«το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...»

Transcript

1 Οικολογία Υδάτινων Οικοσυστημάτων ιερεύνηση των σχέσεων της οικολογικής ποιότητας των υδάτων και των υδρόβιων οργανισμών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Οδηγία 2000/60 τουευρωπαϊκούκοινοβουλίουτης23ης Οκτωβρίου 2000 ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ, PhD Πανεπιστήμιο Πατρών «το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...» ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Ρύπανση από Βιομηχανική εκμετάλλευση Ευτροφισμός στη Βαλτική θάλασσα ( δορυφορική άποψη) Ρύπανση από μικροβιοκτόνα ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 1

2 ΛΙΜΝΕΣ Υδάτινα σώματα που υπάρχουν για αρκετό χρόνο ώστε το νερό να έχει απαλλαγεί από αιωρούμενα σωματίδια και να έχει εγκατασταθεί κοινωνία πρωτογενούς παραγωγικότητας όπως είναι αυτή του φυτοπλαγκτού ή των υδρόβιων μακροφύτων. Λεκάνη απορροής Θρεπτικά φορτία Φυτοπλαγκτό Μακρόφυτα Ζωοπλαγκτό Ψάρια Ζωοβένθος Κλίμα Υδρολογικό ισοζύγιο ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 2

3 ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 3

4 ΡΗΧΕΣ ΛΙΜΝΕΣ Λίμνες με μέσο βάθος συνήθως μικρότερο των 4 μέτρων Δεν παρουσιάζουν θερμική στρωμάτωση (πολυμικτικές) Οι λίμνες αυτές μπορούν εύκολα να εποικιστούν από υδρόβια μακρόφυτα σε μεγάλη έκταση Ισχυρή επίδραση των υδρόβιων μακροφύτων και έντονεςαλληλεπιδράσειςμεταξύιζήματοςκαιυδάτινης στήλης Άρδευση & ευτροφισμός οφείλονται κυρίως για τη μείωση του αριθμού των ρηχών λιμνών και αλλοίωση της υδατικής ποιότητας αντίστοιχα ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 4

5 Ανθρωπογενείς επιδράσεις CHEIMADITIDA fen Αίτια υποβάθμισης των υγροτόπων Οι επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στους υγροτόπους, έχουν ως αποτέλεσμα -την αλλοίωση της φυσιογνωμίας του υγροτόπου, -την αλλαγή της σύνθεσης των ειδών και τη δομής της βλάστησης, -τη διαμόρφωση φυτοκοινοτήτων φτωχών σε είδη και -την υποβάθμιση του υποστρώματος. Οι παρεμβάσεις με τις σοβαρότερες επιπτώσεις είναι οι ακόλουθες: Ευτροφισμός Ο ευτροφισμός αποτελεί κύρια αιτία ανησυχίας σε πολλές υδατοσυλλογές χαμηλών περιοχών και συχνά ενοχοποιείται για προβλήματα των υδρόβιων φυτών, τουλάχιστον κατά τα πρώτα στάδια του εμπλουτισμού με θρεπτικά στοιχεία. Ο προχωρημένος ευτροφισμός, ωστόσο, συνδέεται συνήθως με την εξαφάνιση ειδών των μακροφύτων και την αντικατάστασή τους με περιφυτικά και πλαγκτονικά φύκη. Η μείωση των θρεπτικών στοιχείων αποτελεί μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη διαχείριση των υπερεύτροφων υγροτόπων. Αν και οι αυξήσεις των επιπέδων των θρεπτικών στοιχείων ενισχύουν την παραγωγή ψαριών, ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 5

6 η απώλεια ενδιαιτημάτων (π.χ. μέσω συσσώρευσης ιζήματος, μείωσης του διαλυμένου οξυγόνου, ανεπιθύμητης ανάπτυξης των μικροφυκών) και η απώλεια πόρων τροφής (μέσω της απλοποίησης τροφικών πλεγμάτων) προκαλεί μια μετατόπιση από μεγαλύτερης σε μικρότερης εμπορικής αξίας είδη ψαριών, ιδιαίτερα στις πιο ακραίες περιπτώσεις ευτροφισμού. Επίσης η εισαγωγή ξενικών ειδών φυτοφάγων ψαριών επιτείνει σε αρκετές περιπτώσεις τα προβλήματα και προάγει τον ευτροφισμό στη λίμνη και την επικράτηση των κυανοφυκών διότι: με την αναιώρηση του ιζήματος ακόμη και παρουσία οξυγόνου, ελευθερώνονται υψηλές ποσότητες φωσφόρου που ευνοούν την επικράτηση των κυανοφυκών με την αναιώρηση του ιζήματος προκύπτει χαμηλή διαφάνεια του νερού η οποία περιορίζει την αύξηση των βυθισμένων μακρόφυτων με την απουσία βυθισμένων μακρόφυτων δεν υπάρχουν ανταγωνιστές για το φυτοπλαγκτό με την απουσία βυθισμένων μακρόφυτων δεν προστατεύεται το ίζημα από αναιώρηση, και με την απουσία βυθισμένων μακρόφυτων δεν βρίσκουν καταφύγιο γιαναπροστατευθούναπότους θηρευτές (πλαγκτοφάγα ψάρια) οι ζωοπλαγκτικοί οργανισμοί και κυρίως τα κλαδόκερα του γένους Daphnia, και γι αυτό το λόγο επικρατούν στο ζωοπλαγκτό μικρόσωμα είδη τα οποία όμως δεν μπορούν να τραφούν με κυανοφύκη τα οποία εξακολουθούν να επικρατούν. Επομένως απαιτούνται πολύ προσεκτικοί χειρισμοί στα έργα διαχείρισης και αποκατάστασης υγροτόπων. ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 6

7 CHEIMADITIDA & ZAZARI LAKES Λ. ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑ land cover / use maps land cover / use maps ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 7

8 land cover / use maps land cover / use maps CHEIMADITIDA fen CHEIMADITIDA LAKE ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 8

9 Υπόθεση εναλλακτικών ισορροπιών (alternative stable states hypothesis) Μακρόφυτα Υδατική διαύγεια Υδατική θολότητα Φυτοπλαγκτό Ρηχές λίμνες με μέτρια επίπεδα φωσφόρου και αζώτου ιχθυοφάγα - πλαγκτοφάγα - Top down control: ρύθμιση βιομάζας φυτοπλαγκτού από ζωοπλαγκτό + ζωοπλαγκτό + - διαύγεια + Μακρόφυτα + φυτοπλαγκτό + N, P + θολότητα + Βενθοφάγα ψάρια Bottom up control :ρύθμιση: βιομάζας φυτοπλαγκτού λόγω περιορισμού θρεπτικών ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 9

10 Υπόθεση εναλλακτικών ισορροπιών (alternative stable states hypothesis) i. η θολότητα αυξάνει σε σχέση με τα θρεπτικά ii. η βλάστηση μειώνει τη θολότητα iii. η βλάστηση εξαφανίζεται ολοκληρωτικά όταν η θολότητα παίρνει μια κρίσιμη τιμή 7 6 Επιλογή σταθμών δειγματοληψίας Ντουραχάνι Πέραμα 11 Αμφιθέα Ντουραχάνι Ιωάννινα (παρόχθια ζώνη, Οικότυπος I) 6-7 (εκτός παρόχθιας ζώνης με υδρόβια βλάστηση, οικότυπος II) 8-11 (χωρίς υδρόβια βλάστηση,οικότυπος III) GROUPS Group I (Παρόχθια ζώνη) Group II (Μεγάλο βάθος με φυτά) Group III (Χωρίς φυτά) ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 10

11 Υψηλότερα επίπεδα φωσφόρου το 2005 σε σχέση με το 2004 Υπολογίστηκαν οι τροφικοί δείκτες χρησιμοποιώντας δεδομένα χλωροφύλλης-α, διαφάνειας και SRP στη θέση ολικού φωσφόρου TSI (Chl) =65,41 Ευτροφική-υπερευτροφική TSI (SD) =66,99 TSI (SRP)=50,39 Ευτροφική-υπερευτροφική Μεσοτροφική-ευτροφική 10 Χρησιμοποιήθηκαν οι εξισώσεις TSI (Chl)-TSI (SRP) και TSI (Chl)-TSI (SD) για τη δισδιάστατη γραφική απεικόνιση των τροφικών δεικτών SRP - Καλοκαίρι 2004 SRP -Καλοκαίρι 2005 Τα περισσότερα σημεία αντιστοιχούν στις φάσεις I & IV Φαίνεται πως υπάρχει μετάβαση της τροφικής κατάστασης από τη φάση IV την άνοιξη στη φάση I το φθινόπωρο Σύμφωνα με τη κρίση της απόκλισης των τροφικών δεικτών του Carlson (1991) οι φάσεις I & IV υποδεικνύουν την επικράτηση φυτοπλαγκτού που περιορίζεται από το φώσφορο. Κανένα σημείο δεν αντιστοιχεί στη φάση II,γεγονός που υποδεικνύει τη μηδαμινή επίδραση του ζωοπλαγκτού στη ρύθμιση της αφθονίας του φυτοπλαγκτού ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 11

12 1.Μείωση εξωτερικών φορτίων 2.Μείωση εσωτερικών φορτίων (φώσφορος) Μέτρα αποκατάστασης 3.Αφαίρεση ιχθυοαποθέματος κυπρινοειδών (βιοδιαχείριση) ή προσθήκη ιχθυοφάγων έλεγχος σημειακών και μη σημειακών εστιών ρύπανσης, βιολογικός καθαρισμός Αφαίρεση ιζήματος Προσθήκη αλάτων σιδήρου Συνεχής οξυγόνωση του υπολιμνίου Ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου top-down του φυτοπλαγκτού ευχαριστώ για την προσοχή σας Eύα Παπαστεργιάδου, Τμήμα Βιολογίας 4.Αποκατάσταση υδρόβιας βλάστησης ΕΥΑ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ 12