ΔΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «Αναπτυξιακές προτάσεις ερευνητικών φορέων- ΚΡΗΠΙΣ»

Transcript

1 YΠOYPΓEIO ΠAΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Γ.Γ.Ε.Τ. ΕΣΠΑ ΔΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «Αναπτυξιακές προτάσεις ερευνητικών φορέων- ΚΡΗΠΙΣ» ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Ανάπτυξη συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης λεκανης απορροής και της συνδεόμενης παράκτιας και θαλάσσιας ζώνης ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ 5.9 «ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ ΠΕΔΙΩΝ ΩΟΤΟΚΙΑΣ»

2 Οι βιβλιογραφικές αναφορές στις εργασίες της παρούσας έκθεσης παρακαλούμε να γίνονται σύμφωνα με τον ακόλουθο τρόπο: Καββαδάς Σ., Σιαπάτης Α., Καπίρης Κ., Κοντογιάννης Χ., Βουτζινά Ε., Τσιόνκη Ι., Τεχνική έκθεση με τη μελέτη αλιευτικής δραστηριότητας και βιοποικιλότητας της περιοχής και Χάρτες πεδίων. ΚΡΗΠΙΣ-ΙΘΑΒΙΠΕΥ, 195 σελ. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο και σκοπός της παρούσας μελέτης Ομάδα έργου ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΕΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ Εισαγωγή Ικανότητα του επαγγελματικού αλιευτικού στόλου της περιοχής Υλικά και Μέθοδοι Αποτελέσματα Αλιευτικά εργαλεία και ενασχολήσεις Τα είδη της παράκτιας αλιείας στο Μαλιακό κόλπο Απορρίψεις Κατά μήκος συνθέσεις Παράκτια Καρκινοπανίδα Αλιευτικός Συνεταιρισμός Στυλίδας ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΜΗΧΑΝΟΤΡΑΤΑ Υλικά και μέθοδοι Δειγματοληψία Παραγωγή ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας (ΠΑΜΑΠ) Σχέση μήκους-βάρους Αποτελέσματα Βιοποικιλότητα - Παρουσία ειδών Αφθονία και Παραγωγή ανά Μονάδα Αλιευτικής Προσπάθειας Δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας Κατά μήκος σύνθεση Σχέση μήκους-βάρους Καρκινοπανίδα που αλιεύθηκε με το σκάφος «Φιλία» στο Μαλιακό Κόλπο Βιοποικιλότητα θαλάσσιων ασπόνδυλων και φυτικών οργανισμών της περιοχής μελέτης Eισαγωγή Μεθοδολογία Αποτελέσματα - Συζήτηση Η παρουσία του είδους Solea aegyptiaca στον Μαλιακό κόλπο IΧΘΥΟΠΛΑΓΚΤΟ Εισαγωγή

4 4.2 Δειγματοληψία ιχθυοπλαγκτού Υλικά και μέθοδοι Αποτελέσματα-συζήτηση ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΝΕΑΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΙΒΑΡΙ Εισαγωγή Υλικά και Μέθοδοι Αποτελέσματα ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΛΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ Εισαγωγή Αποτελέσματα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Αντικείμενο και σκοπός της παρούσας μελέτης Στόχος της παρούσας ενότητας εργασίας είναι η μελέτη των θαλάσσιων βιολογικών πόρων και της ρευματογραφίας του Μαλιακού κόλπου και η σύνδεση τους με το υπόλοιπο υδρολογικό σύστημα της περιοχής σε ένα ενιαίο μοντέλο διαχείρισης και λήψης αποφάσεων. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στη μελέτη του προστατευμένου τμήματος του κόλπου που βρίσκεται στο εκβολικό σύστημα του Σπερχειού ποταμού και χαρακτηρίζεται ως περιοχή συγκέντρωσης νεαρών ατόμων («νηπιοτροφείο») (Kavadas et al., 2015). Υπογραμμίζεται ότι για πρώτη φορά γίνεται καταγραφή της ιχθυοπανίδας, της πανίδας των καρκινοειδών και της πανίδας των κεφαλοπόδων στην προαναφερόμενη περιοχή παρέχοντας την επιστημονική τεκμηρίωση που απαιτείται για λήψη περαιτέρω μέτρων προστασίας του χώρου. Ο κυριότερος παράγοντας που καθορίζει τη βιοποικιλότητα στην περιοχή είναι η παρουσία του Σπερχειού ποταμού ο οποίος συμβάλλει στη γεωμορφολογία της περιοχής (μικρά βάθη, λασπώδεις και αμμολασπώδεις βυθούς) και στην οικολογία της (χαμηλές αλατότητες) (Αναγνώστου & Παπαθανασίου, 1994). Η ιχθυοπανίδα της ευρύτερης περιοχής του κόλπου αποτελείται κυρίως από ατλαντο-μεσογειακά, ενδημικά και κοσμοπολίτικα είδη της Μεσογείου θαλάσσης (Παπακωνσταντίνου κ.α., 1989). Σποραδικές αναφορές για την ιχθυοπανίδα της ευρύτερης περιοχής γίνονται από τους Apostolidis (1883, 1907), Hoffman & Jordan (1892), Ρηγόπουλος (1973), Economidis & Bauchot (1976). Για την ολοκληρωμένη αποτύπωση της πανίδας και της αλιευτικής δραστηριότητας στον κόλπο σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν οι παρακάτω δράσεις: o Εποχιακή πειραματική αλιεία με μηχανότρατα βυθού στο έσω και έξω τμήμα του Μαλιακού κόλπου με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ (Ιούλιος 2014, Νοέμβριος 2014, Μάρτιος 2015). o Μηνιαία πειραματική αλιεία στην περιοχή Λιβάρι (Απρίλιος 2014 έως και Δεκέμβριος 2015). o Μηνιαία συλλογή δειγμάτων πλαγκτού (Απρίλιος 2014 έως και Δεκέμβριος 2015). o Μηνιαία καταγραφή των αλιευμάτων και των εργαλείων της παράκτιας αλιείας με παρατηρητές στα σκάφη (Ιούνιος 2014 έως και Ιούλιος 2015). o Συλλογή ερωτηματολογίων από παράκτιους αλιείς. o Αποτύπωση της κίνησης ρευμάτων στον κόλπο. o Συλλογή φυσικοχημικών και ωκεανογραφικών δεδομένων. Η περιοχή μελέτης περιελάμβανε το έσω τμήμα του Μαλιακού κόλπου που οριοθετείται από το Ακρωτήριο Καραβοφάναρο έως το Ακρωτήριο Χιλιομίλι και το έξω τμήμα του Μαλιακού κόλπου που οριοθετείται από το Ακρωτήριο Κνημίς έως την περιοχή Αχλάδιον. Στη μελέτη της καταγραφής των εργαλείων της παράκτιας αλιείας, συγκεντρώθηκαν πληροφορίες και από γειτονικές περιοχές. 5

6 1.2 Ομάδα έργου ΟΜΑΔΑ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Καββαδάς Στέφανος, Σιαπάτης Αποστόλης, Καπίρης Κώστας, Κοντογιάννης Χαρίλαος, Βουτζινά Εμμανουέλα, Τσιόνκη Ιωάννα ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ Τσιόνκη Ιωάννα, Σιαπάτης Αποστόλης, Ντογραματζή Κατερίνα, Καββαδάς Στέφανος, Χαρμπίλα Ελεάννα, Καπίρης Κώστας, Χρηστίδης Γεώργιος, Βουτζινά Εμμανουέλα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Καββαδάς Στέφανος, Λαιάκη Μάρα ΟΜΑΔΕΣ ΠΕΔΙΟΥ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΑΛΙΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΤΣΙΟΝΚΗ ΙΩΑΝΝΑ, ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ ΧΑΡΗΣ, ΓΚΑΡΠΟΥΖΗΣ, ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ, ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΤΡΑΤΑ ΒΥΘΟΥ, Ε/Σ ΦΙΛΙΑ Ιούλιος 2014: ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΜΑΧΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΜΠΕΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΧΑΛΑΡΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ, ΚΑΡΑΧΛΕ ΒΟΥΛΑ, ΤΣΑΜΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΔΡΟΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΤΡΑΤΑ ΒΥΘΟΥ, Ε/Σ ΦΙΛΙΑ Νοέμβριος 2014: ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΒΟΥΤΣΙΝΑ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΛΑ, ΧΑΛΑΡΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ, ΤΣΙΟΝΚΗ ΙΩΑΝΝΑ, ΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΔΑΝΑΗ, ΔΕΣΠΟΤΗ ΣΜΑΡΑΓΔΑ, ΤΣΑΜΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΔΡΟΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΤΡΑΤΑ ΒΥΘΟΥ, Ε/Σ ΦΙΛΙΑ Μάρτιος 2015: ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΝΤΟΓΡΑΜΜΑΤΖΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΒΟΥΤΣΙΝΑ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΛΑ, ΝΤΟΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΤΣΙΟΝΚΗ ΙΩΑΝΝΑ, ΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΔΑΝΑΗ, ΣΤΑΜΟΥΛΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΤΣΑΜΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΔΡΟΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΧΘΥΟΠΛΑΓΚΤΟΥ: ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΧΑΡΜΠΙΛΑ ΕΛΕΑΝΝΑ ΑΛΙΕΙΑ ΝΕΑΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ: ΚΑΒΒΑΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΣΙΑΠΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΤΣΑΜΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΤΣΙΟΝΚΗ ΙΩΑΝΝΑ, ΝΤΟΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΚΑΠΑΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΖΟΓΚΑΡΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΛΚΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ, ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 6

7 2. ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΕΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ 2.1 Εισαγωγή Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ελληνικής αλιείας είναι ο τεράστιος αριθμός των επαγγελματικών αλιευτικών σκαφών τα οποία δραστηριοποιούνται στην παράκτια ζώνη με τον αριθμός τους να πλησιάζει τα Διάφοροι λόγοι θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτή την ανάπτυξη όπως η εκτεταμένη ακτογραμμή των χιλ., τα εκατοντάδες μικρά απομονωμένα λιμάνια και νησιά, οι περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης, η περιορισμένη επένδυση σε μικρά αλιευτικά σκάφη, το πρόσθετο εισόδημα που προκύπτει από την αλιεία παράλληλα με άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες (γεωργία, τουρισμός). Στην επικράτεια καταγράφεται πλήθος ενασχολήσεων (métier) τα οποία χρησιμοποιούνται περιοδικά μέσα στο έτος και στοχεύουν σχεδόν σε όλα τα είδη. Η γεωγραφική κατανομή του αλιευτικού στόλου προσδιορίζει πολλές φορές το είδος της ενασχόλησης και την αλιευτική προσπάθεια που καταβάλλεται. Τα κύρια αλιευτικά εργαλεία είναι τα δίχτυα (μανωμένα, απλάδια και μικτά), τα παραγάδια (βυθού και αφρού), οι παγίδες και η βιντζότρατα. Οι επιπτώσεις της παράκτιας αλιείας στα αλιευτικά αποθέματα είναι σημαντικές λαμβάνοντας υπ όψιν: α) τον τεράστιο αριθμό παράκτιων αλιευτικών σκαφών, β) σύμφωνα με την αλιευτική νομοθεσία (Εθνική και Κοινοτική), δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός στην άσκηση αλιείας πλην ορισμένων περιπτώσεων που αφορούν θαλάσσια πάρκα και άλλες μικρές προστατευόμενες περιοχές, γ) η εξέλιξη της τεχνολογίας του ηλεκτρονικού εξοπλισμού που φέρουν τα σκάφη, τα καθιστά αποτελεσματικότερα και αυξάνει την ικανότητα σύλληψης. Η συλλογή δεδομένων από παράκτια σκάφη και η εκτίμηση των αλιευτικών και βιολογικών μεγεθών είναι μια δύσκολη και απαιτητική διαδικασία λόγω της πολυπλοκότητας που παρουσιάζει η μικρής κλίμακας αλιεία και σχετίζεται με το μεγάλο αριθμό των αλιευτικών σκαφών, το πλήθος των ενασχολήσεων, τη γεωγραφική διασπορά τους και το μεγάλο αριθμό λιμανιών εκφόρτωσης και διάθεσης των αλιευμάτων. Ο Μαλιακός κόλπος υφίσταται αλιευτική επιβάρυνση αποκλειστικά από την παράκτια αλιεία, λαμβάνοντας υπ όψιν ότι ο κόλπος είναι κλειστός στην αλιεία της μηχανότρατα δεκαετίες πριν. Επίσης τα τελευταία χρόνια με Προεδρικό διάταγμα απαγορεύτηκε η αλιεία με γριγρί στο έξω τμήμα του κόλπου (ΦΕΚ Α ). Στην περιοχή δραστηριοποιούνται ελεύθεροι ψαράδες, συνεταιρισμένοι ψαράδες και ερασιτέχνες. Στη Στυλίδα λειτουργεί ένας από τους καλύτερα οργανωμένους στη χώρα μας συνεταιρισμούς παράκτιων αλιέων ο οποίος διατηρεί αξιόλογα στοιχεία παραγωγής και τιμών. Στα πλαίσια των δράσεων για την καταγραφή των δραστηριοτήτων και ενασχολήσεων της παράκτιας αλιείας, υπάρχει υποδειγματική συνεργασία, και το επιστημονικό έργο μας συνεπικουρείται από τον Αλιευτικό Συνεταιρισμό. Τα δεδομένα τέθηκαν στη διάθεση μας και πρόκειται να αξιοποιηθούν συνδυάζοντας αυτά με τις πληροφορίες που συγκεντρώνονται από τις επιβιβάσεις σε σκάφη και με τις αντίστοιχες πληροφορίες που συλλέγονται από τα ερωτηματολόγια που λαμβάνονται από τους παράκτιους αλιείς. Στην περιοχή του Μαλιακού κόλπου χρησιμοποιούνται απλάδια, μανωμένα με τα οποία κυρίως στοχεύουν γλώσσες, σουπιές, μπακαλιάρους, τσιπούρες, λαυράκια, μουρμούρες, 7

8 κεφαλοειδή. Με τα παραγάδια οι αλιείς στοχεύουν κυρίως σε βακαλάους, καμπανάδες, λαυράκια, λυθρίνια, μαγιάτικα, μουρμούρες, σαργούς, σκαθάρια, σκορπιούς, συναγρίδες, τσιπούρες, φαγκριά. Στην περιοχή δραστηριοποιούνται 5 αργαλειοί με κύριο στόχο αλιείας τα στρείδια. Στην αλιεία οστράκων χρησιμοποιείται επίσης η μέθοδος της κατάδυσης. 2.2 Ικανότητα του επαγγελματικού αλιευτικού στόλου της περιοχής Σύμφωνα με το Μητρώο αλιευτικών σκαφών, τα επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη του νομού Φθιώτιδας απογράφονται σε 7 λιμάνια: Άγιο Κωνσταντίνο, Αρκίτσα, Γλύφα, Λάρυμνα, Σκάλα Αταλάντης, Στυλίδα. Η Στυλίδα αποτελεί το λιμάνι στο οποίο απογράφεται το μεγαλύτερο τμήμα του στόλου το οποίο δραστηριοποιείται στο έσω και έξω τμήμα του κόλπου. Η διακύμανση του αλιευτικού στόλου την περίοδο στο νομό Φθιώτιδας και στο απογραφικό λιμάνι της Στυλίδας παρουσιάζονται στον Πίνακας 1 (Kavadas et. al, 2013). Πίνακας 1. Διακύμανση του παράκτιου αλιευτικού στόλου του νομού Φθιώτιδας και του απογραφικού λιμένα της Στυλίδας την περίοδο Νομός Φθιώτιδας Απογραφικό λιμάνι Στυλίδας Μέσο μήκος (μ) Αρ. GT KW Μέσο μήκος (μ) Έτος Αρ. GT Μέση KW ηλικία Μέση ηλικία

9 Νομός Φθιώτιδας Απογραφικό λιμάνι Στυλίδας Έτος Αρ. GT Μέση KW ηλικία Μέσο μήκος (μ) Αρ. GT Μέση KW ηλικία Μέσο μήκος (μ) Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα της διαχρονικής διακύμανσης του παράκτιου αλιευτικού στόλου του Νομού Φθιώτιδας, παρατηρείται μείωση 28.75% όσον αφορά τον αριθμό, 17.29% όσον αφορά τη χωρητικότητα και 17.89% όσον αφορά την ισχύ μηχανής. Αντίστοιχα, στο απογραφικό λιμάνι της Στυλίδας παρατηρείται μείωση 32.80% όσον αφορά τον αριθμό, 25.80% όσον αφορά τη χωρητικότητα και 19.85% όσον αφορά την ισχύ μηχανής. Σημειώνεται ότι στο έσω και έξω τμήμα του Μαλιακού κόλπου δραστηριοποιούνται αποκλειστικά τα παράκτια αλιευτικά σκάφη καθόσον η αλιεία με μηχανότρατα δεν επιτρέπεται από το 1966 (Β. Διάταγμα 917, 1966). Στα γριγρί έχει απαγορευτεί η αλιεία στο έσω τμήμα του κόλπου από το 1957 (Β. Διάταγμα , ΦΕΚ 186Α) και στο έξω τμήμα του κόλπου από το 2011 (Άρθρο 01 του Π.Δ. 124/2011, ΦΕΚ 258Α). Σύμφωνα με στοιχεία τα οποία παραχωρήθηκαν από την εποπτεία αλιείας Λαμίας, 214 αλιευτικά σκάφη επιχειρούσαν στο Μαλιακό κόλπο το Δεκέμβριο Ο αντίστοιχος αριθμός τους το Φθινόπωρο 2013 ανέρχονταν στα 225. Το 74.30% των σκαφών εμφανίζουν ως κύριο εργαλείο τα μανωμένα δίχτυα (GTR) και ακολουθούν με 9.35% η καταδυτική για όστρακα (NK), 7.94% τα στάσιμα παραγάδια βυθού (LLS), 3.27% τα απλάδια (GNS) και 5.14% άλλα εργαλεία (κουλούρα, ιχθυοπαγίδες, πιρούνα για δολώματα). Η κατανομή των επαγγελματικών σκαφών παράκτιας αλιείας ανά λιμάνι εξόρμησης παρουσιάζεται στον Πίνακας 2. Πίνακας 2. Κατανομή του αριθμού των επαγγελματικών σκαφών παράκτιας αλιείας του Μαλιακού κόλπου ανά λιμάνι εξόρμησης. Περιοχή Λιμάνι εξόρμησης Σύνολο Έσω τμήμα Μαλιακού κόλπου ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ 16 ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ 20 ΑΝΘΗΛΗ 9 ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ 1 ΣΚΑΡΦΕΙΑ 3 ΣΤΥΛΙΔΑ 60 Σύνολο 109 Έξω τμήμα Μαλιακού κόλπου ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 13 ΑΓΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ 6 ΑΧΛΑΔΙ 12 ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ 7 ΚΑΜΕΝΑ ΒΟΥΡΛΑ 14 ΚΑΡΑΒΟΜΥΛΟΣ 16 ΜΩΛΟΣ 10 ΠΕΛΑΣΓΙΑ 14 ΡΑΧΕΣ 13 9

10 Σύνολο 105 Γενικό Σύνολο Υλικά και Μέθοδοι Η καταγραφή των ενασχολήσεων και των αλιευμάτων της παράκτιας αλιείας πραγματοποιήθηκε από επιστημονικό προσωπικό του ΕΛΚΕΘΕ το οποίο σε μηνιαία βάση επιβιβάστηκε σε επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη που δραστηριοποιούνται στον κόλπο και κυρίως χρησιμοποιούν μανωμένα δίχτυα, απλάδια δίχτυα και παραγάδια. Σκοπός ήταν η λεπτομερειακή καταγραφή των ενασχολήσεων και των αλιευμάτων. Κατά τη διαδικασία της επιβίβασης το επιστημονικό προσωπικό κατέγραφε τα βασικά στοιχεία της καλάδας και το σύνολο του αλιεύματος ως εξής: 1. Χαρακτηριστικά της καλάδας: Ώρα, θέση αλιείας, είδος εργαλείου, μάτι διχτυού ή μέγεθος αγκιστριού, μήκος διχτυών ή αριθμός αγκιστριών, βάθος αλιείας, είδος υποστρώματος, καιρικές συνθήκες, κ.α. 2. Ανάλυση του αλιεύματος: Το αλίευμα διαχωρίζονταν σε εμπορικά και απορριπτόμενα. Για το κάθε τμήμα του αλιεύματος και ανά είδος καταγράφονταν ο αριθμός των ατόμων, το βάρος και λαμβάνονταν ατομικά μήκη από όλα τα άτομα ή αντιπροσωπευτικό δείγμα όταν τα άτομα υπερβαίνουν τα 100. Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από την ανάλυση των στοιχείων που προέρχονται από 66 σταθμούς δειγματοληψίας με παραγάδια και από 152 σταθμούς δειγματοληψίας με δίχτυα στατικά (μανωμένα, απλάδια). Η μελέτη της καρκινοπανίδας της παράκτιας αλιείας παρουσιάζεται αναλυτικά. Στο τέλος του κεφαλαίου δίνονται πληροφορίες για τα αλιεύματα τα οποία διακινούνται μέσω του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Στυλίδας. 2.4 Αποτελέσματα Αλιευτικά εργαλεία και ενασχολήσεις Οι παράκτιοι αλιείς που δραστηριοποιούνται στο Μαλιακό κόλπο, χρησιμοποιούν κυρίως μανωμένα δίχτυα, απλάδια δίχτυα και παραγάδια. Στον κόλπο χρησιμοποιείται επίσης το εργαλείο "κουλούρα" το οποίο κυρίως στοχεύει κεφάλους και σάλπες. Το ποσοστό χρήσης των στατικών διχτυών και των παραγαδιών ανά άνοιγμα ματιού/μεγέθους αγκιστριού, παρουσιάζονται στην Εικόνα 1. Σύμφωνα με το γράφημα, προκύπτει ότι οι αλιείς ως επί το πλείστον χρησιμοποιούν μανωμένα δίχτυα (GTR) με άνοιγμα ματιού 32, 36, 38 και 40 και απλάδια δίχτυα (GNS) με άνοιγμα ματιού 22, 24, 28 και 40. Για τα παραγάδια βυθού (LLS), τα μεγέθη αγκιστριού 12, 13, 14 και 15 χρησιμοποιούνται περισσότερο. 10

11 40 % χρήση στο άνοιγμα ματιού ή στο μέγεθος αγιστριού GNS GTR LLS Εικόνα 1. Ποσοστό χρήσης στο άνοιγμα ματιού/μέγεθος αγκιστριού (métier) στα μανωμένα δίχτυα (GTR), στα απλάδια δίχτυα (GNS) και στα παραγάδια (LLS) Τα είδη της παράκτιας αλιείας στο Μαλιακό κόλπο Συνολικά στο έσω και έξω τμήμα του Μαλιακού κόλπου στα δίχτυα και στα παραγάδια, καταγράφηκαν 150 taxa: 124 ψάρια (107 εμπορικά και 17 μη εμπορικά), 20 καρκινοειδή (7 εμπορικά και 13 μη εμπορικά), και 6 κεφαλόποδα (όλα εμπορικά). Στα δίχτυα καταγράφηκαν 111 ψάρια (96 εμπορικά και 15 μη εμπορικά), 18 καρκινοειδή (7 εμπορικά και 11 μη εμπορικά), και 6 κεφαλόποδα (όλα εμπορικά). Στα παραγάδια καταγράφηκαν 60 ψάρια (52 εμπορικά και 8 μη εμπορικά), 3 καρκινοειδή (μη εμπορικά) και 2 κεφαλόποδα (όλα εμπορικά). Η παρουσία των ειδών (%) που αλιεύτηκαν από τα δίχτυα (απλάδια, μανωμένα) και τα παραγάδια παρουσιάζονται στον Πίνακας 3. Τα είδη με το υψηλότερο ποσοστό παρουσίας στις δειγματοληψίες με παραγάδια είναι τα Diplodus vulgaris, Pagellus erythrinus, Sparus aurata, Pagellus acarne, Spondyliosoma cantharus, Diplodus annularis, Conger conger, Serranus cabrilla, Caranx rhonchus, Pagrus pagrus, Serranus scriba, Trachurus mediterraneus και Diplodus sargus. Τα περισσότερα από αυτά αποτελούν είδη στόχους των αλιέων. Τα είδη με το υψηλότερο ποσοστό παρουσίας στις δειγματοληψίες με δίχτυα είναι τα Pagellus erythrinus, Diplodus annularis, Sepia officinalis, Squilla mantis, Solea spp., Lophius budegassa, Pagellus acarne, Torpedo marmorata, Merluccius merluccius, Spicara flexuosa, Diplodus vulgaris, Trachurus mediterraneus, Mullus barbatus και Sparus aurata. 11

12 Πίνακας 3. Παρουσία ειδών (%) που αλιεύτηκαν από τα δίχτυα (μανωμένα και απλάδια) και τα παραγάδια Παρουσία (%) Είδος Ελληνική ονομασία Παραγάδια Δίχτυα Anomura 1.52 Brachyura 0.67 Callinectes sapidus Μπλέ καβούρι Crustaceans Καρκινοειδή διάφορα 1.52 Goneplax rhomboides Homarus gammarus Αστακοκαραβίδα 2.01 Liocarcinus depurator Μεσογειακό Καβούρι 6.71 Maja squinado Καβουρομάνα 1.34 Majidae 4.70 Medorippe lanata Melicertus kerathurus Γαρίδα ριγέ (Γάμπαρη) 6.71 Munida intermedia 0.67 Munida iris 6.71 Nephrops norvegicus Καραβίδα Θάλασσας Paguridae 5.37 Palinurus elephas Αστακός 0.67 Parapenaeus longirostris Γαρίδα κοινή ροζ 0.67 Paromola cuvieri 3.36 Portunidae 0.67 Squilla mantis Ζαβογαρίδα Argentina sphyraena Γουρλομάτης 1.34 Arnoglossus laterna Γλώσσα 1.34 Aspitrigla cuculus Γκριζοκαπόνι Atherina boyeri Αθερίνα 1.34 Atherina hepsetus Αθερίνα 0.67 Aulopus filamentosus Στικτογουρλομάτης 4.55 Auxis rochei Κοπάνι 2.01 Belone belone Ζαργάνα 1.34 Blennius ocellaris Βουλοσαλιάρα Blennius spp Boops boops Γόπα Caranx rhonchus Πρασινοκοκκάλι Chelidonichthys lucerna Χελιδονάς Chelon labrosus Χειλονάρι, Βελάντσα 4.70 Chromis chromis Καλογρίτσα 1.34 Citharus linguatula Γλωσσάκι Conger conger Μουγγρί Coris julis Γύλος 1.34 Dasyatis pastinaca Βατοτρυγόνα Dentex dentex Συναγρίδα Dentex gibbosus Τσαούσης

13 Παρουσία (%) Είδος Ελληνική ονομασία Παραγάδια Δίχτυα Dentex macrophthalmus Μπαλάς Dentex maroccanus Κεφαλάς 1.34 Dicentrarchus labrax Λαυράκι Diplodus annularis Σπάρος Diplodus puntazzo Μυτάκι 5.37 Diplodus sargus Σαργός Diplodus vulgaris Καμπανάς Echelus myrus Στικτομούγγρι 1.52 Engraulis encrasicolus Γαύρος 6.71 Epinephelus aeneus Σφυρίδα 0.67 Epinephelus costae Στήρα 3.03 Euthynnus alletteratus Καρβούνι 6.04 Eutrigla gurnardus Κούκος 5.37 Gaidropsarus spp Galeus melastomus Μελανόστομος Gobiidae Γωβιοί Gobius cruentatus Αιμοχειλογωβιός 7.58 Gobius geniporus Γωβιός 4.55 Gobius niger Γωβιός 0.67 Gymnura altavela Πλατυσέλαχο 1.34 Hippocampus hippocampus Αλογάκι της θάλασσας 1.34 Labrus bimaculatus 1.52 Labrus merula Λάμπαινα, Χειλού 1.34 Labrus viridis Πρασινοχειλού 0.67 Lepidorhombus boscii Ζαγκέτα 5.37 Lepidotrigla cavillone Καπονάκι 4.03 Lichia amia Λίτσα 0.67 Lithognathus mormyrus Μουρμούρα Liza aurata Μυξινάρι 7.38 Liza ramada Μαυράκι 3.36 Lophius budegassa Πεσκαντρίτσα Μαύρη Lophius piscatorius Πεσκαντρίτσα (Φανάρι) 7.38 Merluccius merluccius Βακαλάος Microchirus ocellatus Ματόγλωσσα 1.34 Microchirus variegatus Γλώσσα 2.68 Micromesistius poutassou Προσφυγάκι Mugil cephalus Κέφαλος (μπάφα) 6.04 Mullus barbatus Κουτσομούρα Mullus surmuletus Μπαρμπούνι Muraena helena Σμέρνα Mustelus mustelus Γκριζογαλέος 5.37 Myliobatis aquila Αετός

14 Παρουσία (%) Είδος Ελληνική ονομασία Παραγάδια Δίχτυα Oblada melanura Μελανούρι Ophisurus spp Pagellus acarne Μουσμούλι Pagellus bogaraveo Μπαλάς με βούλα, Κεφαλάς 1.34 Pagellus erythrinus Λυθρίνι Pagrus pagrus Φαγκρί Phycis phycis Πετροσαλούβαρδος Pomatomus saltatrix Γοφάρι 0.67 Raja asterias Αστρόβατος 1.52 Raja clavata Καλκανόβατος Raja miraletus Ματόβατος Raja polystigma Στικτόβατος Raja undulata Κυματόβατος 2.68 Sarda sarda Παλαμίδα 6.71 Sardina pilchardus Σαρδέλα 1.34 Sardinella aurita Φρίσσα Sarpa salpa Σάλπα 6.04 Sciaena umbra Σκιός Scomber colias Κολιός Scomber scombrus Σκουμπρί 1.34 Scophthalmus maximus Καλκάνι 0.67 Scophthalmus rhombus Καλκάνι 0.67 Scorpaena elongata Κοκκινοσκορπίνα 0.67 Scorpaena maderensis Σκορπιός 1.52 Scorpaena notata Σκορπίδι Scorpaena porcus Μαυροσκορπιός Scorpaena scrofa Σκορπίνα Scyliorhinus canicula Σκυλοψαράκι Scyliorhinus stellaris Γατοψαράκι 0.67 Seriola dumerili Μαγιάτικο Serranus cabrilla Χάνος Serranus hepatus Χανάκι Serranus scriba Πέρκα Solea solea Γλώσσα Solea spp. Γλώσσες 1.34 Sparisoma cretense Σκάρος 0.67 Sparus aurata Τσιπούρα Sphyraena sphyraena Λούτσος 3.36 Sphyraena viridensis Κιτρινοστομόλουτσος 1.34 Spicara flexuosa Τσέρουλα Spicara maena Μένουλα Spicara smaris Μαρίδα

15 Παρουσία (%) Είδος Ελληνική ονομασία Παραγάδια Δίχτυα Spondyliosoma cantharus Σκαθάρι Stephanolepis diaspros Μονόχειρος 2.68 Symphodus ocellatus Ματολαπίνα 0.67 Symphodus spp. Χειλούδες 0.67 Symphodus tinca Κόσσυφος, Ταωλαπίνα 7.38 Thalassoma pavo Γαϊτανούρι 0.67 Torpedo marmorata Μαρμαρομουδιάστρα Trachinotus ovatus Γουφάρι, Λίτσα 1.52 Trachinus araneus Αραχνοδράκαινα Trachinus draco Μεγαλοδράκαινα Trachinus radiatus Γραμμοδράκαινα 3.03 Trachurus mediterraneus Ασπροσάφριδο Trachurus picturatus Μαυροσαύριδο 1.34 Trachurus trachurus Γκριζοσάφριδο Trigla lyra Λυροκαπόνι Trigloporus lastoviza Γραμμοκαπόνι Trisopterus minutus capelanus Φίγι 6.04 Uranoscopus scaber Λίχνος, Κούκος Zeus faber Χριστόψαρο Eledone moschata Μοσχιός 6.04 Illex coindetii Κόκκινο Θράψαλο 8.72 Loligo vulgaris Καλαμάρι Octopus vulgaris Χταπόδι Sepia officinalis Σουπιά Todarodes sagittatus Θράψαλο Βυθού/Πελαγικό Απορρίψεις Σχετικά με τις απορρίψεις στα δίχτυα και στα παραγάδια, η κατηγοριοποίηση "απορριπτόμενο" αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου: (α) το είδος δεν είναι εμπορικό, (β) το είδος είναι εμπορικό με υπομεγέθη άτομα, (γ) το είδος είναι εμπορικό αλλά τα άτομα ανεξάρτητα μεγέθους έχουν αλλοιωθεί ή καταστραφεί για διάφορους λόγους (π.χ. έχουν φαγωθεί από καβούρια, έχουν παραμείνει επιπλέον χρόνο στη θάλασσα). Ως εκ τούτου, η ερμηνεία των ποσοστών απόρριψης, ιδιαίτερα μεταξύ των εμπορικών ειδών, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση των στοιχείων, οι απορρίψεις που παρατηρήθηκαν σε εμπορικά είδη που αλιεύονται με το παραγάδι ήταν μικρές και ως προς τον αριθμό και ως προς το βάρος και αφορούσαν τα είδη: Scyliorhinus canicula (80%), Trachinus draco (44%), Octopus vulgaris (33%), Scorpaena notata (30%), 15

16 Serranus scriba (19%), Serranus cabrilla (14%), Scorpaena scrofa (11%), Spondyliosoma cantharus (7%), Caranx rhonchus (6%), Trachurus mediterraneus (6%), Diplodus vulgaris (5%), Diplodus annularis (4%), Pagellus erythrinus (3%). Στα μη εμπορικά είδη που απορρίφτηκαν περιλαμβάνονται τα παρακάτω: Blennius ocellaris, Conger conger, Muraena helena και Serranus hepatus. Οι απορρίψεις που παρατηρήθηκαν στα εμπορικά είδη που αλιεύονται με τα δίχτυα αφορούσαν τα παρακάτω: Callinectes sapidus (63%), Torpedo marmorata (58%), Eutrigla gurnardus (50%), Phycis phycis (40%), Trachinus draco (40%), Squilla mantis (31%), Sardinella aurita (29%), Dasyatis pastinaca (25%), Micromesistius poutassou (25%), Diplodus annularis (23%), Trachurus trachurus (22%), Trisopterus minutus capelanus (22%), Trachurus mediterraneus (21%), Aspitrigla cuculus (20%), Sarda sarda (20%), Trigloporus lastoviza (17%), Citharus linguatula (16%), Scyliorhinus canicula (16%), Merluccius merluccius (16%), Spicara flexuosa (14%), Scorpaena notata (14%), Pagellus acarne (13%), Lepidorhombus boscii (12%), Scorpaena porcus (12%), Sparus aurata (12%), Chelidonichthys lucerna (11%), Eledone moschata (11%), Euthynnus alletteratus (11%), Dentex dentex (10%), Dicentrarchus labrax (10%), Melicertus kerathurus (10%). Μεταξύ των μη εμπορικών ειδών περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: Lepidotrigla cavillone, Argentina sphyraena, Astropecten aranciacus, Astropecten spinulosus, Blennius spp., Chromis chromis, Conger conger, Coris julis, Gaidropsarus spp., Goneplax rhomboides, Hexaplex trunculus, Liocarcinus depurator, Majidae, Medorippe lanata, Microchirus ocellatus, Munida spp., Muraena helena, Murex spp., Paguridae, Serranus hepatus, Stephanolepis diaspros, Thalassoma pavo. Είναι φανερό ότι στην αλιεία με δίχτυα απορρίπτεται μεγαλύτερος αριθμός ειδών από ότι στην αλιεία με παραγάδια. Γενικά όμως, οι ποσότητες απορρίψεων και στα δύο εργαλεία δεν χαρακτηρίζονται υψηλές Κατά μήκος συνθέσεις Στον Πίνακας 4 παρουσιάζεται το ελάχιστο, μέγιστο και μέσο μήκος των ειδών που μετρήθηκαν από τα παραγάδια και τα δίχτυα αντίστοιχα. Ο αριθμός ατόμων υποδηλώνει το συνολικό αριθμό ατόμων από τα οποία ελήφθησαν μήκη. Συνολικά μετρήθηκαν 1327 άτομα από παραγάδια και 3919 από δίχτυα. Οι μετρήσεις μηκών για τα ψάρια, καρκινοειδή και κεφαλόποδα αναφέρονται στο ολικό μήκος, μήκος κεφαλοθώρακα και μήκος μανδύα αντίστοιχα. Στις Εικόνα 2- Εικόνα 36 παρουσιάζεται η κατά μήκος σύνθεση των ειδών από δίχτυα και παραγάδια. 16

17 Πίνακας 4. Ελάχιστο, μέγιστο, μέσο μήκος και ο αριθμός ατόμων που μετρήθηκαν στα δίχτυα (απλάδια, μανωμένα). Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Argentina sphyraena Arnoglossus laterna Aspitrigla cuculus Atherina boyeri Atherina hepsetus Aulopus filamentosus Auxis rochei Belone belone Blennius ocellaris Blennius spp Boops boops Callinectes sapidus Caranx rhonchus Chelidonichthys lucerna Chelon labrosus Chromis chromis Citharus linguatula Conger conger Coris julis Dasyatis pastinaca

18 Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Dentex dentex Dentex gibbosus Dentex macrophthalmus Dentex maroccanus Dicentrarchus labrax Diplodus annularis Diplodus puntazzo Diplodus sargus Diplodus vulgaris Echelus myrus Eledone moschata Engraulis encrasicolus Epinephelus aeneus Epinephelus costae Euthynnus alletteratus Eutrigla gurnardus Gaidropsarus spp Galeus melastomus Gobius cruentatus Gobius geniporus Gobiidae Gymnura altavela Homarus gammarus Illex coindetii

19 Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Labrus bimaculatus Labrus merula Labrus viridis Lepidorhombus boscii Lepidotrigla cavillone Lichia amia Liocarcinus depurator Lithognathus mormyrus Liza aurata Liza ramada Loligo vulgaris Lophius budegassa Lophius piscatorius Maja squinado Melicertus kerathurus Merluccius merluccius Microchirus ocellatus Micromesistius poutassou Mugil cephalus Mullus barbatus Mullus surmuletus Munida intermedia Munida iris Munida spp

20 Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Muraena helena Mustelus mustelus Myliobatis aquila Nephrops norvegicus Oblada melanura Octopus vulgaris Pagellus acarne Pagellus bogaraveo Pagellus erythrinus Pagrus pagrus Palinurus elephas Phycis phycis Pomatomus saltatrix Raja asterias Raja clavata Raja miraletus Raja polystigma Raja spp Raja undulata Sarda sarda Sardina pilchardus Sardinella aurita Sarpa salpa Sciaena umbra

21 Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Scomber colias Scomber scombrus Scophthalmus maximus Scophthalmus rhombus Scorpaena elongata Scorpaena maderensis Scorpaena notata Scorpaena porcus Scorpaena scrofa Scyliorhinus canicula Scyliorhinus stellaris Sepia officinalis Seriola dumerili Serranus cabrilla Serranus hepatus Serranus scriba Soleidae Sparisoma cretense Sparus aurata Sphyraena sphyraena Sphyraena viridensis Spicara flexuosa Spicara maena Spicara smaris

22 Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Παραγάδια Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Ελάχιστο μήκος (μμ) Μέγιστο μήκος (μμ) Δίχτυα Μέσο μήκος (μμ) Αριθμός ατόμων Είδος Spondyliosoma cantharus Squilla mantis Stephanolepis diaspros Symphodus ocellatus Symphodus spp Symphodus tinca Thalassoma pavo Todarodes sagittatus Torpedo marmorata Trachinotus ovatus Trachinus araneus Trachinus draco Trachinus radiatus Trachurus mediterraneus Trachurus picturatus Trachurus trachurus Trigla lyra Trigloporus lastoviza Trisopterus minutus capelanus Uranoscopus scaber Zeus faber

23 Εικόνα 2. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Boops boops σε δίχτυα. Εικόνα 3. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Caranx rhonchus σε παραγάδια. 23

24 Εικόνα 4. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Citharus linguatula σε δίχτυα. Εικόνα 5. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Conger conger σε παραγάδια. 24

25 Εικόνα 6. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Dasyatis pastinaca σε δίχτυα. Εικόνα 7. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Diplodus annularis σε παραγάδια και δίχτυα. 25

26 Εικόνα 8. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Diplodus vulgaris σε παραγάδια και δίχτυα. Εικόνα 9. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Illex coindetii σε δίχτυα. 26

27 Εικόνα 10. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Lepidorhombus boscii σε δίχτυα. Εικόνα 11. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Lophius budegassa σε δίχτυα. 27

28 Εικόνα 12. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Lophius piscatorius σε δίχτυα. Εικόνα 13. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Merluccius merluccius σε παραγάδια και δίχτυα. 28

29 Εικόνα 14. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Micromesistius poutassou σε δίχτυα. Εικόνα 15. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Mullus barbatus σε δίχτυα. 29

30 Εικόνα 16. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Mullus surmuletus σε δίχτυα. Εικόνα 17. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Nephrops norvegicus σε δίχτυα. 30

31 Εικόνα 18. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Oblada melanura σε δίχτυα. Εικόνα 19. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Pagellus acarne σε παραγάδια και δίχτυα. 31

32 Εικόνα 20. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Pagellus bogaraveo σε δίχτυα. Εικόνα 21. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Pagellus erythrinus σε παραγάδια και δίχτυα. 32

33 Εικόνα 22. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Pagrus pagrus σε παραγάδια. Εικόνα 23. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Sardinella aurita σε δίχτυα. 33

34 Εικόνα 24. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Scorpaena scrofa σε δίχτυα. Εικόνα 25. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Sepia officinalis σε δίχτυα. 34

35 Εικόνα 26. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Serranus cabrilla σε παραγάδια και δίχτυα. Εικόνα 27. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Serranus scriba σε παραγάδια. 35

36 Εικόνα 28. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Soleidae σε δίχτυα. Εικόνα 29. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Sparus aurata σε παραγάδια και δίχτυα. 36

37 Εικόνα 30. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Spicara flexuosa σε δίχτυα. Εικόνα 31. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Spicara maena σε δίχτυα. 37

38 Εικόνα 32. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Spondyliosoma cantharus σε παραγάδια. Εικόνα 33. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Torpedo marmorata σε δίχτυα. 38

39 Εικόνα 34. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Trachinus draco σε παραγάδια. Εικόνα 35. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Trachurus mediterraneus σε παραγάδια και δίχτυα. 39

40 Εικόνα 36. Κατα μήκος σύνθεση (mm) του είδους Trachurus trachurus σε δίχτυα Παράκτια Καρκινοπανίδα Τα πλέον άφθονα Καρκινοειδή στη παράκτια αλιεία στο Μαλιακό Κόλπο ήταν η ζαβογαρίδα Squilla mantis, το καβούρι Goneplax rhomboides καθώς και το μπλε καβούρι Callinectes sapidus καθόλη τη διάρκεια των δειγματοληψιών. Η S. mantis ήταν άφθονη σε όλες τις δειγματοληψίες, ιδιαίτερα την άνοιξη και το καλοκαίρι, το G. rhomboides τον Απρίλιο και Μάιο, ενώ το μπλε καβούρι τους καλοκαιρινούς μήνες και το Σεπτέμβριο. Οι αυξημένες αυτές εποχιακές παρουσίες των αφθονότερων αυτών Καρκινοειδών συνδέονται με τον αναπαραγωγικό κύκλο τους, συμπεριλαμβανομένης της σύζευξης που ισχύει κύρια για το S. mantis που όπως έχουμε ήδη αναφέρει γίνεται παράκτια την άνοιξη και το καλοκαίρι. Άλλα είδη Καρκινοειδών που βρέθηκαν στα παράκτια οικοσυστήματα του Μαλιακού, ήταν τα καβούρια της οικ. Majidae, Portunidae, τα καβούρια Paromola cuvieri, Medorippe lanata, τα Ανόμουρα της οικ. Paguridae. Τέλος η γαρίδα P. melicertus παρουσίασε μια ικανοποιητική παρουσία. Squilla mantis (Stomatopoda, Squillidae) Κατά μήκος σύνθεση Tο μήκος κεφαλοθώρακα των αρσενικών κυμάνθηκε μεταξύ mm, κύρια από mm (Εικόνα 37). Το μέσο μήκος τους ήταν 31,22±4,03 mm. Αντίστοιχα το μήκος κεφαλοθώρακα των θηλυκών από mm, κύρια όμως ανάμεσα mm, με μέσο μήκος 32.06±4.25 mm (Εικόνα 38). Αντίστοιχα οι μετρήσεις του ολικού μήκους των θηλυκών 40

41 και αρσενικών κυμάνθηκαν στο εύρος mm και mm, αντίστοιχα. Tα μέσα μήκη κεφαλοθώρακα διέφεραν ανάμεσα στα δύο φύλα (t-test, P=0.42) και τα αρσενικά παρουσίασαν στατιστικά μικρότερο μήκος κεφαλοθώρακα από τα θηλυκά. Τα αρσενικά και θηλυκά άτομα που αλιεύθηκαν στα παράκτια νερά είχαν στατιστικά μεγαλύτερο μήκος κεφαλοθώρακα από αυτά που αλιεύτηκαν με το σκάφος «Φιλία» (t-test, P<0.0). Εικόνα 37.Κατά μήκος σύνθεση των αρσενικών ατόμων της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. Εικόνα 38. Κατά μήκος σύνθεση των θηλυκών ατόμων της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρους σώματος Τα αρσενικά και θηλυκά άτομα που αλιεύθηκαν στα παράκτια νερά είχαν στατιστικά μεγαλύτερο βάρος σώματος από αυτά που αλιεύτηκαν με το σκάφος «Φιλία» (t-test, P<0.0). Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα αρσενικά άτομα της ζαβογαρίδας στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα

42 Εικόνα 39. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα αρσενικά άτομα της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα θηλυκά άτομα της ζαβογαρίδας στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 40. Εικόνα 40. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα θηλυκά άτομα της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης Αναλογία φύλου Στον Πίνακας 5 δίνεται η αναλογία φύλου (Θηλυκά/Αρσενικά+Θηλυκά) ανά περίοδο δειγματοληψίας. Τα θηλυκά δείχνουν να είναι ελαφρά περισσότερα των αρσενικών τον Σεπτέμβριο 2015, ενώ τις άλλες εποχές η αναλογία φύλου δε διέφερε σημαντικά από την αναλογία 1:1, εκτός του Ιούνιο που η αναλογία ήταν υπέρ των αρσενικών. Πίνακας 5. Εποχιακή αναλογία φύλου της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. Μήνας Αναλογία φύλου Απρίλιος 0.50 Μάιος

43 Αναπαραγωγή Ιούνιος 0.28 Σεπτέμβριος 0.61 Οκτώβριος 0.47 Τα στάδια ωρίμανσης των θηλυκών γονάδων του Squilla mantis καθορίστηκαν μακροσκοπικά βάσει της κλίμακας Vila et al. (2013). Έτσι οι γονάδες διαχωρίστηκαν σε ανώριμες (Στάδιο I), υπό ανάπτυξη (Στάδιο II) και ώριμες (Στάδιο III). Στην Εικόνα 41 δίνονται τα στάδια ωριμότητας των γονάδων ανά περίοδο δειγματοληψίας στα παράκτια νερά του Μαλιακού. Εικόνα 41. Στάδια ωριμότητας γονάδων της Squilla mantis κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών. Τον Απρίλιο τα άτομα του Σταδίου I και II υπήχαν εξίσου στα δείγματα, ενώ το Μάιο υπερτερούσαν τα θηλυκά που ανήκαν στο Στάδιο II αυτών του Σταδίου I. Tα πρώτα ώριμα άτομα (Στάδιο III) άρχισαν να εμφανίζονται το Μάιο, ενώ το Σεπτέμβριο και, κυρίως, τον Οκτώβριο παρουσίασαν τη μεγαλύτερη παρουσία στα δείγματα. Τα περισσότερα ανώριμα άτομα εμφανίστηκαν τον Ιούνιο και τα περισσότερα υπό ανάπτυξη άτομα το Μάιο. Τα ώριμα θηλυκά και στις πέντε δειγματοληψίες ήταν χαμηλός. Υπάρχει πολύ μικρή αλληλοεπικάλυψη του μήκους κεφαλοθώρακα των ατόμων στα στάδια ωριμότητας των γονάδων των θηλυκών ατόμων (Πίνακας 6). Πίνακας 6. Μέσοι όροι μήκους κεφαλοθώρακα ανά στάδιο ωριμότητας θηλυκών γονάδων της Squilla mantis ανά περίοδο δειγματοληψίας. Μήνας Στάδιο I Στάδιο IΙ Στάδιο IΙΙ Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Σεπτέμβριος

44 Οκτώβριος Μέσος όρος Αλιευτικός Συνεταιρισμός Στυλίδας Από την έναρξη του προγράμματος, ο Πρόεδρος, τα μέλη και οι υπάλληλοι του Αλιευτικού Συλλόγου Στυλίδας συνέδραμαν ποικιλοτρόπως στην προσπάθεια μας να αποτυπώσουμε με σαφήνεια την αλιευτική δραστηριότητα στον κόλπο και μας μετέφεραν τις απόψεις τους σχετικά με τους παράγοντες που επιβαρύνουν το οικοσύστημα της περιοχής και επηρεάζουν τη βιωσιμότητα των αλιευτικών πόρων. Στα πλαίσια της συνεργασίας μας, παραχωρήθηκαν από τον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Στυλίδας στοιχεία τα οποία αφορούν την παραγωγή και την αξία των αλιευμάτων των συνεταιρισμένων αλιέων και καλύπτουν την περίοδο Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης των παραπάνω στοιχείων, βρέθηκε ότι 75 είδη διακινούνται μέσω του Συνεταιρισμού. Σχεδόν τα περισσότερα είναι είδη τα οποία αλιεύονται στο Μαλιακό κόλπο με εξαίρεση το γαύρο και τη σαρδέλα τα οποία ο Συνεταιρισμός προμηθεύεται από τρίτους. Για την παρουσίαση των ειδών, χρησιμοποιήθηκε η κοινή τοπική ονομασία, και εμφανίζονται κατά σειρά σημαντικότητας όσον αφορά τη συνολική ποσότητα διακίνησης κατά την περίοδο Ο κατάλογος περιλαμβάνει τα παρακάτω είδη: ΚΕΦΑΛΟΙ, ΣΟΥΠΙΕΣ, ΛΑΥΡΑΚΙΑ, ΚΟΚΑΛΙΑ, ΣΤΡΕΙΔΙΑ, ΓΛΩΣΣΕΣ, ΣΠΑΡΟΙ, ΓΑΥΡΟΣ, ΚΑΒΟΥΡΙΑ, ΤΣΙΠΟΥΡΑ, ΣΑΛΠΕΣ, ΣΑΡΔΕΛΑ, ΜΠΑΚΑΚΑΛΙΑΡΟΙ, ΚΑΡΑΒΙΔΑ, ΜΟΥΔΙΑΣΤΡΕΣ, ΠΑΛΑΜΙΔΑ, ΣΑΛΑΧΙ, ΦΡΥΣΣΑ, ΓΑΜΠΑΡΗ, ΜΠΡΑΣΚΑ, ΛΙΘΡΙΝΙΑ, ΧΤΑΠΟΔΙ, ΜΟΥΡΜΟΥΡΕΣ, ΓΟΦΑΡΙ, ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ, ΜΕΛΟΚΟΠΙΑ, ΣΑΜΠΑΝΙΟΣ, ΤΟΝΑΚΙΑ, ΚΟΤΣΟΜΟΥΡΑ, ΑΣΚΟΙ, ΓΑΛΕΟΣ, ΛΟΥΤΣΟΙ, ΧΕΛΟΥΔΕΣ, ΜΟΥΣΜΟΥΛΙΑ, ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΜΑΥΡΗ, ΦΑΓΓΡΙ, ΣΑΥΡΙΔΙΑ, ΚΥΔΩΝΙΑ, ΠΡΟΣΦΥΓΑΚΙΑ, ΠΕΡΚΕΣ, ΚΟΛΙΟΣ, ΚΑΛΚΑΝΙ, ΚΑΠΟΝΙΑ, ΓΑΛΙΟΥΔΑΚΙΑ, ΓΟΠΑ, ΤΣΕΡΟΥΛΑ, ΜΟΥΓΓΡΙΑ, ΚΡΑΝΙΟΣ, ΓΙΑΛΙΣΤΕΡΕΣ, ΜΟΥΣΚΟΙ, ΘΡΑΨΑΛΑ, ΛΙΤΣΕΣ, ΧΡΙΣΤΟΨΑΡΑ, ΑΘΕΡΙΝΑ, ΚΑΜΠΑΝΑΔΕΣ, ΑΣΤΑΚΟΚΑΡΑΒΙΔΑ, ΞΙΦΙΑΣ, ΜΑΡΙΔΑ, ΟΥΙΝΕΣ, ΚΥΝΗΓΟΙ, ΧΑΒΑΡΑ, ΖΑΡΓΑΝΑ, ΣΑΡΓΟΣ, ΚΑΤΙΚΙΑ, ΜΠΑΡΜΠΟΥΝΙΑ, ΜΕΛΑΝΟΥΡΙΑ, ΑΗΔΟΓΛΩΣΣΕΣ, ΣΚΟΡΠΙΝΕΣ, ΜΑΓΙΑΤΙΚΑ, ΛΥΧΝΟΣ, ΣΥΝΑΓΡΙΔΑ, ΖΑΚΕΤΕΣ, ΑΣΤΑΚΟΙ, ΣΚΟΥΜΠΡΙ, ΓΟΒΙΟΙ. Στην Εικόνα 42 παρουσιάζονται τα σημαντικότερα είδη (όσον αφορά την ποσότητα και την αξία τους) τα οποία διακινούνται μέσω του Συνεταιρισμού και απεικονίζεται το ποσοστό συμμετοχής τους στη συνολική ποσότητα και στη συνολική αξία (αθροιστικά για την περίοδο ). Παρατηρείται ότι τα είδη αυτά (26 από τα 75) αντιπροσωπεύουν το 95.24% της ποσότητας και το 93.44% της αξίας των αλιευμάτων που διακινούνται από τον Συνεταιρισμό. Μεταξύ αυτών, η γάμπαρη είναι το είδος το οποίο πωλείται στην υψηλότερη τιμή και ακολουθούν οι γλώσσες, τα καλαμάρια, τα γοφάρια, τα λιθρίνια, οι τσιπούρες, τα μελοκόπια, οι μπακαλιάροι, οι μουρμούρες και τα λαυράκια. 44

45 ΜΕΛΟΚΟΠΙΑ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΓΟΦΑΡΙ ΜΟΥΡΜΟΥΡΕΣ ΧΤΑΠΟΔΙ ΛΙΘΡΙΝΙΑ ΜΠΡΑΣΚΑ ΓΑΜΠΑΡΙ ΦΡΥΣΣΑ ΣΑΛΑΧΙ ΠΑΛΑΜΙΔΑ ΜΟΥΔΙΑΣΤΡΕΣ ΚΑΡΑΒΙΔΑ ΜΠΑΚΑΚΑΛΙΑΡΟΙ ΣΑΡΔΕΛΑ ΣΑΛΠΕΣ ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΚΑΒΟΥΡΙΑ ΓΑΥΡΟΣ ΣΠΑΡΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΣΤΡΕΙΔΙΑ ΚΟΚΑΛΙΑ ΛΑΥΡΑΚΙΑ ΣΟΥΠΙΕΣ ΚΕΦΑΛΟΙ % Αξία Ποσότητα Εικόνα 42. Τα σημαντικότερα είδη που διακινούνται μέσω του Συναιτερισμού Ως βάση το έτος 2008, κατασκευάστηκε ένας δείκτης μεταβολής της σχέσης αξία προς ποσότητα. Η διαμόρφωση της τιμής του δείκτη πιθανόν να εξαρτάται από παράγοντες όπως μείωση της τιμής πώλησης των αλιευμάτων ή στη μείωση αλιευμάτων με υψηλές τιμές πώλησης και στην αύξηση αλιευμάτων με χαμηλότερες τιμές πώλησης ή ακόμη και στη μη διάθεση των αλιευμάτων (Εικόνα 43). Παρατηρείται ότι από το 2009 και στη συνέχεια υπάρχει μια φθίνουσα μεταβολή της σχέσης αξία προς ποσότητα, με την μικρότερη τιμή να διαμορφώνεται το 2013 (0.69). Στη συνέχεια ο δείκτης βελτιώνεται, υπολείπεται όμως της τιμής βάσης. 45

46 Δείκτης μεταβολής της σχέσης αξίας προς ποσότητα ( ) Εικόνα 43. Δείκτης μεταβολής της σχέσης αξία προς ποσότητα ( ) 3. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕ ΜΗΧΑΝΟΤΡΑΤΑ 3.1 Υλικά και μέθοδοι Δειγματοληψία Τον Ιούλιο 2014, το Νοέμβριο 2014 και το Μάρτιο 2015 πραγματοποιήθηκε πειραματική αλιεία με τράτα βυθού στην περιοχή του Μαλιακού κόλπου με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ (Εικόνα 44, Εικόνα 45). Το άνοιγμα ματιού του σάκου ήταν 22 mm (χωρίς κόμπο) και το μήκος της τράτας 59 μέτρα. Συνολικά εκτελέστηκαν 21 σύρσεις, 5 τον Ιούλιο 2014, 8 το Νοέμβριο 2014 και 8 το Μάρτιο 2015 σε βάθη τα οποία κυμάνθηκαν από 23 έως 40 μέτρα (Πίνακας 7). Η ταχύτητα του σκάφους σε όλες τις προσπάθειες ήταν 2.4 κόμβους και το μήκος συρμάτων ανάλογα με το βάθος κυμάνθηκε από 150 έως 350 μέτρα. Στις δειγματοληψίες συμμετείχε επιστημονικό προσωπικό του ΕΛΚΕΘΕ, ο Δ/ντής Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Π.Ε. Φθιώτιδας και ο προϊστάμενος της Εποπτείας Αλιείας Λαμίας. Σε κάθε σταθμό δειγματοληψίας, το αλίευμα διαχωριζόταν και ακολουθούσε η αναγνώριση όλων των ειδών και η καταγραφή του συνολικού βάρους και του συνολικού αριθμού ατόμων. Όταν ο αριθμός των ατόμων ενός είδους ήταν υψηλός, τότε λαμβάνονταν αντιπροσωπευτικό δείγμα (Εικόνα 46). Επί του σκάφους καταγράφονταν τα μήκη και επιπλέον τμήμα του αλιεύματος φυλάσσονταν σε κατάψυξη για περαιτέρω ανάλυση και μελέτη βιολογικών παραμέτρων στο εργαστήριο του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (ΙΘΑΒΙΠΕΥ). Κατά τη διάρκεια της δειγματοληψίας του Νοεμβρίου 2014 και Μαρτίου 2015, έγινε συστηματική καταγραφή του βένθους. Μετρήσεις ωκεανογραφικών και φυσικοχημικών στοιχείων ελήφθησαν από αντιπροσωπευτικά σημεία του χώρου έρευνας. Σε 46

47 2 σύρσεις χρησιμοποιήθηκαν υποβρύχιες κάμερες για την καταγραφή της συμπεριφοράς του εργαλείου και των ειδών που αλιεύτηκαν. Εικόνα 44. Ερευνητικό σκάφος «ΦΙΛΙΑ» Πίνακας 7. Σταθμοί δειγματοληψίας πειραματικής αλιείας με τράτα βυθού στην περιοχή του Μαλιακού κόλπου (Ιούλιος & Νοέμβριος 2014, Μάρτιος 2015) με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ. Ταξίδι Ιούλιος 2014 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Τμήμα Διάρκεια Βάθος Γεωγραφικό Γεωγραφικό κόλπου Καλάδα Ημερομηνία Ώρα σύρσης (μ) μήκος* πλάτος* Έξω H3 17/7/2014 8: τμήμα H4 17/7/ : H5 17/7/ : Έσω H1 17/7/ : τμήμα H2 17/7/ : Έξω τμήμα Έσω τμήμα Έξω τμήμα Έσω τμήμα H1 25/11/2014 9: H2 25/11/ : H3 25/11/ : H4 25/11/ : H1 26/11/2014 8: H2 26/11/ : H3 26/11/ : H4 26/11/ : H1 14/3/ : H2 14/3/ : H3 14/3/ : H4 14/3/ : H1 15/3/ : H2 15/3/ : H3 15/3/ :

48 H4 15/3/ : * Οι γεωγραφικές συντεταγμένες δίδονται σε δεκαδικές μοίρες Εικόνα 45. Σταθμοί πειραματικής αλιείας με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ στο Μαλιακό κόλπο τον Ιούλιο 2014, Νοέμβριο 2014 και Μάρτιο 2015 Εικόνα 46. Αλίευμα και βένθος από σύρση με τράτα βυθού στο Μαλιακό κόλπο (Νοέμβριος 2014). 48

49 3.1.2 Παραγωγή ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας (ΠΑΜΑΠ) Η παραγωγή ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας (ΠΑΜΑΠ) εκφράστηκε ως ο λόγος του βάρους του αλιεύματος ανά ώρα σύρσης (Kg/h). Η ΠΑΜΑΠ εκτιμήθηκε για το σύνολο του αλιεύματος, για τις μεγαλύτερες ταξινομικές ομάδες (καρκινοειδή, ψάρια και κεφαλόποδα) και ξεχωριστά για τα παρακάτω είδη: Arnoglossus laterna, Caranx rhonchus, Chelidonichthys lucerna, Citharus linguatula, Dasyatis pastinaca, Dentex gibbosus, Diplodus annularis, Eledone moschata, Gymnura altavela, Lepidotrigla cavillone, Loligo vulgaris, Lophius budegassa, Melicertus kerathurus, Merluccius merluccius, Mullus barbatus, Octopus vulgaris, Pagellus erythrinus, Sepia officinalis, Serranus hepatus, Soleidae, Sparus aurata, Squilla mantis, Torpedo marmorata, Trachurus mediterraneus, Trachurus trachurus, Zeus faber. Η ΠΑΜΑΠ εξετάστηκε ανά περιοχή κόλπου (έξω και έσω τμήμα), ανά περίοδο δειγματοληψίας και συνολικά για τον κόλπο. Η ΠΑΜΑΠ υπολογίστηκε σύμφωνα με την τυπολογία Gulland, Τονίζεται ότι η ΠΑΜΑΠ υπολογίστηκε στο τμήμα του κόλπου με βάθη από 20 έως και 45 μέτρα βάθος. Στο ρηχότερο τμήμα του, μεγάλες ποσότητες ειδών όπως κέφαλοι, τσιπούρες, λαυράκια, μηλοκόπια, μουρμούρες που αλιεύονται από παράκτια σκάφη απουσίαζαν ή καταγράφηκαν με πολύ μικρές ποσότητες στις δειγματοληψίες με τράτα βυθού Σχέση μήκους-βάρους Η κατά βάρος αύξηση των ειδών υπολογίστηκε με βάση την εξίσωση: W=a*L b όπου W το ολικό βάρος σώματος, L το ολικό μήκος σώματος και a, b σταθερές. Δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας Ο δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας υπολογίστηκε σύμφωνα με τη μέθοδο σύγκρισης αφθονίας βιομάζας (Abundance Biomass Comparison) και περιγράφεται αναλυτικά στο ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης (60 σελ). Χρησιμοποιήθηκε η βιβλιοθήκη της R Foraminifera and Community Ecology Analyses (forams), έκδοση (Author: Rodrigo Aluizio). 49

50 3.2 Αποτελέσματα Βιοποικιλότητα - Παρουσία ειδών Κατά τη διάρκεια των τριών πειραματικών δειγματοληψιών (Ιούλιος & Νοέμβριος 2014, Μάρτιος 2015), 85 taxa αναγνωρίστηκαν συνολικά. Συγκεκριμένα αναγνωρίστηκαν 64 είδη ψαριών (54 οστεϊχθύες και 10 χονδριχθύες), 13 είδη καρκινοειδών και 8 είδη κεφαλοπόδων. Ο αριθμός των taxa ανά περιοχή κόλπου (έσω και έξω τμήμα του κόλπου), ανά εποχή καθώς και ανά εποχή και περιοχή κόλπου παρουσιάζονται στους Πίνακας 8, Πίνακας 9 και Πίνακας 10. Το έξω τμήμα του κόλπου εμφανίζει υψηλότερη βιοποικιλότητα (Πίνακας 8) ενώ η βιοποικιλότητα μεταξύ των 3 περιόδων δειγματοληψίας (Πίνακας 9) και στην τρίτη περίοδο στο έξω και έσω τμήμα του κόλπου (Πίνακας 10) είναι περίπου ίδια. Πίνακας 8. Αριθμός taxa ψαριών, καρκινοειδών και κεφαλοπόδων που αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών στο έξω και έσω τμήμα του Μαλιακού κόλπου. Τμήμα κόλπου TAXA Σύνολο Έξω τμήμα Καρκινοειδή 10 Ψάρια Οστεϊχθύες 47 Χονδριχθύες 9 Κεφαλόποδα 8 Έξω τμήμα σύνολο 74 Έσω τμήμα Καρκινοειδή 7 Ψάρια Οστεϊχθύες 43 Χονδριχθύες 7 Κεφαλόποδα 6 Έσω τμήμα σύνολο 63 Πίνακας 9. Αριθμός taxa ψαριών, καρκινοειδών και κεφαλοπόδων ανά περίοδο δειγματοληψίας στο Μαλιακό κόλπο. TAXA Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Καρκινοειδή Ψάρια Οστεϊχθύες Χονδριχθύες Κεφαλόποδα Σύνολο Πίνακας 10. Αριθμός taxa ψαριών, καρκινοειδών και κεφαλοπόδων που αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια των τριών περιόδων δειγματοληψίας στο έξω και έσω τμήμα του Μαλιακού κόλπου. Τμήμα κόλπου TAXA Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Έξω τμήμα Καρκινοειδή Ψάρια Οστεϊχθύες Χονδριχθύες

51 Κεφαλόποδα Έξω τμήμα σύνολο Έσω τμήμα Καρκινοειδή Ψάρια Οστεϊχθύες Χονδριχθύες Κεφαλόποδα Έσω τμήμα σύνολο Στον Πίνακας 11 παρουσιάζεται κατάλογος των taxa που συνολικά αναγνωρίστηκαν κατά την περίοδο των τριών περιόδων δειγματοληψίας. Στον πίνακα δίνεται ο αριθμός παρουσίας του είδους από ένα σύνολο 21 σύρσεων που πραγματοποιήθηκαν και το αντίστοιχο ποσοστό. Τα είδη Squilla mantis, Arnoglossus laterna, Diplodus annularis, Trachurus mediterraneus και Loligo vulgaris έχουν παρουσία στο σύνολο του αριθμού των σύρσεων (100%). Αντίστοιχα τα είδη Mullus barbatus, Pagellus erythrinus, Serranus hepatus, Alloteuthis media, Chelidonichthys lucerna, Trachurus trachurus, Dasyatis pastinaca, Torpedo marmorata, Melicertus kerathurus, Gobius niger, Soleidae, Spicara flexuosa και Sepia officinalis δηλώνουν παρουσία μεγαλύτερη του 80% του αριθμού των σύρσεων. Συνοψίζοντας, στο σύνολο των 85 taxa, 5 taxa (=5.88% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο σύνολο του αριθμού των σύρσεων (100%), 13 taxa (=15.29% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο 80-99% του αριθμού των σύρσεων, 8 taxa (=9.41% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο 50-79% του αριθμού των σύρσεων, 16 taxa (=18.82% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο 20-49% του αριθμού των σύρσεων, 15 taxa (=17.65% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο 10-19% του αριθμού των σύρσεων και 28 taxa (=32.94% των taxa) δηλώνουν παρουσία στο <10% του αριθμού των σύρσεων. Στον Πίνακας 12 δίνεται ο αριθμός παρουσίας του είδους και το αντίστοιχο ποσοστό ξεχωριστά για το κάθε τμήμα του κόλπου (συνολικά πραγματοποιήθηκαν 11 σύρσεις στο εξωτερικό τμήμα του κόλπου και 10 σύρσεις στο εσωτερικό τμήμα αυτού). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, στο έξω τμήμα του κόλπου 13 είδη (Squilla mantis, Arnoglossus laterna, Citharus linguatula, Diplodus annularis, Lepidotrigla cavillone, Mullus barbatus, Pagellus acarne, Pagellus erythrinus, Serranus hepatus, Spicara flexuosa, Trachurus mediterraneus, Alloteuthis media, Loligo vulgaris) δηλώνουν παρουσία στο σύνολο του αριθμού των σύρσεων (100%). Από αυτά, 5 είδη του έσω τμήματος του κόλπου (Squilla mantis, Arnoglossus laterna, Diplodus annularis, Trachurus mediterraneus, Loligo vulgaris) δηλώνουν παρουσία στο σύνολο του αριθμού των σύρσεων (100%). Τα είδη Citharus linguatula, Lepidotrigla cavillone, Pagellus acarne, Merluccius merluccius, Eledone moschata και Lophius budegassa δηλώνουν παρουσία στο έσω τμήμα του κόλπου με ποσοστό χαμηλότερο του 40% του αριθμού των σύρσεων. Αντίθετα, τα είδη Gymnura altavela και Sparus aurata δηλώνουν μικρή παρουσία στο έξω τμήμα του κόλπου με ποσοστά 9.09% και 18.18% αντίστοιχα του αριθμού των σύρσεων. Τα είδη Homola barbata, Liocarcinus depurator, Nephrops norvegicus, Parapenaeus longirostris, Paromola cuvieri, Xanthidae, Blennius ocellaris, Callionymus lyra, Callionymus maculatus, Callionymus risso, Dentex macrophthalmus, Euthynnus alletteratus, 51

52 Merlangius merlangus euxinus, Myliobatis aquila, Raja radula, Scophthalmus rhombus, Scorpaena porcus, Scyliorhinus canicula, Sphoeroides cutaneus, Uranoscopus scaber, Sepia elegans και Sepia orbignyana (22 taxa) δεν δηλώνουν παρουσία στο έσω τμήμα του κόλπου ενώ τα είδη Farfantepenaeus aztecus, Liocarcinus spp., Paramola cuvieri, Dentex dentex, Diplodus puntazzo, Liza ramada, Mugilidae, Pagrus pagrus, Pomatomus saltatrix, Raja miraletus και Salmo trutta trutta (11 taxa) δεν δηλώνουν παρουσία στο έξω τμήμα του κόλπου. Γενικά, από τα 85 taxa που έχουν συνολικά αναγνωριστεί, 52 taxa δηλώνουν παρουσία και στα δύο τμήματα του κόλπου. Στον Πίνακας 13 δίνεται ο αριθμός παρουσίας του είδους και το αντίστοιχο ποσοστό ξεχωριστά ανά περίοδο δειγματοληψίας (πραγματοποιήθηκαν 5 σύρσεις τον Ιούλιο 2014, και από 8 σύρσεις το Νοέμβριο 2014 και το Μάρτιο 2015). Από ένα σύνολο 85 taxa που αναγνωρίστηκαν, 35 taxa εμφανίζονται και στις τρεις περιόδους δειγματοληψίας. Είναι άξιο αναφοράς η παρουσία των ειδών Dasyatis pastinaca, Gymnura altavela και Myliobatis aquila. Το είδος Dasyatis pastinaca δηλώνει καθολική παρουσία το Νοέμβριο 2014 και Μάρτιο Τον Ιούλιο δηλώνει παρουσία σε 2 από τους συνολικά 5 που εκτελέστηκαν. Το είδος Gymnura altavela δεν δηλώνει παρουσία τον Ιούλιο Αντίθετα δηλώνει παρουσία το Νοέμβριο 2014 (σε 5 από τους συνολικά 8 που εκτελέστηκαν) και το Μάρτιο 2015 (σε 4 από τους συνολικά 8 που εκτελέστηκαν). Το είδος Myliobatis aquila δηλώνει παρουσία σε μία σύρση τον Ιούλιο 2014 και σε δύο σύρσεις το Μάρτιο Πίνακας 11. Κατάλογος taxa τα οποία αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια της πειραματικής αλιείας με μηχανότρατα κατά την περίοδο των τριών εποχιακών δειγματοληψιών στο έσω και έξω τμήμα του Μαλιακού κόλπου (Ν=αριθμός παρουσίας του είδους, %=ποσοστό παρουσίας). Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Καρκινοειδή Callinectes sapidus Μπλέ καβούρι Farfantepenaeus aztecus Γάμπαρη βασιλική γκρίζα Ατλαντικ Goneplax rhomboides Homola barbata Liocarcinus depurator Μεσογειακό Καβούρι Liocarcinus spp. Καβούρια Melicertus kerathurus Γαρίδα ριγέ (Γάμπαρη) Nephrops norvegicus Καραβίδα Θάλασσας Parapenaeus longirostris Γαρίδα κοινή ροζ Paromola cuvieri Squilla mantis Ζαβογαρίδα Xanthidae Ψάρια Arnoglossus laterna Γλωσσάκι Aspitrigla cuculus Γκριζοκαπόνι Blennius ocellaris Βουλοσαλιάρα Boops boops Γόπα Buglossidium luteum Κιτρινόγλωσσα Callionymus lyra Καλλιώνυμος

53 Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Callionymus maculatus Καλλιώνυμος κηλιδωτός Callionymus risso Καλλιώνυμος ρισσό Caranx rhonchus Πρασινοκοκκάλι Cepola macrophthalma Κορδέλα Chelidonichthys lucerna Χελιδονάς Citharus linguatula Γλωσσάκι Conger conger Μουγγρί Dasyatis pastinaca Βατοτρυγόνα Dentex dentex Συναγρίδα Dentex gibbosus Τσαούσης Dentex macrophthalmus Μπαλάς Dicentrarchus labrax Λαυράκι Diplodus annularis Σπάρος Diplodus puntazzo Μυτάκι Diplodus vulgaris Καμπανάς Engraulis encrasicolus Γαύρος Euthynnus alletteratus Καρβούνι Eutrigla gurnardus Κούκος Gobius geniporus Γωβιός Gobius niger Γωβιός Gobiidae Γωβιοί Gymnura altavela Πλατυσέλαχο Lepidotrigla cavillone Καπονάκι Liza ramada Μαυράκι Lophius budegassa Πεσκαντρίτσα Μαύρη Merlangius merlangus euxinus Ταούκι Merluccius merluccius Βακαλάος Micromesistius poutassou Προσφυγάκι Mugilidae Κέφαλοι Mullus barbatus Κουτσομούρα Mustelus mustelus Γκριζογαλέος Myliobatis aquila Αετός Pagellus acarne Μουσμούλι Pagellus bogaraveo Μπαλάς με βούλα Pagellus erythrinus Λυθρίνι Pagrus pagrus Φαγκρί Pomatomus saltatrix Γοφάρι Raja asterias Αστρόβατος Raja clavata Καλκανόβατος Raja miraletus Ματόβατος Raja radula Τραχύβατος Salmo trutta trutta Θαλασσινή Πέστροφα Sardina pilchardus Σαρδέλα Sardinella aurita Φρίσσα Scophthalmus rhombus Καλκάνι Scorpaena porcus Μαυροσκορπιός

54 Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Scyliorhinus canicula Σκυλοψαράκι Serranus hepatus Χανάκι Soleidae Γλώσσα Sparus aurata Τσιπούρα Sphoeroides cutaneus Sphyraena sphyraena Λούτσος Spicara flexuosa Τσέρουλα Torpedo marmorata Μαρμαρομουδιάστρα Trachurus mediterraneus Ασπροσάφριδο Trachurus trachurus Γκριζοσάφριδο Uranoscopus scaber Λίχνος, Κούκος Zeus faber Χριστόψαρο Κεφαλόποδα Alloteuthis media Eledone moschata Μοσχιός Illex coindetii Κόκκινο Θράψαλο Loligo vulgaris Καλαμάρι Octopus vulgaris Χταπόδι Sepia elegans Sepia officinalis Σουπιά Sepia orbignyana Πίνακας 12. Κατάλογος taxa τα οποία αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια της πειραματικής αλιείας με μηχανότρατα κατά την περίοδο των τριών εποχιακών δειγματοληψιών ανά τμήμα κόλπου (Ν=αριθμός παρουσίας του είδους, %=ποσοστό παρουσίας). Έξω τμήμα Έσω τμήμα Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία N % N % Καρκινοειδή Callinectes sapidus Μπλέ καβούρι Farfantepenaeus aztecus Γάμπαρη βασιλική γκρίζα Ατλαντικ Goneplax rhomboides Homola barbata Liocarcinus depurator Μεσογειακό Καβούρι Liocarcinus spp. Καβούρια Melicertus kerathurus Γαρίδα ριγέ (Γάμπαρη) Nephrops norvegicus Καραβίδα Θάλασσας Parapenaeus longirostris Γαρίδα κοινή ροζ Paromola cuvieri Squilla mantis Ζαβογαρίδα Xanthidae Ψάρια Arnoglossus laterna Γλωσσάκι Aspitrigla cuculus Γκριζοκαπόνι Blennius ocellaris Βουλοσαλιάρα Boops boops Γόπα Buglossidium luteum Κιτρινόγλωσσα

55 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία N % N % Callionymus lyra Καλλιώνυμος Callionymus maculatus Καλλιώνυμος κηλιδωτός Callionymus risso Καλλιώνυμος ρισσό Caranx rhonchus Πρασινοκοκκάλι Cepola macrophthalma Κορδέλα Chelidonichthys lucerna Χελιδονάς Citharus linguatula Γλωσσάκι Conger conger Μουγγρί Dasyatis pastinaca Βατοτρυγόνα Dentex dentex Συναγρίδα Dentex gibbosus Τσαούσης Dentex macrophthalmus Μπαλάς Dicentrarchus labrax Λαυράκι Diplodus annularis Σπάρος Diplodus puntazzo Μυτάκι Diplodus vulgaris Καμπανάς Engraulis encrasicolus Γαύρος Euthynnus alletteratus Καρβούνι Eutrigla gurnardus Κούκος Gobius geniporus Γωβιός Gobius niger Γωβιός Gobiidae Γωβιοί Gymnura altavela Πλατυσέλαχο Lepidotrigla cavillone Καπονάκι Liza ramada Μαυράκι Lophius budegassa Πεσκαντρίτσα Μαύρη Merlangius merlangus euxinus Ταούκι Merluccius merluccius Βακαλάος Micromesistius poutassou Προσφυγάκι Mugilidae Κέφαλοι Mullus barbatus Κουτσομούρα Mustelus mustelus Γκριζογαλέος Myliobatis aquila Αετός Pagellus acarne Μουσμούλι Pagellus bogaraveo Μπαλάς με βούλα Pagellus erythrinus Λυθρίνι Pagrus pagrus Φαγκρί Pomatomus saltatrix Γοφάρι Raja asterias Αστρόβατος Raja clavata Καλκανόβατος Raja miraletus Ματόβατος Raja radula Τραχύβατος Salmo trutta trutta Θαλασσινή Πέστροφα Sardina pilchardus Σαρδέλα Sardinella aurita Φρίσσα

56 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία N % N % Scophthalmus rhombus Καλκάνι Scorpaena porcus Μαυροσκορπιός Scyliorhinus canicula Σκυλοψαράκι Serranus hepatus Χανάκι Soleidae Γλώσσα Sparus aurata Τσιπούρα Sphoeroides cutaneus Sphyraena sphyraena Λούτσος Spicara flexuosa Τσέρουλα Torpedo marmorata Μαρμαρομουδιάστρα Trachurus mediterraneus Ασπροσάφριδο Trachurus trachurus Γκριζοσάφριδο Uranoscopus scaber Λίχνος, Κούκος Zeus faber Χριστόψαρο Κεφαλόποδα Alloteuthis media Eledone moschata Μοσχιός Illex coindetii Κόκκινο Θράψαλο Loligo vulgaris Καλαμάρι Octopus vulgaris Χταπόδι Sepia elegans Sepia officinalis Σουπιά Sepia orbignyana Πίνακας 13. Κατάλογος taxa τα οποία αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια της πειραματικής αλιείας με μηχανότρατα ανά περίοδο δειγματοληψίας (Ν=αριθμός παρουσίας του είδους, %=ποσοστό παρουσίας) Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Ν % Ν % Καρκινοειδή Callinectes sapidus Μπλέ καβούρι Farfantepenaeus aztecus Γάμπαρη βασιλική γκρίζα Goneplax rhomboides 3 60 Homola barbata 1 20 Liocarcinus depurator Μεσογειακό Καβούρι 2 40 Liocarcinus spp. Καβούρια 1 20 Melicertus kerathurus Γαρίδα ριγέ (Γάμπαρη) Nephrops norvegicus Καραβίδα Θάλασσας Parapenaeus longirostris Γαρίδα κοινή ροζ Paromola cuvieri 2 40 Squilla mantis Ζαβογαρίδα Xanthidae 1 20 Ψάρια Arnoglossus laterna Γλωσσάκι Aspitrigla cuculus Γκριζοκαπόνι

57 2014- Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Ν % Ν % Blennius ocellaris Βουλοσαλιάρα Boops boops Γόπα Buglossidium luteum Κιτρινόγλωσσα Callionymus lyra Καλλιώνυμος Callionymus maculatus Καλλιώνυμος κηλιδωτός Callionymus risso Καλλιώνυμος ρισσό 2 25 Caranx rhonchus Πρασινοκοκκάλι Cepola macrophthalma Κορδέλα Chelidonichthys lucerna Χελιδονάς Citharus linguatula Γλωσσάκι Conger conger Μουγγρί Dasyatis pastinaca Βατοτρυγόνα Dentex dentex Συναγρίδα 2 25 Dentex gibbosus Τσαούσης Dentex macrophthalmus Μπαλάς Dicentrarchus labrax Λαυράκι Diplodus annularis Σπάρος Diplodus puntazzo Μυτάκι Diplodus vulgaris Καμπανάς Engraulis encrasicolus Γαύρος Euthynnus alletteratus Καρβούνι Eutrigla gurnardus Κούκος Gobius geniporus Γωβιός Gobius niger Γωβιός Gobiidae Γωβιοί Gymnura altavela Πλατυσέλαχο Lepidotrigla cavillone Καπονάκι Liza ramada Μαυράκι 1 20 Lophius budegassa Πεσκαντρίτσα Μαύρη Merlangius merlangus euxinus Ταούκι Merluccius merluccius Βακαλάος Micromesistius poutassou Προσφυγάκι Mugilidae Κέφαλοι Mullus barbatus Κουτσομούρα Mustelus mustelus Γκριζογαλέος Myliobatis aquila Αετός Pagellus acarne Μουσμούλι Pagellus bogaraveo Μπαλάς με βούλα Pagellus erythrinus Λυθρίνι Pagrus pagrus Φαγκρί Pomatomus saltatrix Γοφάρι Raja asterias Αστρόβατος 4 80 Raja clavata Καλκανόβατος Raja miraletus Ματόβατος Raja radula Τραχύβατος 2 25 Salmo trutta trutta Θαλασσινή Πέστροφα

58 2014- Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Επιστημονική ονομασία είδους Κοινή Ελληνική ονομασία Ν % Ν % Ν % Sardina pilchardus Σαρδέλα Sardinella aurita Φρίσσα Scophthalmus rhombus Καλκάνι Scorpaena porcus Μαυροσκορπιός Scyliorhinus canicula Σκυλοψαράκι 2 25 Serranus hepatus Χανάκι Soleidae Γλώσσα Sparus aurata Τσιπούρα Sphoeroides cutaneus Sphyraena sphyraena Λούτσος Spicara flexuosa Τσέρουλα Torpedo marmorata Μαρμαρομουδιάστρα Trachurus mediterraneus Ασπροσάφριδο Trachurus trachurus Γκριζοσάφριδο Uranoscopus scaber Λίχνος, Κούκος Zeus faber Χριστόψαρο Κεφαλόποδα Alloteuthis media Eledone moschata Μοσχιός Illex coindetii Κόκκινο Θράψαλο Loligo vulgaris Καλαμάρι Octopus vulgaris Χταπόδι Sepia elegans Sepia officinalis Σουπιά Sepia orbignyana Αφθονία και Παραγωγή ανά Μονάδα Αλιευτικής Προσπάθειας Ο συνολικός αριθμός ατόμων και το συνολικό βάρος ανά είδος που καταγράφηκαν στις 21 σύρσεις με το Ε/Σ ΦΙΛΙΑ παρουσιάζονται στον Πίνακας 14. Σύμφωνα με αυτόν, το είδος Diplodus annularis εμφανίζεται με τη μεγαλύτερη αφθονία και ακολουθούν τα είδη Trachurus mediterraneus, Trachurus trachurus, Lepidotrigla cavillone, Arnoglossus laterna, Pagellus erythrinus, Citharus linguatula, Mullus barbatus. Το είδος Diplodus annularis αποτελεί το 42.64% του αριθμού ατόμων που αλιεύτηκαν συνολικά και το 42.45% του βάρους τους. Μεταξύ των περιοχών του κόλπου, το 54% του συνολικού αριθμού των ατόμων καταγράφηκαν στο έσω τμήμα με το βάρος τους να αντιπροσωπεύει το 53.18%. Μέσα στις περιοχές, το είδος αποτελεί το 54.68% του αριθμού και 47.03% του βάρους που αλιεύτηκαν στο έσω τμήμα. Στο έξω τμήμα, τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώθηκαν στο 33.88% και 38.22%. Η προσπάθεια ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας (ΠΑΜΑΠ) εκφρασμένη σε κιλά ανά ώρα αλιείας (Kg/h) και η αφθονία εκφρασμένη σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας (N/h) για τα αφθονότερα είδη ανά τμήμα του Μαλιακού κόλπου και σε όλο τον κόλπο κατά τη διάρκεια 58

59 των δειγματοληψιών του Ιούλιου 2014, Νοεμβρίου 2014 και Μαρτίου 2015, παρουσιάζονται στον Πίνακας 15. Στον Πίνακας 16 παρουσιάζεται η ΠΑΜΑΠ για τις μεγαλύτερες ταξινομικές ομάδες (καρκινοειδή, ψάρια και κεφαλόποδα) και στον Πίνακας 17 η συνολική ΠΑΜΑΠ στον κόλπο. Η συνολική βιομάζα στον κόλπο υπολογίστηκε στους 365 τόνους τον Ιούλιο 2014, στους 361 τόνους τον Νοέμβριο 2014 και στους 440 τόνους τον Απρίλιο Οι αντίστοιχες τιμές της ΠΑΜΑΠ υπολογίστηκαν σε 224 Kg/h, 221 Kg/h και 270 Kg/h. Τα ψάρια αντιπροσωπεύουν πάνω από 95% της συνολικής βιομάζας. Στις τρεις δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν, το κυρίαρχο είδος ήταν το Diplodus annularis ως προς τη βιομάζα και ως προς τον αριθμό. Τα αντίστοιχα ποσοστά του στο σύνολο κυμάνθηκαν 55.37% και 49.66% τον Ιούλιο 2014, 27.08% και 27% το Νοέμβριο 2014, 48.10% και 50.97% το Μάρτιο Ακουλουθεί το είδος Trachurus mediterraneus (Ασπροσάφριδο) όπου η βιομάζα κυμάνθηκε από 9.83% έως 13.96% της συνολικής και ο αριθμός από 18.70% έως 23%. Το Pagellus erythrinus (Λυθρίνι) ακολουθεί στη συνέχεια με τα αντίστοιχα ποσοστά να διαμορφώνονται από 5.06% έως 9.65% όσον αφορά τη βιομάζα και από 2.87% έως 4.37% όσον αφορά τον αριθμό. Ακουλουθούν τα είδη Trachurus trachurus, Lepidotrigla cavillone, Citharus linguatula. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη σύλληψη του είδους Gymnura altavela στις δειγματοληψίες του Νοεμβρίου 2014 και Μαρτίου 2015 στην περιοχή έρευνας. Τον Νοέμβριο 2014 αλιεύτηκαν συνολικά 15 άτομα σε 5 από τις 8 σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν. Το είδος συναντάται σπάνια και περιλαμβάνεται στην Κόκκινη λίστα των απειλουμένων ειδών (IUCN). Tο μεγαλύτερο άτομο μετρήθηκε με πλάτος δίσκου cm και βάρος 28 κιλά (Kavadas & Siapatis in Zenetos et. al, 2015). Η πληροφορία για το είδος συμπληρώθηκε στη δειγματοληψία του Μάρτιου 2015 όπου αλιεύτηκαν 10 άτομα σε 4 από τις 8 σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν. Σύμφωνα με δηλώσεις αλιέων, το είδος συναντάται στον κόλπο εδώ και δεκαετίες, δεν αποτελεί δε είδος στόχο. Υπάρχει αναφορά παράκτιου αλιέα για τη σύληψη ενός ατόμου με παραγάδι το Μάιο 2014 του οποίου το βάρος υπερέβαινε τα 90 κιλά. Στις παραπάνω αναφορές για την παρουσία του είδους, προστίθεται επίσης η αλίευση του είδους τον Αύγουστο 2015 στην προστατευόμενη περιοχή Λιβάρι με το πειραματικό δίχτυ αλιείας νεαρών ατόμων. Στη δειγματοληψία του Ιουλίου 2014 δεν αλιεύτηκαν άτομα. Στις δύο επόμενες δειγματοληψίες, τα ποσοστά βιομάζας και αριθμού ατόμων στο σύνολο διαμορφώθηκαν 6.50% και 0.05% το Νοέμβριο 2014, 2.5% και 0.02% το Μάρτιο 2015 αντίστοιχα. Το Dasyatis pastinaca, ένα άλλο μεγάλου μεγέθους είδος απαντήθηκε και στις τρεις δειγματοληψίες με τα ποσοστά βιομάζας και αριθμού ατόμων στο σύνολο να διαμορφώνονται αντίστοιχα σε 0.59% και 0.01% τον Ιούλιο 2014, 11.60% και 0.24% το Νοέμβριο 2014, 8.37% και 0.11% το Μάρτιο

60 3.2.3 Δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας Ο δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας υπολογίστηκε σύμφωνα με τη μέθοδο σύγκρισης αφθονίας βιομάζας (Abundance Biomass Comparison, ABC). Η μέθοδος συνέκρινε την κυριαρχία της αφθονίας σε σχέση με την κυριαρχία της βιομάζας της θαλάσσιας βενθικής ιχθυοπανίδας που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια των τριών εποχιακών δειγματοληψιών. Η μέθοδος εφαρμόστηκε για την κάθε περίοδο χωριστά και για τις τρείς εποχές συνολικά, προκειμένου να διερευνηθεί τυχόν διαταραχή του οικοσυστήματος. Ερμηνεύοντας τις καμπύλες ABC, παρατηρείται ότι η καμπύλη της βιομάζας είναι πάνω από την καμπύλη της αφθονίας και ως εκ τούτου η τιμή του στατιστικού δείκτη W είναι θετική. Αυτό υποδεικνύει μη διαταραγμένες συνθήκες στην περιοχή του κόλπου για την κάθε εποχή χωριστά (Εικόνα 47 α-γ) και για όλη την περίοδο δειγματοληψίας (Εικόνα 47 α-δ). Τα παραπάνω συμφωνούν με τις τιμές ΠΑΜΑΠ που έχουν υπολογιστεί για τα κυριότερα είδη και με την κατά μήκος σύνθεση τους. (α) (β) (γ) (δ) Εικόνα 47 α-δ. Δείκτης της οικολογικής κατάστασης της θαλάσσιας ιχθυοπανίδας (α=ιούλιος 2014, β=νοέμβριος 2014, γ=μάρτιος 2015, δ=σύνολο δειγματοληψιών). 60

61 Πίνακας 14. Συνολικός αριθμός ατόμων (Ν) και συνολικό βάρος (Kg) που αλιεύθηκε ανά είδος στο έσω και έξω τμήμα του κόλπου κατά τις τρεις περιόδους δειγματοληψίας. Έσω τμήμα Έξω τμήμα Σύνολο Είδος Kg N Kg N Kg N Diplodus annularis Trachurus mediterraneus Trachurus trachurus Lepidotrigla cavillone Arnoglossus laterna Pagellus erythrinus Citharus linguatula Mullus barbatus Serranus hepatus Pagellus acarne Squilla mantis Loligo vulgaris Gobius niger Alloteuthis media Melicertus kerathurus Spicara flexuosa Torpedo marmorata Cepola macrophthalma Sardinella aurita Caranx rhonchus Soleidae Chelidonichthys lucerna Dasyatis pastinaca Sepia officinalis Merluccius merluccius Lophius budegassa Sphyraena sphyraena Sparus aurata Stichopus regalis Sardina pilchardus Holothuroidea Echinaster sepositus Buglossidium luteum Eledone moschata Gobiidae Goneplax rhomboides Gymnura altavela Hexaplex trunculus Diplodus vulgaris Dentex gibbosus

62 Έσω τμήμα Έξω τμήμα Σύνολο Είδος Kg N Kg N Kg N Micromesistius poutassou Engraulis encrasicolus Merlangius merlangus euxinus Aspitrigla cuculus Bolinus brandaris Paromola cuvieri Illex coindetii Eutrigla gurnardus Homola barbata Nudibranchia Parapenaeus longirostris Liocarcinus depurator Zeus faber Gobius geniporus Crabs (non recognised) Pagellus bogaraveo Astropecten spp Callionymus lyra Mustelus mustelus Octopus vulgaris Blennius ocellaris Mugilidae Raja asterias Callionymus risso Conger conger Dicentrarchus labrax Myliobatis aquila Dentex dentex Opisthobranchia Boops boops Scorpaena porcus Diplodus puntazzo Porifera Scophthalmus rhombus Callinectes sapidus Uranoscopus scaber Dentex macrophthalmus Raja miraletus Raja clavata Raja radula Sepia orbignyana Liocarcinus spp

63 Έσω τμήμα Έξω τμήμα Σύνολο Είδος Kg N Kg N Kg N Benthic invertebrates Callionymus maculatus Scyliorhinus canicula Xanthidae Sphoeroides cutaneus Liza ramada Pomatomus saltatrix Sepia elegans Salmo trutta trutta Euthynnus alletteratus Pagrus pagrus Penaeus aztecus Nephrops norvegicus Σύνολο Πίνακας 15. ΠΑΜΑΠ εκφρασμένη σε κιλά ανά ώρα αλιείας (Kg/h) και η αφθονία εκφρασμένη σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας (N/h) για τα αφθονότερα είδη ανά τμήμα κόλπου και ανά εποχή δειγματοληψίας. Είδος Arnoglossus laterna Caranx rhonchus Chelidonichthys lucerna Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα

64 Είδος Citharus linguatula Dasyatis pastinaca Dentex gibbosus Diplodus annularis Eledone moschata Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα

65 Είδος Gymnura altavela Lepidotrigla cavillone Loligo vulgaris Lophius budegassa Melicertus kerathurus Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα

66 Είδος Merluccius merluccius Mullus barbatus Octopus vulgaris Pagellus erythrinus Sepia officinalis Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα

67 Είδος Serranus hepatus Soleidae Sparus aurata Squilla mantis Torpedo marmorata Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα

68 Είδος Trachurus mediterraneus Trachurus trachurus Zeus faber Εποχή Τμήμα Μαλιακού κόλπου Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Ιούλιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Νοέμβριος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Μάρτιος 2014 Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός κόλπος Πίνακας 16. ΠΑΜΑΠ για ψάρια, κεφαλόποδα και καρκινοειδή εκφρασμένη σε κιλά ανά ώρα αλιείας (Kg/h), η αφθονία εκφρασμένη σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας (N/h) καθώς και η βιομάζα ανά ταξίδι, τμήμα κόλπου (M-I=έσω τμήμα, M-O= έξω τμήμα), σταθμό δειγματοληψίας και συνολικά στον κόλπο. Ψάρια Κεφαλόποδα Καρκινοειδή Βιομάζα Βιομάζα Βιομάζα Ταξίδι Τμήμα Σταθμός Kg/h N/h (τόνοι) Kg/h N/h (τόνοι) Kg/h N/h (τόνοι) 1407EVOT M-I T1H EVOT M-I T1H EVOT M-I EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H

69 Ψάρια Κεφαλόποδα Καρκινοειδή Βιομάζα Βιομάζα Βιομάζα Ταξίδι Τμήμα Σταθμός Kg/h N/h (τόνοι) Kg/h N/h (τόνοι) Kg/h N/h (τόνοι) 1407EVOT M-O EVOT EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O EVOT EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O EVOT Πίνακας 17. ΠΑΜΑΠ εκφρασμένη σε κιλά ανά ώρα αλιείας (Kg/h), η αφθονία εκφρασμένη σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας (N/h) καθώς και η βιομάζα ανά ταξίδι, τμήμα του κόλπου (M-I=έσω τμήμα, M-O= έξω τμήμα), σταθμό δειγματοληψίας και συνολικά στον κόλπο. Σύνολο Ταξίδι Τμήμα Σταθμός Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) 1407EVOT M-I T1H EVOT M-I T1H EVOT M-I EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O EVOT EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I

70 Σύνολο Ταξίδι Τμήμα Σταθμός Kg/h N/h Βιομάζα (τόνοι) 1411EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O EVOT EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I T2H EVOT M-I EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O T1H EVOT M-O EVOT Κατά μήκος σύνθεση Στον Πίνακας 18 παρουσιάζεται το ελάχιστο, μέγιστο και μέσο μήκος των ειδών που αλιεύτηκαν στις τρεις περιόδους δειγματοληψίας (Ιούλιος και Νοέμβριος 2014, Μάρτιος 2015). Ο αριθμός ατόμων (Ν) υποδηλώνει το συνολικό αριθμό ατόμων από τα οποία ελήφθησαν μήκη. Οι μετρήσεις μηκών για τα ψάρια, καρκινοειδή και κεφαλόποδα αναφέρονται στο ολικό μήκος, μήκος κεφαλοθώρακα και μήκος μανδύα αντίστοιχα. Συνολικά στις τρείς περιόδους μελέτης του κόλπου, μετρήθηκε το μήκος από άτομα. Στις Εικόνα 48 και Εικόνα 49 δίνεται η γραφική παράσταση της κατά μήκος σύνθεσης των ειδών. Περιλαμβάνονται τα είδη με ικανοποιητικό αριθμό μηκών ώστε να παραχθεί η κατά μήκος σύνθεση. Το σκιασμένο τμήμα της γραφικής παράστασης αναφέρεται στην κατά μήκος σύνθεση του είδους συνολικά για τις τρεις περιόδους δειγματοληψίας Σχέση μήκους-βάρους Στον Πίνακας 19 και στις Εικόνες Εικόνα 50, Εικόνα 51 και Εικόνα 52 παρουσιάζονται οι παράμετροι της σχέσης μήκους (L) βάρους (W) από 19 είδη. 70

71 Πίνακας 18. Ελάχιστο, μέγιστο και μέσο μήκος και ο αριθμός ατόμων που μετρήθηκαν ανά περίοδο δειγματοληψίας. Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Ιούλιος 2014 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) Alloteuthis media Arnoglossus laterna Aspitrigla cuculus Blennius ocellaris Boops boops Buglossidium luteum Callionymus lyra Callionymus maculatus Callionymus risso Caranx rhonchus Cepola macrophthalma Chelidonichthys lucerna Citharus linguatula Conger conger Dasyatis pastinaca Dentex dentex Dentex gibbosus Dentex macrophthalmus Dicentrarchus labrax Diplodus annularis N 71

72 Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Ιούλιος 2014 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) Diplodus puntazzo Diplodus vulgaris Eledone moschata Engraulis encrasicolus Euthynnus alletteratus Eutrigla gurnardus Gobius geniporus Gobius niger Gobiidae Gymnura altavela Illex coindetii Lepidotrigla cavillone Liza ramada Loligo vulgaris Lophius budegassa Melicertus kerathurus Merlangius merlangus euxinus Merluccius merluccius Micromesistius poutassou Mugilidae Mullus barbatus Mustelus mustelus Myliobatis aquila N 72

73 Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Ιούλιος 2014 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) Octopus vulgaris Pagellus acarne Pagellus bogaraveo Pagellus erythrinus Pagrus pagrus Parapenaeus longirostris Penaeus aztecus Pomatomus saltatrix Raja asterias Raja clavata Raja miraletus Raja radula Salmo trutta trutta Sardina pilchardus Sardinella aurita Scophthalmus rhombus Scorpaena porcus Scyliorhinus canicula Sepia elegans Sepia officinalis Sepia orbignyana Serranus hepatus Soleidae N 73

74 Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Ιούλιος 2014 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο Ελάχιστο Μέγιστο Μέσο μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος μήκος (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) N (mm) (mm) (mm) Sparus aurata Sphyraena sphyraena Spicara flexuosa Squilla mantis Torpedo marmorata Trachurus mediterraneus Trachurus trachurus Uranoscopus scaber Zeus faber N 74

75 Πίνακας 19. Παράμετροι a και b της σχέσης μήκους-βάρους ανά είδος, ο αριθμός (Ν) που χρησιμοποίηθηκε στη σχέση και η τιμή R 2 (TL=συνολικό μήκος σε mm, DW = μήκος δίσκου σε mm). Είδος a b R 2 Ν Μήκος Arnoglossus laterna TL Buglossidium luteum TL Caranx rhonchus TL Citharus linguatula TL Dasyatis pastinaca TL Diplodus annularis TL Gobius niger TL Gymnura altavela TL DW Lepidotrigla cavillone TL Loligo vulgaris TL Lophius budegassa TL Merluccius merluccius TL Mullus barbatus TL Pagellus erythrinus TL Torpedo marmorata TL Trachurus mediterraneus TL Trachurus trachurus TL Chelidonichthys lucerna TL Soleidae TL 75

76 % (α) % (β) Arnoglossus laterna Μήκος (mm) Caranx rhonchus Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises % 10 8 (γ) % 15 (δ) Chelidonichthys lucerna Μήκος (mm) Citharus linguatula Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises % (ε) % (στ) Diplodus annularis Μήκος (mm) Gobius niger Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises nd cruise rd cruise all cruises % (ζ) % (η) Lepidotrigla cavillone Μήκος (mm) Loligo vulgaris Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises % 6 5 (θ) % 20 (ι) Melicertus kerathurus Μήκος (mm) Merluccius merluccius Μήκος (mm) nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises Εικόνα 48. Κατά μήκος σύνθεση των ειδών που αλιεύτηκαν με τράτα βυθού ανά περίοδο δειγματοληψίας και συνολικά (σκιασμένο τμήμα). 76

77 (κ) (λ) % % Mullus barbatus Pagellus acarne Μήκος (mm) Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises (μ) (ν) % 8 % Pagellus erythrinus Μήκος (mm) Sardinella aurita Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise rd cruise all cruises % 15 (ξ) 10 % (ο) Serranus hepatus Μήκος (mm) Solea spp. Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises nd cruise rd cruise all cruises % 15 (π) % (ρ) Spicara flexuosa Torpedo marmorata Μήκος (mm) Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises % (σ) % (τ) Trachurus mediterraneus Μήκος (mm) Trachurus trachurus Μήκος (mm) st cruise nd cruise rd cruise all cruises st cruise nd cruise rd cruise all cruises Εικόνα 49. Κατά μήκος σύνθεση των ειδών που αλιεύτηκαν με τράτα βυθού ανά περίοδο δειγματοληψίας και συνολικά (σκιασμένο τμήμα). 77

78 30.00 Arnoglossus laterna (α) 16 Buglossidium luteum (β) y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) 90 Caranx rhonchus (γ) 160 Citharus linguatula (δ) y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) y = x R² = Diplodus annularis (ε) y = x R² = Dasyatis pastinaca (στ) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) y = x R² = Gobius niger (ζ) y = x R² = Chelidonichthys lucerna (η) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Εικόνα 50. Σχέση μήκους-βάρους 19 ειδών που αλιεύτηκαν με τράτα βυθού στο σύνολο των τριών περίοδων δειγματοληψίας. 78

79 y = x R² = Gymnura altavela (θ) y = x R² = Gymnura altavela (ι) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος DW (mm) Μήκος TL (mm) y = x R² = Lepidotrigla cavillone (κ) y = x R² = Lophius budegassa (λ) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) y = x R² = Loligo vulgaris (μ) y = x R² = Merluccius merluccius (ν) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) y = x R² = Mullus barbatus (ξ) y = x R² = Pagellus erythrinus (ο) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Εικόνα 51. Σχέση μήκους-βάρους 19 ειδών που αλιεύτηκαν με τράτα βυθού στο σύνολο των τριών περίοδων δειγματοληψίας. 79

80 Βάρος (gr) y = x R² = Torpedo marmorata (π) Trachurus mediterraneus (ρ) Βάρος (gr) y = x R² = Μήκος (mm) Μήκος (mm) y = x R² = Trachurus trachurus (σ) y = x R² = Solea spp. (τ) Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Εικόνα 52. Σχέση μήκους-βάρους 19 ειδών που αλιεύτηκαν με τράτα βυθού στο σύνολο των τριών περίοδων δειγματοληψίας Καρκινοπανίδα που αλιεύθηκε με το σκάφος «Φιλία» στο Μαλιακό Κόλπο Τα αφθονότερα Καρκινοειδή που αλιεύτηκαν με το σκάφος ΦΙΛΙΑ, ήταν το Στοματόποδο Squilla mantis και τις τρεις δειγματοληψίες (Ιούλιος και Νοέμβριος 2014, Μάρτιος 2015), ενώ το Νοέμβριο 2014 και Μάρτιο 2015 αλιεύτηκαν πολλά άτομα του εμπορικού δεκαπόδου Penaeus melicertus. Callinectes sapidus (Rathbun, 1896), blue crab Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Eubrachyura (Section) > Heterotremata (Subsection) > Portunoidea (Superfamily) > Portunidae (Family) > Portuninae (Subfamily) > Callinectes (Genus) > Callinectes sapidus (Species) Penaeus kerathurus (Forsskål, 1775), caramote prawn Decapoda (Order) > Dendrobranchiata (Suborder) > Penaeoidea (Superfamily) > Penaeidae (Family) > Penaeus (Genus) > Penaeus kerathurus (Species) 80

81 Nephrops norvegicus (Linnaeus, 1758), Norway lobster Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Astacidea (Infraorder) > Nephropoidea (Superfamily) > Nephropidae (Family) > Nephrops (Genus) > Nephrops norvegicus (Species) Είναι ενδημικό είδος της δυτικής και κεντρικής Μεσογείου και του Α. Ατλαντικού. Στον Ατλαντικό ωκεανό απαντάται από την Ισλανδία, τα νησιά Φερόες και τις ακτές της βορειοδυτικής Νορβηγίας μέχρι τις ακτές του Μαρόκο. Ζει σε βάθη 20 με 800 μέτρα σε λασπώδη υποστρώματα, όπου σκάβει φωλιές (Fischer et al., 1981). Τρέφεται με καρκινοειδή, σκουλήκια και φυτικά και ζωικά υπόλοιπα. Το είδος έχει μεγάλη εμπορική αξία και αλιεύεται σχεδόν σε ολόκληρο το εύρος του, κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Το ολικό του μήκος κυμαίνεται από 8 ως 24.0 cm. Penaeus aztecus (Ives, 1891), northern brown shrimp Decapoda (Order) > Dendrobranchiata (Suborder) > Penaeoidea (Superfamily) > Penaeidae (Family) > Penaeus (Genus) > Penaeus aztecus (Species) Είναι επιβενθικό είδος που ζει σε βάθη μέτρα, αλλά σε μεγαλύτερες πυκνότητες στα m. Παρουσιάζει μέγιστο ολικό μήκος 19.5 cm στα αρσενικά και 23.6 cm στα θηλυκά (Holthuis, 1980). Κατοικεί σε λασπώδη, ελώδη ή αμμώδη υποστρώματα. Τα ενήλικα άτομα ζουν αποκλειστικά σε θαλάσσια ενδιαιτήματα ενώ τα νεαρά βρίσκονται και σε εκβολικά συστήματα (Holthuis, 1980). Γεωγραφική εξάπλωση: Δυτικός Ατλαντικός και Αρκτικός Ωκεανός. Η παρουσία του στη λεκάνη της Μεσογείου έχει αναφερθεί στο κόλπο της Αττάλειας, η Τουρκία (Deval et al., 2010), στον Κόλπο της Αλεξανδρέττα και Φοινίκη (Gökoğlu & Ovzarol, 2013), στα νερά του Μαυροβουνίου (Marković et al., 2014). Στην Ελλάδα το είδος έχει αρχίσει και εξαπλώνεται και έχει αναφερθεί η παρουσία του στο Ιόνιο Πέλαγος (Kapiris & Apostolidis, 2014), στο Θερμαϊκό Κόλπο (Minos et al., 2015; Nikolopoulou et al., 2013). Ο Deval et al. (2010) θεωρεί ότι τα νερά από το έρμα των πλοίων είναι ο πιθανότερος φορέας για την εισαγωγή της στην Ανατολική Μεσόγειο. Το P.aztecus σκάβει σήραγγες και είναι πιο ενεργό κατά τη διάρκεια της νύχτας (FAO, 1980). Squilla mantis (Linnaeus, 1758), spottail mantis shrimp Stomatopoda (Order) > Unipeltata (Suborder) > Squilloidea (Superfamily) > Squillidae (Family) > Squilla (Genus) > Squilla mantis (Species) Είναι βενθοπελαγικό είδος. Zει σε λασπώδη υποστρώματα σε βάθη ως τα 200 m, με μεγαλύτερη πυκνότητα ως τα 120 m. Παρουσιάζει μέγιστο μήκος 20cm και εξαπλώνεται γεωγραφικά στον ανατολικό Ατλαντικό από το Γιβραλτάρ ως τις ακτές της Ανγκόλα και σ όλη τη περιοχή της Μεσογείου (FAO, 1987). Paramola cuvieri (Risso, 1816), paramola Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Podotremata (Section) > Homolodromioidea (Superfamily) > Homolidae (Family) > Paromola (Genus) > Paromola cuvieri (Species) 81

82 Είναι ενδημικό είδος του Α. Ατλαντικού και της Μεσογείου. Στον Ανατολικό Ατλαντικό εκτείνεται από τις ακτές του Μαρόκο ως της Ανγκόλα και στις Αζόρες. Είναι βενθοπελαγικό και ζει σε βάθη m. Βρίσκεται σε μεγαλύτερες πυκνότητες στα m. Είναι γονοχωριστικό είδος (Ruppert et al., 2004). Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846), deep-water rose shrimp Decapoda (Order) > Dendrobranchiata (Suborder) > Penaeoidea (Superfamily) > Penaeidae (Family) > Parapenaeus (Genus) > Parapenaeus longirostris (Species) Είναι ένα βενθοπελαγικό είδος που η γεωγραφική του κατανομή εκτείνεται στον Ατλαντικό, απ' τις ακτές των ΗΠΑ ως τη γαλλική Γουιάνα κι από τις ακτές της Πορτογαλίας ως την Αγκόλα, και σ ολόκληρη τη περιοχή της Μεσογείου (FAO, 1980). Ζει σε βάθη από 20 ως 700 m, αλλά κυρίως απαντάται στα m σε θερμοκρασίες 8 C-15 C. Κατοικεί σε αμμώδη ή λασπώδη υποστρώματα και τρέφεται με βενθικούς οργανισμούς. Παρουσιάζει μέγιστο ολικό μήκος 16.0 cm στα αρσενικά και 18.6 cm στα θηλυκά. Είναι το μεγαλύτερης σημασίας αλιευτικό είδος στις μεσογειακές ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Στην Αλγερία, την Τυνησία, την Ελλάδα και τη Τουρκία το είδος έχει μεγάλη εμπορική αξία, αν και σε μικρότερη κλίμακα (Sumaila et al., 2007). Liocarcinus depurator (Linnaeus, 1758), blue-leg swimcrab Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Eubrachyura (Section) > Heterotremata (Subsection) > Portunoidea (Superfamily) > Polybiidae (Family) > Liocarcinus (Genus) > Liocarcinus depurator (Species) Είναι ενδημικό είδος της Μεσογείου και του βορειοανατολικού Ατλαντικού. Είναι επιβενθικό είδος και ζει σε βάθη m. Το μέγιστο πλάτος κεφαλοθώρακα που έχει καταγραφεί είναι 4 cm (Hayward & Ryland, 1995). Homola barbata (Fabricius, 1793) Decapoda (Order)> Pleocyemata (Suborder)> Brachyura (Infraorder)> Podotremata (Section)> Homolodromioidea (Superfamily)> Homolidae (Family)> Homola (Genus)> Homola barbata (Species) Είναι βενθοπελαγικό είδος που εξαπλώνεται γεωγραφικά στη Μεσόγειο και στον Ατλαντικό ωκεανό. Στον Ανατολικό Ατλαντικό κυρίως στη Κεντρική Αμερική, αλλά και απ τις ακτές των ΗΠΑ ως τη Βραζιλία και στον δυτικό στις Αζόρες και τις ακτές του Μαρόκο. Το πλάτος του κεφαλοθώρακα κυμαίνεται από 1.22 ως 1.5 cm (Braga et al., 2005). Goneplax rhomboides (Linnaeus, 1758), angular crab Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Eubrachyura (Section) > Heterotremata (Subsection) > Goneplacoidea (Superfamily)> Goneplacidae (Family) > Goneplax (Genus) > Goneplax rhomboides (Species) 82

83 Bρίσκεται στο ΒΑ Ατλαντικό Ωκεανό, στη Μεσόγειο Θάλασσα, στη Βόρεια Θάλασσα μέχρι τη νότια Αφρική και τον Ινδικό Ωκεανό ακτή της Νότιας Αφρικής (Guinot & Castro, 2007). Είναι επιβενθικό είδος και ζει σε βάθη m. Το μέγιστο πλάτος του κεφαλοθώρακα στα αρσενικά είναι 3.4 cm και στα θηλυκά 1.8 cm. Xanthidae Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Eubrachyura (Section) > Heterotremata (Subsection) > Xanthoidea (Superfamily) > Xanthidae (Family) H μεγαλύτερη οικογένεια των καβουριών περιλαμβάνει κυρίως τα μικρά παράκτια ή ρηχού θαλασσινού νερού καβούρια με οβάλ κελύφη οπλισμένα με αγκάθια ή λοβούς περιλαμβάνει τα καβούρια που βρίσκονται ανάμεσα στα κοράλλια. Στα παράκτια οικοσυστήματα βρέθηκε και το καβούρι Medorippe lanata. Medorippe lanata (Linnaeus, 1767)Decapoda (Order) > Pleocyemata (Suborder) > Brachyura (Infraorder) > Eubrachyura (Section) > Heterotremata (Subsection) > Dorippoidea (Superfamily) > Dorippidae (Family) > Medorippe (Genus) > Medorippe lanata (Species) Είναι ενδημικό είδος στη περιοχή της Μεσογείου και του νοτιοανατολικού Ατλαντικού, από τις ακτές του Μαρόκο ως την Αγκόλα (Koukouras A., 2010). Είναι βενθοπελαγικό και ζει σε λασπώδεις περιοχές, σε βάθη 6-99 μέτρα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ APOSTOLIDIS, C.A. & STERGIOU, K.I., A preliminary compilation of life-history data for Mediterranean marine invertebrates. In Palomares, M.L.D., Pauly, D. (Eds.), Von Bertalanffy Growth Parameters of Non-fish Organisms. Fisheries Centre Research Reports 16(10). Fisheries Centre, University of British Colombia: BRAGA, A.A., FRANSOZO, A., BERTINI, G., FUMIS, P.B., 2005 Composition and abundance of the crabs (Decapoda, Brachyura) off Ubatuba and Caraguatatuba, northern coast of São Paulo, Brazil. Biota Neotropica, 5 (2):1-34. DEVAL, M.C., KAYA, Y., GÜVEN, O., GÖKOĞLU, M., FROGLIA, C., An unexpected find of the western Atlantic shrimp, Farfantepenaeus aztecus (Ives, 1891) (Decapoda, Penaeidea) in Antalya Bay, eastern Mediterranean Sea. Crustaceana, 83 (12): FISCHER, W., BIANCHI, G., SCOTT, W.B., 1981 Lobsters. 5: pag.var. In FAO Species identification sheets for fishery purposes. Eastern Central Atlantic (fishing areas 34, 47; in part). Canada Funds-in-Trust. Ottawa, Department of Fisheries and Oceans Canada, by arrangement with the Food and Agriculture Organization of the United Nations. 1-7: pag.var. GÖKOĞLU, M., OVZAROL, Y., Biogeographic expansion of Farfantepenaeus aztecus (Ives, 1891) (Decapoda, Penaeidea) in the eastern Mediterranean. p In: Bilecenoglu et al., 83

84 2013. New Mediterranean Marine biodiversity records (December, 2013). Mediterranean Marine Science, 14 (2), GUINOT, D. & CASTRO, P., "A new species of Goneplax Leach, 1814 (Crustacea, Decapoda, Brachyura, Goneplacidae) from the south Atlantic and the western limits of the Indo-West Pacific region, long confused with G. rhomboides (Linnaeus, 1758). Zootaxa 1577: HAYWARD, P.J. & RYLAND, J.S., Handbook of the marine fauna of north-west Europe. Oxford University Press, Oxford. HOLTHUIS, L.B., FAO Species Catalogue. Vol. 1. Shrimps and prawns of the world. An annotated catalogue of species of interest to fisheries. FAO Fish. Synop. 125(1):271 p. Rome: FAO. KAPIRIS, K., APOSTOLIDIS, C., BALDACCONI, R., BAŞUSTA, N., BILECENOGLOU, M. et al., New Mediterranean Marine biodiversity records (April, 2014). [Farfantepenaeus aztecus: a new alien decapod in the Ionian Sea]. Medit. Mar. Sci., 15/1, KLAOUDATOS, S. & TSEVIS, N., Biological observations on Palaemon adspersus (Rathke) at Messolonghi lagoon. Thalassographica 10, KOUKOURAS, A., Check-list of marine species from Greece. Aristotle University of Thessaloniki MYTILINEOU, C. & SARDA, F., Age and growth of Nephrops norvegicus in the Catalan Sea, using length-frequency analysis. Fish. Res. (3-4), MARKOVIĆ, O., GÖKOĞLU, M., PETOVIĆ, S. MAMDIĆ, M., First record of the Northern brown shrimp, Farfantepenaeus aztecus (Ives, 1891) (Crustacea: Decapoda: Penaeidae) in the South Adriatic Sea, Montenegro. Mediterranean Marine Science, 15 (1), MYTILINEOU, C., FOURTOUNI, A., PAPACONSTANTINOU, C., Data on biology of Norway lobster, N. norvegicus (L., 1758), in the North Aegean Sea. Proc. Fish. 4: MYTILINEOU, C., FOURTOUNI, A., PAPACONSTANTINOU, C., 1990 Some aspects of the biology of Norway lobster,nephrops norvegicus, in the N. Euvoikos Gulf (Greece). Rapp. Comm. Int. Mer Medit. 32(1):34. MYTILINEOU C., CASTRO, M., GANCHO, P., FOURTOUNI, A., Growth studies on Norway lobster, Nephrops norvegicus (L.), in different areas of the Mediterranean Sea and the adjacent Atlantic. Scientia Marina 62(Suppl. 1): NIKOLOPOULOU, I, BAXEVANIS, A, KAMPOURIS, T.E., ABATZOPOULOS, T.J., Farfantepenaeus aztecus (Ives, 1891) (Crustacea: Decapoda: Penaeidae) in Ν Aegean: first record in Greece by morphological and genetic features. J Biol Res-Thessalon 20:

85 PAPACONSTANTINOU, C., STERGIOU, K.I., CHRISTIANIDES, S., CHATZINIKOLAOU, P., KAVADAS, S., FOURTOUNI, A, Hydro-acoustic assessment of the distribution and relative abudance of small pelagic fishes in the North Aegean Sea. Pelagic Fish Series 5. RUPPERT, E.E., FOX, R.S., BARNES, R.D., 2004 Invertebrate Zoology. A functional evolutionary approach. 7th Ed. Brooks/Cole, Thomson Learning learning, Inc. 990 p. STERGIOU K.I., BODORI, B.S. et al, New fisheries-related data from the Mediterranean Sea. Mediter. Mar. Sci. 15(1): SUMAILA, U.R., MARSDEN, A.D., WATSON, R., PAULY, D., 2007 A global ex-vessel fish price database: construction and applications. J. Bioeconomics 9: Penaeus kerathurus (Decapoda, Penaeidae) Κατά μήκος σύνθεση Tο μήκος κεφαλοθώρακα των αρσενικών κυμάνθηκε μεταξύ mm. Το μέσο μήκος ήταν 30.31±4,77 mm. Αντίστοιχα το μήκος κεφαλοθώρακα των θηλυκών κυμάνθηκε από mm, με μέσο μήκος 37.00±9.27 mm (Εικόνα 54). Tα μέσα μήκη κεφαλοθώρακα διέφεραν ανάμεσα στα δύο φύλα, διότι τα θηλυκά ήταν στατιστικά μεγαλύτερα από των αρσενικών (t-test, P=0,00). Πρέπει να αναφερθεί ότι η μεγάλη αλληλοεπικάλυψη του εύρους μηκών του κεφαλοθώρακα ανάμεσα στα δύο φύλα πιθανά να δείχνει ότι ο πληθυσμός του είδους στο Μαλιακό Κόλπο να αποτελείται από νεαρά άτομα. Επίσης από τις Εικόνα 53 και Εικόνα 54 παρατηρείται ότι στα αρσενικά διαχωρίζονται 1-2 cohorts (γενιές), ενώ στα θηλυκά, λόγω μεγαλύτερου μήκους κεφαλοθώρακα, ξεχωρίζουν περισσότερες (3-4), πιθανολογώντας έτσι ότι το είδος δεν είναι υπεραλιευμένο. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποδοθεί στην απαγόρευση της αλιείας της μηχανότρατας στο μελετούμενο κόλπο. Αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι το είδος ωριμάζει κατά τη δεύτερη χρονιά του βιολογικού του κύκλου (2 η γενιά), οπότε είναι κατανοητό ότι το είδος στη συγκεκριμένη μελετούμενη περιοχή δεν παρουσιάζει αναπαραγωγική ευαισθησία. Τα μικρότερα άτομα (CL>23 mm) και των δύο φύλων αλιεύθηκαν το Νοέμβριο

86 Εικόνα 53. Κατά μήκος σύνθεση των αρσενικών ατόμων της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης. Εικόνα 54. Κατά μήκος σύνθεση των θηλυκών ατόμων της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης. Στον Αμβρακικό Κόλπο, λόγω έντονης αλιευτικής πίεσης και ρύπανσης, έχουν αλιευτεί πολύ μικρότερα θηλυκά άτομα από ότι στο Μαλιακό (30-45 mm), ενώ το εύρος του μήκους κεφαλοθώρακα των αρσενικών ήταν παρόμοιο (22-45 mm) (Conides et al., 2006). Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στον Αμβρακικό Κόλπο έχει διακριθεί μόνο μια γενιά (cohort) και στα δύο φύλα του είδους. Αυτή η εμφάνιση μόνο μιας γενιάς, όπως στον Αμβρακικό Κόλπο, έχει παρατηρηθεί και σε άλλα οικοσυστήματα όπου η αλιευτική πίεση είναι σημαντική Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρους σώματος Το βάρος των αρσενικών ατόμων κυμάνθηκε από 3.66 έως g, ενώ για τα θηλυκά σε αναμενόμενο μεγαλύτερο εύρος τιμών ( g). Τα θηλυκά άτομα είναι βαρύτερα των αρσενικών με μέσο όρο βάρους 27.98±5.29 g, ενώ των αρσενικών ήταν 15.70±6.84 g. 86

87 Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα αρσενικά άτομα της γαρίδας στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 55. Εικόνα 55. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα αρσενικά άτομα της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα θηλυκά άτομα της P. kerathurus στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 56. Εικόνα 56. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα θηλυκά άτομα της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης Στον Αμβρακικό Κόλπο ο συντελεστής b της σχέσης μήκους-βάρους είχε μικρότερες τιμές και για τα δύο φύλα (2.36 για τα θηλυκά και 2.25 για τα αρσενικά, Conides et al., 2006). Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα που αλιεύθηκαν στην περιοχή του Μαλιακού Κόλπου είναι περισσότερο έυρωστα από αυτά του Αμβρακικού. 87

88 Αναλογία φύλου Στον Πίνακας 20 δίνεται η αναλογία φύλου (Θηλυκά/Αρσενικά+Θηλυκά) ανά περίοδο δειγματοληψίας. Τα θηλυκά δείχνουν να είναι ελαφρά περισσότερα των αρσενικών το Μάρτιο 2015, ενώ το Νοέμβριο 2014 η αναλογία φύλου δε διέφερε από την αναλογία 1:1. Πίνακας 20. Εποχιακή αναλογία φύλου της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης. Μήνας Αναλογία φύλου Νοέμβριος Μάρτιος Στο Θερμαικό Κόλπο την άνοιξη η αναλογία φύλου δε διέφερε σημαντικά από το 1:1, το καλοκαίρι τα θηλυκά κυριαρχούσαν, ενώ στο τέλος καλοκαιριού-αρχές φθινοπώρου επικρατούσαν τα αρσενικά (Kevrekidis & Thessalou-Legaki, 2006). Αναπαραγωγή Τα στάδια ωρίμανσης των θηλυκών γονάδων της Penaeus kerathurus καθορίστηκαν μακροσκοπικά βάσει της κλίμακας του Rodriguez (1985). Έτσι οι γονάδες διαχωρίστηκαν σε ανώριμες (Στάδιο I), αναπτυσσόμενες (Στάδιο II), προώριμο ωριμάζον (Στάδιο III) και ώριμες (Στάδιο IV). Στην Εικόνα 57 δίνονται τα στάδια ωριμότητας των γονάδων ανά περίοδο δειγματοληψίας με το σκάφος ΦΙΛΙΑ. Το μικρότερο ώριμο θηλυκό άτομο (Στάδιο IV) στο Μαλιακό Κόλπο είχε μήκος κεφαλοθώρακα 50 mm, τιμή πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη τιμή του Αμβρακικού Κόλπου (30 mm, Conides et al., 2008). Ωστόσο έχει αναφερθεί ότι αυτή ο δείκτης αυτός (μικρότερη τιμή του Σταδίου IV) δεν αντικατοπτρίζει πάντα σωστά την αναπαραγωγική διαδικασία του είδους, λόγω πολλών δυσκολιών σωστού προσδιορισμού της δραστηριότητας αυτής. Εικόνα 57. Στάδια ωριμότητας γονάδων της Penaeus kerathurus κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών. 88

89 Τα άτομα του Σταδίου II κυριαρχούν και τις δύο δειγματοληψίες, ενώ τα προώριμα ωριμάζοντα εμφανίζονται το Μάρτιο πολύ περισσότερα από ότι το Νοέμβριο. Επίσης τον ίδιο μήνα τα ώριμα άτομα είναι περισσότερο άφθονα (6% του συνόλου των γονάδων). Αυτό δείχνει ότι η αναπαραγωγή του είδους λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την αναπαραγωγική δραστηριότητα του είδους και στον Αμβρακικό Κόλπο (Conides et al., 2008). Υπάρχει πολύ μικρή αλληλοεπικάλυψη του μήκους κεφαλοθώρακα των ατόμων στα στάδια ωριμότητας των γονάδων των θηλυκών ατόμων (Πίνακας 21). Πίνακας 21. Μέσοι όροι μήκους κεφαλοθώρακα ανά στάδιο ωριμότητας θηλυκών γονάδων της Penaeus kerathurus ανά περίοδο δειγματοληψίας. Μήνας Στάδιο I Στάδιο IΙ Στάδιο IΙΙ Στάδιο IV Νοέμβριος Μάρτιος Μέσος όρος ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ CONIDES, A., GLAMUZINA, B., JUG-DUJAKOVIĆ, J., PAPACONSTANTINOU, C., KAPIRIS K., Age, growth, and mortality of the karamote shrimp, Penaeus (Melicertus) kerathurus (Forskal, 1775) in the East Ionian Sea (Western Greece). Crustaceana, 79(1): CONIDES, A., GLAMUZINA, B., DULČIĆ J., KAPIRIS, K., JUG-DUJAKOVIĆ, J., PAPACONSTANTINOU, C., Study of the reproduction of the karamote shrimp Penaeus (Melicertus) kerathurus in Amvrakikos Gulf, Western Greece. Acta Adriatica 49(2): ΚEVREKIDIS, K. & THESSALOU-LEGAKI, M., Catch rates, structure and sex ratio of Melicertus kerathurus (Decapoda: Penaeidae) from the Aegean Sea trawl fishery. Fisheries Research 80: RODRIGUEZ, A Biología del langostino Penaeus (Melicertus) kerathurus (Forskål, 1775) del golfo de Cádiz. I. Reproducción (Biology of the shrimp Penaeus (Melicertus) kerathurus (Forskal 1775) in the Gulf of Gadiz. I. Reproduction). Invest. Pesq. (Spain), 49(4): Squilla mantis (Stomatopoda, Squillidae) H ζαβογαρίδα Squilla mantis (Linnaeus, 1758) βρίσκεται στα νερά της Μεσογείου και στον Ατλαντικό, όπου το είδος αυτό έχει αναφερθεί από τον Κόλπο του Cadiz μέχρι τις Καναρίους Νήσους και τη Μαδέρα, ενώ η νοτιότερη κατανομή του είναι η Αγκόλα (Maynou et al., 2005). Είναι το μόνο Στοματόποδο Μαλακόστρακο που αλιεύεται στη Μεσόγειο και βρίσκεται τακτικά στις ιχθυοαγορές της Ισπανίας, Ιταλίας, Αιγύπτου, Γαλλίας και του 89

90 Μαρόκου (Abelló & Martin, 1993). To συγκεκριμένο καρκινοειδές βρίσκεται σε υψηλές πυκνότητες σε περιοχές με κατάλληλα υποστρώματα για να μπορεί να καλυφθεί: ψιλή άμμος και αμμώδης λάσπη, ιδίως όταν η επίδραση του ποταμού απορροής είναι σημαντική (Atkinson et al., 1997). Η παρουσία τoυ συγκεκριμένου στοματόποδου έχει αναφερθεί ήδη στο Αιγαίο Πέλαγος (Maldura, 1938; Tortonese, 1947a,b; Kοçatas & Katagan, 1995; Κevrekidis & Galil, 2003). Κατά μήκος σύνθεση Tο μήκος κεφαλοθώρακα των αρσενικών κυμάνθηκε μεταξύ mm, κύρια από mm (Εικόνα 58). Το μέσο μήκος ήταν 30.24±5.43 mm. Αντίστοιχα το μήκος κεφαλοθώρακα των θηλυκών από mm, κύρια όμως ανάμεσα mm, με μέσο μήκος 29.88±5.19 mm (Εικόνα 59). Αντίστοιχα οι μετρήσεις του ολικού μήκους των θηλυκών και αρσενικών κυμάνθηκαν στο εύρος mm και mm, αντίστοιχα. Παρόμοιες τιμές ολικού μήκους σώματος μετρήθηκαν και στην περιοχή της Σικελίας (Ragonese et al., 2012), ενώ στην Ισπανία (περιοχή Έβρου ποταμού) παρατηρήθηκαν μεγαλύτερα εύρη ολικού μήκους σώματος (Abelló & Martin, 1993). Tα μέσα μήκη κεφαλοθώρακα δεν διέφεραν ανάμεσα στα δύο φύλα (t-test, P=0.42). Η ίδια παρατήρηση ισχύει και για τα άτομα που αλίευθηκαν στην περιοχή του Έβρου ποταμού (Ισπανία) (Abelló & Martin, 1993). Τα μικρότερα άτομα (CL>20 mm) και των δύο φύλων αλιεύθηκαν τον Ιούλιο Εικόνα 58. Κατά μήκος σύνθεση των αρσενικών ατόμων της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. 90

91 Εικόνα 59. Κατά μήκος σύνθεση των θηλυκών ατόμων της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρους σώματος Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα αρσενικά άτομα της ζαβογαρίδας στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 60. Εικόνα 60. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα αρσενικά άτομα της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος για τα θηλυκά άτομα της ζαβογαρίδας στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα

92 Εικόνα 61. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος για τα θηλυκά άτομα της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης Στη Σικελία ο συντελεστής b της σχέσης μήκους-βάρους είναι μεγαλύτερος (3.027 και για τα θηλυκά και αρσενικά, αντίστοιχα) από τις τιμές που υπολογίστηκαν στην παρούσα έρευνα (Ragonese et al., 2012), υποθέτωντας έτσι ότι τα άτομα που αλιεύθηκαν στην περιοχή του Μαλιακού Κόλπου είναι λιγότερο έυρωστα από αυτά της Σικελίας. Αναλογία φύλου Στον Πίνακας 22 δίνεται η αναλογία φύλου (Θηλυκά/Αρσενικά+Θηλυκά) ανά περίοδο δειγματοληψίας. Τα θηλυκά δείχνουν να είναι ελαφρά περισσότερα των αρσενικών τον Ιούλιο 2014, ενώ τις άλλες εποχές η αναλογία φύλου δε διέφερε σημαντικά από την αναλογία 1:1. Πίνακας 22. Εποχιακή αναλογία φύλου της Squilla mantis στην περιοχή της μελέτης. Μήνας Αναλογία φύλου Ιούλιος 0.65 Νοέμβριος 0.58 Μάρτιος 0.58 Η αναλογία φύλου καθορίζεται από την αναπαραγωγική συμπεριφορά του είδους (Maynou et al. 2005). Κατά τη διάρκεια του χειμώνα τα θηλυκά υπερτερούν των αρσενικών, ενώ το αντίθετο παρατηρείται κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού. Στο κόλπο του Cadiz (Ισπανία) μεγάλη αναλογία θηλυκών ατόμων παρατηρήθηκε στις φθινοπωρινές δειγματοληψίες και στις εκφορτώσεις του Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου, ενώ τα αρσενικά υπερτερούσαν των θηλυκών στις εαρινές δειγματοληψίες και στις εκφορτώσεις του χειμώνα και αρχές της άνοιξης (Vila et al., 2013). Αντίθετα, στην περιοχή της Καταλωνίας η αναλογία φύλου στη Squilla mantis δε διέφερε επίσης από 1:1 (Abelló & Martin, 1993). 92

93 Αναπαραγωγή Τα στάδια ωρίμανσης των θηλυκών γονάδων του Squilla mantis καθορίστηκαν μακροσκοπικά βάσει της κλίμακας Vila et al. (2013). Έτσι οι γονάδες διαχωρίστηκαν σε ανώριμες (Στάδιο I), υπό ανάπτυξη (Στάδιο II) και ώριμες (Στάδιο III). To μικρότερο ώριμο θηλυκό άτομο είχε μήκος κεφαλοθώρακα mm. Στην Εικόνα 62 δίνονται τα στάδια ωριμότητας των γονάδων ανά περίοδο δειγματοληψίας με το σκάφος ΦΙΛΙΑ. Εικόνα 62. Στάδια ωριμότητας γονάδων της Squilla mantis κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών. Τον Ιούλιο τα άτομα του Σταδίου I και II υπήχαν εξίσου στα δείγματα, ενώ τα ώριμα αποτελούσαν μόνο το 10% περίπου των ατόμων. Αντίθετα το Νοέμβριο και το Μάρτιο τα υπό ανάπτυξη άτομα (Στάδιο II) αποτελούσαν το 70% περίπου των αλιευμένων ατόμων, ενώ ο αριθμός των ανώριμων θηλυκών ήταν πολύ μειωμένος, σε σχέση με τον Ιούλιο Τα ώριμα θηλυκά και στις τρεις δειγματοληψίες ήταν χαμηλός. Υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με την αναπαραγωγή του Squilla mantis. Σύμφωνα με τον Do Chi (1975), η περίοδος σύζευξης των δύο φύλων της Squilla mantis στη Μεσόγειο λαμβάνει μέρος από το χειμώνα μέχρι την άνοιξη, όπου οι γονάδες των θηλυκών παρουσιάζουν τη μεγαλύτερή τους ανάπτυξη και τα αυγά παραμένουν στα πλεοπόδια των θηλυκών από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Την άνοιξη μέχρι αρχές καλοκαιριού τα αυγά επωάζονται και κατά τη διάρκεια αυτή τα θηλυκά δεν αφήνουν τις κρύπτες τους και προσπαθούν να παρέχουν οξυγόνο στα αυγά. Οι λάρβες εκκολάπτονται αργά την άνοιξη μέχρι αργά το καλοκαίρι. Στην ανατολική πλευρά της Θάλασσας της Λιγουρίας θηλυκά άτομα με ώριμες γονάδες βρέθηκαν το διάστημα από Ιανουάριο μέχρι Ιούνιο, με μεγαλύτερη παρουσία τους τον Απρίλιο και το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τις μεγαλύτερες τιμές του γοναδοσωματικού δείκτη που μετρήθηκε την περίοδο Μαρτίου-Απριλίου (Maynou et al., 2005). Στη Κ. Αδριατική η αποκορύφωση της ωρίμανσης των γονάδων παρουσιάστηκε την περίοδο Φεβρουάριο-Μάρτιο, ενώ το διάστημα Απριλίου-Σεπτεμβρίου βρέθηκαν θηλυκά άτομα με εξαντλημένες γονάδες (Froglia, 1996). Η ωρίμανση των γονάδων αρχίζει πρώτα από 93

94 τα μεγαλύτερα θηλυκά στο Κόλπο της Τεργέστης, ενώ η γονιμοποίηση γίνεται αρχές του χειμώνα και η απόθεση των αυγών το Μάρτιο (Ferrero et al., 1988). Υπάρχει μικρή αλληλοεπικάλυψη του μήκους κεφαλοθώρακα των ατόμων στα στάδια ωριμότητας των γονάδων των θηλυκών ατόμων (Πίνακας 23). Πίνακας 23. Μέσοι όροι μήκους κεφαλοθώρακα ανά στάδιο ωριμότητας θηλυκών γονάδων της Squilla mantis ανά περίοδο δειγματοληψίας. Μήνας Στάδιο I Στάδιο IΙ Στάδιο IΙΙ Ιούλιος Νοέμβριος Μάρτιος Μέσος όρος Η έναρξη ωρίμανσης των γονάδων της Squilla mantis στο Μαλιακό Κόλπο δείχνει να γίνεται σε μια παρατεταμένη χρονικά περίοδο και να αρχίζει το χειμώνα μέχρι την άνοιξη. Η εμφάνιση λίγων περισσότερων ώριμων ατόμων κατά τη καλοκαιρινή δειγματοληψία πιθανολογεί ότι η αναπαραγωγή να γίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ABELLO, P. & MARTIN, P., Fishery dynamics of the mantis shrimp Squilla mantis (Crustacea: Decapoda) population off the Ebro Delta (northwestern Mediterranean). Fish. Res., 16: ATKINSON, R.J.A., FROGLIA, C., ARNERI, E., ANTOLINI, B., Observation on the burrows and burrowing behaviour of Squilla mantis (L.) (Crustacea: Stomatopoda). Mar. Ecol., 18 (4): DO CHI, Τ., Biométrie de la reproduction de Squilla mantis (L.) (Crustacé Stomatopode) dans le golfe d Aigues-Mortes (Méditerranée noroccidentale), Pubbl. Staz. Zool. Napoli 39, FERRERO, ΕΑ., MARZARI, Ρ., MOSCO, Α., RIGGIO, D., Dynamics of morphometric and biochemical parameters of the reproductive condition of Squilla mantis fished by creels in the Gulf of Trieste, Use of the VTGs as biochemical markers, Boll. Soc. Adriatica Sci., 70, FROGLIA, C., Growth and behaviour of Squilla mantis (mantis shrimp) in the Adriatic Sea, Final Report, EU Study DG XIV/MED/93/016. KEVREKIDIS, K. & GALIL, B.S., Decapoda and Stomatopoda (Crustacea) of Rodos island (Greece) and the erythrean expansion NW of the Levantine sea. Mediterranean Marine Science, 4/1,

95 KOÇATAS, A. & KATAGAN, T., On Stomatopoda from Turkey with the first record of Rissoides pallidus for the Turkish fauna. Crustaceana, 68(5): MALDURA, C.M., La pesca nelle Isole Italiane dell Egeo. Boll pesca piscic. Idrobiol. 14: MAYNOU, F., ABELLÓ, P., SARTOR, P., A review of the fisheries biology of the mantis shrimp, Squilla mantis (L., 1758) (Stomatopoda, Squillidae) in the Mediterranean. Crustaceana, 77(9): RAGONESE, S., MORARA, U., CANALI, E., PAGLIARINO E., BIANCHINI, M.L., Abundance and biological traits of the spottail mantis shrimp, Squilla mantis (L., 1758) (Crustacea: Stomatopoda), off the south ern coast of Sicily. Cah. de Biol. Mar., 53: TORTONESE, E., 1947a. Note intorna alla fauna e flora marine del Isola di Rodi (Mar Egeo). Boll. Pesca Piscic. Idrobiol., 23: TORTONESE, E., 1947b. Biological investigations in the Aegean sea. Nature, London 159: 887. VILA, Υ., SOBRINO, Ι., PAZ JIMÉNEZ, Μ., Fishery and life history of spot-tail mantis shrimp, Squilla mantis (Crustacea: Stomatopoda), in the Gulf of Cadiz (eastern central Atlantic). Scientia Marina, 77(1),

96 3.3 Βιοποικιλότητα θαλάσσιων ασπόνδυλων και φυτικών οργανισμών της περιοχής μελέτης Εμμανουέλα Βουτσινά, Κατερίνα Σταμούλη Eισαγωγή Στις περισσότερες μελέτες που αφορούν την αλιεία στη Μεσόγειο οι όροι «παρεμπίπτον» (by-catch) και «απορριπτόμενο» (discard) αλίευμα περιγράφουν αντίστοιχα το σύνολο μη επιθυμητού αλιεύματος (ως προς το είδος αλλά συμπεριλαμβάνει και τα ανεπιθύμητα μεγέθη επιθυμητών ειδών), και το μέρος του συνολικού αλιεύματος που απορρίπτεται ζωντανό ή νεκρό έπειτα από την αλίευσή του, για οποιοδήποτε λόγο (Tsagarakis et al., 2013). Οι συναθροίσεις ειδών είναι ένα σύνολα ειδών των οποίων η κατανομή στο χώρο και το χρόνο συμπίπτει σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Τα είδη αυτά μοιράζονται το ίδιο ενδιαίτημα, βαθυμετρικό φάσμα, κ.ο.κ. Μια συνάθροιση ειδών είναι, π.χ. το σύνολο των ειδών που απαρτίζουν κάθε κοινότητα οργανισμών σε ένα συγκεκριμένο ενδιαίτημα ή αλιευτικό πεδίο. Συχνά αναφερόμαστε στις συναθροίσεις ειδών ως βιοκοινωνίες, δηλαδή ομάδες αλληλεπιδρώντων οργανισμών που μοιράζονται και συγκατοικούν στο το ίδιο περιβάλλον (García-Rodríguez et al., 2011). Η διαθέσιμη πληροφορία για τα απορριπτόμενα είδη στην Ελλάδα (Voultsiadou et al., 2011; Ρούσσου κα., 2007; Simboura et al., 1998) είναι αρκετά περιορισμένη. Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται η βιοποικιλότητα των «απορριπτόμενων» θαλάσσιων ασπόνδυλων και φυτικών οργανισμών που συνοδεύουν το βενθοπελαγικό αλίευμα της περιοχής μελέτης, με σκοπό την συμπλήρωση της γενικότερης εικόνας των «μελών» του θαλάσσιου οικοσυστήματος και τον εντοπισμό χωρικών και εποχικών διαφορών ή/και ομοιοτήτων των επί μέρους τμημάτων (εσωτερικό και εξωτερικό) του Μαλιακού κόλπου Μεθοδολογία Περιοχή μελέτης Οι σύρσεις κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκε συστηματικός προσδιορισμός των ειδών μη εμπορικού ενδιαφέροντος απεικονίζονται στην Εικόνα 63 και αφορούν το Νοέμβριο 2014 και το Μάρτιο 2015 (Διάρκεια και βάθη στο Κεφάλαιο 3, Πίνακας 7). 96

97 Εικόνα 63. Προβολή Google Earth της περιοχής μελέτης. Με κίτρινο χρώμα αποδίδονται οι σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν το Νοέμβριο 2014 (ετικέτες με αρχή κωδικοποίησης 1411) και με κυανό εκείνες που πραγματοποιήθηκαν το Μάρτιο 2015 (ετικέτες με αρχή κωδικοποίησης 1503). Σε κάθε σύρση παράλληλα με το διαχωρισμό ανά είδος του αλιεύματος (ιχθυοπανίδα, Μαλάκια Κεφαλόποδα και Καρκινοειδή εμπορικής αξίας) πραγματοποιήθηκαν επί τόπου ο διαχωρισμός (βλ.εικόνα 64), καταμέτρηση ατόμων και μέτρηση συνολικού υγρού βάρους ανά είδος των: Ζωντανών Ασπόνδυλων μη εμπορικής αξίας (βενθικά και πλαγκτονικά) Φυτικών βενθικών οργανισμών (Μακροφύκη και Θαλάσσια Αγγειόσπερμα) Καταγράφηκαν επίσης και οι παρακάτω κατηγορίες ασβεστολιθικοί σχηματισμοί βιογενούς προέλευσης (Τραγάνα, συνεκτικοποιημένες μάζες κελύφων από νεκρά Μαλάκια, Δακτιλιοσκώλικες Πολύχαιτους και Σκληρακτήνια χερσαία φυτικά υπολείμματα στερεά απόβλητα υπολείμματα αλιευτικών εργαλείων 97

98 Εικόνα 64. Παράδειγμα διαχωρισμού σε είδη διάφορων κατηγοριών (Μάριος 2015). Όπου ο προσδιορισμός του είδους δεν ήταν δυνατός επιτόπου, συλλέχτηκαν δείγματα για την εξέταση στο Εργαστήριο Ταξινόμησης Ζωοβένθους του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Τα αποτελέσματα των αφθονιών και υγρών βαρών ανά είδος αποδόθηκαν ανά ώρα αλιείας. Για κάθε είδος προσδιορίστηκε το καθεστώς τους ως προς το εάν προστατεύεται σύμφωνα με τη διεθνή (Bern Conven on, 1979, Barcelona Convention, 1995; CITES, 1973; IUCN Red List; Habitats Directive 92/43/EEC; με έλεγχο στο EUNIS data base και εθνική (ΠΔ 67/1981; ΠΔ 109/2002; ΠΔ 227/200) νομοθεσία Εάν είναι εκμεταλλεύσιμο Εάν είναι αλλόχθονο 98

99 Βιολογικές παράμετροι - Οικολογικοί δείκτες Με βάση τα αποτελέσματα (πίνακες ειδών που βρίσκονται σε κάθε σύρση και αριθμητική αφθονία των ειδών αυτών υπολογίζονται οι παρακάτω οικολογικοί-βιολογικοί παράμετροι και δείκτες: α) αριθμός ειδών ανά σταθμό (S) β) πυκνότητα πληθυσμών εκφρασμένη σε αριθμό ατόμων ανά ώρα αλιείας γ) δείκτης ποικιλότητας (H', community diversity index) κατά Shannon- Wiener (Shannon & Weaver, 1963). Ο δείκτης αυτός εκφράζει τη σχετική σπουδαιότητα μεταξύ των ειδών ενός δείγματος και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα κατανέμονται στα διάφορα είδη. Δίνεται από τον τύπο: S Η = - Σ p i log 2 (p i) i=1 όπου: p i εκφράζει το ποσοστό των ατόμων στο είδος I, δηλαδή p i = n i/n (n i : αριθμός ατόμων του είδους i και N ο συνολικός αριθμός ατόμων ) και S = ο συνολικός αριθμός ειδών στο δείγμα. Ο δείκτης Η είναι σχετικά ανεξάρτητος από το μέγεθος και την επιφάνεια των δειγμάτων, εξαρτάται όμως από τον αριθμό των ειδών και από τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα κατανέμονται στα είδη. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερα είναι τα είδη σε ένα δείγμα και όσο πιο ισότιμα είναι κατανεμημένα τα άτομα σε αυτά, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλότητα. Έχει ευρέως χρησιμοποιηθεί σε διάφορα περιβάλλοντα αλλά σήμερα θεωρείται άριστος δείκτης αν εφαρμοστεί σε καθορισμένης συλλεκτικής επιφάνειας (π.χ. 0.1 m2) και για ορισμένο τύπο βιοκοινωνίας, δ) δείκτης ομοιομορφίας (J) κατά Pielou (1969). Ο δείκτης αυτός εκφράζει την ομοιομορφία (evenness) με την οποία τα άτομα κατανέμονται ανάμεσα στα είδη και υπολογίζεται από τον τύπο: J = H / H max Όπου Η είναι η ποικιλότητα όπως αυτή υπολογίστηκε παραπάνω, ενώ H max = log 2S και εκφράζει τη μέγιστη τιμή που θα είχε ο δείκτης ποικιλότητας αν τα άτομα ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένα στα διάφορα είδη. Για το λόγο αυτό, η μεγαλύτερη τιμή του J είναι το 1. Από το δείκτη ομοιομορφίας φαίνεται αν οι τιμές του δείκτη ποικιλότητας οφείλονται σε διαφορετικό αριθμό ειδών ή στην ομοιομορφία κατανομής των ατόμων στα διάφορα είδη. Ο υπολογισμός των βιολογικών δεικτών Η και J πραγματοποιήθηκε στο μέσο όρο των σύρσεων ανά περιοχή και εποχή. 99

100 Πολυπαραγοντικές αναλύσεις Εφαρμόστηκαν δύο πολυπαραγοντικές αναλύσεις (της αριθμητικής ταξινόμησης Clustering- και της πολυδιάστατης διαβάθμισης - MDS) στα δεδομένα που είχαν υποβληθεί σε μαθηματική μετατροπή σύμφωνα με τους Field et al. (1982). Οι δύο αυτές τεχνικές είναι συμπληρωματικές και συστήνεται η χρήση τους σε συνδυασμό (FAO, 1989). Η ανάλυση με το λογισμικό πρόγραμμα «PRIMER version 6». α) Αριθμητική ταξινόμηση (Numerical taxonomy) Η μέθοδος αυτή εκτιμά αριθμητικά τη συγγένεια ή ομοιότητα μεταξύ ταξινομικών μονάδων και τις κατατάσσει σε ομάδες με βάση την ομοιότητά τους. Η ομοιότητα μεταξύ των δειγμάτων εκτιμάται με το δείκτη ομοιότητας (ή ανομοιότητας) και απεικονίζεται με τη μορφή δενδρογραμμάτων. Η επιλογή του κατάλληλου δείκτη ομοιότητας γίνεται ανάλογα με τη φύση των δεδομένων. Στη θαλάσσια οικολογία προτείνεται η χρήση του δείκτη ομοιότητας των Bray- Curtis (Bray & Curtis, 1957), ο οποίος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν επηρεάζεται από την κοινή απουσία ειδών και εκφράζει την ομοιότητα (S) μεταξύ κάθε ζευγαριού δειγμάτων j και k σύμφωνα με τον τύπο: p Σ (Y ij - Y ik) j=1 S jk = 100 ( ) p Σ (Y ij + Y ik) j=1 όπου: Y ij = αριθμός ατόμων για κάθε ταξινομική μονάδα στο δείγμα j, j, k = (1,.,...,n), n = σύνολο δειγμάτων i = αριθμός ταξινομικών μονάδων (i =1,.., p) και p = σύνολο ταξινομικών μονάδων (taxa). Ο δείκτης αυτός εξαρτάται από την απόλυτη αφθονία των ειδών (ή ομάδων) που βρέθηκαν σε κάθε δείγμα, επηρεάζεται πολύ από τα κυρίαρχα είδη και για το λόγο αυτό συστήνεται η τροποποίηση των δεδομένων με βάση το log(x+1), τη τετραγωνική ρίζα ( x) ή τη διπλή τετραγωνική ρίζα ( x). Με τους υπολογισθέντες δείκτες ομοιότητας μεταξύ όλων των δυνατών ζευγών δειγμάτων κατασκευάζεται ένας τριγωνικός πίνακας ομοιότητας και στη συνέχεια γίνεται η σύνδεση των δειγμάτων σε ομάδες με ένα προκαθορισμένο κριτήριο (δημιουργία δενδρογραμμάτων ή Clustering). β) Ανάλυση πολυδιάστατης διαβάθμισης Multidimensional Scaling, MDS Το διάγραμμα MDS δημιουργείται από την τοποθέτηση του συνόλου των δειγμάτων στο χώρο, με βάση το δείκτη ομοιότητας και την ευκλείδεια απόστασή τους. Η διάταξη εξαρτάται από τη σειρά των ομοιοτήτων στον προαναφερθέντα τριγωνικό πίνακα: όσο πλησιέστερα τοποθετούνται δύο δείγματα τόσο μεγαλύτερη είναι η ομοιότητά τους. 100

101 Η αξιοπιστία της απεικόνισης ομαδοποίησης των αποτελεσμάτων με το διάγραμμα MDS μετριέται με την τιμή του συντελεστή έντασης (stress), ο οποίος εκφράζει το βαθμό παραμόρφωσης των αποστάσεων μεταξύ των σημείων στο χώρο. Επομένως, όσο μεγαλύτερο είναι το stress τόσο η απεικόνιση σε MDS προσεγγίζει λιγότερο τις πραγματικές αποστάσεις των σημείων. Έτσι, stress< 0.05 υποδεικνύει εξαιρετική απεικόνιση, <0.1 καλή, <0.2 χρήσιμη αλλά >0.3 η απεικόνιση θεωρείται μόλις λίγο καλύτερη από την τυχαία τοποθέτηση των σημείων Αποτελέσματα - Συζήτηση Από τις συνολικά 16 σύρσεις συνολικής διάρκειας 675 λεπτών της ώρας προσδιορίστηκαν 86 «είδη» μεταξύ Μακροφυκών, Θαλάσσιων Αγγειόσπερμων, Ασπόνδυλων και μαζών αυγών, για ένα συνολικό υγρό βάρος Kg. Σε αυτά προστίθενται 21.5 kg απροσδιόριστων ασβεστολιθικών συσσωματωμάτων βιογενούς προέλευσης (υπολείμματα νεκρών διθύρων, συσσωματώματα ασβεστολιθικών σωλήνων εδραίων Δακτυλιοσκωλίκων της ομάδας Serpuloidea, κρουστωδών ενασβεστωμένων Ροδοφυκών, ή ανάμεικτα συσσωματώματα) και 5.93 Kg χερσαίων φυτικών υπολειμμάτων. Ο λεπτομερής κατάλογος με την αφθονία των διάφορων ταξινομικών κατηγοριών που προσδιορίστηκαν δίνεται στον Πίνακας 24. Πιο συγκεκριμένα από τα συνολικά 86 «Taxa»: 8 μακρόφυτα, 46 ασπόνδυλα (44 βενθικά, 2 πλαγκτονικά), 1 σπονδυλωτό και 3 είδη μαζών αυγών). Δεδομένης της αδυναμίας επί τόπου προσδιορισμού είδους σε όλες τις κατηγορίες, (πχ Δημόσπογγους), ορισμένες κατηγορίες αναφέρονται στο λεπτομερέστερο δυνατό ταξινομικό επίπεδο (γένους, οικογένειας κλπ.). Όσο αφορά στα Μακροφύκη πραγματοποιήθηκε ο διαχωρισμός ανά είδος αλλά δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί εκτός από δύο προφανή Taxa (Codium sp. και Fucales) Για την καταμέτρηση της αφθονίας των «Taxa» πρέπει να επισημανθεί ότι: Για αποικιακά είδη με ακανόνιστο σχήμα (π.χ. κάποια είδη Σπόγγων), των οποίων δεν είναι δυνατή η καταμέτρηση σε αριθμό ατόμων. έτσι η αφθονία είναι τεχνητή, και αντιστοιχεί στην αναγωγή της μονάδας σε ώρα αλιείας. Ορισμένα taxa στον πίνακα αντιστοιχούν σε συναθροίσεις ειδών: Πιο συγκεκριμένα στον πίνακα αναφέρονται 3 taxa Δεκάποδων Ανόμουρων που αντιστοιχούν στη συνάθροιση του Ανόμουρου με Θαλάσσια ανεμώνη (Pagurus prideauxii + Adamsia palliata και Paguridea + Calliactis parasitica), ή με σπογγο (Paguridea + Suberites domuncula), τα οποία καταμετρήθηκαν και ζυγίστηκαν ως ενιαίοι οργανισμοί. 101

102 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Macroalgae Chlorophyceae Codium sp. 1,76 1,33 1,33 Macroalgae Macroalgae Macroalgae + Hydroids 1,00 1,00 1,00 1,00 Macroalgae Macroalgae Macroalgae sp.1 1,00 1,33 1,33 Macroalgae Macroalgae Macroalgae sp.2 1,00 1,33 Macroalgae Macroalgae Macroalgae sp.3 1,00 1,33 1,00 Macroalgae Macroalgae Macroalgae sp.4 1,00 Macroalgae Pheophyceae Fucales 1,33 1,00 1,33 1,00 Plantae Porifera Tracheophyta Porifera Posidonia oceanica (dead rhyzomes) Axinella cannabina (Esper, 1794) 1/I; 2/II 1,33 1,00 2/II 1,40 1,30 Porifera Porifera Axinella sp. 1/II; 2/II 1,33 Porifera Porifera Porifera sp.1 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Porifera Porifera Porifera sp.2 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Porifera Porifera Porifera sp.3 1,33 Porifera Porifera Porifera spp. 1,00 1,00 1,00 1,00 102

103 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Porifera Porifera Tethya aurantium 2/II 1,30 Cnidaria Anthozoa Alcyonium sp.1 Cnidaria Anthozoa Alcyonium sp.2 3/NE; 4/NE 3/NE; 4/NE 1,33 1,33 1,33 1,33 Cnidaria Anthozoa Calliactis parasitica (detached) 2,67 2,61 Cnidaria Anthozoa Cladocora caespitosa (dead) 3/II 1,76 Cnidaria Anthozoa Pennatulacea sp.1 1,40 Cnidaria Anthozoa Pteroeides spinosum 4/NE 1,30 1,33 Cnidaria Anthozoa Scleractinia 3/II 1,00 Cnidaria Anthozoa Veretillum cynomorium 4/NE 5,29 15,00 15,35 7,06 1,46 1,33 1,33 2,61 Cnidaria Scyphozoa Chrysaora hysoscella 4/NE 1,33 3,91 1,33 4,00 Cnidaria Scyphozoa Rhizostoma pulmo 1,00 1,46 2,67 Annelida Hirudinea Pontobdella muricata 1,33 1,33 Annelida Polichaeta Aphrodita aculeata 1,40 4,00 Annelida Polichaeta Capitellidae sp. 1,76 1,33 103

104 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Annelida Polichaeta Sabellidae sp. 5,29 Annelida Polichaeta Serpulidae spp. 1,33 Crustacea Alpheidae Alpheus glaber 6,67 1,33 1,33 1,30 Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Decapoda- Anomura Decapoda- Anomura Decapoda- Anomura Decapoda- Anomura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Paguridea + Suberites domuncula Paguridea spp. 1,46 Paguridea spp. + Calliactis parasitica Pagurus pridauxi + Adamsia palliata 1,76 7,50 8,00 1,33 6,52 5,29 993,49 5,88 1,33 30,67 Goneplax rhomboides 1,76 1,88 5,58 4,71 21,95 8,57 37,33 40,00 41,33 46,67 62,61 45,33 12,00 22,67 221,33 Liocarcinus depurator 4,19 1,18 9,33 1,33 1,33 1,33 22,67 Medorippe lanata 1,76 9,38 16,74 5,88 7,32 2,67 5,71 77,33 28,00 32,00 50,87 25,33 20,00 10,67 221,33 Brachyura sp. Dorippidae 2,93 4,00 Eryphia verrucosa 1,88 Macropodia sp. 1,33 1,33 104

105 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Brachyura Decapoda- Peneoidea 1411 T1H T1H T1H T1H4 Pilumnus hirtellus 2,35 4,00 1,33 1,30 Xanthidae sp.1 1, T2H1 Xanthidae spp. 2,79 2,67 1,33 Solenocera membranacea 1,33 Mollusca Bivalvia Bivalvia spp. NE 1,33 8,57 12, T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Mollusca Bivalvia Cardiidae NE 5,85 5,33 8,00 1,33 5,33 4,00 1,33 Mollusca Bivalvia Mimachlamys varia (Linnaeus, 1758) NE 1,33 2,67 2,67 5,33 44,00 Mollusca Bivalvia Ostreoidea NE 1,33 1,33 12,00 Mollusca Bivalvia Pecten jacobαaeus 4/NE; 7; 8; 9. 1,33 Mollusca Gastropoda Aporrhais serresianus 4/NE 1,18 2,93 8,57 4,00 5,22 8,00 30,67 66,67 688,00 Mollusca Gastropoda Bolinus brandaris 4/NE; 8.; 9 151,76 20,63 20,93 88,24 134,63 58,67 148,57 161,33 80,00 28,00 106,67 46,96 153,33 157,33 176,00 933,33 Mollusca Gastropoda Cerithium vulgatum 4/NE 1,33 Mollusca Gastropoda Galeodea echinophora 4/NE 1,33 Mollusca Gastropoda Hexaplex trunculus 4/NE 1,40 1,33 2,67 1,33 2,67 105

106 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Mollusca Gastropoda Turritella spp. 4/NE 2,35 305,33 Mollusca Gastropoda- Nudibranchia Echinodermata Asteroidea Anseropoda placenta Armina tigrina 4/NE 2,67 1,30 1,33 1,33 3/NE; 4/NE 1,40 Echinodermata Asteroidea Asteroidea sp. 1,33 Echinodermata Asteroidea Astropecten aranciacus 3,53 2,79 1,33 2,67 1,33 1,30 Echinodermata Asteroidea Astropecten bispinosus 3,75 15,35 5,33 6,67 4,00 8,00 9,13 16,00 5,33 5,33 44,00 Echinodermata Asteroidea Astropecten spp. 74,12 90,00 128,37 108,24 163,90 60,00 274,29 109,33 164,00 48,00 88,00 100,43 240,00 233,33 146, ,6 7 Echinodermata Asteroidea Marthasterias glacialis 1,30 Echinodermata Crinoidea Antedon mediterranea 1,40 Echinodermata Echinodermata Echinodermata Echinoidea irregularia Echinoidea irregularia Echinoidea irregularia Bryssopsis spp. 17,33 Echinoidea irregularia 7,06 1,88 1,18 10,24 1,33 185,71 178,67 2,67 65,33 50,67 310,67 Schizaster canaliferus 2,79 2,67 1,33 Echinodermata Holothurioidea Cucumaria sp. 7,06 13,13 154,88 49,41 1,33 2,67 24,00 12,00 206,09 4,00 1,33 22,67 Echinodermata Holothurioidea Holothuria (Thymiosycia) impatiens 1,30 21,33 106

107 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Echinodermata Holothurioidea Holothurioidea sp.3 1,18 1,33 Echinodermata Holothurioidea Leptopentacta spp. 328,13 189,77 97,65 2,86 10,67 49,33 73,33 96,00 120,00 4,00 1,33 45,33 Echinodermata Holothurioidea Parastichopus regalis 9 15,88 221,25 106,05 5,88 5,33 221,33 13,33 177,39 2,67 Echinodermata Ophiuridea Astrospartus mediterraneus 3 (2013) / I, II, III UNEP 2,86 Echinodermata Ophiuridea Ophiacantha setosa 6,67 1,33 7,83 Echinodermata Ophiuridea Ophiomyxa pentagona 1,33 Echinodermata Ophiuridea Ophiura albida 2,67 2,67 1,33 Bryozoa Bryozoa Bryozoa sp. (Erect form) 1,00 1,40 Chordata Pisces Hippocampus hippocampus 3/II Chordata Tunicata Phallusia mammillata (sp.1) 12,35 1,18 1,46 5,33 2,67 2,67 5,22 13,33 5,33 12,00 32,00 Chordata Tunicata Tunicata sp.2 5,88 1,33 1,33 1,30 Chordata Tunicata Tunicata sp.3 5,85 14,29 2,67 Chordata Tunicata Tunicata sp.4 1,33 Chordata Tunicata Tunicata sp.5 2,67 1,33 107

108 Πίνακας 24. Αφθονία Απορριπτόμενων ειδών ανά σύρση. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος; 10. Αλλόχθονο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; c. Είδη ιδιαίτερα ευάλωτα ή με σημαντικό ρόλο στη δημιουργία οικοτόπων. P Παρουσία. ni δεν διερευνήθηκε (not investigated). Taxon Group Subgroup Species STATUS 1411 T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H T1H T1H T1H T1H T2H T2H T2H T2H4 Miscellanea EGG Masses EGG capsules of Tonna galea 1/II; 2/II 1,40 1,00 1,00 1,00 1,00 Miscellanea EGG Masses EGG Mass (H. trunculus) 1,00 1,00 1,00 Miscellanea EGG Masses EGG Mass (Cephalopoda) 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Miscellanea EGG Masses EGGS of Batoidea (empty) 1,30 Miscellanea Encrustations Dead bivalve shell mass 1,18 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Miscellanea Encrustations Serpulidae tube mass 1,00 1,00 1,00 1,00 Miscellanea Miscellanea Mass with small crabs 1,33 Miscellanea Unidentified Unid. Sp.2 1,00 1,00 1,33 Terrestrial Terrestrial Χερσαία φυτικά υπολλείματα 1,00 1,40 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Terrestrial Treerstrial Tree branches 1,33 1,33 1,30 1,33 108

109 Μια αρχική σύγκριση μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού τμήματος του κόλπου ως προς την ποικιλία «απορριπτόμενων» ειδών ανά ταξινομική ομάδα δίνεται στον Πίνακας 25. Πίνακας 25. Σύγκριση της ποικιλίας ειδών (S) ανά ταξινομική ομάδα μεταξύ Εξωτερικού και Εσωτερικού Μαλιακού Εξωτερικός Εσωτερικός Μαλιακός Macrophyta Algae Plantae Porifera Cnidaria Anthozoa Scyphozoa Annelida Caridea Crustacea Decapoda Anomura Brachyura Peneoidea Mollusca Bivalvia Gastropoda Asteroidea Crinoidea Echinodermata Echinoidea Holothurioidea Ophiuroidea Bryozoa Pisces Tunicata EGGS ΣΥΝΟΛΟ Το έξω τμήμα του είναι πιο πλούσιο σε Taxa, κυρίως ασπόνδυλων. Αντίθετα το έσω τμήμα (πιο ρηχό) είναι πιο πλούσιο σε είδη μακρόφυτων. Οι λόγοι οφείλονται κυρίως στο περιορισμένο βαθυμετρικό φάσμα του εσωτερικού τμήματος του κόλπου, όπου είναι πιο εκτεταμένη φωτισμένη επιφάνεια για την εγκατάσταση φωτοσυνθετικών ειδών. Η ποικιλία των taxa ανά εποχή και περιοχή κόλπου (Πίνακας 26) δείχνει αυξημένη την Άνοιξη σε σχέση με το Φθινόπωρο τόσο στο εσωτερικό, όσο εξωτερικό τμήμα του Κόλπου, με ξεκάθαρη αύξηση των ειδών Μακρόφυτων στο ρηχότερο εσωτερικό του κόλπου την άνοιξη. 109

110 Πίνακας 26. Ποικιλία ειδών (S) ανά ταξινομική ομάδα ανά περιοχή και εποχή δειγματοληψίας Περιοχή Έξω τμήμα Έσω τμήμα ΤΑΧΑ Εποχή Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μακρόφυτα Μακροφύκη Θαλάσσια Αγγειόσπερμα Σπόγγοι Κνιδόζωα Ανθόζωα Σκυφόζωα Δακτυλιασκώληκες Καρκινοειδή Caridea Δεκάποδα Ανόμουρα Βραχύουρα Penαeoidea Μαλάκια Δίθυρα Γαστερόποδα Εχινόδερμα Αστεροειδή Κρινοειδή Εχινοειδή Ολοθουριοειδή Οφιουροειδή Βρυόζωα Χωρδωτά Οστεϊχθύες Ασκίδια Μάζες αυγών ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Όσο αφορά την αφθονία ατόμων ανά εποχή και περιοχή κόλπου (Πίνακας 27, Εικόνα 65) οι δύο περιοχές παρουσιάζουν διαφορετικές εποχικές τάσεις: το εσωτερικό τμήμα του κόλπου παρουσιάζει αυξημένη αφθονία βενθικών ασπόνδυλων κυρίως των Καρκινοειδών, των Εχινόδερμων και των Γαστερόποδων Μαλάκιων το Μάρτιο 2015 (άνοιξη) σε σχέση με το Νοέμβριο 2014 (φθινόπωρο) και ξεκάθαρη αύξηση της αφθονίας των Μακρόφυτων. Αντίθετα το εξωτερικό τμήμα του κόλπου παρουσιάζει μείωση της αφθονίας των ατόμων την άνοιξη, κυρίως της αφθονίας των Κνιδόζωων, Καρκινοειδών και Μαλάκιων. Η φαινομενική αύξηση των Σπόγγων οφείλεται στην αυξημένη αφθονία ειδών στα δείγματα του Μαρτίου 2015 και όχι τόσο στην αύξηση της συνολικής αφθονίας των Σπόγγων. 110

111 Πίνακας 27. Αφθονία ατόμων (Ν) ανά ώρα αλεείας των ταξινομικών ομάδων ανά περιοχή και εποχή δειγματοληψίας, κκαι μέσως όρος αφθονίας ατόμων ανά ώρα αλειείας σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Όλες Έξω τμήμα Έσω τμήμα Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μαλιακός Μακρόφυτα Σπόγγοι Κνιδόζωα Δακτυλιοσκώλικες Καρκινοειδή Μαλάκια Διθυρα Μαλάκια Γαστερόποδα Εχινόδερμα Ασκίδια Διάφορα Γενικό Σύνολο average ins outs ina outa Macrophyta Porifera Cnidaria Annelida Crustacea Moll. Bivalvia Moll. Gastropoda Echinodermata Tunicata Miscellanea Εικόνα 65. Αφθονία ατόμων (Ν) ανά ώρα αλιείας των ταξινομικών ομάδων ανά περιοχή και εποχή δειγματοληψίας, και μέσος όρος αφθονίας ατόμων ανά ώρα αλιείας σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης. outa= Εξωτερικό τμήμα (out), Φθινόπωρο (Autumn); ina= εσωτερικό τμήμα (in), Φθινόπωρο (Autumn); outs = Εξωτερικό τμήμα (out), Άνοιξη (Spring); ins= εσωτερικό τμήμα (in), Άνοιξη (Spring). Στον Πίνακας 28 δίνονται τα επικρατέστερα Taxa που αναγνωρίστηκαν. Πρόκειται για βενθικά Ασπόνδυλα. Ανάμεσα στα επικρατέστερα είδη των απορριπτόμενων βενθικών ασπόνδυλων τα Εχινόδερμα είναι η ομάδα με τους περισσότερους αντιπροσώπους. Επικρατέστερο taxon 111

112 είναι το Αστεροειδές Astropecten spp. Στην πραγματικότητα πρόκειται κυρίως για το είδος Astropecten johnstoni (Delle Chiaje, 1825) και μικρά άτομα του γένους Astropecten που δεν αναγνωρίστηκαν επί τόπου, όπως το A. bispinosus (επίσης στον πίνακα των επικρατέστερων ειδών). Πρόκειται για θηρευτές μικρών Δίθυρων που κατοικούν αμμώδη έως και λασπώδεις βυθούς σε μικρά βάθη, και για το λόγο αυτό η αφθονία τους φαίνεται αυξημένη στο έσω τμήμα του κόλπου. Την ίδια «προτίμηση» για το εσωτερικό του κόλπου δείχνουν και τα Ακανόνιστα Εχινοειδή (Echinoidea irregularia, Brysopsis spp.), ενώ αντίθετη προτίμηση φανερώνουν οι αυξημένες αφθονίες των Ολοθουριοειδών (Parastichopus regalis, Leptopentacta spp. και Cucumaria sp.) στο εξωτερικό τμήμα του κόλπου τόσο το Νοέμβριο 2014, όσο και το Μάρτιο Ανάμεσά τους το είδος Parastichopus regalis (Cuvier, 1817), μπορεί να χαρακτηριστεί ως «πολιτισμικό απορριπτόμενο» διότι δεν καταναλώνεται στην Ελλάδα αλλά αποτελεί εδώδιμο είδος, και καταναλώνεται στην καταλανική γαστρονομία. Πίνακας 28. Επικρατέστερα είδη (10 αφθονότερα) σε κάθε περιοχή ανά εποχή. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλειείας. Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Μαλιακός μέση Έξω τμήμα Έσω τμήμα Έξω τμήμα Έσω τμήμα Ομάδα Taxon αφθονία Εχινόδερμα Astropecten spp Μαλάκια Bolinus brandaris Καρκινοειδή Pagurus prideaux + Adamsia palliata Εχινόδερμα Leptopentacta spp Εχινόδερμα Echinoidea irregularia Μαλάκια Aporrhais serresianus Εχινόδερμα Parastichopus regalis Καρκινοειδή Goneplax rhomboides Καρκινοειδή Medorippe lanata Εχινόδερμα Cucumaria sp Μαλάκια Turritella spp Εχινόδερμα Astropecten bispinosus Χωρδωτά Phallusia. mammillata (sp.1) Μαλάκια Mimachlamys varia Κνιδόζωα Veretillum cynomorium Χωρδωτά Tunicata sp Μαλάκια Bivalvia spp Εχινόδερμα Bryssopsis spp Ανάμεσα στα Μαλάκια το Γαστερόποδο Bolinus brandaris (Linnaeus, 1758) είναι το δεύτερο επικρατέστερο απορριπτόμενο είδος. Γνωστό ως αγκαθωτός στρόμβος, είναι ένα από τα είδη που ιστορικά χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή της οργανικής χρωστικής της πορφύρας. Η αλίευση και εκμετάλλευσή του υφίσταται νομικούς περιορισμούς σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 227/2003), αλλά η παράνομη διάθεσή του στην εστίαση είναι 112

113 κοινή σε τοπικό επίπεδο (Katsanevakis et al., 2011). Το είδος παρουσιάζει μεγαλύτερη αφθονία στο έσω τμήμα του κόλπου και στις δύο δειγματοληψίες, όπως και το Aporrhais serresianus (Michaud, 1828). Όσο αφορά στα επικρατέστερα είδη Καρκινοειδών στην περιοχή η παρουσία των Βραχύουρων Medorippe lanata (Linnaeus, 1767) και Goneplax rhomboides (Linnaeus, 1758) είναι σταθερή στις σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή μελέτης. Και τα δύο είδη δείχνουν αυξημένη αφθονία το Μάρτιο 2015 σε σχέση με το Νοέμβριο 2014, και μία «προτίμηση» για το εσωτερικό τμήμα του κόλπου την άνοιξη. Η χωρική αυτή προτίμηση διατηρείται στο G. rhomboides και το φθινόπωρο, ενώ αντίθετη τάση φαίνεται να ακολουθεί το M. lanata. Το Ανόμουρο Pagurus prideaux Leach, 1815, με το σύνηθες συμβιοτικό Ανθόζωο Adamsia palliata (Fabricius, 1779) βρέθηκε σε μεγάλες αφθονίες το Νοέμβριο 2014 με μείωση της αφθονίας του το Μάρτιο 2015 και υποχώρηση στο έξω τμήμα του κόλπου. Στον Πίνακας 29 αναφέρονται τα προστατευόμενα είδη που αποτελούν απορριπτόμενο αλίευμα, και οι αφθονίες τους ανά περιοχή και εποχή. 113

114 Πίνακας 29. Προστατευόμενα είδη σε κάθε περιοχή ανά εποχή και καθεστώς Προστασίας τους. Οι τιμές αφθονίας αναφέρονται σε άτομα ανά ώρα αλιείας. 1. Bern Convention Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats, Council of Europe 1979; 2. Barcelona Convention - Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean, 1995; 3. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild fauna and flora, 1973; 4. Red List of IUCN - the International Union of Conservation of Nature; 5. Habitats Directive 92/43/EEC; 6. ΠΔ 67/1981; 7. ΠΔ 109/2002; 8. ΠΔ 227/200; 9. Εκμεταλλεύσιμο είδος. I, II, III, IV Παραρτήματα; DD. Data deficient; LC. Least Concern.; b. Είδος του οποίου η προστασία προτείνεται από την επιστημονική κοινότητα; Ομάδα Taxon Status Νοέμβριος 2014 Μάρτιος 2015 Έξω τμήμα Έσω Τμήμα Έξω τμήμα Έσω τμήμα Μακρόφυτα Posidonia oceanica 1/I; 2/II Σπόγγοι Axinella cannabina (Esper, 1794) 2/II Σπόγγοι Axinella sp. 2/II Σπόγγοι Tethya aurantium (Pallas, 1766) 2/II Κνιδόζωα Cladocora caespitosa (Linneus, 1767) 3/II Εχινόδερμα Astrospartus mediterraneus (Risso, 1826) 3 / I, II, III Ιχθύες Hippocampus hippocampus (Linneus, 1758) 3/II Μαλάκια Pecten jacobaeus (Linnaeus, 1758) Μαλάκια Bolinus brandaris (Linnaeus, 1758) 4/NE; 7; 8; 9. 4/NE; 7; 8; Μαλάκια Tonna galea (Linneus, 1758) 3/II Τόσο το θαλάσσιο Αγγειόσπερμο Posidonia oceanica (Linneus) Delile, 1813 όσο οι Σπόγγοι του γένους Axinella, αλλά και το Σκληρακτηνιο Κνιδόζωο Cladocora caespitosa είναι εδραίοι οργανισμοί, με χαμηλό ρυθμό αύξησης, και δημιουργούν περιβάλλοντα για την εγκατάσταση και καταφύγιο άλλων οργανισμών. Η επαναφορά τους έπειτα από καταστροφή (τραταλεία) είναι πολύ αργή. Εκτός από το P. Oceanica, τα υπόλοιπα αλιεύθηκαν στο εξωτερικό τμήμα του κόλπου., και στις ίδιες σύρσεις είχαν βρεθεί ασβεστολιθικών συσσωματωμάτων βιογενούς προέλευσης. Όσο αφορά στα Μαλάκια Pecten jacobaeus (Linnaeus, 1758) και Tonna galea (Linneus, 1758), πρόκειται για είδη που συλλέγονται, όπως και ο ιππόκαμπος Hippocampus hippocampus (Linneus, 1758) Αστεροειδές Astrospartus mediterraneus (Risso, 1826). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στις σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν δεν βρέθηκαν ενήλικα άτομα του είδους T. Galea, και ότι η παρουσία του είδους υποδηλώνεται από την παρουσία των χαρακτηριστικών μαζών αυγών τους (Εικόνα 66), ενώ η εύρεση τα υπόλοιπα είδη μπορούν να χαρακτηριστούν ως σπάνια. 114

115 Εικόνα 66. Αυγά Κεφαλόποδων (αριστερά) και Tonna galea (δεξιά). Οικολογικοί Δείκτες Ποικιλότητας και Ομοιομορφίας Οι τιμές των δεικτών ποικιλότητας (Η ) και ομοιομορφίας (J) ανά περιοχή του κόλπου και εποχή δίνονται στον Πίνακας 30. Όπως φαίνεται, οι μέγιστες τιμές του δεικτών ποικιλότητας (Η ) και ομοιομορφίας (J) παρατηρήθηκαν στο έξω τμήμα του κόλπου τόσο το Νοέμβριο 2014 όσο και το Μάρτιο Οι δυο περιοχές του κόλπου φαίνεται όμως να έχουν διαφορετική εποχική συμπεριφορά ως προς τη μέση αφθονία ατόμων (Ν) ανά ώρα αλιείας, με το έξω τμήμα να χαρακτηρίζεται από μειωμένη αφθονία ατόμων την άνοιξη και αυξημένη το φθινόπωρο, και το έσω τμήμα να ακολουθεί την αντίθετη τάση, ως φαίνεται και στην Εικόνα 67. Στην πραγματικότητα η εποχική αυτή διαφορά στην αφθονία ατόμων στο έσω τμήμα του κόλπου οφείλεται στην ιδιάζουσα σύνθεση της σύρσης 1503Τ2Η4, που ξεφεύγει από το μέσο όρο των υπόλοιπων, διότι πραγματοποιήθηκε σε μικρότερο βάθος και αντιστοιχούσε σε διαφορετικό ενδιαίτημα. Πίνακας 30. Βιολογικές παράμετροι και Οικολογικοί δείκτες ανά τμήμα του κόλπου και εποχή. S: αριθμός ειδών; H : ποικιλότητα; J: ομοιομορφία; N: αριθμός ατόμων/ ώρα αλιείας S N J' H'(log2) Outa ,25 0,54 2,84 Ina ,79 0,52 2,64 Outs ,43 0,60 3,46 Ins ,67 0,47 2,55 115

116 Αφθονία ατόμων (Ν) και ειδών (S) Νοέμβριος 2014 Μάρτιος OUT IN OUT IN N S Εικόνα 67. Αφθονία ειδών (S) και μέση αφθονία ατόμων (Ν) ανά ώρα αλιείας ανά περιοχή και εποχή δειγματοληψίας. Πολυπαραγοντική ανάλυση Η ομαδοποίηση των σύρσεων βάσει της σύνθεσης των βιοκοινωνιών των απορριπτόμενων (Εικόνα 68) φανέρωσε δύο βασικές ομάδες σύρσεων, με ομοιότητα στη σύνθεσή τους >45%. Η πρώτη αποτελείται από τις σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν στο έξω τμήμα του κόλπου και η δεύτερη από τις σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν στο έσω τμήμα του, εκτός από τη σύρση 1411Τ2Η2 που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο 2014 στο εσωτερικό του κόλπου (βλ. Εικόνα 63). Από την ομαδοποίηση των σύρσεων ανά περιοχή και εποχή φαίνεται στο εσωτερικό της κάθε ομάδας μία μερική ομαδοποίηση των σύρσεων σύμφωνα με την εποχή. Η απεικόνιση στο διάγραμμα MDS δίνεται, με σχετικά ικανοποιητικό βαθμό stress (0.13), στην Εικόνα 69. Εικόνα 68. Ομαδοποίηση κατά ομοιότητα Bray-Curtis των δειγμάτων. outa= Εξωτερικό τμήμα (out), Φθινόπωρο (autumn); ina= εσωτερικό τμήμα (in), Φθινόπωρο (autumn); outs = Εξωτερικό τμήμα (out), Άνοιξη (spring); ins= εσωτερικό τμήμα (in), Άνοιξη (spring). 116

117 Εικόνα 69. Ανάλυση πολυδιάστατης διαβάθμισης (MDS) επί του λογαρίθμου+1 του αριθμού ατόμων/ωρα αλιείας για κάθε σύρση στην περιοχή μελέτης. outa= Εξωτερικό τμήμα (out), Φθινόπωρο (autumn); ina= εσωτερικό τμήμα (in), Φθινόπωρο (autumn); outs = Εξωτερικό τμήμα (out), Άνοιξη (spring); ins= εσωτερικό τμήμα (in), Άνοιξη (spring). Σύνοψη Συμπεράσματα Από τις συνολικά 16 σύρσεις συνολικής διάρκειας 675 λεπτών της ώρας που πραγματοποιήθηκαν στο Μαλιακό Κόλπο το Νοέμβριο 2014 και το Μάρτιο 2015 προσδιορίστηκαν 86 «είδη» μεταξύ Μακροφυκών, Θαλάσσιων Αγγειόσπερμων, Ασπόνδυλων και μαζών αυγών, για ένα συνολικό υγρό βάρος Kg. Σε αυτά προστίθενται 21.5 kg απροσδιόριστων ασβεστολιθικών συσσωματωμάτων βιογενούς προέλευσης. Το έξω τμήμα του είναι πιο πλούσιο σε Taxa, κυρίως ασπόνδυλων. Αντίθετα το έσω τμήμα (πιο ρηχό) είναι πιο πλούσιο σε είδη μακρόφυτων. Η ποικιλία των taxa ανά εποχή φαίνεται καθαρά αυξημένη το Μάρτιο 2015, με την εμφάνιση taxa που δεν είχαν παρατηρηθεί το Νοέμβριο Η ποικιλία των taxa ανά εποχή και περιοχή κόλπου είναι αυξημένη την Άνοιξη σε σχέση με το Φθινόπωρο τόσο στο εσωτερικό, όσο εξωτερικό τμήμα του Κόλπου, με ξεκάθαρη αύξηση των Μακρόφυτων στο ρηχότερο εσωτερικό του κόλπου την άνοιξη. Όσο αφορά την αφθονία ατόμων ανά εποχή και περιοχή κόλπου οι δύο περιοχές παρουσιάζουν διαφορετικές εποχικές τάσεις: στο εσωτερικό τμήμα η αφθονία βενθικών ασπόνδυλων κυρίως των Καρκινοειδών, των Εχινόδερμων και των Γαστερόποδων Μαλάκιων είναι αυξημένη την άνοιξη σε σχέση με το φθινόπωρο,με ξεκάθαρη αύξηση της αφθονίας των Μακρόφυτων. Αντίθετα το εξωτερικό τμήμα του κόλπου παρουσιάζει τάση μείωσης της 117

118 αφθονίας των ατόμων κατά την άνοιξη με μείωση της αφθονίας των Κνιδόζωων, Καρκινοειδών και Μαλάκιων. Επικρατέστερη ομάδα βενθικών ασπόνδυλων σε ολόκληρη την περιοχή είναι τα Εχινόδερμα με διαφορετική εποχική με τα Αστεροειδή και τα Ακανόνιστα εχινοειδή να είναι πιο άφθονα στις σύρσεις που πραγματοποιήθηκαν στο έσω τμήμα του κόλπου, σε αντίθεση με τα Ολοθουριοειδή, που ήταν πιο άφθονα στο εξωτερικό τμήμα του κόλπου τόσο το Νοέμβριο 2014, όσο και το Μάρτιο Ανάμεσα στα είδη καταγράφονται και 10 προστατευόμενα είδη, τα περισσότερα προερχόμενα από το εξωτερικό τμήμα του κόλπου, κυρίως εδραία. Αντίθετα τα περισσότερα προστατευόμενα είδη με ικανότητα μετακίνησης συλλέχθηκαν από το εσωτερικό τμήμα. όσο αφορά στο μεγάλο προστατευόμενο Tonna galea, συλλέχθηκαν μόνο τα αυγά του (και όχι ενήλικα άτομα), κυρίως το Νοέμβριο Οι μέγιστες τιμές του δεικτών ποικιλότητας (Η ) και ομοιομορφίας (J) παρατηρήθηκαν στο έξω τμήμα του κόλπου τόσο το Νοέμβριο 2014 όσο και το Μάρτιο Οι λόγοι μπορούν ίσως να αποδοθούν στις πιο σταθερές περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στο εξωτερικό τμήμα, που είναι βαθύτερο και λιγότερο επηρεασμένο από τις εκβολές του ποταμού. Η αυξημένη ομοιομορφία των βιοκοινωνιών του εξωτερικού τμήματος του κόλπου αντικατοπτρίζεται και στην ομοιότητα κατά Bray-Curtis της σύνθεσης των βιοκοινωνιών των επί μέρους σύρσεων που φανερώνει την ομαδοποίηση των δειγμάτων ανά περιοχή και έπειτα ανά εποχή με τις βιοκοινωνίες του εξωτερικού τμήματος να έχουν μεγαλύτερη ομοιότητα μεταξύ τους, σε σύγκριση με τα δείγματα του εσωτερικού του κόλπου που παρουσιάζουν πιο έντονη ανομοιότητα μεταξύ τους. 118

119 Βιβλιογραφία García-Rodríguez, M., Abelló, P., Fernández, A., and Esteban, A. (2011). Demersal Assemblages on the Soft Bottoms off the Catalan-Levante Coast of the Spanish Mediterranean. Journal of Marine Biology, vol. 2011, Article ID , 16 pages, doi: /2011/ Katsanevakis, S., Poursanidis, D., Issaris, Y., Panou, A., Petza, D. et al., «Protected» marine shelled molluscs: thriving in Greek seafood restaurants. Mediterranean Marine Science, 12 (2), Pielou E.C., An introduction to mathematical ecology. John Wiley & Sons, New York, 286pp. Shannon C.E. & W. Weaver (1963). The mathematical theory of communication. Urbana Press, Illinois, 117p. Simboura, N., Zenetos A., Pancucci-Papadopoulou M.A., Thessalou -Legaki M., Papaspyrou S. (1998). A baseline study on the benthic species distribution in two neighbouring gulfs, with and without access to bottom trawling. Marine Ecology, 19: Tsagarakis, K., Palialexis, A., and Vassilopoulou. V. (2013). Mediterranean Fishery Discards: Review of the Existing Knowledge. ICES Journal of Marine Science: Journal Du Conseil, June 5, doi: /icesjms/fst074. Voultsiadou, E., Fryganiotis, C., Porra, M., Damianidis, P., and Chintiroglou, C.C.. (2011). Diversity of Invertebrate Discards in Small and Medium Scale Aegean Sea Fisheries. The Open Marine Biology Journal, 5: Ρούσου Μ., Χριστοδούλου Μ., Φρυγανιώτης Κ., Δαμιανίδης Π., Βουλτσιάδου Ε., Χιντήρογλου Χ. (2007). Βιοποικιλότητα aπορριπτόμενων ασπόνδυλων της παράκτιας αλιειας στις ακτές της Κύπρου: μια προκαταρκτική έρευνα. Πρακτικά 29ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Επιστημών, Καβάλα, Μαίου

120 3.4 Η παρουσία του είδους Solea aegyptiaca στον Μαλιακό κόλπο Η παρουσία του είδους Solea aegyptiaca Chabanaud, 1927 (Soleidae: Pleuronectiformes) αναφέρεται για πρώτη φορά στο Μαλιακό κόλπο. Το είδος έχει αλιευθεί με όλα τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στο κόλπο (δίχτυ συλλογής νεαρών ατόμων, δίχτυα μανωμένα και τράτα βυθού) και φαίνεται ότι κατανέμεται σε όλο τον κόλπο. Μορφομετρικά χαρακτηριστικά και μεριστικά έχουν μετρηθεί από έναν ικανό αριθμό ατόμων. Επίσης έχουν αφαιρεθεί οτόλιθοι από το συγκεκριμένο είδος καθώς και από το είδος Solea solea. Οι αναλύσεις DNA που έγιναν σε δείγματα και από τα δύο είδη στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ από τον Δρ. Κ. Τσιγγενόπουλο, επιβεβαίωσαν την ύπαρξη της Solea aegyptiaca στον κόλπο. Η αναφορά έχει υποβληθεί στο περιοδικό Mediterranean Marine Science και προετοιμάζεται εργασία η οποία θα συμπεριλαμβάνει την ανάλυση DNA, τα στάδια ανάπτυξης του είδους, μορφομετρικές μετρήσεις και μεριστικά. Στη συνέχεια ακολουθεί η αναφορά. On the occurrence of Egyptian sole Solea aegyptiaca Chabanaud, 1927 (Soleidae: Pleuronectiformes) in Maliakos Gulf (E. Mediterranean) By S. Kavadas and A. Siapatis The demersal flatfish Solea aegyptiaca Chabanaud, 1927 (Soleidae: Pleuronectiformes) is one of the 16 soleid species inhabiting the Mediterranean Sea (Desoutter-Meniger, 1997). It is a cryptic species, often confused with its sympatric species Solea solea (Linnaeus, 1758) (Quignard et al., 1984, 1986). The differentiation of species has been assessed through molecular data studies (She et al., 1987b; Borsa and Quignard, 2001, Boukouvala et al., 2012) and morphological studies (Fischer et al. 1987; Tinti and Piccinetti 2000; Vachon et al., 2008). Both species prefers sandy and muddy bottoms. It seems to form sympatric demes in the southern and eastern part of the Mediterranean (Fisher et al. 1981; Mehanna 2007), the Gulf of Lions and the southern Adriatic coasts (Borsa and Quignard 2001). The two soles are reproductively isolated from each other wherever they were found in sympatry (Quignard et al. 1984; Pasteur et al. 1985; Goucha et al. 1987; She et al. 1987a, 1987b). Different reproductive periods for Solea aegyptiaca have been reported in the Egyptian Mediterranean coast (Mehanna, 2007, Ahmed et al., 2010). In our study we report the occurrence of Solea aegyptiaca in Maliakos Gulf. The Maliakos Gulf is a semienclosed embayment, located at the central west mainland of Greece, occupying an area of 110 Km 2, with 48 m maximum depth. It is influenced by the Spercheios River that flows in the inner part of the Gulf. A protected area of 7 Km 2 is located along the estuary system of Sperchios River, its biggest part is shallow, the average depth is less than 2 m and the maximum depth does not exceed 10 m. Recently studies was found that this part of the Gulf is a nursery area for several fish species (gobiidae, soleidae, sparidae, mugilidae, small pelagic species, crustacean) (Kavadas et al., 2015). Fish samples were collected within the framework of the research project "Development of an integrated management system for basin, coastal and marine zones" (KRIPIS) ( in the period from June 2014 till December 2015 in a monthly basis using bag-seine net for juveniles and static nets. Additional, bottom trawl surveys were 120

121 conducted on July 2014, November 2014 and March Morphometric characters and meristics have been measured from a total of 213 individuals of both species (Fig. 1). Ιn particular, 106 Solea aegyptiaca (total length range (TL): mm), and 107 Solea solea (TL range: mm) were measured. Otoliths from 120 individuals have been removed. The differentiation between the two cryptic species is documented by mitochondrial DNA (mtdna) analysis. According to mtdna analysis report, 35 individuals identified as Solea aegyptiaca (TL range: mm) and 42 as Solea solea (TL: mm). In addition, differences on the otolith structure between species have been detected (Kavadas et al., in preparation). The genetic analysis confirmed the indications for the separation of the two species by combining morphometric characters, meristics and otolith structure. The complete set of the biological data collected during the implementation of KRIPIS project is archived in IMAS-Fish (Kavadas et al., 2013). Ahmed, E.A.A., Sharaf, M.M., Laban, H.A., Reproduction of the Egyptian sole, Solea aegyptiaca (Actinopterygii: Pleuronectiformes: Soleidae), from Port Said, Egypt, Mediterranean. Acta Ichthyol. Piscat. 40 (2), Borsa, P., Quignard, J.P., Systematics of the Atlantic-Mediterranean soles Pegusa impar, Pegusa lascaris, Solea aegyptiaca, S. senegalensis, and S. solea (Pleuronectiformes: Soleidae). Can. J. Zool., 79: Boukouvala, E., Cariani, A., Maes, G.E., Sevilla, R.G., Verrez-Bagnis, V., Je ro me, M., Guarniero, I., Monios, G., Tinti, F., Volckaert, F.A.M, Bautista, J.M., Krey, G., Restriction fragment length analysis of the cytochrome b gene and muscle fatty acid composition differentiate the cryptic flatfish species Solea solea and Solea aegyptiaca. J. Agric. Food Chem. 60, Desoutter - Meniger, M., Révision systématique des genres de la famille des Soleidae présents sur les côtes de l Est Atlantique et de la Méditerranée. Thèse de doctorat, 182 p. Muséum national d Histoire naturelle, Paris. Fischer, W., Bauchot, M.-L., Schneider, M., Fiches FAO d identification des espèces pour les besoins de la pêche. (Révision 1). Méditerranée et Mer Noire Zone de pêche, 37, FAO. Goucha, M., She, J.-X., Kotoulas, G., Mathieu, E., Renno, J.-F., Pasteur, N., Biosystematics and genetic relationships of Solea aegyptiaca and S. senegalensis. Biochem. Syst. Ecol. 15: Kavadas, S., Damalas, D., Georgakarakos, S., Maravelias, C., Tserpes, G., et al., IMAS-Fish: Integrated MAnagement System to support the sustainability of Greek Fisheries resources. A multidisciplinary web-based database management system: implementation, capabilities, utilization and future prospects for fisheries stakeholders. Mediterranean Marine Science, 14 (1), Κavadas, S., Siapatis, A., Kapiris, Κ., Tsionki, Ι., Bekas, P., Tsamis, E., Christidis, G., Charalambous, K, Zogaris, S., Economou, A., Preliminary results of the qualitative composition of marine fauna in the estuary of Sperchios river and technique of catching juveniles. 11th Panhellenic Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Mehanna, SF., Stock Assessment and Management of the Egyptian Sole. Solea aegyptiaca Chabanaud, 1927 (Osteichthyes: Soleidae), in the Southeastern Mediterranean, Egypt. Turkish Journal of Zoology 31, Pasteur, N., Autem, M., Pichot, P., Goucha, M., Structure génétique de la sole (Solea vulgaris Quensel, 1806; Téléostéens, Soléidés) : premier catalogue de polymorphismes biochimiques accessibles par l électrophorèse en gel d amidon. Rev. Trav. Inst. Peches Marit. 47: Quignard, J.-P., Pasteur, N., Shehata, S., Biosystématique du complexe Solea vulgaris du golfe du Lion (Poissons, Téléostéens, Soléidés). Rev. Trav. Inst. Peches Marit. 46: Quignard, J.P., Bourquard, C., Shehata, S., Note faunistique concernant les Soleinae du golfe du Lion (Pisces, Soleidae). Vie Milieu, 36:

122 She, J.-X., Autem, M., Kotoulas, G., Pasteur, N., Bonhomme, F., 1987a. Multivariate analysis of genetic exchanges between Solea aegyptiaca and Solea senegalensis (Teleosts, Soleidae). Biol. J. Linn. Soc. 32: She, J.-X., Guelorget, O., Autem, M., 1987b. Présence sympatrique de Solea vulgaris (Quensel, 1806) et Solea aegyptiaca (Chabanaud, 1927) dans le Canal de Suez. C. R. Acad. Sci. Paris Ser. III, 305: Tinti, F., Piccinetti, C., Molecular systematics of the Atlanto-Mediterranean Solea species. Journal of Fish Biology 56, Vachon, J., Cha Pleau, F., Desoutter -Meniger, M., Révision taxinomique du genre Solea et réhabilitation du genre Barnadichthys (Soleidae ; Pleuronectiformes). Cybium, 32(1): Fig. 1. Appearance of the eyed side, blind side and otolith for Solea aegyptiaca (up) and Solea solea (down) 122

123 4. IΧΘΥΟΠΛΑΓΚΤΟ 4.1 Εισαγωγή Ο όρος ιχθυοπλαγκτό αναφέρεται στην ομάδα του ζωοπλαγκτού η οποία περιλαμβάνει τα αυγά και τις ιχθυονύμφες των ψαριών, δηλαδή τα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους. Ερμηνεύοντας τη χωρική κατανομή του ιχθυοπλαγκτού και συσχετίζοντας την με διάφορους αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες μπορούμε να εξάγουμε σημαντικές πληροφορίες για τη βιολογία των πρώτων σταδίων ζωής διαφόρων ειδών ψαριών. Οι διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (όπως θερμοκρασία. αλατότητα. ρεύματα. τοπογραφία κτλ.) επιδρούν πάνω στη παρουσία. τη κατανομή και την αφθονία των αυγών και ιχθυονυμφών. Εποχιακές και ετήσιες διακυμάνσεις των περιβαλλοντικών παραγόντων επιδρούν άμεσα πάνω στα ενήλικα ψάρια επηρεάζοντας την αναπαραγωγική τους συμπεριφορά (περίοδο. διάρκεια. και περιοχές ). Αυτές οι αλλαγές εκτός από τα ενήλικα επιδρούν και στις κατανομές και αφθονίες των αυγών και ιχθυονυμφών τους. Κατά τη διάρκεια των πλαγκτονικών σταδίων φυσικοί και βιολογικοί παράγοντες επηρεάζουν άμεσα τη κατανομή. την αφθονία. την ανάπτυξη και επιβίωση των ιχθυονυμφών. Μικρής και μεσαίας κλίμακας δυναμικά στοιχεία κυκλοφορίας (ρεύματα. κυκλωνικά συστήματα. μέτωπα κτλ.) επιδρούν άμεσα είτε στη κατακράτηση των ιχθυονυμφών σε εύτροφες περιοχές είτε στη διασπορά τους βοηθώντας έτσι στη μείωση του ανταγωνισμού για τη τροφή και στη καλύτερη επιβίωση τους Σκοπός της μελέτης του ιχθυοπλαγκτού είναι να εντοπιστούν και να καταγραφούν τα πεδία των επικρατούντων ειδών ιχθύων στην περιοχή έρευνας και η συσχέτισή τους με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες της περιοχής. 4.2 Δειγματοληψία ιχθυοπλαγκτού Για την καλύτερη μελέτη της γεωγραφικής εξάπλωσης των αυγών και προνυμφών των ιχθύων σχεδιάστηκε ένα δίκτυο από 7 σταθμούς δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού (Εικόνα 70). Πραγματοποιήθηκαν 17 μηνιαίες δειγματοληψίες ιχθυοπλαγκτού από τον Απρίλιο 2014 έως και τον Αύγουστο Στις δειγματοληψίες ιχθυοπλαγκτού χρησιμοποιήθηκαν δύο τύποι δειγματοληπτών, το μονό δίχτυ τύπου WP2 και το διπλό δίχτυ τύπου Bongo net. Ο δειγματολήπτης τύπου WP2 αποτελείται από ένα στεφάνι διαμέτρου 50 εκ. το οποίο ήταν εφοδιασμένο με κωνικό δίχτυ του οποίου το άνοιγμα του ματιού είναι 200 μm. Η σύσρη του διχτιού ήταν κάθετη, δηλαδή από βάθος κοντά στο βυθό έως στην επιφάνεια, ενώ το σκάφος ήταν ακίνητο. Ο δειγματολήπτης τύπου Bongo net. που αποτελείται από δύο ενωμένα στεφάνια. διαμέτρου 60 εκ. το καθένα. Το ένα στεφάνι ήταν εφοδιασμένο με κωνικό δίχτυ του οποίου το άνοιγμα του ματιού είναι 500 μm. ενώ το άλλο με δίχτυ 250 μm (Εικόνα 71). Λόγω του μικρού βάθους την περιοχής έρευνας (~20 μέτρα) επιλέχτηκε η διαδοχική διαγώνια σύρση. Δηλαδή ο δειγματολήπτη σερνόταν διαδοχικά από την επιφάνεια έως κοντά στο βυθό για περίπου 5 λεπτά ενώ η ταχύτητα του πλοίου κυμαινόταν μεταξύ 2 έως 2.5 κόμβους. Κατά τη διάρκεια της σύρσης των ιχθυοπλαγκτονικών διχτυών καταγράφθηκε το γεωγραφικό στίγμα. το βάθος του σταθμού. το βάθος σύρσης. η ημερομηνία. η ώρα. η διάρκεια σύρσης και η ροή του νερού που εισήλθε σε κάθε δίχτυ στη διάρκεια της σύρσης με τη χρήση ενός ροόμετρου. 123

124 Μετά το πέρας της δειγματοληψίας τα δείγματα διατηρήθηκαν σε διάλυμα φορμόλης 4% μέσα σε πλαστικά δοχεία. Η αναγνώριση και ταξινόμηση του υλικού πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο ιχθυοπλαγκτού του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών και έφθασε σε επίπεδο είδους. γένους η οικογένειας όπου αυτό ήταν δυνατόν να γίνει. Εικόνα 70. Χάρτης της περιοχής έρευνας με του σταθμούς δειγματοληψίας ιχθυοπλαγκτού. 124

125 Εικόνα 71. Ο δειγματολήπτες ιχθυοπλαγκτού τύπου WP2 (αριστερά) και Bongo net (δεξιά). 4.3 Υλικά και μέθοδοι Εκτίμηση αφθονίας ιχθυοπλαγκτού Επειδή κάθε σύρση διαφέρει έστω και ελάχιστα όσο αφορά τη διάρκεια της καθώς και τον όγκο νερού που διέρχεται μέσα από κάθε δίχτυ. είναι ανάγκη να εκφρασθούν οι απόλυτες τιμές αυγών και ιχθυονυμφών που θα συλλεχθούν σε σχετικές τιμές αφθονίας (άτομα ανά 10 μ 3 ). ώστε να είναι συγκρίσιμες μεταξύ τους. Ο τύπος για τη μετατροπή της απόλυτης αφθονίας σε αφθονία ανά 10 μ 3 όγκου νερού για τον δειγματολήπτη Bongo net δίνεται παρακάτω: y i= xi *10 vi όπου x i είναι η απόλυτη αφθονία των αυγών ή ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν στο σταθμό i και v i είναι ο όγκος του νερού σε κυβικά μέτρα που πέρασε από το δίχτυ στο σταθμό i. Αντίστοιχα ο τύπος για τη μετατροπή της απόλυτης αφθονίας σε αφθονία ανά 10 μ 3 όγκου νερού για τον δειγματολήπτη WP2 net δίνεται παρακάτω: xi y i= 2 π* r *di *10 125

126 όπου x i είναι η απόλυτη αφθονία των αυγών ή ιχθυονυμφών που συλλέχτηκαν στο σταθμό I, π η σταθερά πι=3,14.., r ακτίνα του διχτιού και d i είναι το βάθος που έφθασε το εργαλείο στο σταθμό i. Πολυμεταβλητές αναλύσεις Για τη διερεύνηση της χωρικής ετερογένειας στη σύνθεση της βιοκοινότητας του ιχθυοπλαγκτού εφαρμόσθηκαν πολυμεταβλητές μέθοδοι όπως η ανάλυση ιεραρχικής προσθετικής ομαδοποίησης (Hierarchical Agglomerative Clustering) και η μη μετρική πολυδιάστατη διαβάθμιση (Non Metric Multidimensional Scaling, NMDS) (Clarke & Warwick 1994) Οι αναλύσεις έγιναν με χρήση με χρήση του λογισμικού PRIMER-e v6 (Clarke & Gorley 2006). Οι τιμές αφθονίας μετασχηματίστηκαν σε λογαριθμικές [log 10(x+1)] προκειμένου να μειωθεί η επίδραση των πιο άφθονων taxa. Οι αναλύσεις έγιναν βάσει πίνακα ομοιοτήτων Bray & Curtis (Bray & Curtis, 1957). Ο δείκτης Bray-Curtis παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι δεν επηρεάζεται από τις μηδενικές παρατηρήσεις (Field et al., 1982). Η ανάλυση ιεραρχικής προσθετικής ομαδοποίησης έχει αποδειχθεί κατάλληλη για την κατάδειξη ομάδων περιοχών με διακριτή σύνθεση βιοκοινωνίας σε ένα πλήθος οικολογικών μελετών (Clarke & Warwick, 1994). Τα αφθονότερα taxa προβάλλονται στο MDS με τη μορφή διανυσμάτων πάνω στο επίπεδο που έχουν προβληθεί οι σταθμοί (δείγματα) με το συντελεστή συσχέτισης Pearson (Pearson Karl 1914, 1924, 1930). Τα διανύσματα έχουν κοινό σημείο αρχής και βρίσκονται μέσα σε έναν κύκλο. Το μέτρο του διανύσματος αναλογεί στο βαθμό τον οποίο ερμηνεύει ο κάθε περιβαλλοντικός παράγοντας / αφθονότερα taxa τη διάταξη των σταθμών. 4.4 Αποτελέσματα-συζήτηση Συνολική εποχιακή αφθονία του ιχθυοπλαγκτού Στους Πίνακες Πίνακας 31 και Πίνακας 32 δίνονται οι συνολικές και μέσες τιμές αφθονίας (άτομα / 10 κυβικά μέτρα διερχόμενου νερού) των αυγών και ιχθυονυμφών που συλλέχθηκαν με τους δειγματολήπτες WP2 και Bongo net. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις αυγών στο WP2 παρατηρήθηκαν τον Μάιο του 2014 ακολουθούμενοι από τους μήνες Ιούνιο 15, Αύγουστο 14 και Ιούνιο 14. Αντίθετα παρατηρήθηκαν δύο μηδενικές συγκεντρώσεις αυγών στους μήνες Δεκέμβριο 14 και Ιανουάριο 15. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ιχθυονυμφών παρατηρήθηκαν επίσης τον Μάιο του 2014 ακολουθούμενος από τους μήνες Αύγουστος 14 και Απρίλιος 14. ΟΙ χαμηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν τον Δεκέμβριο 14 (μηδενική παρουσία) ακολουθούμενος από τους μήνες Νοέμβριο 14 και Ιανουάριο 15. Πίνακας 31. Συνολική και μέση αφθονία αυγών και ιχθυονυμφών ανά ταξίδι που συλλέχθηκαν με τον δειγματολήπτη WP2. Ταξίδι Ημερομηνία Σύνολο αυγών /10 μ 3 Μέσος όρος αυγών/10μ 3 Σύνολο ιχθυονυμφών /10μ 3 Μέσος όρος ιχθυονυμφών/ 10μ /4/

127 2 27/5/ /6/ /7/ /8/ /9/ /10/ /11/ /12/ /1/ /2/ /3/ /4/ /5/ /6/ /7/ /8/ Από το πίνακα των συγκεντρώσεων αυγών και ιχθυονυμφών του Bongo net παρατηρήθηκαν οι υψηλότερες τιμές αυγών κατά τη διάρκεια του μήνα Ιουνίου τόσο το 2014 όσο και 2015 ενώ αντίθετα οι χαμηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν κατά τους μήνες Δεκέμβριος 14, Οκτώβριος 14 και Ιανουάριο 15. Όσο αφορά τις συγκεντρώσεις των ιχθυονυμφών οι υψηλότερες τιμές παρατηρήθηκαν τον Σεπτέμβριο 14 και Μάιο 14 ενώ οι χαμηλότερες τον Δεκέμβριο 14 (μηδενικές) και Ιανουάριο 15. Πίνακας 32. Συνολική και μέση αφθονία αυγών και ιχθυονυμφών ανά ταξίδι που συλλέχθηκαν με τον δειγματολήπτη Bongo net. Ταξίδι Ημερομηνία Σύνολο αυγών /10 μ 3 Μέσος όρος αυγών/ 10μ 3 Σύνολο ιχθυονυμφών /10μ 3 Μέσος όρος ιχθυονυμφών/ 10μ /4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /9/ /10/ /11/ /12/ /1/ /2/ /3/ /4/ /5/

128 15 25/6/ /7/ /8/ Γενικά και στους δύο δειγματολήπτες παρατηρείται ότι οι υψηλότερες συγκεντρώσεις τόσο των αυγών όσο και των ιχθυονυμφών να εμφανίζονται κυρίως κατά τους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού ενώ οι χαμηλότερες κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Από τους χάρτες κατανομής της σχετική αφθονίας των αυγών και ιχθυονυμφών ανά ταξίδι στην περιοχή έρευνας διαπιστώνεται ότι οι μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται κυρίως στους δύο εξωτερικούς σταθμούς (Εικόνες έως Εικόνα 91). Μηνιαία σύσταση του ιχθυοπλαγκτού Στους Πίνακες Πίνακας 33 και Πίνακας 34 δίνεται η μηνιαία σύσταση του ιχθυοπλαγκτού τόσο στο δειγματολήπτη WP2 όσο και στο Bongo net. Συνολικά αναγνωρίσθηκαν 49 taxa που ανήκαν σε 31 οικογένειες. Στο Bongo net συλλέχθηκαν 48 taxa ενώ στο WP2 συλλέχθηκαν 25 με μόνο την ιχθυονύμφη του κολιού (Scomber colias) να μην έχει συλληφθεί στο πρώτο. Ο μεγαλύτερος αριθμός taxa που συλλέχθηκαν στο Bongo net οφείλεται είτε στη μεγαλύτερη διάρκεια σύρσης είτε στο μεγαλύτερο όγκο νερού που πέρασε από τα δύο δίχτυα σε σχέση με το μονό δίχτυ του WP2. Από τα 49 taxa εμπορική αξία έχουν τα 23 και αυτά είναι: η ζαργάνα (Belone belone), το απροσάφριδο (Trachurus mediterraneus), το μαυροσάφριδο (Trachurus trachurus), η ψευδομαρίδα (Centracanthus cirrus), η μαρίδα (Spicara smaris), η σαρδέλα (Sardina pilchardus), η φρύσσα (Sardinella aurita), ο γαύρος (Engraulis encrasicolus), το προσφυγάκι (Micromesistius poutassou), η πεσκαδρίτσα (Lophius budegassa), οι κέφαλοι (Mugilidae), ο κολιός (Scomber colias), το τοννάκι (Auxis rochei), το καλκάνι (Scophthalmus rhombus), οι σκορπιοί (Scorpaenidae), ο χάνος (Serranus cabrilla), η γλώσσα (Solea solea), ο σπάρος (Diplodus annularis), το λαβράκι (Dicentrarchus labrax), η τσιπούρα (Sparus aurata), ο λούτσος (Sphyraena sphyraena), η δράκαινα (Trachinus draco) και ο λύχνος (Uranoscopus scaber). Από τα αυγά που συλλέχθηκαν στο WP2 τα πιο άφθονα ήταν ο γαύρος (Engraulis encrasicolus), οι κέφαλλοι (Mugilidae) το γλωσσάκι (Buglossidium luteum) ενώ στο Bongo net εκτός από τα παραπάνω taxa συλλέχθηκαν σε σημαντικές αφθονίες και τα αυγά της σαρδέλας (Sardina pilchardus). Από τις ιχθυονύμφες που συλλέχθηκαν στο WP2 τα πιο άφθονα ήταν ο γαύρος, οι γοβιοί (Gobiidae) και οι κέφαλοι ενώ στο Bongo net εκτός από τα παραπάνω taxa συλλέχθηκαν σε σημαντικές αφθονίες και οι ιχθυονύμφες της σαρδέλας. Στις εικόνες Εικόνα 92 έως Εικόνα 96 δίνονται οι χάρτες κατανομής των αυγών και ιχθυονυμφών του γαύρου ανά μήνα δειγματοληψίας. Γενικά παρατηρούνται υψηλότερες τιμές αφθονίας τόσο των αυγών όσο και των ιχθυονυμφών του γαύρου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες του από τους αντίστοιχους του Στις εικόνες Εικόνα 97 και Εικόνα 98 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα τόσο της ανάλυσης της ιεραρχικής προσθετικής ομαδοποίησης (cluster analysis) όσο και της πολυδιάστατης διαβάθμισης (MDS), των σταθμών δειγματοληψίας του ιχθυοπλανγκτού. Είναι σαφής η ομαδοποίηση των σταθμών σε σχέση με την εποχή (άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας). Τα κύρια είδη τα οποία συμβάλουν στην ομαδοποίηση είναι τα αυγά και οι ιχθυονύμφες της σαρδέλας (Sardina pilchardus), γλώσσα (Solea solea), γλωσσάκι ( ) και λαυρακιού των οποίων τα διανύσματα συμπίπτουν με τις ομάδες των χειμερινών και ανοιξιάτικων σταθμών. Αντίθετα τα διανύσματα των ιχθυονυμφών του γαύρου, της φρύσσας 128

129 του χάνου και του σαυριδιού συμπίπτουν με τις ομάδες των καλοκαιρινών και φθινοπωρινών μηνών. Το διάνυσμα των αυγών του γαύρου συμπίπτει με την ομαδοποίηση των ανοιξιάτικων σταθμών και αυτό οφείλεται στην αυξημένη παρουσία των αυγών του είδους κατά το μήνα Μάιο του Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η περιοχή του Μαλιακού κόλπου αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο αναπαραγωγής () και συγκέντρωσης ιχθυονυμφών πολλών ειδών. Κάποια από αυτά (Engraulis encrasicolus, Buglossidium luteum) αναπαράγονται σε μια εκτεταμένη περίοδο μέσα στο χρόνο (μεγαλύτερη των 5 μηνών), ενώ για κάποια άλλα είδη (Scophthalmus rhombus, Lophius budegasa) η χρονική περίοδος είναι περιορισμένη. Επισημαίνεται ότι για πολλά είδη η παρουσία των αυγών και ιχθυονυμφών συνδέεται με την ύστερη εμφάνιση των νεαρών σταδίων τους (ένα έως δύο μήνες) στην περιοχή Λιβάρι. Αυγά και ιχθυονύμφες από τα είδη Buglossidium luteum και Solea solea συλλέχθηκαν σχεδόν στο σύνολο των σταθμών και σε διάφορα στάδια ανάπτυξης τους αλλά άτομα όπου το στάδιο της μεταμόρφωσης είχε μόλις αρχίσει (στροφή του αριστερού ματιού), συλλέχθηκαν μόνο σε σταθμούς κοντά στα όρια της περιοχής Λιβάρι. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στην κυκλοφορία των ρευμάτων. 129

130 Πίνακας 33. Μηνιαία σύσταση του ιχθυοπλαγκτού που συλλέχτηκε με το δειγματολήπτη WP2 Ιχθυονύμφες Αυγά Family Species Parablenius Blenniidae gattorugine Blenniidae spp Bothidae Arnoglossus sp Callionymidae Callionymus sp Trachurus Carangidae mediterraneus Trachurus trachurus Centracanthidae Centracanthus cirrus 3.94 Cepolidae Cepola macrophalma 1.94 Clupeidae Sardina pilchardus 1.94 Sardinella aurita 1.94 Engraulidae Engraulis encrasicolus Micromesistius Gadidae poutassou Gobiidae Gobiidae Labridae Symphodus sp Mugilidae Mugilidae Pomacentridae Chromis chromis 3.94 Scombridae Scomber colias 1.94 Serranidae Serranus cabrilla Serranus hepatus Soleidae Buglossidium luteum Solea solea 9.83 Soleidae Sparidae Diplodus annularis Sparidae Syngnathidae Syngnathus typhle 1.94 Άγνωστα - Κατεστραμμένα Callionymidae Callionymus sp Clupeidae Sardina pilchardus Sardinella aurita 7.89 Engraulidae Engraulis encrasicolus Mugilidae Mugilidae Soleidae Buglossidium luteum Soleidae Family Species

131 Ιχθυονύμφες Αυγά Blenniidae Parablenius gattorugine Blenniidae spp2 Bothidae Arnoglossus sp Callionymidae Callionymus sp Trachurus Carangidae mediterraneus Centracanthidae Cepolidae Trachurus trachurus Centracanthus cirrus Cepola macrophalma Clupeidae Sardina pilchardus Sardinella aurita 1.94 Engraulidae Engraulis encrasicolus Micromesistius Gadidae poutassou 1.94 Gobiidae Gobiidae Labridae Symphodus sp Mugilidae Mugilidae Pomacentridae Scombridae Chromis chromis Scomber colias Serranidae Serranus cabrilla 3.94 Serranus hepatus Soleidae Buglossidium luteum Sparidae Syngnathidae Solea solea Soleidae Diplodus annularis Sparidae Syngnathus typhle Άγνωστα - Κατεστραμμένα Callionymidae Callionymus sp Clupeidae Sardina pilchardus 3.93 Sardinella aurita 3.93 Engraulidae Engraulis encrasicolus Mugilidae Mugilidae Soleidae Buglossidium luteum Soleidae 131

132 Πίνακας 34. Μηνιαία σύσταση του ιχθυοπλαγκτού που συλλέχτηκε με το δειγματολήπτη Bongo net Ιχθυονύμφες Family Species Belonidae Belone belone 0.09 Parablenius Blenniidae gattorugine Blenniidae spp Blenniidae spp Coryphoblennius galerita 0.19 Lipophys pholis 0.11 Bothidae Arnoglossus sp Callionymidae Callionymus sp Trachurus Carangidae mediterraneus Trachurus trachurus Centracanthidae Centracanthus cirrus 1.35 Spicara smaris 0.08 Cepolidae Cepola macrophalma 0.16 Clupeidae Sardina pilchardus 1.56 Sardinella aurita Engraulidae Engraulis encrasicolus Micromesistius Gadidae poutassou Gobiidae Gobiidae Labridae Labrus bergyla Symphodus sp Lophiidae Lophius budegassa Lotidae Gaidropsarus sp Monacanthidae Stephanolepis sp Moronidae Dicentrarchus labrax 0.05 Mugilidae Mugilidae Myctophidae Benthosema glaciale Ophididae Parophidion vassali 0.10 Pomacentridae Chromis chromis Scombridae Auxis rochei Scophthalmus Scophthalmidae rhombus Scorpaenidae Scorpaenidae 0.22 Serranidae Serranus cabrilla Serranus hepatus Soleidae Buglossidium luteum Solea solea 0.00 Soleidae 0.10 Sparidae Diplodus annularis 1.26 Sparidae Sparus aurata Sphyraenidae Sphyraena sphyraena 0.26 Hippocampus Syngnathidae guttulatus

133 Αυγά Family Species Hippocampus hippocampus Nerophis ophidion 0.10 Syngnathus sp Syngnathus typhle 0.09 Trachinidae Trachinus draco Triglidae Lepidotrigla cavillone 0.12 Uranoscopidae Uranoscopus scaber 0.10 Άγνωστα - Κατεστραμμένα Callionymidae Callionymus sp Clupeidae Sardina pilchardus 32.2 Sardinella aurita Engraulidae Engraulis encrasicolus Moronidae Dicentrarchus labrax Mugilidae Mugilidae Soleidae Buglossidium luteum Solea solea 0.2 Soleidae Ιχθυονύμφες Family Species Belonidae Belone belone Parablenius Blenniidae gattorugine Blenniidae spp Blenniidae spp3 Coryphoblennius galerita Lipophys pholis Bothidae Arnoglossus sp Callionymidae Callionymus sp Trachurus Carangidae mediterraneus Trachurus trachurus 0.24 Centracanthidae Centracanthus cirrus Spicara smaris Cepola Cepolidae macrophalma Clupeidae Sardina pilchardus Sardinella aurita Engraulis Engraulidae encrasicolus Micromesistius Gadidae poutassou 0.57 Gobiidae Gobiidae Labridae Labrus bergyla 0.10 Symphodus sp Lophiidae Lophius budegassa

134 Αυγά Family Species Lotidae Gaidropsarus sp Monacanthidae Stephanolepis sp Moronidae Dicentrarchus labrax 0.58 Mugilidae Mugilidae Myctophidae Benthosema glaciale 0.49 Ophididae Parophidion vassali Pomacentridae Chromis chromis 0.10 Scombridae Auxis rochei 0.12 Scophthalmus Scophthalmidae rhombus 0.11 Scorpaenidae Scorpaenidae Serranidae Serranus cabrilla 0.10 Serranus hepatus 0.11 Soleidae Buglossidium luteum 1.13 Solea solea Soleidae Sparidae Diplodus annularis Sparidae Sparus aurata 0.11 Sphyraena Sphyraenidae sphyraena Hippocampus Syngnathidae guttulatus Hippocampus hippocampus 0.09 Nerophis ophidion Syngnathus sp. Syngnathus typhle Trachinidae Trachinus draco Lepidotrigla Triglidae cavillone Uranoscopidae Uranoscopus scaber Άγνωστα - Κατεστραμμένα Callionymidae Callionymus sp Clupeidae Sardina pilchardus Sardinella aurita 1.8 Engraulis Engraulidae encrasicolus Moronidae Dicentrarchus labrax Mugilidae Mugilidae Buglossidium Soleidae luteum Solea solea Soleidae

135 Εικόνα 72. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι. 135

136 Εικόνα 73. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ3) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 136

137 Εικόνα 74. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ3) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 137

138 Εικόνα 75. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 138

139 Εικόνα 76. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 139

140 Εικόνα 77. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι. 140

141 Εικόνα 78. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 141

142 Εικόνα 79. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 142

143 Εικόνα 80. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 143

144 Εικόνα 81. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το WP2 ανά ταξίδι (συνέχεια). 144

145 Εικόνα 82. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι. 145

146 Εικόνα 83. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 146

147 Εικόνα 84. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 147

148 Εικόνα 85. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 148

149 Εικόνα 86. Χάρτες κατανομών των αυγών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 149

150 Εικόνα 87. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι. 150

151 Εικόνα 88. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 151

152 Εικόνα 89. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 152

153 Εικόνα 90. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 153

154 Εικόνα 91. Χάρτες κατανομών των ιχθυονυμφών (άτομα ανά 10μ 3 ) που συλλέχτηκαν με το Bongo net ανά ταξίδι (συνέχεια). 154

155 Εικόνα 92. Χάρτες κατανομών των αυγών (αριστερά) και ιχθυονυμφών (δεξιά) του γαύρου που συλλέχτηκαν με το WP2 net ανά ταξίδι. 155

156 Εικόνα 93. Χάρτες κατανομών των αυγών (αριστερά) και ιχθυονυμφών (δεξιά) του γαύρου που συλλέχτηκαν με το WP2 net ανά ταξίδι (συνέχεια). 156

157 Εικόνα 94. Χάρτες κατανομών των αυγών (αριστερά) και ιχθυονυμφών (δεξιά) του γαύρου που συλλέχτηκαν με το WP2 net ανά ταξίδι (συνέχεια). 157

158 Εικόνα 95. Χάρτες κατανομών των αυγών (αριστερά) και ιχθυονυμφών (δεξιά) του γαύρου που συλλέχτηκαν με το WP2 net ανά ταξίδι (συνέχεια). 158

159 Εικόνα 96. Χάρτες κατανομών των αυγών (αριστερά) και ιχθυονυμφών (δεξιά) του γαύρου που συλλέχτηκαν με το WP2 net ανά ταξίδι. 159

160 Similarity Group average Transform: Log(X+1) Resemblance: S17 Bray Curtis similarity TRAVEL Samples Εικόνα 97. Ανάλυση της ιεραρχικής προσθετικής ομαδοποίησης (cluster analysis) των σταθμών δειγματοληψίας του ιχθυοπλανγκτού 160

161 Lepidotrigla cavilone Engraulis Serranus encrasicolus hepatus Sardinella aurita Trachurus mediterraneus Sardinella aurita (eggs) Serranus cabrilla Buglossidium luteum (eggs) Buglossidium luteum Engraulis encrasicolus (eggs) Solea solea (eggs( Sardina pilchardus (eggs) Scophthalmus rombus Trachurus trachurus Lophius Dicentrachus budegassa Sparus aurata labrax Sardina pilchardus Dicentrachus labrax (eggs) Solea solea Transform: Log(X+1) Resemblance: S17 Bray Curtis similarity 2D Stress: 0.14 TRAVEL Εικόνα 98. Ανάλυσης της πολυδιάστατης διαβάθμισης (MDS) των σταθμών δειγματοληψίας του ιχθυοπλανγκτού 161

162 Βιβλιογραφία Bray JR, and JT, Curtis (1957). An ordination of the upland forest communities of southern Wisconsin. Ecological Monographs 27: Clarke KR, and RN, Gorley (2006). Primer v6: User Manual/Tutorial. Plymouth, UK: PRIMER-e Ltd Clarke KR, Warwick RM (1994) Change in Marine Communities: an approach to statistical analysis and interpretation. National Environment Research Council Plymouth Marine Laboratory, UK 144 pp Field, JG., Clarke. Kr. and RM, Warwick (1982). A practical strategy for analyzing multispecies distribution patterns. Marine Ecology Progress Series 8: Pearson, K. (1914, 1924, 1930). "The life, letters and labours of Francis Galton (3 vols.)"

163 5. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΝΕΑΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΙΒΑΡΙ 5.1 Εισαγωγή Η σημαντικότητα των εκβολικών συστημάτων έχει τονιστεί σε πλήθος επιστημονικών δημοσιεύσεων σύμφωνα με τις οποίες οι περιοχές αυτές λόγω της υψηλής παραγωγικότητας είναι πλούσια βοσκοτόπια για τα ψάρια (Whitfield, 1983), περιστασιακά συναντώνται εκεί μεταναστευτικά είδη για διατροφή και αναπαραγωγή και αποτελούν πεδία συγκέντρωσης νεαρών ατόμων (DANDO, 1984 Koutrakis et. al., 2000). Το εκβολικό σύστημα του Σπερχειού ποταμού συγκεντρώνει τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά και αποτέλεσε στόχο διερεύνησης στα πλαίσια του παρόντος προγράμματος. Η μελέτη πραγματοποιείται στην προστατευόμενη περιοχή Λιβάρι που βρίσκεται στο εσωτερικό τμήμα του Μαλιακού κόλπου και στοχεύει αφ ενός στην καταγραφή της πανίδας της περιοχής και αφετέρου στη σύνδεση και τη μοντελοποίηση των πληροφοριών που συλλέγονται με την αλιεία στην περιοχή και με το εκβολικό σύστημα. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Π.Δ 144/86(ΦΕΚ53Α/ ), απαγορεύεται γενικώς η αλιεία στη θαλάσσια περιοχή Λιβάρι Μαλιακού κόλπου η οποία ευρίσκεται εσωτερικά της νοητής γραμμής που ενώνει τη σκάλα Σκαλιστήρι στην Αγία Μαρίνα με την θέση Κασίδι στις εκβολές του Σπερχειού ποταμού. Επί πλέον, η περιοχή Δέλτα του Σπερχειού ποταμού είναι ενταγμένη στο Δίκτυο NATURA 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Υπογραμμίζεται ότι είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια μελέτης της πανίδας στα μεταβατικά νερά της περιοχής. 5.2 Υλικά και Μέθοδοι Το Λιβάρι έχει έκταση 7 τετρ. χιλιόμετρα και περίμετρο 18 χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο τμήμα του είναι αβαθές και το μέγιστο βάθος δεν υπερβαίνει τα 10 μέτρα (Εικόνα 99). Λόγω των εναποθέσεων του Σπερχειού ποταμού ο πυθμένας στην περιοχή αποτελείται κυρίως από μαλακό ίζημα ενώ κάποια τμήματα του καλύπτονται από φύκια και λεπτόκοκκο άμμο. Εικόνα 99. Περιοχή Λιβάρι Από τον Ιούνιο 2014 έως και τον Δεκέμβριο 2015 πραγματοποιήθηκαν μηνιαίες δειγματοληψίες σε επιλεγμένα σημεία της περιοχής με δίχτυ συλλογής νεαρών ατόμων με το μέγιστο βάθος σύρσης να μην υπερβαίνει τα 1.80 μ. Τον Απρίλιο και Μάιο 2014 έγινε 163

164 αναγνώριση της περιοχής και χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι άλλοι τύποι διχτυών. Στο χρονικό διάστημα Ιουνίου-Δεκεμβρίου 2015 εκτελέστηκαν συνολικά 162 σταθμοί δειγματοληψίας, 143 στην περιοχή Λιβάρι και 19 σε άλλα αβαθή τμήματα του κόλπου (περιοχές Μώλος και Αγία Τριάδα). Για τις ανάγκες της δειγματοληψίας, σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε δίχτυ συλλογής νεαρών ατόμων με άνοιγμα ματιού 3 χιλιοστών. Ένα μικρό τμήμα του διχτυού είναι κατασκευασμένο με μάτι 5 χιλιοστών. Το μήκος του σάκου είναι 2.20 μ με μέγιστο και ελάχιστο πλάτος 1.35 μ και 1.05 μ αντίστοιχα, ενώ το κάθετο άνοιγμα του φτάνει τα 0.90 μ. Η απόσταση από τη μάτσα έως το σάκο είναι 7.50 μ στην κάθε πλευρά, με ελάχιστο και μέγιστο ύψος (στις μάτσες) 0.50 μ και 0.95 μ αντίστοιχα. Το σχοινί των μολυβιών έχει διάμετρο 8 χιλιοστών. Στους περισσότερους σταθμούς δειγματοληψίας χρησιμοποιήθηκε σχοινί ανάσυρσης 100 μέτρων. 200 μέτρα σχοινί χρησιμοποιήθηκε σε 3 καλάδες το Σεπτεμβρίο Ένας μικρός αριθμός καλάδων έγινε "περπατητός", όπου το δίχτυ σύρονταν από 2 άτομα τα οποία διένυαν μια απόσταση μέσα στο νερό. Σε αυτές τις περιπτώσεις το σχοινί ήταν 25 ή 50 μέτρα (σε κάθε μάτσα). Δέκα από τις συνολικά 19 καλάδες που πραγματοποιήθηκαν στα αβαθή τμήματα της περιοχής Μώλος και Αγία Τριάδα έγιναν "περπατητά". Πίνακας 35. Αριθμός σταθμών δειγματοληψίας ανά μήνα Έτος Ταξίδι Λιβάρι Έξω τμήμα (Μώλος, Αγ. Τριάδα) Σύνολο 2014 Ιούνιος 5 5 Ιούλιος 6 6 Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος 8 8 Νοέμβριος 8 8 Δεκέμβριος Ιανουάριος 9 9 Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος 6 6 Ιούνιος 8 8 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος 9 Δεκέμβριος 8 Σύνολο Στις δειγματοληψίες χρησιμοποιήθηκε το αλιευτικό σκάφος "Αγ. Νικόλαος" για το οποίο είχε ληφθεί ειδική άδεια εκτέλεσης πειραματικής αλιείας νεαρών ατόμων στην περιοχή Λιβάρι. Το σκάφος δεν έχει καρίνα για να δύναται να προσεγγίζει τα αβαθή τμήματα της περιοχής. Τοπικά ονομάζεται κουρίτα (Εικόνα 100). 164

165 Εικόνα 100. Το αλιευτικό σκάφος Αγ. Νικόλαος. Η διαδικασία εκτέλεσης της καλάδας αρχίζει με το σκάφος να προσεγγίζει την όχθη ή κάποιο σταθερό (μη βαλτώδες) σημείο πλησίον της όχθης και να αποβιβάζει ένα άτομο το οποίο συγκρατεί την μία άκρη του σχοινιού. Το σκάφος απομακρύνεται αργά αφήνοντας τα σχοινιά ανάσυρσης της μίας πλευράς. Ακολουθεί η ρίψη του διχτυού και η λήψη φυσικοχημικών μετρήσεων. Στη συνέχεια το σκάφος αφήνοντας ίσο αριθμό σχοινιών ανάσυρσης (της άλλης πλευράς), επιστρέφει στην όχθη αποβιβάζοντας το δεύτερο άτομο (το οποίο συγκρατεί την άλλη άκρη του σχοινιού) σε κοντινό και παράλληλο σημείο με αυτό που βρίσκεται το πρώτο άτομο. Στη συνέχεια, τραβώντας τα σχοινιά με τα χέρια, αρχίζει η ανάσυρση του εργαλείου με σταδιακή σύγκληση των 2 ατόμων (Εικόνα 101). Η διαδικασία ολοκληρώνεται με το μάζεμα του διχτυού ( άρμεγμα ) (Εικόνα 102). Το δίχτυ αφού ξεπλυθεί μεταφέρεται στην όχθη, γίνεται η διαλογή και λαμβάνεται φωτογραφικό υλικό (Εικόνα 103). Το αλίευμα συντηρείται σε πάγο και στη συνέχεια καταψύχεται ώστε να μεταφερθεί στο εργαστήριο για αναγνώριση και περαιτέρω μελέτη (Εικόνα 104). Όπου κρίνεται απαραίτητο, λαμβάνεται δείγμα του υποστρώματος. Το τελευταίο χρονικό διάστημα γίνεται προσπάθεια υποβρύχιων καταγραφών της συμπεριφοράς του εργαλείου. Τα βασικά στοιχεία πεδίου όπως ημερομηνία, βάθος, γεωγραφικές συντεταγμένες, καιρικές συνθήκες, τύπος υποστρώματος κ.α., καταγράφονται σε ειδικά διαμορφωμένο πρωτόκολλο το οποίο στη συνέχεια συμπληρώνεται από τα στοιχεία των εργαστηριακών ελέγχων και αναλύσεων. Το σύνολο των στοιχείων βρίσκεται καταχωρημένο στο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αλιευτικών δεδομένων του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (ΙΘΑΒΙΠΕΥ) IMAS-Fish (Kavadas et. al.). 165

166 Εικόνα 101. Ανάσυρση διχτυού με τα χέρια. Εικόνα 102. Μάζεμα διχτυού ("άρμεγμα"). Εικόνα 103. Αλίευμα στο σάκο. 166

167 Εικόνα 104. Αναγνώριση και καταμέτρηση των ειδών στο εργαστήριο. Στην παρούσα έκθεση έχουν αναλυθεί τα δείγματα από Ιούνιο 2014 έως Σεπτέμβριο Σε αυτά έχουν προστεθεί 4 σταθμοί δειγματοληψίας του Οκτωβρίου Παρουσιάζεται η βιοποικιλότητα της περιοχής μελέτης, το ελάχιστο και μέγιστο μήκος των ειδών, η παρουσία των ειδών ανά μήνα και η κατά βάρος αύξηση 18 ειδών (υπολογίστηκε με βάση την εξίσωση W=a*L b όπου W το ολικό βάρος σώματος, L το ολικό μήκος σώματος και a, b σταθερές). Στην τελευταία ενότητα του κεφαλαίου δίνονται επιπλέον πληροφορίες για την καρκινοπανίδα του Λιβαριού. 167

168 5.3 Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα αναφέρονται στην περίοδο δειγματοληψίας Ιούνιος 2014 έως Οκτώβριος Συνολικά καταγράφηκαν 66 taxa : 47 ψάρια, 17 καρκινοειδή και 2 κεφαλόποδα. Στον Πίνακας 36 δίνεται ο κατάλογος των taxa και σημειώνεται (+) η παρουσία τους μέσα στους μήνες δειγματοληψίας καθώς και σε πόσες εξορμήσεις (από ένα σύνολο 17 μηνιαίων) δηλώνουν παρουσία. Τα είδη/taxa Atherina boyeri, Callinectes sapidus, Crangon crangon, Gobiidae, Palaemon adspersus, Syngnathus abaster δηλώνουν παρουσία στο σύνολο των μηνιαίων εξορμήσεων (100%). Υψηλά ποσοστά παρουσίας καταγράφηκαν για τα είδη Sparus aurata (94.12%), Syngnathus typhle (94.12%), Solea aegyptiaca (88.24%), Solea solea (88.24%), Engraulis encrasicolus (82.35%), Liza aurata (82.35%). Ακολουθούν τα είδη/taxa Callionymus risso (70.59), Diplodus annularis (70.59), Gobius niger (64.71), Lithognathus mormyrus (64.71), Mugilidae (64.71), Dicentrarchus labrax (58.82), Lipophrys pavo (58.82), Buglossidium luteum (52.94), Carcinus aestuarii (52.94). Στον Πίνακας 37 παρουσιάζεται το ελάχιστο, μέγιστο, και μέσο μήκος (mm), η τυπική απόκλιση και ο αριθμός των μηκών που μετρήθηκαν ανά είδος/taxa στο σύνολο της δειγματοληψίας. Συνολικά μετρήθηκαν μήκη. Στον Πίνακας 38 παρουσιάζεται η σχέση μήκους-βάρους από 18 είδη από τα οποία είχε μετρηθεί ένας ικανός αριθμός ατομικών μηκών και βαρών. Κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών του Φεβρουαρίου 2015, καταγράφηκε το φαινόμενο της βενθικής εγκατάστασης (settlement) του είδους Solea solea στην περιοχή Λιβάρι. Αλιεύτηκε μεγάλος αριθμός ατόμων (σε κάποιες σύρσεις ξεπέρασαν τα 1000 άτομα) με μήκη τα οποία ξεκινούν από 7.5 mm. Τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο επίσης συναντάτε το είδος Sparus aurata σε λαρβικό στάδιο. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της ανάλυσης των δεδομένων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η περιοχή αποτελεί πεδίο συγκέντρωσης νεαρών ατόμων για ένα σημαντικό αριθμό ειδών όπως Buglossidium luteum, Callionymus risso, Chelon labrosus, Crangon crangon, Dicentrarchus labrax, Engraulis encrasicolus, Lithognathus mormyrus, Liza aurata, Liza ramada, Liza saliens, Melicertus kerathurus, Mugil cephalus, Palaemon adspersus, Palaemon serratus, Sardina pilchardus, Scophthalmus rhombus, Solea aegyptiaca, Solea solea, Sparus aurata, Syngnathus abaster, Syngnathus typhle, Umbrina cirrosa. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης της περιοχής Λιβάρι είχαν υποβληθεί στο 11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας το Μάιο 2015 (Kavadas et al., 2015). 168

169 Πίνακας 36. Παρουσία ειδών (+) στους μήνες δειγματοληψίας και το ποσοστό της παρουσίας τους (%) στο σύνολο των 17 μηνιαίων εξορμήσεων Μήνες εξορμήσεων (έτος-μήνας) % Καρκινοειδή Athanas nitescens Callinectes sapidus Carcinus aestuarii Crangon crangon Eriphia verrucosa Euphausiidae Hippolyte leptocerus Hippolyte sapphica Latreilliidae Macropodia rostrata Melicertus kerathurus Mysida Palaemon adspersus Palaemon serratus Portunidae Processa edulis Upogebia pusilla Ψάρια Aphanius fasciatus Argyrosomus regius Atherina boyeri Belone belone

170 Πίνακας 36. Παρουσία ειδών (+) στους μήνες δειγματοληψίας και το ποσοστό της παρουσίας τους (%) στο σύνολο των 17 μηνιαίων εξορμήσεων Μήνες εξορμήσεων (έτος-μήνας) % Blenniidae Buglossidium luteum Callionymus risso Caranx rhonchus Chelidonichthys lucerna Chelon labrosus Dicentrarchus labrax Dicentrarchus punctatus Diplodus annularis Diplodus puntazzo Diplodus vulgaris Engraulis encrasicolus Gambusia holbrooki Gobiidae Gobius geniporus Gobius niger Gymnura altavela Lepidotrigla cavillone Lipophrys pavo Lithognathus mormyrus Liza aurata Liza ramada Liza saliens Mugil cephalus

171 Πίνακας 36. Παρουσία ειδών (+) στους μήνες δειγματοληψίας και το ποσοστό της παρουσίας τους (%) στο σύνολο των 17 μηνιαίων εξορμήσεων Μήνες εξορμήσεων (έτος-μήνας) % Mugilidae Mullus barbatus Mullus surmuletus Sardina pilchardus Scophthalmus rhombus Solea aegyptiaca Solea impar Solea solea Sparus aurata Sphyraena sphyraena Symphodus cinereus Symphodus ocellatus Symphodus roissali Symphodus rostratus Symphodus spp Symphodus tinca Syngnathus abaster Syngnathus typhle Umbrina cirrosa Κεφαλόποδα Sepia elegans Sepiola rondeleti

172 Πίνακας 37. Ελάχιστο, μέγιστο και μέσο μήκος (mm), τυπική απόκλιση και αριθμός μηκών που μετρήθηκαν ανά είδος/taxa στο σύνολο της δειγματοληψίας Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Μέγιστο μήκος (mm) Μέσο μήκος (mm) Τυπική απόκλιση Αριθμός μηκών Aphanius fasciatus Atherina boyeri Belone belone Blenniidae Buglossidium luteum Callinectes sapidus Callionymus risso Caranx rhonchus Carcinus aestuarii Chelidonichthys lucerna Chelon labrosus Crangon crangon Dicentrarchus labrax Dicentrarchus punctatus Diplodus annularis Diplodus puntazzo Diplodus vulgaris Engraulis encrasicolus Eriphia verrucosa Gambusia holbrooki Gobiidae Gobius geniporus Gobius niger Latreilliidae Lepidotrigla cavillone Lipophrys pavo Lithognathus mormyrus Macropodia rostrata Melicertus kerathurus Mugilidae Mullus barbatus Mullus surmuletus Palaemon adspersus Palaemon serratus Processa edulis Sardina pilchardus Scophthalmus rhombus Sepia elegans Sepiola rondeleti Solea impar Soleidae Sparus aurata Sphyraena sphyraena Symphodus cinereus Symphodus ocellatus Symphodus roissali Symphodus rostratus Symphodus spp

173 Πίνακας 37. Ελάχιστο, μέγιστο και μέσο μήκος (mm), τυπική απόκλιση και αριθμός μηκών που μετρήθηκαν ανά είδος/taxa στο σύνολο της δειγματοληψίας Είδος Ελάχιστο μήκος (mm) Μέγιστο μήκος (mm) Μέσο μήκος (mm) Τυπική απόκλιση Αριθμός μηκών Symphodus tinca Syngnathus abaster Syngnathus typhle Umbrina cirrosa Upogebia pusilla Πίνακας 38. Σχέση μήκους βάρους από 18 είδη που αλιεύτηκαν στο Λιβάρι Species a b R² N Atherina boyeri Buglosidium luteum Callionymus risso Dicentrarchus labrax Diplodus annularis Engraulis encrasicolus Gobius niger Lipophrys pavo Lithognathus mormyrus Liza aurata Liza ramada Mugilidae Sardina pilchardus Solea solea Sparus aurata Syngnathus abaster Syngnathus typhle Umbrina cirrosa

174 Βάρος (gr) y = x R² = Atherina boyeri Μήκος (mm) Βάρος (gr) y = x R² = Buglosidium luteum Μήκος (mm) Callionymus risso Dicentrarchus labrax y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Diplodus annularis Engraulis encrasicolus y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Gobius niger Lipophrys pavo y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Βάρος (gr) y = x R² = Lithognathus mormyrus Μήκος (mm) Βάρος (gr) y = x R² = Liza aurata Μήκος (mm) 174

175 Mugilidae Sardina pilchardus y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Scophthalmus rhombus Solea solea y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Sparus aurata Syngnathus abaster y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) Syngnathus typhle Umbrina cirrosa 6 5 y = x R² = y = x R² = Βάρος (gr) Βάρος (gr) Μήκος (mm) Μήκος (mm) 175

176 Καρκινοπανίδα στο Λιβάρι Tα Καρκινοειδή που αλιεύθηκαν στο Λιβάρι είναι αντιπροσωπευτικά είδη των παράκτιων και εκβολικών οικοσυστημάτων ή συνυπάρχουν τόσο σε αυτούς τους βιότοπους, όσο και σε θαλάσσια περιβάλλοντα. Τα είδη αυτά αποτελούν μέρος της πανίδας και σε άλλα αντίστοιχα οικοσυστήματα της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στη περιοχή των λιμνοθαλασσών του Μεσολογγίου και του Αμβρακικού κόλπου. Η πλέον άφθονη οικογένεια γαρίδων που βρέθηκε στο Λιβάρι ήταν η οικ. Palaemonidae. Οι γαρίδες της οικoγένειας αυτής ζουν σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαιτημάτων, από τα γλυκά νερά μέχρι στο βαθύ ωκεανό. Αυτή η οικογένεια περιλαμβάνει πολλά διαφανή ή σχεδόν διαφανή είδη. Πολλά από αυτά είναι συμβιωτικά (ζουν ή σε άλλο οργανισμό, χωρίς να προκαλεί βλάβες στον οργανισμό του ξενιστή) ή έλκονται από ξενιστές όπως σφουγγάρια, κοράλλια και ανεμώνες. Τα πλέον πολύχρωμα από αυτά τα είδη είναι σε θέση να αλλάξουν το χρώμα τους έτσι ώστε να προσαμόζονται σε αυτό που τους «φιλοξενούν». Τα δύο αφθονότερα είδη της οικογένειας αυτής στην περιοχή μελέτης είναι το Palaemon adspersus και το Palaemon serratus Το P. serratus βρίσκεται σε ομάδες κάτω από πέτρες και σε ρωγμές στη παλιροιακή και υποπαραλιακή ζώνη, σε μικρότερα των 40 μ. βάθη. Στην περιοχή έρευνας βρέθηκαν λίγα άτομα των οποίων το μήκος κεφαλοθώρακα κυμάνθηκε μεταξύ 3-4 mm και το βάρος 0,91-6,009 g. Για το P. adspersus θα αναφερθούμε αναλυτικότερα παρακάτω. To γενος Hippolyte Leach, 1814 αποτελείται από περισσότερα 30 είδη που έχουν βρεθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, εκτός από τα πολύ κρύα νερά. Ταξινομικά θεωρείται από τα δυσκολότερα γένη, διότι πολλά είδη του παρουσιάζουν μορφολογική διαφοροποίηση, ιδιαίτερα το ασπίδιο αυτών. Η γαρίδα Hippolyte leptocerus (Caridea, Hipollytidae) βρέθηκε στο Μαλιακό μόνο το Δεκέμβριο 2014, σε χαμηλή αφθονία. Έχει αναφερθεί από τη Δ. Ιρλανδία έως το Μαρόκο, στη Δ. Μεσόγειο, Αδριατική και Μαύρη Θάλασσα. Επίσης ο d' Udekem d' Acoz (1996) ανέφερε αυτό το είδος από τη Μαδέιρα έως το Πράσινο Ακρωτήριο. 176

177 Στην Ελλάδα έχει αναφερθεί από τον Koukouras et al. (2010) και στα υφάλμυρα νερά των λιμνοθαλασσών του Αμβρακικού Κόλπου (Nikolaidou, 2007). Το άλλο είδος της ίδιας οικογένειας που βρέθηκε στην περιοχή έρευνας το Σεπτέμβριο 2015 ήταν το Hippolyte sapphica d'udekem d'acoz 1993, το οποίο βρίσκεται σε παράκτια ενδιαιτήματα όπου αφθονούν τα φύκη στη Κ. και Α. Μεσόγειο (d'udekem d'acoz 1993; d'udekem d'acoz 1996; Koukouras & Anastasiadou 2002). Η γαρίδα Athanas nitescens (Alpheidae) (Leach, 1813) αλιεύθηκε τον Απρίλιο 2015 στο Λιβάρι. Έχει βρεθεί στον Α. Ατλαντικό Ωκεανό, από τη ΝΔ Νορβηγία μέχρι το Κογκό, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου (Holthuis & Gottlieb, 1958). Βρίσκεται μέχρι τα 60 m βάθος σε πυθμένες βραχώδεις, αλλά και με φύκια. Η γαρίδα Processa edulis (Processidae) αλιεύθηκε στο Λιβάρι τον Οκτώβριο Έχει βρεθεί στον Α. Ατλαντικό Ωκεανό, στη Μεσόγειο. Είναι θαλάσσιο είδος και ζει στα ρηχά νερά, μέχρι τα 60 m. Προτιμά τους βυθούς με Ζostera και Posidonia. Η οικογένεια Latreilliidae Stimpson, 1858 είναι μια μικρή ομάδα από καβούρια με μακριά πόδια που μοιάζουν σαν αράχνες και βρίσκονται σε λασπώδεις πυθμένες μέχρι τα 700 μ. βάθος κύρια σε τροπικά και υπο-εύκρατα νερά. Άλλο είδος που βρέθηκε στο Λιβάρι είναι το καβούρι Macropodia rostrata (Linnaeus, 1761) (Inachidae) που καμουφλάρεται σε φύκια, τα οποία τα τοποθετεί το ίδιο στον εξωσκελετό του. Η Μ. rostrata βρίσκεται γύρω από τις ακτές της Ευρώπης και της Δυτικής Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Εντοπίζεται κυρίως σε βάθη 0-50 μέτρα, αν και μερικές φορές μπορεί να βρεθεί μέχρι και 150 m, συνήθως σε λασπώδη άμμο, και φύκια. Καβούρια του είδους Eriphia Latreille, 1817 (Εriphiidae) είναι κοινά σε βραχώδεις ακτές και υφάλους σε τροπικούς και υποτροπικούς οικότοπους. Το Eriphia verrucosa που βρέθηκε στη περιοχή του Λιβαρίου στο Μαλιακό είναι ένα είδος καβουριού που έχει ήδη εντοπιστεί στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και στον Α. Ατλαντικό Ωκεανό, από τη Βρετάνη στη Μαυριτανία και στις Αζόρες. Το είδος αυτό ζει ανάμεσα σε πέτρες και φύκια σε ρηχά νερά κατά μήκος των βραχώδων ακτών μέχρι βάθους 15 μέτρων. Το μήκος κεφαλοθώρακα των ατόμων που αλιεύθηκαν κυμάνθηκε ανάμεσα στα 9,83 mm και 18,56 mm και το βάρος του στο 0,91-6,009 g. Τo μακρόουρο δεκάποδο Upogebia pusilla (Upogebiidae) αλιεύθηκε συχνά στο Λιβάρι σε μικρή αφθονία. Έχει βρεθεί στον Α. Ατλαντικό Ωκεανό, από τη Μαυριτανία έως τη Ν. Νορβηγία, ενώ είναι κοινό είδος στη Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα. Συνήθως απαντάται μέχρι τα 6 m. βάθος. Το δεκάποδο αυτό κατοικεί συνήθως σε αμμώδεις και λασπώδεις πυθμένες, όπου και σκάβει τις τρύπες του εκεί. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της U. pusilla είναι ότι αφήνει τις τρύπες κατά τη διάρκεια της νύχτας για την αναζήτηση τροφής. Εκτός από τα παραπάνω στο Λιβάρι αλιεύθηκαν Ευφαυσεώδη, Μυσιδώδη, προνύμφες Καρκινοειδών. Παρακάτω δίνονται αναλυτικότερα στοιχεία για τα πλέον άφθονα είδη που αλιεύθηκαν στην περιοχή. Penaeus kerathurus Η Penaeus kerathurus (caramote prawn, γάμπαρη ή κοινή γαρίδα) (Forskål, 1775) (Penaeidae) είναι ένα ενδημικό ειδών της Μεσογείου Θάλασσας και του Α. Ατλαντικού, από την Πορτογαλία στην Αγκόλα, και ζει σε αμμώδεις πυθμένες-λάσπη, μέχρι τα βάθη των περίπου 80 m (FAO, 1987). Εντατικά αλιεύονται σε όλες τις ακτές της Μεσογείου και θεωρούνται κατάλληλα είδη για την υδατοκαλλιέργεια στη Μεσόγειο από το 1970 (Lumare, 1976; Lumare & Scordella, 2001). Στην Ελλάδα το είδος βρίσκεται στον Αμβρακικό κόλπο 177

178 (Δυτική Ελλάδα), ενώ υπάρχει τόσο στο Ιόνιο, όσο και στο Βόρειο Αιγαίο (από το Θερμαϊκό Κόλπο έως στην Αλεξανδρούπολη) (Conides et al., 1990). Ζει στο βυθό σε αμμοϊλυώδες υπόστρωμα με φύκια ή σε βράχους. Στην Ελλάδα η βιολογία του είδους έχει μελετηθεί επαρκώς, ιδιαίτερα οι πληθυσμοί του Αμβρακικού κόλπου (π.χ. Conides et al., 2006; 2008, Kevrekides & Thessalou-Legaki, 2006, 2011; Karani et al., 2005; Kapiris & Conides, 2006). Επίσης έχει μελετηθεί η υδατοκαλλιέργεια του είδους τόσο σε εντατικά (Klaoudatos, 1984), όσο και σε ημι-εντατικά και εκτατικά συστήματα (π.χ. San Feliu et al., 1976; Lumare, 1998) σε δεξαμενές και λιμνοθάλασσες της Μεσογείου, αλλά και σε εργαστηριακές συνθήκες. To μήκος κεφαλοθώρακα (CL, mm) των ατόμων που αλιεύθηκαν στο Λιβάρι κυμάνθηκε από 4,2-24,7 mm, ενώ η πλειοψηφία τους ήταν ανάμεσα στο εύρος 6-9 mm (Εικόνα 105). Εικόνα 105. Κατά μήκος σύνθεση της Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης. Τα αλιευμένα άτομα του μελετώμενου είδους στη συγκεκριμένη περιοχή αποτελούνται κύρια από νεαρά άτομα που βρίσκονται σε υφάλμυρες περιοχές και είναι λογικό να παρουσιάζουν μικρότερο μέσο μήκος σώματος (CL, mm) από αυτά που αλιεύθηκαν με τη μηχανότρατα (μέσο μήκος CL των ατόμων που αλιεύθηκαν με μηχανότρατα είναι 34,03 mm). Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα

179 Εικόνα 106. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος του Penaeus kerathurus στην περιοχή της μελέτης. Palaemon adspersus Το συγκεκριμένο ευρύαλο και παμφάγο δεκάποδο εισάχθηκε στη Κασπία Θάλασσα τη δεκαετία του 1930 και 1980 και στη Θάλασσα της Αράλης στα Βρίσκεται σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα, αλλά και στον Ατλαντικό από τη Βαλτική έως τις Νορβηγικές ακτές. Το είδος αυτό είναι σπάνιο στο μεγαλύτερο μέρος της ΒΔ Ευρώπης, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της αλιείας στη Δανίας. Στη Βαλτική θάλασσα το είδος βρίσκεται σε υφάλμυρα οικοσυστήματα, ενώ συχνά στη Δανία αντικαθίσταται από το Palaemon elegans σε περιοχές που υπάρχουν λιβάδια του Zostera. Στην Ελλάδα αρχικά εντοπίστηκε στα υφάλμυρα νερά του Πόρτο Λάγος στη Θράκη σε βάθος 0-5 m Εντοπίζεται στη παράκτια ζώνη, κύρια σε περιοχές που καλύπτεται από φύκη. Είναι γονοχωριστικό είδος. To μήκος κεφαλοθώρακα (CL, mm) των ατόμων που αλιεύθηκαν στο Λιβάρι κυμάνθηκε από 2,9-16,25 mm, ενώ η πλειοψηφία τους ήταν ανάμεσα στο εύρος 6-9 mm (Εικόνα 107). 179

180 Εικόνα 107. Κατά μήκος σύνθεση της γαρίδας Palaemon adspersus στην περιοχή της μελέτης. Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 108. Εικόνα 108. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος της γαρίδας Palaemon adspersus στην περιοχή της μελέτης. Callinectes sapidus Το μπλε καβούρι (Callinectes sapidus Rathbun, 1896) (Portunidae) έχει εισβάλλει στην Ευρώπη από τις αρχές του 20 ου αιώνα με πολλαπλές εισαγωγές μέσω του έρματος των πλοίων (Nehring, 2011). Στην Μεσόγειο το είδος έχει εγκατασταθεί τουλάχιστον σε 11 χώρες, ενώ οι αρνητικές επιπτώσεις του στα παράκτια οικοσυστήματα και στην αλιεία δικαιολογεί την κατάταξή του ανάμεσα στα 100 πιο εισβολικά είδη στη Μεσόγειο (Strefraris & Zenetos, 2006). 180

181 Αρκετές εγγραφές έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία χρόνια, όσον αφορά τη κατανομή του είδους αυτού στην Αδριατική (Florio et al.,2008; Onofri et al., 2008; Beqiraj & Kashta, 2010; Kapiris et al., 2014) και σε άλλα μέρη της Μεσογείου Θάλασσας, όπως είναι η Ισπανία. Το υψηλό αναπαραγωγικό δυναμικό (1,96 x 10 6 εξωθημένα ωάρια) (Perdikaris et al., 2012, in Thessalou-Legaki et al., 2012), και η ταχεία γεννητική ωριμότητα και ανάπτυξη (Kevrekidis et al., 2013a,b) υποδεικνύουν ότι το είδος έχει προσαρμοστεί στον ελληνικό χώρο και αξιοποιεί αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους (Περδικάρης κ.α., 2015). Το καβούρι αυτό είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα αλλόχθονα δεκάποδα καρκινοειδή ως προς τον βαθμό εγκλιματισμού, εγκατάστασης, εξάπλωσης αλλά και διαχρονικής παρουσίας του στις Ελληνικές θάλασσες (Serbetis, 1959). H πρώτη αναφορά για την παρουσία του είδους αυτού στα ελληνικά νερά προέρχεται το (Serbetis, 1959), αλλά ο Nehring (2011) υποστήριξε ότι το είδος αυτό υπήρχε στις αρχές του 1935 στο Κόλπο της Θεσσαλονίκης. To μήκος κεφαλοθώρακα του Callinectes sapidus κυμάνθηκε σε μεγάλο εύρος τιμών (2-117 mm) (Εικόνα 109). Το μεγαλύτερο μέρος των καβουριών αυτών κυμάνθηκε από 5-11 mm. Τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα άτομα (>25 mm) στο Λιβάρι αλιεύθηκαν το Μάιο και τον Ιούνιο, ενώ λιγότερα το Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Είναι γνωστό ότι το είδος κατά τη διάρκεια του σύνθετου κύκλου ζωής του επιδεικνύει συγκεκριμένες εποχικές και χωρικές μεταναστεύσεις με σκοπό τη σύζευξη και την αναπαραγωγή (Κεβρεκίδης κ.α., 2010). Γενικά η αναπαραγωγή πραγματοποιείται σε περιοχές με σχετικά υψηλή αλατότητα, ενώ αντίθετα η σύζευξη σε περιοχές με μικρή αλατότητα. Πιθανά στην περιοχή μελέτης τα ενήλικα άτομα να συναθροίζονται τέλος άνοιξης-αρχές καλοκαιριού στις παράχθιες περιοχές χαμηλής αλατότητας προκειμένου να πραγμαστοποιηθεί η σύζευξη και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού να μεταναστεύουν σε βαθύτερες περιοχές του Μαλιακού (μεγαλύτερη αλατότητα) προκειμένου να αποθέσουν το γεννητικό υλικό τους. Εικόνα 109. Κατά μήκος σύνθεση του καβουριού Callinectes sapidus στην περιοχή της μελέτης. Η σχέση μήκους κεφαλοθώρα-βάρους σώματος στην περιοχή έρευνας δίνεται στην Εικόνα 110. H μεγάλη διασπορά των σημείων οφείλεται στο μεγάλο εύρος τιμών του μήκους κεφαλοθώρακα του καβουριού στο Λιβάρι την περίοδο έρευνας. 181

182 Εικόνα 110. Σχέση μήκους κεφαλοθώρακα-βάρος σώματος του καβουριού Callinectes sapidus στην περιοχή της μελέτης. Crangon crangon H γαρίδα Crangon crangon είναι ένα σημαντικό εμπορικό είδη των ειδών και ανήκει στην οικογένεια Crangonidae που αλιεύεται κυρίως στο νότιο τμήμα της Βόρειας Θάλασσας, στην Ιρλανδική, στη Βαλτική, στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και στη Σκανδιναβία και στην περιοχή του Μαρόκου. Τα θηλυκά φθάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα σε μήκος περίπου mm, ενώ τα αρσενικά είναι ώριμα σε μήκος κεφαλοθώρακα mm. Το είδος αυτό αλιεύεται κυρίως από δίχτυα ή τράτες στον ΒΑ Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο. Τα συνολικά αλιεύματα που αναφέρθηκαν για το είδος αυτό του FAO για το 1999 ήταν t. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες ποσότητες ήταν η Γερμανία ( τόνοι) και Ολλανδία ( τόνοι). To μήκος κεφαλοθώρακα του Crangon crangon κυμάνθηκε ανάμεσα στα 1,3 και 12,7 mm (Εικόνα 111). Το μεγαλύτερο μέρος των καβουριών αυτών κυμάνθηκε από 3-5 mm. Το ατομικό βάρος τους κυμάνθηκε μεταξύ 0,046-1,65 g. Εικόνα 111. Κατά μήκος σύνθεση της γαρίδας Crangon crangon στην περιοχή της μελέτης. 182