηα, ε κεγάιε απνζάζξσζε, ε ελαιιαγή ησλ ρξσκάησλ, δεκηνπξγνχλ εληππσζηαθνχο ζρεκαηηζκνχο κεγάινπ κεγέζνπο (ζπειηέο, 82

94 λέεο πεγέο πνπ γξήγνξα εμαθαλίδνληαη, θνιφλεο, ράζκαηα, λέα βξάρηα ζε αηζζεηή απφζηαζε απφ ηνλ κεηξηθφ βξάρν), φπσο θαη απνηππψκαηα θχιισλ, ζπφξσλ, ρφξησλ, νζηψλ, ηα νπνία δεκηνπξγνχληαη ζε κεξηθέο ψξεο. ηελ πεξηνρή ππάξρεη, έλαο ηεξάζηηνο πινχηνο απφ πφεο (πεξίπνπ 160, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο παξνπζηάδνπλ εληππσζηαθή δηαθνξνπνίεζε ζε δηάθνξεο ζέζεηο ηνπ βξάρνπ) θαη αμηνπξφζερηε παλίδα. Δηθφλα 3.3: Γεσινγηθφ θαηλφκελν Άζπξεο Πέηξαο (Πξφκαρνη Αικσπίαο) (Πεγή: aridea1.blogspot.com) πειαηνπάξθν Αικσπίαο Σν πειαηνπάξθν Αικσπίαο απνηειεί κία ηδηαίηεξε πεξηνρή κε έληνλν ελδηαθέξνλ, φζνλ αθνξά ζηε γεσινγία, ζηελ παιαηνληνινγία θαη ζηελ αξραηνινγία. Ζ έξεπλα μεθίλεζε απφ ηνλ ζπειαηνεξεπλεηή Κψζηα Αηαθηίδε θαη ζπλερίζηεθε, κε εθηελείο παιαηνληνινγηθέο αλαζθαθέο, πνπ είραλ σο απνηέιεζκα ηελ εχξεζε πνιιψλ εηδψλ ζειαζηηθψλ θαη κία πινχζηα ζπιινγή απνιηζσκάησλ, ηα νπνία αλήθνπλ ζε κία εμαθαληζκέλε ζπειαία άξθην ειηθίαο 38 ρηιηάδσλ εηψλ, ηελ Ursus ingressus, ε νπνία αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Σα απνιηζψκαηα απφ ηηο αλαζθαθέο ζηεγάδνληαη ζηηο παιαηνληνινγηθέο εθζέζεηο ηνπ Φπζηνγξαθηθνχ θαη Λανγξαθηθνχ Μνπζείνπ Αικσπίαο ζηα Λνπηξά θαη ζην δεκνηηθφ Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο ζηελ Αξηδαία. 83

95 Καιή Κνηιάδα (Νηόκπξν Πόιε) - νξεηλό ηόμν Αικσπίαο Σν νξεηλφ ηφμν ηεο Αικσπίαο, απνηειείηαη απφ ηηο νξνζεηξέο Βφξα, Πηλφβνπ-Σδέλαο, Πάηθνπ θαη θαιχπηεηαη κε δάζε ηδηαίηεξεο νηθνινγηθήο, ηζηνξηθήο, θπηνγεσγξαθηθήο θαη αηζζεηηθήο αμίαο, ηα νπνία ζπγθξνηνχλ έλα απφ ηα ζπνπδαηφηεξα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα ηεο Διιάδαο θαη ησλ Βαιθαλίσλ. Ζ έθηαζε ησλ δαζψλ θαη ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ θαιχπηεη έθηαζε πεξίπνπ ίζε κε ζηξεκ., πνπ αληηζηνηρεί ζην 70% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο Αικσπίαο θαη ηελ θαζηζηά απφ ηηο πιένλ δαζσκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Σν δαζηθφ νηθνζχζηεκα ηνπ νξεηλνχ ηφμνπ Αικσπίαο θηινμελεί κηα ζπάληα, πινχζηα παλίδα κε ζεκαληηθφηαηε νξληζνπαλίδα, πνπ μεπεξλάεη ηα 170 είδε. Πεξηιακβάλεη 4 ηκήκαηα ζπλνιηθήο έθηαζεο ζηξέκ. πεξίπνπ, πνπ έρνπλ εληαρζεί ζην δίθηπν NATURA 2000, ιφγσ ηνπ κεγάινπ νηθνινγηθνχ ηνπο ελδηαθέξνληνο. Σέινο, πεξηιακβάλεη ηηο εθηάζεηο: παξζέλν δάζνο έθηαζεο 33 ζηξεκ. θαη ην δάζνο "Λείςαλν" κε ην είδνο Βαιθαληθή πεχθε έθηαζεο 660 ζηξέκ. θαη ελεξγφ Σπξθψλα, πνπ έρνπλ θεξπρζεί Μλεκεία ηεο Φχζεο. O ελεξγφο Σπξθψλαο ηεο Καιήο Κνηιάδαο (Νηφκπξν Πφιε), βξίζθεηαη ζηα ζχλνξα κε ηα θφπηα ζε πςφκεηξν κ. θαη είλαη ν κεγαιχηεξνο ζηελ ρψξα (3.350 ζηξέκ.). Πξφθεηηαη γηα πνιχ ζπάλην ζπλδπαζκφ πδξνβηφηνπνπ θαη αιπηθνχ ιηβαδηνχ, πνπ θηινμελεί ζπάληα είδε ρισξίδαο θαη παλίδαο, βξίζθεηαη πάλσ απφ ην ρσξηφ Λνπηξάθη θαη αμίδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο. Δηθφλα 3.4: Καιή θνηιάδα (Νηφκπξν Πφιε) - νξεηλφ ηφμν Αικσπίαο (Πεγή: aridea1.blogspot.com) Μαύξν Γάζνο (νξεηλό ηόμν Αικσπίαο) Σν Μαχξν Γάζνο Αικσπίαο απνηειεί ζίγνπξα, έλα απφ ηα νκνξθφηεξα δάζε ηεο Διιάδαο. Ολνκάζηεθε έηζη, θαζψο είλαη ηφζν ππθλφ θαη απξνζπέιαζην, πνπ νη 84

96 αθηίλεο ηνπ ήιηνπ δελ κπνξνχλ λα αγγίμνπλ ην έδαθνο. χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ν Μέγαο Αιέμαλδξνο πξνκεζεχηεθε απφ εθεί μχια, γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ αθνληίσλ ηνπ ζηξαηνχ [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. 3.7 Πνιηηηζηηθό θαη ηζηνξηθό πεξηβάιινλ Πεξηνρέο ηνπξηζηηθνύ ελδηαθέξνληνο Ο επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο βξίζθεηαη ζε έλα πγηεηλφ θπζηθφ πεξηβάιινλ, έρνληαο ηελ επθαηξία λα ζαπκάζεη ηα ηζηνξηθά κλεκεία, αμηνζέαηα, ηνπο ρψξνπο αλαςπρήο θαη ην θπζηθφ ηεο θάιινο. Δπηηύκβην κλεκείν ηεο θαγήο ηεο Νόηηαο ηα ρξφληα ηεο Καηνρήο θαη ηεο Αληίζηαζεο, ε Νφηηα ήηαλ θαηεμνρήλ ηξνθνδφηξηα ηνπ Αληάξηηθνπ, ζε άληξεο θαη εθφδηα. Σν Ηαλνπάξην ηνπ 1944, έλα βνπιγαξηθφ θαζηζηηθφ ζχληαγκα μεθίλεζε απφ ηε Γεπγειή, πξνρψξεζε δπηηθά θαη αλέβεθε ζην Πάηθν, γηα λα βνεζήζεη ζηηο εθθαζαξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ησλ Γεξκαλψλ. ην πέξαζκά ηνπο, νη Βνχιγαξνη ζθφξπηζαλ θσηηά θαη ζάλαην ζηα ρσξηά ηνπ Πάηθνπ απφ ηνλ Οκαιφ κέρξη ηνλ Αξράγγειν, ηελ Πεξίθιεηα θαη ηε Λαγθαδηά. ηε 1 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1944, έθηαζαλ ζηε Νφηηα, φπνπ ζπγθέληξσζαλ ηνπο θαηνίθνπο κε δφιν θαη νδήγεζαλ ζην εθηειεζηηθφ απφζπαζκα 58. Απ απηνχο δηέθπγαλ ην ζάλαην 10 άηνκα. ηε ζπλέρεηα, ην ρσξηφ παξαδφζεθε ζηηο θιφγεο. Σα νζηά ησλ εθηειεζκέλσλ βξίζθνληαη ζην Ζξψνλ ηνπ ρσξηνχ. ήκεξα ζην ρψξν ηεο εθηέιεζεο ππάξρεη επηηχκβην κλεκείν [ - Γήκνο Δμαπιάηαλνπ, 2011]. Μλεκείν καθεδνλνκάρνπ Παπαγηάλλε Παπαλώε Ο Παπαγηάλλεο Παπαλψε ήηαλ γλσζηφο καθεδνλνκάρνο. Γελλήζεθε ζηε Λαγθαδηά ην Τπήξμε ηεξέαο θαη δάζθαινο, πξάθηνξαο θαη καρεηήο ηνπ Μαδαξάθε, θαηά ηνλ Μαθεδνληθφ Αγψλα, θφβνο θαη ηξφκνο ησλ Βνπιγάξσλ. Γηα ηελ παηξησηηθή ηνπ δξάζε δνινθνλήζεθε άλαλδξα, ζηηο , ζε ειηθία 72 εηψλ, απφ ηνπο Βνχιγαξνπο θαζίζηεο [ - Γήκνο Δμαπιάηαλνπ]. Σν θάζηξν ηεο Υξπζήο Σν Κάζηξν, γλσζηφ θαη σο Παιαηφθαζηξν ζηέθεη έλα ιφθν δίπια ζην ρσξηφ Υξπζή πεξηθιείνληαο έθηαζε 40 πεξίπνπ ζηξεκ.. ψδεηαη ν πεξίβνινο ησλ ηεηρψλ ζε κήθνο 500 κ., θαζψο θαη ηξεηο κεγάινη πχξγνη. Σν ηείρνο έρεη πάρνο πεξίπνπ 2,5 κ., ελψ νη πχξγνη θηάλνπλ ζην χςνο ησλ 7κ. Δίλαη θαηαζθεπαζκέλν απφ πέηξεο ηνπ πνηακνχ 85

97 Μνγιελίηζα, πνπ πεξηηξέρεη ην ιφθν (πιηλζνγελή ιηζνδνκή) θαη ε ρξνλνιφγεζε ηνπ Κάζηξνπ νξίδεηαη ζηνλ 10-12ν αηψλα κ.υ.. Σα παιαηνρξηζηηαληθά δείγκαηα γχξσ απφ ην θάζηξν επηηξέπνπλ ηελ ππφζεζε, φηη ε αξρηθή ηνπ ράξαμε κπνξεί λα έγηλε θαηά ηελ παιαηνρξηζηηαληθή πεξίνδν. Δθηελήο αλαθνξά ζην Κάζηξν γίλεηαη απφ ηνλ ηζηνξηθφ ηνπ 11νπ κ.υ. αηψλα, Κεδξελφ, ν νπνίνο πεξηγξάθεη ηελ πνιηνξθία θαη εθπφξζεζε ησλ Μνγιελψλ ην 1016 κ.υ. απφ ηνλ Βαζίιεην ην Βνπιγαξνθηφλν, θαηά ηνπο πνιέκνπο ηνπ, ελαληίνλ ηνπ ηζάξνπ ησλ Βνπιγάξσλ ακνπήι. χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Πειεθαλίδε, ην θάζηξν αλήθε ζηε βπδαληηλή πφιε Γηνθιεηηαλνχπνιε [ - Γήκνο Δμαπιάηαλνπ, ] πειαηνπάξθν Αικσπίαο Σν ζπειαηνπάξθν ηεο Αικσπίαο είλαη έλα ζχκπιεγκα 20 ζπειαίσλ, θαηαθπγίσλ, βαξάζξσλ, πνιιψλ αγσγψλ θαη κηθξψλ ζπειαηνκνξθψλ, πνπ έρεη δηαλνηρηεί κε ηε δχλακε ηνπ λεξνχ, ζην θαξάγγη ησλ Λνπηξψλ Αξηδαίαο. Απφ απηά ηα ζπήιαηα, ην Βάξαζξν έρεη αλαδεηρζεί ηνπξηζηηθά θαη ππήξμε επηζθέςηκν, ε Αξθνπδνζπειηά έρεη παιαηνληνινγηθφ ελδηαθέξνλ, ην πήιαην ησλ Αληαξηψλ έρεη αξραηνινγηθφ ελδηαθέξνλ, ελψ ηα ππφινηπα παξνπζηάδνπλ πνηθίιν, αιιά κηθξφηεξν ελδηαθέξνλ. Πξφθεηηαη γηα ζχκπιεγκα θάζεησλ βξάρσλ, πνπ ζρεκαηίδνπλ ζπειαηνθαηαθχγηα πξντζηνξηθψλ ρξφλσλ. Δίλαη ζπήιαηα, πνπ απνηεινχζαλ ην ρψξν ζηέγαζεο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαηά ηε Νενιηζηθή πεξίνδν. Ζ έξεπλα μεθίλεζε απφ ηνλ ζπειαηνεξεπλεηή Κψζηα Αηαθηίδε θαη ζπλερίζηεθε, κε εθηελείο παιαηνληνινγηθέο αλαζθαθέο, πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ εχξεζε πνιιψλ εηδψλ ζειαζηηθψλ θαη κία πινχζηα ζπιινγή απνιηζσκάησλ, πνπ αλήθνπλ ζε κία εμαθαληζκέλε ζπειαία άξθην ειηθίαο 38 ρηιηάδσλ εηψλ, ηελ Ursus speleaus, ε νπνία αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Σν Βάξαζξν ή αιιηψο πειαηνβάξαζξν είλαη έλα εληππσζηαθφ έγθνηιν βάζνπο 52κ., κε ελδηαθέξνλ δηάθνζκν (ιεπθνί ζηαιαθηίηεο θαη ζηαιαγκίηεο θαιπκκέλνη κε θνξάιιηα ησλ ζπειαίσλ). ηα ηνηρψκαηα ηνπ, εληνπίζηεθαλ ππνιείκκαηα παιαηνφρζεο απφ θξνθάιεο, δειαδή ην χςνο ησλ λεξψλ ηνπ Θεξκνπνηάκνπ ζην θαξάγγη ησλ Λνπηξψλ ήηαλ 80 κ. ςειφηεξα απφ φηη ζήκεξα. Ζ Αξθνπδνζπειηά ή πήιαην Α βξίζθεηαη ζε πςφκεηξν 540κ. θαη νχηε απηή δελ είλαη αθφκα επηζθέςηκε, παξ' φιν πνπ ππάξρεη κνλνπάηη κέρξη θαη ηελ είζνδν ηεο. Σν φλνκά ηεο νθείιεηαη ζηα απνιηζσκέλα νζηά δψσλ, θπξίσο φκσο ηεο Αξθνχδαο ησλ ζπειαίσλ Ursus spelaeus, πνπ εληνπίζηεθαλ ζ απηή. Ο δηάθνζκνο ηνπ ζπειαίνπ έρεη ελδηαθέξνλ (ηνηρψκαηα κε καχξν επίρξηζκα). Δπίζεο θπξηαξρνχλ νη ιεγφκελεο θξνχζηεο γθνπξ, παξαπεηάζκαηα θαη θνξάιιηα ησλ ζπειαίσλ. Σν πήιαην Β είλαη ην κεγαιχηεξν ζπήιαην ηνπ ζπειαηνπάξθνπ ηεο Αικσπίαο. Έρεη ηδηαίηεξα ειθπζηηθφ δηάθνζκν, ςειέο νξνθέο θαη κε κηθξέο παξεκβάζεηο, κπνξεί λα αμηνπνηεζεί. Έρνπλ 86

98 βξεζεί εξγαιεία, ζξαχζκαηα θεξακηθήο λενιηζηθήο θαη λεφηεξεο θαηνίθεζεο [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. Δηθφλα 3.5: Άπνςε εηζφδσλ απφ ηα ζπήιαηα ηνπ πειαηνπάξθνπ (Πεγή: Δηθφλα 3.6: Ζ έξεπλα ζηελ αξθνπδνζπειηά ζηε Λνπηξφπνιε ησλ Λνπηξψλ Λνπηξαθίνπ Αξηδαίαο (Πεγή: Παιαηνληνινγηθό Φπζηνγξαθηθό Λανγξαθηθό Μνπζείν Αικσπίαο Σν κνπζείν αζρνιείηαη κε ηνπο ηνκείο ηεο θπζηνγξαθίαο, ηεο αξραηνινγίαο, ηεο παιαηνληνινγίαο θαη ηεο ζπειαηνγξαθίαο. Σν παιαηνληνινγηθφ ηνπ ηκήκα εκπινπηίδεηαη ζπλερψο απφ ηα επξήκαηα ζην πειαηνπάξθν ηεο Λνπηξφπνιεο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηα νζηά ηεο αξθνχδαο ησλ ζπειαίσλ, επξχκαηα ηεο ειιεληζηηθήο θαη ξσκατθήο επνρήο, θαζψο θαη αληηθείκελα ιανγξαθηθνχ ελδηαθέξνληνο. Σν Μνπζείν θαηαζθεπάζηεθε απφ ηε δξάζε ηεο Κνηλνηηθήο Πξσηνβνπιίαο LEADER+, 87

99 αιιά πξνο ην παξφλ, είλαη εθηφο ιεηηνπξγίαο. Χζηφζν πξνγξακκαηίδεηαη, φηη ζα ιεηηνπξγήζεη ζχληνκα [ 2011]. ηδεξνδξνκηθόο ζηαζκόο Αικσπίαο - Σν ηξέλν ηεο Καξαηδόβαο Σν ηξέλν ηεο Καξαηδφβαο άξρηζε λα θαηαζθεπάδεηαη θαη νινθιεξψζεθε ην ηξψζεθε απφ ζέξβνπο ζηξαηηψηεο ζθαπαλείο, ζχκθσλα κε απφθαζε ηνπ Γαιιηθνχ Γεληθνχ Δπηηειείνπ ηξαηνχ ηεο Αλαηνιήο πξνο έξβν ζηξαηεγφ Premovitch. Ο ηξφπνο θαηαζθεπήο ήηαλ ηδέα ηνπ Γάιινπ Paul Decauville ( ), ζηνλ νπνίν νθείιεηαη θαη ην γεγνλφο φηη ζηελ Αικσπία ην ηξέλν είλαη γλσζηφ αθφκε θαη ζήκεξα θαη σο Νηεθνβίι. Ο ιφγνο θαηαζθεπήο ηνπ ήηαλ ε ρξεζηκνπνίεζή ηνπ, απφ ηηο δπλάκεηο ηεο Αληάλη (Α' Παγθφζκηνο πφιεκνο). Ζ ζηδεξνδξνκηθή γξακκή, πνιχ γεξά θαηαζθεπαζκέλε κε ιίζηλε ππνδνκή πιάηνπο 60 εθαη., είρε σο αθεηεξία ηε θχδξα θαη έθηαλε ζηελ Αξηδαία. Σν κήθνο ηεο γξακκήο θχδξα - Άςαινο - Αξηδαία ήηαλ 28 ρηι. θαη 895 κ. θαη ηεο γξακκήο απφ ηελ Άςαιν έσο ηελ ξκα 13 ρηι. θαη 386 κ.. Με ην ηξέλν, δηνρεηεχνληαλ θαζεκεξηλά, εθφδηα ζηηο ελδηάκεζεο απνζήθεο, πνπ βξίζθνληαλ ζηελ Άςαιν, ζηελ Αξηδαία, ζηελ Ξηθηαλή θαη ζηελ Πνιπθάξπε θαη απφ εθεί ζηηο θνξπθνγξακκέο ηνπ φξνπο Κατκαθηζαιάλ. Δθηφο φκσο απφ ηηο απνζήθεο εθνδίσλ, ππήξραλ εγθαηαζηάζεηο αλαπαχζεσο ειαθξά ηξαπκαηηζκέλσλ, θαζψο επίζεο θαη εγθαηαζηάζεηο βαξηά ηξαπκαηηζκέλσλ ζηελ Αξηδαία θαη ζηελ ξκα. ηελ Άςαιν, ππήξρε ζέξβηθν λνζνθνκείν κε 1500 θξεβάηηα, θαζψο θαη θέληξν απνκάθξπλζεο αηρκαιψησλ. Έηζη, ην ηξέλν, εθηφο απφ ηελ θαζεκεξηλή πξνψζεζε πνιεκνθνδίσλ, ηξνθίκσλ, ζηξαηεπκάησλ θαη πιηθφ θάζε είδνπο, κεηέθεξε απφ ην κέησπν ηξαπκαηίεο θαη αηρκαιψηνπο. Οη ζχκκαρνη, κεηά ηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ, εγθαηέιεηςαλ ηε γξακκή απηή, πνπ πεξηήιζε ζην ειιεληθφ δεκφζην, ην νπνίν αλέζεζε ηελ εθκεηάιιεπζή ηεο ζε εηαηξία κε ηελ επσλπκία "Σνπηθνί ηδεξφδξνκνη Μαθεδνλίαο Α.Δ.". Αλάδνρνο θαη ζπληδξπηήο ηεο ήηαλ ν κεγαινεπηρεηξεκαηίαο Δπακεηλψλδαο Πέηξνπ Υαξίιανο. Ζ εηαηξία δεκηνπξγήζεθε κε ζχκβαζε κεηαμχ ηνπ ειιεληθνχ δεκνζίνπ θαη ηνπ Δπακεηλψλδα Υαξίιανπ θαη θπξψζεθε κε λνκνζεηηθφ δηάηαγκα ηεο Φηιφδνμε πνιηηηθή ηεο εηαηξίαο, ήηαλ ε ζπκπιήξσζε θαη αξηίσζε ηεο γξακκήο, φπσο θαη ηπρφλ πξνέθηαζή ηεο, κέρξη ηε Φνχζηαλε. Ο Α' Παγθφζκηνο πφιεκνο απνηέιεζε ηε θνξπθαία ζηηγκή ζηελ ηζηνξία ησλ ζηδεξφδξνκσλ πιάηνπο 0,60κ.. ' φιε ηελ Δπξψπε, ζηξψζεθαλ ηέηνηα δίθηπα γξακκψλ κε κεγάιε ηαρχηεηα, γηαηί νη ζηδεξνηξνρηέο κε ηνπο ζηξσηήξεο ήηαλ πξνθαηαζθεπαζκέλεο, είραλ κεησκέλν φγθν θαη πςειή κεηαθνξηθή ηθαλφηεηα. Ζ πξνζθνξά ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο πξνο ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο δελ θξάηεζε πνιχ. Σν 1929 ε εηαηξία "Σνπηθνί ηδεξφδξνκνη Μαθεδνλίαο Α.Δ.", 88

100 πξνθεηκέλνπ ηελ απεξγία ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο, θήξπμε ινθ άνπη. Έηζη, ην 1932, ε εθκεηάιιεπζή ηεο πεξηήιζε ζηνπο ηδεξνδξφκνπο ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο θαη ην 1936 δηαθφπεθε ε ιεηηνπξγία ηεο γξακκήο, σο νηθνλνκηθά αζχκθνξε. Ζ απνμήισζε θαη νη δπζθίλεηεο αηκνκεραλέο ηεο κεηαθέξζεθαλ ζηε γξακκή αξαθιή ηαπξνχ, φπνπ ζπλέρηζαλ λα πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο έσο ην ήκεξα, ην ηξέλν ηεο Καξαηδφβαο είλαη κηα αλάκλεζε, κε κνλαδηθά δείγκαηα απηήο ηεο γξακκήο, ηα θηίξηα ησλ ζηαζκψλ, ηα πεξηζζφηεξα ησλ νπνίσλ δηαηεξνχληαη αθφκα. Οη πην παιηνί θάηνηθνη ζπκνχληαη κε ζπγθίλεζε ηα ρξφληα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ηξέλνπ, κε ην νπνίν γηλφηαλ φιε ε κεηαθίλεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο. Δηθφλα 3.7: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ Καξαηδφβαο, ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, πνπ κεηά απφ αλαπαιαίσζε, θηινμελεί ην κνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο (Πεγή: Δηθφλα 3.8: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο ζηελ Άςαιν θηινμελεί ζήκεξα ηνλ πνιηηηζηηθφ ζχιινγν ηνπ ρσξηνχ (Πεγή: 89

101 Δηθφλα 3.9: Ο ζηαζκφο ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο, ζηνλ Μεγαπιάηαλν (Πεγή: Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο Αξηδαίαο Πιεζίνλ ηνπ Γεκαξρείνπ ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο θαη εληφο ηνπ αλαθαηληζκέλνπ παιαηνχ ζηδεξνδξνκνθνχ ζηαζκνχ ηνπ ηξέλνπ ηεο Καξαηδφβαο ιεηηνπξγεί Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο. ην Μνπζείν εθηίζεληαη θσξίσο πεηξψκαηα ή απνκηκήζεηο απηψλ παιαηνληνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο. Αξραίνο νηθηζκόο Αιώξνπ Γήκνπ Αικσπίαο Ο αξραίνο νηθηζκφο λνηηναλαηνιηθά ηνπ Αιψξνπ, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο νηθηζκνχο ηεο Αικσπίαο, πεξηνρήο ηεο αξραίαο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζαο ηνπ Μαθεδνληθνχ θξάηνπο. Ο νηθηζκφο αλαπηχζζεηαη ζε νρπξφ ιφθν, ν νπνίνο πεξηβάιιεηαη απφ ηνλ Άλσ Λνπδία ή Αικσπαίν πνηακφ. Ζ επίζθεςε ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν Αιψξνπ Αικσπίαο πξνζθέξεη παλνξακηθή ζέα ζηελ πεδηάδα ηεο Αικσπίαο θαη ζηελ αιπζίδα ησλ βνπλψλ (νξνζεηξά Βφξα), πνπ ηελ πεξηβάιιεη. Ο επηζθέπηεο απνιακβάλεη ηελ εηθφλα ηνπ Άλσ Λνπδία ή Αικσπαίνπ πνηακνχ, πνπ δηαξξέεη ηελ πεδηάδα. Σν 2001, πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη ηειεπηαίεο εξγαζίεο ζην δπηηθφ ηείρνο ηνπ Αιψξνπ, κε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ έξγνπ "Αλάδεημε Αξρ/ησλ Αικσπίαο". Οινθιεξψζεθε ε θάηνςε ηεο πχιεο εηζφδνπ ζηνλ νηθηζκφ, έγηλε ηνπνγξάθεζε θαη θσηνγξάθεζε ηνπ δπηηθνχ ηείρνπο [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. Νεξόκπινη σζάλδξαο Πξφθεηηαη γηα θηίζκαηα λεξφκπισλ ηεο επνρήο ηεο Σνπξθνθξαηίαο, κε 4 θαη 6 κχινπο ην θαζέλα. Ζ θαηαζθεπή ηνπο ρξνλνινγείηαη γχξσ ζηα 1600 κ.υ. θαη απνηεινχλ δείγκαηα βηνκεραληθήο θαη βηνηερληθήο αξρηηεθηνληθήο ηεο επνρήο ηνπο [ 2011]. 90

102 Ηακαηηθά Λνπηξά Λνπηξαθίνπ (Πόδαξ) Απφ ηα Ρσκατθά ρξφληα, είρε γίλεη αληηιεπηή ε αμία ησλ ηακαηηθψλ πεγψλ Λνπηξαθίνπ. Οη ζεξαπεπηηθέο ηνπο ηδηφηεηεο πηζηνπνηήζεθαλ πξψηα απφ ηνπο Γεξκαλνχο, κεηά απφ εηδηθή αλάιπζή ηνπο. Οη ζεξκηθέο πεγέο αλαβιχδνπλ απφ ηελ θνίηε ηνπ πνηακνχ, πνπ δηαζρίδεη ηελ θαηάθπηε ραξάδξα ηεο ινπηξφπνιεο θαη έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο αζβεζηην-αλζξαθηθέο. Σν πδξνζεξαπεπηήξην ηξνθνδνηείηαη κε 600 θ.κ./ψξα θη έηζη ν ινπφκελνο απνιακβάλεη ηελ πδξνζεξαπεία ζε άξηζηεο ζπλζήθεο. Σα λεξά ηεο ινπηξφπνιεο είλαη σθέιεκα γηα φζνπο πάζρνπλ απφ ξεπκαηνεηδή αξζξίηηδα, ρξφληα ξεπκαηηθή αξζξνπάζεηα θαη γεληθά αξζξνπάζεηεο, ρνινιηζηάζεηο, λεθξνιηζηάζεηο, ινηκψμεηο αηκνθφξσλ νδψλ, εθδέκαηα θαη δεξκαηνπάζεηεο, ηφζν ζηνπο αηνκηθνχο ινπηήξεο φζν θαη ζηελ πηζίλα νιπκπηαθψλ δηαζηάζεσλ θαη ζηηο άθξεο ηνπ ζεξκνπφηακνπ ζε θπζηθά αλνίγκαηα (γνχξλεο), εθφζνλ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα δηεηζδχνπλ ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ θαη λα ηνλ ζεξαπεχνπλ θαη λα ηνλ ραιαξψλνπλ [ πίηη θαη Μλεκείν Λνπληέκε Καχρεκα ηνπ Δμαπιαηάλνπ είλαη ν ζπγγξαθέαο Γεκήηξεο Βαιαζηάδεο, ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ νπνίνπ ππήξμε ην φλνκα «Μελέιανο Λνπληέκεο». Σν ςεπδψλπκν είλαη παξκέλν απφ ηνλ παξαπφηακν ηνπ Άλσ Λνπδία, πνπ πεξλάεη έμσ απφ ηνλ Δμαπιάηαλν. Ο Λνπληέκεο γελλήζεθε ην 1912, ζηε κηθξαζηαηηθή Γηάινβα θαη έδεζε δχζθνια ρξφληα ζηνλ νηθηζκφ ηνπ Δμαπιάηαλνπ, φπνπ θαη κεηνίθεζε κε ηελ νηθνγέλεηα ηνπ σο πξφζθπγαο θαη έδεζε κέρξη ην 1932, νπφηε θαη εγθαηέιεηςε νξηζηηθά ην ρσξηφ. Πξνηθηζκέλνο κε γλήζην πνιχπιεπξν ηαιέλην θαη κεγάιε αθαηακάρεηε ζέιεζε θαηφξζσζε λα θαηαληθήζεη ηα εκπφδηα δσήο ηνπ, δνχιεςε θάησ απφ δπζρεξείο ζπλζήθεο, ρσξίο λα θακθζεί γλσξίδνληαο δηψμεηο, εμνξίεο, δσή παξαλνκίαο απφ ζπίηη ζε ζπίηη, αξξψζηηεο, δίθε γηα εζράηε πξνδνζία θαη δεθανρηψ ρξφληα αλαγθαζηηθήο εμνξίαο ζηε Ρνπκαλία, φπνπ ηηκήζεθε κε ηελ αλέγεξζε ηνπ Λνπληέκηνπ Μέγαξνπ. ηνλ Δμαπιάηαλν ζηεγάδνληαη ην ζπίηη ηνπ θαη κλεκείν πξνο ηηκήλ ηνπ. ε κηθξή απφζηαζε απφ ηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνχ, ζηελ νδφ Μελέιανπ Λνπληέκε, βξίζθεηαη ην ζπίηη, φπνπ εγθαηαζηάζεθε ην 1928 ε νηθνγέλεηα ηνπ Γξεγφξε Μπαιάζνγινπ κε ηνλ έθεβν ηφηε γην ηεο Σάθε (Μελέιαν Λνπληέκε). Πξφθεηηαη γηα αξρνληηθφ, απφ ηελ επνρή ηεο Σνπξθνθξαηίαο, ρσξίο θακηά ηδηαίηεξε αξρηηεθηνληθή θαη θαιιηηερληθή αμία, έρνληαο φκσο ζηεγάζεη ηε δσή ελφο πνιπβξαβεπκέλνπ θαη θαηαμησκέλνπ ζπγγξαθέα, γεγνλφο πνπ ηνπ πξνζδίδεη αμία πνιχ κεγαιχηεξε απφ απηή πνπ αληηζηνηρεί ζε έλα απιφ νίθηζκα. Γη απηφ ην ιφγν, ην ζπίηη έρεη 91

103 ραξαθηεξηζηεί απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ, δηαηεξεηέν, ελψ κέρξη ζήκεξα δελ θαηέζηε δπλαηφ λα αλαπαιαησζεί. Δηθφλα 3.10: πίηη Μελέιανπ Λνπληέκε ζηνλ Δμαπιάηαλν (Πεγή: ηε δπηηθή είζνδν ηνπ Δμαπιαηάλνπ θαη ππφ ηνλ ίζθην δχν κεγάισλ πιαηάλσλ, βξίζθεηαη ην Μλεκείν ηνπ επηθαλνχο ζπγγξαθέα θαη δεκηνχξγεκα ηνπ εδεζζαίνπ θαιιηηέρλε ηέιηνπ Μανπζίδε ην Σν κλεκείν θαηαζθεπάζηεθε κε πξσηνβνπιία θαη πφξνπο ηνπ Μνξθσηηθνχ πιιφγνπ θαη ηεο θφξεο ηνπ Λνπληέκε, Μπξηψ. Πξφθεηηαη γηα θαηαζθεπή επελδπκέλε κε ιεπθφ κάξκαξν, ζηελ θνξπθή ηεο νπνίαο θάζεηαη κία κπξνχληδηλε θιφγα, ελψ ζηελ πξφζζηα φςε ππάξρεη ελζσκαησκέλε ζην κάξκαξν κπξνχληδηλε πιάθα ραξαγκέλε κε ηε κνξθή ηνπ Λνπληέκε θαη απφ θάησ ηνπο ζηίρνπο ηνπ: «Κείλε ηε λύρηα ζωπαίλαλ νη ιύθνη γηαηί νπξιηάδαλ νη άλζξωπνη» Θέζεηο Θξεζθεπηηθνύ Δλδηαθέξνληνο Ζ πεξηνρή κειέηεο βξίζεη πεξηνρψλ πινχζηνπ ζξεζθεπηηθνχ ελδηαθέξνληνο, ζηεγάδνληαο πνιπάξηζκνπο ηεξνχο λανχο θαη κνλέο, ηεο βπδαληλήο αιιά θαη λεφηεξεο επνρήο. 92

104 Μνλή Αξραγγέινπ Μηραήι Δηθφλα 3.11: Κακπαλαξηφ Μνλήο Αξραγγέινπ Μηραήι (Πεγή: Ζ Μνλή είλαη ρηηζκέλε βφξεηα ηεο ηνπνζεζίαο Αξραγγέινπ, κηα γαιήληα θαη εθπιεθηηθήο νκνξθηάο πεξηνρή. Οη κειεηεηέο ηεο, ζηελ πιεηνςεθία ηνπο, ζεσξνχλ βέβαην, φηη απφ ηε ζχζηαζή ηεο (12νο αη.) κέρξη θαη ηα κέζα ηνπ 19νπ αη., ήηαλ αθηεξσκέλε ζηνλ Άγην Ησάλλε ηνλ Πξφδξνκν, ππφ ηελ άκεζε δηθαηνδνζία ηεο Μνλήο Μεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Αγίνπ ξνπο. Ππξπνιήζεθε γχξσ ζηα 1790 απφ ηνπο εμηζιακηζκέλνπο Βιάρνπο ηεο Νφηηαο θαη αλαθαηλίζηεθε ην 1843, αθηεξσκέλε πιένλ ζηνλ Αξράγγειν Μηραήι. Δπί Σνπξθνθξαηίαο, ζηα θειηά ηεο παξερφηαλ ζηα Διιελφπνπια «θειηαθή» παηδεία («θξπθφ ζρνιείν»). Καηά ηνλ Μαθεδνληθφ Αγψλα, ρξεζηκνπνηήζεθε σο ιεκέξη θαη θαηαθχγην γλσζηψλ θαπεηαλαίσλ θαη πξαθηφξσλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Απφ ην 1940 θαη γηα πελήληα ρξφληα, ε Μνλή έκεηλε έξεκε θαη εγθαηαιεηκκέλε θαη απνηέιεζε «ζχκα» θπλεγψλ, μπινθφπσλ θαη αξραηνθαπήισλ, κέρξη πνπ ηελ αλαβίσζε ν Μεηξνπνιίηεο Δδέζζεο, Πέιιεο θαη Αικσπίαο, Κ. Υξπζφζηνκνο, κε ηελ εγθαηάζηαζε ζ απηήλ κνλαρηθήο αδειθφηεηαο ην Ζ ηζηφξεζε ηεο αλαθαηληζκέλεο Μνλήο έγηλε πηζαλφηαηα ζηα 1858, απφ ηνπο Κξνπζνβίηεο δσγξάθνπο Αλαζηάζην θαη ηνπο γηνπο ηνπ Δπάγγειν θαη Νηθφιαν. Δληππσζηάδεη ν εζσηεξηθφο δηάθνζκνο κε ηνλ ηεξάζηην πίλαθα ηελ Κνηκήζεσο ηεο 93

105 Θενηφθνπ, ηελ ηζηφξεζε ηνπ Αθάζηζηνπ Όκλνπ, θαζψο θαη ηελ ηζηφξεζε ηνπ καξηπξίνπ ηεο ηνπηθήο Αγίαο Υξπζήο. Ναόο Θείαο Αλαιήςεσο σηήξνο Θενδσξαθίνπ Ο λαφο ηεο Θείαο Αλαιήςεσο ηνπ σηήξνο βξίζθεηαη ζην ρσξηφ Θενδσξάθη ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιάηαλνπ. Πξφθεηηαη γηα ηξίθιηηε βαζηιηθή θαη εθηηκάηαη, φηη ρηίζηεθε γχξσ ζηα Μεξηθέο απφ ηηο εηθφλεο ηνπ έρνπλ ρξνλνινγία Οη ζχξεο ηνπ είλαη ππεξβνιηθά ρακειέο, ψζηε λα απνηξέπεηαη ε αλεπηζχκεηε είζνδνο ησλ Σνχξθσλ εθίππσλ ζ απηφλ, θαζψο ηε ζπλήζηδαλ. Έρεη αγηνγξαθεζεί απφ ην Γηαλληηζηψηε δσγξάθν Δκκαλνπήι ηακαηηάδε, ην Πξσηνηππία γηα ηελ πεξηνρή απνηειεί ην μχιηλν ζηεζαίν ηνπ γπλαηθσλίηε, φπνπ ηζηνξνχληαη ζθελέο απφ ηνλ Αθάζηζην Όκλν. Οη εηθφλεο ηεο εθθιεζίαο πξνέξρνληαη απφ ηα Κνπθάιηα, κε ηα νπνία ην Θενδσξάθη έρεη παιαηφηαηνπο δεζκνχο. Ζ εθθιεζία έρεη ραξαθηεξηζηεί απφ ηελ Πνιηηεία δηαηεξεηέν κλεκείν. Αγίαζκα Άε Γηάλλε Θεξηόπεηξαο Σν αγίαζκα ηεο Θεξηφπεηξαο βξίζθεηαη ζηα δπηηθά ηεο πεξηνρήο Θεξηφπεηξαο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ. Πξφθεηηαη γηα κηα επηβιεηηθή ραξάδξα εθπιεθηηθήο θπζηθήο νκνξθηάο, ζην βάζνο ηεο νπνίαο θαη αξηζηεξά ηνπ εηζεξρφκελνπ, ππάξρεη έλα ζεφξαην ζπήιαην κε αγίαζκα απνδηδφκελν ζηε ράξε ηνπ Άε-Γηάλλε. Πηζαλνινγείηαη φηη ππήξμε αζθεηαξηφ ηεο Μνλήο Πξνδξφκνπ. Δηθφλα 3.12: Αγίαζκα Θεξηφπεηξαο (Πεγή: 94

106 Ηεξόο λαόο Θενηόθνπ Μειηάο Ζ εθθιεζία ηεο Μειηάο είλαη αθηεξσκέλε ζην Γελέζηνλ ηεο Θενηφθνπ θαη κία εηθφλα ηεο Παλαγίαο, πνπ έθεξαλ καδί ηνπο νη πξφζθπγεο απφ ηε Μηθξά Αζία, πηζηεχεηαη σο ζαπκαηνπξγή. Αγίαζκα ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ Κσλζηαληίαο ηα αλαηνιηθά ηνπ ρσξηνχ Κσλζηαληίαο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιάηαλνπ, πάλσ ζηα πςψκαηα ηνπ Πάηθνπ, βξίζθεηαη ην Αγίαζκα ησλ Αγίσλ Θενδψξσλ, απφ ην νπνίν πηζαλφηαηα πήξε ην φλνκά ηνπ ην ρσξηφ Θενδσξάθη (Σνχδνξηζη). Ζ παξάδνζε ιέεη, φηη ζηα ρξφληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο, έλαο ρξηζηηαλφο θάηνηθνο ιεπξφο βξήθε θαηαθχγην εθεί. Μηα λχρηα εκθαλίζηεθαλ ζηνλ χπλν ηνπ νη Άγηνη Θεφδσξνη θαη ηνπ είπαλ, φηη ηνλ γηάηξεςαλ θαη λα πάεη ζην ρσξηφ λα δηαδψζεη ην ζαχκα. Ο ιεπξφο μχπλεζε πγηήο θαη έπξαμε, φπσο ηνπ δήηεζαλ νη Άγηνη. Έηζη, ν ρψξνο θαζαγηάζηεθε θαη απνδφζεθε ζηνπο Αγίνπο Θενδψξνπο. Χζηφζν, πην πηζαλή είλαη ε άπνςε φηη ππήξμε αζθεηαξηφ ηεο Βπδαληηλήο Μνλήο Πξνδξφκνπ. Δηθφλα 3.13: Ηεξφο λαφο Αγίσλ Θενδψξσλ Κσλζηαληίαο (Πεγή: Ηεξόο λαόο Αγίσλ Αλαξγύξσλ Λαγθαδηάο Ζ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Αλαξγχξσλ Λαγθαδηάο είλαη έλαο θαινδηαηεξεκέλνο κηθξφο θνηκεηεξηαθφο λαφο ζηελ πεξηνρή θαη ρηίζηεθε ην 1863 [ - Γήκνο Δμαπιάηαλνπ, 2011]. Ηεξόο λαόο Αγίνπ Γεκεηξίνπ Αεηνρσξίνπ Ο λαφο ρηίζηεθε ην 1842, φπσο ηεθκεξηψλεηαη απφ ζθαιηζκέλε ζε πέηξα ρξνλνινγία θαη είλαη ηξίθιηηε βαζηιηθή, κε θιεηζηφ πεξίζησν θαη ςειφ ηεηξαψξνθν ππξγνεηδέο θακπαλαξηφ. Ζ αγηνγξάθεζε ηεο εθθιεζίαο έγηλε απφ νηθνγέλεηα ιατθψλ δσγξάθσλ απφ ην Κξνχζνβν, ε νπνία αγηνγξάθηζε φιεο ηηο εθθιεζίεο ηεο Άλσ Αικσπίαο. Ο επηζθέπηεο βιέπεη λα εθηπιίζζνληαη ζθελέο απφ ηελ Παιαηά Γηαζήθε, φπσο ε 95

107 δεκηνπξγία ησλ Πξσηνπιάζησλ, ε δσή ηνπο ζηνλ Παξάδεηζν, ην ακάξηεκά ηνπο, ε εθδίσμή ηνπο θαη απφ ηελ Καηλή Γηαζήθε, φπσο ε Γέλλεζε ηνπ Υξηζηνχ, ε Αλάζηαζε θ.ά.. ιεο νη ζθελέο ππνκλεκαηίδνληαη κε θαιαίζζεηεο επηγξαθέο, ζε γιψζζα ιατθή ειιεληθή [ - Γήκνο Δμαπιάηαλνπ, - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. Δηθφλα 3.14: Ηεξφο λαφο Αγίνπ Γεκεηξίνπ Αεηνρσξίνπ (Πεγή: aridea1.blogspot.com) Ηεξά κνλή Οζίνπ Ηιαξίσλα Πξνκαρώλ ηνπο πξφπνδεο ηνπ βνπλνχ Βφξα θαη ζε απφζηαζε ελφο ρηιηνκέηξνπ απφ ην ρσξηφ Πξφκαρνη Αξηδαίαο, βξίζθεηαη κία ηζηνξηθή, αλ θαη φρη ηδηαίηεξα γλσζηή Μνλή, ε Ηεξά Μνλή Οζίνπ Ηιαξίσλνο επηζθφπνπ Μνγιελψλ. Ζ Μνλή έρεη σο θηήηνξα θαη ηδξπηή ηεο, ηνλ ίδην ηνλ Άγην Ηιαξίσλ, ν νπνίνο ππήξμε έλαο κεγάινο Ηεξάξρεο ηεο Δθθιεζίαο ηνπ 12νπ αηψλα, πνπ έδεζε θαη έδξαζε ζηελ πεξηνρή ηεο ζεκεξηλήο Αικσπίαο. Ζ εθθιεζία ηνπ Πξνθήηε Ζιία ζηελ θνξπθή ηνπ Κατκαθηζαιάλ ηελ θνξπθή ηνπ Κατκαθηζαιάλ ζηα κ., βξίζθεηαη ε εθθιεζία αθηεξσκέλε ζηνλ Πέηξν θαη Παχιν, γλψζηε ζηνπο πεξηζζφηεξνπο σο εθθιεζάθη ηνπ Πξνθήηε Ζιία. Ζ εθθιεζία θηίζηεθε ην 1920, ζε ρψξν πνπ παξαρψξεζαλ νη Έιιελεο ζηνπο έξβνπο, κε ζθνπφ ηελ θαηαζθεπή κλεκείνπ γηα ηνπο λεθξνχο ηνπο απφ ηελ κάρε ηνπ 1916 θαη έρεη ηδηαίηεξε ηζηνξηθή ζεκαζία, απνηειψληαο κλεκείν ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ιφγσ ησλ καρψλ κεηαμχ ησλ δπλάκεσλ ηεο Αληάλη θαη ησλ Γεξκαλνβνπιγάξσλ, πνπ δηεμήρζεζαλ ζηελ πεξηνρή, εθείλε ηελ πεξίνδν. ηηο εηθφλεο ηεο εθθιεζίαο ππάξρνπλ αθηεξψκαηα, θαη ζηεθάληα ζηελ κλήκε ησλ πεζφλησλ, ελψ ζηα 100κ. πην θάησ ππάξρεη κλεκείν γηα ηελ κάρε, πνπ ζην εζσηεξηθφ ηνπ είλαη νζηενθπιάθην. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε δηαδξνκή γηα ην εθθιεζάθη, ζηελ νπνία ν επηζθέπηεο βιέπεη θάιπθεο, ππνιείκκαηα απφ νβίδεο, ζπξκαηνπιέγκαηα θαη ραξαθψκαηα [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011]. 96

108 Δηθφλα 3.15: Τπνιείκκαηα απφ νβίδεο ζηε δηαδξνκή γηα ην εθθιεζάθη ηνπ Πξνθήηε Ζιία ζηελ θνξπθή ηνπ Κατκαθηζαιάλ (Πεγή: aridea1.blogspot.com) Οξεηβαηηθά - πεδνπνξηθά κνλνπάηηα ζην νξεηλό ηόμν ηεο Αικσπίαο Γηα ηνπο θίινπο ηνπ βνπλνχ θαη ηηο πεξηπέηεηαο, πξφθιεζε απνηεινχλ ηα παλχςεια βνπλά ηεο πεξηνρήο. Μέζα απφ ζαπκάζηεο δηαδξνκέο, κπνξεί θαλείο λα παηήζεη θαη ηηο ςειφηεξεο θνξπθέο ησλ φξσλ Πίλνβν, Σδέλαο θαη Βφξαο. Μνλνπάηηα ζηελ πεξηνρή ηνπ όξνπο Πίλνβν (Αλαηνιηθή Αικσπία, δεκνηηθή ελόηεηα Δμαπιαηάλνπ) Γ.Γ. Αεηνρσξίνπ - Μαχξνο Βξάρνο - θνξπθή ξνπο Πίλνβν (Κνξθνχια) κ. Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη απφ ηελ πιαηεία ηνπ Αεηνρσξίνπ έσο θαη ηελ θνξπθή ηνπ φξνπο Πίλνβν. Φαξάγγη Πεπθσηνχ - Παιηφ Πεπθσηφ - Δμσθθιήζη Σαμηαξρψλ Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη απφ ηνλ ρψξν ππαίζξηνπ γεχκαηνο (Έμσ απφ ην ρσξηφ Βνξεηλφ), έσο θαη ην Ξσθθιήζη ησλ Σαμηαξρψλ ζην παιηφ Πεπθσηφ. Μνλνπάηηα ζηελ πεξηνρή ηνπ όξνπο Σδέλα (Αλαηνιηθή Αικσπία, δεκνηηθή ελόηεηα Δμαπιαηάλνπ) Καηαξξάθηεο - θαξξάγγη - Κνξπθή Σδέλαο κ. (Μεγάιε Σδέλα) Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ηνλ Καηαξξάθηε πνπ βξίζθεηαη ιίγν έμσ απφ ην ρσξηφ Νφηηα, έσο θαη ηελ θνξπθή ηεο Σδέλαο κ.. Καηαξξάθηεο - θαξξάγγη - Κνξπθή Σδέλαο κ. (Μηθξή Σδέλα) Παξαιιαγή ηεο παξαπάλσ δηαδξνκήο κε αλάβαζε ζηελ "Μηθξή Σδέλα" κ.. 97

109 Μνλνπάηηα ζηελ νξνζεηξά όξνπο Βόξαο (Γ.Γ. Λνπηξαθίνπ, Λνπηξά Λνπηξαθίνπ Αξηδαίαο) Λνπηξά Λνπηξαθίνπ - επηζθέςηκν ζπήιαην - Άλσ Λνπηξάθη Καηαξξάθηεο Κνπλνππίηζαο Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο Λνπηξφπνιεο έσο θαη ηνλ Καηαξξάθηε Κνπλνππίηζα. ηάλεο - Καιή Κνηιάδα (Νηφκπξν Πφιε) - θνξπθή Κξάβηηζα (Αγειαδίηζα) κ. Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ηηο ζηάλεο (πάλσ απφ ην Άλσ Λνπηξάθη), έσο θαη ηελ θνξπθή Κξάβηηζα κ.. Άλσ Λνπηξάθη - Φπιάθην - θνξπθή νθφι (Γεξάθη) κ Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ην Άλσ Λνπηξάθη έσο θαη ηελ θνξπθή νθφι (Γεξάθη) κ.. Άλσ Λνπηξάθη - ξέκα Νηθνιάνπ - Ράκλνκπνξ (Ίζην Πεχθν) Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ην Άλσ Λνπηξάθη έσο θαη ην νλνκαζηφ δάζνο Μαχξεο Πεχθεο ηνπ Ράκλνκπνξ. Μνλνπάηηα ζην νξεηλό ηόμν ηεο Αικσπίαο - νξνζεηξά όξνπο Βόξαο (Γ.Γ.Πξνκάρσλ) Γ.Γ. Πξνκάρσλ - ξέκα Μπηηζθίαο - Άζπξε Πέηξα Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ έσο θαη ηελ Άζπξε Πέηξα. Γ.Γ. Πξνκάρσλ - ξέκα Μπηηζθίαο - θνξπθή Κνπθνπξνχ (Κνπθνπλάξα) κ.. Πεδνπνξηθφ κνλνπάηη, απφ ην ρσξηφ ησλ Πξνκάρσλ έσο θαη ηελ θνξπθή Κνπθνπξνχ [ - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011] Σνπηθά πξντόληα Σν ηδηαίηεξν αλάγιπθν, ε κνξθνινγία θαη νη θιηκαηηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο επλννχλ ηελ θαιιηέξγεηα ξνδαθηληάο, θεξαζηάο, θαζηαληάο, ζπαξαγγηνχ, ζηηεξψλ, ακπέινπ. Δπίζεο θαιιηεξγνχληαη πηπεξηέο, θνθθάξη, πξάζν, θαζφιηα. Σα γλσζηά θαζφιηα «παπνχδα Καξαηδφβαο», κηθξφζσκα θαη μεξά, παξάγνληαη ζηε πεξηνρή κειέηεο θαη θπξίσο ζηελ πεξηνρή ησλ Πξνκαρψλ θαη ζηελ Αξηδαία θαη πσινχληαη απφ ηνπο παξαγσγνχο, ρσξίο λα ζπζθεπάδνληαη ή λα ηππνπνηνχληαη. Ζ θαιιηέξγεηα ηνπ πξάζνπ απαληάηαη ζε ζπλνιηθή έθηαζε 700 ζηξέκ., ζε φιε ηελ Αικσπία, κε θχξηα πεξηνρή θαιιηέξγεηαο απηή ηεο Γσξνζέαο. Σν πξάζν Γσξνζέαο θαιιηεξγείηαη απφ Οκάδα Παξαγσγψλ πνπ δεκηνπξγήζεθε ην 2006, κε νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε, ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πξσηνθφιινπ Eurepgap. 98

110 ηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ηδηαίηεξα ζην Γαξέθηνλ, απαληψληαη θαιιηέξγεηεο ηνπ κηθξφζσκνπ ηχπνπ πηπεξηάο Μπαρφβνπ, ε γλσζηή Καξαηδνβίηηθε πηπεξηά. Σν πξντφλ ραίξεη εμαηξεηηθήο γεχζεο θαη πνηφηεηαο, λσπφ ή κεηαπνηεκέλν. ην παξειζφλ, ε αθπδάησζε ηεο πηπεξηάο γηλφηαλ ζε μχιηλε θαηαζθεπή, ην «ληαξ», ελψ θσηηέο θάησ ζην έδαθνο αθπδάησλαλ ην πηπέξη δίλνληάο ηνπ ηδηαίηεξε γεχζε. Δηθφλα 3.16: Καξαηδνβίηηθε πηπεξηά (Πεγή: Παιηφηεξα ζηελ πεξηνρή ηεο Αικσπίαο παξάγνληαλ θφθθηλν πηπέξη. Ζ παχζε φκσο ηεο ιεηηνπξγίαο κεηαπνηεηηθψλ κνλάδσλ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ζεκαηνδφηεζε θαη ηελ παχζε ηεο πνξείαο ηνπ πξντφληνο. ήκεξα, ζε πνιιά ρσξηά ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, παξάγεηαη θφθθηλν πηπέξη απφ ηηο θαιιηέξγεηεο ηεο Καξαηδνβίηηθεο πηπεξηάο. ηηο πεξηνρέο ξκα θαη Λνπηξάθη θπξίσο, θαιιηεξγείηαη ην θνθθάξη, είδνο θξεκκπδηνχ, ζε έθηαζε πεξίπνπ 300 ζηξέκ.. Ζ ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή δελ μεπεξλά ηνπο 700 ηφλνπο. Γχν κνλάδεο κεηαπνίεζεο ιεηηνπξγνχλ ζην ρσξηφ ξκα. Ζ θαιιηέξγεηα παηάηαο εληνπίδεηαη ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο θαη θπξίσο ζ εθείλεο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο ηνπ Δμαπιαηάλνπ (Αξράγγεινο). Οη εθηάζεηο είλαη πεξίπνπ 2500 ζηξέκ. θαη ε εηήζηα παξαγσγή πεξίπνπ 7000 ηφλνη. Σν πξνηφλ πσιείηαη είηε απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο παξαγσγνχο, είηε δηαηίζεηαη ζε βηνκεραλίεο. Ζ πνηθηιία ακπειηνχ Ακάζη ή ςηκν Δδέζζεο, θαιιηεξγείηαη ζε κία έθηαζε 2700 ζηξέκ. θπξίσο ζηηο πεξηνρέο Πηπεξηά, Πνιπθάξπε, Σζάθνη θαη Ίδα. Ζ ελ ιφγσ πνηθηιία απαληάηαη θαη ζηελ Πέιια θαη ζηα Γηαλληηζά θαη απνηειεί ηνλ θχξην ηχπν θαιιηέξγεηαο ακπειηνχ ζην Ννκφ Πέιιαο, ζπκκεηέρνληαο ζε πνζνζηφ 90% ζηε ζπλνιηθή παξαγσγή νηλνπνηήζηκνπ ζηαθπιηνχ ζηελ Αικσπία. ηελ Πηπεξηά, παξάγνληαη εηεζίσο πεξίπνπ 4000 ηφλνη, απφ ηνπο νπνίνπο ην 80-90% δηαηίζεηαη ζε 99

111 νηλνπνηεηηθέο κνλάδεο. Μηθξφηεξε πνζφηεηα απνξξνθάηαη απφ ηνπηθή κνλάδα παξαγσγήο ηζίπνπξνπ θαη νχδνπ ή απφ νηλνπαξαγσγνχο ζηε Νάνπζα. Ο ζεκαληηθφο αξηζκφο αηγνπξνβάησλ θαη ε κεγάιε θηελνηξνθηθή παξάδνζε ζηελ πεξηνρή (π.ρ. ρσξηφ Θενδσξάθη) ζπληεινχλ ζηελ παξαγσγή θέηαο ζε δχν κεγάια ηπξνθνκεία, πξνζδίδνληαο αλαγλψξηζε ζηνλ ηφπν θαη ζεκαληηθή ψζεζε ζηελ νηθνλνκία θαη ην εκπφξηφ ηνπ. Οη θηελνηξφθνη ηεο πεξηνρήο έρνπλ ζπζπεηξσζεί, ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε «Κηελνηξνθηθφ πλεηαηξηζκφ Δπξείαο Πεξηθέξεηαο Αικσπίαο - Δπψλπκα πξντφληα», ζε κία ζεκαληηθή πξνζπάζεηα ζηνλ ηνκέα ηεο θηελνηξνθίαο θαη ηδηαίηεξα γηα ην εκπφξην βφεηνπ θξέαηνο. Άιια ηνπηθά πξντφληα πνηφηεηαο απνηεινχλ ηα ηπξηά ηεο Πεξίθιεηαο θαη ηνπ Θενδσξαθείνπ θαη ην ηζίπνπξν ηεο Ίδαο Παξαδνζηαθέο εθδειώζεηο ηελ πεξηνρή κειέηεο δηνξγαλψλνληαη πνιιέο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαη απηφ απνηειεί παξάγνληα πλνήο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηεο επηζθεςηκφηεηαο ζε απηή. Παξαθάησ, πεξηγξάθνληαη ελδεηθηηθά ε θπξηφηεξεο εθδειψζεηο ζηνλ Γήκν Αικσπίαο θαη ζηνλ Πίλαθα 3.4 αλαθέξνληαη φιεο, θαηά εκεξνινγηαθή ζεηξά ( - Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο, 2011). Άλακκα Φσηηάο Σηο παξακνλέο Υξηζηνπγέλλσλ θαη Πξσηνρξνληάο, ζε φιε ηελ Αικσπία νη θάηνηθνη αλάβνπλ κεγάιεο θσηηέο. Δηδηθά ζηηο πεξηνρέο ξκαο θαη Λνπηξαθίνπ θαη ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο νξγαλψλνληαη απφ ζπιιφγνπο θσηηέο κε ρνξφ θαη άθζνλν θξαζί. Καξλαβάιη Ρηδνρσξίνπ Σν Μάξηην θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ πεξίνδν ηεο Απνθξηάο, δηνξγαλψλεηαη θάζε ρξφλν, ζην Ρηδνρψξη κεγάιε παξέιαζε αξκάησλ θαη ζπγθξνηεκάησλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ιατθφ γιέληη. Γηνξηή Κεξαζηνύ Αξραγγέινπ Σνλ Ηνχιην, δηνξγαλψλεηαη δηήκεξν εθδειψζεσλ, θαηά ην νπνίν εθηίζεληαη ζε εηδηθά πεξίπηεξα ηα γλσζηά ηνπηθά αγξνηηθά πξντφληα, ην πεξίθεκν θεξάζη ηνπ Αξραγγέινπ, κε ζπλνδία παξαδνζηαθψλ ρνξψλ απφ ην ηνπηθφ ρνξεπηηθφ ζπγθξφηεκα. 100

112 Απνθεθαιηζκόο ηνπ Άε Γηάλλε ηηο 29 Απγνχζηνπ, δηνξγαλψλεηαη ε Ηεξά Παλήγπξεο γηα ηνλ Απνθεθαιηζκφ ηνπ Άε Γηάλλε. χιινγνη ρνξεπηηθψλ ζρεκάησλ ηνπ Γήκνπ παξνπζηάδνπλ παξαδνζηαθνχο ρνξνχο. Λνπληάκεηα Σνλ επηέκβξε, δηνξγαλψλεηαη δηήκεξν πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζηε κλήκε ηνπ Μελέιανπ Λνπληέκε, θαηά ηελ νπνία παξνπζηάδνληαη παξαδνζηαθνί ρνξνί, δηνξγαλψλνληαη αγψλεο πνδειαζίαο θαη έθζεζε ρεηξνηερλίαο θαη πθαληψλ. Γηνξηή Σπξηνύ Θενδνξαθίνπ Σνλ Οθηψβξην, δηνξγαλψλεηαη δηήκεξν εθδειψζεσλ, φπνπ παξνπζηάδνληαη ζε εηδηθά πεξίπηεξα ηα γλσζηά ηνπηθά θηελνηξνθηθά πξντφληα ηνπ Θενδσξαθίνπ, θαη νη παξαδνζηαθνί ρνξνί απφ ην ηνπηθφ ρνξεπηηθφ ζπγθξφηεκα. Γηνξηή Κάζηαλνπ Ζ γηνξηή θάζηαλνπ είλαη θηλεηή, ην πξψην δεθαήκεξν ηνπ Οθηψβξε ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνχ ξκα θαη πεξηιακβάλεη παξαδνζηαθά ζπγθξνηήκαηα κνπζηθήο θαη ρνξνχ. Γηνξηή Σζίπνπξνπ ηελ πεξηνρή θαιιηεξγείηαη ζε "θξεβαηίλα" ε πνηθηιία ζηαθπιηνχ "Ακάζη" ή ςηκν Έδεζζαο, ην νπνίν νη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο, απνζηάδνπλ ζηα παξαδνζηαθά θαδάληα ηνπο θαη θηηάρλνπλ ην ηζίπνπξν. Δθδειψζεηο αθηεξσκέλεο ζην ηζίπνπξν ιακβάλνπλ ρψξα ηνλ Οθηψβξην, ζηηο πεξηνρέο ηεο Ίδαο θαη Πηπεξηάο. Γηνξηή Καξαηδνβίηηθεο Πηπεξηάο ην Γαξέθην πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ην 2008 θάζε Οθηψβξε, εθδειψζεηο κε ζέκα ηελ παξαδνζηαθή κηθξφθαξπε πνηθηιία Πηπεξηάο, ε νπνία πξφζθεξε θαη πξνζθέξεη κνλαδηθήο πνηφηεηαο πηπεξφζθνλε θ.α.. Οη εθδειψζεηο γίλνληαη ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνχ ηεο Πηπεξηάο θαη πεξηιακβάλνπλ παξαδνζηαθνχο ρνξνχο, εδέζκαηα θαη ζπληαγέο κε Καξαηδνβίηηθε Πηπεξηά απφ ηνπο παξαγσγνχο κεηαπνηεηέο ηεο πεξηνρήο. 101

113 Πίλαθαο 3.4: Σνπηθέο εθδειώζεηο ζην δήκν Αικσπίαο (Γεκαξρείν Αξηδαίαο) ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΓΓ ΠΡΟΜΑΥΧΝ Τπνδνρή έηνπο 01/01/11 ΓΓ ΠΗΠΔΡΗΑ Θενθάλεηα 06/01/11 Ιαλνπάξηνο ΓΓ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Αγ.Ησάλλνπ Παλεγχξη 07/01/11 ΓΓ ΓΧΡΟΘΔΑ Γηνξηή πξάζνπ 2ν 15ήκεξν ΦΗΛΧΣΔΗΑ Ηεξα Παλήγπξεο 20/01/11 Μ ΑΦΑΛΟΤ Δθδήισζε πξνο ηηκήλ ηεο Δθθιεζίαο 18/01/11 ΓΓ ΞΗΦΗΑΝΖ Αγ.Πνιπθάξπνπ 23/02/11 ΚΧΝΣΑΝΣΗΑ Αγ.Υαξαιακπνπ 10/02/11 Φεβξνπάξηνο ΟΡΜΑ ίξληηζα ΑΡΗΓΑΗΑ Καξαηδνβίηηθν θαξλαβάιη ΠΡΟΓΡΟΜΟ- ΝΔΡΟΜΤΛΟ Καξλαβάιη ΡΗΕΟΥΧΡΗ Καξλαβάιη ΑΔΣΟΥΧΡΗ Κνχινπκα ΑΚΡΗΣΔ "ίξληηζα" έζηκν Απνθξηάο 01/03/11 Μάξηηνο Μ ΑΦΑΛΟΤ Κνχινπκα 02/03/11 ΓΓ ΑΛΧΡΟΤ Κνχινπκα 02/03/11 102

114 ΓΓ ΧΑΝΓΡΑ Κνχινπκα 02/03/11 ΓΓ ΠΡΟΜΑΥΧΝ Κνχινπκα 02/03/11 ΓΓ ΓΑΡΔΦΗΟΤ Κνχινπκα 02/03/11 ΓΓ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Πνδαξνθνχινπκα 02/03/11 ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΓΓ ΓΧΡΟΘΔΑ Κνχινπκα 02/03/11 ΓΓ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Δθδήισζε ζηελ πιαηεία 25/03/11 ΑΡΗΓΑΗΑ θαη ΓΓ 25ε Μαξηίνπ 25/03/11 ΓΓ ΞΗΦΗΑΝΖ ΑΡΗΓΑΗΑ ΓΓ ΑΛΧΡΟΤ ΓΓ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ ΓΓ ΧΑΝΓΡΑ ΓΓ ΣΑΚΧΝ ΓΓ ΓΑΡΔΦΗΟΤ ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ ΓΓ ΘΖΡΗΟΠΔΣΡΑ ΓΓ ΚΧΝΣΑΝΣΗΑ Αλάζηαζε Αλάζηαζε Αγ. Γεσξγίνπ Αγ.Γεσξγίνπ Αγ.Γεσξγίνπ Αγ.Γεσξγίνπ Εσνδφρνπ Πεγήο Εσνδφρνπ Πεγήο Εσνδφρνπ Πεγήο Απγνκαρίεο Απξίιηνο ΓΓ ΒΟΡΔΗΝΟΤ ΓΓ ΠΟΛΤΚΑΡΠΖ Πξσηνκαγηά (Γηήκεξε εθδήισζε ζην βνπλφ) 01/05/11 Πξσηνκαγηά 01/05/11 Μάηνο ΓΓ ΑΡΑΚΖΝΧΝ Παλεγχξη Κνξπθήο 12/05/11 103

115 Μ ΑΦΑΛΟΤ Δθδήισζε κλήκεο γελνθηνλίαο πνληίσλ 19/05/11 ΔΤΞΔΗΝΟ ΛΔΥΖ Δθδειψζεηο γελνθηνλίαο 19/05/11 Μ ΑΛΧΡΟΤ Μ ΠΟΛΤΚΑΡΠΖ ΑΚΡΗΣΔ Πνληηθή γελνθηνλία- Δθδήισζε κλήκεο Παξαδνζηαθνί ρνξνί ζηνλ ιφθν ηνπ ρσξηνχ Παηδηά δσγξαθίζηε ην ζήκεξα 19/05/11 20/05/11 3ν δεθαήκεξν ΓΓ ΠΟΛΤΚΑΡΠΖ Κσλζηαληίλνπ & Διέλεο 21/05/11 ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΑΚΡΗΣΔ Κσλζηαληίλνπ & Διέλεο 21/05/11 ΓΓ ΑΡΑΚΖΝΧΝ Κσλζηαληίλνπ & Διέλεο 21/05/11 ΓΓ ΓΧΡΟΘΔΑ Αλαιήςεσο ΓΓ ΠΗΠΔΡΗΑ 'Αε Γηάλλε γηνξηή θιείδσλα 25/05/11 ΓΓ ΘΖΡΗΟΠΔΣΡΑ Δθδήισζε κλήκεο γηα ηελ Άισζε ηεο Κσλ/πνιεσο 29/05/11 ΓΓ ΘΔΟΓΧΡΑΚΗΟΤ Αλαιήςεσο ΑΛΖΜΟΝΖΣΔ ΠΑΣΡΗΓΔ Δθδήισζε κλήκεο γηα ηελ Άισζε 29/05/11 ΓΓ ΗΓΑ Αλαιήςεσο ΑΛΜΧΠΔ Δθδήισζε παλδαηζίαο ήρνπ, ρξσκάησλ κνπζηθήο θαη ρνξνχ 1ν 15ζήκεξν Ινύληνο ΓΓ ΒΟΡΔΗΝΟΤ ΚΟΡΜΠΑΝΗ 16/06/11 Μ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Πνδαξίηηθα 104

116 "ΑΛΖΜΟΝΖΣΔ ΠΑΣΡΗΓΔ" ΓΓ ΗΓΑ Γηήκεξν εθδειψζεσλ 20-21/6/11 Γηνξηή ηζίπνπξνπ Μ ΠΡΟΜΑΥΧΝ ΑΚΡΗΣΔ Πνιηηηζηηθφ αληάκσκα 18ε Γηεζλήο Πνιηηηζηηθή πλάληεζε 5-6/7/11 1ν 15ζήκεξν Ινύιηνο ΓΓ ΜΖΛΗΑ Αγ. Κπξηαθή 07/07/11 Μ ΑΦΑΛΟΤ 17-20/7/11 ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ Πξνθήηε Ζιία 20/07/11 ΓΓ ΞΗΦΗΑΝΖ Βξαδηά Παξάδνζεο Αληάκσκα Ξηθηαλσηψλ 26/07/11 ΓΓ ΓΧΡΟΘΔΑ Αγ.Παξαζθεπήο 26/07/11 ΓΓ ΟΡΜΑ Αγ.Παξαζθεπήο 26/07/11 ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ Πνιηηηζηηθφ 4ήκεξνεθδειψζεηο ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ Αγ.Παξαζθεπήο 26/07/11 Μ ΣΑΚΧΝ Αγ.Παξαζθεπήο 26/07/11 ΓΓ ΠΔΡΗΚΛΔΗΑ Αγ.Παξαζθεπήο 26/07/11 ΓΓ ΔΞΑΠΛΑΣΑΝΟΤ Λνπληέκηα ΓΓ ΑΡΥΑΓΓΔΛΟΤ Γηνξηή Κεξαζηνχ ΓΓ ΥΡΤΖ ΓΓ ΓΑΡΔΦΗΟΤ Παλεγχξη Κνίκεζεο ηεο Θενηφθνπ 3ήκεξν ενξη-πνιηη. Δθδειψζεσλ 14/08/ /8/11 Αύγνπζηνο ΓΓ ΠΗΠΔΡΗΑ Γηνξγάλσζε 2ήκεξσλ ενξη-πνιηη.εθδειψζεσλ 14-15/8/11 105

117 ΓΓ ΝΟΣΗΑ Γεθαπεληαχγνπζηνπ Παλεγχξη Κνίκεζεο ηεο Θενηφθνπ 15/08/11 Μ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Πνδαξίηηθα 4ήκεξν Μ ΦΟΤΣΑΝΖ ΔΚΓΖΛΧΔΗ 15-23/08/11 ΔΤΞΔΗΝΟ ΛΔΥΖ Πνληηαθφ Παλυξ /8/11 ΓΓ ΘΖΡΗΟΠΔΣΡΑ ΓΓ ΠΡΟΓΡΟΜΟ- ΝΔΡΟΜΤΛΟ ΓΓ ΗΓΑ Απνθεθάιηζε Αγ. Ησάλλε Πξνδξφκνπ Απνθεθάιηζε Αγ. Ησάλλε Πξνδξφκνπ Γξαγνχκεηα 29/08/11 29/08/11 ΓΓ ΚΧΝΣΑΝΣΗΑ Παλεγχξη επηέκβξηνο ΓΓ ΜΖΛΗΑ Γέλλεζε ηεο Θενηφθνπ 8-9/09/11 ΑΛΖΜΟΝΖΣΔ ΠΑΣΡΗΓΔ ΓΓ ΒΟΡΔΗΝΟΤ Πξφγξακκα ελίζρπζεο εζεινληηζκνχ ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ 2ν ηαμίδη ζηηο παξαδφζεηο ησλ Διιήλσλ Γηνξγάλσζε ενξη.εθδειψζεσλ Αγ.Δπθεκίαο Δπηβξάβεπζε ηνπ πην θαζαξνχ ρσξηνχ ''ΚΑΘΑΡΗΕΧ ΚΑΗ ΚΔΡΓΗΕΧ'' ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ 12/09/11 16/09/11 18/09/11 ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ Αγ.Δπζηαζίνπ 20/09/11 Δθδήισζε βηβιίνπ 22/09/11 ΓΓ ΓΑΡΔΦΗΟΤ Γηνξηή θφθθηλεο πηπεξηάο-σνπηθψλ Παξαδνζηαθψλ 24/09/11 106

118 Πξντφλησλ ΓΓ ΛΤΚΟΣΟΜΟΤ Γηνξηή θάζηαλνπκνπζηθέο ρνξεπηηθέο εθδειψζεηο 04/10/11 Οθηώβξηνο ΦΗΛΟΗ ΕΧΧΝ Γηνξηή δψσλ 04/10/11 Μ ΑΦΑΛΟΤ Έθζεζε ηνπηθψλ παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ 11/10/11 ΓΓ ΥΡΤΖ Αγ. Υξπζή 13/10/11 ΓΓ ΦΗΛΧΣΔΗΑ Αγ.Γεκεηξίνπ 26/10/11 ΓΓ ΠΡΟΜΑΥΧΝ 28ε ΟΚΣΧΒΡΗΟΤ 28/10/11 ΓΓ ΟΡΜΑ Μ ΣΑΚΧΝ ΓΓ ΞΗΦΗΑΝΖ Γηνξηή θάζηαλνπκνπζηθέο ρνξεπηηθέο εθδειψζεηο Πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο 2ήκεξν ενξηπνιηη.εθδειψζεσλ Αγ. Γεκεηξίνπ 25-26/20/11 Μ ΠΡΟΜΑΥΧΝ Παλεγχξη ρσξηνχ 27/10/11 ΓΓ ΠΗΠΔΡΗΑ 28ε ΟΚΣΧΒΡΗΟΤ 28/10/11 ΓΓ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ 28ε ΟΚΣΧΒΡΗΟΤ 28/10/11 ΓΓ ΟΡΜΑ ΑΡΗΓΑΗΑ θαη ΓΓ Μ ΠΟΛΤΚΑΡΠΖ ΑΡΗΧΝ ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ Αγ.Νέζησξνο ενξηαζηηθέο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο Γηνξγάλσζε ενξηαζκνχ εζληθήο επεηείνπ 28εο Οθησβξίνπ Φεζηηβάι κνπζηθήο ηνπηθψλ ζρεκάησλ Υνξσδηαθή ζπλάληεζε ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ 28/10/11 30/10/11 ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ 107

119 ΓΓ ΘΔΟΓΧΡΑΚΗΟΤ Γηνξηή ηπξηνχ ΔΞΑΠΛΑΣΑΝΟ Αγ.Γεσξγίνπ 03/11/11 ΑΡΗΓΑΗΑ Απειεπζέξσζε 04/11/11 Ννέκβξηνο ΓΓ ΘΖΡΗΟΠΔΣΡΑ Απνζηφινπ Φηιίππνπ 14/11/11 ΓΓ ΓΑΡΔΦΗΟΤ Γηνξγάλσζε ενξη.εθδειψζεσλ Δπαγγειηζηή Μαηζαίνπ 16/11/11 ΓΓ ΠΟΛΤΚΑΡΠΖ Γηνξγάλσζε ενξη.εθδειψζεσλ Δηζφδηα ηεο Θενηφθνπ ΓΓ ΠΗΠΔΡΗΑ Γηνξγάλσζε γηνξηήο ηζίπνπξνπ ΓΓ ΜΔΓΑΠΛΑΣΑΝΟΤ Γηνξγάλσζε ενξη-πνιηη εθδει. Αγ. Νηθνιάνπ 06/12/11 Γεθέκβξηνο ΓΓ ΛΤΚΟΣΟΜΟΤ Γηνξγάλσζε ενξη-πνιηη εθδει. Αγ. Νηθνιάνπ 06/12/11 Μ ΑΛΧΡΟΤ Γηνξγάλσζε ενξη-πνιηη εθδει. Αγ. Νηθνιάνπ 06/12/11 Μ ΑΦΑΛΟΤ Αλαβίσζε εζίκνπ Μσκφεξσλ-Κνηζακάληα 16-17/12/11 "ΑΛΖΜΟΝΖΣΔ ΠΑΣΡΗΓΔ" Υξηζηνπγελληάηηθε εθδήισζε 19/12/11 Μ ΛΟΤΣΡΑΚΗΟΤ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 ΓΓ ΣΑΚΧΝ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 ΓΓ ΧΑΝΓΡΑ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 ΓΓ ΟΡΜΑ Γηνξγ.ηνπ εθδειψζεσλ "ζνφξνπβα" - "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 ΓΓ ΛΤΚΟΣΟΜΟΤ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 108

120 ΑΚΡΗΣΔ ΑΛΜΧΠΔ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" 23/12/11 23/12/11 ΑΛΖΜΟΝΖΣΔ ΠΑΣΡΗΓΔ Δθδήισζε 23/12/11 ΓΓ ΧΑΝΓΡΑ ΣΟΠΟ-ΦΟΡΔΑ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΓ ΑΡΥΑΓΓΔΛΟΤ ΑΡΗΓΑΗΑ Μ ΑΦΑΛΟΤ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ- ΔΚΓΖΛΧΖ Γηνξγ.ηνπ.εθδειψζεσλ "Κφιληα Μπάκπσ" Γηνξγ.Υξηζηνπγεληάηηθσλ ενξη.πνιηη. Δθδειψζεσλ ζηελ Αξηδαία θαη ηα ΓΓ Υξηζηνπγελληάηηθε γηνξηή ζπιιφγνπ 23/12/11 ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ 23/12/11 25/12/ /12/11 ΑΚΡΗΣΔ νχξβα Μπάκπσ 30/12/ Υσξνηαμηθή νξγάλσζε Οηθηζηηθή αλάπηπμε Ο Γήκνο κειέηεο παξνπζηάδεη έληνλν θαη πινχζην γεσγξαθηθφ αλάγιπθν, ιφγσ ησλ νξεηλψλ φγθσλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθψλ πςνκεηξηθψλ δηαθνξψλ, νη νπνίνη θαηαιακβάλνπλ κεγάιε έθηαζε ζε ζρέζε κε ηελ πεδηάδα ηνπ. Απηφ νδεγεί ζε ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηε δηάξζξσζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, αιιά θαη ζην επίπεδν αλάπηπμήο ηνπο θαη παξάιιεια επεξεάδεη ηελ θαηαλνκή ηνπ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ ζηηο δηάθνξεο πςνκεηξηθέο δψλεο. πσο είλαη θπζηθφ, κεγαιχηεξνο αξηζκφο θνηλνηήησλ ζπγθεληξψλεηαη ζηηο εχθνξεο πεδηλέο πεξηνρέο ηνπ Γήκνπ. Απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο, ιφγσ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ, πνπ παξνπζηάδνπλ νη νξεηλνί θαη εκηνξεηλνί νηθηζκνί, έλεθα ησλ πεξηνξηζκέλσλ θπζηθψλ πφξσλ, ηε ζεκαληηθή ππναπαζρφιεζε θαη ηηο ειιείςεηο ζε ππνδνκή (νδνπνηία, χδξεπζε, απνρέηεπζε θ.ιπ.), γεγνλφο πνπ ηνπο θαζηζηά πξνβιεκαηηθνχο. Σέηνηνη νηθηζκνί είλαη θαη πνιινί απφ απηνχο, πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζηελ νξεηλή πεξηνρή ηνπ Γήκνπ θαη σο εθ ηνχηνπ παξνπζηάδνπλ, ιίγν πνιχ, ηα πξναλαθεξζέληα πξνβιήκαηα. Χζηφζν, νη πεξηζζφηεξν πξνβιεκαηηθνί νηθηζκνί είλαη 109

121 νη εκηνξεηλνί, έλεθα ηεο εγγχηεηαο πξνο ηελ πεδηλή δψλε, πνπ νδεγεί ηνλ πιεζπζκφ ζε κεγαιχηεξε κεηαθίλεζε πξνο απηήλ. Σν ζχλνιν ηνπ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο ραξαθηεξίδεηαη σο πνιχπινθν. ινη νη νηθηζκνί ηνπ Ννκνχ δηαζπλδένληαη κε ηα αληίζηνηρα νηθηζηηθά θέληξα ηεο πεξηνρήο. Απηφ νδεγεί ζηελ νηθεία εηθφλα ηεο ζπγθέληξσζεο πνιχ κηθξψλ δηάζπαξησλ νηθηζκψλ θαη ηνπ κηθξνχ κέγεζνπο αζηηθψλ θέληξσλ, ηα νπνία απαληψληαη θαη ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο. Σν νηθηζηηθφ ζχζηεκα ηεο Αικσπίαο έρεη ζαλ αζηηθφ θέληξν ηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, ε νπνία απνηειεί θαη δηνηθεηηθά έδξα ηνπ Γήκνπ. Οη ππφινηπνη είλαη πεξηθεξεηαθνί νηθηζκνί. εκαληηθή αλάπηπμε ζπληειείηαη ζηνλ άμνλα, πνπ ζπλδέεη ηελ Αξηδαία κε ηνλ νηθηζκφ Λνπηξάθη θαη ηελ ξκα θπξίσο ιφγσ ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ Λνπηξαθίνπ, ηνλ παξαδνζηαθφ ραξαθηήξα ηνπ ρσξηνχ ξκα θαη ηνπ θεληξηθνχ ξφινπ ηεο πφιεο Αξηδαίαο. Δμάιινπ νη πεξηνρέο είλαη ζρεηηθά θνληηλέο. Γπζηπρψο, ε δηάξζξσζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, αιιά θαη νη ειιείςεηο ζε βαζηθέο ππνδνκέο ηεο νξεηλήο θαη εκηνξεηλήο δψλεο θαη ησλ νηθηζκψλ ηνπο, δελ δίλνπλ δπλαηφηεηεο ζπγθξάηεζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Απηφ πνπ ζίγνπξα ρξεηάδεηαη, είλαη ε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα αλάκεζα ζηελ νξεηλή θαη πεδηλή δψλε θαη ζηα αζηηθά θέληξα ηνπ Ννκνχ, θαζψο έληνλε δηαθνξνπνίεζε θαη ειάρηζηεο ζρέζεηο αιιεινζηήξημεο θαη ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο παξαηεξνχληαη αλάκεζα ζηηο νξεηλέο θαη πεδηλέο πεξηνρέο. Οη κεγάινη αγξνηηθνί νηθηζκνί, απφ ηελ άιιε, δε θαίλεηαη λα αζθνχλ ζεκαληηθφ ξφιν ζπγθξάηεζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη θαιχηεξεο πξνζθνξάο ππεξεζηψλ ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. Απνηέιεζκα φισλ ησλ παξαπάλσ πξνβιεκάησλ είλαη ν κέηξηνο βαζκφο δηάρπζεο ηεο αλάπηπμεο ηεο πεδηλήο δψλεο ηνπ Γήκνπ θαη παξάιιεια ν κέηξηνο βαζκφο αμηνπνίεζεο άιισλ θιάδσλ ηνπηθήο νηθνλνκίαο, φπσο ν ηνπξηζκφο Υξήζεηο γεο Οη ρξήζεηο γεο κηαο πεξηνρήο θαζνξίδνληαη απφ παξάγνληεο φπσο ε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο θαη πνιιέο άιιεο, γεγνλφο πνπ δηθαηνινγεί ην φηη ρξήζεηο γεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο είλαη θπξίσο ε νξεηλή θαη ε δαζηθή έθηαζε. Έηζη ν Ννκφο Πέιιαο, ζε γεληθφηεξα πιαίζηα παξνπζηάδεη θαηά ην πιείζηνλ νηθηζκνχο, δάζε θαη θαιιηεξγήζηκεο εθηάζεηο. Μάιηζηα, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ Ννκνχ είλαη κεγαιχηεξν απφ εθείλν ηνπ ζπλφινπ ηεο Μαθεδνλίαο, αιιά θαη ηεο ρψξαο. Σα πνζνζηά ησλ βνζθνηφπσλ θαη ησλ πδάηηλσλ επηθαλεηψλ είλαη κηθξφηεξα. Ο Γήκνο Αικσπίαο παξνπζηάδεη αθφκε κεγαιχηεξν πνζνζηφ δαζψλ απφ απηφ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο (ρήκα 3.7), εθφζνλ απφ ηα 987,4 ηα 640,1 ρηιηάδεο ζηξέκ. ηεο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ θαιχπηνληαη απφ δάζε. 110

122 πγθεθξηκέλα, ζην δήκν Αικσπίαο νη δαζηθέο εθηάζεηο θαηαιακβάλνπλ ην 65%, ελψ ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ζην Ννκφ, ηελ Πεξηθέξεηα αιιά θαη ηελ ρψξα ηεο πεξηνρήο κειέηεο αλέξρνληαη ζε 40-50%. Οη πδαηηθέο εθηάζεηο, φπσο θαη ζηελ ππφινηπε ρψξα θαηαιακβάλνπλ ην ειάρηζην πνζνζηφ, ελψ νη γεσξγηθέο εθηάζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο αληηζηνηρνχλ ζε πνζνζηφ 34%, πνπ είλαη κηθξφηεξν ηεο ππφινηπεο ρψξαο, πεξηθέξεηαο θαη Ννκνχ ηεο πεξηνρήο κειέηεο (ρήκα 3.7). ρήκα 3.7: Βαζηθέο ρξήζεηο γεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε πνζνζηά εθηάζεσλ (Πεγή: ηνηρεία ΔΤΔ, Δπεμεξγαζία) Απφ ηηο γεσξγηθέο εθηάζεηο ηεο πεξηνρήο κειέηεο ην 23% είλαη θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο θαη αγξαλαπαχζεηο (243.1ρ.ζηξέκ.), ελψ ην 11% βνζθφηνπνη (89.3ρ.ζηξέκ.) Σν πξνεγνχκελν πνζνζηφ είλαη παξαπιήζην απηψλ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ηεο Πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Διιάδαο, ζε ζρέζε κε εθείλν, ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ, πνπ είλαη ζρεηηθά κηθξφηεξν (Πίλαθαο 3.5). 111

123 Πίλαθαο 3.5: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο (Πεγή: ηνηρεία ΔΤΔ (Δπεμεξγαζία) Καιιηεξγ. εθηάζεηο&αγ ξαλαπαχζεηο (%) Βνζθφην πνη (%) Γάζε (%) Δθηάζεηο θαιππηφκελεο απφ λεξά (%) Δθηάζεηο νηθηζκψλ (%) Άιιεο εθηάζεηο (%) Διιάδα Κ.Μαθ Ν.Πέιιαο Αικσπία ηνλ Πίλαθα πνπ αθνινπζεί θαίλεηαη ραξαθηεξηζηηθά ην κέγεζνο ηεο δαζηθήο έθηαζεο ηνπ ππφ κειέηε Γήκνπ. Αληίζεηα, ην πνζνζηφ ησλ εθηάζεσλ νηθηζκψλ (θηίξηα, δξφκνη, θ.ι.π.) είλαη ζρεδφλ ην κηζφ ηνπ αληίζηνηρνπ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ηεο πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο. Απφ ην ζχλνιν ηεο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ (987.3ρ. ζηξέκ.), νη εθηάζεηο νηθηζκνχ θαηαιακβάλνπλ κφιηο 2.1ρ. ζηξέκ., δειαδή 0.01%. Πίλαθαο 3.6: Καηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο ζε ρηιηάδεο ζηξέκ. (Πεγή: ηνηρεία ΔΤΔ (Δπεμεξγαζία)) χλνιν εθηάζεσλ (ρ.ζηξ.) Καιιηεξγ. Δθηάζεηο&αγξαλαπαχζεηο (ρ.ζηξ.) Βνζθφη νπνη (ρ.ζηξ.) Γάζε (ρ.ζηξ) Δθηάζεηο θαιππηφκελεο απφ λεξά (ρ.ζηξ.) Δθηάζεηο νηθηζκψλ (ρ.ζηξ.) Άιιεο εθηάζεηο (ρ.ζηξ.) Διιάδα Π. Κ.Μαθ Ν.Πέιιαο Αικσπία

124 ρήκα 3.8: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, Ννκνχ Πέιιαο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Διιάδαο ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο (Πεγή: ηνηρεία ΔΤΔ (Δπεμεξγαζία)) Δπνκέλσο, ζηελ πεξηνρή κειέηεο ε θπξίαξρε ρξήζε γεο είλαη απηή ηεο δαζηθήο έθηαζεο, αθνινπζνχλ νη θαιιηεξγήζηκεο εθηάζεηο θαη νη βνζθφηνπνη, ελψ ιηγφηεξε έθηαζε θαηαιακβάλνπλ νη νηθηζκνί θαη νη πδαηηθέο εθηάζεηο ( - Τπνπξγείν εζσηεξηθψλ, - Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή, 2011). 113

125 ρήκα 3.9: Πνζνζηηαία θαηαλνκή έθηαζεο Γήκνπ Αικσπίαο, ζε ζρέζε κε βαζηθέο ρξήζεηο γεο (Πεγή: ηνηρεία ΔΤΔ (Δπεμεξγαζία)) Γίθηπα κεηαθνξώλ ρεηηθά κε ηα δίθηπα κεηαθνξψλ, θξίλεηαη ζθφπηκν λα κειεηεζνχλ θαη ζην επξχηεξν πιαίζην ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, θαζψο ν Γήκνο Αικσπίαο εμππεξεηείηαη θαη ζπλδέεηαη κε ηα ελ ιφγσ δίθηπα. Οη ππνδνκέο κεηαθνξψλ γηα κία πεξηνρή φπσο ν Ννκφο Πέιιαο θαη θαη επέθηαζε ε πεξηνρή κειέηεο, πνπ δελ δηαζέηεη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο ή αεξνκεηαθνξέο, απνηεινχλ ζεκαληηθφηαην κέξνο ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ γίγλεζζαη ηεο πεξηνρήο. Σέηνηεο ππνδνκέο είλαη ην νδηθφ θαη ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν, παξάγνληεο αιηήξεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο ηεο δηεθδίθεζεο ελφο πςεινχ επηπέδνπ εμππεξέηεζεο ησλ νδηθψλ θαη ζηδεξνδξνκηθψλ κεηαθνξψλ απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο θαη ηεο άζθεζεο πηέζεσλ πξνο ηα αξκφδηα Τπνπξγεία. Οδηθό δίθηπν ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ Γήκνπ, έρνπλ πινπνηεζεί ζεκαληηθά νδηθά έξγα, πνπ βειηίσζαλ ηηο ζπλζήθεο ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ. Ζ ζχλδεζή ηνπ κε ηε Θεζζαινλίθε θαη ηελ Έδεζζα είλαη ζρεηηθά ηθαλνπνηεηηθή, φπσο θαη ε ζχλδεζε ησλ θνηλνηήησλ θαη ησλ πεξηνρψλ ηνπ Γήκνπ κεηαμχ ηνπο, ιφγσ ηνπ εθηεηακέλνπ ππεξαζηηθνχ νδηθνχ δηθηχνπ θαη ηεο χπαξμεο ελαιιαθηηθψλ ζπλδέζεσλ, κεηαμχ ησλ νηθηζκψλ κε πνιιέο πξννπηηθέο βειηίσζεο. 114

126 Σν επξχηεξν νδηθφ δίθηπν ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, φπσο θαη φια ηα νδηθά δίθηπα ησλ δηαθφξσλ δηνηθεηηθψλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο, ηεξαξρείηαη ζε νδνχο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ. Γλσζηφηεξνο ηξφπνο θαηάηαμεο ζεσξείηαη ε δηνηθεηηθή δηαίξεζε, δειαδή ε ηεξάξρεζε κε βάζε ηε γεσκεηξία θαη ηε ιεηηνπξγηθφηεηα. Έηζη, δηνηθεηηθά, ην νδηθφ δίθηπν ηνπ Ννκνχ ηεξαξρείηαη ζε Δζληθφ, Δπαξρηαθφ, Κνηλνηηθφ θαη Αγξνηηθφ - Γαζηθφ νδηθφ δίθηπν. ην Δζληθό νδηθό δίθηπν ηνπ Ννκνχ αλήθεη ηκήκα κήθνπο πεξίπνπ 90 Υικ. ηεο Δζληθήο νδνχ (Δ.Ο.2) Θεζζαινλίθε - Έδεζζα - Φιψξηλα - χλνξα ΠΓΓΜ, ζπλνιηθνχ κήθνπο πεξίπνπ 194 Υικ.. Απφ ηελ Δζληθή νδφ εμππεξεηνχληαη κεηαθνξέο ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ επίπεδν, αθνχ απνηειεί κία απφ ηηο ειάρηζηεο εμφδνπο ηεο ρψξαο πξνο ην Βνξξά. Ζ γεσκεηξία ηεο νδνχ παξνπζηάδεη αλνκνηνκνξθία κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ ηεο, αθνχ ην πξψην ηκήκα Θεζζαινλίθε - Υαιθεδφλα είλαη νδφο πςειήο θαηεγνξίαο κε δχν ισξίδεο αλά θαηεχζπλζε θαη δηαρσξηζηηθή λεζίδα, ελψ ην ππφινηπν ηκήκα είλαη νδφο δηπιήο θαηεχζπλζεο κε κία θαηά θαλφλα ισξίδα αλά θαηεχζπλζε, ρσξίο δηαρσξηζηηθή λεζίδα θαη πιάηνο νδνχ δηαθνξνπνηνχκελν ζηα δηάθνξα ηκήκαηα. Δπηηαθηηθή είλαη ε αλαβάζκηζε ηεο γεσκεηξίαο θαη ηνπ επηπέδνπ εμππεξέηεζήο ηεο νδνχ θαη ε αλαβάζκηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ άμνλα, ζε ππεξαζηηθή νδφ πςειήο θαηεγνξίαο, πνπ ζα εμππεξεηεί ηφζν πεξηθεξεηαθνχ, φζν θαη εζληθνχ ραξαθηήξα κεηαθηλήζεηο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο νδνχ είλαη ε παξνπζία ηδηαίηεξα πςεινχ θφξηνπ, σο δηάδξνκνο επηθνηλσλίαο κε ηνπο βφξεηνπο γείηνλεο θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, γεγνλφο πνπ ηελ ζέηεη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Σν επαξρηαθό νδηθό δίθηπν (πξσηεχνλ θαη δεπηεξεχνλ) ηνπ Ννκνχ έρεη ζπλνιηθφ κήθνο 365 ρικ. πεξίπνπ, κε γεσκεηξία, ε νπνία ραξαθηεξίδεη δίζηηβεο νδνχο δηαηνκήο ζπλήζσο Γ θαη ράξαμε, πνπ ππαθνχεη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζηε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο θαη φρη ζηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ζηα πιαίζηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Ννκνχ, θαζψο θαη ηηο αλάγθεο ζχλδεζήο ηνπ κε ηνπο φκνξνπο Ννκνχο (Θεζζαινλίθεο, Κηιθίο, Φιψξηλαο, Κνδάλεο θαη Ζκαζίαο). Ζ ζχλδεζε ησλ θέληξσλ κε ηνπο κηθξφηεξνπο νηθηζκνχο είλαη θαηά θαλφλα αθηηλσηή, θάηη αληίζηνηρν ηνπ παιαηνχ ηχπνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ, κε ηα αθηηλσηά ζπζηήκαηα νδψλ, κε θέληξα ηηο κεγαιχηεξεο ζε πιεζπζκφ πφιεηο Έδεζζα, Γηαλληηζά θαη Αξηδαία. Σν επίπεδν ηεο νδηθήο ππνδνκήο απφ πιεπξάο ηχπνπ θαη θαηαζθεπήο, αλ θαη βξίζθεηαη ζε ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε, δελ είλαη ην απφιπηα επηζπκεηφ. Ζ νινθιήξσζε ηνπ νδνζηξψκαηφο ζε νξηζκέλα ζεκεία, ε αζθαιηφζηξσζε ησλ ρσκαηφδξνκσλ θαζψο θαη παξεκβάζεηο ζπληήξεζεο θξίλνληαη άθξσο απαξαίηεηα. Πξφβιεκα γηα ηελ νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα νξζνινγηθφηεξνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ απνηειεί ε έιιεηςε πιεξνθνξίαο ζρεηηθά κε ηε δήηεζε θαη ηελ 115

127 πξφβιεςε ησλ κεηαθηλήζεσλ, θαζψο θαη κία νινθιεξσκέλε κειέηε ζρεδηαζκνχ ησλ κεηαθνξψλ, ζρεηηθά κε ηηο αλαγθαίεο ηνπηθέο θαη ππεξηνπηθέο ζπλδέζεηο. Σν πξσηεχνλ πεξηθεξεηαθφ νδηθφ δίθηπν ηνπ Ννκνχ, πνπ εμππεξεηεί ηελ πεξηνρή κειέηεο πεξηιακβάλεη ηνπο επαξρηαθνχο δξφκνπο κε αξηζκνχο: 1: "Έδεζζα - σηήξα - Άςαινο - Ξηθηαλή- Αξηδαία 2: "θχδξα - Μαπξνβνχλη - Νέα Εσή - Άςαινο - Πνιπθάξπε - ξκα (δηαζηαχξσζε πξνο Λνπηξάθη) 6. ζην ηκήκα ηεο: "Αξηδαία - Δμαπιάηαλνο - Κσλζηαληία - Φνχζηαλε - Νφηηα" 7. "Αξηδαία - Πηπεξηά - Λνπηξάθη - Λνπηξά Αξηδαίαο (ζπλ. κε Δπαξρηαθή Οδφ 2)" 8: "Αξηδαία - Σζάθσλεο - Πνιπθάξπε" 9: ζην ηκήκα ηεο "Δμαπιάηαλνο - Ρηδνρψξη" 10: "Ρηδνρψξη - Φηιψηεηα - Φνχζηαλε (δηαθιάδσζε πξνο Θεξηφπεηξα)" 11: "Νφηηα (απφ Δπαξρηαθή Οδφ 6) - Αξράγγεινο πξνο Γνπκέληζζα (φξηα Ννκνχ)" 12: "Γηαλληηζά - Αξαβεζζφο - Μάλδαιν - Ληζαξηά - Δμαπιάηαλνο" 13: "Δλσηηθή νδφο ηεο Δζληθήο Οδνχ Έδεζζαο - Γηαλληηζψλ θαη Δπαξρηαθήο Οδνχ 13 κέζσ Γξνζεξνχ" ελψ ην δεπηεξεχνλ επαξρηαθφ νδηθφ δίθηπν πεξηιακβάλεη ην δξφκν: Ρηδνρψξη - Πξφκαρνη κέζσ Νενρσξίνπ - Βνξεηλνχ θαη Κάησ Γαξεθίνπ. εκαληηθά έξγα πνπ έρνπλ πινπνηεζεί ζην επαξρηαθφ νδηθφ δίθηπν ηνπ Γήκνπ είλαη: ηνλ νδηθφ άμνλα Αξηδαία - Δμαπιάηαλνο - Φνχζηαλε - Αξράγγεινο - ξηα Ννκνχ ππήξμε παξέκβαζε ζην ηκήκα Φνχζηαλεο - Αξράγγεινπ, πξνυπνινγηζκνχ ,51 (πεξαησκέλε εξγνιαβία απφ Ν.Α. Πέιιαο) ηελ επαξρηαθή νδφ κε αξηζ. 7 (Αξηδαία- Πηπεξηά- Λνπηξάθη - Λνπηξά Αξηδαίαο ππήξμε παξέκβαζε ζην ηκήκα δηαζηαχξσζε Λπθνζηφκνπ - Λνπηξάθη, πξνυπνινγηζκνχ (πεξαησκέλε εξγνιαβία απφ Ν.Α. Πέιιαο) ην δξφκν Αξραγγέινπ - Ληβαδίσλ ππάξρεη ζε εμέιημε έξγν βειηίσζεο γεσκεηξηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, πξνυπνινγηζκνχ (πεξαησκέλε εξγνιαβία απφ Ν.Α. Πέιιαο) Πεξηνξηζκέλεο θιίκαθαο παξεκβάζεηο ππήξμαλ ζε ηκήκαηα ηνπ επαξρηαθνχ δηθηχνπ φπσο βειηίσζε ζχλδεζεο ζην δξφκν ξκα - αξαθελνί, βειηίσζε ζχλδεζεο ζην δξφκν Κεξαζηά - Κνξπθή, αζθαιηφζηξσζε δξφκνπ Μαξγαξίηα - Λχθνη, βειηίσζε πθηζηάκελεο νδνχ θαη θφκβσλ ζηνπο νηθηζκνχο Άξληζζαο Παλαγίηζαο. 116

128 Οινθιεξσκέλε, απφ άπνςε ζρεδηαζκνχ, κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ε πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ηεο Αξηδαίαο κε ην ρηνλνδξνκηθφ θέληξν "Βφξαο" κέζσ ξκαο. ην ηκήκα ξκα - Καιχβηα - Γηαλλαθνχια κήθνπο 21 ρικ., πνπ ζα ζπλδέζεη ηελ ξκα κε ην δξφκν Κεξαζηάο - Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ ππάξρεη ε εμήο θαηάζηαζε: Έρνπλ θαηαζθεπαζηεί δχν ηκήκαηα κήθνπο 4 ρικ., έθαζην. Σα έξγα πνπ ρξεκαηνδνηήζεθαλ απφ Ννκαξρηαθνχο Πφξνπο νινθιεξψζεθαλ πξφζθαηα. Γεκνπξαηήζεθε ην θαινθαίξη ηνπ 2007 έξγν πξνυπνινγηζκνχ ,00 (απφ Ννκαξρηαθνχο Πφξνπο) πνπ αθνξά ζηελ θαηαζθεπή ησλ επφκελσλ 9 ρικ. ηνπ δξφκνπ. Ζ ζχλδεζε ζα νινθιεξσζεί κε ηελ θαηαζθεπή ηνπ ππνιεηπφκελνπ ηκήκαηνο ησλ 4 ρικ. αθνχ πξνεγεζεί κειέηε ελφο ζνβαξνχ ηερληθνχ έξγνπ, πνπ ζα πξέπεη λα θαηαζθεπαζηεί. Με ην Κνηλνηηθφ θαη Αγξνηηθφ - Γαζηθφ νδηθφ δίθηπν ηνπ Ννκνχ ελψλνληαη νη επηκέξνπο Κνηλφηεηεο θαη ρσξηά κε ηνπο θεληξηθφηεξνπο πεξηθεξεηαθνχο άμνλεο αιιά θαη κεηαμχ ηνπο. Θέκαηα πνπ ρξήδνπλ ηδηαίηεξεο πξνζνρήο, απνηειψληαο πξνβιήκαηα γηα ηε κεηαθίλεζε ζην νδηθφ δίθηπν ηεο πεξηνρήο είλαη ηα παξαθάησ: Διιείςεηο ζηελ νξηδφληηα θαη θαηαθφξπθε ζήκαλζε Με ηθαλνπνηεηηθή νδηθή ζχλδεζε ηεο πφιεο ηεο Αξηδαίαο κε ην Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν Βφξαο Αλάγθε βειηίσζεο ζηε ράξαμε θαη ζηελ πνηφηεηα ηνπ νδνζηξψκαηνο ηνπ νδηθνχ άμνλα Λνπηξάθη ξκα Πνιπθάξπε Άςαινο. Ζ νδφο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηηο αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο ηεο πεξηνρήο θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ κεγάιν πνζνζηφ ησλ θαηνίθσλ. Αλάγθε λέσλ δηαλνίμεσλ γηα ηηο κεηαθηλήζεηο κεηαμχ ησλ νηθηζκψλ Πεληαπιαηάλνπ Πηπεξηάο (πεξίπνπ 4 ρικ.) θαη Βνξεηλφ Γαξέθη (πεξίπνπ 3 ρικ.). ηελ πξψηε πεξίπησζε, ε χπαξμε ηνπ δξφκνπ ζα κεηψζεη ζεκαληηθά ηε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο δηαδξνκήο κεηαμχ ησλ νηθηζκψλ Πνιππιαηάλνπ θαη Μνλαζηεξαθίνπ Αξηδαίαο, ελψ παξάιιεια ζα κεησζεί ε νδηθή απφζηαζε θαηά 3 πεξίπνπ ρικ. θαη ζα παξαθακθζνχλ νη νηθηζκνί Πνιπθάξπε θαη Σζάθνη. Ζ νδφο ζα κπνξνχζε, ππφ πξνυπνζέζεηο λα εμππεξεηεί θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο ξκαο. Δπηπιένλ, ζα κεησζεί ν ρξφλνο δηαδξνκήο κεηαμχ ησλ νηθηζηηθψλ θέληξσλ Άξληζζαο Αξηδαίαο. 117

129 Αλάγθε βειηίσζεο ηεο νδνχ ξκαο Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ Βφξα, κεηά απφ νινθιεξσκέλε κειέηε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. Έξγα ζηελ νδφ απηή εθηεινχληαη ηκεκαηηθά απφ πηζηψζεηο ηνπ δαζαξρείνπ Αξηδαίαο. ηδεξνδξνκηθό δίθηπν Ο Ννκφο Πέιιαο γεληθφηεξα, εμππεξεηείηαη αλεπαξθψο απφ ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ελφο κφλν ππεξαζηηθνχ άμνλα, ν νπνίνο ζπλδέεη ηε Θεζζαινλίθε κε ηελ Έδεζζα θαη ηε Γπηηθή Μαθεδνλία. Μεηoλεθηήκαηα θαη ειιείςεηο εκθαλίδνληαη ηφζν ζηελ ππάξρνπζα ράξαμε, φζν θαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο δπλαηφηεηεο ησλ ζπζηεκάησλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζηδεξφδξνκν, κε απνηέιεζκα ν ηειεπηαίνο λα κε δηαδξακαηίζεη πξσηεχνληα ξφιν ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Γηα παξάδεηγκα, ν ρξφλνο δηαδξνκήο απφ ηε Θεζζαινλίθε κέρξη ηελ θχδξα, φπνπ είλαη θαη ν θνληηλφηεξνο ζηε πεξηνρή κειέηεο ζηαζκφο, κε ηξέλν είλαη ζεκαληηθά κεγαιχηεξνο απφ θάζε άιιν κέζν. Χζηφζν, ζχκθσλα κε ηε δηεζλή πξαθηηθή, φπνπ ην ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ηνπ ζηδεξνδξφκνπ είλαη ε ζηαζεξή ηαρχηεηα θαη ν κηθξφηεξνο ρξφλνο δηαδξνκήο, ε δηάξθεηα ηεο κεηαθίλεζεο κε ηξέλν είλαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν ειάρηζηνο. Χο απνηέιεζκα, ν ζηδεξφδξνκνο θαζίζηαηαη γηα ην Ννκφ Πέιιαο ελ γέλεη, ζπκπιεξσκαηηθφ κεηαθνξηθφ κέζν, αθνχ κφλν ην ρακειφ θφζηνο κεηαθνξάο δελ επαξθεί γηα λα αληηζηαζκίζεη ηνλ πςειφ ρξφλν δηαδξνκήο. Ζ πεξηνρή κειέηεο δε, εμππεξεηείηαη εληειψο πεξηζηαζηαθά θαη κφλν κεηά απφ θαηάιιειε ζχλδεζε θαη αιιαγή κεηαθνξηθνχ κέζνπ. Γεκόζηεο ζπγθνηλσλίεο Οη επηβαηηθέο κεηαθηλήζεηο ηνπηθνχ θαη ππεξηνπηθνχ ραξαθηήξα εμππεξεηνχληαη, εθηφο απφ ηα πξναλαθεξζέληα κέζα κεηαθνξάο θαη απφ ην ππεξαζηηθφ ΚΣΔΛ, κε βαζηθνχο ζηαζκνχο ζηελ Έδεζζα, ηα Γηαλληηζά θαη ζηελ Αξηδαία. Με ηνπο ππφινηπνπο νηθηζκνχο ηνπ Ννκνχ ππάξρνπλ ζπλδέζεηο, ελψ ππθλή είλαη ε ζχλδεζε ηνπ Ννκνχ κε ηε Θεζζαινλίθε θαη ηηο πξσηεχνπζεο ησλ γεηηνληθψλ Ννκψλ [Σζνθνπιχινπ-Κνπζίδνπ Μ., 2011), Σειεπηθνηλσλίεο θαη Δλέξγεηα ρεηηθά κε ηα δίθηπα ηειεπηθνηλσληψλ, θξίλεηαη ζθφπηκν λα κειεηεζνχλ ζην επξχηεξν πιαίζην ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, θαζψο ν Γήκνο Αικσπίαο εμππεξεηείηαη θαη ζπλδέεηαη κε ηα ελ ιφγσ δίθηπα. Ο Ννκφο Πέιιαο αθνινπζεί ηνπο ηαρείο ξπζκνχο αλάπηπμεο ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ζπζηεκάησλ, κε ζηφρν ηε πξνψζεζε ηεο λέαο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο θαη ηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηνπ βαζκνχ αμηνπηζηίαο ηνπ 118

130 δηθηχνπ. Γη απηφ ην ιφγν, έρεη νινθιεξσζεί ε ςεθηνπνίεζε ηνπ δηθηχνπ, ελψ ηαπηφρξνλα, ζην Ννκφ Πέιιαο ρξεζηκνπνηείηαη ε ηερλνινγία νπηηθψλ ηλψλ, δεδνκέλνπ φηη ε ππεξαζηηθή ζχλδεζε Έδεζζα Γηαλληηζά Θεζζαινλίθε ήηαλ ε πξψηε, ε νπνία ρξεζηκνπνίεζε «δεχμε» νπηηθψλ ηλψλ. Δπηπιένλ, φινη νη Γήκνη ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε ηνπ, θαζψο θαη 17 ζρνιεία ηνπ Ννκνχ (1ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γηαλληηζψλ, Γεκνηηθφ ρνιείν Ρηδνχ, Γεκνηηθφ ρνιείν Μαλδάινπ, Γεκνηηθφ Παιαηνχ Μπινηφπνπ, Γεκνηηθφ ρνιείν Παξαιίκλεο, Γεκνηηθφ ρνιείν Αςάινπ, Γεκνηηθφ ρνιείν Αθξνιίκλεο, Γεκνηηθφ ρνιείν Καιήο, Γεκνηηθφ ρνιείν Γαιαηάδσλ, 1ν Γεκνηηθφ ρνιείν Αξηδαίαο, Γεκνηηθφ ρνιείν Άξληζζαο, 8ν Γεκνηηθφ ρνιείν Γηαλληηζψλ, Δηδηθφ Γεκνηηθφ ρνιείν Έδεζζαο, Γεκνηηθφ ρνιείν Αξαβεζζνχ, 6ν Γεκνηηθφ ρνιείν Έδεζζαο, 8ν Γεκνηηθφ ρνιείν Έδεζζαο, Γεκνηηθφ ρνιείν Μεγαπιαηάλνπ) δηαζέηνπλ ηζηνζειίδα. Ζ ηειεπηθνηλσλία ηνπ Ννκνχ εμππεξεηείηαη απφ ηηο παξαθάησ ππεξεζίεο: Φεθηαθή ηειεθσλία (Έδεζζα Γηαλληηζά θχδξα Αξηδαία Κξχα Βξχζε θαη ζε άιια πνιιά αζηηθά θέληξα) Φεθηαθνπνίεζεο ησλ παξνρψλ ζε πνζνζηφ 100% πεξίπνπ ςεθηαθέο ηειεθσληθέο ζπλδέζεηο ISDN (PRA & BRA): Φεθηαθφ Γίθηπν Δλνπνηεκέλσλ Τπεξεζηψλ (πξσηεχνπζα πξφζβαζε θαη βαζηθή πξφζβαζε) ζνλ αθνξά ζηε πξνζσπηθή ηειεπηθνηλσλία ηνπ Γήκνπ, απηή θαιχπηεηαη απφ ην δίθηπν ηνπ ΟΣΔ θαη κέζσ ησλ ηδησηηθψλ δηθηχσλ θηλεηήο ηειεθσλίαο. Κεξαίεο ιήςεο θαη αλακεηάδνζεο ιεηηνπξγνχλ γηα ηελ ηειενπηηθή θάιπςε θαη ε ξαδηνθσληθή θάιπςε γίλεηαη απφ δηάθνξνπο ηνπηθνχο ξαδηνθσληθνχο ζηαζκνχο. Οη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηνπ Γήκνπ θαιχπηνληαη απφ ην δίθηπν ηεο ΓΔΖ. ζνλ αθνξά ζηηο ήπηεο κνξθέο ελέξγεηαο (ΑΠΔ) αμηνζεκείσηε είλαη ε αμηνπνίεζε ειηαθήο ελέξγεηαο κεκνλσκέλα απφ ηδηψηεο, φπσο επίζεο θαη απηή ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πξνο ηελ παξαγσγή πδξνειεθηξηθήο ελέξγεηαο, επξέσο. Ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο είλαη ε παξνπζία γεσζεξκηθνχ πεδίνπ ζεκαληηθνχ δπλακηθνχ θαη κε δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ζεξκνελεξγεηαθνχ θνξηίνπ, θαηάιιεινπ πξνο ρξήζε ζηνλ αγξνηηθφ θαη αγξνην-βηνκεραληθφ ηνκέα ζηε ιεθάλε Αικσπίαο, κε επίθεληξν ην γεσγξαθηθφ ρψξν βφξεηα ηεο πφιεο ηεο Αξηδαίαο (σζάλδξα). Δπηπιένλ, αξθεηνί ηδηψηεο εθκεηαιιεχνληαη ηελ ειηαθή ελέξγεηα κε ηε ρξήζε θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ, ηα νπνία έρνπλ εγθαηαζηήζεη. 119

131 Δηθφλα 3.17: Δγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθνχ ζπζηήκαηνο απφ ηδηψηε Γίθηπν ύδξεπζεο, απνρέηεπζεο θαη άξδεπζεο Γίθηπν ύδξεπζεο Ζ χδξεπζε ησλ νηθηζκψλ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο ηνπ Δμαπιαηάλνπ γίλεηαη απφ δηάθνξεο πεγέο θαη γεσηξήζεηο θαη αλήθεη ζηηο αξκνδηφηεηεο ηεο ΓΔΤΑ (Γεκνηηθή Δπηρείξεζε Όδξεπζεο Απνρέηεπζεο). Σν δίθηπν χδξεπζεο ζηελ πεξηνρή, εθηφο απφ ηελ παιαηφηεηα ηνπ, παξνπζηάδεη βιάβεο, κηθξή δηάκεηξν θαη ε θαηαζθεπή ηνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, είλαη απφ ακίαλην. Σελ πεξηνρή εμππεξεηνχλ δεθαπέληε γεσηξήζεηο, νη νπνίεο εκθαλίδνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα, φπσο ζηέξεπζε θαη κε επάξθεηα ηνπ λεξνχ θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, γηα ηηο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ. Σν αληίζηνηρν δίθηπν ησλ πεξηνρψλ ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο ηεο Αξηδαίαο είλαη επίζεο παιαηφ (θαηαζθεπή 1960), θηηαγκέλν απφ ακίαλην θαη αλεπαξθνχο δηαηνκήο, γηα ηηο αλάγθεο ησλ θαηνίθσλ, θπξίσο θαηά ηελ ψξα αηρκήο θαη γηα ην ιφγν απηφ ρξήδεη αληηθαηάζηαζεο απφ λένπο αγσγνχο, κε εθ λένπ κειέηε. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, θηλείηαη ην έξγν «Βειηίσζε θαη επέθηαζε δηθηχνπ χδξεπζεο Αξηδαίαο», πνπ αθνξά ζηελ θαηαζθεπή λέαο δεμακελήο, αληιηνζηαζίνπ θαη πδξνδνηήζεσλ καδί κε ηα δίθηπα απφ ηηο πδξνδνηήζεηο πξνο ηε δεμακελή θαη απφ ηε δεμακελή πξνο ηελ πφιε, ην νπνίν βξίζθεηαη ζε εμέιημε. Ζ αληηθαηάζηαζε ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο έρεη πξνεληαρζεί γηα ηε κειέηε θαηαζθεπήο ηνπ έξγνπ ζην κέηξν 7.4 ησλ ΠΔΠ ΚΜ. Ζ ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ πφζηκνπ λεξνχ ηεο πεξηνρήο επηδηψθεηαη κε ηα πδξφκεηξα, πνπ έρνπλ ηνπνζεηεζεί. Πην ζπγθεθξηκέλα κεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ ηα δίθηπα χδξεπζεο ησλ πεξηνρψλ ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: Πξφβιεκα ζηνλ εμνπιηζκφ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηθαλήο πίεζεο ζην δίθηπν χδξεπζεο ζηελ Αγάζε. 120

132 Αλάγθε γηα εμαζθάιηζε κεγαιχηεξεο πνζφηεηαο λεξνχ, γηα ηελ ηξνθνδνζία ηεο δεμακελήο, κε ηελ θαηαζθεπή λέαο γεψηξεζεο θαη δηθηχνπ ζηελ Άςαιν. Αλάγθε γηα ηνλ εμνπιηζκφ ήδε ππάξρνπζαο γεψηξεζεο θαη θαηαζθεπήο δηθηχνπ απφ απηή πξνο ηε δεμακελή ζην Βνξεηλφ. Αλάγθε θαηαζθεπήο αλεμάξηεηνπ δηθηχνπ πδξνδφηεζεο ησλ θηελνηξνθηθψλ κνλάδσλ ζην Γαξέθη. Αλάγθε ζπληήξεζεο ηεο δεμακελήο θαη ζχλδεζή ηεο κε ππάξρνπζα γεψηξεζε, γηα ηελ θάιπςε απμεκέλσλ αλαγθψλ, θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο ζηε Γσξνζέα. Αλάγθε θαηαζθεπήο γεψηξεζεο θαη δηθηχνπ απφ απηή πξνο ηε δεμακελή, γηα ηελ εμαζθάιηζε λέαο πνζφηεηαο λεξνχ, γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ νηθηζκνχ θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, αθνχ ε παξνρή ησλ πεγψλ κεηψλεηαη θαη παξαηεξείηαη πξφβιεκα ιεηςπδξίαο ζηελ Κνξπθή, ζην Λνπηξάθη θαη ζηνπο αξαθελνχο. Αλάγθε ζπληήξεζεο ηνπ δηθηχνπ ησλ πεγψλ ηεο πεξηνρήο, γηα ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ, πνπ νδεγείηαη ζηε δεμακελή απφ απηέο, ζην Λπθφζηνκν. Δμαζθάιηζε κεγαιχηεξεο πνζφηεηαο λεξνχ, θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, κε ηελ θαιιηέξγεηα λέαο πεγήο ζηελ ξκα θαη θαηαζθεπήο λένπ δηθηχνπ, απφ ηελ παξαπάλσ πεγή πξνο ηε δεμακελή ζηελ πεξηνρή. Οινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο αδεηνδφηεζεο, γηα ηελ θαηαζθεπή λέαο γεψηξεζεο, αθνχ ε ππάξρνπζα παξνπζηάδεη πξφβιεκα κε ηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπ λεξνχ, πνπ πεξηέρεη αξζεληθφ ζηελ Πηπεξηά, ζηνπο Σζάθνπο, ζηε Υξχζα θαη ζηε Ρνδσληά. Οινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνπξάηεζεο ηνπ έξγνπ, γηα ηελ αληηθαηάζηαζε κέξνπο ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο ζηνπο Πξνκάρνπο. Γίθηπν απνρέηεπζεο Οη πεξηνρέο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ εμππεξεηνχληαη απφ βφζξνπο, θαζψο δελ ππάξρεη απνρεηεπηηθφ δίθηπν. Απφ ηελ άιιε, ζηελ έδξα ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Αξηδαίαο ππάξρεη θαη ιεηηνπξγεί πεπαιαησκέλν παληνξξντθφ δίθηπν απνρέηεπζεο, ζην νπνίν νδεγνχληαη ηφζν ηα φκβξηα χδαηα, φζν θαη ηα αθάζαξηα νηθηαθά ιχκαηα. Χο θεληξηθφο αγσγφο ρξεζηκνπνηήζεθε ην πνηάκη, πνπ δηέζρηδε ηελ πφιε θαη νδεγνχζε ηα ιχκαηα ζε πνηακφ πνπ δηέξρεηαη έμσ απφ απηή. ην Γήκν Αικσπίαο δελ ππάξρεη Δγθαηάζηαζε Δπεμεξγαζίαο Λπκάησλ (ΔΔΛ), ελψ ζηηο ππφινηπεο πεξηνρέο ππάξρνπλ ππνηππψδε δίθηπα φκβξησλ πδάησλ θαη γηα ηα νηθηαθά ιχκαηα, νη θάηνηθνη ρξεζηκνπνηνχλ 121

133 απνξξνθεηηθνχο ή ζηεγαλνχο βφζξνπο. ηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο, επηβάιιεηαη ε θαηαζθεπή ΔΔΛ, θαζψο θαη ε θαηαζθεπή δηθηχνπ αθαζάξησλ, ε νπνία ζα νδεγεί ηα νηθηαθά ιχκαηα ζε απηή. Σν έξγν κε ηίηιν «Απνρέηεπζε δηθηχνπ αθαζάξησλ θαη Δγθαηάζηαζεο Δπεμεξγαζίαο Λπκάησλ (ΔΔΛ) ζηνλ νηθηζκφ Αξηδαίαο» έρεη εγθξηζεί απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, κε πξνυπνινγηζκφ 4.5 εθαη. θαη 1 εθαη., ίδηα έμνδα. Γίθηπν άξδεπζεο Γηα ηελ άξδεπζε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ ηεο πεξηνρήο ρξεζηκνπνηνχληαη νη παξαθάησ πεγέο: Πεγέο ξκαο θαη Λνπηξαθίνπ ηξνθνδνηνχλ ην ρείκαξξν Μπειίηζα (εμππεξεηνχλ ηηο θνηλφηεηεο ξκαο, Μεγαπιαηάλνπ, Πνιπθαξπίνπ θαη Πηπεξηάο) Γηάζπαξηεο πεγέο ηξνθνδνηνχλ ην ρείκαξξν Μαγιέληηζα (εμππεξεηνχλ ηηο θνηλφηεηεο Φνχζηαλεο, Φηιψηεηαο, Νεξνκχισλ, Ίδαο, Κσλζηαληίαο θαη Μειηάο) Πεγέο Ίζβνξ (εμππεξεηνχλ ηηο θνηλφηεηεο Φηιψηεηαο, Μειηάο θαη Λνπηξνρσξίνπ) Πεγέο Μπειίηζα-Πεπθσηφ (εμππεξεηνχλ ηηο θνηλφηεηεο Βνξεηλνχ θαη Θεξηφπεηξαο) Πεγέο Κατλάθε ζηελ πεξηνρή ηεο Αςάινπ (εμππεξεηνχλ ηηο θνηλφηεηεο Αςάινπ, Αιψξνπ θαη Ξηθηαλήο) Αλαθνξηθά κε ηε δηάζεζε ησλ ιπκάησλ, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο αγξνηηθνχο νηθηζκνχο θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο, γηα ζπιινγή ησλ πγξψλ απνβιήησλ κε βπηηνθφξα ή έρνπλ ζηνηρεηψδε απνρεηεπηηθά δίθηπα. Χζηφζν, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ηα ζπιιεγφκελα ιχκαηα δηαηίζεληαη αλεμέιεγθηα, ζε παξαθείκελεο ηάθξνπο Γηαρείξηζε απνξξηκκάησλ Σν Γεθέκβξην ηνπ 1999 θαη ηνλ Απξίιην ηνπ 2003 εληάρζεθε ν Ννκαξρηαθφο πεξηθεξεηαθφο ζρεδηαζκφο ηνπ Ννκνχ Πέιιαο (αξ. απφθαζεο Ννκαξρηαθνχ πκβνπιίνπ 97/ ), ζηνλ επξχ πεξηθεξεηαθφ ζρεδηαζκφ. Έηζη, ηελ πεξίνδν , πηνζεηήζεθε απφ ηελ Πεξηθέξεηα, λνκαξρηαθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ Ν.Α. Πέιια, ν νπνίνο ζπκπεξηιήθζεθε ζηνλ αλαζεσξεκέλν πεξηθεξεηαθφ ζρεδηαζκφ ηνπ Ο ζρεδηαζκφο επηκεξίδεηαη ζε ηξεηο δηαρεηξηζηηθέο ελφηεηεο, απφ ηηο νπνίεο απηή πνπ αθνξά ζηε πεξηνρή κειέηεο είλαη ε Α δηαρεηξηζηηθή ελφηεηα. ηα πιαίζηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο θαηαζθεπάζηεθε ΥΤΣΑ, ν νπνίνο ιεηηνπξγεί απφ ην 2002 θαη εμππεξεηεί ζπλνιηθά θαηνίθνπο ησλ δεκνηηθψλ ελνηήησλ Αξηδαίαο θαη 122

134 Δμαπιαηάλνπ. Ζ δπλακηθφηεηά ηνπ αλέξρεηαη ζε ηφλνπο/έηνο, ελψ ε δηάξθεηα δσήο ηνπ ζε 6-7 ρξφληα, ζπλεπψο έρεη πξνθχςεη αλάγθε γηα θαηαζθεπή θαηλνχξηνπ ΥΤΣΑ. Σν εγθεθξηκέλν έξγν κε ηίηιν «Δπέθηαζε ΥΤΣΑ Α δηαρεηξηζηηθήο ελφηεηαο Ν. Πέιιαο (ΥΤΣΑ Αικσπίαο) θαη ζπγρξνληζκφο ηνπ ήδε ππάξρνληνο» είλαη έξγν πξνυπνινγηζκνχ ,30. ην Ννκφ, φκσο ιεηηνπξγνχλ ζε δηάθνξνπο Γήκνπο, 98 Υψξνη αλεμέιεγθηεο δηάζεζεο απνξξηκκάησλ (Υ.Α.Γ.Α.), απφ ηνπο νπνίνπο νη 9 είραλ παξακείλεη ελεξγνί, κε απνθάζεηο ησλ Γήκσλ, γηα ηε ξίςε ησλ απνξξηκκάησλ κέρξη ηελ θαηαζθεπή ΥΤΣΑ, νπφηε θαη κεηαθέξζεθαλ εθεί. Οη ρψξνη είλαη πςειήο επηθηλδπλφηεηαο γηα ηε πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο, ζηελ νπνία βξίζθνληαη (κφιπλζε αέξα, ξχπαλζε εδάθνπο) θαη πξνο ηελ απνθαηάζηαζή ηνπο, δξνκνινγείηαη πξφγξακκα απφ ηε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Πέιιαο. πγθεθξηκέλα: Έρεη μεθηλήζεη ε απνθαηάζηαζε 18 ΥΑΓΑ κέζσ ηεο Ν.Α. Πέιιαο θαη κε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ΠΔΠ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο (Πξνυπ/ζκφο εξγαζηψλ απνθαηάζηαζεο ,00 ). Γηεμάγεηαη δηαγσληζκφο αλάδεημεο κειεηεηή γηα ηε ζχληαμε νξηζηηθήο κειέηεο απνθαηάζηαζεο γηα 27 ΥΑΓΑ. χκθσλα κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ζα μεθηλήζνπλ θαη νη εξγαζίεο απνθαηάζηαζεο ησλ αλσηέξσ ΥΑΓΑ (Πξνυπ/ζκφο κειέηεο ,00 ). 5 ΥΑΓΑ έρνπλ εληαρζεί ζην πξφγξακκα ΘΖΔΑ πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίδνπλ ρξεκαηνδφηεζε γηα ηελ απνθαηάζηαζε 21 ΥΑΓΑ. Μέζα ζην επφκελν ρξνληθφ δηάζηεκα ζα είλαη δπλαηή ε έθδνζε θαη απνζηνιή πηζηνπνηεηηθψλ νινθιήξσζεο εξγαζηψλ απνθαηάζηαζεο, θαζψο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, ε δηαδηθαζία βξίζθεηαη ζηα ηειεπηαία ζηάδηα. Παξφιν πνπ ζε φινπο ηνπο ΥΑΓΑ, νη ηνπηθέο αξρέο έρνπλ πξνρσξήζεη ζε απνκάθξπλζε ησλ απνξξηκκάησλ θαη δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ, ζπλερίδεηαη ε παξάλνκε ξίςε απνξξηκκάησλ απφ ηδηψηεο. Δπηπιένλ πξφβιεκα απνηειεί ε έιιεηςε πεξίθξαμεο, γεγνλφο πνπ επλνεί ηε ζπλέρηζε παξάλνκεο ξίςεο απνξξηκκάησλ. Αθφκα θαη εθεί φκσο, πνπ έρεη πξνβιεθζεί ε δεκηνπξγία πεξίθξαμεο ζπλερίδεηαη παξαπιεχξσο ε παξάλνκε ξίςε. Γπζηπρψο, παξαηεξείηαη αλεμέιεγθηε ξίςε απνξξηκκάησλ, ζε νπνηνδήπνηε κέξνο είλαη δηαζέζηκν, ζε φιε ηελ επηθξάηεηα ηνπ Ννκνχ γηα ην ζθνπφ απηφ, φπσο γηα παξάδεηγκα νη δαζηθέο εθηάζεηο, δεκηνπξγψληαο κηθξνχο ππξήλεο κφιπλζεο θαη απμάλνληαο ηνλ θίλδπλν ππξθαγηψλ Κνηλσληθή ππνδνκή Δθπαίδεπζε 123

135 ηε δεκνηηθή ελφηεηα Αξηδαίαο ιεηηνπξγνχλ 15 κνλνζέζηα θαη 8 δηζέζηα λεπηαγσγεία (4 νινήκεξα θαη 1 εηδηθφ ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο), ελψ ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ ππάξρνπλ 15 κνλνζέζηα λεπηαγσγεία (3 νινήκεξα, 2 κνλνζέζηα, 4 δηζέζηα, 2 ηξηζέζηα, 1 ηεηξαζέζην, 3 εμαζέζηα). Ζ δεκνηηθή ελφηεηα Αξηδαίαο ζηεγάδεη απφ Γεκνηηθά ζρνιεία, 4 δηζέζηα, 1 ηξηζέζην, 2 ηεηξαζέζηα, 6 εμαζέζηα, 3 επηαζέζηα θαη 1 νρηαζέζην, εθ ησλ νπνίσλ ην 1 είλαη εηδηθφ θαη εδξεχεη ζηελ Αξηδαία. ηε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ ιεηηνπξγεί 1 επηαζέζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Δπηπιένλ, ε δεκνηηθή ελφηεηα Αξηδαίαο δηαζέηεη 3 γπκλάζηα, 1 ιχθεην, 2 ΣΔΔ θαη 1 Κέληξν Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο θαη ε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ 3 γπκλάζηα θαη 1 ιχθεην. Αζιεηηζκόο ηνλ ηνκέα ηνπ αζιεηηζκνχ, ππάξρνπλ αξθεηνί αζιεηηθνί ζχιινγνη, αιιά θαη νη απαξαίηεηεο εγθαηαζηάζεηο γηα ηε δηεμαγσγή δηάθνξσλ αζιεκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Γήκνο δηαζέηεη Γεκνηηθφ Αζιεηηθφ Κέληξν (πνδφζθαηξν, ζηίβνο), φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ν Φηιαζιεηηθφο κηινο θαη ν Αικσπφο Αξηδαίαο, Κιεηζηφ Γπκλαζηήξην (κπάζθεη, άξζε βαξψλ), επηά (7) γήπεδα ηέληο, πέληε (5) ζηελ Αξηδαία θαη δχν (2) ζηελ Πηπεξηά) ηνπ Οκίινπ Αληηζθαίξηζεο Αξηδαίαο, γήπεδα πνδνζθαίξνπ θαη κπάζθεη θαη θιεηζηή αίζνπζα γπκλαζηηθήο. Δπίζεο, ζην Γήκν εδξαηψλεηαη ν Υηνλνδξνκηθφο κηινο θαη ν Διιεληθφο Οξεηβαηηθφο χιινγνο Αικσπίαο αιιά θαη ν Ηππηθφο κηινο ζην ρσξηφ ξκα. Ο αζιεηηζκφο, φπσο θαη άιια ζέκαηα πνιηηηζκνχ επέξρνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο ΓΖ.Κ.Δ.Α. (Γεκνηηθή Κνηλσθειήο επηρείξεζε Αικσπίαο). Τγεία Πξόλνηα Ο Γήκνο Αικσπίαο δηαζέηεη έλα Κέληξν Τγείαο ζηελ Αξηδαία, γηα ηηο αλάγθεο ηεο πεξηνρήο, 7 πεξηθεξεηαθά ηαηξεία ζηηο πεξηνρέο ηεο Αςάινπ, ηνπ Βνξεηλνχ, ηνπ Γαξεθείνπ, ηνπ Λνπηξαθίνπ, ηνπ Μεγαπιαηάλνπ, ηεο σζάλδξαο θαη ησλ Πξνκάρσλ θαη 5 πεξηθεξεηαθά ηαηξεία ζηνλ Δμαπιάηαλν θαη ζηηο πεξηνρέο ηνπ Αξραγγέινπ, ηεο Κσλζηαληίαο, ηνπ Θενδσξαθείνπ θαη ηεο Φνχζηαλεο. Δπηπιένλ, ιεηηνπξγνχλ 14 θαξκαθεία ζηελ Αξηδαία θαη απφ 1 ζηε σζάλδξαο, ζηελ Πνιπθάξπε, ζηελ Άςαιν θαη ζην Λνπηξάθη θαη 2 θαξκαθεία ζηελ ελφηεηα Δμαπιάηαλνπ. ζνλ αθνξά ζηελ πξφλνηα, ν Γήκνο δηαζέηεη ΚΑΠΖ, παηδηθνχο ζηαζκνχο θαη θέληξα δεκηνπξγηθήο απαζρφιεζεο. πγθεθξηκέλα, ζηελ ελφηεηα Αξηδαίαο ζηεγάδνληαη: 4 ΚΑΠΖ, 12 παηδηθνί ζηαζκνί, 1 θέληξν Απαζρφιεζεο Α.Μ.Δ.Α., 1 καζεηηθή εζηία, 1 Κέληξν Πξνζηαζίαο θαη Αιιειεγγχεο. Ζ ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ ζηεγάδεη 1 ΚΑΠΖ, 7 παηδηθνχο ζηαζκνχο, 2 θέληξα Βνήζεηαο ζην ζπίηη, 1 Κέληξν 124

136 θνηλσληθήο κέξηκλαο. Σα πξνγξάκκαηα θνηλσληθήο κέξηκλαο «Βνήζεηα ζην πίηη θαη Κνηλσληθή Μέξηκλα», έρνπλ θχξην κέιεκα ηελ παξνρή νξγαλσκέλεο θαη ζπζηεκαηηθήο πξσηνβάζκηαο θνηλσληθήο θξνληίδαο, απφ θαηαξηηζκέλα ζηειέρε ζε ειηθησκέλνπο θαη ζε άηνκα κε αλαπεξίεο. Γηα ηα ζέκαηα πξφλνηαο, ηελ επζχλε έρεη ην Κ.Κ.Π.Α. (Κέληξν Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο θαη Αιιειεγγχεο). Πνιηηηζκόο ην Γήκν Αικσπίαο ιεηηνπξγνχλ αξθεηνί πνιηηηζηηθνί ζχιινγνη θαη άιια θέληξα ππνζηήξημεο ηνπ πνιηηηζκνχ. πγθεθξηκέλα, πεξί απηνχ, δξαζηεξηνπνηείηαη ε ΓΖ.Κ.Δ.Α. (Γεκνηηθή Κνηλσθειήο Δπηρείξεζε Αικσπίαο), κε θχξην κέιεκά ηεο ηε δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ γηα ηελ πνιηηηζηηθή θαη πλεπκαηηθή ππνζηήξημε ηεο πεξηνρήο, θαζψο θαη ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία Λατθήο Αγνξάο ζηελ Αξηδαία. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ζπλεξγάδεηαη κε πάλσ απφ 17 πνιηηηζηηθνχο ζπιιφγνπο, πνπ εδξάδνληαη ζηελ πεξηνρή. ηνπο ππφινηπνπο νηθηζκνχο δξαζηεξηνπνηνχληαη ηνπηθνί κνξθσηηθνί θαη πνιηηηζηηθνί ζχιινγνη, πνπ νξγαλψλνπλ δηάθνξεο εθδειψζεηο, θπξίσο ην θαινθαίξη, 8 απφ ηνπο νπνίνπο εδξάδνληαη ζηηο πεξηνρέο ηεο δεκνηηθήο ελφηεηαο Δμαπιαηάλνπ. Οη παξαπάλσ έρνπλ σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ παξαδνζηαθψλ ρνξψλ θαη ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ (Σπξί Θενδσξαθίνπ, Κεξάζη Αξραγγέινπ, Παηάηα Αξραγγέινπ, Σζίπνπξν Ίδαο, παξαδνζηαθφ ηνπξζί Ρηδνρσξίνπ), κε δηάθνξεο εθδειψζεηο θαη παλεγχξηα. Δπηπιένλ, ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο ιεηηνπξγνχλ ην «Ξεληηίδεην» Γεκνηηθφ Χδείν, πνπ ιεηηνπξγεί γεληθφηεξα θαη σο πνιηηηζηηθφ θέληξν θαη ην αλνηρηφ ζέαηξν πεξίπνπ 1000 ζέζεσλ ζηελ πεξηνρή Γαζάθη. Σέινο, ν Μνξθσηηθφο χιινγνο Μελέιανο Λνπληέκεο ηνπ Δμαπιαηάλνπ ζηεγάδεη κεγάιε έθζεζε ρεηξνηερλίαο θαη πθαληψλ [Γεκαξρείν Αξηδαίαο, Σζνθνπιχινπ-Κνπζίδνπ Μ. (2011)]. Γεκόζηεο θαη Γεκνηηθέο ππεξεζίεο Ο Γήκνο Αικσπίαο εμππεξεηείηαη απφ δεκφζηεο θαη δεκνηηθέο ππεξεζίεο, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο ζηεγάδνληαη ζηελ έδξα ηνπ, ηελ Αξηδαία. Οη θπξηφηεξεο είλαη: ΚΔ.Κ.Π.-Α. (Κέληξν Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο-Αιιειεγγχεο) ΓΖ.Κ.Δ.Α. (Γεκνηηθή Κνηλσθειήο Δπηρείξεζε Αικσπίαο) Γ.Δ.Τ.Α. (Γεκνηηθή Δπηρείξεζε Όδξεπζεο θαη Απνρέηεπζεο) χλδεζκνο Καζαξηφηεηαο Αικσπίαο (δηαρείξηζε ΥΤΣΑ) Μ.Γ.Α.Δ.Α.Γ.Α./Λνπηξά Λνπηξαθίνπ Α.Δ. (Μνλνκεηνρηθή Γεκνηηθή Αλψλπκε Δηαηξία Αμηνπνίεζεο Γεκνηηθψλ Αθηλήησλ) 125

137 ρνιηθέο επηηξνπέο (Α/Βάζκηαο θαη Β/Βάζκηαο Δθπαίδεπζεο) [ 2011] 3.9 Σνπξηζκόο Σνπξηζηηθή ππνδνκή Ζ πεξηνρή κειέηεο, αιιά θαη πνιχ θνληηλέο πεξηνρέο πεξηκεηξηθά ηεο θαη ζηα πιαίζηα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ χπαξμε αμηφινγσλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ, ηφζν απφ πιεπξάο θπζηθνχ θάιινπο, φζν θαη απφ ηζηνξηθν-πνιηηηζηηθή πιεπξά κε ηελ χπαξμε ηζηνξηθψλ κλεκείσλ, αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ, γηα ηα νπνία έρεη γίλεη εηδηθή αλαθνξά ζε αληίζηνηρν θεθάιαην. ην Γήκν επίζεο, απαληψληαη πφξνη κε ηδηαίηεξεο δπλαηφηεηεο ηνπξηζηηθήο αμηνπνίεζεο, φπσο ηακαηηθέο πεγέο (Λνπηξάθη θ.ά.), θέληξα ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ (Κατκάθηζαιαλ), νη νπνίνη επηδέρνληαη πνιχ νπζηαζηηθφηεξε ηνπξηζηηθή εθκεηάιιεπζε απφ ηελ ήδε ππάξρνπζα. Ζ πεξηνρή κειέηεο δηαζέηεη πεξίπνπ 3500 θιίλεο. Καηαιχκαηα ππάξρνπλ θπξίσο ζηα ρσξηά Λνπηξάθη, ξκα θαη Λπθφζηνκν θαη ζηελ πφιε ηεο Αξηδαίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ Αξηδαία ζηεγάδνληαη 6, ζην Λνπηξάθη 8, ζηελ ξκα 2 θαη ζηελ Πηπεξηά 2 μελνδνρεία, ελψ ζπλαληάκε πιεζψξα απφ μελψλεο θαη ελνηθηαδφκελα δσκάηηα Σνπξηζηηθή θίλεζε Ζ ηνπξηζηηθή θίλεζε ηεο πεξηνρήο αθνξά θπξίσο, ζηα ηνπξηζηηθά κέξε ηεο Λνπηξφπνιεο Λνπηξαθίνπ Αξηδαίαο θαη ηνπ Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ Βφξα- Κατκαθηζαιάλ, γηα ηα νπνία γίλεηαη ιφγνο εθηελψο ζε επφκελε ελφηεηα Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνύ Ο Γήκνο Αικσπίαο, ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπ, κπνξεί λα ππνζηεξίμεη δηάθνξα είδε ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο, βξίζθεηαη ζε ζηελή εμάξηεζε κε ην πεξηβάιινλ. Απηφ απνηειεί ην θεθάιαην ηνπ ηφπνπ, πνπ ν ηνπξηζκφο θαιείηαη λα αμηνπνηήζεη θαη λα αλαδείμεη, ψζηε λα πξνθχςνπλ θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη πνιηηηζηηθά νθέιε. Ζ αεηθνξία ησλ σθειεηψλ ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πξνυπνζέηεη πξνζεθηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ δηαζέζηκνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα πξνζθέξεη δηαξθψο ηηο ίδηεο ηνπιάρηζηνλ ππεξεζίεο. Σέηνηα είδε είλαη: Ο αγξνηνηνπξηζκόο, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζε πξψηκν ζηάδην αλάπηπμεο, ελψ ε πξνζθνξά ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ είλαη ζεκαληηθή. Ο νηθνηνπξηζκόο, ν νπνίνο ζπκβάιιεη ελεξγά ζηε δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δπηπιένλ, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο ηνπηθέο θαη 126

138 γεγελείο θνηλφηεηεο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ, εληζρχεη ηελ αλάπηπμε θαη νξγάλσζή ηνπο, ελψ εξκελεχεη θαηά ηνλ θαιχηεξν ηξφπν, ηε θπζηθή θαη πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηνπ πξννξηζκνχ ηνπ επηζθέπηε. Ο ζξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο γηα ηνπο επζεβείο πεξηεγεηέο ή θαη γηα θηιέξεπλνπο ηνπξίζηεο, αιιά θαη ζαπκαζηέο ηεο βπδαληηλήο ηέρλεο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα βξνπλ κέζα απφ πνιηηηζηηθά νδνηπνξηθά, ηνπο δξφκνπο ηεο επαθήο κε ηελ πλεπκαηηθφηεηα θαη ηελ Οξζνδνμία. Ο ζεξαπεπηηθόο ηνπξηζκόο, πνπ αθνξά θπξίσο ζηελ πεξηνρή Λνπηξάθη είλαη κηα επηιεθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ κε ειάρηζηεο αξλεηηθέο επηδξάζεηο απφ δπζκελείο ζπγθπξίεο θαη δίλεη δσδεθάκελν ηνπξηζκφ ζηελ πεξηνρή. Ο ηνπξηζκόο πεξηπέηεηαο θαη αζιεηηζκνύ, κε δξαζηεξηφηεηεο, πνπ έρνπλ έληνλν ην ζηνηρείν ηεο πεξηπέηεηαο ζηεξηδφκελεο απφιπηα ζηνλ ηδηαίηεξν ραξαθηήξα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο, κε ηνπο νξεηλνχο φγθνπο θαη ηηο ιίκλεο. Σέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ην canoe kayak ζηα πνηάκηα, ζθη, mountain bike, ηππαζία, νξεηβαζία, θ.ά. ρεηηθά κε ηνλ ζεξαπεπηηθφ θαη ηνλ αζιεηηθφ ηνπξηζκφ, ζεσξείηαη ζθφπηκν λα αλαπηπρζνχλ ζε επηκέξνπο ελφηεηεο, θαζφηη δηαδξακαηίδνπλ θπξίαξρν ξφιν ζηνλ ηνκέα ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ηεο πεξηνρήο, εμειηζζφκελνη ζηα Ηακαηηθά ινπηξά Πφδαξ θαη ζην Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν Βφξα, αληίζηνηρα. Σν Υηνλνδξνκηθό Κέληξν Βόξα Kατκάθηζαιαλ Παξφιν πνπ δνηθεηηθά θαη γεσγξαθηθά, αλήθεη ζηελ πεξηνρή ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, ε δηαρείξηζε ηνπ Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ αλήθεη ζηελ Έδεζζα θαη επνκέλσο ηα έζνδα απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ δελ εηζέξρνληαη ηελ πεξηνρή κειέηεο. Χζηφζν, πνιινί επηζθέπηεο ζπλδπάδνπλ ηελ ρεηκεξηλή ηνπο απφδξαζε γηα ζθη ζην βνπλφ, κε ηε ινπηξνζεξαπεία ζηελ Λνπηξφπνιε ηεο Αικσπίαο ή κε άιιεο θνληηλέο πεξηνρέο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε έκκεζα νθέιε ηνπξηζηηθνχ θέξδνπο. Σν Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν Βφξα Kατκάθηζαιαλ αλαπηχζζεηαη ζηε λνηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ νκψλπκνπ φξνπο ζε πςφκεηξν απφ 2.050κ. έσο 2.480κ., ζε έθηαζε πεξίπνπ ζηξέκ.. Πεξηιακβάλεη ζπλνιηθά 16 πίζηεο δηαθφξσλ βαζκψλ δπζθνιίαο: 4 πίζηεο αγψλσλ κε ειεθηξνληθφ ρξνλφκεηξν (κία εθ ησλ νπνίσλ πιεξνί ηηο νιπκπηαθέο πξνδηαγξαθέο γηα ειεχζεξε θαηάβαζε, κήθνπο 3528κ. θαη πςνκεηξηθήο δηαθνξάο 503 κ. απνηειψληαο ηε κνλαδηθή πίζηα ηέηνηνπ είδνπο ζηελ Διιάδα), 3 δχζθνιεο πίζηεο, 1 κέηξηα, 3 εχθνιεο θαη 3 baby πίζηεο ηδαληθέο γηα παηδηά θαη αξράξηνπο. ην θέληξν, έρεη δεκηνπξγεζεί «Snowboard Fun Park» γηα φζνπο αζθνχλ ην άζιεκα ηνπ Snowboard, πίζηα γηα ηνχκπεο θαη άικαηα θαη 1 πίζηα 127

139 «Snowmobile». Γηα ηε κεηάβαζε ζηηο πίζηεο, δηαηίζεληαη 6 Lift, 1 ελαέξηα δηζέζηα «θαξέθια» κήθνπο 1.600κ. (ζηα 2.100κ κ.), 1 ζπξφκελε «άγθπξα» κήθνπο 900κ. (ζηα 2.200κ κ., πνπ είλαη ην κεγαιχηεξν ζηελ Eιιάδα πςφκεηξν, ζην νπνίν κπνξεί λα θηάζεη θαλείο κε «άγθπξα»), 1 ζπξφκελν «πηάην» κήθνπο 500κ., πνπ μεθηλάεη απφ ην θαηαθχγην θαη θαηαιήγεη ζηε βάζε ηεο «θαξέθιαο» θαη 3 κηθξφηεξα ζπξφκελα Lift. Υάξηεο 3.16: Υάξηεο Υηνλνδξνκηθνχ Κέληξνπ Βφξα Kατκάθηζαιαλ (Πεγή: Σέινο, γηα απηνχο πνπ επηζπκνχλ λα κάζνπλ ην άζιεκα ηνπ ζθη, ιεηηνπξγνχλ ζρεηηθέο ζρνιέο εθκάζεζεο κε εμεηδηθεπκέλνπο εθπαηδεπηέο. Ζ πεξηνρή ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηείηαη θαη ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, κε ηε δεκηνπξγία πξνπνλεηηθψλ θέληξσλ πξνεηνηκαζίαο αζιεηψλ, πνπ ιφγσ δέζηεο δελ είλαη δπλαηφλ λα γίλεη ζε πεξηνρέο ρσξίο πςφκεηξν. Οη νκάδεο απηέο, θαηαθεχγνπλ είηε ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, είηε ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Σν ρηνλνδξνκηθφ θέληξν είλαη πφινο έιμεο φρη κφλν γηα ρηνλνδξφκνπο αιιά θαη γηα νξεηβάηεο θαη θπζηνιάηξεο θαη πνιιέο θνξέο ην επηζθέπηνληαη ζπλδπαζηηθά κε άιιεο ηξηγχξσ πεξηνρέο. Σν Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν, ηα ηειεπηαία ρξφληα εκθαλίδεη κηα ζπλερψο απμαλφκελε θίλεζε επηζθεπηψλ. Σελ πεξίνδν παξνπζηάδεηαη αχμεζε ησλ επηζθεπηψλ θαηά 14.1%, θαηά ηελ δεθαεηία παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αχμεζε ησλ 128

140 επηζθεπηψλ θαηά 63% (ρήκα 3.10). Ο θχξηνο ηφπνο πξνέιεπζεο ησλ επηζθεπηψλ είλαη ε πφιε ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ε επξχηεξε πεξηνρή ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, ινηπέο πεξηνρέο ηεο Διιάδνο, ελψ ππάξρνπλ θαη επηζθέπηεο απφ ηελ Αζήλα, θπξίσο ηηο πεξηφδνπο ενξηψλ θαη ηξηεκέξσλ, ιφγσ ηνπ πιενλεθηήκαηνο πνπ παξνπζηάδεη σο πξννξηζκφο αθνχ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζπλδπαζκνχ ρεηκεξηλψλ ζπνξ, ηακαηηθνχ ηνπξηζκνχ ησλ δεζηψλ πεγψλ Λνπηξαθίνπ θαη θνζκηθήο δσήο πνπ πξνζθέξεη ν παξαδνζηαθφο νηθηζκφο ηνπ Αγ. Αζαλαζίνπ ζε απφζηαζε 17-20ρικ. απφ ην Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν. ρήκα 3.10 :Δπηζθέπηεο ρηνλνδξνκηθνχ θέληξνπ ηα έηε (Πεγή: Καξαζαββίδεο Π., 2010) χκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ιεηηνπξγίαο ηνπ θέληξνπ θαηά ηελ πεξίνδν , πξνθχπηεη φηη θαηά κέζν φξν, ην 35%-45% ηεο θίλεζεο αθνξά ζηελ πεξίνδν δηαθνπψλ ησλ Υξηζηνπγέλλσλ Πξσηνρξνληάο, πνζνζηφ 75% αθνξά ζηα αββαηνθχξηαθα θαη κφιηο έλα 10% αθνξά ζηηο θαζεκεξηλέο εμνξκήζεηο, ελψ ε ζεδφλ ππνινγίδεηαη πεξίπνπ εθαηφλ δεθαηέζζεξηο (114) εκέξεο (2007) [Καξαζαββίδεο Π. (2010)]. Ιακαηηθέο πεγέο ε απφζηαζε 13ρικ. ΒΓ ηεο Αξηδαίαο, ζε κία παλέκνξθε πεξηνρή, έθηαζεο ζηξέκ. θαη πςνκέηξνπ κ., βξίζθνληαη νη Ηακαηηθέο πεγέο Λνπηξψλ Λνπηξαθίνπ (Πφδαξ), νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ σο ηφπνο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ απφ ην Αλαβιχδνπλ ζηελ πεδηλή θνίηε ηνπ ρεηκαξξψδνπο ζεξκνπφηακνπ 129

141 "Tνπιίηζαο", πνπ ξέεη θαηά κήθνο ηνπ κεγάινπ ξήγκαηνο ηνπ ιφθνπ Πιφηζα έσο θαη ηε ιεθάλε ηεο Αικσπίαο. Σν ξήγκα αθνινπζεί ηελ επαθή ησλ αζβεζηνιίζσλζρηζηνιίζσλ θαη ηνπ πεξηδνηίηνπ, γεγνλφο ζην νπνίν νθείιεηαη ε εκθάληζε ησλ ζεξκνπεγψλ. Οη πεγέο πνπ αλαβιχδνπλ, είλαη πεξίπνπ δέθα ζε αξηζκφ θαη ε παξνρή ηνπο είλαη πεξίπνπ 500θ.κ./ψξα. χκθσλα κε άιιε άπνςε, νη πεγέο δελ παξνπζηάδνπλ ζηαζεξή παξνρή, αιιά απηή θπκαίλεηαη ζπλήζσο κεηαμχ θ.κ./ψξα, ρσξίο ε απμνκείσζε απηή λα πξνζαξκφδεηαη ζηνπο θαλφλεο ησλ ζπλεζηζκέλσλ κεηαβνιψλ, πνπ ζεκεηψλνληαη ζηε δηάξθεηα ηεο πγξήο θαη ηεο μεξάο πεξηφδνπ. Βάζεη ηεο ζεξκνθξαζίαο, νη πεγέο ηνπ Πφδαξ δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Σηο ςπρξέο, ηηο ππφζεξκεο θαη ηηο κεζφζεξκεο. Οη ζεξκνκεηαιιηθέο ηακαηηθέο πεγέο νθείινπλ ηελ δεκηνπξγία ηνπο ζηελ άλνδν γεσζεξκηθνχ ξεπζηνχ δηακέζνπ ξεγκάησλ κέρξη ηελ επηθάλεηα, ηνπ νπνίνπ ε αξρηθά πςειή ζεξκνθξαζία ηαπεηλψλεηαη ιφγσ ηεο παξνπζίαο ελδηάκεζσλ ςπρξψλ πδξνθφξσλ ζηξσκάησλ κε κεγάιε δηαπεξαηφηεηα θαη πδξνθηλεηηθφηεηα, θαηά ηελ αλνδηθή κεηαθίλεζή ηνπ, αθεηέξνπ ζην κηθξφ ζρεηηθά πηεδνκεηξηθφ θνξηίν ηνπ γεσζεξκηθνχ ξεπζηνχ. ην θχξην ζεκείν αλάβιπζεο (πδξνζεξαπεπηήξην), ην λεξφ έρεη ζεξκνθξαζία 37,2 o C (κεζφζεξκεο πεγέο), ελψ ε πεγή ηεο πιαηείαο έρεη ζεξκνθξαζία λεξνχ πεξίπνπ 36,4 o C θαη ε ςπρξή, πνπ βξίζθεηαη επίζεο ζηελ πιαηεία έρεη ζεξκνθξαζία λεξνχ θαηά κέζν φξν 15 o C.Σα ηακαηηθά λεξά ζρεκαηίδνπλ θνίηεο θαη κηθξνχο θαηαξξάθηεο, ελψ νη έληνλεο ελαιιαγέο πςσκάησλ θαη θνηισκάησλ, ε θίλεζε ηνπ ζεξκνχ θαη ςπρξνχ λεξνχ θαη ε ππθλή βιάζηεζε ζπάληαο ρισξίδαο (Δηθφλα 3.18) δίλνπλ κηα ζπάληα εηθφλα ηνπίνπ, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ δπλακηθή θίλεζε θαη νκνξθηά. Δηθφλα 3.18: Ζ έθηαζε ηεο Λνπηξφπνιεο θηινμελεί ζπάληα είδε ρισξίδαο 130

142 Παξάιιεια ζην πνηάκη, ν επηζθέπηεο ζπλαληά δαζηθφ κνλνπάηη, νκαινπνηεκέλν θαη βαηφ αθφκα θαη ζηνπο κε δεηλνχο νξεηβάηεο (Δηθφλα 3.19). Δηθφλα 3.19: Γαζηθφ κνλνπάηη παξάιιεια ζην πνηάκη (Πεγή: Ζ επίζθεςε ζηε Λνπηξφπνιε, ζχληνκα ζα κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ηελ επίζθεςε ησλ 15 πεξίπνπ ζπειαίσλ, πνπ έρνπλ αλαθαιπθζεί ζηελ πεξηνρή θαη ηνπ Φπζηνγξαθηθνχ-Λανγξαθηθνχ Μνπζείνπ, ζην νπνίν εθηίζεληαη ηα επξήκαηά ηνπο θαη πινχζην θσηνγξαθηθφ πιηθφ απφ ην εζσηεξηθφ ηνπο. Υεκηθή ζύζηαζε Οη ζεξκέο πεγέο εκθαλίδνπλ παξφκνηα ζχζηαζε κε κηθξέο απνθιίζεηο ζηελ ζπγθέληξσζε Na+, K+ θαη SO4-2, ελψ ζην λεξφ ησλ πεγψλ ησλ Λνπηξψλ απαληψληαη ηφληα Ca++, Mn++, Cl-, Mg++, HCO 3 - θαη ζε πνιχ κηθξέο πνζφηεηεο ηφληα F-, Li++, Sr++. Αμηνζεκείσην είλαη, φηη ε πεγή κέζα ζην πδξνζεξαπεπηήξην, πνπ έρεη θαη ηελ κεγαιχηεξε ζεξκνθξαζία ζην ζεκείν αλάβιπζεο παξνπζηάδεη ηελ πςειφηεξε ζπγθέληξσζε ζε SO 4-2 θαη είλαη ε κφλε πεγή κε ζπγθέληξσζε ηφλησλ Fe++. Σν PH ηνλ πδάησλ ησλ ζεξκψλ πεγψλ θπκαίλεηαη κεηαμχ ηνπ 6.36 θαη Ζ ζθιεξφηεηα ησλ ζεξκψλ λεξψλ πξνζδηνξίζζεθε αλάκεζα ζηνπο 43.5 κε 50.7dH, ελψ γηα ην λεξφ ηνπ θαλαιηνχ ζηνπο 13.8dH. Οη πεγέο ραξαθηεξίδνληαη σο αζβεζηηνμηλναλζξαθηθέο (ή πδξναλζξαθηθέο πεγέο αιθαιηθψλ γαηψλ) θαη έρνπλ πνιχ κηθξή ζπγθέληξσζε ηφλησλ ζηξνληίνπ, γη απηφ θαη δελ αλήθνπλ ζηε θαηεγνξία ησλ ξαδηελεξγψλ ηακαηηθψλ πεγψλ. Ζ ζχζηαζε ησλ πεγψλ πξνζδίδεη ζεξαπεπηηθέο 131

143 ηδηφηεηεο θαη είλαη θαηάιιειεο γηα φζνπο πάζρνπλ απφ ξεπκαηνεηδή αξζξίηηδα, ρξφληα ξεπκαηηθή αξζξνπάζεηα, γεληθά αξζξνπάζεηεο, ρνινιηζηάζεηο, λεθξνιηζηάζεηο, ινηκψμεηο αηκνθφξσλ νδψλ, εθδέκαηα θαη δεξκαηνπάζεηεο [Καξαζαββίδεο Π., 2010]. Τπνδνκέο Οη ππνδνκέο ηεο Λνπηξφπνιεο πεξηιακβάλνπλ: 8 εζσηεξηθέο πηζίλεο δηαζηάζεσλ 3κ.Υ3κ θαη βάζνπο 1.5κ., ρσξεηηθφηεηαο 6 αηφκσλ ε θάζε κία, ζην λέν πδξνζεξαπεπηήξην 2 εζσηεξηθέο πηζίλεο 3κ.Υ6κ., ζην παιηφ πδξνζεξαπεπηήξην 2 ηακαηηθέο εμσηεξηθέο πηζίλεο-γνχξλεο κε θαηαξξάθηε 1 εμσηεξηθή πηζίλα νιπκπηαθψλ δηαζηάζεσλ, 25κ.Υ12κ. ζηνλ ρψξν ηεο δεκνηηθήο θαθεηέξηαο 2 εζσηεξηθέο πηζίλεο-πεγέο ηχπνπ ρακάκ κε ςεθηδσηφ δηάθνζκν Γηα ηε θηινμελία ησλ ινπνκέλσλ ππάξρνπλ ηξία μελνδνρεία, ην «Νένλ», ην νπνίν ιεηηνπξγεί φιν ην ρξφλν, ην «Αχξα», ην νπνίν δε ιεηηνπξγεί πηα, ην «Αθηαίνλ» ( Δηθφλα 3.21), ην νπνίν ιεηηνπξγεί κφλν ην θαινθαίξη θαη ηα ελνηθηαδφκελα δσκάηηα «Λατθά», εθ ησλ νπνίσλ ιεηηνπξγεί κφλν ε ηειεπηαία πηέξπγα ην θαινθαίξη, ελψ νη άιιεο δπν κεηαηξέπνληαη ζε πδξνζεξαπεπηήξην. Αλαιπηηθά ζηνηρεία γηα ηα μελνδνρεία παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 3.7. Δπηπιένλ, ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο Λνπηξφπνιεο ιεηηνπξγνχζε κέρξη θαη ην 1984, κηθξφο πδξνειεθηξηθφο ζηαζκφο, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζήκεξα ζηελ θάζε ηεο αδεηνδφηεζεηο ηνπ, γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ επαλαιεηηνπξγία ηνπ. Δηθφλα 3.20: Δμσηεξηθή φςε ηνπ μελνδνρείνπ «Αθηαίνλ» (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010) 132

144 Πίλαθαο 3.7: ηνηρεία ησλ μελνδνρείσλ ηεο Λνπηξφπνιεο (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010, Δπεμεξγαζία) Αξθεηά θηίξηα ησλ εγθαηαζηάζεσλ ιεηηνπξγνχζαλ απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 50 θαη σο εθ ηνχηνπ, ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά δελ είλαη θαλ ππφ ιεηηνπξγία, φπσο ην μελνδνρείν «Αχξα». Μέρξη θαη ην 1985, ηα Λνπηξά ήηαλ ππφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηδησηψλ, ελψ ζχκθσλα κε ηνλ λφκν πεξί ηακαηηθψλ πεγψλ απφ ηελ ρξνληά απηή θαη κεηά, ε εθκεηάιιεπζε ησλ πεγψλ πεξηήιζε ζηελ θνηλφηεηα Λνπηξαθίνπ, ε νπνία αλαλέσζε σο έλα βαζκφ ηνλ εμνπιηζκφ ησλ εγθαηαζηάζεσλ. Απφ ην 1990, ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ κνξθή Ακηγνχο Κνηλνηηθήο Δπηρείξεζεο θαη ζήκεξα ε επηρείξεζε αλήθεη ζην λενζχζηαην δηεπξπκέλν Γήκν. Σα δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο ησλ εμσηεξηθψλ πηζηλψλ έρνπλ δνζεί ζε ηδηψηεο, κε ελνηθίαζε ηνπο απφ ηελ δεκνηηθή επηρείξεζε, φπσο επίζεο ην εζηηαηφξην ζην ρψξν πάλσ απφ ην πδξνζεξαπεπηήξην θαη ε ππαίζξηα θαθεηέξηα, ζην ρψξν ηεο νπνίαο βξίζθεηαη θαη ε εμσηεξηθή πηζίλα (Δηθφλα 3.21). 133

145 Δηθφλα 3.21 : Δμσηεξηθή πηζίλα νιπκπηαθψλ δηαζηάζεσλ ζηνλ εμσηεξηθφ ρψξν ηεο θαθεηέξηαο (Πεγή: Δηθφλα 3.22: Ηακαηηθέο γνχξλεο παξάιιεια ζην πνηάκη 134

146 Δηθφλα 3.23: Άπνςε εμσηεξηθήο γνχξλαο ηακαηηθψλ λεξψλ θνληά ζην Τδξνζεξαπεπηήξην (Πεγή: ηελ πεξηνρή ηεο Λνπηξφπνιεο βξίζθεηαη ην πειαηνπάξθν ηεο Αικσπίαο, ζχκπιεγκα 20 ζπειαίσλ, θαηαθπγίσλ, βαξάζξσλ, πνιιψλ αγσγψλ θαη κηθξψλ ζπειαηνκνξθψλ, πνπ έρεη δηαλνηρηεί κε ηελ δχλακε ηνπ λεξνχ ζην θαξάγγη ησλ Λνπηξψλ. Γπζηπρψο, απηή ηε ζηηγκή, θαλέλα απφ ηα ζπήιαηα δελ είλαη επηζθέςηκν, αιιά πξνγξακκαηίδεηαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ζχληνκα, θαηφπηλ αλαβάζκηζεο ησλ ρψξσλ. Δηθφλα 3.24: Δίζνδνο πξνο ην Βάζξν 1 ηνπ πειαηνπάξθνπ (κε επηζθέςηκνο ρψξνο) 135

147 Ζ πεξίνδνο αηρκήο ηεο Λνπηξφπνιεο, είλαη θπξίσο απφ ηνλ Ηνχλην κέρξη θαη ηνλ Οθηψβξην (ρήκα 3.11) θαη ηα αββαηνθχξηαθα. ρήκα 3.11 : Λνχζεηο αλά κήλα ηα έηε 1996,1997,1998,2003,2004 (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010, (Δπεμεξγαζία)) Γεληθφηεξα, παξαηεξείηαη κία ζρεδφλ άλαξρε θαη απξνγξακκάηηζηε δφκεζε ζην εζσηεξηθφ ηεο Λνπηξφπνιεο, ελψ ε ηαρεία αλάπηπμε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηζθεπηψλ ηνπξηζηψλ θαη σο εθ ηνχηνπ, ε απφηνκε αχμεζε ηεο δήηεζεο δεκηνχξγεζε ην πξφβιεκα ηνπ ζπλσζηηζκνχ ζηηο εγθαηαζηάζεηο, κε ηαπηφρξνλεο ιεηηνπξγηθέο δπζθνιίεο, θπξίσο ηα αββαηνθχξηαθα. Γηα παξάδεηγκα αλαθέξνληαη ν αλεπηζχκεηνο ζπλσζηηζκφο ζηελ εμσηεξηθή πηζίλα θαη ε δπζθνιία ζην παξθάξηζκα απηνθηλήηνπ, αθνχ νη νπξέο πνπ ζρεκαηίδνληαη ζπλερίδνπλ θαη έμσ απφ ην ρψξν ηεο Λνπηξφπνιεο, ζε εκέξεο πςειήο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο, φπσο ηα αββαηνθχξηαθα (Δηθφλα 3.21). 136

148 Δηθφλα 3.25 : Παξθαξηζκέλα απηνθίλεηα αθφκε θαη έμσ απφ ην ρψξν ηεο Λνπηξφπνιεο, ζε πεξηφδνπο πςειήο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010)) Πξνθίι επηζθεπηώλ Ζ Λνπηξφπνιε θηινμελεί πνιινχο επηζθέπηεο θαη ηνπο 12 κήλεο ηνπ ρξφλνπ, απφ φιε ηελ Διιάδα θαη ην εμσηεξηθφ. Ζ ζχζηαζε ηεο νκάδαο ησλ επηζθεπηψλ εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, φπσο ε ρξνληθή πεξίνδνο, ην θχιιν, ε ειηθία, ε ρξνληθή πεξίνδνο θαζψο θαη ε απφζηαζε ηνπ ηφπνπ πξνέιεπζεο ηνπο. Σε Λνπηξφπνιε επηζθέπηνληαη θπξίσο νη παξαθάησ νκάδεο ηνπξηζηψλ: Άηνκα κέζεο ειηθίαο ή ειηθησκέλνη, γηα ηαηξηθνχο ιφγνπο. Δπηζθέπηεο ειηθίαο εηψλ, νη νπνίνη επηζθέπηνληαη ηα Λνπηξά, ζπλδπάδνληάο ην κε επίζθεςε ζηηο θνληηλέο πεξηνρέο θπζηθνχ θάιινπο θαη ην Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν ηνπ Βφξα. Δπηζθέπηεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο δηεξρφκελνη απφ ηα Λνπηξά. Μαζεηέο, ζηα πιαίζηα ηεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο ή ησλ εηήζησλ εθδξνκψλ. 137

149 Πίλαθαο 3.8: Βαζηθά δεκνγξαθηθά ζηνηρεία επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010 (Δπεμεξγαζία)) Σε ζεξηλή πεξίνδν, επηζθέπηνληαη ηα Λνπηξά πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο απ φηη άληξεο, ελψ ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο παξαηεξείηαη ην αληίζεην. Ζ επηινγή ησλ γπλαηθψλ απηή έρεη λα θάλεη πξνθαλψο, κε ηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκψλα θαη επνκέλσο πξνηηκνχλ ηε ινχζε ην θαινθαίξη. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηνπο αλζξψπνπο κεγαιχηεξεο ειηθίαο (60-80 εηψλ), εθφζνλ ην πνζνζηφ, πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ επίζθεςή ηνπο ζηα Λνπηξά ην θαινθαίξη είλαη 35%, ελψ ην ρεηκψλα κφιηο 3.4%, θαηά κέζν φξν. Οη άλζξσπνη ειηθίαο εηψλ θαίλεηαη επίζεο λα πξνηηκνχλ ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο γηα ηελ ινχζε ηνπο. Οη λεφηεξνη (18-40 εηψλ) αληίζεηα, πξνηηκνχλ έληνλα ηε ρεηκεξηλή πεξίνδν γηα ηε ινχζε ηνπο. Πηζαλά, απηφ νθείιεηαη ζηελ πξνηίκεζε ηνπο γηα θαινθαηξηλέο δηαθνπέο ζε παξαζαιάζζηα κέξε, αιιά θαη ζηνλ ζπλδπαζκφ ηεο επίζθεςήο ηνπο ζηα Λνπηξά, κε ηελ άζθεζε αζινηνπξηζκνχ ζην Υηνλνδξνκηθφ Κέληξν Βφξα ην ρεηκψλα. Αμηνζεκείσηε είλαη ε αχμεζε ησλ λεφηεξσλ ειηθηαθά επηζθεπηψλ, αιιά θαη γεληθφηεξα αχμεζε ηνπ Ηακαηηθνχ ηνπξηζκνχ, εθφζνλ απφ ην 1999 έσο ην 2003 ην πνζνζηφ ησλ επηζθέςεψλ ηνπο έρεη δηπιαζηαζηεί (Πίλαθαο 3.8). 138

150 Δπηπιένλ, ηα Λνπηξά πξνζειθχνπλ επηζθέπηεο απφ ηα θνληηλφηεξα αζηηθά θέληξα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ (78% θαηά κέζν φξν ηελ πεληαεηία ), φπσο είλαη ε Θεζζαινλίθε θαη ζε κηθξφηεξν πνζνζηφ απφ άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, φπσο ε Αζήλα, απφ ηελ νπνία είλαη δπζθνιφηεξε ε επίζθεςε ζηελ πεξηνρή, ηδίσο φηαλ πξφθεηηαη γηα επίζθεςε ην αββαηνθχξηαθν ( Πίλαθαο 3.9, ρήκα 3.12). εκαληηθή αχμεζε παξνπζηάδεη ε επηζθεςηκφηεηα ηνπξηζηψλ απφ πεξηνρέο εθηφο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ην έηνο Σαπηφρξνλα παξαηεξείηαη, φηη ε πιεηνςεθία ησλ επηζθέςεσλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ κεκνλσκέλα άηνκα θαη ιηγφηεξν απφ ηνπξηζηηθά γθξνππ, ηφζν ην ρεηκψλα φζν θαη ην θαινθαίξη. Πίλαθαο 3.9: Πξνέιεπζε ησλ επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο θαη δπλακηθφηεηα ηεο πεξηνρήο ζε θιίλεο (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010 (Δπεμεξγαζία)) Πξνέιεπζε-Δίδνο αθίμεσλ-γπλακηθφηεηα πεξηνρήο Έηνο Πξνέιεπζε Δίδνο αθίμεσλ Γπλακηθφηεηα πεξηνρήο ζε θιίλεο Κεληξηθή Μαθεδνλία 90% Θεξηλή πεξίνδνο κεκνλσκέλα άηνκα 95% Υεηκεξηλή πεξίνδνο κεκνλσκέλα άηνκα 95% 700 Θεζζαιία 2% γθξνππ 5% γθξνππ 5% Αζήλα 6% Λνηπέο πεξηνρέο 2% Κεληξηθή Μαθεδνλία 80% κεκνλσκέλα άηνκα 90% κεκνλσκέλα άηνκα 85% 850 Θεζζαιία 3% γθξνππ 10% γθξνππ 15% Αζήλα 12% Λνηπέο πεξηνρέο 5% Κεληξηθή Μαθεδνλία 80% κεκνλσκέλα άηνκα 85% κεκνλσκέλα άηνκα 80% 1000 Θεζζαιία 3% γθξνππ 15% γθξνππ 20% Αζήλα 15% Λνηπέο πεξηνρέο 2% Κεληξηθή Μαθεδνλία 80% κεκνλσκέλα άηνκα 85% κεκνλσκέλα άηνκα 80% 1200 Θεζζαιία 3% γθξνππ 15% γθξνππ 20% Αζήλα 15% Λνηπέο πεξηνρέο 2% Κεληξηθή Μαθεδνλία 60% κεκνλσκέλα άηνκα 60% κεκνλσκέλα άηνκα 80% 2000 Θεζζαιία 5% γθξνππ 40% γθξνππ 20% Αζήλα 25% Λνηπέο πεξηνρέο 10% 139

151 Χζηφζν, νη επηζθέςεηο απφ ηνπξηζηηθά γθξνππ δείρλνπλ λα έρνπλ απμεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε ζεκαληηθφ βαζκφ. πσο είλαη αλακελφκελν, ε δπλακηθφηεηα ηεο πεξηνρήο ζε θιίλεο απμάλεη θαηά ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ θαη έηζη νη θιίλεο απφ 700 ην έηνο 1999 γίλνληαη 2000 ην 2003, παξνπζηάδνπλ δειαδή κία αχμεζε θαηά 1300 θιίλεο ζε 5 έηε (Πίλαθαο 3.9). ρήκα 3.12: Πξνέιεπζε ησλ επηζθεπηψλ ηεο Λνπηξφπνιεο ην έηνο 2003 Υαξαθηεξηζηηθά πεξηζζφηεξεο θαίλνληαη νη δηαλπθηεξεχζεηο ησλ επηζθεπηψλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Λνπηξφπνιεο, ηελ πεξηνρή γχξσ απφ απηήλ θαη θπξίσο ηα ρσξηά ξκα θαη Λνπηξάθη, παξά εληφο ηεο δεκνηηθήο επηρείξεζεο ησλ Λνπηξψλ. Μάιηζηα, ην θαηλφκελν γίλεηαη εληνλφηεξν κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ, νπφηε θαη αλαπηχζζνληαη νινέλα θαη πην ζχγρξνλα θαη λέα θαηαιχκαηα ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ζε ζρέζε κε ηεο κέηξηαο πνηφηεηαο θιίλεο ηεο δεκνηηθήο επηρείξεζεο, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο δε ιεηηνπξγνχλ θαλ φιε ηελ δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Έηζη παξνπζηάδεηαη κηα ζεκαληηθή αχμεζε ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή θαηά 73%, φζνλ αθνξά ζηα έηε , ζε αληηπαξάζεζε κε κηα κηθξή απμνκείσζε ζηηο δηαλπθηεξεχζεηο ζηε Λνπηξφπνιε. Δδψ ζα πξέπεη λα ηνληζηεί, φηη παξά ηηο πξνζπάζεηεο αλαβάζκηζεο θαη εθζπγρξνληζκνχ ησλ μελνδνρεηαθψλ ππνδνκψλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Λνπηξφπνιεο, νη πνηφηεηα ηνπο δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθή θαη απηφ αληηθαηνπηξίδεηαη θαη απφ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ επηζθεπηψλ (Πίλαθαο 3.10) [ Καξαζαββίδεο Π., 2010]. 140

152 Πίλαθαο 3.10: Γηαλπθηεξεχζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο Λνπηξφπνιεο θαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή (Πεγή: Καξαζαββίδεο Πξφδξνκνο, 2010 (Δπεμεξγαζία)) Έηνο Γεκνηηθή επηρείξεζε ινπηξψλ Γηαλπθηεξεχζεηο Δπξχηεξε πεξηνρή Γηαλπθηεξεχζεηο Κιίλεο επξχηεξεο πεξηνρήο Γείθηεο ρξήζεο δπλακηθνχ θαηαιπκάησλ Πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδόηεζεο θαη Έξγα αλάπηπμεο Α, Β θαη Γ Κνηλνηηθά Πιαίζηά ηήξημεο (Κ.Π..) Με ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, νη Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο, φπσο θαη ε Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη θαη επέθηαζε ε πεξηνρή κειέηεο επσθειήζεθαλ απφ ζεκαληηθέο εηζξνέο θνηλνηηθψλ πφξσλ. ηαζκφ ζηα πξνεγνχκελα κέηξα ελίζρπζεο απνηέιεζαλ ηα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα (Μ.Ο.Π.) θαη ηα Α, Β θαη Γ Κνηλνηηθά Πιαίζηά ηήξημεο (Κ.Π..), ηεο πεξηφδνπο , θαη , αληίζηνηρα. Ζ αλαπηπμηαθή ζηξαηεγηθή ηνπ Α Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο ραξαθηεξίζηεθε θπξίσο απφ ηε δηαζπνξά πφξσλ ζε κηθξά έξγα ππνδνκήο. Σν Β Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο, απφ ηελ άιιε, πιαηζίσζε θπξίσο έξγα εζληθήο ζεκαζίαο, κε θχξην ζηφρν ηελ πξνεηνηκαζία ηεο ρψξαο γηα ηελ έληαμε ζηελ Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε, θαζψο θαη ηελ πινπνίεζε κεγάισλ έξγσλ ππνδνκήο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα. Οδηθνί άμνλεο, φπσο ε Δγλαηία Οδφο, ελίζρπζαλ ηε ζχλδεζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο κε ην θνληηλφηεξν κεηξνπνιηηηθφ θέληξν ηεο Θεζζαινλίθεο, θαζψο θαη κε άιιεο πεξηνρέο. Κάπνηα απφ ηα πξνγξάκκαηα πνπ πινπνηήζεθαλ ζην Ννκφ Πέιιαο είλαη ηα LEADER I,II θαη INTERREG II («Οινθιεξσκέλε Παξέκβαζε Γπηηθνχ Σκήκαηνο Δπαξρίαο Αικσπίαο»). Αληίζηνηρα, ην Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο ελίζρπζε ηελ αλάπηπμε ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, κέζσ ησλ Οινθιεξσκέλσλ Πξνγξακκάησλ Αλάπηπμεο Αγξνηηθνχ Υψξνπ (Ο.Π.Α.Α.Υ.). Δπίζεο, ζπλερίδεηαη ε παξέκβαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο LEADER II, ελψ μεθηλάεη θαη ε πξσηνβνπιία ηνπ πξνγξάκκαηνο LEADER Δζληθά Πξνγξάκκαηα ηήξημεο Πεξηθεξεηαθό Δπηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα (ΠΔΠ) Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 141

153 Τπφ ηελ νκπξέια ηνπ ηειεπηαίνπ Πιαηζίνπ ηήξημεο, ε Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ελέθξηλε ην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΠΔΠ) Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ζηηο 22 Μαξηίνπ Σν ΠΔΠ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο είλαη έλα απφ ηα 13 Πεξηθεξεηαθά Πξνγξάκκαηα πνπ πινπνηνχληαη ζηελ Διιάδα, εληάζζεηαη ζην Γʹ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο, έρεη ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ πνπ μεπεξλά ην 1,5 δηζ. θαη ρξεκαηνδνηείηαη, ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ, απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Σα έξγα θαη νη δξάζεηο, πνπ πινπνηνχληαη, δεκηνπξγνχλ ππνδνκέο ζε φινπο ηνπο βαζηθνχο ηνκείο αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο, εληζρχνπλ ηα επελδπηηθά ζρέδηα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, παξέρνπλ ίζεο επθαηξίεο γηα ηελ έληαμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, παξέρνπλ ππεξεζίεο θνηλσληθήο θξνληίδαο ζε άηνκα πνπ ρξεηάδνληαη βνήζεηα, ζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ θαη δεκηνπξγνχλ πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αμηνπνίεζε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή. Αλαπηπμηαθόο Νόκνο (Ν.3299/2004) ηηο 01/01/2005 ηέζεθε ζε ηζρχ ν Αλαπηπμηαθφο Νφκνο (Ν.3299/2004). Ζ εθαξκνγή ηνπ Νφκνπ ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε ηεο Ηζφξξνπεο Οηθνλνκηθήο Αλάπηπμεο θαη ηεο Πεξηθεξεηαθήο χγθιηζεο, ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο, ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηελ πξνψζεζε ηεο ηερλνινγηθήο αιιαγήο θαη ηεο θαηλνηνκίαο, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία. Απηά επηδηψθνληαη, κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ, ηεο νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο θαη παξαθνινχζεζεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπο, θαζψο θαη ηεο αληηθεηκεληθήο αμηνιφγεζεο ησλ επελδπηηθψλ ηνπο ζρεδίσλ. Άκεζε πξνηεξαηφηεηα απνηειεί ε πξνεηνηκαζία θαη πιεξφηεηα ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ ηεο Πεξηθέξεηαο, θαζψο θαη ηεο ζρεηηθήο γλσκνδνηηθήο επηηξνπήο, γηα ηελ ππνβνιή αηηήζεσλ ππαγσγήο θαη απαηηνχκελσλ δηθαηνινγεηηθψλ, γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ επελδπηηθψλ ζρεδίσλ θαη θαη επέθηαζε ηελ έληαμε θαη έλαξμή ηνπο Κνηλνηηθά Πξνγξάκκαηα ηήξημεο Πνιιά Κνηλνηηθά πξνγξάκκαηα έρνπλ πινπνηεζεί έκκεζα ή θαη άκεζα ζηελ πεξηνρή κειέηεο, αιιά θαη ζηηο πεξηνρέο ηεο Πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο-πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. Κάπνηα απφ ηα βαζηθφηεξα παξαηίζεληαη ακέζσο παξαθάησ. INTERREG III INTERACT 142

154 Σν πξφγξακκα πξνεηνηκάδεη ηνπο θνξείο, γηα λέα πιαίζηα δξάζεο αιιά θαη αμηνπνηεί ηε ζπζζσξεπκέλε εκπεηξία απφ ηηο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπο θαη ηηο άιιεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ θαη ησλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ δξάζεσλ. INTERREGIII, Γέζκε B, ARCHIMED θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη έλα Οινθιεξσκέλν χζηεκα Παξαθνινχζεζεο Τγξνηφπσλ, ζε πνιιαπιά επίπεδα κε θαηλνηφκεο ηερλνινγίεο, θαζψο θαη ε πξνψζεζε ηερλνινγηψλ πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσληψλ ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη ζε δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ζηε δψλε ηνπ ARCHIMED, κέζσ ηνπ «αλνηρηνχ θψδηθα» θαη ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, ε Μεζνγεηαθή Θεξκνθνηηίδα Έληαζεο Σερλνινγίαο θαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο θαη εθηίκεζεο ηνπ θηλδχλνπ εξεκνπνίεζεο. INTERREG III, Γέζκε B, MEDOCC Αληηθείκελα ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηεινχλ νη πνιηηηζκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ππνδνκέο, δηάθνξα ζπζηήκαηα θαη κέζνδνη γηα ηελ αζηηθή, ρσξηθή θαη πεξηβαιινληηθή αλαβάζκηζε θαη ηέινο, ε ιεηηνπξγία Παξαηεξεηεξίνπ ηεο Βηνκεραλίαο. ARTICLE 6, ESF θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε αλάδεημε ησλ λέσλ ηνκέσλ απαζρφιεζεο ζηνπο ηνκείο ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο επηθνηλσληψλ, θαηαζθεπψλ, θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, πνιηηηζκνχ νηθνλνκίαο, ειεχζεξνπ ρξφλνπ, κε ηε κεγαιχηεξε δπλαηή ζπλαίλεζε θαη ζπλεξγαζία ησλ θνξέσλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην ρέδην. INTERREGIII, Γέζκε B, CADSES θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε πξνζηαζία ησλ πνηακψλ απφ ξχπαλζε βηνκεραληθψλ αηπρεκάησλ, θαζψο θαη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ησλ κεηαλαζηψλ γηα θνηλσληθννηθνλνκηθή ζπλνρή θαη βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ. Σν πξφγξακκα κεξηκλά γηα ηελ δηαζθάιηζε ηεο βησζηκφηεηαο θαη, αθφκε πεξηζζφηεξν, ηεο ρξήζε ησλ ππαξρνπζψλ δνκψλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ, πνπ πξνσζνχλ ηα ζπκθέξνληα νιφθιεξνπ ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ. INTERREG III C EAST ZONE Αξκνδηφηεηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο είλαη ε αλάπηπμε ελδνπεξηθεξεηαθψλ θαη δηαπεξηθεξεηαθψλ δηθηχσλ, ηα νπνία παξέρνπλ ζρεηηθέο ππεξεζίεο, δηαηεξψληαο 143

155 παξάιιεια, ηελ ελεκέξσζε ησλ επηρεηξήζεσλ, ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ηεο αλάπηπμεο λέσλ πξντφλησλ, ε αλάπηπμε θαη ελζσκάησζε ζε έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα ηερλνινγηψλ ηειεπηθνηλσληψλ, ππνινγηζηψλ θαη αιγνξίζκσλ απφ ηνλ ηνκέα ησλ Μεηαθνξψλ, βάζεηο δεδνκέλσλ ζρεηηθψλ κε ηηο ππνδνκέο ησλ Μεηαθνξψλ ζηελ ρψξα καο θ.ιπ. θαη ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο Πεξηθεξεηψλ θαη Δπηρεηξήζεσλ, κέζσ ηεο ζηξαηεγηθήο πιεξνθφξεζεο, εληζρχνληαο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ζε ηνπηθφ / πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. LIFE ENVIRONMENT θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δηακφξθσζε κηαο δεκφζηαο θνηλσληθήο ζπκθσλίαο, γηα ηε δηαρείξηζε πδαηηθψλ πφξσλ, απφ φινπο ηνπο θνηλσληθνχο Δηαίξνπο θαη θαηαλαισηέο ζηελ πεξηνρή ηνπ έξγνπ θαη ε πινπνίεζή ηεο κε θνηλσληθφ έιεγρν, θηλεηνπνηψληαο φιεο ηηο δηαζέζηκεο θνηλσληθέο δπλάκεηο. Πξνγξάκκαηα LEADER I, ΗΗ, + Μέρξη ζήκεξα, ππήξμαλ ηξεηο Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο (ΚΠ) LEADER, κία αλά Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδν. Ζ ΑΝ.ΠΔ. Α.Δ. ζπκκεηείρε ζην πιαίζην θαη ησλ ηξηψλ πξνγξακκαηηθψλ πεξηφδσλ, ζηε ζχληαμε θαη ππνβνιή πξφηαζεο γηα ην Ννκφ Πέιιαο, ζηελ επηινγή ησλ δηθαηνχρσλ ζηε δηαρείξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ζηελ πινπνίεζε κειεηψλ. ηα πιαίζηα ηνπ LEADER I πινπνίεζε επίζεο δχν πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη αλέιαβε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία Κνηλνπξαμηψλ κε ΣΔΓΚ & Δπηκειεηήξην Ννκνχ Πέιιαο. Ζ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία LEADER I ( ), πξνυπνινγηζκνχ ,58 ππνζηήξημε ζπλνιηθά ζην Ννκφ 30 έξγα, απφ ηα νπνία 6 έξγα, πξνυπνινγηζκνχ αθνξνχζαλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο θαη θπξίσο ζηα Ηακαηηθά Λνπηξά. Καηαβιήζεθαλ πξνζπάζεηεο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ, ηελ αλάπηπμε ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, ηελ αλάπηπμε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ηνλ πνηνηηθφ έιεγρν, ηελ εκπνξία θαη ηελ πξνψζεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη ηελ θαηάξηηζε ησλ αγξνηψλ ηεο πεξηνρήο ζε ζέκαηα βηνινγηθήο γεσξγίαο θαη πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Απφ ηελ πινπνίεζε ησλ δξάζεσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο αληηκεησπίζηεθαλ πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχζαλ: ηε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη εγθαηάιεηςε, πνπ εκθαληδφηαλ ζηηο νξεηλέο θπξίσο πεξηνρέο θαη ζηε κεηαβνιή ηεο ελδνπεξηθεξεηαθήο κεηαλάζηεπζεο. ηε κείσζε ηεο δηαθνξάο εηζνδήκαηνο κεηαμχ πεξηνρψλ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, ζε νξεηλφ θαη πεδηλφ επίπεδν. 144

156 ηελ αμηνπνίεζε ησλ ζεκαληηθψλ θπζηθψλ θαη αξραηνινγηθψλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ, κε έξγα ππνδνκήο θαη πξνβνιήο. ηελ άκβιπλζε ησλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ, ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο. ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ησλ επαίζζεησλ δσλψλ ηεο πεξηνρήο (ιίκλεο, πνηάκηα θ.ιπ.). ηφρνο ησλ Πξνγξακκάησλ ήηαλ: Ζ ηνκεαθή δηαθνξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο πεξηνρήο. Ζ πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο, κέζα απφ ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγήο θαη ηεο πξνβνιήο. Ζ παξακνλή ηνπ πιεζπζκνχ ζηνπο ηφπνπο θαηαγσγήο ηνπο θαη ε κείσζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ξεχκαηνο. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ επαηζζεηνπνίεζε ηνπηθψλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ θνξέσλ. Ζ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία LEADER I δηαδέρζεθε ε LEADER II ( ), κε απμεκέλν πξνυπνινγηζκφ χςνπο ,91 ζην Ννκφ. Οη θαηεπζχλζεηο, πνπ αθνινπζήζεθαλ απφ ην Πξφγξακκα είλαη θπξίσο: Άκβιπλζε ησλ θνηλσληθψλ ζπλεπεηψλ, απφ ηελ πξνζαξκνγή ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο ζηηο ζπλζήθεο αγνξάο θαη εηδηθά ζε ζέκαηα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηνπ εηζνδήκαηνο. Γεκηνπξγία ηνπηθψλ δηθηχσλ. Δπαηζζεηνπνίεζε θαη έληαμε ηνπ ελδνγελνχο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηηο αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο. Σν απνηέιεζκα ηνπ Πξνγξάκκαηνο αθνξνχζε: ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε φισλ ησλ πεξηνρψλ ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, πνπ εκθάληδαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο, ζηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δεδνκέλα. ηελ πξνζαξκνγή ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο. ηελ ηνκεαθή δηαθνξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο πεξηνρήο κέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, κε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. ηελ αλάδεημε, πξνβνιή θαη αμηνπνίεζε ηεο ηζηνξίαο ηνπ ηφπνπ. Ζ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία LEADER+ έρεη σο ζηφρν ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε, κε έκθαζε ζηηο νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο, κέζσ ηεο πινπνίεζεο νινθιεξσκέλσλ επηρεηξεζηαθψλ ζρεδίσλ ηνπηθήο αλάπηπμεο. Σν Πξφγξακκα 145

157 αθνξνχζε πην ζπγθεθξηκέλα, ζην βνξεηνδπηηθφ νξεηλφ θαη εκηνξεηλφ ηκήκα ηνπ Ννκνχ Πέιιαο, πνπ παξνπζηάδεη νηθνινγηθφ ελδηαθέξνλ θαη ρακειή πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα, ελψ ζπλνιηθά επηρνξεγήζεθαλ 60 επηρεηξήζεηο νξεηλψλ θαη κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ, κε χςνο ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ,12, ελψ ε απνξξφθεζε Γεκφζηαο Γαπάλεο κέρξη 30/10/2007 ήηαλ ,47. Σν πξφγξακκα ελζαξξχλεη ηελ έλαξμε θαηλνηφκσλ θαη επηδεηθηηθψλ δξάζεσλ απφ ηνπηθνχο θνξείο θαη πξφζσπα, δεκφζηα θαη ηδησηηθά, ζε φιν ην θάζκα ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν. Παξάιιεια, εληζρχεη θαη ζηεξίδεη ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο, ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, ζηνρεχνληαο ζηελ αμηνπνίεζε εκπεηξηψλ, πνπ απνθηήζεθαλ ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο ή ηεο θνηλφηεηαο. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη: ηε ελίζρπζε πξνιεπηηθψλ κέηξσλ γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο κεηαξξχζκηζεο ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο (Κ.Α.Π.). ηελ εθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πξνζαξκνζκέλσλ ζηηο αλάγθεο ησλ πεξηνρψλ παξέκβαζεο. ην ζρεδηαζκφ θαη εκπνξία λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν. ηελ αλάιεςε πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν, γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηηο λέεο αλαπηπμηαθέο πξνθιήζεηο θαη ζηελ αλάγθε αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ. ηφρνη ηνπ ηνπηθνχ πξνγξάκκαηνο, πνπ ηέζεθαλ χζηεξα απφ ζρεηηθή δηαβνχιεπζε κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία ήηαλ: Ζ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ. Ζ αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ κεηαμχ θνξέσλ θαη επηρεηξήζεσλ. Ζ λέα πξνζέγγηζε ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. Ζ ελεξγνπνίεζε ηεο ελδνγελνχο ηδησηηθήο απνηακίεπζεο. Με ηελ αμηνιφγεζε θαη αμηνπνίεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ θαη απνηειεζκάησλ ησλ παξεκβάζεσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο, απνδείρζεθε ε δπλακηθή ησλ ήπησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, αλαδείρζεθαλ ζεηξέο απφ ηαπηνπνηεκέλα κε ηελ πεξηνρή πξντφληα, θαιιηεξγήζεθε αίζζεκα εκπηζηνζχλεο ζηνπο κηθξνχο επηρεηξεκαηίεο θαη θαζηεξψζεθε ε ζπκκεηνρή ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ησλ δνκψλ ηεο θνηλσλίαο ζηνλ πξνγξακκαηηθφ ζρεδηαζκφ αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. 146

158 Πίλαθαο 3.11: Δπηρεηξήζεηο ηνπ Γήκνπ Αικσπίαο, πνπ επηρνξεγήζεθαλ απφ ην πξφγξακκα LEADER + (Πεγή: Σζνθνπιχινπ-Κνπζίδνπ Μ., 2011) Σίηινο Τπνέξγνπ πλνιηθφο Πξνυπνινγηζκφο ( ) ΗΓΡΤΖ ΓΡΑΦΔΗΟΤ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΠΑΡΟΥΖ ΤΠΑΗΘΡΗΧΝ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΧΝ ΣΖ Κ.ΜΑΡΗΝΟ ΚΑΗ ΤΗΟ Ο.Δ ,36 ΔΠΔΚΣΑΖ-ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΟΤ 3* ΣΟΤ ΛΗΟΤΓΑ ΥΡΖΣΟΤ ,00 ΜΔΣΑΣΑΞΖ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΟΤ ΑΠΟ ΔΠΗΠΛΧΜΔΝΑ ΓΗΑΜΔΡΗΜΑΣΑ Γ' ΣΑΞΖ Δ ΚΛΑΗΚΟΤ ΣΤΠΟΤ 3* ΣΟΤ ΚΧΣΟΤ ΝΗΚΟΛΑΟΤ ,00 ΒΔΛΣΗΧΖ ΚΔΝΣΡΟΤ ΔΣΗΑΖ ΣΖ ΥΑΡΑΛΑΜΠΗΓΟΤ ΓΔΧΡΓΗΑ ,00 ΒΔΛΣΗΧΖ-ΔΠΔΚΣΑΖ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΟΤ 3* ΚΛΑΗΚΟΤ ΣΤΠΟΤ ΣΟΤ ΓΖΖ ΚΧΝ/ΝΟΤ ,75 ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ-ΔΠΔΚΣΑΖ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΟΤ 3* ΚΛΑΗΚΟΤ ΣΤΠΟΤ ΣΟΤ ΛΔΠΗΣΚΑ ΝΗΚΟΛΑΟΤ ,08 ΑΝΑΚΑΗΝΗΖ-ΔΠΔΚΣΑΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΔΝΟΗΚΗΑΕΟΜΔΝΧΝ ΓΗΑΜΔΡΗΜΑΣΧΝ 3* ΣΖ ΠΑΟΖ ΜΑΡΗΑ ,00 ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ ΚΔΝΣΡΟΤ ΔΣΗΑΖ ΣΟΤ ΝΟΤΚΑ ΥΡΖΣΟΤ ,41 ΔΚΣΡΟΦΔΗΟ ΘΖΡΑΜΑΣΧΝ ΣΖ ΒΑ. ΜΔΓΑΛΟΒΑΗΛΖ "ΦΑΓΔΗΑ ΑΛΜΧΠΗΑ" Α.Δ ,00 ΔΚΣΡΟΦΔΗΟ ΘΖΡΑΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΜΠΗΣΑ ΥΡΖΣΟΤ ,86 147

159 Σίηινο Τπνέξγνπ πλνιηθφο Πξνυπνινγηζκφο ( ) ΒΔΛΣΗΧΖ ΚΑΗ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ ΜΖΥΑΝΟΛΟΓΗΚΟΤ ΔΞΟΠΛΗΜΟΤ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΠΑΡΑΓΟΗΑΚΧΝ ΑΡΣΟΚΔΤΑΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΣΕΗΒΑΝΖ ΓΖΜΖΣΡΗΟΤ ,00 ΔΠΔΚΣΑΖ-ΒΔΛΣΗΧΖ ΑΡΣΟΠΟΗΔΗΟΤΓΗΑ ΠΡΟΑΡΜΟΓΖ ΣΗ ΑΝΑΓΚΔ ΓΗΚΣΤΧΖ ΣΟΤ ΠΡΗΣΚΑ ΚΧΝ/ΝΟΤ ,12 ΒΔΛΣΗΧΖ - ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ & ΔΠΔΚΣΑΖ ΣΤΡΟΚΟΜΔΗΟΤ ΓΗΑ ΠΡΟΑΡΜΟΓΖ ΣΗ ΑΝΑΓΚΔ ΓΗΚΣΤΧΖ ΣΖ. ΘΔΟΓΧΡΗΓΖ & ΗΑ Ο.Δ ,39 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ. ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ WEBSITE ΣΖ ΓΖΜΟΣΗΚΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΓΖΜΟΤ ΔΞΑΠΛΑΣΑΝΟΤ 8.718,64 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΤΣΖΜΑΣΟ ΣΖΛΔΑΓΟΡΑ ΚΑΗ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΣΟΤ ΔΠΗΜΔΛΖΣΖΡΗΟΤ ΠΔΛΛΑ ,00 ΑΝΑΠΛΑΖ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΠΛΑΣΔΗΑ ΑΝΧ ΓΑΡΔΦΗΟΤ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΑΡΗΓΑΗΑ ,00 ΑΝΑΠΛΑΖ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΠΛΑΣΔΗΑ ΚΑΗ ΚΔΝΣΡΗΚΟΤ ΓΡΟΜΟΤ ΤΝΓΔΖ ΜΔ ΝΔΑ ΠΛΑΣΔΗΑ Γ.Γ. ΑΡΥΑΓΓΔΛΟΤ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΔΞΑΠΛΑΣΑΝΟΤ ,00 ΛΑΟΓΡΑΦΗΚΟ ΜΟΤΔΗΟ ΛΟΤΣΡΧΝ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΑΡΗΓΑΗΑ ,55 ΓΗΟΡΣΖ ΣΟΠΗΚΖ ΠΑΡΑΓΟΗΑΚΖ ΚΟΤΕΗΝΑ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΑΡΗΓΑΗΑ ,82 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ ΓΗΑ ΣΗ ΜΜΔ ,00 148

160 INTERREG II Ζ ελ ιφγσ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία αθνξά ζηελ αλάπηπμε δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο ησλ παξακεζφξησλ πεξηνρψλ θαη ζηε ζπκπιήξσζε ησλ ελεξγεηαθψλ δηθηχσλ, γηα ηε ζχλδεζε ηνπο κε κεγαιχηεξα επξσπατθά δίθηπα. Οπζηαζηηθά, πξφθεηηαη γηα έλα επηρεηξεζηαθφ ζρέδην κε ηίηιν «Οινθιεξσκέλε παξέκβαζε ηνπ δπηηθνχ ηκήκαηνο ηεο επαξρίαο Αικσπίαο», ην νπνίν δηήξθεζε απφ ην 1997 έσο ην 2000 κε πξνυπνινγηζκφ ,80. Ο.Π.Α.Α.Υ. Σα Ο.Π.Α.Α.Υ. είλαη «Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα Αλάπηπμεο Αγξνηηθνχ Υψξνπ» θαη δηήξθεζαλ απφ ην 2002 έσο ην ην πιαίζην ηνπ Άμνλα 7 (ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Αγξνηηθή Αλάπηπμε- Αλαζπγθξφηεζε ηεο Τπαίζξνπ ), μεθίλεζε, κέζσ 14 κέηξσλ, κηα ζεηξά απφ δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ. Οη δξάζεηο απηέο εθαξκφζηεθαλ ζε 40 επηιεγκέλεο, θπξίσο νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο, δεδνκέλσλ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ πεξηνρψλ απηψλ θαη κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ, ηελ πξνψζεζε επθαηξηψλ πνιπαπαζρφιεζεο, ηελ αμηνπνίεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ηε δηαηήξεζε ηεο αγξνηηθήο θιεξνλνκηάο θαζψο θαη ηε δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. ηφρνη ησλ Πξνγξακκάησλ ήηαλ: Ζ πξνζηαζία ησλ νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά αζζελέζηεξσλ πεξηνρψλ, θαζψο θαη εθείλσλ, πνπ επηβαξχλνληαη απφ ηηο αλαπφθεπθηεο δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζηηο δηεζλείο εμειίμεηο θαη πξνψζεζε ηεο κείσζεο ησλ αληζνηήησλ ζηηο επθαηξίεο θαη ηηο ακνηβέο κεηαμχ θχισλ θαη νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ. Ζ πξνζπάζεηα κείσζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη ζηήξημεο ηεο αλάπηπμεο ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο. Ζ επαλέληαμε ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ θαη ηνπ λεζησηηθνχ ρψξνπ ζην εζληθφ παξαγσγηθφ ζχζηεκα, κε ζθνπφ λα απνθεπρζεί ε πεξηζσξηνπνίεζε ηνπο. ζνλ αθνξά ζην ζχλνιν ηνπ Ννκνχ Πέιιαο θαη ζηα πιαίζηα ηεο 3εο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ, εθαξκφζηεθαλ δχν Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο. Σν πξψην πεξηιάκβαλε ηελ πεξηνρή Βφξα Βεγνξίηηδαο θαη ην δεχηεξν ηελ πεξηνρή ηνπ Πάηθνπ. Ζ πεξηνρή κειέηεο θαιχθζεθε απφ δξαζηεξηνπνηήζεηο ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Αξηδαίαο, απφ ην πξψην Ο.Π.Α.Α.Υ θαη ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Δμαπιαηάλνπ, απφ ην δεχηεξν Ο.Π.Α.Α.Υ. 149

161 Υάξηεο 3.17 : Υάξηεο πεξηνρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ο.Π.Α.Α.Υ. Βφξα- Βεγνξίηηδαο Υάξηεο 3.18 : Υάξηεο πεξηνρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Ο.Π.Α.Α.Υ Πάηθνπ 150

162 ΑΞΟΝΑ 3 Ο.Π.Α.Α.Υ. ηα πιαίζηα ηεο 4εο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ , δηεμήρζε ην πξφγξακκα ΑΞΟΝΑ 3 (πξψελ Ο.Π.Α.Α.Υ.), «Πνηφηεηα δσήο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη δηαθνξνπνίεζε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο», έλα Πξφγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο. ην πξφγξακκα πεξηιακβάλεηαη ν Γήκνο Αικσπίαο θαη πεξηιακβάλεη ηα παξαθάησ κέηξα γηα ηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο: Μέηξν 3.11: Γηαθνξνπνίεζε πξνο κε γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, κε δηθαηνχρνπο γεσξγνχο, θαηά θχξηα ή κεξηθή απαζρφιεζε. Μέηξν 3.12: ηήξημε ηεο δεκηνπξγίαο θαη αλάπηπμεο κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, κε δηθαηνχρνπο θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα θαη Α..Ο., εθηφο ησλ δηθαηνχρσλ ηνπ Μέηξνπ Μέηξν 3.13: Δλζάξξπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, κε δηθαηνχρνπο θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα θαη Α..Ο. (Αγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο), εθηφο ησλ δηθαηνχρσλ ηνπ Μέηξνπ 3.11 θαζψο θαη ΟΣΑ Α βαζκνχ θαη ηηο εηαηξίεο ηνπο, γηα παξεκβάζεηο δεκνζίνπ ραξαθηήξα. Ζ πινπνίεζε ησλ ελ ιφγσ Μέηξσλ έρεη σο ζηφρν: Σε ζηήξημε ησλ παξαγσγηθψλ επελδχζεσλ ζηελ ειιεληθή χπαηζξν, γηα ηελ ηφλσζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Σε ζπγθξάηεζε αιιά θαη αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ χπαηζξν. Σελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο. Σελ ελίζρπζε θπξίσο νξεηλψλ θαη κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο, κε ζθνπφ ηελ άκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο απηνδπλακίαο. Οη εληζρχζεηο αθνξνχλ ζε ηδξχζεηο, επεθηάζεηο θαη εθζπγρξνληζκνχο πνιχ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, θπξίσο ζηνπο ηνκείο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ αγξνηηθνχ ηνπξηζκνχ, ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο ππαίζξνπ θαη ινηπψλ ηνκέσλ, αιιά θαη ηεο κεηαπνίεζεο (εθηφο ηεο πξψηεο κεηαπνίεζεο γεσξγηθψλ πξντφλησλ). Σν πξφγξακκα αλαθέξεηαη ζηελ ελίζρπζε ππνδνκψλ δηαλπθηέξεπζεο κηθξήο δπλακηθφηεηαο, ρψξσλ εζηίαζεο θαη αλαςπρήο, επηρεηξήζεσλ παξνρήο ππεξεζηψλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο ππαίζξνπ (φπσο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ), κνλάδσλ νηθνηερλίαο, ρεηξνηερλίαο θαη παξαγσγήο εηδψλ παξαδνζηαθήο ηέρλεο, βηνηερληθψλ κνλάδσλ ζε επηιεγκέλνπο θιάδνπο θαη ππνθιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, επηρεηξήζεσλ εηδψλ δηαηξνθήο κεηά ηελ πξψηε κεηαπνίεζε θ.α.. 151

163 ΑΞΟΝΑ 4 LEADER Σν πξφγξακκα ΑΞΟΝΑ 4 εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο 4εο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ Ο αλαπηπμηαθφο ζηφρνο γηα ηελ πεξηνρή παξέκβαζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δεκηνπξγία κίαο «πξφηππεο θαη βηψζηκεο» πεξηνρήο, αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη πξννπηηθέο ηεο, κέζσ ηεο θηλεηνπνίεζεο ηνπ ελδνγελνχο αλαπηπμηαθνχ δπλακηθνχ ηεο, ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ηεο πηνζέηεζεο ζηνηρείσλ πνηφηεηαο θαη θαηλνηνκίαο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ηδηαίηεξεο εζληθήο αμίαο πνιηηηζηηθνχ θαη αξραηνινγηθνχ απνζέκαηνο. Τπφ ην παξαπάλσ πιάλν, ην πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο εμσζηξέθεηαο θαη ηεο ειθπζηηθφηεηαο ηεο πεξηνρήο, κέζσ ηεο αλάδεημεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θαη αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο, ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηεο ηνπηθήο εηαηξηθήο ζρέζεο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ηεο πεξηνρήο, ζηε δηαθνξνπνίεζε θαη ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ζηε δεκηνπξγία λέσλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη ηέινο, ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο δσήο. Οη πξνεγνχκελνη ζηφρνη αθνινπζνχλ νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή, ηελ νπνία εθθξάδνπλ κέζα απφ θνηλή πνιηηηθή πξνψζεζεο, πξνζαξκνγήο, δηαζχλδεζεο θαη ζπλεξγαζίαο ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ επηηπρία απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο ζα εμαξηεζεί απφ ηελ επίηεπμε ησλ εηδηθψλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ είλαη: Αχμεζε θαη ππνζηήξημε ηεο πνηνηηθήο παξαγσγήο θαη πξνζθνξάο (θπξίσο ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ) ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ, κέζα απφ ηελ ππνζηήξημε ησλ ΜΜΔ, ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, ηελ ππνζηήξημε επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο πνηνηηθήο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο. Γεκηνπξγία ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηζφηηκε ζπκκεηνρή ζηελ πιεζπζκηαθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, κε ηε βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ πξνζηαζίαο θαη θνηλσληθήο θξνληίδαο. Βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, κέζσ ηεο βειηίσζεο ησλ δεμηνηήησλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηεο ππνζηήξημεο ησλ δξάζεσλ ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο. Βειηίσζε ππνδνκψλ δηαρείξηζεο πεξηβάιινληνο, κέζσ νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαη αλάπιαζεο ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο. Δλίζρπζε θαη πξνψζεζε ησλ αξραηνινγηθψλ, ηνπξηζηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, κέζα απφ δξάζεηο πξνβνιήο, δεκνζηνπνίεζεο, αλάδεημεο θαη δεκηνπξγίαο ππνδνκψλ εμππεξέηεζεο ησλ επηζθεπηψλ. 152

164 Δλίζρπζε ηεο ηνπηθήο εηαηξηθήο ζρέζεο ηεο εηζαγσγήο θαη αμηνπνίεζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηεο ηερλνγλσζίαο ζε εζληθφ θαη δηεζληθφ επίπεδν, κε δξάζεηο ελίζρπζεο ηεο εηζαγσγήο θαη αμηνπνίεζεο ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο αλαβάζκηζεο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ εμππεξέηεζεο ηνπ πνιίηε [Σζνθνπιχινπ-Κνπζίδνπ Μ., 2011].= Κεθάιαην 4 Αλάιπζε SWOT 4.1 Δηζαγσγή ην παξφλ θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη ε κέζνδνο πνηνηηθήο αμηνιφγεζεο SWOT. Ζ ελ ιφγσ κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε κειέηε, γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πεξηνρήο, σο πξνο ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηεο θαη ηηο επθαηξίεο θαη απεηιέο πνπ δηαηξέρεη. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν, πξφθεηηαη λα δηεμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα, πνπ ζα ζηεξίμνπλ ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηε ράξαμε πνιηηηθήο απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο. 4.2 Μέζνδνο SWOT Πξφθεηηαη γηα κία ηδηαίηεξα ρξήζηκε ηερληθή, ε νπνία παξέρεη έλα πιαίζην δξάζεο ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ νλνκαζία ηεο νθείιεηαη ζηα αξρηθά ησλ αγγιηθψλ ιέμεσλ Strengths - Weaknesses - Opportunities Threats (αληίζηνηρα ζηα ειιεληθά: Γπλαηά εκεία, Αδχλαηα εκεία, Δπθαηξίεο, Απεηιέο) θαη ζπλαληάηαη ζπλεζέζηεξα, κε ην αγγιηθφ αξθηηθφιεμν αθφκε θαη ζε κε αγγιφγισζζε βηβιηνγξαθία. Ζ ηερληθή έρεη δηαγξάςεη ζρεηηθά καθξά ηζηνξία, 50 εηψλ πεξίπνπ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ρψξν θαη πηζηψλεηαη ζηνλ Albert Humphrey, επηζηήκνλα ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Stanford. Έθηνηε, έρεη απνηειέζεη ηζρπξφ βνεζεηηθφ εξγαιείν, θπξίσο ζηνλ ηνκέα ηνπ ζηξαηεγηθνχ επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ζ ρξεζηκφηεηα ηεο κεζφδνπ έγθεηηαη ζηα παξαθάησ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο: Παξέρεη ηε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ησλ ζελαξίσλ αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο ή αθφκε θαη ηνπ γεληθφηεξνπ πιαηζίνπ απνθάζεσλ θαη πνιηηηθψλ, ιακβάλνληαο ππφςε ηφζν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ίδηαο ηεο πεξηνρήο, φζν θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο, ζην νπνίν εληάζζεηαη ε πεξηνρή κειέηεο. Βξίζθεηαη ζε ζηελή ζρέζε αιιειεπίδξαζεο κε ην ζηάδην ηεο δφκεζεο ησλ ζελαξίσλ αλάπηπμεο, κε ην νπνίν δηαηεξεί ζρέζε αλάδξαζεο. Απηφ ζεκαίλεη, 153

165 φηη παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα εκβάζπλζεο θαη πεξεηαίξσ κειέηεο ηνπ θάζε ζελαξίνπ, αιιά θαη θάζε παξάγνληα μερσξηζηά, αλαιφγσο κε ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία, ηηο επθαηξίεο θαη απεηιέο, κε ηηο νπνίεο απηφ είλαη ζπλδεδεκέλν. Τπάξρεη ε δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο ηεο κεζφδνπ παξάιιεια κε άιιεο ηερληθέο αμηνιφγεζεο, απνηειψληαο έηζη έλα απιφ θαη επέιηθην εξγαιείν ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ. Ζ γλψζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο έρνπλ εμαηξεηηθή ζεκαζία, ζηα πιαίζηα ηνπ ζρεδηαζκνχ αιιά θαη ηεο αμηνιφγεζεο. Σν εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ αθνξά ζηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηεο πεξηνρήο, θαζψο πξνθχπηνπλ απφ ηνπο εζσηεξηθνχο πφξνπο, πνπ απηή θαηέρεη, δειαδή ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο θαη ηηο δεμηφηεηέο ηεο. Οη πφξνη ζρεηίδνληαη ηφζν κε ηνπο θπζηθνχο, φζν θαη κε ηνπο αλζξψπηλνπο, ελψ νη δεμηφηεηεο έρνπλ λα θάλνπλ κε ην ζχλνιν ηεο γλψζεο, ησλ κεζφδσλ θαη ησλ ηερληθψλ ζρεηηθά κε ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ. Οη πξναλαθεξζέληεο παξάγνληεο αμηνινγνχληαη θαη ζπλνςίδνληαη ζηελ ελ ιφγσ αλάιπζε, ζχκθσλα κε ηα ηζρπξά (Strengths) θαη αδχλακα ζεκεία (Weaknesses) ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Αληίζεηα, νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο αληαλαθινχλ κεηαβιεηέο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, ηηο νπνίεο ν κειεηεηήο-αλαιπηήο ζα πξέπεη λα εληνπίζεη, λα πξνζαξκνζηεί ζε απηέο ή αθφκα θαη λα ηηο πξνζαξκφζεη, φπνπ θάηη ηέηνην είλαη εθηθηφ. Πξφθεηηαη γηα παξάγνληεο εμσηεξηθνχο πξνο ηελ πεξηνρή, ηνπο νπνίνπο απηή δελ κπνξεί λα επεξεάζεη, αιιά απφ ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα επεξεαζηεί, είηε ζεηηθά, είηε αξλεηηθά. πλήζσο, ηέηνηνη παξάγνληεο αθνξνχλ ζε καθξνπξφζεζκεο ή κεζνπξφζεζκεο εμειίμεηο ζε επξχηεξε θιίκαθα, φπσο π.ρ. πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο, πιεζπζκηαθέο, ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, πξφζβαζε ζε δίθηπα πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο θ.ιπ., πνπ είηε εθζέηνπλ ηελ πεξηνρή ζε θηλδχλνπο, δξψληαο ζ απηήλ αξλεηηθά, είηε δεκηνπξγνχλ επθαηξίεο πξνο αμηνπνίεζε, δξψληαο ζεηηθά. Έηζη, κε ηε κέζνδν SWOT, αλαιχεηαη ν ξφινο θαη ε αιιειεπίδξαζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο ρσξηθήο κνλάδαο, ελ πξνθεηκέλσ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, κε ην επξχηεξν ρσξηθφ ζχλνιν, πνπ ηελ πεξηβάιιεη. απηφ ην πιαίζην, εμεηάδνληαη ηα δεδνκέλα ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Σα δεδνκέλα απηά δηακνξθψλνπλ ην πιαίζην ησλ επθαηξηψλ θαη θηλδχλσλ (Opportunities, Σhreats), κέζα ζην νπνίν ε ππφ κειέηε πεξηνρή θαιείηαη λα αμηνπνηήζεη ηηο επθαηξίεο, πνπ απηφ ηεο παξέρεη, αιιά θαη λα αληηκεησπίζεη ηνπο θηλδχλνπο, πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη, βάζεη ησλ ζπγθξηηηθψλ ηεο πιενλεθηεκάησλ [ ] 154

166 ρήκα 4.1: Αλάιπζε SWOT (Πεγή: ) Σα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα θάζε πεξηνρήο, φπσο θαη ελ πξνθεηκέλσ ηεο πεξηνρήο κειέηεο, πνπ δελ είλαη άιια απφ ηνπο πφξνπο θαη ηηο δεμηφηεηεο ηεο, απνηεινχλ ηε βάζε, πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη, πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμεη κηα απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ πφξσλ ηεο, κία θαηλνηνκία θ.ιπ.. Απψηεξνο ζθνπφο ηεο πεξηνρήο κειέηεο είλαη λα δηαθνξνπνηεζεί θαη λα γίλεη αληαγσληζηηθφηεξε, έλαληη άιισλ πεξηνρψλ ζε θάπνηεο ππεξεζίεο, πξντφληα ή γεληθφηεξα ζε θάπνηνλ ηνκέα (π.ρ. ηνπξηζκφο), αμηνπνηψληαο ηνπο θπζηθνχο ηεο πφξνπο θαη ηηο δεμηφηεηεο, πνπ απηή δηαζέηεη. ηα πιαίζηα ηνπ ηνπηθνχ ή πεξηθεξεηαθνχ ζρεδηαζκνχ, ε αλάιπζε SWOT πεξηιακβάλεη ηα ηξνπνπνηεκέλα θαη πξνζαξκνζκέλα, αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε πεξηνρήο, ζηάδηα: ηάδην 1: Γηεξεχλεζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο, γηα ηελ νπνία εθπνλείηαη έλα αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα, ζρεδηάδεηαη κία παξέκβαζε, δξάζε ή πνιηηηθή. Καηά ην ζηάδην απηφ, αλαδεηθλχνληαη νη ηζρπξφηεξεο ηάζεηο θαη εμειίμεηο ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ αλακέλεηαη λα επεξεάζνπλ ηελ πεξηνρή κειέηεο, φπσο θνηλσληθέο, δεκνγξαθηθέο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη ινηπέο εμειίμεηο. 155