ΤΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΡΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΥΜΗΣ: Η ΥΔΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΡΟΗ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΩΣ ΘΕΣΗ ΑΦΘΟΝΙΑΣ

Transcript

1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ 2011 ΤΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΡΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΥΜΗΣ: Η ΥΔΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΡΟΗ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΩΣ ΘΕΣΗ ΑΦΘΟΝΙΑΣ ΙΧΘΥΟΠΛΑΓΚΤΟΥ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δρ. Χαρίλαος Κοντογιάννης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε) Ομάδα Συμμετεχόντων: Α. Σιαπάτης, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε Δρ. Δ. Δαμαλάς, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Δρ. Ε. Λευκαδίτου, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Δρ. Β. Παπαδόπουλος, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Σ. Καββαδάς, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Χ. Λεοντάρη Ε.Κ.Π.Α. Δεκέμβριος 2011

2 Εισαγωγή Η συγκεκριμένη μελέτη έχει ως σκοπό 1) την καταγραφή της υδροδυναμικής δομής του ρεύματος της Εύβοιας στην περιοχή της Κύμης, 2) τον εντοπισμό και καταγραφή των πεδίων ωοτοκίας των επικρατούντων ειδών ιχθύων στη συγκεκριμένη περιοχή και της συσχέτισής τους με τις επικρατούσες φυσικές και υδροδυναμικές συνθήκες, και 3) την καταγραφή των δραστηριοτήτων των αλιευτικών στόλων που έχουν έδρα την Κύμη και τις Πετριές. Η δομή του ρεύματος και το ιχθυοπλαγκτό μελετώνται μέσα από δεδομένα πεδίου που συλλέγονται από ωκεανογραφικές μετρήσεις σε τρεις πλόες με τη χρήση μικρού σκάφους, 8 περίπου μέτρων, ενώ οι πληροφορίες για τις αλιευτικές δραστηριότητες συλλέγονται σε συνεντεύξεις με τοπικούς αλιείς και απαντήσεις σε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο. Οι πλόες, σύμφωνα με την πρόταση που έχει κατατεθεί στο ίδρυμα John Latsis Benefit Foundation, θα γίνονται σε περιόδους που σχετίζονται με την ωοτοκία των ψαριών αλλά και ταυτόχρονα με τον εποχικό κύκλο μέσα σε ένα έτος. Οι περίοδοι αυτοί είναι: 1) η χειμερινή περίοδος με τις συνθήκες χαμηλότερης θερμοκρασίας του θαλασσινού νερού που επικρατούν κατά τον Μάρτιο, 2) η μεταβατική περίοδος στο τέλος άνοιξης αρχές καλοκαιριού, και 3) η περίοδος με μέγιστες θερμοκρασίες στο θαλασσινό νερό στο τέλος Αυγούστου έως μέσα Σεπτεμβρίου. Αποτελέσματα 1. Φυσική Τα αποτελέσματα της Φυσικής βασίζονται α) σε προφίλ ρευματομετρήσεων, δηλαδή μετρήσεις ταχύτητας και διεύθυνσης ρευμάτων σε διαφορετικά βάθη στα πάνω περίπου 70 μέτρα, σε ένα σύνολο διαφορετικών θέσεων και β) σε προφίλ θερμοκρασίας και αλατότητας (επί τοις χιλίοις περιεκτικότητα σε αλάτι) στα πάνω 500 μέτρα σε ένα σύνολο θέσεων όπου καλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος της υδάτινης στήλης από την επιφάνεια μέχρι τον πυθμένα. Πριν την εκπόνηση της συγκεκριμένης μελέτης, η επιστημονική πληροφορία που είχαμε για τη ροή των θαλάσσιων ρευμάτων στην περιοχή της Κύμης βασίζονταν αποκλειστικά στις παρατηρήσεις σε τροχιές που είχαν ακολουθήσει στη συγκεκριμένη περιοχή διάφοροι επιφανειακοί πλωτήρες οι οποίοι παρασύρονταν από το ρεύμα και οι θέσεις τους ανιχνεύονταν από δορυφόρο. Οι παρατηρήσεις αυτές είχαν γίνει το 2002 και 2003 στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος από το Πανεπιστήμιο του Μιάμι των ΗΠΑ και αφορούσαν την επιφανειακή κυκλοφορία σε ολόκληρο το Αιγαίο (Olson et al., 2006).

3 Είχε γίνει φανερό ότι κατά μήκος και κοντά στην ανατολική ακτή της Εύβοιας υπήρχε μια συστηματική ροή η οποία δυνάμωνε σε ταχύτητα βόρεια από το ακρωτήριο της Κύμης. Οι πλωτήρες, στη μεταφορά τους νότια από το ακρωτήριο της Κύμης, ενίοτε ακολουθούσαν κλειστές τροχιές μέσα στον Κόλπο της Κύμης, άλλοτε συνέχιζαν νότια κοντά στην ακτή, δηλαδή σε απόσταση μικρότερη από 3-4 ναυτικά μίλια, και άλλοτε κινούνταν ανατολικά-νοτιοανατολικά ανοιχτά από την ακτή. Το Σχήμα 1 παρουσιάζει τέσσερις χαρακτηριστικές τροχιές πλωτήρων από τις παλαιότερες παρατηρήσεις του προγράμματος του Πανεπιστημίου του Μιάμι. Οι ταχύτητες που προκύπτουν κυμαίνονται από cm/sec μέχρι cm/sec, δηλαδή έως περίπου ένα ναυτικό μίλι την ώρα που είναι ίσο με 51.5 cm/sec. Σχήμα 1. Οι συνεχείς γραμμές με μπλε (τετράγωνα), κόκκινο (σταυροί), πράσινο (x) και σιέλ (τρίγωνα) και τα αντίστοιχα βέλη υποδεικνύουν τις αλληλοδιαδοχικές θέσεις επιφανειακών πλωτήρων κάθε 4 ώρες που κινούνται με την ταχύτητα των επιφανειακών ρευμάτων. Οι κινήσεις είναι κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι του Οι διακεκομμένες γραμμές αφορούν τις ισοβαθείς των 200 μέτρων (κόκκινες) και των 600 μέτρων (μπλέ)

4 Σχήμα 2. Πεδίο ροής στα 5 μέτρα (αριστερά) κατά το Μάρτιο (πάνω), Ιούνιο (μέση) και Οκτώβριο (κάτω), καθώς και στα 50 μέτρα (δεξιά) κατά τον Ιούνιο και Οκτώβριο. Τα βέλη είναι κατ εκτίμηση ταχύτητες ροής με μέθοδο βέλτιστης παρεμβολής (optimum interpolation). Οι κατ εκτίμηση τιμές βασίζονται στις μετρήσεις ταχυτήτων που εμφανίζονται ως μικρά ευθύγραμμα τμήματα με κύκλο στη θέση μέτρησης. Στο κάτω μέρος κάθε εικόνας εμφανίζονται ως μέτρο σύγκρισης οι προς δυτικά ροές με ταχύτητα 40 εκατοστά το δευτερόλεπτο. Οι μαύρες γραμμές με τα βέλη είναι για οπτική διευκόλυνση.

5 Το Σχήμα 2 παρουσιάζει ενδεικτικές εικόνες του πεδίου ροής στην περιοχή μελέτης όπως αυτό αποτυπώθηκε στους πλόες που έγιναν κατά το Μάρτιο, Ιούνιο και Οκτώβριο Σε σχέση με τις παρατηρήσεις του 2002, κατά το 2011 το κύριο τμήμα του ρεύματος, δηλαδή εκεί που εμφανίζονται οι μεγαλύτερες ταχύτητες και αποκαλείται πυρήνας, ευρίσκεται ανοιχτά από την ακτή στις έξω θέσεις μέτρησης που σημειώνονται με μικρούς κύκλους και είναι από 6 έως 10 περίπου μίλια από την ακτή. Την περίοδο του Μαρτίου στην περιοχή βόρεια από το ακρωτήριο της Κύμης και σε γεωραφικό πλάτος ~38.7 ο Β ο πυρήνας του ρεύματος είναι στις βορειότερες θέσεις όπου έγιναν μετρήσεις. Το ρεύμα μαιανδρίζει, στρέφεται νότια και σε γεωγραφικό πλάτος ~38.54 ο Β, στα ανοιχτά από το ακρωτήριο της Οχθωνιάς, το κυριότερο τμήμα του στρέφεται ανατολικά και απομακρύνεται περισσότερο από την ακτή, ενώ ένα άλλο τμήμα του στρέφεται νότια με σημαντικά μικρότερες ταχύτητες σχηματίζοντας ένα ημίκλειστο στρόβιλο. Για τεχνικούς λόγους στον πλόα του Μαρτίου δεν ήταν δυνατό να γίνουν μετρήσεις σε μεγαλύτερα βάθη στους σταθμούς μακριά από την ακτή. Ωστόσο λόγω του ότι το νερό στα πάνω ~100 μέτρα είναι ομογενοποιημένο, δηλαδή δεν παρουσιάζει σημαντικές μεταβολές στη θερμοκρασία του και στην πυκνότητά του με το βάθος, η δυναμική το κάνει να κινείται χωρίς σημαντικές μεταβολές στην ταχύτητα και διεύθυνση με το βάθος. Σε συντομία, περιμένουμε ότι η επιφανειακή δομή της κίνησης το Μάρτιο διατηρείται ποιοτικά η ίδια στα πάνω ~100 μέτρα. Επιπλέον, κατά το Μάρτιο δεν παρατηρείται κλειστή τροχιά κίνησης μέσα στον κόλπο της Κύμης. Σε αντίθεση, κατά τον Ιούνιο και Οκτώβριο βλέπουμε ότι ένα τμήμα της επιφανειακής ροής ανεβαίνει βόρεια κοντά στην ακτή της Εύβοιας με σημαντικά μικρότερες ταχύτητες της τάξεως των 10 εκατοστών ανά δευτερόλεπτο και κοντά στο ακρωτήριο της Κύμης στρέφεται ανατολικά και ενώνεται με την κύρια ροή του Ρεύματος της Εύβοιας που είναι προς νότο. Στις αρχές Οκτωβρίου, όταν τα πάνω 40 μέτρα εξακολουθούν να έχουν σημαντικά μεγαλύτερη θερμοκρασία από τα βαθύτερα στρώματα, λόγω της πρόσφατης θέρμανσης που έχει ολοκληρωθεί στο τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στη δομή της ροής ανάμεσα στα πάνω ζεστά και αραιά στρώματα και στα βαθύτερα και πυκνότερα. Στα 50 μέτρα και ανοιχτά από τα αβαθή του κόλπου της Κύμης η ροή τον Οκτώβρη είναι αντίθετη της επιφανειακής και κατευθύνεται βόρεια-βορειοανατολικά.. Στο Σχήμα 3 παρουσιάζονται οι οριζόντιες κατανομές (χάρτες) της θερμοκρασίας και της αλατότητας (επί τοις χιλίοις περιεκτικότητα σε αλάτι) σε βάθος

6 Σχήμα 3. Πεδίο θερμοκρασίας (αριστερά) και αλατότητας (δεξιά) στα 5 μέτρα κατά τον Μάρτιο (πάνω), Ιούνιο (μέση) και Οκτώβριο (κάτω).

7 5 μέτρα.στις τρεις εποχικές δειγματοληψίες. Τον Μάρτιο οι ελάχιστες επιφανειακές θερμοκρασίες ( ο C) και αλατότητες ( ) στο επιφανειακό στρώμα παρατηρούνται μέσα στον Κόλπο της Κύμης, λόγω της εκβολής χερσαίων νερών από παρακείμενους γειτονικούς χείμαρρους νότια από την πόλη της Κύμης. Τον Ιούνιο υπάρχει μία γλώσσα υψηλότερων θερμοκρασιών (~23.1 ο C) στην ίδια περιοχή, λόγω του μικρότερου βάθους και της ισχυρότερης θέρμανσης που υφίστανται τα νερά εκεί. Οι μικρές τιμές της αλατότητας που επικρατούν τον Ιούνιο ( ) είναι ενδεικτικές νερών με προσμίξεις από την Μαύρη Θάλασσα. Οι ισχυροί βόρειοι βορειοανατολικοί άνεμοι που επικρατούσαν κατά το μεγαλύτερο διάστημα του Μαίου αλλά και λίγεςς μέρες πριν τον πλόα του Ιουνίου έχουν σπρώξει επιφανειακά νερά με προσμείξεις από τη Μαύρη Θάλασσα από την περιοχή των Δαρδανελίων προς τα νοτιοδυτικά όπου και ανιχνεύουμε ένα πυρήνα με χαμηλές λίγα μίλια βορειοανατολικά του ακρωτηρίου της Κύμης. Παρόμοια εικόνα εμφανίζεται και τον Οκτώβριο με υψηλότερες θερμοκρασίες προς το κεντρικό μέρος στα αβαθή του κόλπου της Κύμης και μικρές αλατότητες στο βορειοανατολικά της Κύμης. Στα σχολιασμό της κατανομής και του πληθυσμού των ιχθυονυμφών που ακολουθεί θα γίνει εμφανές το πώς οι συγκεκριμένες κατανομές θερμοκρασίας και αλατότητας αλλά και χαμηλού υδροδυναμισμού δηλαδή ασθενών ρευμάτων μέσα στον κόλπο της Κύμης, ευνοούν την ωοτοκία και πολλαπλασιασμό ορισμένων εμπορικών ειδών ανάλογα την εποχή, ενώ κατά την ενηλικίωση τους το ρεύμα πιο ανοιχτά ευνοεί την μετακίνησή τους. 2. Iχθυοπλαγκτό Ο όρος ιχθυοπλαγκτό αναφέρεται στην ομάδα του ζωοπλαγκτού η οποία περιλαμβάνει τα αυγά και τις ιχθυονύμφες των ψαριών, δηλαδή τα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους. Ερμηνεύοντας τη χωρική κατανομή του ιχθυοπλαγκτού και συσχετίζοντας την με διάφορους αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες μπορούμε να εξάγουμε σημαντικές πληροφορίες για τη βιολογία των πρώτων σταδίων ζωής διαφόρων ειδών ψαριών. Οι διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (όπως θερμοκρασία. αλατότητα. ρεύματα. τοπογραφία κτλ.) επιδρούν πάνω στη παρουσία. τη κατανομή και την αφθονία των αυγών και ιχθυονυμφών. Εποχιακές και ετήσιες διακυμάνσεις των περιβαλλοντικών παραγόντων επιδρούν άμεσα πάνω στα ενήλικα ψάρια επηρεάζοντας την αναπαραγωγική τους συμπεριφορά (περίοδο. διάρκεια. και περιοχές ωοτοκίας). Αυτές οι αλλαγές εκτός από τα ενήλικα επιδρούν και στις κατανομές και αφθονίες των αυγών και ιχθυονυμφών τους. Κατά τη διάρκεια των

8 πλαγκτονικών σταδίων φυσικοί και βιολογικοί παράγοντες επηρεάζουν άμεσα τη κατανομή. την αφθονία. την ανάπτυξη και επιβίωση των ιχθυονυμφών. Μικρής και μεσαίας κλίμακας δυναμικά στοιχεία κυκλοφορίας (ρεύματα. κυκλωνικά συστήματα. μέτωπα κτλ.) επιδρούν άμεσα είτε στη κατακράτηση των ιχθυονυμφών σε εύτροφες περιοχές είτε στη διασπορά τους βοηθώντας έτσι στη μείωση του ανταγωνισμού για τη τροφή και στη καλύτερη επιβίωση τους Σκοπός της μελέτης του ιχθυοπλαγκτού είναι να εντοπιστούν και να καταγραφούν τα πεδία ωοτοκίας των επικρατούντων ειδών ιχθύων στην περιοχή έρευνας και η συσχέτισή τους με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες της περιοχής. 2.1 Δειγματοληψία ιχθυοπλαγκτού Για την καλύτερη μελέτη της γεωγραφικής εξάπλωσης των αυγών και προνυμφών των ιχθύων σχεδιάστηκε ένα δίκτυο από σταθμούς δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού πάνω σε ένα πλέγμα παράλληλων διατομών (transects) μέσα και έξω από το θαλάσσιο ρεύμα της περιοχής της Κύμης. Πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες ιχθυοπλαγκτού σε και 15 σταθμούς αντίστοιχα κατά τη διάρκεια τριών ερευνητικών ταξιδιών που έγιναν στις Μαρτίου. στις Ιουνίου και τέλος στις 5-7 Οκτωβρίου του 2011 (Εικόνα 1). Μάρτιος 2011 Ιούνιος 2011

9 Οκτώβριος 2011 Εικόνα. 1 Χάρτης της περιοχής έρευνας με τους σταθμούς δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού κατά τη διάρκεια των τριών ταξιδιών Στις δειγματοληψίες ιχθυοπλαγκτού χρησιμοποιήθηκε δειγματολήπτης τύπου BONGO net. που αποτελείται από δύο ενωμένα στεφάνια. διαμέτρου 60 εκ. το καθένα. Το ένα στεφάνι ήταν εφοδιασμένο με κωνικό δίχτυ του οποίου το άνοιγμα του ματιού είναι 500 μm. ενώ το άλλο με δίχτυ 250 μm (Εικόνα. 2). Λόγω της μικρής ιπποδύναμης του βιντσιού του αλιευτικού σκάφους που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα. επιλέχτηκε η οριζόντια σύρση του δειγματολήπτη σε βάθος που κυμαίνεται από την επιφάνεια έως και 5 μέτρα βάθος (Εικόνα 2.). Η διάρκεια κάθε σύρσης ήταν περίπου δέκα λεπτά ενώ η ταχύτητα του πλοίου κυμάνθηκε μεταξύ 2.5 έως 3 κόμβους.

10 Εικόνα 2. Ο δειγματολήπτης τύπου BONGO net στη διάρκεια της δειγματοληψίας Κατά τη διάρκεια της σύρσης των ιχθυοπλαγκτονικών διχτυών καταγράφθηκε το γεωγραφικό στίγμα. το βάθος του σταθμού. το βάθος σύρσης. η ημερομηνία. η ώρα. η διάρκεια σύρσης και η ροή του νερού που εισήλθε σε κάθε δίχτυ στη διάρκεια της σύρσης με τη χρήση ενός ροόμετρου (Εικόνα. 3). Εικόνα 3. Ροόμετρο για τον υπολογισμό του όγκου νερού που διήλθε μέσα από κάθε δίχτυ στη διάρκεια κάθε δειγματοληψίας. Πληροφορίες για του σταθμούς δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των τριών ταξιδιών δίνονται στους πίνακες 1-3. Πίνακας 1 Στοιχεία σταθμών δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού. Σταθμός Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Ημερομηνία Ώρα A /3/ :20 A /3/ :30 A /3/ :35 B /3/ :30 B /3/ :15 B /3/ :40 C /3/ :00 C /3/ :10

11 C /3/ :50 C /3/ :20 D /3/ :30 D /3/ :30 D /3/ :00 D /3/ :50 Πίνακας 2 Στοιχεία σταθμών δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού. Σταθμός Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Ημερομηνία Ώρα A /6/2011 9:45 A /6/ :30 A /6/ :30 A /6/ :30 B /6/ :35 B /6/ :50 B /6/ :20 C /6/ :00 C /6/ :50 C /6/ :15 C /6/ :00 Πίνακας 3 Στοιχεία σταθμών δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού. Σταθμός Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Ημερομηνία Ώρα A /10/ :20 A /10/ :45 A /10/ :45 A /10/ :35 B /10/2011 9:30 B /10/ :30 B /10/ :45 C /10/ :20 C /10/ :25 C /10/ :20 C /10/ :30 D /10/ :00 D /10/ :10

12 D /10/ :50 D /10/ :45 Μετά το πέρας της δειγματοληψίας τα δείγματα διατηρήθηκαν σε διάλυμα φορμόλης 4% μέσα σε πλαστικά δοχεία. Η αναγνώριση και ταξινόμηση του υλικού πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο ιχθυοπλαγκτού του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών και έφθασε σε επίπεδο είδους. γένους η οικογένειας όπου αυτό ήταν δυνατόν να γίνει. 2.2 Εκτίμηση αφθονίας ιχθυοπλαγκτού Επειδή κάθε σύρση διαφέρει έστω και ελάχιστα όσο αφορά τη διάρκεια της καθώς και τον όγκο νερού που διέρχεται μέσα από κάθε δίχτυ. είναι ανάγκη να εκφρασθούν οι απόλυτες τιμές αυγών και ιχθυονυμφών που θα συλλεχθούν σε σχετικές τιμές αφθονίας (άτομα ανά 100 μ 3 ). ώστε να είναι συγκρίσιμες μεταξύ τους. Ο τύπος για τη μετατροπή της απόλυτης αφθονίας σε αφθονία ανά 100 μ 3 όγκου νερού δίνεται παρακάτω: yi xi *100 vi Όπου x i είναι η απόλυτη αφθονία των αυγών ή ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν στο σταθμό i και v i είναι ο όγκος του νερού σε κυβικά μέτρα που πέρασε από το δίχτυ στο σταθμό i. 2.3 Αποτελέσματα ιχθυοπλαγκτού του πρώτου ταξιδιού Κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού συλλέχτηκαν συνολικά 261 αυγά και 44 ιχθυονύμφες με το 250άρι δίχτυ του Bongo net που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 4). Οι αντίστοιχες τιμές για το 500άρι δίχτυ είναι 238 αυγά και 37 ιχθυονύμφες που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 5). Οι μεγαλύτερες τιμές της απόλυτης και σχετικής αφθονίας των αυγών και ιδιαίτερα των ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 250άρι σε σχέση με το 500άρι οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο διαφυγής των μικρού μεγέθους αυγών και ιχθυονυμφών διαμέσου των ματιών του διχτιού που είναι πιο έντονο στο 500άρι απ ότι στο 250άρι. Πίνακας 4. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 250άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2011.

13 Σταθμός Όγκος νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες Αριθμός αυγών/100μ 3 Αριθμός ιχθυονυμφών/100μ 3 A A A B B B C C C C D D D D Σύνολο Πίνακας 5. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 500άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Μαρτίου Σταθμός Όγκος νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες Αριθμός αυγών/100μ 3 Αριθμός ιχθυονυμφών/100μ 3 A A A B B B C C C C D D D D Σύνολο Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 6 αναγνωρίστηκαν 18 taxa 1 που ανήκουν σε 13 οικογένειες ιχθύων. Από τα 18 taxa 5 έχουν εμπορική αξία όπως η σαρδέλα 1 Με τον όρο taxa δηλώνεται η μικρότερη δυνατή ταξινομική βαθμίδα στην οποία έγινε η αναγνώριση των αυγών και ιχθυονυμφών (δηλ. οικογένεια, γένος, είδος)

14 Αυγά Ιχθυονύμφες (Sardina pilchardus). ο κέφαλος (Mugil cephalus). η γόπα (Boops boops) ο σαλούβαρδος (Phycis blennoides) και ο μπαλάς (Pagellus bogaraveo). Τα πιο άφθονα είδη είναι τα Hygophum sp. και Myctophum punctatum της βαθυπελαγικής οικογένειας των Myctophidae. Οι σχετικές τους αφθονίες υπολογίσθηκαν σε και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 νερού στο 250άρι δίχτυ και σε 4.02 και 6.43 ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 νερού στο 500άρι δίχτυ αντίστοιχα. Οι υψηλότερες τιμές των ιχθυονυμφών των Hygophum sp. και Myctophum punctatum στο 250άρι δίχτυ από το αντίστοιχο 500άρι οφείλονται στο φαινόμενο της διαφυγής διαμέσου του μεγαλυτέρου ματιού διχτιού (500άρι) των κυρίως μακρόστενων ιχθυονυμφών όπως είναι οι ιχθυονύμφες των παραπάνω ειδών Πίνακας 6 Σύνθεση της συνολικής αφθονίας (άτομα ανά 100 μ 3 νερού) των αυγών και ιχθυονυμφών που αναγνωρίσθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού καθώς και το ποσοστό παρουσίας του στο σύνολο των σταθμών για κάθε δίχτυ. Bongo 250 Bongo 500 Άτομα/ % Άτομα/ % Οικογένεια Είδος 100 μ 3 Παρουσία 100 μ 3 Παρουσία Ammodytidae Gymnammodytes cicerelus Blennidae Blennius ocellaris Parablennius gatorugine Clupeidae Sardina pilchardus Gadidae Gadiculus argenteus Phycis blennoides Gobiidae Gobiidae Gonostomatidae Cyclothone braueri Mugilidae Mugil cephalus Myctophidae Hygophum sp Lobianchia sp Myctophum punctatum Paralepididae Lestidiops jayakari Photichthyidae Vinciguerria attenuata Sparidae Boops boops Pagellus bogaraveo Stommidae Stomias boa Clupeidae Sardina pilchardus Sternoptychidae Maurolicus muelleri Υπόλοιπα αυγά Από τους χάρτες κατανομής της σχετική αφθονίας των αυγών στην περιοχή έρευνας διαπιστώνεται ότι οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται κυρίως στους παράκτιους σταθμούς (Εικόνα 4). Αντίστοιχα από τους χάρτες κατανομής της σχετικής αφθονίας των ιχθυονυμφών η υψηλότερη τιμή παρατηρείται στο σταθμό Α1 βόρεια του ακρωτηρίου της Κύμης (Εικόνα 4). Στο σταθμό αυτό που αν και

15 παράκτιος έχει μεγάλο βάθος (περίπου 420 μέτρα) είναι έντονη η παρουσία ιχθυονυμφών της βαθυπελαγικής οικογένειας των Myctophidae (Εικόνα 5(. Η παρουσία των αυγών και ιχθυονυμφών της σαρδέλας (Sardina pilchardus) εντοπίζονται κυρίως στους παράκτιους σταθμούς B1, C1 και D1 που χαρακτηρίζονται από μικρά βάθη (από 10 έως 35 μέτρα). χαμηλές θερμοκρασίες και ασθενή ρεύματα καθώς επίσης επηρεάζονται και από εκροές ποταμών (Εικόνα 5). Εικόνα. 4 Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν και με τα δύο δίχτυα κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού

16 . Εικόνα. 5 Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών των πιο άφθονων ειδών που συλλέχτηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού 2.4 Αποτελέσματα ιχθυοπλαγκτού του δεύτερου ταξιδιού Κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού συλλέχτηκαν συνολικά 8151 αυγά και 95 ιχθυονύμφες με το 250άρι δίχτυ του Bongo net που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 6). Οι αντίστοιχες τιμές για το 500άρι δίχτυ είναι 2767 αυγά και 65 ιχθυονύμφες που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 7). Οι μεγαλύτερες τιμές της απόλυτης και σχετικής αφθονίας των αυγών και των ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 250άρι δίχτυ σε σχέση με το 500άρι οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο διαφυγής των μικρού μεγέθους αυγών και ιχθυονυμφών διαμέσου των ματιών του διχτιού. που είναι πιο έντονο στο 500άρι απ ότι στο 250άρι. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού συλλέχτηκε μόνο ένα αυγό γαύρου (Engraulis encrasicolus) στο 500άρι δίχτυ ενώ στο αντίστοιχο 250άρι συλλέχτηκαν συνολικά 5943 αυγά. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ελλειψοειδές σχήμα του

17 σχετικά μικρού μεγέθους αυγού του γαύρου που συμβάλει στη μαζική διαφυγή των αυγών διαμέσου των ματιών του 500άρι διχτιού Πίνακας 6. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 250άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Ιουνίου Σταθμός Όγκος νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες Αριθμός αυγών/100μ 3 Αριθμός ιχθυονυμφών/100μ 3 A A A A B B B C C C C Σύνολο Πίνακας 7. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 500άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Ιουνίου Σταθμός Όγκος νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες Αριθμός αυγών/100μ 3 Αριθμός ιχθυονυμφών/100μ 3 A A A A B B B C C C C Σύνολο Από τους χάρτες κατανομής της σχετική αφθονίας των αυγών στην περιοχή έρευνας διαπιστώνεται ότι οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται κυρίως στους παράκτιους σταθμούς (Εικόνα 6).

18 Εικόνα 6 Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν και με τα δύο δίχτυα κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού Από τα δείγματα του δεύτερου ταξιδιού αναγνωρίστηκαν 18 taxa που ανήκουν σε 15 οικογένειες ιχθύων (Πίνακας 8). Από τα 18 taxa τα 13 έχουν εμπορική αξία όπως ο γαύρος (Engraulis encrasicolus). η φρίσσα (Sardinella aurita). το σαφρίδι (Trachurus mediterraneus). το σύκο (Trisopterus minutus). η κουτσομούρα (Mullus barbatus). ο συκιός (Sciena umbra). το τοννάκι (Auxis rochei). ο κολιός (Scomber japonicus). ο σκορπιός (Scorpaenα sp.). ο χάνος (Serranus cabrilla). ο σπάρος (Diplodus annularis). ο σαργός (Diplodus sargus) και ο λύχνος (Uranoscopus scaber). Η παρουσία των αυγών του γαύρου και της φρίσσας είναι έντονη στους παράκτιους σταθμούς Β1, C1 και C3 (Εικόνες 7 και 8). Μάλιστα η συνολική αφθονία των αυγών του γαύρου που συλλέχτηκαν με το 250άρι δίχτυ κυμάνθηκε στα αυγά ανά 100 μ 3 νερού και αντιπροσωπεύει το 72.21% της συνολικής αφθονίας των αυγών. Αντίστοιχα η συνολική αφθονία των ιχθυονυμφών του γαύρου

19 Αυγά Ιχθυονύμφες που συλλέχτηκαν με το 250άρι δίχτυ κυμάνθηκε στις ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 νερού και αντιπροσωπεύει το 51.34% της συνολικής αφθονίας των ιχθυονυμφών. Πίνακας 8 Σύνθεση της συνολικής αφθονίας (άτομα ανά 100 μ 3 νερού) των αυγών και ιχθυονυμφών που αναγνωρίσθηκαν κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού καθώς και το ποσοστό παρουσίας του στο σύνολο των σταθμών για κάθε δίχτυ. Bongo250 Bongo500 Άτομα/ % Άτομα/ % Οικογένεια Είδος 100 μ 3 Παρουσία 100 μ 3 Παρουσία Blennidae Blennidae Parablenius gattorugine Carangidae Trachurus mediterraneus Clupeidae Sardinella aurita Engraulidae Engraulis encrasicolus Gadidae Trisopterus minutus Gobiidae Gobiidae Labridae Symphodus sp Mullidae Mullus barbatus Pomacentridae Chromis chromis Sciaenidae Sciena umbra Scombridae Auxis rochei Scomber japonicus Scorpaenidae Scorpaenα sp Serranidae Serranus cabrilla Sparidae Diplodus annularis Diplodus sargus Uranoscopidae Uranoscopus scaber Clupeidae Sardinella aurita Engraulidae Engraulis encrasicolus Scombridae Scomber japonicus Υπόλοιπα αυγά

20 Εικόνα. 7. Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών του γαύρου κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού Εικόνα. 8. Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών της φρίσσας κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού 2.5 Αποτελέσματα ιχθυοπλαγκτού του τρίτου ταξιδιού Κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού συλλέχτηκαν συνολικά 767 αυγά και 63 ιχθυονύμφες με το 250άρι δίχτυ του Bongo net που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 9). Οι αντίστοιχες τιμές για το 500άρι δίχτυ είναι 897 αυγά και 66 ιχθυονύμφες που αντιστοιχούν σε αυγά και ιχθυονύμφες ανά 100 μ 3 όγκου νερού (Πίνακας 10). Πίνακας 9. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 250άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2011 Σταθμός Όγκος νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες Αριθμός αυγών/100μ 3 Αριθμός ιχθυονυμφών/100μ 3

21 A A A A B B B C C C C D D D D Σύνολο Πίνακας 10. Απόλυτες και σχετικές αφθονίες αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με το 500άρι δίχτυ του Bongo net ανά σταθμό δειγματοληψίας κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2011 Σταθμός Όγκος Αριθμός Αριθμός νερού (μ 3 ) Αυγά Ιχθυονύμφες αυγών/100μ 3 ιχθυονυμφών/100μ 3 A A A A B B B C C C C D D D D Σύνολο Από τους χάρτες κατανομής της σχετική αφθονίας των αυγών και ιχθυονυμφών στην περιοχή έρευνας διαπιστώνεται σημαντική παρουσία αυγών και ιχθυονυμφών τόσο παράκτιους όσο και βαθύτερους σταθμούς (Εικόνα 9).

22 Εικόνα. 9 Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν και με τα δύο δίχτυα κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού Από τα δείγματα του τρίτου ταξιδιού αναγνωρίστηκαν 12 taxa που ανήκουν σε 12 οικογένειες ιχθύων (Πίνακας 11). Από τα 12 taxa τα 8 έχουν εμπορική αξία όπως ο γαύρος (Engraulis encrasicolus). η αθερίνα (Atherina boyeri). ο κέφαλος (Mugil cephalus). το τοννάκι (Auxis rochei). η ψευδομαρίδα (Centracanthus cirrus), το γοφάρι (Pomatomus saltatrix). το μουσμούλι (Pagellus acarne) και η δράκαινα (Trachinus draco). Από τα αυγά σημαντική είναι η παρουσία των αυγών της ψευδομαρίδας (Centracanthus cirrus), τα οποία συλλέχτηκαν σε ποσοστό 39,6 και 38,8% της συνολικής αφθονίας των αυγών για το 250άρι και 500άρι δίχτυ αντίστοιχα. Από τους χάρτες κατανομής της σχετική αφθονίας των αυγών της ψευδομαρίδας στην περιοχή έρευνας διαπιστώνεται ότι οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται κυρίως σε σταθμούς

23 Αυγά Ιχθυονύμφες με μεγάλα βάθη (Εικόνα 10). Σημαντική επίσης είναι και η παρουσία αυγών και ιχθυονυμφών του γαύρου (σε μικρότερες αφθονίες σε σχέση με το ταξίδι του Ιουνίου). Η μεγαλύτερη συγκέντρωση αυγών του γαύρου παρατηρείται στο σταθμός Α5, ο οποίος χαρακτηρίζεται από χαμηλή αλατότητα (35,98) (Εικόνα 11). Τέλος σημαντική είναι και η παρουσία των ιχθυονυμφών του μουσμουλιού (Pagellus acarne) με τις μεγαλύτερες αφθονίες να εμφανίζονται σε σταθμούς με μεγάλα βάθη (Εικόνα 10) Πίνακας 11 Σύνθεση της συνολικής αφθονίας (άτομα ανά 100 μ 3 νερού) των αυγών και ιχθυονυμφών που αναγνωρίσθηκαν κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού καθώς και το ποσοστό παρουσίας του στο σύνολο των σταθμών για κάθε δίχτυ Bongo 250 Bongo500 Οικογένεια Είδος Άτομα / 100 μ3 % Παρουσία Άτομα/ 100 μ3 % Παρουσία Atherinidae Atherina boyeri Bothidae Arnoglossus sp Centracanthidae Centracanthus cirrus Engraulidae Engraulis encrasicolus Mugilidae Mugil cephalus Myctophidae Diaphus holti Pomatomidae Pomatomus saltatrix Scombridae Auxis rochei Serranidae Anthias anthias Sparidae Pagellus acarne Trachinidae Trachinus draco Triglidae Lepidotrigla cavillone Άγνωστα Centracanthidae Centracanthus cirrus Engraulidae Engraulis encrasicolus Υπόλοιπα αυγά

24 Εικόνα. 10. Χάρτες κατανομών των αυγών της ψευδομαρίδας (Centracanthus cirrus) και ιχθυονυμφών του μουσμουλιού (Pagellus acarne) κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού Εικόνα. 11. Χάρτες κατανομών των αυγών και ιχθυονυμφών του γαύρου κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού 2.6. Συμπεράσματα / Συζήτηση Από την ανάλυση των δειγμάτων του ιχθυοπλαγκτού που προέρχονται και από τα τρία ταξίδια αναγνωρίστηκαν συνολικά 43 taxa που ανήκαν σε 29 οικογένειες. Από το σύνολο των 43 taxa κανένα δε βρέθηκε και στα τρία ταξίδια. Μόνο οι ιχθυονύμφες της οικογένειας Gobiidae και του είδους Parablenius gattorugine βρέθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου και δεύτερου ταξιδιού. Επίσης μόνο οι ιχθυονύμφες του κεφάλου (Mugil cephalus) βρέθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου και τρίτου ταξιδιού. Τα αυγά και οι ιχθυονύμφες του γαύρου συλλέχτηκαν κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου ταξιδιού, όπως επίσης και οι ιχθυονύμφες από το

25 τοννάκι (Auxis rochei). Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται στις διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες (θερμοκρασία και αλατότητα) που επικρατούσαν στην περιοχή έρευνας κατά τη διάρκεια των τριών ταξιδιών. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Μαρτίου η επιφανειακή θερμοκρασία κυμάνθηκε μεταξύ 14.4 έως 15.2 ο C. ενώ η επιφανειακή αλατότητα μεταξύ έως Είδη όπως η σαρδέλα. το προσφυγάκι. η γόπα. ο σαλούβαρδος και ο μπαλάς. γεννούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης όπου επικρατούν σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Οι ιχθυονύμφες των μεσοπελαγικών οικογενειών όπως των Myctophidae. Gonostomatidae. Photichthyidae. Stommidae και Sternoptychidae βρίσκονται στο πλαγκτόν κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου (Siapatis & Somarakis. 2007). Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Ιουνίου παρατηρούνται αυξημένες τιμές επιφανειακής θερμοκρασίας. οι οποίες κυμαίνονται μεταξύ 22.6 έως 23.3 ο C. Οι τιμές της επιφανειακής αλατότητας ήταν χαμηλότερες συγκρινόμενες με τις αντίστοιχες του μηνός Μαρτίου και κυμάνθηκαν μεταξύ έως Με την αύξηση της θερμοκρασίας έχουμε την εμφάνιση ιχθυονυμφών από είδη όπως ο γαύρος. η φρίσσα. η κουτσομούρα. το ασπροσάφριδο. ο κολιός. το τοννάκι και άλλα. που η αναπαραγωγή τους λαμβάνει χώρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά το μήνα Ιούνιο ο αριθμός των εμπορικών ειδών (13 είδη) των οποίων τα αυγά και ιχθυονύμφες συλλέχτηκαν στην περιοχή έρευνας είναι αισθητά μεγαλύτερος σε σχέση με το μήνα Μάρτιο (5). Είναι γνωστό ότι η περίοδος μεταξύ του τέλους της άνοιξης και αρχές του καλοκαιριού αποτελούν την περίοδο αναπαραγωγής των περισσότερων εμπορικών ειδών στις Ελληνικές θάλασσες (Siapatis and Somarakis Caragitsou et al..2001). Τέλος κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Οκτωβρίου η επιφανειακή θερμοκρασία παραμένει υψηλή και κυμαίνεται μεταξύ 22,8 έως 23,2 ο C. Οι τιμές της επιφανειακής αλατότητας ήταν σχετικά χαμηλές και κυμάνθηκαν μεταξύ 35,98 έως 36,13. Οι παραπάνω τιμές δε διαφέρουν σημαντικά από τις αντίστοιχες τιμές που καταγράφηκαν κατά το μήνα Ιούνιο. Αυτό εξηγεί και την παρουσία αυγών και ιχθυονυμφών του γαύρου αυτή την περίοδο, σε αφθονίες αρκετά μικρότερες από τις αντίστοιχες του Ιουνίου (που εμφανίζεται η κορύφωση της αναπαραγωγής περιόδου του είδους). Εξαιρετικά σημαντική είναι η παρουσία των αυγών της ψευδομαρίδας (Centracanthus cirrus) στην περιοχή έρευνας και αποτελεί την πρώτη καταγραφή της εμφάνισης των αυγών αυτού του είδους στις Ελληνικές θάλασσες. Η ψευδομαρίδα

26 αποτελεί ένα θερμόφιλο είδος που ο κύριος βιότοπός της είναι νότιες θάλασσες της Μεσογείου. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η σταδιακή εμφάνιση και εξάπλωση αυτού του είδους στις Ελληνικές θάλασσες και ιδιαίτερα στο νότιο Αιγαίο πέλαγος. Η παρουσία των αυγών αυτού του είδους στην περιοχή έρευνας δείχνει ότι η ψευδομαρίδα αρχίζει να αναπτύσσει αναπαραγωγικούς πληθυσμούς και στο κεντρικό Αιγαίο πέλαγος. Πιθανόν η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας που παρατηρείται τη τελευταία δεκαετία, λόγω της κλιματικής αλλαγής, εξηγεί τη σταδιακή εξάπλωση του θερμόφιλου αυτού είδους σε βορειότερα γεωγραφικά πλάτη. Τον Μάριο η παρουσία των αυγών και ιχθυονυμφών της σαρδέλας εντοπίζονται κυρίως στους παράκτιους σταθμούς B1, C1 και D1 που χαρακτηρίζονται από μικρά βάθη (από 10 έως 35 μέτρα). καθώς επίσης και από χαμηλές επιφανειακές θερμοκρασίες ( ο C) και αλατότητες( ) λόγω της εκβολής χερσαίων νερών από παρακείμενους γειτονικούς χείμαρρους νότια από την πόλη της Κύμης. Από τους χάρτες κατανομής της αφθονίας των ιχθυονυμφών της βαθυπελαγικής οικογένειας των Myctophidae (Hygophum sp.και Myctophum punctatum) οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται στο σταθμό Α1 βόρεια του ακρωτηρίου της Κύμης. Ο σταθμός αυτός σε αντίθεση με τους άλλους τρεις παράκτιους σταθμούς (Α1.Β1 και C1) έχει μεγάλο βάθος (περίπου 420 μέτρα). Τον Ιούνιο η παρουσία των αυγών του γαύρου στους παράκτιους σταθμούς Β1. C1 και C3 πιθανόν οφείλεται στην παρουσία υψηλότερων θερμοκρασιών (~23.1 ο C) στην ίδια περιοχή. λόγω του μικρότερου βάθους και της ισχυρότερης θέρμανσης που υφίστανται τα νερά εκεί. Επιπλέον. στην ίδια περιοχή εξακολουθεί να εμφανίζεται μία γλώσσα με τοπικά μικρότερη αλατότητα (35.2).. Γενικά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Ιουνία παρατηρήθηκαν σχετικά χαμηλές αλατότητες σε όλη την περιοχή έρευνας σε σχέση με το ταξίδι του Μαρτίου. Επιπλέον τον Οκτώβριο οι υψηλότερες αφθονίες αυγών γαύρου παρατηρούνται στο σταθμό με την χαμηλότερη αλατότητα (35.98). Πιθανόν οι χαμηλές τιμές της αλατότητας να οφείλονται σε προσμίξεις νερών που προέρχονται από το ρεύμα της Μαύρης Θάλασσας. Η θετική συσχέτιση της αναπαραγωγής του γαύρου με υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλές αλατότητες έχει παρατηρηθεί και σε άλλες περιοχές των Ελληνικών θαλασσών (π.χ. Θερμαϊκός κόλπος και Θρακικό πέλαγος) καθώς και της Μεσογείου Θάλασσας (π.χ. Καταλανικές ακτές) (Somarakis et al Palomera et al Schismenou et al ). Οι ιχθυονύμφες του γαύρου εμφανίζονται σχεδόν σε όλους τους σταθμούς δειγματοληψίας. με τις μικρότερες σε μήκος ιχθυονύμφες να

27 κατανέμονται κοντά στους ακτή και τις μεγαλύτερες σε βαθύτερους σταθμούς. πράγμα του πιθανός οφείλεται στη διασπορά τους από τα ρεύματα της περιοχής. Περίπου παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν τα αυγά και οι ιχθυονύμφες της φρίσσας. του δεύτερου μικρού πελαγικού είδους που αναπαράγεται στην περιοχή. με σχετικά μικρότερες αφθονίες από τις αντίστοιχες του γαύρου. Η περιοχή της Κύμης εμφανίζει μια έντονη δραστηριότητα τόσο στη μέση όσο και στην παράκτια αλιεία. Τα λιμάνια της Κύμης και των Πετριών αποτελούν τα σημαντικότερα λιμάνια εκφόρτωσης αλιευμάτων πολλών αλιευτικών σκαφών που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Αιγαίου. Πληροφορίες σχετικά με τα πεδία ωοτοκίας καθώς και του χρόνου και τη διάρκεια αυτής για διάφορα είδη. μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά σε θέματα προστασίας αποθεμάτων και υπεραλίευσης. Διάφορα διαχειριστικά μέτρα που περιλαμβάνουν τοπικές και χρονικές απαγορεύσεις της άσκησης της αλιείας θα βελτιώνονταν σημαντικά αν ενσωμάτωναν μέσα τους τις παραπάνω πληροφορίες. 3. Αλιευτικές δραστηριότητες στην περιοχή έρευνας Η κατανόηση της συσχέτισης των θαλασσίων ρευμάτων με την κατανομή των ιχθυοπληθυσμών αποτελεί κλειδί για την προστασία και τη διαχείρησή τους. Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης γίνεται για πρώτη φορά η καταγραφή της αλιευτικής δραστηριότητας στα ανοιχτά της ΝΑ Εύβοιας με σκοπό τη διερεύνηση της συσχέτισης των διαφορετικών τύπων αλιείας με το ρεύμα της Κύμης. Τα βασικά στοιχεία για τη σύνθεση του αλιευτικού στόλου του Ν. Ευβοίας αντλήθηκαν από τη βάση δεδομένων του Κοινού Αλιευτικού Μητρώου (ΚΑΜ) του Υπουργείου Θαλλασίων Υποθέσεων, νήσων και Αλιείας (πρώην Υπ. Γεωργίας). Στη συνέχεια κατά τις επισκέψεις Ιχθυολόγων του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων (ΙΘΑΒΙΠ) του ΕΛΚΕΘΕ, τον Μάρτιο 2011 στα λιμάνια Κύμης και Πετριών- Αγ. Αποστόλων, συγκεντρώθηκαν από γρι-γρι και σκάφη παράκτιας αλιείας λεπτομερείς πληροφορίες για την εποχιακή αλιευτική δραστηριότητά τους, τα τεχνικά χαρακτηριστικά των αλιευτικών εργαλείων, τα αλιευτικά πεδία, τα στοχευόμενα, παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη σε κάθε περίπτωση, καθώς επίσης και άλλες πληροφορίες σχετικά με την κατανάλωση καυσίμων, τις διανυόμενες αποστάσεις, τις τυχόν επιδράσεις των θαλασσίων ρευμάτων καθώς και τις αλληλεπιδράσεις-ζημιές από θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες, σύμφωνα με τα περιεχόμενα ειδικού ερωτηματολογίου που έχει καταρτιστεί από το ΙΘΑΒΙΠ-

28 ΕΛΚΕΘΕ, για τη συλλογή δεδομένων παράκτιας αλιείας. Επίσης κατά την κατά την 1 η επίσκεψη στην Κύμη και τις Πετριές, στα μέσα Μαρτίου που συνέπεσε με την έναρξη της αλιευτικής περιόδου του 2011, λόγω της παρατεταμένης κακοκαιρίας κατά τους προηγούμενους μήνες, έγινε καταγραφή της ημερήσιας αλιευτικής προσπάθειας και της αλιευτικής παραγωγής ανά αλιευτικό εργαλείο και είδος ψαριού. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τους αλιευτικούς συλλόγους στην Κύμη και τις Πετριές κατά την επίσκεψη του Μαρτίου, οι πλοιοκτήτες 2 μηχανοτρατών και περίπου 70 σκαφών παράκτιας αλιείας είναι κάτοικοι της Κύμης, ενώ 2 μηχανότρατες, 9 γρι-γρί, 2 βιντζότρατες και περίπου 40 σκάφη παράκτιας αλιείας έχουν σαν κύριο λιμάνι εξόρμησης τις Πετριές. Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με την συμπλήρωση ερωτηματολογίων για τις αλιευτικές δραστηριότητες σκαφών από την Κύμη και τις Πετριές, φαίνεται ότι παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία τόσο ως πρός τα αλιευόμενα είδη όσο και ως πρός τις χρησιμοιούμενες αλιευτικές μεθόδους. Τα Γρί-γρί χρησιμοποιούν κυκλικά δίχτυα δύο τύπων, για την αλιεία μικρών και μεσαίων πελαγικών ψαριών (γαύρος, σαρδέλλα, κολιός, σκουμπρί, γόπα, σαφρίδια) κατά τη διάρκεια της νύχτας και για την αλιεία μεταναστευτικών μεγαλύτερου μεγέθους ψαριών (γοφάρι, τοννάκια,κ.α) κατά την ημέρα. Η κυριώτερη διαφορά στα τεχνικά χαρακτηριστικά των δύο τύπων κυκλικών διχτυών είναι στό άνοιγμα του ματιού (διάμετρος τεντωμένου ρομβοειδούς ματιού) στο κεντρικό τμήμα του διχτυού, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ χιλιοστών γι αυτά που χρησιμοποιούνται τη νύχτα και είναι μεγαλύτερο των 40 χιλ. στα κυκλικά δίχτυα που χρησιμοποιούνται τη μέρα. Τα σκάφη της παράκτιας αλιείας χρησιμοποιούν διάφορους τύπους απλαδιών και μανωμένων διχτυών, καθετές, κιούρτους, παραγάδια βυθού και αφρού, τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οποίων διαφέρουν ανάλογα με το στοχευόμενο είδος. Τα κυριώτερα στοχευόμενα είδη στην περιοχή μελέτης με απλάδια δίχτυα είναι η μαρίδα και η γόπα, με μανωμένα δίχτυα με άνοιγμα ματιού χιλ. το μπαρμπούνι, η κουτσομούρα και το λιθρίνι, με μανωμένα δίχτυα με άνοιγμα ματιού χιλ. η σουπιά, ο ασκακός και η συναγρίδα, με κιούρτους ο σαργός και το σκαθάρι, με καθετές ο βλάχος και ο μπαλάς, με παραγάδι βυθού το φαγκρί, ο μπακαλιάρος η συναγρίδα και το σκαθάρι, ενώ ο ξιφίας αποτελεί τον στόχο της αλιείας με παραγάδια

29 αφρού μετά από ειδική άδεια που εκδίδεται σε ετήσια βάση για περιορισμένο αριθμό σκαφών. Η αναλυτική περιγραφή των διαφορετικών τύπων αλιείας καθώς και η ανάλυση των εποχιακών δεδομένων αλιευτικής προσπάθειας και παραγωγής στην περιοχή μελέτης παρουσιάζονται στο Παράρτημα. Βιβλιογραφικές Αναφορές Caragitsou E. Siapatis A. &. Anastasopoulou Α Seasonal structure of fish larvae assemblages in the Pagasitikos Gulf (Greece). Rapp. Comm. Int. Mer Medit. 36: 250 Olson D., V. Kourafalou, W. Johns, G. Samuels and M. Veneziani, Aegean Surface Circulation from Satellite-Tracked Drifter Array, Journal of Physical Oceanography, V. 37, July Palomera. I.. M. P. Olivar. J. Salat. A. Sabates. M. Coll. A. Garcia & Morales-Nin. B Small pelagic in the NW Mediterranean Sea: An ecological review. Progress in Oceanography 74: Schismenou E. Giannoulaki M. Valavanis V.D.. Somarakis S Modeling and predicting potential spawning habitat of anchovy (Engraulis encrasicolus) and round sardinella (Sardinella aurita) based on satellite environmental information. Hydrobiologia 612: Siapatis A. & Somarakis S Early life history of fish. In: Papaconstantinou. C.. Zenetos. A.. Vassilopoulou. V.. Tserpes. G. (Eds.). SoHelFI: State of Hellenic Fisheries. HCMR Publications pp Siapatis A. Caragitsou E. Kavadas S. & Papaconstantinou. C The contribution of ichthyoplankton studies to the better knowledge of the fish fauna in the Thermaikos Gulf and Thracian Sea. Proceedings of the 6 th Panhellenic Symposium on Oceanography and Fisheries. Vol. 2: Somarakis S.. Palomera I.. Garcia A Characterizing spawning habitats of small pelagic fishes in the Mediterranean. GLOBEC Report No.21: 25-26

30 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Μελέτη της αλιευτικής δραστηριότητας στην περιοχή έρευνας Τα θαλάσσια ρεύματα παίζουν σημαντικότατο ρόλο για την αλιεία, και τη διατήρηση της τροφικής αλυσίδας των θαλάσσιων ειδών, ευθυνόμενα πρώτα και κύρια για την διασπορά των θρεπτικών ουσιών, του φυτο- και ζωο-πλαγκτού που αποτελούν τη βάση της τροφικής αλυσίδας. Επίσης συμβάλλουν στη διασπορά των νεαρών πλαγκτονικών σταδίων πολλών οστεϊχθύων από τις περιοχές αναπαραγωγής στο ευρύτερο θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ τα μέτωπα και οι στόβιλοι (κυκλώνες, αντικυκλώνες) που σχηματίζουν στη διαδρομή τους, αποτελούν τόπους συγκέντρωσης για ανώτερους καταβροχθιστές, όπως πολλά είδη πελαγικών θράψαλων (Anderson &Rodhouse, 2001) και μεγάλων πελαγικών ψαριών (Hunter et al. 1986; Fiedler & Bernard, 1987; Podesta et al. 1993; Αndrade, 2003), τα οποία υποστηρίζουν την δραστηριότητα σημαντκών αλιευτικών στόλων στον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό ωκεανό. Η κατανόηση της συσχέτισης των θαλασσίων ρευμάτων με την κατανομή των ιχθυοπληθυσμών αποτελεί κλειδί για την προστασία και τη διαχείρησή τους. Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης γίνεται για πρώτη φορά η καταγραφή της αλιευτικής δραστηριότητας στα ανοιχτά της ΝΑ Εύβοιας με σκοπό τη διερεύνηση της συσχέτισης των διαφορετικών τύπων αλιείας με το ρεύμα της Κύμης. Αποτελέσματα. Σύνθεση και κατανομή αλιευτικού στόλου Ν. Ευβοίας Ο αλιευτικός στόλος που είναι καταγεγραμμένος στο σύνολο των λιμεναρχείων, υπολιμεναρχείων και λιμενικών σταθμών του νομού Ευβοίας, συμπεριλαμβανομένου του νησιού της Σκύρου (Εικόνα 1), περιλαμβάνει 85 σκάφη μέσης αλιείας και 1055 σκάφη παράκτιας αλιείας (Πίνακας 1), που αναλογούν στο 13.6% και 6.3% των αντίστοιχων κατηγοριών του συνόλου του Ελληνικού αλιευτικού στόλου. Από τα σκάφη μέσης αλιείας 22 διαθέτουν άδεια αλιείας με τράτα βυθού (Μηχανότρατες), 54 άδεια αλιείας με κυκλικά δίχτυα (Γρι-γρί) και 9 μικτή άδεια αλιείας με τράτα βυθού και μηχανότρατα (Μικτά). Το σύνολο των σκαφών παράκτιας αλιείας διαθέτουν άδεια αλιείας με Δίχτυα-Παραγάδια, 33 από αυτά έχουν άδεια αλιείας και σαν βιντζότρατες ενώ 17 έχουν άδεια να αλιεύσουν και με ιχθυοπαγίδες.

31 Εικόνα 1. Βαθυμετρικός χάρτης του κεντρικού δυτικού Αιγαίου πελάγους με την κατανομή των λιμανιών εξόρμησης των αλιευτικών σκαφών του Νομού Εύβοιας. Το ολικό μήκος των σκαφών μέσης αλιείας κυμαίνεται μεταξύ 13,62 και 30,2 μέτρων ενώ αυτό των σκαφών παράκτιας αλιείας από 3 μέχρι 17,5 μέτρα μεταξύ των οποίων 80 ξεπερνούν τα 10 μέτρα ολικού μήκους. Τα σκάφη με ολικό μήκος μικρότερο των 10 μέτρων καταγράφονται στα λεμβολόγια που τηρούνται από τις λιμενικές αρχές στο κύριο λιμάνι εξόρμησης, ενώ αυτά που ξεπρνούν σε ολικό μήκος τα 10 μ. στα νηολόγια που τηρούνται στα λιμεναρχεία Χαλκίδας, Αλιβερίου, Καρύστου και Κύμης. Γι αυτό τόσο τα σκάφη μέσης αλιείας όσο και τα μεγαλύτερα παράκτια σκάφη που έχουν σαν κύριο λιμάνι εξόρμησης τις Πετριές, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, είναι νηολογημένα στη Χαλκίδα και το Αλιβέρι.

32 Πίνακας 1. Κατανομή του αριθμού των αλιευτικών σκαφών του Ν. Εύβοιας ανά λιμάνι και κατηγορία αλιευτικού εργαλείου Λιμάνι Νηολόγησης Μηχανότρατες Γρι-γρί Μικτά Βιντζότρατες Άλλα Παράκτια Αιδηψός Αλιβέρι Βασιλικά (Εύβοιας) 1 Ερέτρια 17 Κάρυστος Κυμάσιο (Μαντούδι) 17 Κύμη 70 Λίμνη (Εύβοιας) 16 Μαρμάρι (Εύβοια) 23 Νέα Στύρα 21 Πετρίλι (Παραλία Πετριών) 23 Πευκί Λ. Σταθμός 23 Σκύρος 54 Χαλκίδα Ωρεοί 2 48 ΣΥΝΟΛΟ Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τους αλιευτικούς συλλόγους στην Κύμη και τις Πετριές κατά την επίσκεψη του Μαρτίου, οι πλοιοκτήτες 2 μηχανοτρατών και περίπου 70 σκαφών παράκτιας αλιείας είναι κάτοικοι της Κύμης, ενώ 2 μηχανότρατες, 9 γρι-γρί, 2 βιντζότρατες και περίπου 40 σκάφη παράκτιας αλιείας έχουν σαν κύριο λιμάνι εξόρμησης τις Πετριές. Εικόνα 2. Γρι-γρί και σκάφη παράκτιας αλιείας στις Πετριές Ευβοίας

33 Αλιευτικά εργαλεία και στοχευόμενα είδη Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με την συμπλήρωση ερωτηματολογίων για τις αλιευτικές δραστηριότητες σκαφών από την Κύμη και τις Πετριές, φαίνεται ότι παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία τόσο ως πρός τα αλιευόμενα είδη όσο και ως πρός τις χρησιμοιούμενες αλιευτικές μεθόδους. Τα Γρί-γρί χρησιμοποιούν κυκλικά δίχτυα δύο τύπων, για την αλιεία μικρών και μεσαίων πελαγικών ψαριών (γαύρος, σαρδέλλα, κολιός, σκουμπρί, γόπα, σαφρίδια) κατά τη διάρκεια της νύχτας και για την αλιεία μεταναστευτικών μεγαλύτερου μεγέθους ψαριών (γοφάρι, τοννάκια,κ.α) κατά την ημέρα. Η κυριώτερη διαφορά στα τεχνικά χαρακτηριστικά των δύο τύπων κυκλικών διχτυών είναι στό άνοιγμα του ματιού (διάμετρος τεντωμένου ρομβοειδούς ματιού) στο κεντρικό τμήμα του διχτυού, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ χιλιοστών γι αυτά που χρησιμοποιούνται τη νύχτα και είναι μεγαλύτερο των 40 χιλ. στα κυκλικά δίχτυα που χρησιμοποιούνται τη μέρα. Τα σκάφη της παράκτιας αλιείας χρησιμοποιούν διάφορους τύπους απλαδιών και μανωμένων διχτυών, καθετές, κιούρτους, παραγάδια βυθού και αφρού, τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οποίων διαφέρουν ανάλογα με το στοχευόμενο είδος (Πίνακας 2). Τα κυριώτερα στοχευόμενα είδη στην περιοχή μελέτης με απλάδια δίχτυα είναι η μαρίδα και η γόπα, με μανωμένα δίχτυα με άνοιγμα ματιού χιλ. το μπαρμπούνι, η κουτσομούρα και το λιθρίνι, με μανωμένα δίχτυα με άνοιγμα ματιού χιλ. η σουπιά, ο ασκακός και η συναγρίδα, με κιούρτους ο σαργός και το σκαθάρι, με καθετές ο βλάχος και ο μπαλάς, με παραγάδι βυθού το φαγκρί, ο μπακαλιάρος η συναγρίδα και το σκαθάρι, ενώ ο ξιφίας αποτελεί τον στόχο της αλιείας με παραγάδια αφρού μετά από ειδική άδεια που εκδίδεται σε ετήσια βάση για περιορισμένο αριθμό σκαφών. Τα είδη που απορρίπτονται συστηματικά είναι μόνο 4 (Πίνακας 2), ενώ κάποια άλλα εκφορτώνοται ή απορρίπτονται κατά περίπτωση ανάλογα με το μέγεθος και την εποχιακή τους ζήτηση στην αγορά.

34 Πίνακας 2. Συνοπτικός πίνακας προκαταρκτικών δεδομένων για τα στοχευόμενα (Σ), παρεμπίπτοντα (Π) και αποριπτόμενα (Α) είδη κατά την αλιευτική δραστηρότητα των σκαφών παράκτιας αλιείας στην Κύμη και τις Πετριές Ευβοίας. (Οι αριθμοί στις παρενθέσεις δείχνουν για τα παραγάδια και τις καθετές το νούμερο του αγκιστριού, ενώ για τα δίχτυα το άνοιγμα του ματιού σε χιλιοστά) Είδος Κοινό όνομα Παραγάδι αφρού Παραγάδι βυθού Καθετές Δίχτυα απλάδια Δίχτυα Μανωμένα Κιούρτοι Palinurus elephas αστακός Σ (38-60) Σ (80) Paracentrotus lividus αχινοί Π (40) Polyprion americanus βλάχος Π (0.1) Σ (0.1), Π (10) Mustelus sp. γαλέος Π (3) Σ (0.1) Π (85) Encraulis engrasicolus γαύρος Boops boops γόπα Σ, Π (20-24) Σ (10-24) Oxynotus centrina γουρουνόψαρο Α (3) Trachinus sp. δράκαινα Π (20) Belone belone ζαργάνα Σ (19-24) Chromis chromis καλογριά Α (20-24) Α (10-18) Trigla sp. καπόνι Π (10) Centrophorus granulosus κεντρόνι Mugil cephalus κέφαλος Σ (20-40) Scomber japonicus colias κολιός Π (20-24) Π (20-24) Mullus barbatus κουτσομούρα Σ (22-24), Π (20) Coryphaena hippurus Κυνηγός Π Pagelus erythrinus λιθρίνι Σ (9-13) Σ (20), Π(40) Σ Sphyraena sphyraena λούτσος Σ (36-40) Uranoscopus scabe λύχνος Π (20-24) Seriola dumerili μαγιάτικο Spicara smaris μαρίδα Σ (16), Π (20-24) Σ (10-18) Oblada melanoura μελανούρι Σ(19-24) Spicara maena μένουλα Π (19-24) Π (10-24) Conger conger μουγκρί Π (9-13) Π, Α (36-50) Α Merluccius merluccius μπακαλιάρος Σ (6-13), Π(10) Π (10) Π (20) Dentex macrophthalmus μπαλάς Π (10) Σ (10, 12) Σ (20) Mullus surmuletus μπαρμπούνι Σ (19-36), Π (40) Π (10-18) Euthynnus sp. ντάσκα

35 Πίνακας 2 (συνέχεια) Είδος Κοινό όνομα Παραγάδι αφρού Παραγάδι βυθού Καθετές Δίχτυα απλάδια Δίχτυα Μανωμένα Κιούρτοι Xiphias gladius Ξιφίας Σ (1-4) Π (6) Auxis rochei ορκίνι Diplodus puntazzo ούγαινα Σ(13) Katsuwonus pelamis παλαμίδα Σ (40) Lophius budegasa πεσκανδρίτσα Π (36-40) Epinephelus guaza ροφός Σ (13),Π (9-11) Sarda sarda ρύκι Π (40) Raja sp. σαλάχια Π, Α (10-13) Π (20-24, 40) Phycis phycis σαλούβαρδος Π (6) Π (36-40) Boops salpa σάλπα Σ (40) Diplodus sargus σαργός Σ (10-12) Σ Sardina pilchardus σαρδέλλα Trachurus sp. σαφρίδι Spondyliosoma cantharus σκαθάρι Σ (10-13) Σ (36), Π (20-50) Σ Scorpaena sp. σκορπίνα Π (6-11) Π (19-60) Α (10-18) Helicolenus dactylopterus σκορπίνα βαθινή Α (12) Scomber scomber σκουμπρί Π (10) Scyliorhinus sp. σκυλάκια Π, Α (10-13) Muraena helena σμέρνα Α (9-11) Α Sepia officinalis σουπιά Σ (30-50), Π (20) Diplodus annularis σπάρος Π (20) Epinephelus alexandrinus στήρα Π (9-11) Dentex dentex συναγρίδα Σ (9-11) Σ (36-50), Π (20-30) Π (80), (85) Epinephelus carinus σφυρίδα Σ (13), Π (9-11) Thunnus alalunga τόννος μακρύπτερος Π(3) Σ (4) Sparus aurata τσιπούρα Σ(13) Pagrus pagrus φαγκρί Σ (6-13) Σ (40-50), Π(20-60) Π (85) Mola mola φεγγαρόψαρο Α Ruvettus pretiosus φραγκοσυκιά Π Sarcdinella aurita φρίσσα Α (20) Zeus faber χριστόψαρο Π (10) Π (40-50) Π (85)