I A 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής. Μαθήματα 6-10 Σύνοψη. Ευρυδίκη Κεφαλίδου

Transcript

1 I A 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Εαρινό εξάμηνο / για χρήση μόνο από τους/τις εγγεγραμμένους στο μάθημα φοιτητές και φοιτήτριες Μαθήματα 6-10 Σύνοψη Ευρυδίκη Κεφαλίδου

2 IA 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Μάθημα 6 Ευρυδίκη Κεφαλίδου

3 Υστεροαρχαϊκοί αγγειογράφοι (περ π.χ.) Δ: Μύσων Ζ. του Ιπτάμενου Αγγέλου Ζ. του Harrow Ζ. του Συλέα και Ακολουθία του Συλέα

4 Μύσων Περ π.χ. Μάλλον μαθήτευσε στο εργαστήριο των Πρωτοπόρων (ίσως κοντά στον Φιντία - λόγω κοινών στοιχείων στο στυλ) Υπογράφει και ως αγγειοπλάστης και ως αγγειογράφος σε μικρό κιονωτό κρατήρα αφιερωμένο στην Ακρόπολη: πιθανόν να τον ανέθεσε ο ίδιος. MYΣΟΝΕΓΡΑΦΣΕΝΚΑΠΟΙΕΣΕΝ Eικονίζει την Αθηνά σε κάθε όψη

5 Μύσων Ήταν ειδικός στους κιονωτούς κρατήρες αλλά έκανε και άλλα σχήματα. Ίσως να ξεκίνησε σαν κυλικογράφος (σε μια κύλικά του αναφέρεται και ο Λέαγρος) Πενταθλητές και προπονητής Κιονωτός κρατήρας Μαλιμπού, J. P. Getty

6 Μύσων Έχει αρκετές πρωτότυπες μυθολογικές σκηνές ή έστω σκηνές που αυτός αποδίδει με αρκετή πρωτοτυπία ΣΑΤΥΡΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΥΜΒΟ ΜΕ ΣΦΙΓΓΑ Κιονωτός κρατήρας Λούβρο

7 Μύσων Α - Ο Ηρακλής γκρεμίζει το σπίτι του Νηρέα Β - Μια Νηρηίδα προσπαθεί να τον χτυπήσει Πελίκη

8 Μύσων ΔΙΑΣΗΜΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Ο Κροίσος στην πυρά Ενιαίος αμφορέας (τύπου Α) Λούβρο π.χ. Σπάνια απεικόνιση ιστορικού προσώπου και μάλιστα σχεδόν σύγχρονου (όπως ο Ανακρέων που είδαμε) Ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας (βασίλεψε: π.χ.) ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ = ΚΡΟΙΣΟΣ, ΕΥΘΥΜΟΣ (βάζει φωτιά με τους πυρσούς)

9

10 Μύσων Καλυκωτός κρατήρας - Βρετανικό Μουσείο Α ΟΨΗ Συγκινητική η σύγχυση της γερόντισσας Αίθρας Ο Δημοφών και ο Ακάμας, γιοί του Θησέα, διασώζουν την γιαγιά τους, την Αίθρα (όλοι ενεπίγραφοι). Συγκινητική η απόδοση της σύγχυση της γερόντισσας.

11 Ζωγράφος του Ιπτάμενου Αγγέλου (The Flying Angel Painter) Πάνω από 60 αγγεία έχουν αποδοθεί σε αυτόν ή στον κύκλο του Πολλοί κιονωτοί κρατήρες, πελίκες και αμφορείς Τύπου C (όπως αυτός εδώ) Πολύ συχνά: Σάτυροι συμπόσια, αθλητές σε παλαίστρα Αμφορέας τύπου C Βοστώνη περ. 480 π.χ.

12 Ζωγράφος του Ιπτάμενου Αγγέλου Αμφορέας με λαιμό και στριφτές λαβές Ρώμη Επώνυμο αγγείο: ιπτάμενος Έρωτας («Αγγελος»)

13 Ζ. του Ιπτάμενου Αγγέλου Αμφορέας τύπου C

14 Ζωγράφος του Ιπτάμενου Αγγέλου Αμφορέας τύπου C - Λούβρο Α ΟΨΗ «Ανακρεόντεια» μορφή με σκύφο και βάρβιττο

15 Ζ. του Ιπτάμενου Αγγέλου Β ΟΨΗ του προηγούμενου αμφορέα «Ανακρεόντεια» μορφή με σκιάδιον

16 Ζ. του Harrow (περ π.χ.) Ο Beazley τον είχε προσέξει από νωρίς, και ασχολήθηκε ιδιαιτέρως μαζί του (όπως και με τον Ζωγράφο του Κλεοφράδη) σε ένα από τα πρώτα άρθρα που έγραψε. Τότε του απέδωσε 39 αγγεία και τον ονόμασε «minor pot-painter», δηλ. «ελάσσων αγγειογράφος». Αργότερα του απέδωσε κι άλλα αγγεία (σύνολο 97) αλλά δεν άλλαξε γνώμη μάλιστα τον χαρακτήρισε "a poorly-equipped painter whose ordinary employment was daubing cheap neck amphorae, column-kraters with dull and ill-drawn forms." Αυτοί είναι μάλλον σκληροί χαρακτηρισμοί και όχι πάντα δικαιολογημένοι. Άλλοι μελετητές τον αποκάλεσαν «more than ordinarily competent». Σίγουρα δεν ήταν ιδιαιτέρως ταλαντούχος σχεδιαστής αλλά αρκετά αγγεία του είναι «χαριτωμένα» και έχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία

17 Ζωγράφος του Harrow Τον ονόμασε έτσι ο J. D. Beazley από μια οινοχόη του που φυλάσσεται στο Μουσείο του Harrow School και εικονίζει έναν νεαρό που παίζει κυλώντας έναν τροχό (βλ. δεξιά). Έχουν αποδοθεί περ. 150 αγγεία στον ίδιο ή στον κύκλο του

18 Ζ. του Harrow Κιονωτός κρατήρας Harvard Υποδοχή του Θησέα (χειραψία = δεξίωσις = επαφή των δεξιών χεριών)

19 Ζωγράφος του Harrow Υδρία Tampa Museum Γυναίκα μέσα στο σπίτι, συνομιλεί με νεαρό αγόρι Άνδρας και νέος έξω, όρθιοι Ο άνδρας κρατά ένα πουγγί = πληρωμή εταίρας ;;; Ή μήπως ο σύζυγος και οι γιοι γυρίζουν πίσω στο σπίτι φέρνοντας τα κέρδη της δουλειάς ;;; Ή απλώς κάποια «αθώα» οικονομική συναλλαγή, το νόημα της οποίας μας διαφεύγει

20 Μάλλον εταίρα Ο καθρέφτης που κρατά δείχνει ότι φροντίζει τον εαυτό της. Περίεργος ο ρόλος του παιδιού = Μήπως στάλθηκε για να διαπραγματευτεί το ποσό εκ μέρους του άνδρα ;;; Ή μήπως ο άνδρας (εραστής) έφερε τον νεαρό στην εταίρα για σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι

21 Ο Ζωγράφος του Συλέα και η Ακολουθία του Συλέα (Syleus Painter - Syleus Sequence)

22 Ζωγράφος του Συλέα Περ π.χ. Ονομάστηκε από ένα αγγείο στην Κοπεγχάγη που εικονίζει την πάλη του Ηρακλή με τον ληστή Συλέα (βλ. παρακάτω) Προτιμά τα μεγάλα αγγεία με μυθολογικές σκηνές Ο Beazley συγκρότησε μια μεγάλη ομάδα αγγειογράφων με παρόμοιο στυλ, τους οποίους ονόμασε «Ακολουθία του Συλέα» = «Syleus Sequence» Μέσα στην ομάδα ξεχώρισε 4 αγγειογράφους = 1) Ζωγράφος του Συλέα 2) Ζωγράφος του Αμφορέα του Μονάχου 3) Ζωγράφος του Gallatin 4) Ζωγράφος του Διογένη Νεότερη έρευνα = μήπως τα αγγεία ανήκουν όχι σε 4 διαφορετικούς αγγειογράφους αλλά αντιπροσωπεύουν τα στάδια δουλειάς ενός μόνο αγγειογράφου;

23 Ζ. του Συλέα Επώνυμο αγγείο Στάμνος Κοπεγχάγη Α ΟΨΗ Ηρακλής με τσεκούρι! Σκότωσε τον Συλέα γιατί εκείνος ανάγκαζε όσους περνούσαν από το βασίλειό του στη Μ. Ασία να σκάβουν τα αμπέλια του.

24 Ζ. του Συλέα Επώνυμο αγγείο - στάμνος στην Κοπεγχάγη: Β ΟΨΗ = Διόνυσος και Μαινάδες

25 Z. του Συλέα Ενιαίος αμφορέας Cansas City, Misouri Πρόβλημα ερμηνείας του θέματος της παράστασης Φυλλομαντεία

26 Τιβέριος = κλήρωση με φύλλα ελιάς (γνωστή από αρχαίες πηγές) «Κρίσις των όπλων» Πιθανόν = Διαμάχη μεταξύ Οδυσσέα και Αίαντα - παρεμβαίνει ο σοφός γέρος Νέστωρ Ο Νέστωρ στην Ιλιάδα πήρε μέρος και σε άλλη κλήρωση (όταν ο Έκτωρ προκαλούσε σε μονομαχία όποιον Έλληνα τολμούσε να αναμετρηθεί μαζί του - τελικά κληρώθηκε ο Αίας).Τα όπλα του Αχιλλέα πήρε ο Οδυσσέας και έτσι άρχισε η μανία του Αίαντα, που κατέληξε στην αυτοκτονία του.

27 Διάφορες παραλλαγές του μύθου για το πώς έγινε η Κρίσις των Όπλων Α) Προφορική επιχειρηματολογία Β) Ψηφοφορία αρχηγών Γ) Μαρτυρία Τρώων αιχμαλώτων (ποιόν θεωρούν αυτοί πιο γενναίο Έλληνα) Δ) Μαρτυρία Ελλήνων κατασκόπων στην Τροία (ιδέα του Νέστορα) μιλούν για την ανδρεία του Αίαντα αλλά παρεμβαίνει η Αθηνά και οι κατάσκοποι καταλαβαίνουν ότι αναφέρονται στον Οδυσσέα Ε) Γενικές αναφορές ότι υπήρξε επέμβαση της Αθηνάς (Μικρή Ιλιάς) ΙΣΩΣ ΤΟ ΑΓΓΕΙΟ ΜΑΣ ΛΥΝΕΙ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΠΟΡΙΑ (Ε) ΔΙΑ ΤΩΝ ΨΗΦΩΝ ΜΑΝΤΙΚΗ = Φυλλομαντεία Αίας = μάλλον στα δεξιά, λόγω όπλων και ειδικά του ξίφους με το οποίο τελικά θα αυτοκτονήσει

28 Ζ. του Συλέα Στάμνος Μαλιμπού, J. P. Getty Αναχώρηση Τριπτόλεμου

29 Ακολουθία του Συλέα = Ζωγράφος του Gallatin Ονομάστηκε έτσι από το επίθετο ενός συλλέκτη (Albert Gallatin, ) Υδρία - Βοστώνη Η Δανάη και ο Περσέας ετοιμάζονται να μπουν στην ξύλινη λάρνακα, να ριχτούν στα κύματα και να αφεθούν στην τύχη τους «εξώγαμο» το αγόρι (αλλά γιος του Δία!) Ακρίσιος Ξυλουργός Δανάη Τροφός με τον Περσέα

30

31 IA 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Μάθημα 7 Ευρυδίκη Κεφαλίδου

32 Ι. ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΟΜΑΔΕΣ 1. Ομάδα του Συρίσκου 2. Ομάδα «αλαβάστρων με Νέγρους» 3. Αγγεία με ενδιαφέροντα θέματα (διαφόρων αγγειογράφων) * Z. της Κοπεγχάγης * Ζ. του Γήρατος * Ζ. του Άργου * Ζ. των Σειρήνων * Ζ. του Τyszkiewicz ΙΙ. ΚΥΛΙΚΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΗΣ ΓΕΝΙΑΣ (ΠΕΡ. 500 ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 5ΟΥ ΑΙ. Π.Χ.)= Α μέρος Πειθίνος Πρωτοπαναίτια Ομάδα Ονήσιμος Z. του Colmar Ζ. του Αντιφώντος Ζ. του Κλουβιού

33 Ζωγράφος του Συρίσκου Από την υπογραφή του κεραμέα Συρίσκου Πλαστικά αγγεία

34 Αλάβαστρα με Νέγρους (Negro alabastra) (και λιγότερα με Αμαζόνες) = κυρίως τη δεκαετία του 480 π.χ. αλλά και μερικές δεκαετίες πριν και μετά Πολλά από αυτά συνδέονται με το εργαστήριο του Ζ. του Συρίσκου Ειδική τεχνική = περίγραμμα σε λευκό βάθος

35 Το σχήμα προέρχεται από την Αίγυπτο. η διακόσμηση από την Αφρική. ΕΡΜΗΝΕΙΑ -Εξωτισμός γενικώς -Προσπάθεια να ανοιχτούν στις αγορές της Βόρειας Αφρικής (π.χ. Αλεξάνδρεια, Κυρήνη κλπ.)

36 με Αμαζόνες

37 Αγγεία με ενδιαφέροντα θέματα (διαφόρων αγγειογράφων)

38 Z. της Κοπεγχάγης Μοιάζει πολύ με τον Ζ. του Συρίσκου (αδελφούς τους χαρακτήρισε ο Beazley, δύσκολο να τους ξεχωρίσεις) Διακοσμεί κυρίως στάμνους με ιδιαίτερο σχήμα. ΕΔΩ στάμνος στο Würzburg, περ. 470 π.x. Σημαντικό =πρόσφατο ιστορικό γεγονός = δολοφονία Ιππάρχου (514 π.χ.)

39 Δεν έχει επιγραφές η ταύτιση έγινε από την έρευνα Αριστογείτων Ίππαρχος Αρμόδιος 477/476 π.χ. στήθηκε το δεύτερο σύνταγμα των τυραννοκτόνων στην Αγορά έργο των Κριτίου και Νησιώτη (χάλκινο χαμένο γνωστό από αντίγραφα πηγή έμπνευσης του αγγειογράφου μας (η μορφή του πρώτου συντάγματος, του γλύπτη Αντήνορα -514π.Χ.- μάς είναι άγνωστη: μεταφέρθηκε στην Περσία το 480 π.χ.. αλλά μετά το έστειλε πίσω στην Αθήνα ο Αλέξανδρος)

40

41 Ζωγράφος του Γήρατος Ηρακλής και Γήρας (πελίκη - Λούβρο)

42 Ζωγράφος του Γήρατος Ηρακλής και Κέρκωπες (Ελικωτός κρατήρας - Μόναχο) Ήταν περιφερόμενοι κλέφτες και απατεώνες, που πήγαν να αρπάξουν τα όπλα του Ηρακλή ενώ κοιμόταν Παλαιότερη μελανόμορφη απεικόνιση του ίδιου θέματος

43 Σελινούς, Ναός C, μετόπη π.χ. Παλαιότερες απεικονίσεις του ίδιου θέματος σε άλλα μέσα (εκτός της κεραμικής) Χάλκινο ανάγλυφο, 6 ος αι. π.χ.

44 Ζωγράφος του Άργου Επώνυμη στάμνος Ο Ερμής σκοτώνει τον Άργο (φύλακα της Ιούς αγελάδας) Ιώ μεταμορφωμένη σε αγελάδα (από τον Δία για να γλυτώσει την οργή της Ήρας )

45 Ζωγράφος του Άργου Αφρικανός και καμήλα (πελίκη -Ερμιτάζ)

46 Ζωγράφος των Σειρήνων Επώνυμο αγγείο (Στάμνος Βρετανικό Μουσείο)

47 Ζ. του Τyszkiewicz (από το όνομα ενός παλαιού συλλέκτη) Στάμνος Πηλέας και Θέτιδα

48 Ζ. του Τyszkiewicz Ασκός Τύμβος και ψυχή νεκρού πολεμιστή

49 ΙΙ. ΚΥΛΙΚΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΗΣ ΓΕΝΙΑΣ (ΠΕΡ ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 5 ΟΥ ΑΙ. Π.Χ.)= Α μέρος

50 Έχουν πια ουσιαστικά σταματήσει οι οφθαλμωτές κύλικες τύπου Α με το πλαστικό δακτυλίδι Δημοφιλή = Ο τύπος Β πιο «κομψός» Ο τύπος C με κοίλο χείλος Επίσης = ο τύπος Acrocup - με ενιαίο χείλος, κωνικό πόδι και πλαστικό δακτυλίδι

51 Πειθίνος περ. 500 π.χ. και λίγο μετά Μόνο 2 ενυπόγραφες κύλικες και μερικά όστρακα από την Ακρόπολη Εξαιρετική ποιότητα σχεδίου Μόνο 3-4 αγγεία του αποδόθηκαν συνολικά Κύλικα στο Βερολίνο Πηλέας και Θέτις

52 Πρωτοπαναίτια Ομάδα (περ π.χ.) Περ. 33 αγγεία Παναίτιος Καλός (αλλά και = Λέαγρος Καλός, Επίδρομος Καλός κ.ά) Σχεδόν πάντα κωμαστές και αθλητές Από εδώ ξεχώρισε ο αγγειογράφος Ονήσιμος.

53 Ζ. του Παναίτιου (περ π.χ.) Περ. 20 αγγεία δικά του ή κοντά του Τοξότης

54 Ονήσιμος Υπογράφει σε μια κύλικα φτιαγμένη από τον Ευφρόνιο και ζωγράφισε ακόμη περ. 10 άλλες του Ευφρόνιου, χωρίς να βάλει το όνομά του

55 Ονήσιμος Κύλικα -Λούβρο (ΕΥΦΡΟΝΙΟΣ ΕΠΟΙΕΣΕ) με τον Θησέα στηριζόμενο από Τρίτωνα να παίρνει στεφάνι από την Αμφιτρίτη (ως γιος του Ποσειδώνα) Με την παρουσία της Αθηνάς

56 Ονήσιμος

57 Ονήσιμος (λεπτομέρεια: το στεφάνι)

58 Ονήσιμος Ωραία πρόσωπα φαλακρών κωμαστών και πρόσωπα κατ ενώπιον

59 Ονήσιμος

60 Ονήσιμος Ιλίου Πέρσις Rome, Museo Nazionale di Villa Giulia (previously J. Paul Getty Museum) Πουλήθηκε αρχαιοκαπηλικώς, όστρακο-όστρακο, και μετά επιστράφηκε

61 Ονήσιμος Ιλίου Πέρσις (λεπτομέρειες)

62 Z. του Colmar (περ π.χ.) Όνομα: από το Μουσείο του Colmar (Αλσατία, ΒΑ Γαλλία) όπου βρίσκεται μια κύλικά του Κυρίως: αθλητικές σκηνές και συμπόσια Όχι πολλά μυθολογικά θέματα Κύλικα στο Λούβρο: Συμπόσιο

63 Ζ. του Αντιφώντος Αντιφών Καλός Σε υπόστατο στο Βερολίνο

64 Ζ. του Αντιφώντος Κυρίως κωμαστές και αθλητές σπανίως μυθολογικά θέματα

65 Ζ. του Κλουβιού Συνδέεται στυλιστικά με τον Ζ. του Αντιφώντος Επώνυμη κύλικα Λονδίνο Βρετανικό Μουσείο

66 IA 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Μάθημα 8 Ευρυδίκη Κεφαλίδου

67 ΙΙ. ΚΥΛΙΚΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΗΣ ΓΕΝΙΑΣ (ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 5ΟΥ ΑΙ. Π.Χ.)= B μέρος Z. του Bρύγου Ζ. της Γιγαντομαχίας του Παρισιού Ζ. του Χυτηρίου Ζ. της Βρισηίδας Ζ. της Δοκιμασίας Ζ. του Τριπτόλεμου

68 Z. του Bρύγου, περ π.χ. Ο κεραμέας Βρύγος υπογράφει σε πάνω από 12 κύλικες Όλες σχεδόν έχουν ζωγραφιστεί από τον Ζ. του Βρύγου ή από κοντινούς του αγγειογράφους

69 Z. του Bρύγου Πολύ παραγωγικός πάνω από 400 αγγεία δικά του ή του κύκλου του τα περ. 100 είναι κύλικες (τύπων Β και C) Τα υπόλοιπα: σκύφοι, πλαστικά αγγεία (κάνθαροι και ρυτά) λήκυθοι, και άλλα

70 Z. του Bρύγου Πλαστικός κάνθαρος

71 Z. του Bρύγου Και κύλικες λευκού βάθους Φρεσκάδα και πρωτοτυπία στις συνθέσεις του: Μαινάδα

72 Z. του Bρύγου Του αρέσει να εικονίζει αθλητές, συμπόσια, μουσικούς και διονυσιακά θέματα

73 Z. του Bρύγου Εξαιρετικός στην απεικόνιση ανδρών διαφορετικών ηλικιών, όπως λ.χ. στα «λύτρα του Έκτορα» (σημαντικός σκύφος - στη Βιέννη)

74 Z. του Bρύγου Σαπφώ και Αλκαίος Μεγάλος κάλαθος Λούβρο

75 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ 1) Ιστορικά πρόσωπα (σπάνιο στα αγγεία) 2) Πρόσωπο σε όψη τριών τετάρτων (μια πρώιμη προσπάθεια)

76 Z. του Bρύγου Εξαιρετική χρήση αραιωμένου επιχρίσματος (τρίχωμα στήθους, βότσαλα) Πρωτοτυπία στα μυθολογικά θέματα Νεκρός Αίας

77 Ζ. του Βρύγου, Ιλίου Πέρσις. Κύλικα - Λούβρο

78 Ζ. του Βρύγου, (εσωτερικό της κύλικας με την Ιλίου Πέρσιν) Φοίνιξ και Βρισηίς ή Εκαμήδη και Νέστωρ

79 Κύκλος του Ζ. του Βρύγου Ζ. της Γιγαντομαχίας του Παρισιού Επώνυμο αγγείο ΓΙΓΑΝΤΟΜΑΧΙΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΚΥΛΙΚΑ

80 Ζ. της Γιγαντομαχίας του Παρισιού Επώνυμο αγγείοεσωτερικό Ποσειδών και Πολυβότης

81 Ζ. του Χυτηρίου (Foundry Painter) Κύλικα Βερολίνο Επώνυμο αγγείο Εσωτερικό: Ήφαιστος και Θέτις (όπλα Αχιλλέα) Εξωτερικά: Κανονικό χυτήριο (Α και Β όψη)

82 Ζ. του Χυτηρίου (Foundry Painter) Επώνυμο αγγείο

83 Ζ. του Χυτηρίου Επώνυμο αγγείο

84 Ζ. του Χυτηρίου (Foundry Painter) Επώνυμο αγγείο

85 Ζ. της Βρισηίδας Επώνυμο αγγείο Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο Οι κήρυκες οδηγούν τη Βρισηίδα Μακριά από τον θλιμμένο Αχιλλέα, προς τη σκηνή του Αγαμέμνονα. Η αρχή του θυμού του Αχιλλέα Βρισεύς και Χρύσις = αδέλφια, σύμμαχοι των Τρώων Βρισηίς Χρυσηίς = ξαδέλφες, σκλάβες στον Αχιλλέα και τον Αγαμέμνονα, αντίστοιχα

86 Ζ. της Βρισηίδας Επώνυμο αγγείο

87 Ζ. της Βρισηίδας Η συνέλευση των Ελλήνων υποχρέωσε τον Αγαμέμνονα, ύστερα από συμβουλή του μάντη Κάλχα, να επιστρέψει τη Χρυσηίδα, στον πατέρα της. Ζήτησε ως αντάλλαγμα τη Βρισηίδα και έστειλε τους αγγελιαφόρους του, Ταλθύβιο και Ευρυβάτη, και την πήρε από τον Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας θύμωσε και αρνήθηκε να πολεμήσει. Ο θυμός («μήνις») είναι το θέμα της Ἰλιάδας.

88 Ζ. της Βρισηίδας Εσωτερικό της επώνυμης κύλικας Δύο Αχαιοί Επιγραφή χωρίς νόημα: ΑVIOΣΚΙΟΣVΙΣ

89 Ζ. της Βρισηίδας Κύλικα Α ΟΨΗ Ο Θησέας στο παλάτι του Ποσειδώνα

90 ΒΡΥΓΟΣ ΕΠΟΙΕΣΕΝ σε κύλικα του Ζωγράφου της Βρισηίδος

91 Ζ. της Δοκιμασίας - Σε δύο κύλικές του εικονίζεται η δοκιμασία αλόγων (έλεγχος καταλληλότητας)

92 Ζ. της Δοκιμασίας Κρατήρας, Βοστώνη, MFA - Φόνοι Αγαμέμνονα και Αίγισθου Και Χρυσόθεμις(;) Κλυταιμνήστρα (με τσεκούρι και στις δύο όψεις) Κασσάνδρα Ηλέκτρα

93 Ζ. του Τριπτόλεμου ( π.χ.) Ίσως μαθητής του Δούρη. Ζωγράφισε αγγεία των κεραμέων Βρύγου, Ιέρωνα και Πύθωνα Αρκετά καλός σχεδιαστής - Πολλά ενδιαφέροντα θέματα Επώνυμα αγγεία: τρία: Στάμνος και κρατήρας με αναχώρηση του νεαρού Τριπτόλεμου Πελίκη (δεξιά) με τον Τριπτόλεμο (ενεπίγραφο) ως καθιστό γενειοφόρο

94 Ζ. του Τριπτόλεμου Κύλικα Λούβρο Διόνυσος και οινοχόος (Οινοπίων;) Απατούρια (;)

95 Τα Απατούρια ήταν γιορτή των Αθηναίων, και γενικά των Ιώνων, με κοινωνικό κυρίως περιεχόμενο. Γινόταν κάθε χρόνο, τον μήνα Πυανεψιώνα (Οκτώβριο). H ονομασία της υποδηλώνει τον εορτασμό της κοινής πατρότητας, αφού θεωρητικά όλα τα άρρενα μέλη των φρατριών κατάγονταν από έναν κοινό πρόγονο Αμαπατόρια Ομοπατόρια = όμοιοι πατέρες Διαρκούσε τρεις ημέρες Η πρώτη ημέρα ονομαζόταν δόρπεια ή δορπία, γιατί τα μέλη της φρατρίας συγκεντρώνονταν για το κοινό δείπνο (το δόρπον), στο σπίτι ενός από τους συγγενείς. Η δεύτερη μέρα ήταν αφιερωμένη στους θεούς, και ονομάζονταν ανάρρυσις, διότι την ημέρα αυτή γίνονταν θυσίες προς τον προστάτη θεό της φρατρίας, συνήθως τον Φράτριο Δία ή την Αθηνά Φρατρία, μερικές φορές και στον Διόνυσο τον Μελαναιγίδα. Η τρίτη ημέρα ήταν κουρεώτις: υποδέχονταν τα νέα μέλη στη φρατρία. Οι πατέρες ορκιζόταν ότι τα απέκτησαν με νόμιμη σύζυγο και τα μέλη της φρατρίας ψήφιζαν. Η ονομασία της οφειλόταν είτε στην εισαγωγή των κούρων (αγοριών), είτε στο έθιμο να κόβουν τα μαλλιά των παιδιών πριν από την τελετή. Οι γονείς των παιδιών που εισάγονταν στη φρατρία προσέφεραν στους φράτορες το μείον, αρνί ή πρόβατο για τη θυσία. Δεν είναι σαφές εάν η ίδια διαδικασία ακολουθούνταν και για τα κορίτσια. Ωστόσο, όταν μία κοπέλα παντρευόταν, η φρατρία στην οποία ανήκε συχνά τελούσε θυσία κατά τη διάρκεια των Απατουρίων. Είναι φανερό ότι πρόκειται για πανάρχαιο πανηγυρισμό των Ιώνων, που συνδέεται με τη βαθιά ριζωμένη πίστη των αρχαίων Ελλήνων στο γένος και στη διαφύλαξη της γνησιότητάς του

96 Πομπή στα Απατούρια (;) Ώριμος και νέος στα περισσότερα ζεύγη. Πρόβλημα η ερμηνεία

97 IA 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Μάθημα 9 Ευρυδίκη Κεφαλίδου

98 Α. Οι δύο τελευταίοι σημαντικοί υστεροαρχαϊκοί κυλικογράφοι: Δούρης και Μάκρων Β. Υστεροαρχαϊκοί Μανιεριστές αγγειογράφοι (περ π.χ.) Ζωγράφος του Χοίρου Ζωγράφος του Λένινγκραντ Ζωγράφος του Πανός

99 Δούρης περ. 500/ /460 π.χ.. ΔΟRIΣ ΕΛRAΦΣEN Ηώς και Μέμνων Κύλικα, Λούβρο Περ. 550 αγγεία δικά του ή κοντά του Έχει υπογράψει τα 50 Αξιόλογος σχεδιαστής Χάρη και ηρεμία (ακόμη και στη βία..) Λυγερές μορφές

100 Δούρης Ο δράκος εξεμεί τον Ιάσονα Η συγκεκριμένη παραλλαγή του μύθου Δεν υπάρχει στη σωζόμενη γραπτή παράδοση Ίσως ο Ιάσων μπήκε μέσα του για να τον σκοτώσει. διότι απέξω τον προστάτευσε το άτρωτο δέρμα του Δύσκολο να είμαστε βέβαιοι

101 Δούρης Πηλέας και Θέτιδα

102 Δούρης Κύλικα στο Βερολίνο πολύ σημαντική Δούρις (έγραφσεν) στο εσωτερικό (όπου εικονίζεται αθλητής) Α και Β =σκηνή σχολείου κηρωμένες πινακίδες γραφής (και στύλοι) / κύλινδρος παπύρου

103 Άλλος πάπυρος, σε αγγείο του Ζ. του Ακεστορίδη Μουσείο J. P. Getty

104 Δούρης Κύλικα, Fort Worth, Texas: Βάκχες και Πενθεύς (αλλά και Σάτυρος).

105 Δούρης Ψυκτήρας Βρετανικό Μουσείο

106 Δούρης Ψυκτήρας Βρετανικό Μουσείο Σάτυρος ντυμένος σαν Ερμής Επιρροή από κάποιο σατυρικό δράμα ή έμπνευση του Δούρη;;;

107 Δούρης Αρύβαλλος ΕΑΜ Δύο γραπτές επιγραφές: ΔΟRIΣ EΠOIEΣEN ΑΣΟΠΟΔΟRO HE ΛEKYΘΟΣ «Αυτή η λήκυθος ανήκει στον Ασωπόδωρο» Ειδική παραγγελία αφού οι επιγραφές είναι πριν από το ψήσιμο. Βρέθηκε σε τάφο στην Αθήνα προφανώς ήταν ο τάφος του Ασωπόδωρου.

108 Μάκρων Αποδίδονται πάνω από 800 αγγεία σε αυτόν ή στον κύκλο του! Υπογράφει μόνο σε 1-2 αγγεία Μάλλον συνεργάστηκε σχεδόν αποκλειστικά με τον κεραμέα Ιέρωνα (που υπογράφει σε πάνω από 30 έργα που αποδίδονται στον Μάκρωνα) Υπογραφή Ιέρωνα: άλλοτε εγχάρακτη κι άλλοτε γραπτή

109 Μάκρων Λίγο πιο «βαρύ χέρι» από εκείνο του Δούρη Πιο στιβαρές μορφές

110 Μάκρων Στα καλύτερα έργα του: εξαιρετικές λεπτομέρειες π.χ. ρούχα, μαλλιά, έπιπλα, δέρμα κλπ. Κύλικα στη Villa Giulia Ξανθιά και μελαχροινές μαινάδες

111 Μάκρων Στα πλαίσια των μεταλλίων του: σχεδόν πάντα κανονικός συνεχής μαίανδρος

112 Μάκρων Από τα μυθολογικά θέματα προτιμάει τα Τρωικά Κύλικα Λούβρο

113 Μάκρων Σκύφος - Βοστώνη Ελένη, με τον Πάρη και με τον Μενέλαο στην Α και Β όψη Εδώ και η μόνη βέβαιη υπογραφή του Γενικά = ζωγραφίζει αρκετούς σκύφους

114 Μάκρων Σκύφος. Αναχώρηση Τριπτόλεμου

115 Μάκρων Από τις σκηνές της καθημερινής ζωής προτιμάει τα συμπόσια και τους κώμους

116 Μάκρων Κύλικα με διονυσιακή λατρεία (την αναφέραμε ήδη) Ανήκει στην Ομάδα των «Αγγείων των Ληναίων» - Lenaia Vases. Σε όλα μια ομάδα γυναικών (θνητών προφανώς) εκτελεί λατρευτικές πράξεις γύρω από ένα ξόανο του Διονύσου Πρόβλημα και η γιορτή και η ερμηνεία τους

117 Υστεροαρχαϊκοί Μανιεριστές (περ π.χ.) δηλαδή μιμητές των παλαιότερων σπουδαίων αγγειογράφων της αρχαϊκής εποχής Έχουν «αρχαϊκούς τύπους αλλά χωρίς αρχαϊκή ουσία» -Διακοσμούν κυρίως κιονωτούς κρατήρες, πελίκες και υδρίες - Ψηλόλιγνες μορφές, μικρά κεφάλια, υπερβολικές χειρονομίες, υπερβολικά λεπτομερής έως και περιττή διακόσμηση στα ρούχα, ελάχιστη προσοχή στη φυσιοκρατία, κοινότυπα θέματα, «θεατρινισμός» Ωστόσο είναι καλοί ζωγράφοι! Ζωγράφος του Χοίρου Ζωγράφος του Λένινγκραντ Ζωγράφος του Πανός = ο πιο σημαντικός

118 Ζωγράφος του Χοίρου Pig Painter περ. 100 αγγεία δικά του ή κοντά του Πολύ κοντά στον Μύσωνα πολλοί κιονωτοί κρατήρες Συχνά: αθλητές και συμπόσια Λίγες μυθολογικές σκηνές και μάλιστα παλιομοδίτικες Πελίκη Cambridge Οδυσσέας και Εύμαιος Επώνυμο αγγείο (λόγω των δύο χοίρων )

119 Ζωγράφος του Λένινγκραντ Περ. 150 αγγεία δικά του ή κοντά του Ικανός στην εικαστική αφήγηση Ψηλόλιγνες μορφές σε ψηλόλιγνα αγγεία Αμφορέας με στριφτές λαβές Μόναχο

120 Ζωγράφος του Λένινγκραντ 4 κιονωτοί Μανιερισμός στις παραστάσεις.

121 Ζωγράφος του Λένινγκραντ Ορισμένες εξαιρέσεις στο μανιεριστικό του θεματολόγιο 1-4 1) Κιονωτός κρατήρας - Λούβρο (με αρχαίες επισκευές) : Φινέας, Βορεάδης και άλλος Αργοναύτης

122 Ζωγράφος του Λένινγκραντ 2) Υδρία - Μιλάνο Σημαντική =απεικόνιση κεραμικού (;) εργαστηρίου με Αθηνά και Νίκες (και γυναίκα!) Μήπως εννοούνται μεταλλικά τα αγγεία? Κάπως ιδιαίτερα τα σχήματά τους

123 Ζωγράφος του Λένινγκραντ 3) Υδρία Γηραιοί Σάτυροι, με σκήπτρα(!), επισήμως ντυμένοι και καθισμένοι απέναντι από Σφίγγα πολύ πιθανή η επιρροή του αγγειογράφου από κάποιο σατυρικό δράμα

124 Ζωγράφος του Λένινγκραντ 4) Υδρία Βοστώνη Σάτυροι συναρμολογούν ένα έπιπλο Και αυλητής με επίσημη στολή παράστασης = πιθανότατα επιρροή από κάποιο σατυρικό δράμα (λ.χ. «Θαλαμοποιοί» του Αισχύλου).

125 Ζωγράφος του Πανός Επώνυμο αγγείο - Κωδωνόσχημος κρατήρας - Βοστὠνη - περ. 470 π.χ. Μυθολογικές σκηνές που μοιάζουν σαν να τις έχει επινοήσει ο ίδιος

126 Ζωγράφος του Πανός Επώνυμο αγγείο Κρατήρας - Βοστὠνη, περ. 470 π.χ Β ΟΨΗ: Άρτεμη και Ακταίων

127 Ζωγράφος του Πανός Πελίκη - Αθήνα, ΕΑΜ - περ π.χ. Ηρακλής Βούσιρις (που θυσίαζε τους ξένους στον Δία) ιερείς/ακόλουθοι Αφρικανοί με νεγροειδή χαρακτηριστικά και περιτομή!

128 Ζωγράφος του Πανός Beazley : «Ξεκινά σαν μανιεριστής και τελειώνει σαν μανιεριστής, αλλά στο ενδιάμεσο διάστημα είναι κάτι περισσότερο».

129 New York, Market. Christie's π.χ. Υδρία Έργο ενός αταύτιστου μανιεριστή Επτά επί Θήβαις - προετοιμασία

130 Κουρά: πανάρχαιο διαβατήριο έθιμο (ήδη από τον Όμηρο). Μέχρι σήμερα (κουρά στη βάφτιση, κουρά μοναχών ) Ζ. του Νίκωνος και Ζ. του Οιωνοκλή (θα τους δούμε παρακάτω)

131 IA 31: Αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία της αρχαϊκής εποχής Μάθημα 10 Ευρυδίκη Κεφαλίδου

132 Υστεροαρχαϊκοί αγγειογράφοι μεγάλων αγγείων (περ π.χ.) Ζ. του Μονάχου 2413 Ερμώναξ Ζ. της Γέννησης της Αθηνάς Ζ. της Providence Z. του Νίκωνος Ζ. του Οιονοκλή Ζ. του Ευαίωνος Ζ. Κλινικής Ζ. του Τήλεφου Ζ. της Μπότας Υστεροαρχαϊκοί κυλικογράφοι (περ π.χ.)

133 Ζ. του Μονάχου 2413 Ίσως ήταν «μαθητής του Ζ. του Βερολίνου Επώνυμο αγγείο (σχέδιο) Μόναχο Οι μορφές του θυμίζουν αγάλματα της πρώιμης κλασικής περιόδου

134 Ζ. του Μονάχου 2413 Στάμνος με τη γέννηση του Εριχθόνιου, Μυθικού βασιλιά της Αθήνας. = η Γη τον δίνει στην Αθηνά Γεννήθηκε από το σπέρμα του Ήφαιστου που έπεσε στη γη, όταν προσπάθησε να βιάσει την Αθηνά (ή τη νύμφη Ατθίδα..παραλλαγή του μύθου)

135 Ορισμένοι μύθοι αναφέρουν ότι ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι, ενώ άλλοι λένε ότι είχε φρουρό ένα φίδι. Πάντως το φίδι είναι βασικίο συστατικό του μύθου = χθόνιος Εριχθόνιος Η Αθηνά τον έκλεισε σε ένα καλάθι και το εμπιστεύτηκε στις τρεις κόρες του Κέκροπα (άλλου μυθικού βασιλιά -και ιδρυτή- της Αθήνας γιού της Γης και του Ουρανού) την Έρση, την Πάνδροσο και την Άγλαυρο, με την εντολή να μην το ανοίξουν. Μόνο η Πάνδροσος όμως υπάκουσε τη θεά. Οι άλλες δύο κοπέλες άνοιξαν το καλάθι και αντίκρισαν ένα μωρό τυλιγμένο με δύο φίδια. Τρόμαξαν τόσο πολύ που έπεσαν από τον βράχο της Ακρόπολης. Για την εικονογραφία σημαντικό είναι το γεγονός ότι πρόκειται για τοπικό μύθο της Αθήνας που πρωτοεμφανίζεται αυτή την εποχή και συνεχίζει σε όλον τον 5 ο αιώνα. Σε όλες τις απεικονίσεις ο Εριχθόνιος είναι ένα κανονικό παιδί (όχι μιξάνθρωπος)

136 Κέκροπας Γέννηση του Εριχθόνιου 5 ος αι. π.χ.

137 Ερμώναξ Πολύ κοντά στον Ζ. του Μονάχου 2413 (ορισμένοι τους θεωρούν το ίδιο άτομο) όμως αυτός όχι τόσο υψηλή ποιότητα Υπογράφει σε 10 αγγεία ως αγγειογράφος και του έχουν αποδοθεί περ. 230 δικά του ή κοντά του. Και αυτός έχει στοιχεία από τον Ζ. του Βερολίνου

138 Ερμώναξ Στάμνος Θάνατος Ορφέα

139 Ερμώναξ Στάμνος Βορέας και Ωρείθυια

140 Ζ. της Γέννησης της Αθηνάς Επώνυμο αγγείο (πελίκη)

141 Ζ. της Providence Αμφορείς τύπου Nola

142 Ζ. της Providence Λεπτομέρειες από δύο ληκύθους

143 Z. του Νίκωνος Δύο λήκυθοι

144 Z. του Νίκωνος (βέβαιο και όχι βέβαιο) Λήκυθοι σε λευκό βάθος, περ π.χ.

145 Ζ. του Οιονοκλή Χους Μουσείο J. P. Getty

146 Ζ. του Οιονοκλή Ηρακλής και Συλεύς

147 Ζ. του Οιονοκλή 2 αμφορείς τύπου Nola Νέα Υόρκη, MMA

148 Υστεροαρχαϊκοί κυλικογράφοι Ζ. του Ευαίωνος Ζ. Κλινικής Ζ. του Τήλεφου Ζ. της Μπότας (περ π.χ.)

149 Ζ. του Ευαίωνος (αγγειοπλάστης Ευαίων) Θησέας και Σίνις (ο πιτυοκάμπτης στον Ισθμό) Προσοχή και στις αρχαίες επισκευές της κύλικας

150 Ζ. του Ευαίωνος Κύλικα Σάτυροι και Μαινάδα

151 Ζ. του Ευαίωνος Κύλικα Αταλάντη (ενεπίγραφη)

152 Ζωγράφος της Κλινικής Αρύβαλλος Λούβρο Επώνυμο αγγείο Γιατρός και ασθενείς Ακολουθεί το στυλ του Μάκρωνα

153

154 Ζ. του Τήλεφου επώνυμο αγγείο ( χωρίς τον Ορέστη) Γιος του Ηρακλή και της Αύγης, βασιλιάς της Μυσίας Σύμμαχος των Τρὠων, μονομάχησε με τον Αχιλλέα, Πληγώθηκε, αλλά η πληγή δεν έκλεινε Προφητεία: O τρώσας και ιάσεται Για θεραπεία πήγε στο Άργος, κάθισε επάνω σε βωμό ως ικέτης, και πήρε όμηρο τον μικρό Ορέστη. Όταν ιάθηκε, από ευγνωμοσύνη έδωσε οδηγίες στους Αχαιούς για την κατάληψη της Τροίας Μεταγενέστερη του αγγείου αυτού ήταν η τραγωδία του Ευριπίδη Τήλεφος (χαμένη)

155 Τήλεφος και Ορέστης σε άλλο αγγείο

156 Ζ. της Μπότας Ο Beazley είχε αναρωτηθεί μήοως είναι όψιμα έργα του Ζ. του Κλεοφράδη δύσκολο να είμαστε βέβαιοι. Και όπως λέει χαριτολογώντας ο John Boardman, εάν όντως είναι ο ίδιος τότε στα γεράματα. δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τις γυμνές κοπελίτσες με τις χαρακτηριστικές τους μπότες!!!

157 Ζ. της Μπότας Η άλλη όψη της προηγούμενης κύλικας