ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΠΟΥΔΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
|
|
- ĒΔανιήλ Γλυκύς
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΠΟΥΔΕΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Διπλωματική εργασία με τίτλο: «Σημειωτική ανάλυση του διαθεματικού ενιαίου πλαισίου προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο (Φ.Ε.Κ. τεύχος Β, αρ. φύλλου 304/ )» Επιβλέπουσα: Αναστασία Χριστοδούλου Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Χρυσούλα Παρανού Α.Ε.Μ.140 Θεσσαλονίκη
2 Περιεχόμενα Εισαγωγή...σελ. 4 1.Θεωρία 1.1 Σημειωτική ή σημειολογία και σημείο....σελ Δομική σημαντική σελ Δ.Ε.Π.Π.Σ. για το νηπιαγωγείο.σελ Σχεδιασμός έρευνας-μεθοδολογία σελ Σημειωτική ανάλυση του Φ.Ε.Κ. (τεύχος Β αρ. φύλλου 304/ )...σελ Γλωσσικό κείμενο-κώδικες...σελ Ανάλυση κωδίκων.σελ Συμπεράσματα..σελ.34 Γενικά συμπεράσματα......σελ.46 Επίλογος...σελ.48 Bιβλιογραφία σελ.50 2
3 Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία εκπονείται στα πλαίσια του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών Σπουδές Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κυρία Χριστοδούλου Αναστασία στην οποία οφείλω θερμές ευχαριστίες για την υποστήριξη της καθ όλη τη διάρκεια της συγγραφής της. 3
4 Εισαγωγή Έναυσμα για την επιλογή του θέματος της διπλωματικής εργασίας υπήρξε η εργασία του μαθήματος «Ρητορική της Διαφήμισης», του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Σπουδές Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού» του Α.Π.Θ., όπου πραγματοποιήθηκε σημειωτική ανάλυση διαφήμισης διεθνούς οργανισμού. Καθώς η σημειωτική ανάλυση εφαρμόζεται σε κάθε κείμενο που φέρει κοινωνικό χαρακτήρα, προέκυψε η ιδέα να εφαρμοστεί η σημειωτική ως συστηματικό μεθοδολογικό εργαλείο για τη μελέτη του Ενιαίου Διαθεματικού Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών για το νηπιαγωγείο (ΔΕΠΠΣ). Σκοπός της σημειωτικής ανάλυσης του κειμένου είναι να διαπιστωθεί κατά πόσο το περιεχόμενο του ΔΕΠΠΣ σε επίπεδο κωδίκων, συσχετίζεται με τους στόχους της προσχολικής αγωγής, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (Ν. 1566/86, άρθρο 3.1 Προσχολική Αγωγή). Από σχετική διερεύνηση προέκυψε ότι, αν και έχουν γίνει αρκετές μελέτες αναφορικά με το ΔΕΠΠΣ εν γένει, δεν είχε πραγματοποιηθεί κάποια μελέτη η οποία να εξετάζει το ΔΕΠΠΣ της προσχολικής αγωγής από σημειωτική σκοπιά. Ερευνητική υπόθεση αποτελεί το ερώτημα εάν ο σκοπός της προσχολικής αγωγής όπως διατυπώνεται στο Ν.1566/86 πραγματώνεται στα πλαίσια του διαθεματικού προγράμματος όπως το ορίζει το Φ.Ε.Κ. τεύχος Β αρ. φύλλου 304/ Η σημειωτική θα αποτελέσει το ερευνητικό εργαλείο στην διερεύνηση αυτής της υπόθεσης. Ο χώρος της προσχολικής αγωγή είναι οικείος στη γράφουσα λόγω της εργασιακής της ιδιότητας, ως νηπιαγωγού στο δημόσιο σχολείο. Το ενδιαφέρον της απορρέει λοιπόν από τον παραπάνω ρόλο, συνδέεται όμως παράλληλα και με τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα. Η διπλωματική εργασία έχει ως αντικείμενο την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της σημειωτικής ανάλυσης που θα εφαρμοστεί στα προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων στους διάφορους τομείς του ΔΕΠΠΣ όπως αυτά περιγράφονται στο αντίστοιχο ΦΕΚ (τεύχος Β αρ. φύλλου 304/ ). Σκοπός της εργασίας είναι ο προσδιορισμός των ευρύτερων ιδεολογικών στρωμάτων που ενυπάρχουν μέσα στο ΦΕΚ, μέσα από μία συστηματική σημειωτική μεθοδολογία ανάλυσης κειμένων. Tα συμπεράσματα της εργασίας θα προκύψουν από το σχολιασμό των σημασιολογικών κωδίκων 1 που θα διαπιστωθούν μέσα στο κείμενο του ΦΕΚ. 1 Οι κώδικες, σύμφωνα με το μοντέλο του A.J. Greimas, είναι δομημένα σημασιολογικά σύνολα. Οι κώδικες προκύπτουν από τις ισοτοπίες, βασική έννοια της δομικής σημαντικής, που είναι ομάδες λέξεων με βάση έναν κοινό σημασιολογικό πυρήνα. Μετά την ομαδοποίηση των λέξεων ενός κειμένου σε ισοτοπίες, ο ερευνητής εντοπίζει τον τρόπο λογικής δόμησης κάθε ισοτοπίας με αποτέλεσμα η τελευταία να μετατραπεί σε ένα διαρθρωμένο σημασιολογικό κώδικα. Χριστοδούλου, Α. (2013). Παιδεία, Εκπαίδευση, Αξίες. Σημειωτική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, σ.74 4
5 Η εργασία κινείται στην παράδοση της γλωσσολογίας του Ferdinard de Saussure, όπως διαμορφώθηκε στη σημειωτική απ τον Algirdas Julien Greimas (1966) και εφαρμόστηκε από τους K. Boklund-Lagopoulou και Α. Ph. Lagopoulos (1992) και Χριστοδούλου (2007, 2014). Η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο δίνεται μια σύντομη θεωρητική εισαγωγή για τη σημειολογία ή σημειωτική, για το σημείο, ορισμένες πληροφορίες για το ενιαίο διαθεματικό πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών του νηπιαγωγείου, καθώς και για τους σκοπούς και τους στόχους της προσχολικής αγωγής. Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει το σχεδιασμό της έρευνας και τη μεθοδολογία. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται η ανάλυση του κειμένου του αντίστοιχου ΦΕΚ. Η εργασία ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το σχολιασμό των κωδίκων και των αρθρώσεών τους. 5
6 1.Θεωρία 1.1 Σημειωτική ή σημειολογία και σημείο Η εργασία έλαβε υπόψη τις θεωρητικές αρχές της επιστήμης της «Σημειωτικής» ή «Σημειολογίας» 2, ενός νέου επιστημονικού κλάδου που μελετά τα φαινόμενα σημασίας, τα οποία είναι νοητά μέσα σε μια κοινωνία (Λαγοπούλου, 1983, Danesi, 2004). Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα πάντα σαν φαινόμενα σημασίας. Τα φαινόμενα σημασίας είναι κυρίως κοινωνικά (Λαγοπούλου, 1983).Οι Robert Hodge και Gunther Kress υποστηρίζουν ότι αντίθετα από πολλούς ακαδημαϊκούς κλάδους, «η σημειωτική προσφέρει την υπόσχεση μιας συστηματικής, συνολικής και συνεπούς μελέτης των επικοινωνιακών φαινομένων που λαμβάνονται ως σύνολο, και όχι μόνο περιστασιακά» (Hodge & Kress,1988:1). Η σημειωτική μας προσφέρει ένα ενιαίο εννοιολογικό πλαίσιο κι ένα σύνολο μεθόδων και όρων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν «στο πλήρες φάσμα των σημασιοδοτικών πρακτικών: χειρονομίες, ρούχο, γραφή, ομιλία, φωτογραφία, κινηματογράφος, τηλεόραση, κλπ.» (Turner,1992:17). Όπου, λοιπόν, υπάρχει ανθρώπινη επικοινωνία υπάρχουν και συστήματα σημασίας. Μερικοί σημειολόγοι, βλέποντας τη σημασία να δημιουργείται παντού στη ζωή του ανθρώπου, θεωρούν ότι η κοινωνία δεν είναι τίποτε άλλο παρά από ένα σύμπλεγμα κωδίκων 3, ένα σημειολογικό φαινόμενο. H ιδέα μιας ενοποιημένης επιστήμης των συστημάτων σημασίας, εκφράζεται στο έργο του Ferdinard de Saussure, του Ελβετού γλωσσολόγου που θεμελίωσε τη δομική γλωσσολογία ο ίδιος μάλιστα την ονομάζει σημειολογία. Για τον Saussure, η γλώσσα είναι ένα μόνο από τα συστήματα σημείων και διέπεται, όπως και τα υπόλοιπα συστήματα, από τις γενικές νομοτέλειες της σημειολογίας. H γλώσσα ως σύστημα σημείων μπορεί να μελετηθεί συγχρονικά, να μελετηθεί, δηλαδή, ως πλήρες σύστημα σε μια δεδομένη χρονική στιγμή (Ήγκλετον, 1986: 152). 2 Η σημειωτική ή σημειολογία, είναι η επιστήμη που μελετά τα φαινόμενα σημασίας. Ο όρος σημειωτική επισημαίνει εκείνες τις επιστημονικές ενασχολήσεις που εγκαινίασε ο Ch.S.Pierce και που αναπτύχθηκαν κατά προτίμηση στις αγγλοσαξονικές χώρες, ενώ με τον όρο σημειολογία εννοούμε τον ειδικό κλάδο της επιστήμης που προανήγγειλε ο Ferdinard de Saussure και που κατ αυτόν θα ήταν γενικότερος αλλά μεθοδολογικά θα παρέμεινε εξαρτημένος από τη γλωσσολογία. Solomon Μ. (1981). Πρόλογος στην αγγλική έκδοση στο Solomon, M. (1981). Σημεία για τα Σημεία-Μια εισαγωγή στη Σημειωτική. Πνευματικός: Αθήνα. 3 Με τον όρο κώδικας εννοούμε το σύστημα σημασίας. Εδώ η έννοια κώδικας είναι διαφορετική από την έννοια του σημασιολογικού κώδικα. Βλ. περισσότερα στο Βοklund-Λαγοπούλου, Κ. (1980), «Εισαγωγή» στο Σημειωτική και κοινωνία. Αθήνα: Οδυσσέας, σ.13 6
7 Οποιοδήποτε κείμενο είναι εξίσου «άξιο» αντικείμενο ανάλυσης για τη σημειωτική. Ο σημειολόγος είναι επιστήμονας και όχι κριτικός. Η σημειωτική δεν προσφέρει αντικειμενικά επιστημονικά κριτήρια τα οποία να δηλώνουν τι είναι καλό και κακό, δεν οδηγεί, δηλαδή, σε αξιολόγηση αλλά σε ανάλυση κειμένων. Η σημειωτική δεν φιλοδοξεί, λοιπόν, απλώς να μας κάνει καλούς αναγνώστες - όπως πολλοί εσφαλμένα νομίζουν - αλλά να μας ασκήσει σ έναν αναστοχαστικό διάλογο με τον κόσμο των σημασιών που ταυτόχρονα παράγουμε και μας παράγουν (Πασχαλίδης, 1996:19). H σημειωτική προσπαθεί να αναλύσει κείμενα επικοινωνιακών μέσων ως δομημένα σύνολα και να διερευνήσει σιωπηρές συμπαραδηλωτικές έννοιες (Chandler, 1998). H σημερινή σημειωτική, που είναι συγγενής με τη γλωσσολογία και τη θεωρία επικοινωνίας, εφαρμόζεται σε όλα τα πεδία των «επιστημών του ανθρώπου» που αναφέρονται στην ανθρώπινη κοινωνία και στα πολιτιστικά προϊόντα της (Boklund- Λαγοπούλου, 1980:8) O Saussure εισήγαγε την έννοια της γλώσσας ως συγχρονικής συνολικής δομής, ως ένα σύστημα. Η ελάχιστη μονάδα σημασίας είναι το σημείο. Το σημείο αποτελεί ένα στοιχείο ενός συστήματος παρόμοιων σημείων και μόνο μέσα στο σύστημα αυτό μπορεί να έχει σημασία και στα πλαίσια μιας σχέσης επικοινωνίας (Boklund-Λαγοπούλου, 1980:9). Η ελάχιστη μονάδα σημασίας (σημείο) στη γλώσσα είναι, απλοποιώντας λίγο, η λέξη. Μέσα στο σημείο ο Saussure διακρίνει δύο επίπεδα που αλληλοσχετίζονται μεταξύ τους. Το ένα είναι το σημαίνον, το υλικό μέρος του σημείου. Κάθε σημαίνον ενώνεται με ένα σημαινόμενο που είναι η ιδέα ή το νόημα του σημείου. Το σημαινόμενο, η έννοια δηλαδή του σημείου, είναι δύο ειδών: (α) μια άμεση σημασία, denotation - κυριολεκτική ή δηλωτική - και (β) μια έμμεση, connotation - συνειρμική ή συνδηλωτική. Σχετικό με τη συνδήλωση είναι αυτό που ο Roland Barthes ονομάζει μύθο. Οι μύθοι υπηρετούν την ιδεολογική λειτουργία της πολιτογράφησης «να κάνουν το πολιτιστικό φυσικό», όπως το θέτει ο John Fiske (O'Sullivan et al. 1994:193) με άλλα λόγια, να κάνουν τις κοινές πολιτιστικές και ιστορικές αξίες, στάσεις και πιστεύω να μοιάζουν «φυσικά», «κανονικά», «προφανή», «κοινής λογικής» [ ] Ο Barthes ισχυρίζεται ότι τα επίπεδα σημασιοδότησης που ονομάζονται δήλωση και συνδήλωση συνδυάζονται για να παράγουν ιδεολογία. (Fiske & Hartley, 1978:43, O'Sullivan et al.,1994:287). Οι συνειρμικές δομές ακολουθούν ιδεολογικούς νόμους, νόμους της κοινωνικής συνείδησης του πομπού και του δέκτη, νόμους για τους οποίους το ίδιο το κείμενο είναι ένας μηχανισμός διατύπωσης (Boklund-Λαγοπούλου, 1980: 215). Από την πρώτη της εμφάνιση στο Παρίσι γύρω στο 1960, η σημειωτική είχε μια τάση ριζοσπαστικής κοινωνικής κριτικής. Οι Greimas και Εco ενδιαφέρονται άμεσα για τις σχέσεις 7
8 ανάμεσα στην κοινωνία και στα σημειωτικά συστήματα, σημειώνουν δηλαδή στροφή προς την κοινωνιοσημειωτική κατεύθυνση. Η κοινωνιοσημειωτική δεν περιορίζεται σε μια φορμαλιστική 4 προσέγγιση των κειμένων, αλλά εξετάζει τα κείμενα ως αναπόσπαστο μέρος ενός υλικού κοινωνικο-οικονομικού και πολιτικού πλαισίου (Λαγόπουλος 2004: , Lagopoulos 2007, 2009). H αρχή έγινε με τα λογοτεχνικά κείμενα, που, όπως και οι εκφράσεις άλλων σημειακών συστημάτων, «δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά παρά εάν αντιμετωπιστούν ως κοινωνικές αντιδράσεις / αποκρίσεις σε συγκεκριμένα ιστορικά ερεθίσματα, δηλαδή ως εκδηλώσεις συλλογικών πεποιθήσεων και συμφερόντων» (Τζούμα, 1991:21). Φαίνεται ότι οι περιοριστικοί μηχανισμοί που καθορίζουν την εσωτερική οργάνωση των λογοτεχνικών κειμένων είναι θεμελιωδώς κοινωνικο-ιστορικής φύσης, δηλαδή, είναι αποτελέσματα παραγόντων εξωτερικών του σημειωτικού συστήματος στο οποίο δρούνε (Boklund-Λαγοπούλου,1980: 213). Η λειτουργική μελέτη προσπαθεί να διευκρινίσει τι ρόλο παίζει το κείμενο μέσα στο κοινωνικό σύνολο, τι ιδεολογική λειτουργία έχει μέσα σε μια κοινωνία (Βοklund-Λαγοπούλου, 1986:73). Ο Καψωμένος υποστηρίζει ότι «η απήχηση των ιστορικοκοινωνικών δεδομένων στη λογοτεχνία περνά μέσα από τη ιδεολογική σημασιοδότησή τους» (Καψωμένος, 1986:134). Ένα σημειωτικό σύστημα αποτελεί και η εκπαίδευση. Κάθε σύστημα εκπαίδευσης συνίσταται ουσιαστικά σε μια συγκεκριμένη αγωγή σημείων, σε μια σπουδή δηλαδή της κοινωνικής σημειωτικής δραστηριότητας, αποβλέποντας στην αποτελεσματική ένταξη σ αυτήν (Πασχαλίδης, 1996:20). Την ίδια στιγμή, η Σημειωτική προσφέρει ένα αναλυτικό πλαίσιο για τη συνολική, συστηματική «ανάγνωση» του εκπαιδευτικού θεσμού και βίου, αποτελώντας ένα πολύτιμο εργαλείο κριτικής γνώσης και αυτογνωσίας των παιδαγωγών. Η θέση της στη σύγχρονη εκπαίδευση δεν είναι αυτή ενός συγκεκριμένου μαθήματος, αλλά παίρνει τη μορφή μιας γενικής επιστημολογίας και μεθοδολογίας που διαπνέει όλο ουσιαστικά το φάσμα των λεγόμενων επιστημών του ανθρώπου (Πασχαλίδης,1996:21). Σύμφωνα πάντα με τον Πασχαλίδη, η σημειωτική περιέχει ένα ιδιαίτερο παιδαγωγικό πρόσταγμα, το οποίο οδηγεί στο ριζικό επανακαθορισμό των αρχών, των στόχων και των τρόπων αυτών διδασκαλίας και μάθησης. 4 H φορμαλιστική προσέγγιση είναι μία από τις κυρίαρχες τάσεις της σημειωτικής. Η φορμαλιστική προσέγγιση με γλωσσολογικές και δομικές (στρουκτουραλιστικές) βάσεις εστιάζει στην απομονωμένη, στατική και αχρονική μελέτη με μαθητικοποιημένο τρόπο, των σημειωτικών συστημάτων. Λαγόπουλος Α.-Φ.,Μαρτινίδης Π., Μπόκλουντ-Λαγοπούλου Κ., Σπυριδωνίδης Κ.-Β.(1986).«Εισαγωγή» στο Ελληνική Σημειωτική Εταιρία. Η Δυναμική των σημείων. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, σ.13 8
9 1.2 Δομική σημαντική Η δομική σημαντική 5 προέκυψε από την ανάγκη μιας αντικειμενικής μεθόδου ερμηνείας των κειμένων. Εφόσον τα συστήματα σημασίας υπάρχουν σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία, είναι φανερό ότι η συστηματική μελέτη τους πρέπει να ξεκίνησε πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση της σημερινής σημειωτικής. Από τότε που άρχισε η συνεχής εξέλιξη των θετικών επιστημών αυξήθηκε και η πίεση στα υπόλοιπα πεδία της γνώσης να συστηματοποιήσουν τη μέθοδό τους. Χωρίς, όμως, μια θεωρία του νοήματος, οι βάσεις για την ερμηνεία παραμένουν υποκειμενικές (Boklund-Λαγοπούλου, 1980: 5) Από την αναζήτηση μιας τέτοιας μεθόδου πηγάζει η γοητεία των θετικών επιστημών στα παραδοσιακά πεδία γνώσης που ασχολούνται με τα φαινόμενα σημασίας. Η δομική γλωσσολογία προσφέρει μια συστηματική επιστημονική θεωρία της σημασίας και μετά από πενήντα χρόνια εφαρμογής και εξέλιξης στο πεδίο της σημασίας έχει όλο το κύρος μιας θετικής επιστήμης (Μπόκλουντ-Λαγοπούλου, 1983:15-23). Θα αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό αυτό που πράγματι «λένε» τα σημεία και θα συγκεντρωθεί αντίθετα στις εσωτερικές σχέσεις μεταξύ των σημείων (Ήγκλετον, 1996:153). Η έννοια της «δομής» στη γλώσσα και ειδικότερα στο κείμενο αναφέρεται στις σχέσεις όλων των στοιχείων που συναπαρτίζουν μεταξύ τους και με το κείμενο, ένα κείμενο ως σύνολο, και όχι στα στοιχεία του κειμένου «αυτά καθ εαυτά» (Βελουδής, 2006:252). Ο δομισμός 6 προκάλεσε επανάσταση στη μελέτη της αφήγησης. Ο A. Greimas, ένας από τους βασικούς θεμελιωτές της γαλλικής σημειωτικής σχολής, προτείνει ένα μοντέλο σημασιολογικής ανάλυσης κειμένων. Η συμβολή του στο πεδίο της αφηγηματολογίας έγκειται στο ότι επεξεργάζεται μια μέθοδο σημασιακής ανάλυσης περιεχομένων που αναδείχνει το ενυπάρχον σύστημα αξιών και επιτρέπει μια ιδεολογική ανάγνωση του κειμένου (Καψωμένος, 2014:113). Βασισμένος σε έννοιες όπως του σημασιολογικού πεδίου και της ανάλυσης συνιστωσών, προτείνει ένα μοντέλο σημασιολογικής ανάλυσης κειμένων (Boklund-Λαγοπούλου, 1982, 148). H δομική σημασιολογία ή σημαντική (Greimas, 1966) έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως για την ανάλυση της λογοτεχνίας. Είναι μία μέθοδος για την ανάλυση όχι μόνο των φυσικών γλωσσών αλλά και κάθε σημειωτικού συστήματος. Αρχή της δομικής σημαντικής είναι ότι οι βασικές σημασιολογικές δομές και τα 5 Aυτή η έννοια προέρχεται από τη σημειωτική του Morris και μαζί με τη συντακτική και την πραγματική ορίζει τις διάφορες προσεγγίσεις ενός κειμένου. Η σημαντική μελετά τη σημασιολογική δομή, δηλαδή τους κώδικες των σημαινομένων, καταδηλωτικούς και συνδηλωτικούς. Μπόκουντ-Λαγοπούλου Κ., (1983), «Τι είναι η σημειωτική», Διαβάζω (αφιέρωμα στη Σημειολογία) 71, σ.20 6 Ο δομισμός ισχυρίζεται πως η φύση κάθε στοιχείου δεν έχει σημασία από μόνη της, αλλά προσδιορίζεται από τη σχέση της προς τα άλλα στοιχεία που ενέχονται σ αυτή την κατάσταση. Μπενάτσης Α. (2010). Θεωρία λογοτεχνίας - δομισμός και σημειωτική. Αθήνα: Καλέντης, σ.22 9
10 στοιχεία ενός πολιτισμού διαπερνούν όλα τα σημειωτικά συστήματα αυτού του πολιτισμού (Χριστοδούλου, 2012:74) Η δομική σημαντική προτείνει τη σημασιολογική ανάλυση του περιεχομένου. Βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη θεωρία της σημασιολογικής δόμησης κειμένου. Προϋποθέτει ότι οι βασικές δομές του κειμένου είναι «κρυμμένες». Στόχος της δομικής σημαντικής είναι να εντοπίσει τις βασικές δομές σημασίας του κειμένου και να κάνει φανερή την εσωτερική τους σχέση. Προκειμένου να συγκροτηθεί μια επιστημονική σημαντική είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί μια μεταγλώσσα που να περιλαμβάνει ένα περιγραφικό, ένα μεθοδολογικό και ένα επιστημολογικό επίπεδο. Το επιστημολογικό επίπεδο συνιστά το θεωρητικό πλαίσιο, ενώ ταυτόχρονα ελέγχει την κατασκευή των μοντέλων που αποδίδουν με ακρίβεια την ιεραρχική οργάνωση των διαφόρων σημασιακών επιπέδων σε αντίστοιχα μεταγλωσσικά επίπεδα (Καψωμένος, 2014:117) Τα νέα εννοιολογήματα που στηρίζουν αυτή τη διαδικασία είναι η ισοτοπία, ως ο παράγοντας που εξασφαλίζει τη σημασιακή και θεματική συνοχή του λόγου και το σημασιακό σύμπαν όπου αρθρώνονται σε ιεραρχική διάταξη και συντίθενται οι ποικίλες σημασιακές παράμετροι σε μια συνεκτική ολότητα. Πάνω σ αυτή τη θεωρία ο Greimas θα θεμελιώσει την περιγραφική μεταγλώσσα και τις διαδικασίες περιγραφής της σημασίας (Καψωμένος, 2014:119). Με τη βοήθεια αυτής της ανάλυσης εντοπίζονται σημασιολογικές ισοτοπίες, δηλαδή ομαδοποίηση των μονάδων του λόγου (λέξεις, φράσεις) σύμφωνα με το σημασιολογικό περιεχόμενο τους. Εξετάζοντας αυτές τις ομάδες, έτσι ώστε να βρεθεί η εσωτερική αρχή οργάνωσής τους, έχουμε μια σειρά από δομημένα σημασιολογικά σύνολα που ο Greimas ονομάζει κώδικες. Επίσης, η διερεύνηση της κοινωνικής και πολιτισμικής διάστασης και προέλευσης των ενδοκειμενικών κωδίκων που επιχείρησε ο Greimas προεκτείνει την ανάλυση προς τις κοινωνικές-ιδεολογικές-πολιτισμικές συναρτήσεις του κειμένου και επεκτείνει τη χρηστικότητα των σημασιακών μοντέλων που επεξεργάστηκε ο Greimas σε κοινωνικές πρακτικές (Καψωμένος, 2014: 131). Κατ αυτόν τον τρόπο ο Greimas συμβαδίζει με τη σύγχρονη τάση στη σημειωτική που στρέφει την προσοχή της προς την κοινωνική λειτουργία των λογοτεχνικών κειμένων και δίνει σημασία στη λειτουργία του κειμένου. Ένα κείμενο, όπως και οποιοδήποτε άλλο κοινωνικό προϊόν, παράγεται από κάποιον, γράφεται για κάποιους, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Η λειτουργική μελέτη προσπαθεί να διευκρινίσει τι ρόλο παίζει το κείμενο μέσα στο κοινωνικό σύνολο, τι ιδεολογική λειτουργία έχει μέσα σε μια κοινωνία. Η Τζούμα αναζητώντας το συσχετισμό της ιστορικής ή/και κοινωνικής πραγματικότητας με τα 10
11 λογοτεχνικά αφηγηματικά κείμενα και από κει το αξιολογικό τους στίγμα, καταλήγει ότι αυτός «δεν μπορεί να αναζητηθεί ούτε στο επίπεδο μιας άμεσης κοινωνιολογικής ανάγνωσης, ούτε σε εκείνο μιας γενικής αισθητικής, αλλά στην ιστορική και κοινωνική σήμανση των λεκτικών σημείων και στη δομική διευθέτησή τους σε σύστημα μορφών» (Τζούμα, 1991:31). Ο όρος του κειμένου στα πλαίσια της κοινωνιοσημειωτικής διευρύνεται σε σχέση με την παραδοσιακή έννοια του κειμένου. Ως κείμενα ορίζονται ευρύτερα σύνολα σημείων (γλωσσικών, εικονικών, παραστατικών) οργανωμένων σε συστήματα όπου το πλέγμα των πρωτογενών και δευτερογενών σχέσεων που αναπτύσσονται ανάμεσα σε στοιχεία και ενότητες στοιχείων ορίζει τη λειτουργία τους (Καψωμένος, 1990:10). Η παρούσα εργασία προσπαθεί επομένως να διερευνήσει την ιδεολογία του κειμένου του αντίστοιχου Φ.Ε.Κ. (τεύχος Β αρ. φύλλου 304/ ) που ορίζει το Δ.Ε.Π.Π.Σ. στο νηπιαγωγείο. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι βασικές αρχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ. 11
12 1.3 ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) θεσμοθετήθηκε το 2003 (ΦΕΚ 303 & 304/ ) ερχόμενο να αντικαταστήσει το αναλυτικό πρόγραμμα του 1989 (Π.Δ.486/1989-ΦΕΚ.208 Α ). Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η διαθεματική προσέγγιση, δηλαδή η «ολιστική κατάκτηση της γνώσης» που δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων που θα του επιτρέπει να αναπτύσσει προσωπική άποψη για θέματα που σχετίζονται μεταξύ τους, µε ζητήματα της καθημερινής ζωής. Στόχος του προγράμματος είναι η εξοικείωση των μαθητών με γνώσεις, δεξιότητες, αξίες και στάσεις. Περιλαμβάνει ικανότητες που επιδιώκει να αναπτυχθούν στα παιδιά και ενδεικτικές διαθεματικές δραστηριότητες για το διδάσκοντα, που περιστρέφονται γύρω από πέντε γνωστικά αντικείμενα, συχνές αναφορές στον πρωταρχικό ρόλο των μαθητών και στον υποστηρικτικό ρόλο των εκπαιδευτικών και των γονέων, καθώς και στοιχεία αξιολόγησης. Το πρόγραμμα δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε μεθόδους οργάνωσης της διδασκαλίας, όπως τα σχέδια εργασίας/projects και το ελεύθερο παιχνίδι. Στο διαθεματικό πρόγραμμα ορίζονται επίσης αναλυτικά τα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα: Γλώσσα (Ομιλία/Ακρόαση, Ανάγνωση, Γραφή & γραπτή έκφραση), Μαθηματικά, Μελέτη περιβάλλοντος (ανθρωπογενές περιβάλλον, φυσικό περιβάλλον), Δημιουργία & έκφραση (Εικαστικά, Δραματική τέχνη, Φυσική αγωγή, Μουσική-εκτέλεση-δημιουργίααξιολόγηση) και Πληροφορική. Μια από τις βασικές αρχές που διέπουν τα προγράμματα σπουδών στο σύγχρονο σχολικό και ακαδημαϊκό χώρο είναι η διεπιστημονικότητα. Σύμφωνα με αυτή οι επιστήμες δεν είναι κλειστές περιοχές αναζήτησης της γνώσης, αλλά επικοινωνούν μεταξύ τους. 12
13 2. Σχεδιασμός έρευνας-μεθοδολογία Η εργασία κινείται σε δύο πεδία, τη Σημειωτική και την Εκπαίδευση προσχολικής ηλικίας. Το Φ.Ε.Κ. που ορίζει το ενιαίο διαθεματικό πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο είναι ένα σύστημα σημασίας που ανήκει σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, το χώρο της εκπαίδευσης και συγκεκριμένα της προσχολικής αγωγής. Το κείμενο του Φ.Ε.Κ. ως αναπόσπαστο μέρος ενός κοινωνικού πλαισίου αναλύεται και ερμηνεύεται μέσα από μια κοινωνιο-σημειωτική, 7 η οποία δεν περιορίζεται σε μια φορμαλιστική προσέγγιση (Λαγόπουλος 2004: ). Η κοινωνιοσημειωτική προϋποθέτει ως αυτονόητη τη μαρξιστική αρχή ότι το λογοτεχνικό φαινόμενο 8 προσδιορίζεται, μαζί με ολόκληρο το εποικοδόμημα, από τις παραγωγικές δυνάμεις και σχέσεις, δηλαδή από την κοινωνική βάση ή υποδομή (Καψωμένος,1986:133). Επιδίωξη της σημειωτικής ανάλυσης είναι κυρίως η κατανόηση της σημασίας εκείνων των στοιχείων που θεωρούνται αυτονόητα ή αποσιωπούνται (φανερό και λανθάνον νόημα), αλλά και η διερεύνηση των σχέσεων των σημείων μεταξύ τους (Χριστοδούλου, 2013:70). Η μέθοδος ανάλυσης της παρούσας εργασίας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στο μοντέλο που στηρίζεται στη θεωρία της δομικής σημαντικής του Greimas. Η ανάλυση, λοιπόν, βασίστηκε σε γλωσσολογική ανάλυση περιεχομένου με αναφορές σε ποσοτικά στοιχεία, (Χριστοδούλου, 2002) στο πλαίσιο της δομικής σημασιολογίας ώστε να γίνουν φανεροί οι μηχανισμοί παραγωγής του νοήματος. Βασική έννοια της δομικής σημασιολογικής ανάλυσης είναι η ισοτοπία. Μια ισοτοπία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που σύμφωνα με το αίσθημα του αναγνώστη «ανήκουν μαζί», δηλαδή έχουν ένα ή περισσότερα κοινά σημασιολογικά στοιχεία (Boklund- Λαγοπούλου,1996:122). Οι ισοτοπίες μπορούν να εντοπιστούν εμπειρικά από την ανάγνωση του υλικού. Στην αρχή ορίζονται διαισθητικά και αργότερα με συστηματικά κριτήρια. Στη συνέχεια της ανάλυσης ο ερευνητής εντοπίζει τον τρόπο λογικής δόμησης κάθε ισοτοπίας σε 7 Η κοινωνιο-σημειωτική αποτέλεσε μια ψύχραιμη, συνειδητή επιστημονική - όσο και πολιτική - επιλογή πολλών Ελλήνων σημειολόγων, που δίνουν έμφαση στην κοινωνική ύπαρξη, ένταξη και λειτουργία των σημειωτικών συστημάτων, πέρα από την εσωτερική τους δομή και διάρθρωση. Λαγόπουλος Α.-Φ., Μαρτινίδης Π.,Μπόκλουντ-Λαγοπούλου Κ.,Σπυριδωνίδης Κ.-Β., «Εισαγωγή» στο Ελληνική Σημειωτική Εταιρία (1986). Η δυναμική των σημείων: Πεδία και μέθοδοι μιας κοινωνιοσημειωτικής. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, σ.12 8 Η δομική σημαντική χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο για την προσέγγιση μιας ευρείας ποικιλίας σημειωτικών συστημάτων και όχι μόνο της λογοτεχνίας. Μπορεί ο Καψωμένος να αναφέρει το λογοτεχνικό φαινόμενο, αλλά αυτό ισχύει και για άλλα είδη κειμένου. 13
14 ένα δομημένο σύνολο, με αποτέλεσμα η ισοτοπία να μετατραπεί σε έναν διαρθρωμένο σημασιολογικό κώδικα (Χριστοδούλου, 2013:74). H ισοτοπία είναι ένας παράγοντας που εξασφαλίζει τη σημασιακή και θεματική συνοχή του λόγου και καθιερώνει ένα είδος ενιαίας ανάγνωσης του λόγου. Συγκεκριμένα, στην αρχή ο αναγνώστης διαβάζει το κείμενο και εντοπίζει λέξεις ή μικρές προτάσεις που φαίνεται να έχουν κοινό σημασιολογικό περιεχόμενο. Στη συνέχεια της ανάλυσης ο αναγνώστης εντοπίζει τον τρόπο λογικής δόμησης κάθε ισοτοπίας σε ένα δομημένο σύνολο με αποτέλεσμα η ισοτοπία να μετατραπεί σε έναν διαρθρωμένο σημασιολογικό κώδικα. Τέλος, ο αναγνώστης συσχετίζει τους κώδικες μεταξύ τους με στόχο τον εντοπισμό σημασιολογικών δομών, οι οποίες μπορούν να περιγράψουν τη δομή του κειμένου (Χριστοδούλου, 2012:74) Διαβάζοντας το κείμενο εντοπίζουμε ορισμένες ομάδες λέξεων που φαίνεται να έχουν κάποιο κοινό σημασιολογικό περιεχόμενο. Κατ αρχάς κάνουμε μια ομαδοποίηση των λέξεων χωρίς να προσπαθήσουμε να γίνουμε συστηματικοί. Με τη γνώση που διαθέτουμε σήμερα εντοπίζουμε τους κυρίαρχους συνειρμικούς κώδικες ενός κειμένου κατά τρόπο ουσιαστικά εμπειρικό και μόνο μερικά συστηματικό (Boklund-Λαγοπούλου, 1980: 48). Ένας μικρός αριθμός συνειρμικών κωδίκων είναι λειτουργικά κυρίαρχος σε ένα κείμενο και η κυριαρχία τους είναι δομικό συστατικό στοιχείο του ίδιου του κειμένου (Boklund-Λαγοπούλου 1980:208). Η εσωτερική οργάνωση ενός συνειρμικού κώδικα μπορεί συχνά να αναπαρασταθεί από μια ιεραρχικά οργανωμένη σειρά από κώδικες. Το κείμενο του Φ.Ε.Κ. τεύχος Β αρ. φύλλου 304/ αποτελείται από τα εξής κεφάλαια: Ι. Σκοπός, ΙΙ. Προγράμματα για την εκπαίδευση των μικρών παιδιών, ΙΙΙ. Βασικές αρχές του διαθεματικού ενιαίου πλαισίου προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο, ΙV. Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων (που περιλαμβάνει τα υποκεφάλαια: Α. Παιδί και Γλώσσα: πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων γλώσσας για το νηπιαγωγείο, Β. Παιδί και Μαθηματικά: πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων μαθηματικών για το νηπιαγωγείο, Γ. Παιδί και Περιβάλλον: πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων μελέτης περιβάλλοντος για το νηπιαγωγείο, Δ. Παιδί και Δημιουργία: προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων δημιουργίας και έκφρασης για το νηπιαγωγείο, Ε. Παιδί και Πληροφορική: πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων πληροφορικής για το νηπιαγωγείο), V. Mεθοδολογία, 14
15 VI. Aξιολόγηση και VII. Yποστηρικτικό υλικό για το διδάσκοντα. Η παρούσα εργασία θα αναλύσει σημειωτικά τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια: Ι. Σκοπός, ΙΙ. Προγράμματα για την εκπαίδευση των μικρών παιδιών, III. Βασικές αρχές του διαθεματικού ενιαίου πλαισίου προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο», IV.«Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων» Τα κεφάλαια αυτά αφορούν τις βασικές αρχές του διαθεματικού ενιαίου πλαισίου προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο καθώς και το περιεχόμενο των διδακτικών αντικειμένων του νηπιαγωγείου. Δεν αναλύονται τα κεφάλαια V, VI και VII που δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους σκοπούς της εργασίας, γιατί πραγματεύονται καθαρά διαδικαστικά θέματα. Τέλος, να σημειωθεί ότι δε γίνεται σημειωτική ανάλυση στους τίτλους των κεφαλαίων του Φ.Ε.Κ και στις μεταβατικές παραγράφους του κειμένου. 15
16 3. Σημειωτική ανάλυση του Φ.Ε.Κ. που ορίζει το Δ.Ε.Π.Π.Σ. για το νηπιαγωγείο (τεύχος Β, αρ. φύλλου 304/ ) Εδώ μπαίνουμε στην επόμενη διαδικασία της ανάλυσης που είναι να ταξινομήσουμε στοιχεία του κειμένου του Φ.Ε.Κ. σε δομημένα σύνολα - τους σημασιολογικούς κώδικες - και να τα συσχετίσουμε μεταξύ τους. Ο τρόπος ανάλυσης των κειμένων παρουσιάζεται στον αναγνώστη σε δύο μέρη: α) το πρώτο μέρος με τίτλο «Γλωσσικό κείμενο-κώδικες» αφορά στο πρωτότυπο κείμενο του ΦΕΚ ενώ μέσα σε αγκύλες γίνεται η αναφορά στον αντίστοιχο κώδικα σύμφωνα με το σημασιολογικό του περιεχόμενο, π.χ. πνευματικός κώδικας. Προαιρετικά η αναφορά σε συγκεκριμένο κώδικα συνοδεύεται από μία ή παραπάνω λέξεις που αιτιολογούν την επιλογή του συγκεκριμένου κώδικα. β) το δεύτερο μέρος με τίτλο «Ανάλυση κωδίκων» αφορά σε σχόλια και παρατηρήσεις που αφορούν σε σχέσεις και αρθρώσεις κωδίκων μεταξύ τους, οι οποίες προκύπτουν από την ανάλυση. Ως σημασιολογική μονάδα καταγραφής εμφανίζεται η αναφορά στο συγκεκριμένο κώδικα, η οποία μπορεί να είναι λέξη, λέξεις, μέρος πρότασης. Ο τρόπος της παραπάνω ανάλυσης προτείνεται στη Χριστοδούλου (2012:83) όπου γίνεται η σημειωτική ανάλυση του σκοπού της προσχολικής αγωγής και άλλων βαθμίδων της εκπαίδευσης, όπως περιγράφεται από τον νόμο 1566/1986. Άρθρο 3.1 του Ν.1566/86. To μέρος αυτό του άρθρου 3.1 ακολουθεί την ανάλυση που προτείνεται στο Χριστοδούλου Α. (2012:83) Παιδεία, εκπαίδευση, αξίες, Προσχολική αγωγή: Σκοπός του νηπιαγωγείου είναι να βοηθήσει τα νήπια να αναπτυχθούν σωματικά [κώδικας φυσικής αγωγής], συναισθηματικά [συναισθηματικός κώδικας], νοητικά [πνευματικός κώδικας-νόηση] και κοινωνικά [κοινωνικός κώδικας] μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο ευρύτερος ο σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ειδικότερα το νηπιαγωγείο βοηθά τα νήπια: α) να καλλιεργούν τις αισθήσεις τους και να οργανώνουν τις πράξεις τους, κινητικές και νοητικές [πνευματικός κώδικας-καλλιέργεια], β) να εμπλουτίζουν και να οργανώνουν τις εμπειρίες τους από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας-φυσικό περιβάλλον] και να αποκτούν την ικανότητα να διακρίνουν τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν μέσα σε αυτό [κοινωνικός κώδικας-εμπειρία], γ) να αναπτύσσουν την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης με σύμβολα γενικά και ιδιαίτερα στους τομείς της γλώσσας, των μαθηματικών και της αισθητικής [πνευματικός κώδικας - ικανότητα κατανόησης και έκφρασης], δ) να προχωρούν στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων, 16
17 [κοινωνικός κώδικας - διαπροσωπικές σχέσεις] που θα τα βοηθούν στη βαθμιαία και αρμονική ένταξή τους στην κοινωνική ζωή [κοινωνικός κώδικας-αρμονική ένταξη στην κοινωνική ζωή] και ε) να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες ελεύθερα και αβίαστα [κώδικας αξιών-πρωτοβουλία] και, μέσα στο πλαίσιο του οργανωμένου περιβάλλοντος [γεωγραφικός κώδικας-οργανωμένο περιβάλλον], να εθίζονται στην αμφίδρομη σχέση ατόμου και ομάδας [κοινωνικός κώδικαςσχέση ατόμου και ομάδας]. Οι κώδικες που προτείνει η Χριστοδούλου Αναστασία στο παραπάνω άρθρο (2012:84) είναι οι παρακάτω: (α) Κώδικας αξιών, ο οποίος αφορά στην ανάπτυξη πρωτοβουλίας, (β) Γεωγραφικός κώδικας, ο οποίος αφορά στο περιβάλλον (φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον), (γ) Κοινωνικός κώδικας, ο οποίος αφορά στην αρμονική ένταξη στην κοινωνική ζωή, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την εμπειρία και στη σχέση ατόμου-ομάδας, (δ) Πνευματικός κώδικας, ο οποίος αφορά στην ικανότητα διάκρισης σχέσεων και αλληλεπιδράσεων, την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης συμβόλων, καλλιέργεια αισθήσεων, οργάνωση πράξεων και νοητική ανάπτυξη, (ε) Συναισθηματικός κώδικας, χωρίς ιδιαίτερες αναφορές. Ακολουθεί η ανάλυση του κειμένου του Φ.Ε.Κ. τεύχος Β, αρ. φύλλου 304/ , όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, στα 4 πρώτα μέρη του ΔΕΠΠΣ. 17
18 3.1 Γλωσσικό κείμενο-κώδικες Β ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Ι. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός του Νηπιαγωγείου σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτυχθούν σωματικά [κώδικας φυσικής αγωγής], νοητικά [πνευματικός κώδικας] και κοινωνικά [κοινωνικός κώδικας] μέσα στο πλαίσιο των ευρύτερων στόχων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το Νηπιαγωγείο, ως φορέας κοινωνικοποίησης του παιδιού (μετά την οικογένεια) [κοινωνικός κώδικας-κοινωνικοποίηση], θα πρέπει να εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις ώστε τα παιδιά να αναπτύσσονται και να κοινωνικοποιούνται ομαλά και πολύπλευρα [κοινωνικός κώδικας-κοινωνικοποίηση]. Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται απαραίτητη η ισότιμη ενσωμάτωση της Προσχολικής Αγωγής στον ενιαίο σχεδιασμό της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι η Προσχολική Αγωγή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του εκπαιδευτικού συστήματος κάθε προηγμένης κοινωνίας [κοινωνικός κώδικας] και γενικευμένη αρχή. ΙΙ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Τα προγράμματα του Νηπιαγωγείου προκειμένου να έχουν τα αναμενόμενα θετικά και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα θα πρέπει να βασίζονται: α. στη γνώση για το πώς μαθαίνουν και αναπτύσσονται τα παιδιά [πνευματικός κώδικας-γνώση] β. στις σχετικές θεωρητικές συζητήσεις και στα εμπειρικά δεδομένα για το σχεδιασμό κατάλληλων προγραμμάτων Ειδικότερα: Το ενδιαφέρον των παιδιών να γνωρίσουν τον κόσμο [πνευματικός κώδικας-γνωριμία με τον κόσμο] είναι το κίνητρο για τη μάθηση [πνευματικός κώδικας-μάθηση]. Τα παιδιά μέσα σε ένα ασφαλές και πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας-περιβάλλον] εξερευνούν με τις αισθήσεις [πνευματικός κώδικας-εξερεύνηση μέσω των αισθήσεων], δημιουργούν ιδέες και δομούν τη γνώση [πνευματικός κώδικας-δόμηση της γνώσης]. Καθώς αναπτύσσονται οδηγούνται σε πιο σύνθετες και περίπλοκες μορφές αλληλεπίδρασης [κοινωνικός κώδικας-αλληλεπίδραση] με τους συνομηλίκους και τους ενήλικες που επηρεάζουν τις γλωσσικές και νοητικές τους ικανότητες [πνευματικός κώδικας-γλωσσικές και 18
19 νοητικές ικανότητες]. Παράλληλα χρησιμοποιούν συνεχώς τις γνώσεις [πνευματικός κώδικας - γνώσεις] που αποκτούν και τις ιδέες τους για διαφορετικούς σκοπούς και με πολλούς τρόπους. Έτσι, αναπτύσσουν την ικανότητα προσαρμογής [κοινωνικός κώδικας] τους στο περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας-περιβάλλον]. Διάφορα ερωτήματα και συζητήσεις ανακύπτουν κατά το σχεδιασμό προγραμμάτων γύρω από το τι είναι σημαντικό να μάθουν τα παιδιά και πότε και για το αν θα πρέπει να δίνεται έμφαση στο περιεχόμενο ή στη διαδικασία μάθησης [πνευματικός κώδικας-μάθηση]. Στο σχεδιασμό των προγραμμάτων λαμβάνεται υπόψη η ατομικότητα κάθε παιδιού [κώδικας αξιών-ατομικότητα], τα ενδιαφέροντα και οι ανάγκες του, οι κοινωνικές αξίες [κώδικας αξιών] και τα προϊόντα του πολιτισμού μας, οι προσδοκίες των γονέων και κυρίως η ανάγκη να αποκτήσουν βαθμιαία τα παιδιά τα απαραίτητα εφόδια, γνώσεις[πνευματικός κώδικας], δεξιότητες [κώδικας δεξιοτήτων], αξίες και στάσεις, ώστε να μπορέσουν να ζήσουν δημιουργικά και ευτυχισμένα [συναισθηματικός κώδικας] στον κόσμο [γεωγραφικός κώδικας]. Διεθνείς οργανισμοί και φορείς εκπαίδευσης στις σχετικές οδηγίες τους τονίζουν την προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί στην ενεργητική, βιωματική [κώδικας βιώματος] και συνεργατική [κοινωνικός κώδικας-συνεργατική] μάθηση [πνευματικός κώδικας-μάθηση]. Παράλληλα, ασκούν αυστηρή κριτική στη μάθηση αποσπασματικών και απομονωμένων γνώσεων [πνευματικός κώδικας-γνώσεις], στην άνευ νοήματος και ενδιαφέροντος για το παιδί άσκηση και καλλιέργεια δεξιοτήτων [κώδικας δεξιοτήτων] και στις εξαντλητικές επαναληπτικές εργασίες. Τέλος, αναγνωρίζεται η αξία της εφαρμογής εναλλακτικών τρόπων αξιολόγησης [πνευματικός κώδικας-οργάνωση νοητικών πράξεων] με στόχο την υποστήριξη και την ανατροφοδότηση του προγράμματος [πνευματικός κώδικας - οργάνωση νοητικών πράξεων]. Ολόκληρο δε το εκπαιδευτικό έργο αποτιμάται προκειμένου να βελτιώνεται συνεχώς και να επιτυγχάνεται η επίτευξη των στόχων και η ουσιαστική ωφέλεια των παιδιών και των οικογενειών. ΙΙΙ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων για το Νηπιαγωγείο είναι ένα οργανωμένο σύστημα εργασίας το οποίο σκιαγραφεί το τι θα πρέπει να μάθουν τα παιδιά, τις διαδικασίες με τις οποίες επιτυγχάνονται γενικές επιδιώξεις που καθορίζονται και το τι πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός και ταυτόχρονα θέτει το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η μάθηση 19
20 [πνευματικός κώδικας -μάθηση] και η διδασκαλία. Προκειμένου δε να είναι αναπτυξιακά κατάλληλο και αποτελεσματικό για όλα τα παιδιά του Νηπιαγωγείου θα πρέπει: - να θέτει ρεαλιστικούς στόχους και να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα [κώδικας του βιώματος] και τις ικανότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας. - να προσαρμόζεται με ευελιξία στις ανάγκες, στις ικανότητες και στις κλίσεις [κώδικας του βιώματος] του κάθε παιδιού και να εξασφαλίζει την ενεργητική συμμετοχή όλων των παιδιών [κοινωνικός κώδικας-συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες], όπως είναι π.χ. τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ή τα παιδιά με ιδιαίτερες ικανότητες. - να παρέχει ευκαιρίες για τη στήριξη της πολιτισμικής ταυτότητας και γλώσσας [κώδικας του βιώματος] όλων των παιδιών - να βασίζεται στις προϋπάρχουσες γνώσεις [πνευματικός κώδικας] και εμπειρίες [κώδικας του βιώματος] και να συνδέει τη γνώση [πνευματικός κώδικας-γνώση] με την καθημερινή πρακτική στο σχολείο - να ενισχύει την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους [κοινωνικός κώδικας - αλληλεπίδραση], τη συνεργασία με τους γονείς [κοινωνικός κώδικας-συνεργασία] και τους εκπαιδευτικούς των άλλων βαθμίδων και γενικά το άνοιγμα του Νηπιαγωγείου στην ευρύτερη κοινωνία [κοινωνικός κώδικας άνοιγμα στην κοινωνία]. - να ενιαιοποιεί τη γνώση [πνευματικός κώδικας-γνώση], να προάγει τη διαθεματικότητα - να προκαλεί το ενδιαφέρον για τη μάθηση [πνευματικός κώδικας-μάθηση] και να προάγει, τη γνώση, την κατανόηση [κοινωνικός κώδικας-κατανόηση] και την ανάπτυξη και καλλιέργεια δεξιοτήτων [κώδικας δεξιοτήτων], στάσεων και αξιών [κώδικας αξιών]. - να ενθαρρύνει την πρόσβαση σε ποικίλες πηγές της γνώσης [πνευματικός κώδικας], την επιλογή και τη χρήση ποικίλου υλικού [κώδικας εξερεύνησης], την προσέγγιση και παρουσίαση διαφόρων θεμάτων με πολλούς τρόπους. - να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους [πνευματικός κώδικας-γνώσεις], να εξασκούν τις δεξιότητες [κώδικας δεξιοτήτων] τους και να συνεχίζουν να μαθαίνουν διαρκώς προάγοντας την αναζήτηση, την αιτιολόγηση, την κριτική σκέψη, τη λήψη αποφάσεων, τη λύση προβλημάτων [πνευματικός κώδικας-νοητικές πράξεις]. - να επιτρέπει στα παιδιά να κάνουν λάθη, να μην επιδιώκει την εξασφάλιση των «σωστών» απαντήσεων, αλλά να αξιοποιεί ανάλογα τα λάθη τους κατά το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού έργου [πνευματικός κώδικας-οργάνωση νοητικών πράξεων]. - να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύσσουν και να εκφράζουν [κώδικας αξιώνέκφραση] ιδέες και συναισθήματα [συναισθηματικός κώδικας] με πολλούς τρόπους, όπως με 20
21 το παιχνίδι [κώδικας παιχνιδιού], τη δραματοποίηση [αισθητικός κώδικας], τη γραφή, τη ζωγραφική [αισθητικός κώδικας], κ.α. - να ενισχύει την αυτοαντίληψη και αυτονομία [κώδικας αξιών] - να στηρίζει το ρόλο της γλώσσας [πνευματικός κώδικας] σε όλα τα προγράμματα. - να αναδεικνύει το παιχνίδι [κώδικας παιχνιδιού] ως τον πυρήνα όλου του προγράμματος - να ενσωματώνει όπου είναι δυνατόν, την τεχνολογία στις διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος και να αξιοποιεί ποικιλία πηγών πληροφόρησης, όπως το διαδίκτυο [κώδικας της εξερεύνησης]. - να ενσωματώνει την αξιολόγηση [πνευματικός κώδικας - οργάνωση νοητικών πράξεων] στο πρόγραμμα - να μπορεί να ανανεώνεται συνεχώς και να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες προκλήσεις της εποχής μας. ΙV. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο προσδιορίζει τις κατευθύνσεις των προγραμμάτων σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων Γλώσσας, Μαθηματικών, Μελέτης Περιβάλλοντος, Δημιουργίας και Έκφρασης (Εικαστικά, Δραματική Τέχνη, Μουσική, Φυσική Αγωγή) και Πληροφορικής για το παιδί του Νηπιαγωγείου. Τα προγράμματα αυτά δε νοούνται ως διακριτά διδακτικά αντικείμενα και δεν προτείνονται για αυτοτελή διδασκαλία αλλά για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση δραστηριοτήτων που έχουν νόημα και σκοπό για τα ίδια τα παιδιά. Το πρόγραμμα για την Πληροφορική εισάγει τη γνωριμία με τη χρήση του υπολογιστή ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας και ως εργαλείου διερεύνησης και επικοινωνίας, πάντα με τη στενή βοήθεια του εκπαιδευτικού. Α. ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ:ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Το πρόγραμμα της Γλώσσας για το Νηπιαγωγείο στηρίζεται στην άποψη ότι η γνώση και η γλώσσα οικοδομούνται σταδιακά [πνευματικός κώδικας - οικοδόμηση γνώσης και γλώσσας], μέσα από επικοινωνιακές σχέσεις [κοινωνικός κώδικας - επικοινωνιακές σχέσεις] υποστηρικτικού χαρακτήρα. Ένας από τους κεντρικούς άξονες της προσέγγισης είναι ότι τα παιδιά οικοδομούν τη γνώση [πνευματικός κώδικας - οικοδόμηση γνώσης] κάνοντας αναπόφευκτα λάθη κατά τη διαδικασία, 21
22 λάθη όμως, που, η συγκεκριμένη προσέγγιση, μας επιτρέπει να τα δούμε ως εκφράσεις της προσπάθειάς τους να κατακτήσουν τη γνώση [πνευματικός κώδικας - γνώση]. Κατά συνέπεια είναι φυσικό τα λάθη, που συνδέονται με την αναπτυξιακή πορεία των παιδιών, να γίνονται σ ένα βαθμό αποδεκτά, αποτελώντας παράλληλα σημείο εκκίνησης του σχεδιασμού της μαθησιακής διαδικασίας [πνευματικός κώδικας - μαθησιακή διαδικασία] που μακροπρόθεσμα στοχεύει στο ξεπέρασμά τους. Για τη σύνταξη του συγκεκριμένου προγράμματος ελήφθησαν υπόψη τα πορίσματα ερευνών και μελετήθηκαν τα σχετικά με τη γλώσσα προγράμματα και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Β. ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Τα μικρά παιδιά διαμορφώνουν, τροποποιούν και δομούν ιδέες [πνευματικός κώδικας - οικοδόμηση ιδεών] με τη συνεχή αλληλεπίδραση [κοινωνικός κώδικας - αλληλεπίδραση] με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας - φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον]. Αναπτύσσουν απλές μαθηματικές δεξιότητες [πνευματικός κώδικας - ανάπτυξη μαθηματικών δεξιοτήτων] με την εφαρμογή των ιδεών τους σε καθημερινές πράξεις και προβλήματα. Χειρίζονται απλές μαθηματικές έννοιες [πνευματικός κώδικας - μαθηματικές έννοιες] για να αναληφθούν τη λογική καθημερινών πράξεων και προβλημάτων, ρωτούν γύρω από σχέσεις, σχέδια και ακολουθίες [πνευματικός κώδικας- κατανόηση σχέσεων, σχεδίων και ακολουθιών]. Σκοπός του προγράμματος των Μαθηματικών για το Νηπιαγωγείο είναι να υποβοηθήσει τα παιδιά μέσα από βιωματικές καταστάσεις [κώδικας του βιώματος] να επεκτείνουν τις πρώτες μαθηματικές γνώσεις [πνευματικός κώδικας - μαθηματικές γνώσεις] και να εφαρμόζουν οικείες μαθηματικές δομές σε νέες καταστάσεις [πνευματικός κώδικας]. Να επεξεργάζονται [ πνευματικός κώδικας - επεξεργασία δεδομένων] και να αξιοποιούν νέα δεδομένα, να συγκρίνουν και να μετασχηματίζουν απλές σχέσεις και διαδικασίες, με τη δοκιμή και τον έλεγχο [πνευματικός κώδικας - σύγκριση και μετασχηματισμός σχέσεων]. Να ενδιαφέρονται να επινοούν και να επιλύουν προβλήματα [πνευματικός κώδικας - επίλυση προβλημάτων] και να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Κατά τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, ομαδικά και ατομικά, τα παιδιά αναπτύσσουν ειδικές ικανότητες όπως να συγκρίνουν και να συσχετίζουν αντικείμενα, να αντιλαμβάνονται κάποιες ιδιότητες, σχέσεις και συνδυασμούς και τέλος να μετρούν και να αναγνωρίζουν απλά σχήματα στο περιβάλλον [πνευματικός κώδικας - σύγκριση, συσχετισμός]. 22
23 Γ. ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Η Μελέτη Περιβάλλοντος στο Νηπιαγωγείο είναι πλαίσιο δράσης και αλληλεπίδρασης [κοινωνικός κώδικας - αλληλεπίδραση] άρρηκτα συνδεδεμένο με τα βιώματα [κώδικας του βιώματος] των παιδιών. Μέσα σε ένα ελκυστικό, κατάλληλα διαμορφωμένο και εμπλουτισμένο μαθησιακά περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας - ανθρωπογενές περιβάλλον] διαρκούς αλληλεπίδρασης [κοινωνικός κώδικας - αλληλεπίδραση] μέσα στην τάξη, προετοιμάζονται και πραγματοποιούνται ομαδικές [κοινωνικός κώδικας - ομαδικές δραστηριότητες] και ατομικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες ξεκινούν από τις ανάγκες και τις γνώσεις [πνευματικός κώδικας - απόκτηση γνώσεων] των παιδιών, ενεργοποιούν τη δημιουργικότητα [κώδικας αξιών - ενεργοποίηση δημιουργικότητας], την ανταλλαγή ιδεών [κοινωνικός κώδικας - ανταλλαγή ιδεών] και οδηγούν σε νέες γνώσεις [πνευματικός κώδικας - απόκτηση γνώσεων]. Η Μελέτη Περιβάλλοντος στο Νηπιαγωγείο συνδέεται άρρηκτα με τη διαδικασία μάθησης [πνευματικός κώδικας - μάθηση] εφόσον η διαδικασία μάθησης αφορά την προσέγγιση θεμάτων που ενδιαφέρουν τα παιδιά. Τα παιδιά επιλέγουν τρόπους, υλικά και μέσα προκειμένου να μελετήσουν πράγματα, φαινόμενα και γεγονότα [πνευματικός κώδικας - μελέτη φαινομένων και γεγονότων]. Βασικές γνώσεις και διαδικασίες από το χώρο των Φυσικών Επιστημών, της Γεωγραφίας, Ιστορίας, Θρησκευτικών, έννοιες της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής καθώς και στοιχεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Κυκλοφοριακής Αγωγής προσεγγίζονται διαθεματικά μέσα από δραστηριότητες που αφορούν τη Μελέτη Περιβάλλοντος. Ακόμα απλές έννοιες από τα Μαθηματικά και δραστηριότητες από τη Δημιουργία και Έκφραση εμπλέκονται αβίαστα. Παράλληλα εμπλουτίζεται η Γλώσσα, αναπτύσσεται η Επικοινωνία και αξιοποιείται στον ανάλογο βαθμό η Τεχνολογία. Οι επιδιώξεις, το περιεχόμενο και οι ενδεικτικές δραστηριότητες της Μελέτης Περιβάλλοντος για το Νηπιαγωγείο αναπτύσσονται γύρω από δύο άξονες : AΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ Ειδικότερα : i. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ α) ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ Στο σύνθετο περιβάλλον του Νηπιαγωγείου [γεωγραφικός κώδικας - περιβάλλον του Νηπιαγωγείου], τα νέα κοινωνικά βιώματα [κώδικας του βιώματος] που αποκτούν τα παιδιά 23
24 και οι συνεπακόλουθες πολυδιάστατες γνώσεις [πνευματικός κώδικας - γνώσεις] που διαμορφώνονται ως προς την κοινωνική ζωή [κοινωνικός κώδικας - κοινωνική ζωή] αποτελούν σημαντική κατάκτηση στην εξέλιξη της μαθησιακής διαδικασίας [πνευματικός κώδικας - μαθησιακή διαδικασία]. Το παιδί είναι μέλος μιας οικογένειας, μιας συνοικίας, ενός χωριού ή μιας πόλης [γεωγραφικός κώδικας - ανθρωπογενές περιβάλλον] και βιώνει [κώδικας του βιώματος] μέσα στο μικρόκοσμό του τις απαιτήσεις, τους συμβιβασμούς και τις συγκρούσεις που συνεπάγεται η οργανωμένη κοινωνικά ζωή [κοινωνικός κώδικας - συμβιβασμός και σύγκρουση], αλλά τις βιώνει [κώδικας του βιώματος] συνήθως μέσα στο προστατευτικό κέλυφος της οικογένειας [γεωγραφικός κώδικας - ανθρωπογενές περιβάλλον], η οποία καταφέρνει να απορροφά τους κραδασμούς και να φιλτράρει τις υπερβολικές αντιπαλότητες και αντιθέσεις [κοινωνικός κώδικας - αντιπαλότητες και αντιθέσεις]. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει συνείδηση της πολυπλοκότητας του κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο ζει [γεωγραφικός κώδικας - κοινωνικό πλαίσιο] και αναπτύσσεται και να αξιοποιεί τις εμπειρίες και τις πολιτισμικές καταβολές του [κώδικας του βιώματος] καθώς σ αυτό το πρώιμο επίπεδο της εκπαίδευσης η καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων [κοινωνικός κώδικας - καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων] των παιδιών διαμορφώνεται κυρίως μέσα από το χώρο των βιωμάτων τους [κώδικας του βιώματος]. Τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο θα πρέπει να αναπτύσσουν την αυτοεκτίμησή τους [κώδικας των αξιών - αυτοεκτίμηση], τις βασικές ικανότητες συνεργασίας [κοινωνικός κώδικας - συνεργασία] και ταυτόχρονα να συνειδητοποιούν τη μοναδικότητά τους [κώδικας αξιών - μοναδικότητα] και να εντοπίζουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται [κοινωνικός κώδικας - σεβασμός των διαφορών]. Θα πρέπει, επίσης, να καταστούν ικανά να περιγράφουν το άμεσο περιβάλλον τους [γεωγραφικός κώδικας - άμεσο περιβάλλον] και να γνωρίζουν τις βασικές διαφορές ανάμεσα σ αυτό και σε άλλα ευρύτερα περιβάλλοντα μέσα από συγκρίσεις που ενθαρρύνονται να πραγματοποιούν [πνευματικός κώδικας - αναγνώριση διαφορών]. Είναι εμφανές ότι η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων [κοινωνικός κώδικας - κοινωνικές δεξιότητες] στο επίπεδο του Νηπιαγωγείου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το περιεχόμενο που αναδύεται μέσα από τις δραστηριότητες της Γλώσσας και με τη συμμετοχή των παιδιών σε δραστηριότητες άλλων προγραμμάτων. β) ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα μικρά παιδιά με τη φυσική κίνηση [κώδικας φυσικής αγωγής - φυσική κίνηση] και το παιχνίδι [κώδικας του παιχνιδιού] διευρύνουν συνεχώς τις αντιλήψεις τους για το χώρο 24
25 [γεωγραφικός κώδικας - χώρο]. Εξερευνούν το άμεσο περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας - άμεσο περιβάλλον] γύρω τους μπορεί να μεταβάλλεται και ότι μπορούν με τη δική τους παρέμβαση να το διαφοροποιούν [πνευματικός κώδικας - οργάνωση πράξεων]. Διαπιστώνουν πως οι άνθρωποι, τα πράγματα και οι ιδέες ταξιδεύουν από το ένα μέρος στο άλλο. Αναπτύσσουν τις πρώτες ιδέες τους γύρω από τα σύμβολα και τους χάρτες [πνευματικός κώδικας - κατανόηση συμβόλων]. Κατανοούν πως οι επικοινωνιακοί κώδικες [κοινωνικός κώδικας - επικοινωνιακοί κώδικες] είναι χρήσιμοι στην καθημερινή ζωή και διαβάζουν κάποιους από αυτούς π.χ. τους φωτεινούς σηματοδότες στο δρόμο [πνευματικός κώδικας - αναγνώριση συμβόλων]. Γνωρίζουν πως οι χάρτες και η σφαίρα [πνευματικός κώδικας - σύμβολα] παριστάνουν τον πραγματικό κόσμο σε μικρογραφία και διαβάζουν απλά σχεδιαγράμματα και απλούς χάρτες π.χ. χάρτες και σχεδιαγράμματα επιτραπέζιων παιχνιδιών [πνευματικός κώδικας - αναγνώριση συμβόλων]. Αναγνωρίζουν κάποιες επινοήσεις των ανθρώπων, όπως και τη χρησιμότητα της επιστήμης στην καθημερινή ζωή [πνευματικός κώδικας - χρησιμότητα επιστήμης]. Παρόλο που τα μικρά παιδιά δεν έχουν κατακτήσει απόλυτα την έννοια του χρόνου και της χρονικής ακολουθίας, καταλαβαίνουν [πνευματικός κώδικας - κατανόηση] απλές έννοιες του χρόνου όπως π.χ. τώρα, πριν, τα πολύ παλιά χρόνια, μετά κ.λ.π. και ενδιαφέρονται να διευρύνουν τον κόσμο τους ως προς το «εδώ» και το «τώρα». Αγαπούν τα παραμύθια, τους μύθους, τις βιογραφίες και πλάθουν δικές τους ιστορίες. Ενδιαφέρονται και ρωτούν [πνευματικός κώδικας - πνευματικό ενδιαφέρον] για σημαντικούς ανθρώπους του παρελθόντος καθώς και για σπουδαία γεγονότα. Ξεφυλλίζουν άλμπουμ και ημερολόγια. Συγκρίνουν φωτογραφίες, αναλύουν και σχολιάζουν γεγονότα και χαρακτήρες [πνευματικός κώδικας - σύγκριση, ανάλυση, σχολιασμός]. Απολαμβάνουν μια επίσκεψη στο μουσείο ή σε αρχαιολογικούς χώρους [γεωγραφικός κώδικας] και επεξεργάζονται το πληροφοριακόεκπαιδευτικό υλικό που τους διατίθεται [πνευματικός κώδικας-επεξεργασία]. Στο Νηπιαγωγείο θα πρέπει να δίνονται ευκαιρίες στα παιδιά να εξερευνούν [κώδικας της εξερεύνησης] στοιχεία από το ανθρωπογενές περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας - ανθρωπογενές περιβάλλον] και να μαθαίνουν περισσότερα για τον εαυτό τους και για τις σχέσεις στον κόσμο που μοιράζονται [κοινωνικός κώδικας - σχέσεις με τον κόσμο]. ii) ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ Τα μικρά παιδιά «ανακαλύπτουν» τον κόσμο με την κίνηση [κώδικας της φυσικής αγωγής - κίνηση], την εξερεύνηση [κώδικας της εξερεύνησης] και την αλληλεπίδραση [κοινωνικός κώδικας - αλληλεπίδραση]. Χρησιμοποιούν αρχικά τις αισθήσεις τους [πνευματικός κώδικας - 25
26 καλλιέργεια αισθήσεων], κάνουν υποθέσεις [πνευματικός κώδικας -υποθέσεις], προσπαθούν να γνωρίσουν τον κόσμο[γεωγραφικός κώδικας - κόσμος]. Διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές [πνευματικός κώδικας - διαπίστωση ομοιοτήτων -διαφορών], αντιλαμβάνονται σχέσεις αλληλεξάρτησης [πνευματικός κώδικας - κατανόηση σχέσεων], προσπαθούν να ερμηνεύσουν φαινόμενα και αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους [γεωγραφικός κώδικας - περιβάλλον]. Μοιράζονται τις γνώσεις τους με τους άλλους [πνευματικός κώδικας - γνώση][κοινωνικός κώδικας - μοίρασμα], ανταλλάσσουν ιδέες και τροποποιούν τις απόψεις τους [κοινωνικός κώδικας - ανταλλαγή ιδεών] [πνευματικός κώδικας - τροποποίηση απόψεων]. Η προσωπική παρατήρηση και η περιέργεια [πνευματικός κώδικας - παρατήρηση, περιέργεια]για την προέλευση, την κατασκευή, τη μορφή, τη λειτουργία και τη χρήση των πραγμάτων είναι οι κινητήριες δυνάμεις. Τα παιδιά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τον εαυτό τους, τα ζώα και τα φυτά [πνευματικός κώδικας - απόκτηση γνώσεων] [γεωγραφικός κώδικας - περιβάλλον] Παρατηρούν [πνευματικός κώδικας - παρατήρηση] τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς και παρακολουθούν την ανάπτυξή τους [πνευματικός κώδικας - οργάνωση πράξεων]. Παίζουν [κώδικας του παιχνιδιού] με το νερό, το χώμα κλπ και μαθαίνουν [πνευματικός κώδικας - μάθηση] για τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος [γεωγραφικός κώδικας - φυσικό περιβάλλον]. Ρωτούν για τον καιρό, για τα καιρικά φαινόμενα και την επίδρασή τους στο περιβάλλον [πνευματικός κώδικας - οργάνωση νοητικών πράξεων ] [γεωγραφικός κώδικαςπεριβάλλον].ενδιαφέρονται για τον τεχνικό κόσμο [πνευματικός κώδικας - ενδιαφέρον για τα ανθρώπινα επιτεύγματα]. Θέτουν ερωτήσεις για τα αντικείμενα και τις ιδιότητες [πνευματικός κώδικας - ερωτήσεις για τα αντικείμενα και τις ιδιότητες]. Με την παρατήρηση [πνευματικός κώδικας - παρατήρηση] αναζητούν πληροφορίες από διάφορες πηγές [κώδικας της εξερεύνησης]. Σχεδιάζουν και πραγματοποιούν έρευνες και απλά πειράματα [πνευματικός κώδικας - έρευνα, πειράματα]. Ενδιαφέρονται να χρησιμοποιούν εργαλεία, να μετρούν, να κόβουν, να συνδέουν, να διαλύουν, να χρησιμοποιούν όργανα όπως για παράδειγμα μαγνήτες, μικροσκόπια κ.α. [κώδικας της εξερεύνησης]. Στο Νηπιαγωγείο τα παιδιά μαθαίνουν [πνευματικός κώδικας - μάθησης] για το φυσικό περιβάλλον [γεωγραφικός κώδικας - φυσικό περιβάλλον] με την παρατήρηση και τη διερεύνηση [πνευματικός κώδικας - παρατήρηση]. Δ. ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ-ΕΚΦΡΑΣΗ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ. 26
Ν Η Π Ι Α Γ Ω Γ Ε Ι Ο
ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» Ν Η Π Ι Α Γ Ω Γ Ε Ι Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Α. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ Σκοπός του Νηπιαγωγείου είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά,
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Νηπιαγωγείο «Le Petit La Salle» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Νηπιαγωγείου Κολέγιο «ΔΕΛΑΣΑΛ» Νηπιαγωγείο «Le Petit La Salle» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ Σκοπός του Νηπιαγωγείου είναι να
Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.
Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου
Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί στο Νηπιαγωγείο: Γλώσσα-Μαθηματικά- Φυσικές Επιστήμες-Δημιουργία-Έκφραση-Νέες Τεχνολογίες
Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί στο Νηπιαγωγείο: Γλώσσα-Μαθηματικά- Φυσικές Επιστήμες-Δημιουργία-Έκφραση-Νέες Τεχνολογίες Ένα πρακτικό πρόγραμμα επαγγελματικής εξειδίκευσης για όσους εργάζονται στην Προσχολική
Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη
Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή
Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης;
ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ Παραδοχές Εκπαίδευση ως μηχανισμός εθνικής διαπαιδαγώγησης. Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης. Αίσθηση ομοιότητας στο εσωτερικό και διαφοράς στο εξωτερικό Αξιολόγηση ιεράρχηση εθνικών ομάδων.
Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 3: Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) για το νηπιαγωγείο
Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 3: Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) για το νηπιαγωγείο Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται
από ευχάριστες δραστηριότητες, όπως εκείνες της προανάγνωσης,, ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν το φωνημικό χαρακτήρα της γλώσσας και διακρίνουν τα
ΔΕΥΤΕΡΑ Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης. Το ελεύθερο παιχνίδι είτε ατομικό,είτε ομαδικό σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές επιτρέπει στα παιδιά να χρησιμοποιούν
Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (2003).
Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (2003). Δ.Ε.Π.Π.Σ. : Οργανωμένο σύστημα εργασίας, το οποίο σκιαγραφεί τι πρέπει να μάθουν τα παιδιά, τις διαδικασίες με τις οποίες επιτυγχάνονται
Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές
Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί
Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά
Πρωινό γεύμα και υγιεινή σώματος στην τουαλέτα.
Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης. Το ελεύθερο παιχνίδι είτε ατομικό,είτε ομαδικό σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές επιτρέπει στα παιδιά να χρησιμοποιούν δημιουργικά
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. Πρακτική Άσκηση. Ενότητα 1: Εισαγωγικά
Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πρακτική Άσκηση Ενότητα 1: Εισαγωγικά Αν. Καθηγήτρια: Σοφία Αυγητίδου E-mail: saugitidoy@uowm.gr Μέντορες: Βάσω Αλεξίου, Λίζα Θεοδωρίδου, Αγάπη Κοσκοσίδου Παιδαγωγικό Τμήμα
ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ
ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες
Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr
Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το ΕΠΜ_2014 Εκπαιδευτικό Έργο «Το Κινητό Μουσείο»
Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων
Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να συζητήσουν και να
Το παιχνίδι της χαράς
Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Κατερίνα Πουλέα Παιδαγωγός Το παιχνίδι της χαράς Το παιχνίδι της χαράς Αετιδέων 15 & Βουτσινά Χολαργός 6944 773597 Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Το Παιδαγωγικό Κέντρο Προσχολικής
ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας
Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού
Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών
Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα
ΕΥΑΡΜΟΓΕ ΣΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΟΦΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ. Δρ Ζωή Καραμπατζάκη
ΕΥΑΡΜΟΓΕ ΣΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΟΦΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Δρ Ζωή Καραμπατζάκη Τι μας προσφέρουν οι θεωρίες μάθησης; Οι θεωρίες μάθησης προσφέρουν τη βάση πάνω στην οποία αναπτύσσονται, εξελίσσονται και βελτιώνονται
Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να:
Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ανταποκρίνονται στην ακρόαση του προφορικού
Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr
Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το Σύντομη περιγραφή Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο
Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού
Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές
Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ
Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται
ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα
ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΕΡΩΤΗΜΑ 1 ο : Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ., ο παιδαγωγικός ρόλος ανανεώνεται, αναθεωρείται, αναβαθμίζεται, προκειμένου να ανταποκριθεί
Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή. http://www.creative-little-scientists.eu
Τι έχουμε μάθει για την προώθηση της Δημιουργικότητας μέσα από τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά στην Ελληνική Προσχολική και Πρώτη Σχολική Ηλικία; Ευρήματα για την εκπαίδευση στην Ελλάδα από το
Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου
Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο Μαρία Παπαδοπούλου ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Η διδακτέα ύλη αντιμετωπίζεται με «ακαδημαϊκό» τρόπο. Θεωρητική προσέγγιση
Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη
Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins Α.Χατζηδάκη Cummins (1981, 1983, 1984) Για να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να διαμορφώσει τη διδασκαλία του αποτελεσματικά, θα πρέπει να γνωρίζει ποιες γνωστικές και γλωσσικές
Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης
Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες
Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο. Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α.
Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Βιωματικές Δράσεις Γυμνασίου Στην Α τάξη υλοποιούνται θέματα του διδακτικού αντικειμένου
Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών
Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών Σχεδιασμός... αντιμετωπίζει ενιαία το πλαίσιο σπουδών (Προδημοτική, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο), είναι συνέχεια υπό διαμόρφωση και αλλαγή, για να αντιμετωπίζει την εξέλιξη,
Εισαγωγικό Σημείωμα. Η είσοδος στο νηπιαγωγείο είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής
Εισαγωγικό Σημείωμα Αγαπητοί γονείς, Η είσοδος στο νηπιαγωγείο είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής κάθε παιδιού. Οι στέρεες βάσεις και τα θεμέλια της μάθησης και της ολόπλευρης ανάπτυξής
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας
Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού.
Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. ημήτρης Γουλής Ο παραδοσιακός όρος αλφαβητισμός αντικαταστάθηκε από τον πολυδύναμο
ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ
ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν
Τρίτη 24 και Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017
Τρίτη 24 και Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017 Παιδαγωγικές προσεγγίσεις και διδακτικές πρακτικές - η σχέση τους με τις θεωρίες μάθησης Παρατηρώντας τη μαθησιακή διαδικασία Τι είδους δραστηριότητες παρατηρήσατε
Διαθεματικότητα: πλαίσιο εφαρμογής, αποτελέσματα, πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα, κριτική θεώρηση. Δρ Δημήτριος Γκότζος
Διαθεματικότητα: πλαίσιο εφαρμογής, αποτελέσματα, πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα, κριτική θεώρηση Δρ Δημήτριος Γκότζος Τρόποι εφαρμογής διαθεματικότητας Παράλληλης συνεξέτασης θεμάτων από διαφορετικά μαθήματα
Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου
Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική
Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή
Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην
Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις
Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο
Παρουσίαση των σκοπών και των στόχων...35. Ημερήσια πλάνα...53
Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή... 5 Κεφάλαιο 1 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας...11 Η Φυσική Αγωγή στην προσχολική ηλικία...14 Σχέση της Φυσικής Αγωγής με τους τομείς ανάπτυξης του παιδιού...16
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών
Ψυχοκινητική και Φυσική Αγωγή στην Προσχολική Ηλικία
Ψυχοκινητική και Φυσική Αγωγή στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 8: Η Φυσική Αγωγή στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου Βασιλική Ρήγα Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. Σκοποί ενότητας
H μάθηση υπό το πρίσμα των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων
H μάθηση υπό το πρίσμα των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων Συζητήστε τι σημαίνει για σας μαθαίνω; Πώς θεωρείτε ότι μαθαίνουν τα παιδιά; Σημειώστε κάτι που θεωρείτε ότι έμαθαν τα παιδιά σε κάποια από
Τομέας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου ATS2020 ΤΟΜΕΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ
ATS2020 ΤΟΜΕΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 1. Σχεδιασμός στρατηγικών για διερεύνηση 1.1. Εντοπίζουν σημαντικές ανάγκες/ προβλήματα/ ερωτήματα για διερεύνηση
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστή προσωπικότητα.
ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2006 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Κλάδος: ΠΕ 60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (Γνωστικό αντικείμενο) Σάββατο 27-1-2007
Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών
Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Γιατί ακόμα και όταν η αγάπη είναι δεδομένη, η επικοινωνία είναι κάτι που μαθαίνεται* *Προγράμματα βασισμένα στην «Επικοινωνία
www.themegallery.com LOGO
www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή
12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση
προλογοσ Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρητική μελέτη και την πρακτική εφαρμογή του παραδοσιακού χορού και γράφτηκε με την προσδοκία να καλύψει ένα κενό όσον αφορά το αντικείμενο
Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας. Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο:
Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο: 2231081842 Χώρος υλοποίησης: ΕΚΦΕ Φωκίδας Υπεύθυνος: Μπεμπή Ευαγγελία Τηλέφωνο επικοινωνίας:
ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟ ΔΕΠΠΣ
14:00 14:10 μ.μ. Απογευματινό κολατσιό
7:00 9:00 π.μ. Φύλαξη 9:00 9:10 π.μ. Υποδοχή μαθητών - μαθητριών 9:10 9:45 π.μ. Ομαδική δραστηριότητα (Συζήτηση Πειράματα- Μαθηματικά- Λογοτεχνία) 9:45 10:10 π.μ. Πρόγευμα 10:10 11:00 π.μ. Διάλειμμα (Στην
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )
29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη
Το μουσείο ζωντανεύει με ταξίδι σχολικό! Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ποδράσηη
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 5 ποδράσηη Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας Πανεπιστημίου Πατρών 2ο Δημοτικό Σχολείο Ακράτας Δημοτικό Μουσείο
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να προσδιοριστούν
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΠΑIΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΑΡΗΣ 2016
Διδακτική της Λογοτεχνίας
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Λογοτεχνίας Ενότητα 1: Σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας l Βενετία Αποστολίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό
Διερευνητική μάθηση We are researchers, let us do research! (Elbers and Streefland, 2000)
Διερευνητική μάθηση We are researchers, let us do research! (Elbers and Streefland, 2000) Πρόκειται για την έρευνα που διεξάγουν οι επιστήμονες. Είναι μια πολύπλοκη δραστηριότητα που απαιτεί ειδικό ακριβό
Κολλιόπουλος Δημήτρης, Επιμορφωτής Β Επιπέδου
Κολλιόπουλος Δημήτρης, Επιμορφωτής Β Επιπέδου Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην Παιδαγωγική Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Υλικό από το Παιδαγωγικό
«Τίποτα για πέταμα. Tα παλιά γίνονται καινούργια»
Ανοιχτή Εκπαιδευτική Πρακτική Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη Ανακύκλωση: «Τίποτα για πέταμα. Tα παλιά γίνονται καινούργια» Κρύστα Ρακαλλίδου Π.Ε. 60 rakallidou@sch.gr
Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο. Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ
Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ Τι εννοούμε με τον όρο «βιωματική μάθηση»; Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης,
Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση
Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος
Διδασκαλία γνώσεων και αξιών
Διδασκαλία γνώσεων και αξιών Δρ Δημήτριος Γκότζος Οι διαφάνειες 1-14 αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του βιβλίου: Α. Χριστοδούλου (2012). Παιδεία, εκπαίδευση, αξίες. Σημειωτική προσέγγιση. University
ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT)
1 ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT) 1. Επιλογή θέματος. 2. Καταιγισμός ιδεών - διαθεματικές διασυνδέσεις. 3. Έρευνα πηγών - αναδιαμόρφωση ιδεών. 4. Καθοδηγητικά ερωτήματα. 5. Οργάνωση μαθησιακών
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη
Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία
The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της
ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΑΛΟΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙ ΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Ι. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η
Μαθησιακά πλαίσια στο νηπιαγωγείο. Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου
Μαθησιακά πλαίσια στο νηπιαγωγείο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1947 Η μάθηση είναι συνεχής Τα παιδιά μαθαίνουν με διάφορους τρόπους, σε διάφορα πλαίσια.
Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες
Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Εισηγητές: Απόστολος Κ. Σωτηρίου Γεώργιος Β. Παπαβασιλείου 20ο Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων 17&18 Μαρτίου 2009 Αλφαβητισμός Γραμματισμός Literacy Εγγραμματισμός
Η προσέγγιση του γραπτού λόγου και η γραφή. Χ.Δαφέρμου
Η προσέγγιση του γραπτού λόγου και η γραφή Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να μιλούν? Προσπαθώντας να επικοινωνήσουν Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να γράφουν? Μαθαίνoυν να γράφουν γράφοντας Η γραφή λύνει προβλήματα
Παιδαγωγοί και παιδαγωγική σκέψη στον ελληνόφωνο χώρο (18ος αιώνας Μεσοπόλεμος)
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παιδαγωγοί και παιδαγωγική σκέψη στον ελληνόφωνο χώρο (18ος αιώνας Μεσοπόλεμος) Ενότητα 2: Ιστορική-ερμηνευτική μέθοδος Βασίλειος Φούκας
Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων
Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 8: Επίλυση προβλήματος
Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 8: Επίλυση προβλήματος Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να γίνει
Για την εξέταση των Αρχαίων Ελληνικών ως μαθήματος Προσανατολισμού, ισχύουν τα εξής:
Τρόπος εξέτασης των πανελλαδικά εξεταζόμενων μαθημάτων Τα θέματα των πανελλαδικά εξεταζόμενων μαθημάτων λαμβάνονται από την ύλη που ορίζεται ως εξεταστέα για κάθε μάθημα κατά το έτος που γίνονται οι εξετάσεις.
ΕΚΦΩΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (µικρές τάξεις ηµοτικού) Σχεδιασµός σεναρίου µε θέµα «Ο καιρός» µε τη χρήση λογισµικών γενικής χρήσης, οπτικοποίησης, διαδικτύου και λογισµικών εννοιολογικής χαρτογράφησης. ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ΕΥΤΕΡΑ Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης: Κολύμβηση/ Φυσική αγωγή:
ΕΥΤΕΡΑ * Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης: Το ελεύθερο παιχνίδι είτε ατομικό, είτε ομαδικό σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές επιτρέπει στα παιδιά να αναπτύσσονται,
Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών
Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΚΟΠΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΚΟΠΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Τι είναι Αναλυτικό Πρόγραμμα; Τι είναι οι σκοποί; Τι είναι ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ; Τι είναι τα περιεχόμενα; Τι είναι η μεθόδευση; Πως συνδέονται αυτά
α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των
ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του, γ. η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης
Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος
Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος ΗΜελέτη Περιβάλλοντος Είναι κατ εξοχήν διαθεματικό αντικείμενο, διότι αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται
Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή
Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή Εργαστήριο Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου Διδάσκουν: Πολύκαρπος Καραμούζης, (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ
3 Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ-ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 205 Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ (Ένα παραμύθι από μεγάλα παιδιά) Παπαλουκά Κων/να Εκπαιδευτικός Β θμιας Εκπαίδευσης Νηπιοβρεφοκόμος Τσαγκουρνού Ελισάβετ Εκπαιδευτικός
Βιωματικές δράσεις: Επιμορφωτικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών
Περιφερειακή Ενότητα Νομού Τρικάλων Δ/ΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Θεσμοί της Αυτοδιοίκησης και της κεντρικής Κυβέρνησης φιλικοί στο παιδί Βιωματικές δράσεις: Επιμορφωτικό Εργαστήρι
ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ : A ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΨΥΧΙΚΟΥ Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Σχ. Έτος: 2013-2014 ΑΡΩΜΑ ΧΟΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ-ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΕΣ
Ερευνητική Εργασία (Project)
Ερευνητική Εργασία (Project) Ερευνητικές Εργασίες (Project) Τι είναι ερευνητική εργασία Σκοπός της ερευνητικής εργασίας Εκπαιδευτική Αξία Προϋποθέσεις επιτυχίας του project Ρόλος του μαθητή Ρόλος του Εκπαιδευτικού
Διδακτικές Τεχνικές (Στρατηγικές)
Διδακτικές Τεχνικές (Στρατηγικές) Ενδεικτικές τεχνικές διδασκαλίας: 1. Εισήγηση ή διάλεξη ή Μονολογική Παρουσίαση 2. Συζήτηση ή διάλογος 3. Ερωταποκρίσεις 4. Χιονοστιβάδα 5. Καταιγισμός Ιδεών 6. Επίδειξη
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικες πληροφοριες Πέτρος Γαλάνης Δρ. ΕΚΠΑ, Δάσκαλος Ε.Α. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Δ Αθήνας) Τι είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ); Ο όρος «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ)
ΦΥΣΙΚΑ Ε & Στ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ
ΦΥΣΙΚΑ Ε & Στ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Φυσικές Επιστήμες Θεματικό εύρος το οποίο δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του σχολικού μαθήματος. Έμφαση στην ποιότητα, στη συστηματική
Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης
Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Ευθυμία Γουργιώτου Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης
ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ Δ/ΝΣΗ Π.Ε. & Δ.Ε. ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 20.06.2014 Δ/ΝΣΗ Π.Ε. Ν.ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ Ταχ. Δ/νση(προσωρινή): Ηλία Ζερβού 10 Ταχ. Κώδικας : 28100
ΠΑ 2015 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Οργάνωση δραστηριοτήτων ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΠΑ 2015 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Οργάνωση δραστηριοτήτων ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Ημερομηνίες ΠΑ 2015-2016 Ημερομηνίες ΠΑ Έργο 15-18/3/2016 & 21-24/3/2016 Παρακολούθηση προγράμματος Νηπιαγωγείου 28/3-1/4/2015 & 4-8/3/2015 Θεματική
ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Ενότητα 5: Θεωρίες ψυχολογικής ανάπτυξης Gardner και προσχολική αγωγή Διδάσκων: Μανωλίτσης Γεώργιος ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ
ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ
ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο