Το Πρόγραµµα «Αξιοποίηση Λαϊκών Ιστοριών της Κύπρου για Προώθηση της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης» Παναγιώτης Αγγελίδης, UNRF Πέτρος Πανάου, CARDET

Transcript

1 Το Πρόγραµµα «Αξιοποίηση Λαϊκών Ιστοριών της Κύπρου για Προώθηση της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης» Παναγιώτης Αγγελίδης, UNRF Πέτρος Πανάου, CARDET Η συνήθης προσέγγιση προωθεί τη ΔΕ µέσα από σύγκριση παραµυθιών που εκπροσωπούν διάφορες εθνικές οµάδες. Η υπόθεση που κρύβεται πίσω από αυτή την προσέγγιση είναι ότι «στα παλιά χρόνια» οι εθνικοί πολιτισµοί ήταν αµιγείς και αποµονωµένοι ο ένας από τον άλλο, και ότι κάθε λαϊκό παραµύθι είναι απόσταγµα ενός αµιγούς εθνικού πολιτισµού. Αυτή η παρατήρηση δεν ισχύει ούτε στην Ευρώπη αλλά ούτε στην περίπτωση της Κύπρου, αφού λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της γεωστρατηγικής της σηµασίας ανέκαθεν υπήρξε σηµείο συνάντισης πολλών και διαφορετικών πολιτισµών. Ο πλουραλισµός αυτός δεν µπορούσε παρά να αποτυπωθεί και στις λαϊκές ιστορίες του τόπου. Η καινοτοµία του προγράµµατος που παρουσιάζεται εδώ έγγειται στο ότι, αντίθετα από την κοινή πρακτική, δεν επιδιώκει τη συγκριτική ανάλυση και διδασκαλία παραµυθιών από διαφορετικές χώρες, αλλά τη διερεύνηση της "εσωτερικής" πολυπολιτισµικής διάστασης των λαϊκών παραµυθιών της Κύπρου και την αξιοποίησή της για προώθηση της ΔΕ. Μέσα από αυτές τις ιστορίες αναδεικνύεται η διαχρονική πολυπολιτισµικότητα της Κυπριακής κοινωνίας εξασθενεί η λανθασµένη εντύπωση ότι ο «αµιγής» χαρακτήρας του Ελληνοκυπριακού πολιτισµού έχει «µολυνθεί» τις τελευταίες δύο δεκαετίες από τους µετανάστες, οι οποίοι αποτελούν «απειλή». Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται, σε Κύπρο και Ελλάδα, αυξηµένη παραγωγή και εκπαιδευτική χρήση σύγχρονων ιστοριών που αναφέρονται στη διαπολιτισµικότητα και στη διαφορετικότητα. Οι συγγραφείς αυτών των ιστοριών προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τους αναγνώστες τους σε κοινωνικά θέµατα που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες πολυπολιτισµικές κοινωνίες. Πολλές φορές, όµως, η λογοτεχνικότητα θυσιάζεται στο βωµό ενός διδακτισµού που συχνά ακουµπά τα όρια του κατηχισµού. Τέτοιου είδους βιβλία σπάνια καταφέρνουν να µιλήσουν στη ψυχή του αναγνώστη, ο οποίος διαισθάνεται τις σκοπιµότητες που κρύβονται πίσω

2 από τις ιστορίες. Αντίθετα, κύριο γνώρισµα των λαϊκών παραµυθιών είναι η αυθεντικότητα, αφού πρόκειται για ιστορίες που έχουν περάσει από τη δοκιµασία του χρόνου και του αλάνθαστου κριτηρίου του λαού. Σκοπός του έργου «Αξιοποίηση Λαϊκών Ιστοριών της Κύπρου για Προώθηση της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης» είναι ακριβώς η συλλογή και αξιοποίηση λαϊκών ιστοριών που ενώ έχουν πολυπολιτισµικό περιεχόµενο δεν έχουν συγγραφεί κατά παραγγελία. Με τον τρόπο αυτό έρχεται να εξυπηρετήσει και τρεις βασικούς στόχους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού (ΥΠΠ) της Κύπρου: αποτροπή κοινωνικού αποκλεισµού, καλλιέργεια ειρηνικής συµβίωσης και προαγωγή δηµιουργικότητας και καινοτοµίας (ΥΠΠ, 2009). Γενικά, το πρόγραµµα στοχεύει στη σε βάθος διερεύνηση του εξής ερευνητικού ερωτήµατος: - Πώς θα µπορούσαν να συµβάλουν οι λαϊκές ιστορίες της Κύπρου στην προώθηση της ΔΕ; Το ερώτηµα αυτό αναλύεται στα εξής υποερωτήµατα: α. Ποιες είναι οι εκπαιδευτικές πολιτικές, ανάγκες και πρακτικές όσον αφορά στη ΔΕ; β. Ποιες είναι οι καταλληλότερες λαϊκές ιστορίες της Κύπρου για προώθηση της ΔΕ; γ. Ποιες είναι οι πλέον αποτελεσµατικές προσεγγίσεις για αξιοποίηση ιστοριών στη ΔΕ; Για να διερευνήσει τα πιο πάνω ερωτήµατα, ακολουθεί την πιο κάτω πορεία εργασίας: 1. Διεξαγωγή προκαταρκτικής έρευνας που να εξετάζει την εκπαιδευτική πολιτική, τις ανάγκες και τις υφιστάµενες πρακτικές σε σχέση µε τη χρήση αφηγηµατικών κειµένων για την προώθηση της ΔΕ στα δηµοτικά σχολεία της Κύπρου. 2. Βιβλιογραφική έρευνα ανίχνευσης του διεθνούς σκηνικού όσον αφορά στην προώθηση της ΔΕ µε αξιοποίηση λαϊκών ιστοριών. 3. Καταρτισµός κριτηρίων επιλογής και δηµιουργία "Συλλογής Λαϊκών Ιστοριών της Πολυπολιτισµικής Κύπρου".

3 4. Ανάπτυξη, εφαµοργή, ερευνητική αξιολόγηση και αναθεώρηση διδακτικού υλικού το οποίο εµπλέκει µαθητές σε πρακτικές ΔΕ µε αξιοποίηση λαϊκών ιστοριών της Κύπρου. 5. Εξαγωγή συµπερασµάτων και διατύπωση εισηγήσεων σχετικά µε αποτελεσµατικές προσεγγίσεις και καλές πρακτικές για προώθηση της ΔΕ µέσα από αξιοποίηση ιστοριών. 6. Ενηµέρωση και επιµόρφωση εκπαιδευτικών µέσα από συνέδριο και βιωµατικά εργαστήρια, καθώς και ιστοσελίδα, έντυπο υλικό και DVD µε οπτικογραφηµένες δειγµατικές διδασκαλίες. 7. Διοργάνωση της «Γιορτής του Παραµυθιού και του Διαφορετικού» για ευρύτερη διάχυση των αποτελεσµάτων και προϊόντων του έργου. Στο δίκτυο συνεργασίας του προγράµµατος συµµετέχουν το Πανεπιστήµιο Λευκωσίας το ερευνητικό κέντρο CARDET ο Κυπριακός Σύνδεσµος Παιδικού Νεανικού Βιβλίου ο Δήµος Στροβόλου και η Δρ. Τασούλα Τσιλιµένη (Παν.Θεσσαλίας) Στο πλαίσιο του προγράµµατος, λοιπόν, πραγµατοποιήθηκε εκτεταµένη συλλογή δεδοµένων, µέσα από συνεντεύξεις, συζητήσεις και παρακολουθήσεις µαθηµάτων, καθώς και µέσα από µελέτη σχετικών εγγράφων και άλλων κειµένων. Η γενική αίσθηση είναι ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν αντιληφθεί την ετερογένεια της σχολικής τάξης και προσπαθούν να εισάγουν τη διαπολιτισµική εκπαίδευση στη δικής τους τάξη. Χρειάζονται όµως ακόµη να γίνουν δραστικά βήµατα προς τα µπρος. Αναλύοντας τις συνεντεύξεις φάνηκε ότι υπήρχαν αντιφατικές θέσεις µεταξύ των συµµετεχόντων στην έρευνα. Όλοι οι συνεντευξιαζόµενοι είχαν να κάνουν κάποιες προτάσεις και επιζητούσαν τη βελτίωση της κατάστασης που αφορούσε στη διαπολιτισµική εκπαίδευση, όλοι θεωρούν ότι η επικρατούσα κατάσταση δεν είναι η καλύτερη και ότι αυτή θα µπορούσε να βελτιωθεί έτσι ώστε να παρέχονται ίσες ευκαιρίες σε όλους τους µαθητές. Το ΥΠΠ κάνει ιδιαίτερες προσπάθειες για να

4 εφαρµοστούν κάποιες πολιτικές προκειµένου να βελτιώσουν την κατάσταση στη σχολική τάξη γύρω από το θέµα της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης. Αν και αυτές οι πολιτικές βρίσκονται ακόµη σε πρώιµο στάδιο, φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσµατα και οι προσπάθειες να αντικρίζονται θετικά. Όπως αναφέρει εκπρόσωπος του Διευθυντή Δηµοτική εκπαίδευσης, το ΥΠΠ βρίσκεται σε µία φάση επαναπροσδιορισµού των στόχων της εκπαίδευσης και τείνει να κατευθύνεται προς τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. Τονίζει το πόσο σηµαντική είναι η αναθεώρηση κάποιων παλιών αντιλήψεων σχετικά µε το τι εννοούµε διαπολιτισµική εκπαίδευση. Αναφέρει συγκεκριµένα: Θέλω να πιστεύω ότι είµαστε σε µια φάση επαναπροσδιορισµού των στόχων. Μια προσπάθεια να φύγουµε λίγο από το κατεστηµένο που είχαµε την αντίληψη ότι µπορούσε µέχρι τώρα να αντιµετωπίσει αυτό που λέγαµε διαπολιτισµικότητα, να περνούµε καλά οι µεν µε τους δε και να προχωρήσουµε ένα βήµα παρακάτω σε πιο ουσιαστικά πράγµατα. Φαίνεται ότι αν και υπάρχουν κάποια δείγµατα προσπάθειας εκ µέρους του ΥΠΠ για προώθηση της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης, ωστόσο χρήζουν βελτίωσης και επαναδιαπραγµάτευσης. Κάτι αντίστοιχο παρατηρεί και η εκπρόσωπος της επιτροπής για τα νέα αναλυτικά προγράµµατα, η οποία θεωρεί ότι οι ενέργειες εκπαιδευτικών και ΥΠΠ βρίσκονται ακόµη σε δοκιµαστική φάση. Συγκεκριµένα τονίζει ότι η επιτροπή για τα νέα αναλυτικά προγράµµατα προσπαθεί να προωθήσει τη διαπολιτισµική εκπαίδευση κυρίως µέσα από τη λογοτεχνία και θέτει τις βάσεις για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. Η εκπρόσωπος της επιτροπής αναφέρει ότι χρειάζονται ακόµη πολλές αλλαγές για να καταλήξουν σε εκείνες τις πολιτικές και πρακτικές που θα είναι χρήσιµες και καρποφόρες για την εκπαίδευση και τη διαπολιτισµικότητα. Μέσα από όλες τις συνεντεύξεις αλλά και τις παρατηρήσεις φάνηκε ότι οι εκπαιδευτικοί χρησιµοποιούν καταρχήν τη λογοτεχνία και το γλωσσικό µάθηµα, και σε κάποιες περιπτώσεις τις λαϊκές ιστορίες, για να προωθήσουν τη διαπολιτισµική / συµπεριληπτική εκπαίδευση. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού (2004α: 288) τονίζει ότι η διαπολιτισµική εκπαίδευση πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει στο πρόγραµµά της τη διδασκαλία της µουσικής, της ιστορίας, της λογοτεχνίας αλλά και

5 της θρησκείας. Αυτό παίζει σηµαντικό ρόλο γιατί µέσα από τη γνώση έρχεται και καλλιεργείται ο σεβασµός της διαφορετικότητας. Επίσης, από τις παρατηρήσεις τις οποίες πραγµατοποιήσαµε φάνηκε ότι αρκετοί εκπαιδευτικοί χρησιµοποιούν τις ιστορίες κατά τη διάρκεια του µαθήµατος σε τάξεις όπου υπάρχουν αλλόγλωσσοι µαθητές, έτσι ώστε να γίνουν συµπεριληπτικοί. Και µέσα από τις συνεντεύξεις που πήραµε από τους εκπαιδευτικούς αναδεικνύεται το γεγονός ότι η λογοτεχνία και οι λαϊκές ιστορίες χρησιµοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς για να µετατρέψουν το µάθηµά τους σε διαπολιτισµικό και πιο συµπεριληπτικό, σε τάξεις όπου υπάρχουν αλλόγλωσσοι µαθητές. Συγκεκριµένη εκπαιδευτικός ανέφερε: «Εντάξει και από το µάθηµα που είδατε υπάρχουν ενότητες στο µάθηµα των Ελληνικών που αναφερόµαστε σε άλλες χώρες, διάφορους πολιτισµούς. Θα ακολουθήσουν και άλλα µαθήµατα που θα παρουσιάσουν µια άλλη χώρα, θα παρουσιάσουν θρησκείες άλλων χωρών. Δηλαδή νοµίζω ότι υπάρχουν ενότητες που σου δίνουν την ευκαιρία µέσα από λαϊκές ιστορίες να ασχοληθείς µε διαπολιτισµική εκπαίδευση.» Το µάθηµα της λογοτεχνίας αλλά και το γλωσσικό µάθηµα τείνουν σιγά-σιγά να εντάξουν το διαπολιτισµικό στοιχείο έτσι ώστε να γίνει η εκπαίδευση διαπολιτισµική και περισσότερο συµπεριληπτική. Φυσικά η εισαγωγή σε θρησκείες, έθιµα και γλώσσες άλλων λαών, είτε µέσα από το γλωσσικό µάθηµα είτε µέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες, είναι πολυπολιτισµικό στοιχείο και όχι διαπολιτισµικό. Ωστόσο, αποτελεί τη βάση και γενικότερα το πρώτο στάδιο της διαπολιτισµικής / συµπεριληπτικής εκπαίδευσης, κάτι που είναι ενθαρρυντικό. Συνεχίζοντας η ίδια εκπαιδευτικός αναφέρει: «Εντάξει είναι γενικότερη φιλοσοφία νοµίζω, είναι γενικότερη φιλοσοφία µου το ότι τα παιδιά είναι καλό να γνωρίζουν και άλλες θρησκείες είτε από το µάθηµα των θρησκευτικών και στο µάθηµα της γλώσσας για άλλους πολιτισµούς, την κουλτούρα άλλων λαών, να εξοικειώνονται και να αποδέχονται το διαφορετικό. Είναι µέσα στα πλαίσια νοµίζω και του γενικότερου στόχου της αποδοχής της διαφορετικότητας µέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες, είτε αυτή µπορεί να είναι διαφορετικότητα

6 που αφορά χώρα, είτε κάτι άλλο.» Από τη συνέντευξη της ίδιας εκπαιδευτικού φάνηκε ότι χρησιµοποιεί σε αρκετά µεγάλο βαθµό τη λογοτεχνία προκειµένου να προωθήσει τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. «Εκείνο που θυµάµαι χαρακτηριστικά ήταν που κάναµε ένα λογοτεχνικό βιβλίο, εκτός της ύλης µας, είχαµε ασχοληθεί µε το Μικρό Πρίγκιπα και κάποιο παιδί µου είχε πει ότι έχει το Μικρό Πρίγκιπα αλλά είναι στη γλώσσα του. Και τον έφερε και µας διάβασε και κοµµάτι στην τάξη στη δική του γλώσσα από το Μικρό Πρίγκιπα. Ένα κοµµάτι που διάβασα εγώ στα Ελληνικά, το διάβασε ύστερα το παιδί στη δική του την γλώσσα. Είδα τα παιδιά, ενώ στην αρχή τους ξένισε το ότι έφερε το δικό του βιβλίο, µετά τον θαύµαζαν.» Η λογοτεχνία, όπως φαίνεται και πιο πάνω, µπορεί να επιδράσει θετικά πάνω στα παιδιά έτσι ώστε να αποδεχθούν το διαφορετικό. Είναι σηµαντικό το ότι οι µαθητές δεν αντιδρούν άσχηµα απέναντι στο «άλλο», αντίθετα το αποδέχονται, αφού ο τρόπος µε τον οποίο δίνεται το διαφορετικό είναι η λογοτεχνία. Ταυτόχρονα, στο πιο πάνω απόσπασµα διαφαίνεται και η δυνατότητα της λογοτεχνίας να ενισχύσει στα παιδιά θετικές στάσεις απέναντι στο γλωσσικό πλουραλισµό και διαφορετικότητα. Μέσα από όλες τις παρατηρήσεις που πραγµατοποιήθηκαν και τις συνεντεύξεις που πήραµε από τους εκπαιδευτικούς φάνηκε ότι τα παιδιά είναι θετικοί αποδέκτες της διαπολιτισµικής / συµπεριληπτικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται µέσα από το µάθηµα της λογοτεχνίας και τις λαϊκές ιστορίες. Ένας εκπαιδευτικός αποδίδει ιδιαίτερη διαπολιτισµική αξία σε ιστορίες που έχουν προσωπικό νόηµα και αξία για τα αλλόγλωσσα παιδιά: «Ο κύριος στόχος τον οποίο προσπαθώ εγώ να εφαρµόσω είναι να µην είναι αφηρηµένες οι ιστορίες αλλά είναι δεµένες µέσα από την προσωπική ιστορία της κάθε οικογένειας, δηλαδή να έρθει το παιδί σε επαφή µε τους γονείς, τους παππούδες ή µε τον ευρύτερο κοινωνικό ιστό που περιβάλλει τον καθένα και να φέρει εκείνο τον πολιτισµό µέσα στην τάξη και νιώθω ότι αυτό δένει πολύ καλύτερα τους διάφορους πολιτισµούς µεταξύ τους αλλά

7 δένει τους και σε ανθρώπινο επίπεδο. Όπως είναι χαρακτηριστικά οι λαϊκές ιστορίες ενός τόπου. Δηλαδή όταν ένας µαθητής µου είναι από την Τσεχοσλοβακία και λέει µου µια ιστορία από τη χώρα του, όταν αυτή είναι δεµένη µε την οικογένειά του έχει πολύ διαφορετικό αντίκτυπο πάνω στους δικούς µας µαθητές από το να µιλά ο δάσκαλος για τα έθιµα ενός πολιτισµού. Δηλαδή η εµπειρία προσπαθούµε να είναι όσο πιο προσωπική γίνεται.» Η προσωπική σχέση του αλλόγλωσσου παιδιού µε την ιστορία, την οποία έχει συλλέξει από το οικογενειακό του περιβάλλον, φαίνεται να καθιστά την ιστορία πιο σηµαντική και ενδιαφέρουσα και για τα υπόλοιπα παιδιά. Τα παιδιά γίνονται θετικοί δέκτες της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης επειδή η λογοτεχνία µπορεί εύκολα να αγγίξει το συναισθηµατικό τους κόσµο. Αυτό ήταν ξεκάθαρο σε όλες τις συνεντεύξεις και παρατηρήσεις. Ωστόσο, η προώθηση της διαπολιτισµικής / συµπεριληπτικής εκπαίδευσης δεν είναι κάτι που µπορεί να εφαρµοστεί εύκολα, χωρίς προβλήµατα και εµπόδια. Κάποιες φορές τα πράγµατα είναι δύσκολα. Ως ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα το οποίο εντόπισαν οι εκπαιδευτικοί είναι η απουσία γνώσης της ελληνικής γλώσσας από τους αλλόγλωσσους µαθητές. Εκπαιδευτικός ανέφερε ότι αυτή η δυσκολία πρέπει να αποτελέσει κύριο µέληµα του Υπουργείου Παιδείας για να µπορέσει να προωθηθεί η διαπολιτισµική εκπαίδευση στα σχολεία: «Στην απουσία ενός καλού σχεδιασµού για αυτή την διδασκαλία, ξεκινούν να υπάρχουν προβλήµατα. Δηλαδή όταν δεν υπάρχει ο χρόνος και η δυνατότητα στις σχολικές µονάδες, αλλά και στους δασκάλους, να διδάξουν σωστά τα Ελληνικά στους µετανάστες θα διαιωνίζουµε ένα πρόβληµα έλλειψης επικοινωνίας αλλά και περιθωριοποίησης των µεταναστών, εφόσον είναι φυσικό όταν δεν γνωρίζουν τη γλώσσα του νησιού αναγκαστικά θα µένουν στα µικρά τους γκέτο. Οπότε χρειάζεται πάνω από όλα η εκµάθηση της ελληνικής γλώσσας». Ένα άλλο πρόβληµα το οποίο αναδύθηκε από τις συνεντεύξεις των εκπαιδευτικών είναι και αυτό του ρατσισµού των Ελληνοκύπριων. Όπως φαίνεται, οι

8 περιπτώσεις αυτές είναι µεµονωµένες, παρ όλα αυτά είναι αρκετές για να δυσκολέψουν το έργο των εκπαιδευτικών. Τέλος, πρόβληµα φαίνεται να είναι ο λιγοστός χρόνος διδασκαλίας που δίδεται στους εκπαιδευτικούς, αλλά και οι γενικότητες που περιέχει σχετικά µε το θέµα το Αναλυτικό Πρόγραµµα της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας. Φαίνεται ότι η σύγχυση που επικρατεί σε αυτή τη φάση της εφαρµογής των νέων Αναλυτικών Προγραµµάτων της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, καθώς και η έλλειψη σχετικού εκπαιδευτικού υλικού προκαλεί προβλήµατα στο έργο των εκπαιδευτικών. Ο λιγοστός χρόνος διδασκαλίας στα σχολεία έρχεται να µεγιστοποιήσει τα προβλήµατα αυτά. Εισήγηση προκειµένου να λυθεί το πρόβληµα αυτό διατύπωσε εκπαιδευτικός από το «Ευγένειο» σχολείο, ο οποίος θεωρεί πολύ σηµαντική την ύπαρξη µίας τράπεζας υλικού που θα δηµιουργηθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού. «Βοήθεια θα ήταν να υπάρχει µια τράπεζα υλικού για πολλά θέµατα. Αλλά θα έπρεπε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού τώρα που ανήκει και στην Ε.Ε να δηµιουργεί µια τράπεζα υλικού. Δηλαδή να έχει µεταφρασµένη λογοτεχνία (λαϊκές ιστορίες) από άλλες χώρες, µπορεί να έχει επαφή µε τις κυβερνήσεις εκείνων των χωρών για να µαθαίνουµε παραµύθια, παραδόσεις, την ιστορία που θέλουν εκείνες οι χώρες να µεταφέρουν σε εκείνα τα παιδιά. Αυτά γίνονται µε καλή θέληση και ήδη γίνονται µε την ατοµική ή συλλογική προσπάθεια των δασκάλων». Απ ότι γνωρίζουµε, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ετοιµάζει µια τέτοια τράπεζα υλικού. Η αξιοποίηση του υλικού που σχεδιάζεται και παράγεται στο πλαίσιο τοπικών και Ευρωπαϊκών προγραµµάτων, όπως το υφιστάµενο, θα µπορούσε επίσης να στηρίξει σηµαντικά τους εκπαιδευτικούς στον τοµέα της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης. Συγκεκριµένα, στο πλαίσιο του προγράµµατος «Αξιοποίηση Λαϊκών Ιστοριών της Κύπρου για Προώθηση της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης» έχουν συλλεγεί οι ακόλουθες είκοσι κυπριακές λαϊκές ιστορίες: Ο Βασίλης Αναστασιάδου, Δ. Χ. (2003). Παραδοσιακά Κυπριακά Παραµύθια της Μεσαριάς. Λευκωσία: Εκδόσεις Σίβουρη Ο Χότζιας

9 Αναστασιάδου, Δ. Χ. (2003). Παραδοσιακά Κυπριακά Παραµύθια της Μεσαριάς. Λευκωσία: Εκδόσεις Σίβουρη Ο Ακίνητος Αµαραντίδου, Λ. (1996). Παραµύθια της Κύπρου. Νέα Σµύρνη: Νέοι Ακρίτες Η Βασιλοπούλα Αναξαγόρου, Ν. (Επιµ.) (2004). Λαϊκές διηγήσεις: Θράκη - Αιγαίο - Κύπρος. Λευκωσία: Κυπριακό Κέντρο Μελετών Σιερόλοττα Αριστοτέλους, Τ. (2006). Ο ατρόµητος Τηρήµος τζιαι οι σαράντα δράτζιοι και άλλα παραµύθια για µικρούς και µεγάλους. Λευκωσία: Εκδόσεις Επιφανίου Ο Άψευτος Δηµητρίου, Α. (2010). Η γιαγιά µου η Πάφος. Λευκωσία: Θέοπρες Η Γαρυφαλιά Επαµεινώνδα, Χ. (2000). Η Γαρυφαλιά. Πάφος: Αυτοέκδοση. Ο Καπετάνιος κι ο βαφτισιµιός του Κουσιάππα, Μ. (2008). Απ την Κύπρο µας βγαλµένα παραµύθια αγαπηµένα. Λάρνακα: Ελισώ Ο γέροντας και οι τρεις αδελφοί Κουσιάππα, Μ. (2004). Της Κύπρου παραµύθια µε δόση απ αλήθεια. Λευκωσία: Πάργα Η τύχη του Χατζησώζου από την Καλαβασό Κουσιάππα, Μ. (2004). Της Κύπρου παραµύθια µε δόση απ αλήθεια. Λευκωσία: Πάργα Ο Τσαγκάρης και ο Βασιλιάς Μαραγκού, Ν. (2005). Ο Τσαγκάρης και ο Βασιλιάς. Αθήνα: Ταξιδευτής. Η Κουτσουκουτού Παπαγεωργίου, Κ. (2008). Μια φορά κι έναν καιρό στην Κύπρο µε γέλια και µε κλάµατα. Λευκωσία: CAN Publications Ο Μαυρής Παπαγεωργίου, Κ. (2001). Παραµύθια από την Κύπρο. Λευκωσία:

10 Εκδόσεις Πάργα Το Βασιλόπουλον της Βενεδιάς Τσαγγάρης, Χ. (1994). Κυπριακό παραµύθιν: Το Βασιλόπουλον της Βενεδιάς. Λευκωσία: ΠΡΟΟΔΟΣ. Ο Σπανός τζι οι σαράντα δράτζιοι Τσαγγάρης, Χ. (2010). Κυπριακόν Παραµύθιν: Ο Σπανός τζι οι σαράντα δράτζιοι. Λευκωσία: Κασουλίδης. Οι τρεις συµβουλές Τσαγκάρη-Χατζηγεωργίου, Κ. (2010). Της Κύπρου µας τα παραµύθια. Αθήνα: Πατάκη Ο Ήµισος Τσαγκάρη-Χατζηγεωργίου, Κ. (2010). Της Κύπρου µας τα παραµύθια. Αθήνα: Πατάκη Το Ψευτοχώρι Τσαγκάρη-Χατζηγεωργίου, Κ. (2010). Της Κύπρου µας τα παραµύθια. Αθήνα: Πατάκη Ο Πετεινός ο Γούµενος Τσαγκάρη-Χατζηγεωργίου, Κ. (2010). Της Κύπρου µας τα παραµύθια. Αθήνα: Πατάκη Η Ξύλινη Κούπα Χτζηµατθαίου, Α. (2006). Από τα χείλη της γιαγιάς µου. Λευκωσία: Επιφανίου Oι ιστορίες αναλύθηκαν σε σχέση µε την πολυπολιτισµική τους διάσταση και τη στάση τους απέναντι στο διαφορετικό, µέσα από σύγχρονες θεωρίες κριτικής ανάλυσης της λογοτεχνίας και του παραµυθιού. Στη συνέχεια, η ανάλυση των ιστοριών, όπως περιγράφεται πιο πάνω, έδωσε το έναυσµα για σχεδιασµό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που καλούν τους µαθητές να κρίνουν, να συγκρίνουν, να επεξεργάζονται δηµιουργικά και να επεκτίνουν τις ιστορίες, αναγνωρίζοντας πολυπολιτισµικά στοιχεία και εξετάζοντας τη θέση και την αντιµετώπιση του διαφορετικού. Έχει παραχθεί

11 διδακτικό υλικό µε ξεκάθαρο προσανατολισµό και σαφή στοχοθεσία, το οποίο θέτει στη διάθεση των εκπαιδευτικών ποικιλία µαθησιακών δραστηριοτήτων. Κεντρικός άξονας της κάθε δραστηριότητας θα είναι η εξέταση της τοποθέτησης του "διαφορετικού" µέσα στην ιστορία και η αντιµετώπισή του από τους ήρωες της κάθε ιστορίας. Έχει δηµιουργηθεί µια σειρά δραστηριοτήτων, µέσα από τις οποίες τα παιδιά µπορούν να κρίνουν και να συγκρίνουν τις ιστορίες και να τις επεξεργάζονται δηµιουργικά µέσα από το θέατρο, τη µουσική, τη ζωγραφική, την παραγωγή δικού τους λόγου κ.λπ. Οι δραστηριότητες ΔΕ κατηγοριοποιούνται σε 5 Θεµατικές Ενότητες: 1 η Ενότητα: Ήρωες Λαϊκών Ιστοριών και Διαφορετικότητα - Διαπολιτισµικότητα Δραστηριότητες οι οποίες ωθούν τα παιδιά να επικεντρωθούν στα φυσικά και πνευµατικά χαρακτηριστικά που συντείνουν στη διαφορετικότητα του κάθε ήρωα, στον κοινωνικό αποκλεισµό ή στην αποδοχή του. 2 η Ενότητα: Πλοκή Λαϊκών Ιστοριών και Διαφορετικότητα - Διαπολιτισµικότητα Δραστηριότητες που ωθούν τα παιδιά να εξετάσουν και να συγκρίνουν τη δοµή της κάθε ιστορίας και τη θέση της διαφορετικότητας/ πολυπολιτισµικότητας σε αυτή. 3 η Ενότητα: Χωροχρονική Προέλευση των Ιστοριών και Διαπολιτισµικές Επιρροές Δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τους µαθητές να τοποθετήσουν τις ιστορίες στο χώρο και το χρόνο, εντοπίζοντας τα πολυπολιτισµικά στοιχεία που σχετίζονται µε την ιστορική και γεωγραφική προέλευση της κάθε ιστορίας ή της κάθε εκδοχής/παραλλαγής της κάθε ιστορίας. 4 η Ενότητα: Επέκταση - Εµβάθυνση Δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναγνωρίσουν στις λαϊκές ιστορίες τη λακωνική και αρκετές φορές επιφανειακή σκιαγράφηση χαρακτήρων και κοινωνικών ανισοτήτων. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες ενθαρρύνονται να εµβαθύνουν στο χαρακτήρα του ήρωα και στην κοινωνική του θέση.

12 5 η Ενότητα: Παραµύθι και Σύγχρονη Πραγµατικότητα Δραστηριότητες που βοηθούν τα παιδιά να συνδέσουν τη λαϊκή ιστορία και τα πολυπολιτισµικά στοιχεία που υπάρχουν σε αυτή µε σύγχρονες ιστορίες για παιδιά, αλλά κυρίως µε τη σύγχρονη πραγµατικότητα της Κύπρου και τις δικές τους εµπειρίες στο σχολείο, στην οικογένεια και αλλού. Το εκπαιδευτικό υλικό έχει τύχει πιλοτικής εφαρµογής και δοκιµάστηκε µε θετικά αποτελέσµατα για την ευχρηστία και την ηλικιακή καταλληλότητά του σε συγκεκριµένη τάξη του δηµοτικού, µε µαθητές διαφορετικών ικανοτήτων και σε συνεργασία µε εκπαιδευτικούς που συµµετέχουν στο έργο. Με βάση τις παρατηρήσεις από την πιλοτική εφαρµογή, οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες αναθεωρήθηκαν και τώρα εφαρµόζονται σε µεγαλύτερη κλίµακα, σε διάφορα σχολεία της Κύπρου.

13 Βιβλιογραφικές αναφορές ΥΠΠ (2001). Η πολιτική του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού για τους αλλόγλωσσους µαθητές στα δηµοτικά σχολεία. Εγκύκλιος που εστάλη στα δηµοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δηµοτικής Εκπαίδευσης (3 Νοεµβρίου 2001). ΥΠΠ (2002). Διαπολιτισµική εκπαίδευση. Εγκύκλιος που εστάλη στα δηµοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δηµοτικής Εκπαίδευσης (15 Οκτωβρίου 2002). ΥΠΠ (2004α). Διαπολιτισµική εκπαίδευση στα σχολεία της Κύπρου. Εγκύκλιος που εστάλη στα δηµοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δηµοτικής Εκπαίδευσης (5 Νοεµβρίου 2004). ΥΠΠ (2004β). Διαπολιτισµική εκπαίδευση. Επιστολή που εστάλη από το Διευθυντή Δηµοτικής Εκπαίδευσης προς το Δηµοτικό Σχολείο Αγίου Αντωνίου (16 Νοεµβρίου 2004). ΥΠΠ (2008). Διαπολιτισµική εκπαίδευση. Εγκύκλιος που εστάλη στα δηµοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δηµοτικής Εκπαίδευσης (28 Αυγούστου 2008)..