Περιεχόµενα : Εισαγωγή Σελ.3 1. Περιοχή άφνης Σελ Παραλία ωοτοκίας Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Περιβάλλοντας χώρος

Transcript

1 Απολογισµός και γενικά συµπεράσµατα Πιλοτικών ράσεων του Φορέα ιαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου στις Παραλίες Ωοτοκίας το 2007 Ζάκυνθος εκέµβριος

2 Περιεχόµενα : Εισαγωγή Σελ.3 1. Περιοχή άφνης Σελ Παραλία ωοτοκίας Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Περιβάλλοντας χώρος Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Γενικά συµπεράσµατα Σελ Περιοχή Γέρακα Σελ Παραλία ωοτοκίας Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Περιβάλλοντας χώρος Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Γενικά συµπεράσµατα Σελ Θαλάσσια περιοχή του ΕΘΠΖ Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Γενικά συµπεράσµατα Σελ Περιοχή Μαραθωνησίου Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Γενικά συµπεράσµατα Σελ Περιοχή Σεκανίων Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ Περιοχή Καλαµακιού Σελ ράσεις Σελ Αποτελέσµατα Σελ. 27 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) ιδρύθηκε µε Προεδρικό ιάταγµα, τον εκέµβριο του 1999 (ΦΕΚ 906, 22 εκεµβρίου 1999). Στα όρια του βρίσκονται οι σηµαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Σκοπός της ίδρυσής του είναι η διαφύλαξη της σηµαντικότατης φυσικής κληρονοµιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης, καθώς των νησίδων του κόλπου του Λαγανά και των νησίδων Στροφάδων, νοµού Ζακύνθου, µε παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρµονίζονται µε την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή τους. Ειδικότερους στόχους αποτελούν, η φύλαξη του χώρου του ΕΘΠΖ, η περιβαλλοντική πληροφόρηση του κοινού και η ανάπτυξη αειφορικών δραστηριοτήτων αναψυχής. Σε συνέχεια των πιλοτικών διαχειριστικών µέτρων που εφαρµόστηκαν το 2006 στο χώρο του ΕΘΠΖ, υλοποιήθηκαν το 2007 επιµέρους διαχειριστικά µέτρα (αρ. απ..σ. του ΕΘΠΖ 21, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32 και 33/2007) µε κύριο στόχο την αποτελεσµατική προστασία της θαλάσσιας χελώνας. Για την εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων, στο χώρο των παραλίων ωοτοκίας και στη θαλάσσια περιοχή, υλοποιήθηκαν δυο διακριτά άλλα ταυτοχρόνως συµπληρωµατικά προγράµµατα: α) Πρόγραµµα φύλαξης και ενηµέρωσης και β) Πρόγραµµα επιστηµονικής έρευνας. Κυρίες δράσεις των προαναφερόµενων προγραµµάτων είναι : α) Πρόγραµµα φύλαξης και ενηµέρωσης 2007 Σκοπός του προγράµµατος είναι η εφαρµογή των µέτρων προστασίας που προβλέπονται στο Π.. 906/ /1999 (όπως αυτό τροποποιήθηκε από το Π / /2003 και ισχύει), για τη διαφύλαξη της φυσικής κληρονοµιάς και τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης της περιοχής του Ε.Θ.Π.Ζ. καθώς και η υλοποίηση των επιµέρους ιαχειριστικών Μέτρων που υιοθετούνται κάθε χρόνο από το Φορέα ιαχείρισης κατόπιν σχετικών αποφάσεων του ιοικητικού Συµβουλίου του. Βασικοί τοµείς υλοποίησης του Προγράµµατος φύλαξης - ενηµέρωσης για το έτος 2007 (15 Μαΐου - 15 Οκτωβρίου) ήταν : 1) Η Φύλαξη παραλίων ωοτοκίας / χερσαίας περιοχής, 2) Φύλαξη θαλάσσιας περιοχής, 3) Η Φύλαξη ασικών εκτάσεων και 4) Η Ενηµέρωση επισκεπτών. β)πρόγραµµα Επιστηµονικής Έρευνας Πρώτη φορά, το 2007, εφαρµόσθηκε πλήρες πρόγραµµα παρακολούθησης παραµέτρων περιβάλλοντος σε όλες τις παραλίες ωοτοκίας, που βρίσκονται στο χώρο του ΕΘΠΖ, και αυτό από τις 14/05/2007 έως τις 14/10/2007. Σηµειώνεται ότι, το προηγούµενο έτος το πρόγραµµα περιοριζόταν στην παραλία της άφνης. Η υλοποίηση του προγράµµατος, το τρέχον έτος, περιέλαβε την πρόσληψη 7 ερευνητών διαφόρων εθνικοτήτων (από Ισπανία, Ιταλία κα). Ενδεικτικά, η επιστηµονική έρευνα περιλαµβάνει την επιστηµονική παρακολούθηση και τη λήψη µετρήσεων, που αφορούν: α) την ακριβή θέση φωλιών και αποτυχηµένες προσπάθειες φωλεοποίησης, 3

4 β) την τοποθέτηση ειδικών κλωβών επί των φωλιών, την επίβλεψή τους και τη µεταφορά φωλιών και κλωβών, όπου απαιτείται, γ) την παρακολούθηση της εκκόλαψης, δ) την οριοθέτηση θέσεων για ξενάγηση, ε) τη λήψη µετρήσεων για προσδιορισµό της έντασης του φωτισµού, κατά τις νυκτερινές ώρες, µε στόχο τον εντοπισµό πηγών φωτορύπανσης, στ) τη διενέργεια µετρήσεων σχετικά µε τη φυσική κατάσταση των παραλιών (περιεκτικότητα σε υγρασία, πυκνότητα άµµου, κλήση, θερµοκρασίες κλπ), ζ) την καταγραφή της διανοµής επισκεπτών επί του χώρου της παραλίας, η) την παράδοση πληροφοριών, σχετικά µε την έρευνα, στους φύλακες για ενηµέρωση του κοινού. Τέλος, το πρόγραµµα αυτό εφαρµόστηκε σε πλήρη συνεργασία µε την ΜΚΟ «ΑΡΧΈΛΛΩΝ» κατόπιν σύναψης σχετικού συµφωνητικού µε τίτλο «Ειδικό συµφωνητικό συνεργασίας για τη διεξαγωγή από τον ΑΡΧΕΛΩΝ των προγραµµάτων καταγραφής της θαλάσσιας χελώνας και ενηµέρωσης του κοινού στα όρια του Ε.Θ.Π.Ζ. για το έτος 2007» που υπογράφθηκε µε τον Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ στις 16 Μαΐου ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΦΝΗΣ 1.1 Παραλία ωοτοκίας : Η οµαλή εξέλιξη της διαδικασίας ωοτοκίας, ως επίσης και η διαχείριση της παραλίας ωοτοκίας και του περιβάλλοντα αυτής χώρου, πραγµατοποιήθηκαν µε τις ακόλουθες δράσεις : ράσεις : α) Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας της παραλίας ωοτοκίας και αφαίρεση φυσικών εµποδίων στην παραλία (µέρα νύχτα) : Η παραλία καθαρίστηκε συστηµατικά από 26/05/2007 έως 15/10/2007 από φυσικά εµπόδια (ξένα υλικά προς την παραλία, τα οποία µεταφέρθηκαν µέσω της θάλασσας όπως καλάµια, κοµµάτια ξύλων, πλαστικά διαφόρων τύπων και άλλα) και στη συνέχεια, επί καθηµερινής βάσεως και ανά τακτά χρονικά διαστήµατα κατά τη διάρκεια της ηµέρας, από έως 20.00, από τους φύλακες του Φ. (δύο φορές την ηµέρα). Η αποµάκρυνσή τους διενεργήθηκε από τους ίδιους τους φύλακες κατά συγκεκριµένες ηµέρες σε καθηµερινή βάση και σε πρωινές ώρες ώστε να µειωθεί η περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθµιση. Παράλληλα, στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση των επισκεπτών της παραλίας σε θέµατα καθαριότητας : α) τοποθετήθηκαν πινακίδες για τη διατήρηση της καθαριότητας, β) έγιναν προφορικές συστάσεις από τους φύλακες του 4

5 Φ.. γ) διανεµήθηκε σχετικό έντυπο υλικό (φυλλάδιο «Οδηγίες προς τους επισκέπτες, άφνη», γενικό φυλλάδιο παρουσίασης του ΕΘΠΖ). β) Τήρηση µέγιστου επιθυµητού αριθµού ατόµων ανά πάσα στιγµή εντός οριογραµµής αιγιαλού παραλίας (100 άτοµα) : Από τις 13 Ιουνίου 2007, έγινε ενηµέρωση των επισκεπτών σχετικά µε την τρίωρη µέγιστη παραµονή στην παραλία ωοτοκίας ιδιαίτερα κατά το µήνα Αύγουστο - και ωριαία µέτρηση του αριθµού για έλεγχο επίτευξης της επιθυµητής κατάστασης. Η σχετική ενηµέρωση παρασχέθηκε από τους φύλακες και εθελοντές του Φ. του ΕΘΠΖ. γ) Τήρηση της απαγόρευσης οµπρελών θάλασσας στην παραλία ωοτοκίας: Κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, δεν επιτρεπόταν η τοποθέτηση οµπρελών (ιδιωτικές και επαγγελµατικές) ή ξαπλωστρών στην παραλία ωοτοκίας, βάσει της επίσηµα οριζόµενης οριογραµµής αιγιαλού - παραλίας. Η σχετική ενηµέρωση παρασχέθηκε από τους φύλακες του Φ.. στο χώρο της παραλίας όπως και στους δύο χώρους στάθµευσης οχηµάτων των επισκεπτών που έχουν διαµορφωθεί για τον έλεγχο πρόσβασης τους από την πλευρά της άφνης και της Μέλλας. δ) Τήρηση της απαγόρευσης επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας κατά τη διάρκεια της νύχτας : Η απαγόρευση επίσκεψης της παραλίας και της ευρύτερης αυτής περιοχής επετεύχθη µε τη συνεχόµενη παρουσία φυλάκων καθ όλη τη διάρκεια της νύχτας στην παραλία όπως και επί του χώρου στάθµευσης οχηµάτων (δυτική πλευρά της άφνης). ε) Έλλειψη θορύβου κατά τη διάρκεια της ηµέρας και της νύχτας : Από τις 14/05/2007, οπότε άρχισε η προσέλευση επισκεπτών προς την παραλία ωοτοκίας, κατά τη διάρκεια της ηµέρας, δεν σηµειωθήκαν φαινόµενα ηχορύπανσης. Επετεύχθει δε κατά τη διάρκεια της νύχτας, η απόλυτη σιγή λόγω, αφενός µη προσέλευσης επισκεπτών στην περιοχή, αφετέρου επιτηρούµενης διαµονής ελάχιστων κατοίκων από τους φύλακες του Φ. του ΕΘΠΖ. ζ) Έλλειψη φωτισµού κατά τη διάρκεια της νύχτας : Η επιτηρούµενη ανθρώπινη παρουσία και η έλλειψη ανθρωπίνων δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της νύχτας στην περιοχή, εξασφάλισε τη µη όχληση της διαδικασίας της θαλάσσιας χελώνας και εξόδου των νεοσσών από τεχνητό φωτισµό. στ) Τήρηση της απαγόρευσης διέλευσης πλωτών µέσων στη θαλάσσια ζώνη Α: Η τήρηση της µη διέλευσης πλωτών µέσων εντός της θαλάσσιας περιοχής άφνης (θαλάσσια ζώνη Α) εξασφαλίστηκε, αφενός µέσω πόντισης σηµαντήρων (ανά 75 µέτρα) η οποία πραγµατοποιήθηκε στις 17 Μαΐου 2007, αφετέρου µε την παρουσία σκαφών, τόσο της Λιµενικής Αρχής Ζακύνθου, όσο και του Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ. Παράλληλα, η µη διέλευση πλωτών µέσων διασφαλίστηκε µέσω της επόπτευσης του θαλάσσιου χώρου από φύλακες του ΕΘΠΖ εντεταλµένους να περιπολούν επί της παραλίας. Συνέπεια των ανώτερων ήταν η ανενόχλητη κίνηση των ενηλίκων θαλάσσιων χελωνών στον εν λόγω 5

6 θαλάσσιο χώρο. Τα µόνα σκάφη που είχαν πρόσβαση στην εν λόγω περιοχή ήταν αυτά του Λιµενικού Σώµατος, της ΜΚΟ Αρχέλων και του Φ.. του ΕΘΠΖ στο πλαίσιο της φύλαξης του θαλάσσιου χώρου και της ερευνητικής δραστηριότητας του Φορέα ιαχείρισης. η) Απόλυτος έλεγχος της κίνησης επισκεπτών στο χώρο της παραλίας κατά τη διάρκεια της ηµέρας: Ο έλεγχος της παραµονής και κίνησης των επισκεπτών επί της παραλίας διενεργήθηκε καθηµερινά από ένα φύλακα του Φ.. του ΕΘΠΖ κατά τη διάρκεια του επιτρεπόµενου χρόνου επίσκεψης (από έως τις 19.00). Για τον έλεγχο της κίνησης επισκεπτών επί του χώρου της παραλίας κατά τη διάρκεια αυξηµένης επισκεψιµότητας της παραλίας (Αύγουστος), τοποθετήθηκε επιπλέον φύλακας (από έως 18.00). Κατά το υπόλοιπες ώρες, δεν επιτρεπόταν η πρόσβαση επισκεπτών στην παραλία, γεγονός το οποίο επεβλεπόταν επίσης από φύλακες του Φ.. Κατά αυτόν τον τρόπο, τηρήθηκε η µέγιστη απόσταση από τη θάλασσα (3 µε 5 µέτρα). Για την προστασία των φωλιών, όπως και το 2006, αυτές σηµάνθηκαν µε ειδικούς ξύλινους κλωβούς ώστε να είναι ορατές και µη προσβάσιµες. Επίσης, ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στην αποφυγή ενοχλητικών συµπεριφορών των επισκεπτών σε ότι αφορά την παραµονή τους επί της παραλίας. Για το σκοπό αυτό, επανατοποθετήθηκαν ενηµερωτικές πινακίδες, δόθηκε σχετικό ενηµερωτικό έντυπο υλικό και παρασχέθηκε σχετική προφορική ενηµέρωση από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ Αποτελέσµατα : α) Εξασφάλιση οµαλής διαδικασίας αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Σε σχέση µε το 2006, η ωφέλιµη προς ωοτοκία έκταση της παραλίας παρέµεινε η ίδια. Τα προαναφερόµενα µέτρα όπως η απελευθέρωση και ο καθαρισµός του χώρου αιγιαλού - παραλίας ωοτοκίας από τεχνητά εµπόδια, και η παντελής έλλειψη θορύβου, φωτισµού και ανθρώπων στην παραλία, κατά τις νυχτερινές ώρες συνέβαλαν στην εξασφάλιση της οµαλής διαδικασίας αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας. β) Επιτυχηµένη φωλεοποίηση τόσο σε απόλυτα νούµερα (144 φωλιές) όσο και σε ποσοστό επί του συνόλου των παραλίων ωοτοκίας της Ζακύνθου (13 %), χωρίς να σηµειώνεται σηµαντική διακύµανση σε σχέση µε το γ) Αποδοχή και ικανοποίηση των επισκεπτών της παραλίας σχετικά µε την εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων που εφαρµόστηκαν το Όπως διαπιστώνεται από το βιβλίο επισκεπτών του Ενηµερωτικού Κέντρου που λειτουργεί στην παραλία, τα προφορικά συγχαρητήρια προς τους φύλακες και εργαζόµενους του Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ σχετικά µε τη διαχείριση της περιοχής και τις συναφείς υπηρεσίες. 6

7 1.2 Περιβάλλον χώρος της παραλίας ράσεις : α) Συνεργασία µε τους κατοίκους της περιοχής : Μέσω του Μνηµονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε από τους κατοίκους της περιοχής το 2006, εξασφαλίστηκε η παρουσία φυλάκων και στελεχών του ΕΘΠΖ στην περιοχή της άφνης και η λειτουργία Κέντρου Ενηµέρωσης. β) Υλοποίηση Κώδικα Ήπιας Ανάπτυξης ραστηριοτήτων Αναψυχής στην περιοχή άφνη από επαγγελµατίες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Όπως και το 2006, τέθηκε σε ισχύ ειδικός Κώδικας Ήπιας Ανάπτυξης ραστηριοτήτων Αναψυχής µε σκοπό τη συνέργεια εκ µέρους των εµπλεκοµένων επιχειρηµατιών της περιοχής για τη διατήρηση και ανάπτυξη αυτής σύµφωνα µε το επιβεβληµένο πλαίσιο προστασίας. γ) Έργα διαµόρφωσης του χώρου στο περιβάλλοντα χώρο της παραλίας Λόγω της δυσκολίας να µεταφερθούν επισκέπτες από το χώρο στάθµευσης που διατίθεται σε αυτούς στο Θεµατικό Εκθεσιακό Κέντρο της Θαλάσσιας Χελώνας έως το χώρο της παραλίας ωοτοκίας, λήφθηκαν διαχειριστικά µέτρα για τη διαµόρφωση δύο διακριτών χώρων στάθµευσης τροχοφόρων - στα όρια και εκτός περιοχής Natura 2000 (περιοχή Π1, προστασίας της Φύσης) - δυτικά (πρόσβαση προς άφνη) και ανατολικά (πρόσβαση προς Μέλλα) της εν λόγω περιοχής. Η δύο χώροι αυτοί, χωρητικότητας περίπου 70 τροχοφόρων, διαµορφώθηκαν σε απόσταση 300 µέτρων από την παραλία ωοτοκίας ενώ τοποθετήθηκαν ταυτόχρονα ξύλινοι οδοφράχτες (µπάρες) και πάσσαλοι για τον έλεγχο πρόσβασης επισκεπτών στη περιοχή. δ) Ρύθµιση πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης της άφνης: Ο έλεγχος της πρόσβασης των επισκεπτών στην περιοχή πραγµατοποιήθηκε από φύλακες τοποθετηµένοι σε τρία επίπεδα: ι) στο επίπεδο της διασταύρωσης προς το Θεµατικό Εκθεσιακό Κέντρο της θαλάσσιας χελώνας (3 χιλιόµετρα από την παραλία), ιι) στο επίπεδο του χώρου στάθµευσης τροχοφόρων οχηµάτων µε πρόσβαση προς τη άφνη και ιιι) στο επίπεδο του χώρου στάθµευσης τροχοφόρων οχηµάτων µε πρόσβαση προς τη Μέλα. i) Ο έλεγχος της πρόσβασης των επισκεπτών στην περιοχή - προερχόµενοι από τον επαρχιακό δρόµο Ζάκυνθος- Βασιλικός µε κατεύθυνση προς τη άφνη έγινε τοποθετώντας οδοφράχτη (µπάρα) και φυλάκιο επιφάνειας 1,25 m². Οι προσερχόµενοι επισκέπτες της άφνης, µέσω κατάλληλης οδικής σήµανσης, οδηγούνται είτε προς το Θεµατικό Εκθεσιακό Κέντρο, είτε προς την παραλία της άφνης. Ταυτόχρονα, ο ίδιος φύλακας του ανώτερου φυλακίου της άφνης έχει οπτική επαφή και ελέγχει την πρόσβαση τυχόν επισκεπτών στην περιοχή απόλυτης προστασίας των Σεκανίων. Επίσης έχει τη δυνατότητα ενηµέρωσής τους σχετικά µε την απαγόρευση διέλευσης στην εν λόγω περιοχή. Στην αρχή του δρόµου προς Σεκάνια, έχει τοποθετηθεί σταθερός οδοφράχτης και πινακίδα ενηµέρωσης η οποία παρέχει πληροφορίες για την παραλία των Σεκανίων και σχετικά µε την απαγόρευση πρόσβασης. 7

8 ii) Περίπου τριακόσια µέτρα από την παραλία της άφνης, και στο επίπεδο του χώρου στάθµευσης όπου εγκαταστάθηκαν φυλάκιο και ξύλινη µπάρα, ρόλος του φύλακα ήταν να καθοδηγεί τα οχήµατα προς το χώρο αυτό, να δίνει τις σχετικές πληροφορίες στους επισκέπτες και να ασκεί έλεγχο πρόσβασης των ιδιοκτητών γης και των επιχειρηµατιών της περιοχής. iii) Ο έλεγχος της πρόσβασης των επισκεπτών στην περιοχή Μέλα της άφνης- προερχόµενοι από τον επαρχιακό δρόµο Ζάκυνθος- Βασιλικός µε κατεύθυνση τη Μέλα έγινε µε την εγκατάσταση ειδικής σήµανσης απαγόρευσης εισόδου σε απόσταση περίπου ενός χιλιοµέτρου από την παραλία ωοτοκίας. Σε αυτό το σηµείο, φύλακας καθοδηγούσε τα τροχοφόρα οχήµατα προς τον χώρο στάθµευσης όπου δεύτερος φύλακας φρόντιζε για τη σωστή στάθµευσή τους και έδινε πληροφορίες στους επισκέπτες σχετικά µε τους κανόνες που ισχύουν στην παραλία ωοτοκίας. ε) Σταθµός πρώτων βοηθειών και σταθµός περίθαλψης άγριων ζώων. Λόγω του αποµακρυσµένου από την πόλη της Ζακύνθου και µη εύκολα προσβάσιµου χαρακτήρα της περιοχής, λειτουργούσε καθηµερινά ( ), σταθµός πρώτων βοηθειών για την αντιµετώπιση έκτακτων περιστατικών που σχετίζονται µε την ανθρώπινη υγεία. Επίσης και σε διπλανό χώρο, λειτουργούσε σταθµός περίθαλψης πληγωµένων άγριων ζώων για την αντιµετώπιση εκτάκτων περιστατικών. ζ) Λειτουργία Θεµατικού Εκθεσιακού Κέντρου Η κάλυψη αναγκών ενηµέρωσης ευαισθητοποίησης τουριστών, επισκεπτών και µονίµων κατοίκων του νησιού, γίνεται µέσω της λειτουργίας από το 2006, Θεµατικού Εκθεσιακού Κέντρου Θαλάσσιας Χελώνας στην περιοχή της άφνης που υπάγεται σε περιοχή προστασίας του τοπίου Φ1. Το εκθεσιακό κέντρο σχεδιάστηκε µε τέτοιο τρόπο ώστε οι επισκέπτες να µπορούν να αποκτήσουν γνώση σχετικά µε τους κύριους βιότοπους του ΕΘΠΖ, την πανίδα και τη χλωρίδα της Ζακύνθου, τη βιολογία της θαλάσσιας χελώνας και τη διαδικασία ωοτοκίας της. Επιπλέον, λειτουργεί αίθουσα µε χώρο απασχόλησης παιδιών, δίνοντας έτσι στα παιδιά την ικανότητα να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους µέσα από ζωγραφιές και εκπαιδευτικά παιχνίδια, που ήταν στη διάθεσή τους. Το εκθεσιακό κέντρο, µε εµβαδόν περίπου 120 m², λειτουργεί από τις έως τις καθηµερινά Αποτελέσµατα: α) Μέσω της εφαρµογής του Κώδικα Ανάπτυξης Ήπιων ραστηριοτήτων Αναψυχής, που απευθύνεται στους επαγγελµατίες, επιτεύχθηκαν τα εξής : - τήρηση των κανόνων προστασίας που απορρέουν από το Προεδρικό ιάταγµα 8

9 - συµµετοχή µε στόχο την αποτελεσµατική ενηµέρωση επισκεπτών µε γνώµονα την τήρηση κανόνων προστασίας στο χώρο της παραλίας - τήρηση των ωρών δραστηριοποίησης των επιχειρηµατιών από τις 9.30 έως µε συνέπεια τη µη ύπαρξη πελατών µετά τη δύση του ήλιου. - συµβολή στη µείωση του όγκου των αποκοµιζοµένων απορριµµάτων προς τον ΧΥΤΑ Ζακύνθου, µέσω εφαρµογής προγράµµατος ανακύκλωσης. - ελαχιστοποίηση της όχλησης κατά την έξοδο των ενήλικων χελωνών και νεοσσών - ευταξία στον περιβάλλοντα την παραλία χώρο. - µη εµφάνιση οικόσιτων ζώων επί της παραλίας ωοτοκίας - έλλειψη αυθαιρέτων παρεµβάσεων β) Ελεγχόµενη κίνηση επισκεπτών της περιοχής κατά την περίοδο ωοτοκίας. Το 2007, άτοµα επισκεφτήκαν την περιοχή της άφνης (δυτική πλευρά) από τις 19/05/2007 έως τις 13/10/2007 ενώ εκτιµάται, κατά προσέγγιση, ότι άτοµα επισκέφθηκαν την περιοχή της Μέλας. Η πλειοψηφία τους (99%) ακολούθησε τον υποδειγµένο τρόπο, δηλαδή την υποχρεωτική στάθµευση οχηµάτων στους δύο χώρους στάθµευσης που δηµιουργήθηκαν για αυτό το σκοπό και την προσέλευσή τους προς το χώρο της παραλίας, καλύπτοντας έτσι απόσταση περίπου 300 µέτρων µε τα πόδια. Σε σύγκριση µε το 2006, ενώ αποφευχθήκαν σηµαντικές οχλήσεις όπως τη δηµιουργία έντονης σκόνης από τα λεωφορεία καθ όλο το µήκος του δρόµου που οδηγεί στην περιοχή, διαπιστώθηκε σηµαντική αύξηση της κίνησης επισκεπτών. γ) Ικανοποιητική ενηµέρωση επισκεπτών και τήρηση κανόνων που υλοποιούνται στο χώρο της παραλίας ωοτοκίας της άφνης. Στο σύνολο των ατόµων που επισκέφτηκαν την περιοχή δόθηκε προφορική και έντυπη ενηµέρωση, στους χώρους στάθµευσης οχηµάτων και επί της παραλίας από φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ. Ως συνέπεια των ανωτέρω, επήλθε το γεγονός ότι, στο χώρο της παραλίας ωοτοκίας, δεν παρατηρήθηκαν παραβάσεις των κανόνων προστασίας από τους επισκέπτες. δ) Ικανοποιητική λειτουργία του Θεµατικού Εκθεσιακού Κέντρου θαλάσσιας χελώνας. Περίπου 2000 άτοµα επισκέφθηκαν το Θεµατικό Εκθεσιακού Κέντρου θαλάσσιας χελώνας. Εξ αυτών, 70 % ήταν Έλληνες, 12 % Άγγλοι και 3 % Ιταλοί. Επιπλέον, 345 παιδιά συµµετείχαν σε δραστηριότητες παιδαγωγικού χαρακτήρα µε θέµα τη θαλάσσια χελώνα και την προστασία του περιβάλλοντος. Παρατηρείται σηµαντική µείωση της επισκεψιµότητας του θεµατικού κέντρου σε σύγκριση µε την προηγουµένη χρόνια, όµως επισηµαίνεται το γεγονός ότι ο χώρος αυτός δεν αποτελούσε αφετηρία επισκεπτών προς την παραλία της άφνης όπως το Στη µείωση αυτή συνέβαλε επιπλέον σηµαντικά το γεγονός ότι, ενώ είχε προβλεφθεί η προµήθεια και χρήση τριών λεωφορείων 9

10 χωρητικότητας περίπου 20 ατόµων έκαστο για τη µεταβίβαση επισκεπτών προς το µουσείο από τις παραλίες ωοτοκίας και τα ξενοδοχεία που συνεργάζονται µε το Φορέα ιαχείρισης, δεν κατέστη δυνατή η δραστηριότητα αυτή. Σηµειώνεται επίσης διαφοροποίηση στην κατανοµή επισκεπτών ανά εθνικότητα, µε µια σηµαντική αύξηση σε ποσοστό των Ελλήνων (70 %) ενώ παρατηρήθηκε µείωση των υπολοίπων εθνικοτήτων. ε) Προσφορά υπηρεσιών σε θέµατα υγείας και περίθαλψης αγρίας πανίδας. Κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, προσφέρθηκαν υπηρεσίες σε 6 περιπτώσεις. Εξ αυτών, 2 αφορούν σοβαρά περιστατικά για τα οποία, µετά τη χορήγηση των πρώτων βοηθειών οι ασθενείς διακοµίστηκαν στο Γενικό Νοµαρχιακό Νοσοκοµείο Ζακύνθου και 4 µέτριας σοβαρότητας. Σηµειώθηκε µια περίπτωση εκτάκτου περιστατικού για την περίθαλψη αγρίων ζώων. 1.3 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΑΦΝΗΣ υνάµει των ανωτέρω, διατυπώνεται ότι τα λαµβανόµενα µέτρα διαχείρισης της παραλίας ωοτοκίας της άφνης και του περιβάλλοντα αυτής χώρου, είχαν σαν αποτέλεσµα τον επιτυχή έλεγχο του αριθµού των επισκεπτών, την εµπλοκή προς αυτό των δραστηριοποιουµένων επιχειρηµατιών και κατοίκων της περιοχής και την αποτελεσµατική προστασία της παραλίας ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας. Εν τούτοις, παρατηρήθηκαν δράσεις όπως και χρονικές περίοδοι για τις οποίες ο σχεδιασµός των διαχειριστικών µέτρων πρέπει να συµπληρωθεί και να ολοκληρωθεί. Συγκεκριµένα, ως προς το τελευταίο, παρατηρήθηκε ότι κατά την περίοδο του Αυγούστου, ο µέγιστος επιτρεπόµενος αριθµός ατόµων (100 άτοµα σύµφωνα µε το Π.. σύστασης του ΕΘΠΖ) την ίδια στιγµή στην παραλία ωοτοκίας ξεπεράστηκε. Η υπέρβαση αυτή σηµειώθηκε σε συγκεκριµένες ώρες της ηµέρας εξ αιτίας αυξηµένης επιθυµίας επισκεπτών της περιοχής να παραµείνουν στην παραλία πέρα από το επιτρεπόµενο χρονικό διάστηµα, χωρίς πάντως να δηµιουργηθεί πρόβληµα στη διαχείριση της παραλίας. Το γεγονός αυτό αντιµετωπίστηκε από τον Φορέα ιαχείρισης µέσω ενίσχυσης ανθρώπινου δυναµικού φύλαξης (ένας επί πλέον φύλακας), από 10 Αυγούστου ως 2 Σεπτεµβρίου. Παρά το ότι έγινε επιτυχής χειρισµός των περιστατικών αυτών, τόσο από τους φύλακες της περιοχής της παραλίας όσο και από αυτούς που είχαν τοποθετηθεί στους χώρους στάθµευσης οχηµάτων, κρίνεται σκόπιµο κατά την προαναφερόµενη χρονική περίοδο, να επανεξεταστούν τα µέτρα διαχείρισης των επισκεπτών προκειµένου στο εξής να µην προκύψουν παρόµοια περιστατικά. Επίσης, ενώ είχε προβλεφθεί η ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση επισκεπτών µέσω συµµετοχής τους σε ξενάγηση επί της παραλίας, η δραστηριότητα αυτή δεν πραγµατοποιήθηκε σε καθηµερινή βάση λόγω έλλειψης προσωπικού µε τα απαιτούµενα προσόντα. Επισηµαίνεται η ανάγκη καθιέρωσης της εν λόγω δραστηριότητας ώστε να αυξηθεί το ενδιαφέρον του κοινού, το οποίο χρησιµοποιεί παραδοσιακά την παραλία της άφνης µόνο για αναψυχή. Καθοριστική για την επίτευξη των αρχικών στόχων διαχείρισης και για την επίτευξη των θετικών αποτελεσµάτων που περιγράφονται παραπάνω, ήταν η ενεργή συµµετοχή των κατοίκων και επαγγελµατιών της περιοχής, στην πλειοψηφία τους. 10

11 Θέµατα προστριβής µε διαφωνούντες προς την εφαρµογή του πιλοτικού σχεδίου διαχείρισης της περιοχής άφνης παρατηρήθηκαν, τα οποία όµως διευθετήθηκαν µε επιτυχία. Τα θέµατα αυτά ως επίσης και θέµατα αποτελεσµατικής άσκησης καθηκόντων θα εξεταστούν από το Σ του Φορέα ιαχείρισης µετά από εισήγηση των υπηρεσιών προκειµένου το τωρινό πιλοτικό σχέδιο διαχείρισης να προσαρµοστεί κατά τρόπο ώστε να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά και αυτά τα θέµατα. 11

12 2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΕΡΑΚΑ 2.1 Χώρος παραλίας ράσεις α) Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας, αφαίρεση φυσικών εµποδίων και διατήρηση της φυσικής µορφής της παραλίας ωοτοκίας. Στις 17 Μάιο 2007, άρχισαν γενικοί καθαρισµοί της παραλίας είτε από εθελοντές, είτε από το προσωπικό του Φ.. του ΕΘΠΖ. Καθ όλη τη διάρκεια εφαρµογής του προγράµµατος φύλαξης, οι φύλακες είχαν υποχρέωση για τον τακτικό ηµερήσιο καθαρισµό της συνολικής έκτασης της παραλίας, συµπεριλαµβανοµένων των χώρων που έχουν παραχωρηθεί από το Φ.. του ΕΘΠΖ στους εκµισθωτές οµπρελών. Επεξηγηµατικά πραγµατοποιούταν δύο εντατικοί καθαρισµοί (8.00 και 20.00) εκτός από τους επιµέρους που γινόταν καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας. Επιπλέον, ρόλος των φυλάκων ήταν η αποκατάσταση της φυσικότητας της παραλίας (καταστροφή αµµο-κατασκευών, αποµάκρυνση ξύλων, εξοµάλυνση ανισόπεδων σχηµατισµών από τους επισκέπτες επί της άµµου κτλ.) µετά το κλείσιµό της. β) Τήρηση µέγιστου επιθυµητού αριθµού ατόµων ανά πάσα στιγµή στην παράλια ωοτοκίας (350 άτοµα). Η παραλία ωοτοκίας του Γέρακα αποτελεί κύριο προορισµό τουριστών - επισκεπτών καθ όλη τη διάρκεια της εαρινής -θερινής περιόδου στην οποία περιλαµβάνεται χρονικά όλη η διαδικασία αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας. Καθίσταται κατά συνέπεια προφανές ότι ο έλεγχος του αριθµού των επισκεπτών είναι αναγκαίος και ταυτόχρονα δύσκολος. Για την επίτευξη του ελέγχου, και σε συνέχεια των διαχειριστικών µέτρων που υλοποιήθηκαν το 2006, εφαρµόστηκε από το Φ.. ειδικό µέτρο διαχείρισης επισκεπτών, το οποίο αφορούσε τον έλεγχο του χρόνου παραµονής των επισκεπτών στην παραλία, και λειτουργούσε σε συνέργεια µε την ενηµέρωση, η οποία παρεχόταν στον περιβάλλοντα χώρο και ειδικότερα στο σταθµό ενηµέρωσης - φυλάκιο του Φ.. του ΕΘΠΖ, που λειτουργούσε στην περιοχή του Γέρακα. Ο έλεγχος του χρόνου παραµονής επισκεπτών πραγµατοποιούταν από φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ, οι οποίοι παρότρυναν τεκµηριώνοντας για την αναγκαιότητα τήρησης του χρόνου παραµονής επί της παραλίας. γ) Τήρηση του επιτρεπόµενου αριθµού οµπρελών θάλασσας στην παραλία ωοτοκίας. Καθ όλη τη διάρκεια της θερινής τουριστικής περιόδου, ο αριθµός των σετ οµπρελών δεν ξεπέρασε αυτόν του επιτρεπόµενου από το Π.. περί χαρακτηρισµού του ΕΘΠΖ. Από το σύνολο βάσει νόµου- των επιτρεπόµενων σετ οµπρελών (60), παραχωρήθηκαν 55 µετά από 12

13 δηµοπρασία σε κατοίκους του.. Βασιλικού. Παράλληλα, και ώστε να προφυλαχθούν από τον ήλιο (σκίαση) ευπαθείς οµάδες και άτοµα µε ειδικές ανάγκες, χρησιµοποιήθηκε η δυτική γειτνιάζουσα παραλία - η οποία είναι αποδεδειγµένη από έρευνες ότι δεν αποτελεί παραλία ωοτοκίας - για τοποθέτηση ιδιωτικών οµπρελών. Στην αρµοδιότητα των φυλάκων του Φ.. του ΕΘΠΖ ήταν η ηµερησία τακτική καταµέτρηση και η αναφορά των παραβάσεων όπως και η σύσταση σε περίπτωση υπέρβασης του επιτρεπόµενου αριθµού. δ) Απόλυτος έλεγχος της κίνησης επισκεπτών στο χώρο της παραλίας κατά τη διάρκεια της ηµέρας (απόσταση από τη θάλασσα, προστασία κλοβών, απρεπείς συµπεριφορές.). Ο έλεγχος της παραµονής και κίνησης επισκεπτών επί της παραλίας διενεργήθηκε από δύο φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ κατά τη διάρκεια του επιτρεπόµενου χρόνου επίσκεψης (από έως τις 19.00). Κατά αυτόν τον τρόπο, τηρήθηκε η µέγιστη απόσταση από τη θάλασσα (3 µε 5 µέτρα). Επίσης, ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στην αποφυγή ενοχλητικών συµπεριφορών των επισκεπτών σε ότι αφορά την παραµονή τους επί της παραλίας. Για το σκοπό αυτό, τοποθετήθηκαν ενηµερωτικές πινακίδες, δόθηκε σχετικό ενηµερωτικό έντυπο υλικό και παρασχέθηκε σχετική προφορική ενηµέρωση από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ. Η προστασία των φυσικών σχηµατισµών και η µηαφαίρεση κοµµατιών πυλού από την ανατολική πλευρά της παραλίας, εξασφαλίστηκε µέσω συνεχούς επίβλεψης των φυλάκων όπως και µέσω τοποθέτησης σχετικών ενηµερωτικών πινακίδων. ε) Τήρηση της απαγόρευσης επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η εφαρµογή του ωραρίου χρήσης της παραλίας για αναψυχή ( ) τηρήθηκε καθ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Σηµειώνεται όµως, κατά τη περίοδο αιχµής (Αύγουστος), οπότε και εµφανίζεται η µέγιστη επισκεψιµότητα της παραλίας, για λόγους ασφαλούς αποµάκρυνσης των επισκεπτών, και µε δεδοµένη τη δύσκολη πρόσβαση, η αποµάκρυνση των επισκεπτών ολοκληρωνόταν κατά τις 20.00, λίγα λεπτά πριν τη δύση του ήλιου. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί σε µία ώρα πριν την έναρξη της νυκτερινής περιόδου, κατά την οποία σηµειώνονται το σύνολο των εξόδων των θηλυκών ενήλικων ατόµων της θαλάσσιας χελώνας και των νεοσσών χελωνών. ζ) Έλλειψη θορύβου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η παρουσία φύλακα στην είσοδο της παραλίας και η αυστηρή απαγόρευση πρόσβασης σε αυτήν κατά τη διάρκεια της νύχτας εξασφάλισαν την απόλυτη ησυχία στο χώρο. η) Έλλειψη φωτισµού κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η µεγάλη απόσταση της παραλίας από οικισµούς και η ταυτόχρονη απαγόρευση κάθε πρόσβασης επί 13

14 της παραλίας εξασφάλισαν την πλήρη συσκότιση κατά τη διάρκεια της νύχτας. θ) Τήρηση της απαγόρευσης διέλευσης πλωτών µέσων στη θαλάσσια ζώνη Α: Όπως αναφέρεται και για τη θαλάσσια περιοχή της άφνης η τήρηση της µη διέλευσης πλωτών µέσων εξασφαλίστηκε, αφενός µέσω πόντισης σηµαντήρων, αφετέρου µε την παρουσία σκαφών, τόσο της Λιµενικής Αρχής Ζακύνθου, όσο και του Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ. Παράλληλα, η µη διέλευση πλωτών µέσων διασφαλίστηκε µέσω της επόπτευσης του θαλάσσιου χώρου από φύλακες του ΕΘΠΖ εντεταλµένους να περιπολούν επί της παραλίας. Συνέπεια των ανώτερων ήταν η ανενόχλητη κίνηση των ενηλίκων θαλάσσιων χελωνών στον εν λόγω θαλάσσιο χώρο Αποτελέσµατα α) Εξασφάλιση οµαλής διαδικασίας αναπαραγωγής και επιτυχηµένη φωλεοποίηση από τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta. Η συστηµατική αποµάκρυνση ξένων υλικών προς την παραλία, η οµαλοποίηση της άµµου, η συλλογή όλων των ξαπλώστρων µετά τη δύση του ήλιου και η συλλογή τους σε υπερκείµενη έκταση της παραλίας, ως επίσης η σταθερότητα, τόσο του αριθµού οµπρελών όσο και των θέσεων αυτών, εξασφάλισε την ανεµπόδιστη έξοδο των ενήλικων θαλάσσιων χελωνών καθώς και την κίνηση των νεοσσών προς τη θάλασσα. Προς αυτό, συνέβαλαν το γεγονός της παντελούς έλλειψης φωτισµού και θορύβου, κατά τις νυχτερινές ώρες. Σύµφωνα µε προσωρινά στοιχεία του Φορέα ιαχείρισης, προκύπτει ότι µέσω των δράσεων που υλοποιήθηκαν, το ποσοστό ωοτοκίας της παραλίας του Γέρακα επί του συνόλου έφτασε σε υψηλότερο επίπεδο από το αντίστοιχο των 10 προηγουµένων χρόνων (8 %). β) Προστασία των φυσικών σχηµατισµών. Μέσω της ενηµέρωσης που παρασχέθηκε από φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ και ειδικής σήµανσης, η οποία τοποθετήθηκε προ των φυσικών σχηµατισµών του Γέρακα, επιτεύχθηκε σε ικανοποιητικό βαθµό η προστασία τους. γ) Το σύνολο των επισκεπτών του Γέρακα αποδέχτηκε και ακολούθησε τα διαχειριστικά µέτρα και τους κανόνες που αφορούσαν την επισκεψιµότητα της παραλίας. Ειδικότερα, τηρήθηκε ο υποδεικνυόµενος µέγιστος χρόνος παραµονής, ο οποίος κατά την περίοδο αιχµής προσδιορίστηκε σε 3 ώρες, ενώ κατά την περίοδο υψηλής αιχµής σε δύο ώρες. Κατά τους ελέγχους που πραγµατοποιηθήκαν από τους φύλακες στα κουπόνια εισόδου στην παραλία και στα οποία αναγράφεται η ώρα εισόδου, δεν διαπιστώθηκε καµία υπέρβαση του υποδεικνυόµενου χρόνου παραµονής. 2.2 Περιβάλλοντας χώρος ράσεις α) Έλεγχος πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης του Γέρακα 14

15 Ο έλεγχος πρόσβασης επισκεπτών στην περιοχή προστασίας της φύσης του Γέρακα πραγµατοποιήθηκε µε γνώµονα τους στόχους διαχείρισης οι οποίοι συνίστανται στη διατήρηση του βιοτόπου αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας, στην προστασία των φυσικών σχηµατισµών και στη διατήρηση της αισθητικής αξίας του τοπίου. Σε σχέση µε το 2006 όπου διαµορφώθηκε κατάλληλος χώρος µε ελαφρές παρεµβάσεις για την ελεγχόµενη πρόσβαση στην παραλία του Γέρακα, βασική αλλαγή αποτελεί η κατάργηση του χώρου στάθµευσης αυτοκινήτων και η υποχρεωτική χρήση από τους επισκέπτες των δύο ιδιωτικών χώρων στάθµευσης που δηµιουργήθηκαν σε απόσταση µεγαλύτερη των 300 µέτρων από την είσοδο της παραλίας. Για την ενηµέρωση του κοινού, λειτούργησε σταθµός ενηµέρωσης, εκατό µέτρα από την είσοδο της παραλίας. Η υποδοµή αυτή παρείχε τη δυνατότητα ενηµέρωσης των επισκεπτών σχετικά µε τα µέτρα και τους κανόνες επίσκεψης της παραλίας ωοτοκίας του Γέρακα. Έµπροσθεν της κατασκευής, τοποθετήθηκαν, επί του δηµοτικού δρόµου που καταλήγει στην είσοδο της παραλίας του Γέρακα, σταθερά οδοφράγµατα τα οποία εξυπηρετούσαν αφενός τη µη-δυνατότητα πρόσβασης σε οχήµατα και αφετέρου τον έλεγχο της διέλευσης επισκεπτών. β) Ενηµέρωση / διαχείριση των επισκεπτών Καθ όλη τη θερινή περίοδο, εκπαιδευµένοι φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ παρείχαν πληροφορίες στους επισκέπτες σχετικά µε : - τη µέγιστη απόσταση παραµονής και κίνησης από τη θάλασσα - την καθαριότητα επί του χώρου της παραλίας - τη διατήρηση των φυσικών σχηµατισµών - την απαγόρευση χρήσης ιδιωτικών οµπρελών - το σεβασµό του µέγιστου χρόνου παραµονής στην παραλία Όπως το 2006, το κύριο µέτρο διαχείρισης επισκεπτών αφορούσε τη διανοµή κουπονιών για την είσοδο στην παραλία. Στα κουπόνια αυτά αναφερόταν η ώρα άφιξης, το µέγιστο χρόνο παραµονής (3 ώρες) στην παραλία και ο αριθµός ατόµων. Ο επισκέπτης είχε επίσης την υποχρέωση να επιστρέψει το κουπόνι στον φύλακα, µετά την αναχώρησή του από την παραλία. Οι κύριοι σκοποί του προαναφερόµενου διαχειριστικού µέτρου ήταν α) η τήρηση του µέγιστου αριθµού ατόµων στην παραλία την ίδια στιγµή µέσω µίας καλύτερης χρονικής κατανοµής των επισκεπτών κατά τη διάρκεια της ηµέρας β) η δυνατότητα ελέγχου του χρόνου παραµονής από τους φύλακες, γ) η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά µε τα προβλήµατα κορεσµένων ωρών προσέλευσης στην παραλία και δ) η ακριβής µέτρηση ατόµων που επισκέπτονται την παραλία ανά µέρα. 15

16 Το µέτρο αυτό εφαρµόστηκε από τις 15/07/2007 και ολοκληρώθηκε µε το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου στις 30/10/2006. Από τις 12 Αυγούστου 2007 και ως τις 28 Αυγούστου, η µέγιστη ώρα παραµονής ορίστηκε σε 2 ώρες µε σκοπό την προσαρµογή στην ξαφνική και απότοµη αύξηση του αριθµού επισκεπτών στην παραλία του Γέρακα. γ) Άλλες υπηρεσίες προς τους επισκέπτες Στο πλαίσιο µιας ολοκληρωµένης διαχείρισης επισκεπτών, δυο χηµικές τουαλέτες τοποθετηµένες 50 µέτρα από το σταθµό ενηµέρωσης, διατέθηκαν στους επισκέπτες. Τοποθετήθηκε επίσης σήµανση, τόσο σχετικά µε την κυκλοφορία και στάθµευση οχηµάτων στην περιοχή όσο και σχετικά µε τους κανόνες σωστής συµπεριφοράς επισκεπτών. δ) Συνεργασία µε τους τοπικούς επαγγελµατίες και τους κατοίκους της περιοχής Η συνεργασία µε τους επαγγελµατίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της παραλίας (εκµισθωτές οµπρελών) βασίστηκε κατά κύριο λόγο στο συµφωνητικό που υπογράφθηκε µε κάθε εκµισθωτή οµπρελών στο τέλος Μαΐου του 2007, το οποίο αφορούσε ένα σύνολο υποχρεώσεων όπως : α) τις προδιαγραφές οµπρελών και ξαπλώστρων (πάνινες οµπρέλες, ξαπλώστρες µονού χρώµατος λευκού ή εκρού), β) την καθαριότητας των πόστων, γ) την ελάχιστη απόσταση από τις φωλιές, δ) την αποµάκρυνση ξαπλώστρων µετά τη δύση του ήλιου και ε) την τήρηση του αριθµού σετ οµπρελών - ξαπλώστρων που παραχωρήθηκε από το Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ. Η εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων στην περιοχή του Γέρακα απαιτούσε επίσης τη συνεχόµενη επικοινωνία τόσο µε τους κατοίκους και επαγγελµατίες της ευρύτερης περιοχής όσο και µε τους τοπικούς φορείς (Τοπικό ιαµέρισµα Βασιλικού, ήµος Ζακυνθίων). Πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου έγινε συστηµατική προσπάθεια από το Φ.. του ΕΘΠΖ για την ενηµέρωση σχετικά µε τα µέτρα που υλοποιήθηκαν και την τεκµηρίωσή τους Αποτελέσµατα α) ιαχείριση επισκεπτών της περιοχής κατά την περίοδο ωοτοκίας Ο έλεγχος της πρόσβασης επισκεπτών 100 µέτρα πίσω από την είσοδο της παραλίας αποδείχτηκε αποτελεσµατικός ως προς την προσέλευση ατόµων στην παραλία καθ όλη τη διάρκεια της ωοτοκίας. β) Συνεργασία µε τους επαγγελµατίες και κατοίκους της περιοχής Σε αντίθεση µε το 2006, δεν εκφράστηκαν πρόσκαιρες αντιρρήσεις σχετικά µε την εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων εκ µέρους κατοίκων του ηµοτικού ιαµερίσµατος Βασιλικού Ιδιαίτερα σηµαντική ήταν η συµβολή των δραστηριοποιουµένων επαγγελµατιών στον περιβάλλοντα την παραλία χώρο στην εφαρµογή και αποτελεσµατικότητα των διαχειριστικών µέτρων. Ειδικότερα αναπτύχθηκε στενή συνεργασία µε το Φ.. του ΕΘΠΖ σχετικά µε, την ενηµέρωση των επισκεπτών για το µέγιστο χρόνο 16

17 παραµονής επί της παραλίας, την επιθυµητή µη-χρήση ιδιωτικών οµπρελών σε αυτή και τη στάθµευση των οχηµάτων σε καθορισµένους χώρους. 2.3 Γενικά συµπεράσµατα Λόγω ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (γεωλογικοί σχηµατισµοί ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, µορφολογία της περιοχής, ποιότητα της άµµου, κ.α.) η παραλία του Γέρακα αποτελεί πόλο έλξης υψηλού ποσοστού των τουριστών που επισκέπτονται το νησί της Ζακύνθου. Ενδεικτικά, σηµειώνεται ότι από τις 17/05/2007 έως τις 21/10/2006 κατακαταµετρήθηκαν επισκέπτες. Με τις πρώτες µέρες του Αυγούστου και την αυξηµένη ηµερησία κίνηση επισκεπτών σηµειώθηκαν δυσκολίες τόσο στο επίπεδο της κυκλοφορίας οχηµάτων όσο και στην επίτευξη του στόχου µέγιστου αριθµού ατόµων στην παραλία την ίδια χρονική στιγµή. Η εφαρµογή του δίωρου παραµονής στην παραλία κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχµής (10 25 Αυγούστου) επέτρεψε στον Φ.. να ελαττώσει τις συνέπειες της µαζικής προσέλευσης επισκεπτών. Η κατανοµή των επισκεπτών σε συνάρτηση µε το χρόνο εµφανίζεται πλέον οµαλή σε σχέση µε την αντίστοιχη προβλεπόµενη χωρίς την εφαρµογή του µέτρου, επιφέροντας αποσυµφόρηση σε ώρες αιχµής. Εν τούτοις, παρά την αποτελεσµατικότητα του µέτρου, υπήρξαν µέρες για τις οποίες σε ώρες αιχµής από έως 15.00, ο αριθµός των επισκεπτών στην παραλία υπερέβη τον επιτρεπόµενο σύµφωνα µε το Προεδρικό ιάταγµα περί χαρακτηρισµού του ΕΘΠΖ. Στις περιπτώσεις αυτές, µε παρεµβάσεις του φυλάκων του Φ.. του ΕΘΠΖ, επιτεύχθηκε η διάταξη των λουοµένων εκτός της ζώνης φωλεοποίησης της θαλάσσιας χελώνας µε την παράλληλη ανάπτυξη του όγκου των επισκεπτών προς το ανατολικό άκρο της παραλίας και τη χρήση από αυτούς της µικρότερης, δυτικής, γειτνιάζουσας παραλίας. Τονίζεται ότι η µικρή αυτή παραλία δεν χρησιµοποιείται προς ωοτοκία από τη θαλάσσια χελώνα. Τέλος, η διευθέτηση της στάθµευσης των οχηµάτων συνέβαλε σηµαντικά και στη διατήρηση της αισθητικής αξίας του τοπίου. 17

18 3. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Με βάση το Π.. περί χαρακτηρισµού του ΕΘΠΖ, στόχοι διαχείρισης είναι «η διατήρηση της οικολογικής αξίας της θαλάσσιας περιοχής ως ενδιαιτήµατος των απειλούµενων ειδών της θαλάσσιας χελώνας και της µεσογειακής φώκιας, η διατήρηση των υποθαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστηµάτων, η προστασία, η ενίσχυση και ορθολογική διαχείριση των αλιευτικών πόρων». Πέρα από τον ορισµό επιτρεπόµενων δραστηριοτήτων (παράκτια αλιεία, ναυσιπλοΐα, ήπια θαλάσσια αναψυχή κατά τη διάρκεια της ηµέρας) και την ζωνοποίηση της θαλάσσιας περιοχής στα οποία αναφέρεται η κειµένη νοµοθεσία και κυρίως σύµφωνα µε το άρθρο 12, παράγραφος 1 της Οδηγίας Ε.Ε. 43/92 δόθηκε µεγάλη έµφαση στο θέµα της µη - όχλησης της θαλάσσιας χελώνας κατά τη διάρκεια της παραµονής της στο κόλπο Λαγανά. 3.1 ράσεις α) Καθορισµός ειδικών ζωνών στη Β και Γ περιοχή του θαλάσσιου χώρου του ΕΘΠΖ Όπως παρουσιάζεται στη Εικόνα 3.1, και σύµφωνα µε την απόφαση 20/2006 του ιοικητικού Συµβουλίου του ΕΘΠΖ, διατηρήθηκε η ζώνη «Παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας» η οποία αποτελείται από µια λωρίδα πλάτους 1400 µέτρων που ξεκινάει στο νοτιότερο σηµείο της βραχονησίδας του Αγ. Σώστη και καταλήγει, ακολουθώντας µια παράλληλη γραµµή από την ακτή του κόλπου Λαναγανά, στα όρια της Α ζώνης στο Βροντόνερο. Η ζώνη αυτή καλύπτει την πλειονότητα της ζώνης παραµονής και ξεκούρασης της θαλάσσιας χελώνας στον κόλπο Λαγανά. Όπως το 2006, χορηγήθηκε ειδική άδεια πρόσβασης και άσκησης δραστηριότητας στους επιχειρηµατίες που εξειδικεύονται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας (turtle spotting) ώστε να ελαττωθούν στο µέγιστο οι συνέπειες της δραστηριότητας αυτής στην θαλάσσια χελώνα. Η ζώνη αυτή απαγορεύει, πέρα της διέλευσης σκαφών, άλλες δραστηριότητες. Η ζώνη «ήπιων δραστηριοτήτων αναψυχής» αποτελεί περιοχή στην οποία επιτρέπονται µόνο ήπιες δραστηριότητες όπως κολύµβηση, snorkeling, θαλάσσια ποδήλατα, κανό, κ.α. Η επίτευξη του διαχειριστικού µέτρου αυτού, πραγµατοποιήθηκε α) προφορική ενηµέρωση του συνόλου των επιχειρηµατιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό, β) σύναψη συµφωνητικών µε τους εκµισθωτές θαλάσσιων ποδηλατών και λέµβων που συµπεριλαµβάνουν την απαγόρευση δραστηριοποίησης στη ζώνη παρατήρησης, γ) ηµερήσια φύλαξη από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ στο θαλάσσιο χώρο και δ) συνεργασία µε το Λιµεναρχείο Ζακύνθου. 18

19 Εικόνα 3.1 : Ειδικές ζώνες δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ β) Συνεργασία µε τοπικούς επαγγελµατίες εξειδικευµένους µε την παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας Η επαγγελµατική δραστηριότητα που αποσκοπεί στην οργανωµένη παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας (turtle spotting) αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στη δεκαετία του ενενήντα, δηµιουργώντας παράλληλα µεγάλη πίεση στο χώρο παραµονής, αναπαραγωγής και ξεκούρασης της θαλάσσιας χελώνας. Τα προβλήµατα ανταγωνισµού, οι πιέσεις των ΜΚΟ και η ταυτόχρονη εντατικοποίηση της κίνησης σκαφών στο θαλάσσιο χώρο οδήγησαν στη δηµιουργία δύο κοινοπραξιών που απέκτησαν τρεις θέσεις εκκίνησης στον κόλπο Λαγανά και περιόρισαν τον αριθµό και το µέγεθος σκαφών που εξειδικεύονται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας. Το 2007, υπογράφηκαν, µε το Φ.. του ΕΘΠΖ, 16 ειδικά συµφωνητικά για την παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας στην περιοχή του Ε.Θ.Π.Ζ. (κόλπος Λαγανά). Μεταξύ άλλων, η συνεργασία βασίζεται στην υποχρέωση εφαρµογής «Κώδικα Ήπιας Παρατήρησης της Θαλάσσιας Χελώνας», στον περιορισµό του αριθµού επισκεπτών πάνω στο σκάφος (25 άτοµα), στη χρήση λογοτύπου «Ειδικός συνεργάτης του ΕΘΠΖ» και στην παραχώρηση από το Φ.. του ΕΘΠΖ άδειας δραστηριοποίησης στη ζώνη παρατήρησης. Προβλέπεται, επίσης, κατά τη διάρκεια της περιήγησης, ο συνεργάτης του Φ.. του ΕΘΠΖ να δεχτεί την παρουσία εθελοντών του συλλόγου «Αρχελών», ώστε να γίνει µια πληρέστερη και βελτιωµένη ενηµέρωση των πελατών του. Προκειµένου να διασφαλιστεί η ελαχιστοποίηση της παρενόχλησης από άλλες δραστηριότητες (θαλάσσια ποδήλατα, ηµερόπλοια, ενοικιαζόµενες βάρκες), δόθηκε σχετική ενηµέρωση στους εκµισθωτές θαλάσσιων µέσων αναψυχής 19

20 και επαγγελµατίες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του κόλπου Λαγανά. Τέλος, υπογράφθηκε το 2007 ένα συµφωνητικό για οικο-τουριστικές περιηγήσεις στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ µε επαγγελµατία που δραστηριοποιείται στο κόλπο Λαγανά και στην ευρύτερη περιοχή του (σπηλιές Κερίου). Η δραστηριότητα αυτή εστιάζεται στην παροχή πληροφοριών προς του επισκέπτες σχετικά µε τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της περιοχής και τη βιολογία της θαλάσσιας χελώνας. Στο πλαίσιο της περιήγησης δεν γίνεται συστηµατική παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας ενώ η προσέλευση στην περιοχή ήπιας παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας δεν επιτρέπεται. γ) Θαλάσσια φύλαξη από το Φ.. του ΕΘΠΖ σε συνεργασία µε το Λιµεναρχείο Ζακύνθου Η φύλαξη του θαλάσσιου χώρου πραγµατοποιήθηκε το 2007, σε εικοσιτετράωρη βάση, από τέσσερεις (4) φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους σκάφος. Ρόλος τους ήταν η ενηµέρωση του κοινού σχετικά µε το σεβασµό της νοµοθεσίας στο θαλάσσιο χώρο (ταχύτητα διέλευσης σκαφών, απαγόρευση ερασιτεχνικής αλιείας και ψαροτούφεκου, διέλευση στη ζώνη Α, κ.α) - ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο αριθµός ατυχηµάτων εις βάρος της θαλάσσιας χελώνας - καθώς και η ενηµέρωση σχετικά µε την εφαρµογή διαχειριστικών µέτρων (ζώνη παρατήρησης θαλάσσιας χελώνας, αγκυροβολιά στη θαλάσσια περιοχή του Μαραθωνησίου). Οι παρεµβάσεις τους αφορούν τους χρήστες του θαλάσσιου χώρου όπως και τους εκµισθωτές θαλάσσιων µέσων αναψυχής. Παράλληλα, λειτουργούσε από 1 η Ιουλίου 2007, Λιµενικό Φυλάκιο στην περιοχή του Αγ. Σώστη µε αντικείµενο την επίβλεψη του κόλπου Λαγανά. Για δεύτερη χρονιά, οι λιµενοφύλακες του λιµενικού φυλακίου του Αγ. Σώστη είχαν στη διάθεσή τους υπηρεσιακό σκάφος, πλέον αυτού το οποίο περιπολούσε επί καθηµερινής βάσης στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ, µε σκοπό την άµεση παρέµβαση σε συµβάντα που έπεφταν στην αντίληψή τους ή / και στους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ. Στο πλαίσιο αποτελεσµατικής φύλαξης του θαλάσσιου χώρου και συντήρησης της υφιστάµενης θαλάσσιας σήµανσης, επαναποντίστηκαν σηµαντήρες και κατά αυτό τον τρόπο, σηµάνθηκαν τα όρια των θαλασσίων ζωνών του ΕΘΠΖ. 3.2 Αποτελέσµατα αξιολόγηση α) Προστασία της θαλάσσιας χελώνας από ατυχήµατα Η ιδιαίτερη έµφαση που δόθηκε στην επόπτευση του θαλάσσιου χώρου σε θέµατα ανώτατου ορίου ταχύτητος - ερασιτεχνικής αλιείας και στην εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων είχε ως αναµφισβήτητο άµεσο αποτέλεσµα τον περιορισµό των ατυχηµάτων εις βάρος των θαλάσσιων χελωνών. 20

21 Εν τούτοις, τονίζεται ότι ο αριθµός των ζώων που βρέθηκαν πληγωµένα ή νεκρά σε όλο το θαλάσσιο χώρο της Ζακύνθου, αυξήθηκε σηµαντικά σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια. Σύµφωνα µε στοιχεία της ΜΚΟ Αρχέλων και του Λιµεναρχείου Ζακύνθου βρέθηκαν, κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, 19 νεκρές χελώνες και 3 τραυµατισµένες. Αν και η πλειονότητα βλαφθέντων ζωών παρατηρήθηκε στο χώρο του κόλπου Λαγανά (60%), δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί µε ακρίβεια ο χώρος που συνέβησαν τα ατυχήµατα. Εντός και εκτός κόλπου Λαγανά, η αιτία θανάτωσής τους είναι κατά πλειοψηφία άγνωστη (74%), ενώ οφείλεται σε εργαλεία αλιείας και σκάφη σε πόστο 11 % και 15% αντίστοιχα. Οι τρεις περιπτώσεις τραυµατισµένων χελωνών οφείλονται στην αλιεία (αγκιστριά) ενώ κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έγιναν παρεµβάσεις από εθελοντές του Αρχελών και από ερευνητές του Φ.. του ΕΘΠΖ για την απελευθέρωση µερικών χελωνών πιασµένες σε αποµένοντα εγκαταλειµµένα δίχτυα. Τα θέµα αυτό θα εξεταστεί από το Σ του Φορέα ιαχείρισης µετά από εισήγηση των υπηρεσιών προκειµένου να αντιµετωπιστεί άµεσα. β) Μη ενόχληση της θαλάσσιας χελώνας κατά τη διάρκεια της ηµέρας Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του τρέχοντος έτους, παρατηρήθηκε σταθεροποίηση των συνθηκών ξεκούρασης και αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας σε σχέση µε την αντίστοιχη περίοδο της προηγουµένης χρονιάς. Ειδικότερα, για δεύτερη συνεχόµενη χρόνια, το τρέχον έτος, µε παρέµβαση του Λιµεναρχείου Ζακύνθου και σε εφαρµογή των διαχειριστικών µέτρων, δεν εισήλθαν στην περιοχή παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας ηµερόπλοια (µεγάλα σκάφη) τα οποία εκτελούν ηµερήσιες κρουαζιέρες µε αφετηρία το λιµάνι της Ζακύνθου. Το γεγονός λειτούργησε, αφενός υπέρ της µηενόχλησης της θαλάσσιας χελώνας, αφετέρου υπέρ της ασφάλειας λουοµένων και σκαφών από ελιγµούς. Επίσης µε παρεµβάσεις του Φ.. του ΕΘΠΖ, στους εκµισθωτές µικρών σκαφών και θαλάσσιων ποδηλάτων, µειώθηκε ή κίνηση πλωτών µέσων στη ζώνη παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας. Η εφαρµογή των κανόνων ήπιας παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας από τους πιστοποιηµένους από το Φ.. του ΕΘΠΖ συνεργάτες αποδείχτηκε ικανοποιητική. Εν τούτοις, επισηµαίνεται η ανάγκη θεσµοθέτησης (µέσω νοµοθετικής πράξης ) των κανόνων παρατήρησης και του πλαισίου συνεργασίας ώστε να είναι δυνατή η επιβολή διοικητικής ποινής στους παραβάτες από τις αρµόδιες υπηρεσίες. γ) Προστασία, ενίσχυση και ορθολογική διαχείριση των αλιευτικών πόρων Στη θαλάσσια περιοχή του κόλπου Λαγανά, από την ίδρυση του ΕΘΠΖ και έως σήµερα, σύµφωνα µε πρόσφατες µελέτες αλλά και δια όψεως παρατηρήσεις, είναι σαφές ότι, ο πληθυσµός των ψαριών δεν έχει ανακάµψει, δηµιουργώντας σοβαρότατο πρόβληµα περιβαλλοντικών ανισορροπιών και ταυτόχρονο πρόβληµα βιοποριστικό στους επαγγελµατίες µικρούς 21

22 παράκτιους αλιείς που αλιεύουν µε επιλεκτικά αλιευτικά εργαλεία Για την αντιµέτωπη του προαναφερόµενου προβλήµατος, και µέσω θαλάσσιας φύλαξης, δόθηκε ιδιαίτερη έµφαση στο σεβασµό των κανόνων που σχετίζονται µε την απαγόρευση της ερασιτεχνικής αλιείας και του υποβρύχιου ψαρέµατος (ψαροντούφεκο) σε όλο το θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ (ζώνες Ια και Ιβ). Εντατικοί έλεγχοι καθ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και η επιβολή σχετικών διοικητικών προστίµων συνέβαλαν στην τήρηση των κανόνων αυτών. δ) ιατήρηση των υποθαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστηµάτων Η ανεξέλεγκτη διάθεση λυµάτων στο χερσαίο και θαλάσσιο περιβάλλον αποτελεί σοβαρότατη απειλή σχετικά µε τη διατήρηση των υποθαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστηµάτων. Τα κύρια κρούσµατα που παρατηρηθήκαν στο κόλπο Λαγανά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αφορούν διάσπαρτες κηλίδες ρύπανσης, άγνωστης προέλευσης. Για την επίλυση του προβλήµατος, ενηµερωθήκαν οι αρµόδιες αρχές ώστε να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι τόσο στο επίπεδο των ηµερόπλοιων που δραστηριοποιούνται στο κόλπο Λαγανά όσο και στο επίπεδο των επιχειρήσεων (ξενοδοχεία, µπαρ, εστιατόρια) που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή της παραλίας του Λαγανά και του Καλαµακίου. 3.3 Γενικά συµπεράσµατα Η µόνιµη παρουσία και εµφάνιση της θαλάσσιας χελώνας στο κόλπο Λαγανά κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου έχει σαν άµεσο αποτέλεσµα τη δηµιουργία πόλου έλξης επισκεπτών. Η δραστηριότητα της οργανωµένης παρατήρησης ασκεί πίεση επί του προστατευοµένου αντικειµένου. Στην πίεση που ασκείται πρέπει να προστεθεί και εκείνη που προέρχεται από την ελεύθερη και ανεξέλεγκτη παρακολούθηση. Με στόχο τη µείωση της πίεσης, ο Φ.. του ΕΘΠΖ, µεριµνά σε συνεργασία µε το Λιµεναρχείο Ζακύνθου και τη συµµετοχή των επαγγελµατιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο ώστε να τεθούν σε εφαρµογή διαχειριστικά µέτρα τα οποία αφορούν τη διευθέτηση του προβλήµατος. Η αποτελεσµατικότητά τους κρίνεται ικανοποιητική. Τέλος, η εφαρµογή των διαχειριστικών και των διοικητικών µέτρων µέσω της συνεχούς παρουσίας φυλάκων του Φ.. του ΕΘΠΖ και λιµενοφυλάκων, έστω και αν διασφαλίζει τη γενική προστασία του θαλάσσιου χώρου, θα πρέπει να συνοδεύεται από ποιο εξειδικευµένο θεσµικό πλαίσιο. 22

23 4. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΡΑΘΩΝΗΣΙΟΥ Στην περιοχή του Μαραθωνησίου, στόχος διαχείρισης είναι η διασφάλιση της ιδιαίτερα σηµαντικής πυκνότητας φωλεοποίησης της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και των θινών, η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της νησίδας ως φυσικού ενδιαιτήµατος χαρακτηριστικής µεσογειακής βλάστησης, ενδηµικής χλωρίδας, απειλούµενων ειδών ορνιθοπανίδας, καθώς και ως καταφυγίου της µεσογειακής φώκιας. Για το λόγο αυτό και µε δεδοµένο ότι η νησίδα αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών, ιδιαίτερη έµφαση του.σ. του ΕΘΠΖ δόθηκε όχι µόνο στον περιορισµό του αριθµού των επισκεπτών (200 άτοµα την ίδια στιγµή κατά προσέγγιση), άλλα και στην οµαλή κατανοµή αυτών, τόσο ως προς το χώρο όσο ως προς το χρόνο παραµονής. Προς επίτευξη αυτών σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν οι ακόλουθες δράσεις. 4.1 ράσεις α) Έλεγχος πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης του Μαραθωνησίου Ο έλεγχος της πρόσβασης στην περιοχή του Μαραθωνησίου έγινε, όπως προβλέπεται από το Π.. περί χαρακτηρισµού του ΕΘΠΖ, µέσω καθορισµού θέσεων αγκυροβολιάς σκαφών. Συγκεκριµένα, µε την αριθµ. Πρωτ. 748/ Απόφαση της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ζακύνθου/τµ. Περιβάλλοντος, ορίστηκαν 10 θέσεις αγκυροβολίας στο θαλάσσιο χώρο του Μαραθωνησίου. Με απόφαση του Λιµεναρχείου Ζακύνθου, µε αρ. πρωτ. 2114/ , κατανεµήθηκαν οι θέσεις αυτές ως έξης : α) 2 θέσεις για τα επιβατηγά τουριστικά σκάφη που έχουν αφετηρία το Λαγανά, β) 2 θέσεις για επιβατηγά τουριστικά σκάφη µε αφετηρία την περιοχή Λ. Κερίου, γ) 2 θέσεις σε ιδιώτες και κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του κόλπου Λαγανά και δ) 4 θέσεις σε εκµισθούµενες µηχανοκίνητες λέµβους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή Λαγανά. Στα επιβατηγά τουριστικά σκάφη που προαναφέρονται, δεν περιλαµβάνονται τα ηµερόπλοια, στα οποία δεν επιτρεπόταν η προσέγγιση. Η τήρηση των αποφάσεων διασφαλίστηκε µε την επόπτευση του χώρου από σκάφος του λιµενικού σώµατος και από φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ τόσο επί της παραλίας όσο και από φύλακες κινουµένους στο θαλάσσιο χώρο µε σκάφος του Φορέα ιαχείρισης. Για τον πλήρη έλεγχο της πρόσβασης στη νησίδα, µε ενέργειες του Φ.. του ΕΘΠΖ οριοθετήθηκαν, µέσω χρήσης µικρών κόκκινων σηµαντήρων, οι θέσεις αυτές σε θαλάσσια περιοχή βορειοδυτικά της παραλίας ωοτοκίας ενώ τοποθετήθηκαν αντίστοιχες σηµαδούρες σε απόσταση 50 µέτρων από την παραλία καθ όλο το µήκος της σηµαδεύοντας έτσι την απαγόρευση πρόσβασης. Ταυτόχρονα, καταγράφηκαν από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ οι ώρες αύξησης - αναχώρησης και ο αριθµός επιβατών κάθε σκάφους. 23

24 β) Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας, αφαίρεση φυσικών εµποδίων και διατήρηση της φυσικής µορφής της παραλίας ωοτοκίας. Τον Μάιο του 2007, άρχισαν γενικοί καθαρισµοί της παραλίας είτε από εθελοντές, είτε από το προσωπικό του Φ.. του ΕΘΠΖ. Καθ όλη τη διάρκεια εφαρµογής του προγράµµατος φύλαξης, οι φύλακες είχαν υποχρέωση για το ηµερήσιο καθαρισµό της συνολικής έκτασης της παραλίας (10.00 και 19.00). Σε καθηµερινή βάση, γινόταν η µεταφορά σκουπιδιών, µε τη χρήση της βάρκας του ΕΘΠΖ, στο λιµενίσκο της Λίµνης Κερίου. Επιπλέον, ρόλος των φυλάκων ήταν η αποκατάσταση της φυσικότητας της παραλίας (καταστροφή αµµο-κατασκευών, αποµάκρυνση ξύλων, εξοµάλυνση ανισόπεδων σχηµατισµών από τους επισκέπτες επί της άµµου ) µετά το κλείσιµο της. γ) Ενηµέρωση / διαχείριση των επισκεπτών Μέσω της οριοθέτησης της αποβίβασης των επισκεπτών στην παραλία, δηµιουργήθηκε νοητή πύλη εισόδου. Γεγονός το οποίο διευκόλυνε τους φύλακες του Φ.. στο να µεριµνούν για την κατανοµή των επισκεπτών σε όλο το µήκος της παραλίας και σε βάθος 3 µε 5 µέτρα από τη θάλασσα. Κατά την υλοποίηση του εγχειρήµατος οι φύλακες παρείχαν ενηµέρωση σχετικά µε την προστασία της ζώνης ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και των θινών. Επίσης ενηµέρωναν για τη µη-χρήση ιδιωτικών οµπρελών και το µέγιστο χρόνο παραµονής των επισκεπτών επί της παραλίας, τόσο τους ίδιους όσο και τους επαγγελµατίες µεταφορείς τους. δ) Συνεργασία µε τοπικούς επιχειρηµατίες και κατοίκους της περιοχής Η ιδιαιτερότητα της παραλίας ωοτοκίας του Μαραθωνησίου ως ευαίσθητο ενδιαίτηµα και ταυτόχρονα ως τουριστικός προορισµός ο οποίος εκµεταλλεύεται από εκµισθωτές µικρών σκαφών του κόλπου Λαγανά, απαιτούσε τη σωστή ενηµέρωση όλων, ώστε να εφαρµοστούν αποτελεσµατικά τα διαχειριστικά µέτρα στην εν λόγω παραλία. Η προφορική ενηµέρωση όλων των εµπλεκοµένων (ενοικιαστές βαρκών, βαρκάρηδες της Λίµνης Κερίου και της παραλίας του Λαγανά, κάτοικοι της περιοχής) σχετικά µε το χρόνο παραµονής και τη µη χρήση οµπρελών πραγµατοποιήθηκε, είτε στο χώρο της παραλίας από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ, είτε κατά τη διάρκεια επισκέψεων και συναντήσεων µε διάφορους εµπλεκοµένους. 4.2 Αποτελέσµατα α) Εξασφάλιση οµαλής διαδικασίας αναπαραγωγής και επιτυχηµένη φωλεοποίηση από τη θαλάσσια χελώνα Caretta carettα. Η συστηµατική αποµάκρυνση ξένων υλικών προς την παραλία και η οµαλοποίηση της άµµου, εξασφάλισαν την ανεµπόδιστη έξοδο των ενήλικων θαλάσσιων χελωνών καθώς και την κίνηση των νεοσσών προς τη θάλασσα. Προς αυτό, συνέβαλαν το γεγονός της παντελούς έλλειψης φωτισµού και θορύβου, κατά τις νυχτερινές ώρες. Σύµφωνα µε προσωρινά στοιχεία του Φορέα ιαχείρισης, προκύπτει ότι µέσω των δράσεων που υλοποιήθηκαν, ο αριθµός φωλιών της παραλίας ωοτοκίας του Μαραθωνησίου, σε σύγκριση µε την προηγουµένη χρονιά, παρέµεινε σταθερό σε ποσοστό επί του συνόλου (8%) ενώ, σε απόλυτα νούµερα, παρατηρήθηκε αύξησή του (103 φωλιές). 24

25 β) ιαχείριση επισκεπτών και αποδοχή διαχειριστικών µέτρων Τα διαχειριστικά µέτρα που αφορούσαν στην προσέλευση, κατανοµή και παραµονή των επισκεπτών επί της παραλίας συνέβαλαν στη διατήρηση του αριθµού των επισκεπτών στα επιθυµητά πλαίσια. Έτσι, ο έλεγχος αποβίβασης επιβίβασης επισκεπτών και η σχετική ενηµέρωση των επαγγελµατιών που δραστηριοποιούνται στον θαλάσσιο χώρο, συνέβαλαν στην απόλυτη τήρηση του µέγιστου επιτρεπόµενου αριθµού ατόµων (200 άτοµα) καθ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Για το χρονικό διάστηµα από 16/5/2007 έως και 4/10/2007, από το σύνολο των σκαφών τα οποία προσέγγισαν το Μαραθωνήσι, µόνο σε 312 περιπτώσεις (8 %) παρατηρήθηκε µη συµµόρφωση των επιχειρηµατιών και ιδιωτών µε το χρονικό όριο παραµονής της µίας ώρας. Όπως και το 2006, επιβλήθηκε η απαγόρευση χρήσης οµπρελών θαλάσσης επί της παραλίας. Στην εφαρµογή του µέτρου, µη-τοποθέτησης οµπρελών θαλάσσης, σηµαντική ήταν η συµβουλή των φυλάκων του Φ.. του ΕΘΠΖ όπως και των επαγγελµατιών ιδιοκτητών σκαφών, οι οποίοι µετέφεραν τους επισκέπτες στην παραλία ωοτοκίας του Μαραθωνησίου. Επίσης, παρότι επισκέφτηκαν την παραλία ωοτοκίας άτοµα, η πλειοψηφία τους συµµορφώθηκε στην τήρηση του συνόλου των κανόνων που εφαρµόζονται στο χώρο αυτό. 4.3 Γενικά συµπεράσµατα Η λήψη διαχειριστικών µέτρων, το τρέχον έτος, µε αντικείµενο την προσέλευση των επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας του Μαραθωνησίου απέδωσε σηµαντικά σε σχέση µε προηγούµενα έτη. Τονίζεται ότι, ο Φορέας ιαχείρισης προέβη, από τον εκέµβριο του 2006, στις απαραίτητες ενέργειες (έρευνα αγοράς, ενσωµάτωση έργου σε Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα, προκήρυξη µέσω διεθνούς διαγωνισµού, κλπ) ώστε να προµηθευτεί πλωτή εξέδρα για την πρόσδεση 12 σκαφών. Στόχος της δράσης αυτής είναι, αφενός ο απόλυτος έλεγχος πρόσβασης σκαφών και επισκεπτών επί του χώρου της παραλίας και η ταυτόχρονη προστασία της παραλίας ωοτοκίας, και αφετέρου η ασφαλής αποβίβαση επιβίβαση επιβαινόντων. Λόγω χρονοβόρων διαδικασιών, η εγκατάσταση εξέδρας δεν κατέστη εφικτή το 2007, άλλα αναµένεται να γίνει αρχές Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί, λόγω ευκολότερης πρόσβασης και πρόσδεσης, στην αναµενοµένη αύξηση κίνησης σκαφών και επιβατών στην περιοχή και θα πρέπει να εξεταστούν από το.σ. του Φορέα ιαχείρισης τα συναφή θέµατα ώστε να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικά. 5. ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΚΑΝΙΩΝ Στην περιοχή των Σεκανίων (περιοχή απολύτου προστασίας), στόχος διαχείρισης είναι η διασφάλιση της σηµαντικότερης παραλίας ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο και του περιβάλλοντος αυτήν χώρου. Στην περιοχή αυτή επιτρέπεται µόνο η επιστηµονική έρευνα, η συστηµατική παρακολούθηση οικολογικών παραµέτρων και η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και µέτρων που αποσκοπούν στη διατήρηση των ειδών και των ενδιαιτηµάτων της περιοχής. 25

26 5.1 ράσεις α) Τήρηση απαγόρευσης πρόσβασης στην περιοχή Η πρόσβαση στην παραλία «Σεκάνια» γίνεται α) δια ξηράς µόνο από ένα χωµατόδροµο, ο οποίος σε πολλά σηµεία του είναι δύσβατος και β) δια θαλάσσης µε χρήση πλωτού µέσου από τη θαλάσσια ζώνη Α, στην οποία απαγορεύεται η διέλευση. Για τον έλεγχο της πρόσβασης των επισκεπτών στην παραλία τοποθετήθηκε στην αρχή του χωµατόδροµου ξύλινος οδοφράκτης και µεγάλη πινακίδα, µε φωτογραφία της παραλίας, η οποία ενηµερώνει τους επισκέπτες σχετικά µε την απαγόρευση της πρόσβασης στη συγκεκριµένη παραλία. Επιπλέον, και ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης απαγόρευση πρόσβασης στην παραλία ωοτοκίας, τοποθετήθηκε καθηµερινά φύλακας επί του χώρου της παραλίας, από τις 6:00 έως 14:00. Η πρόσβαση στην παραλία από τη θάλασσα ελεγχόταν τόσο από το περιπολικό σκάφος του Φορέα ιαχείρισης όσο και από το περιπολικό σκάφος του Λιµεναρχείου. Τα πληρώµατα και των δύο σκαφών είχαν την υποχρέωση να ενηµερώνουν τους επισκέπτες σχετικά µε την απαγόρευση διέλευσης πλωτών µέσων από τη ζώνη Α και την απαγόρευση προσέγγισης στην παραλία «Σεκάνια». β) ιεκπεραίωση ειδικών ερευνητικών εργασιών Πλέον της υλοποίησης ερευνητικού προγράµµατος, το οποίο εφαρµόστηκε σε όλες τις παραλίες ωοτοκίας, εξετάστηκαν για πρώτη φορά οι επιπτώσεις των θηρευτών των αυγών και νεοσσών θαλάσσιας χελώνας στα Σεκάνια. 5.2 Αποτελέσµατα α) Εξασφάλιση οµαλής διαδικασίας αναπαραγωγής και επιτυχηµένη φωλεοποίηση από τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta Η αποτελεσµατική φύλαξη της περιοχής των Σεκανίων, τόσο από τη ξηρά όσο και τη θάλασσα, διασφάλισε τη µη παρουσία ατόµων επί της παραλίας - πλην αυτών οι οποίοι έφεραν σχετική άδεια για επιστηµονικούς σκοπούς- και την οµαλή διαδικασία αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας. Σύµφωνα µε προσωρινά στοιχεία του Φορέα ιαχείρισης, προκύπτει ότι µέσω των δράσεων που υλοποιήθηκαν, ο αριθµός φωλιών της παραλίας ωοτοκίας των Σεκανίων, σε σύγκριση µε την προηγουµένη χρονιά, παρέµεινε σταθερό σε ποσοστό επί του συνόλου (47%) ενώ, σε απόλυτα νούµερα, παρατηρήθηκε αύξηση του (524 φωλιές). β) Επιπτώσεις των θηρευτών: Σχετικά µε το θέµα των ενδεχόµενων επιπτώσεων των θηρευτών των αυγών και νεοσσών θαλάσσιας χελώνας, και ιδιαίτερα των γλάρων που συχνάζουν στα Σεκάνια, τα πρώτα προσωρινά αποτελέσµατα 26

27 δείχνουν ένα πολύ χαµηλό επίπεδο θήρευσης νεοσσών χελωνών από γλάρους, κατώτερο του 5 %. Το θέµα αυτό θα επανεξεταστεί και θα επαληθευθεί µέσω συστηµατικής καταγραφής των επιπτώσεων των θηρευτών των αυγών και των νεοσσών που θα ανατεθεί σε ερευνητή το Περιοχή Καλαµακίου 6.1 ράσεις Πέντε (5) φυλάκια, ξύλινοι πάσσαλοι και ικανός αριθµός πινακίδων τοποθετηθήκαν κατά το µήκος της παραλίας του Καλαµακιού µε σκοπούς : 1. Την ενηµέρωση και έλεγχο των επισκεπτών για την τήρηση των µέτρων προστασίας Μέγιστη απόσταση από τη θάλασσα Τήρηση του ωραρίου επισκεψιµότητας των παραλιών ωοτοκίας 2. Την απαγόρευση παρουσίας µηχανοκίνητων µέσων και αλόγων επί της παραλίας 3. Τον έλεγχο των εκµισθωτών οµπρελών και πλωτών µέσων για την τήρηση των όρων του συµφωνητικού παραχώρησης για την εκµίσθωση χώρων της παραλίας (αριθµός σετ, οµοιοµορφία οµπρελών και ξαπλώστρων, καθαριότητα πόστου, τήρηση των ορίων από τη θάλασσα) 4. Την επίβλεψη της θαλάσσιας και χερσαίας περιοχής και άµεση ενηµέρωση του Φορέα ιαχείρισης του ΕΘΠΖ καθώς και των αρµόδιων υπηρεσιών σε περίπτωση ανάγκης ή παραβάσεων 5. Την καθαριότητα και προετοιµασία της παραλίας ωοτοκίας για την απρόσκοπτη διεξαγωγή της αναπαραγωγικής διαδικασίας 6. Τη µη - διάνοιξη νέων προσβάσεων προς την παραλία. 7. Την αποτροπή ανάπτυξης παράνοµων σετ οµπρελών εκτός της παραλίας πάνω στο αµµοθινικό σύστηµα. 6.2 Αποτελέσµατα Καθ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο έλεγχος επί των παραλίων και των αµµοθινικών συστηµάτων από τους φύλακες του Φ.. του ΕΘΠΖ αποδείχτηκε αποτελεσµατικός ως προς την εφαρµογή των κανόνων που απορρέουν από τις διατάξεις του Π.. περί χαρακτηρισµού του ΕΘΠΖ. Συστάσεις σχετικά µε την παραµονή των επισκεπτών επί της παραλίας και η µέριµνα για τη διατήρηση της καθαριότητας επί αυτής είχαν σαν αποτέλεσµα την οµαλή εξέλιξη της διαδικασίας ωοτοκίας. Περιπτώσεις παραβάσεων επί των παραλίων και των αµµοθινών που αφορούσαν, παράνοµο σταβλισµό και διέλευση αλόγων, 27