διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης.

Transcript

1 Π16 - Έκθεση παρουσίασης και ανάλυσης των υφιστάμενων πολιτικών, πρακτικών και αναγκών όσον αφορά στην αξιοποίηση λογοτεχνικών κειμένων για προώθηση της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη συλλογή δεδομένων, μέσα από συνεντεύξεις, συζητήσεις και παρακολουθήσεις μαθημάτων, καθώς και μέσα από μελέτη σχετικών εγγράφων και άλλων κειμένων. Ολοκληρώνοντας την ανάλυση των δεδομένων, η ερευνητική ομάδα κατέληξε στην μελέτη και ανάλυση των πιο κάτω γενικών θεμάτων: 1. Οι υφιστάμενες πολιτικές του ΥΠΠ που εφαρμόζονται στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς για την προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. 2. Η χρήση του μαθήματος της λογοτεχνίας και της γλώσσας, καθώς και ειδικά των λαϊκών ιστοριών από τους εκπαιδευτικούς, με στόχο την προώθηση της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. 3. Οι αντιδράσεις των παιδιών απέναντι στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από το μάθημα της λογοτεχνίας, της γλώσσας αλλά και ειδικά μέσα από λαϊκές ιστορίες.

2 4. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες και οι εισηγήσεις τους για βελτίωση της κατάστασης. Η γενική αίσθηση είναι ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν αντιληφθεί την ετερογένεια της σχολικής τάξης και προσπαθούν να εισάγουν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στη δικής τους τάξη. Χρειάζονται όμως ακόμη να γίνουν δραστικά βήματα προς τα μπρος. Στη συνέχεια το κάθε θέμα αναλύεται ξεχωριστά. Οι υφιστάμενες πολιτικές που εφαρμόζονται στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς για την προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Αναλύοντας τις συνεντεύξεις φάνηκε ότι υπήρχαν αντιφατικές θέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων στην έρευνα. Όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι είχαν να κάνουν κάποιες προτάσεις και επιζητούσαν τη βελτίωση της κατάστασης που αφορούσε στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, όλοι θεωρούν ότι η επικρατούσα κατάσταση δεν είναι η καλύτερη και ότι αυτή θα μπορούσε να βελτιωθεί έτσι ώστε να παρέχονται ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές.

3 Το ΥΠΠ κάνει ιδιαίτερες προσπάθειες για να εφαρμοστούν κάποιες πολιτικές προκειμένου να βελτιώσουν την κατάσταση στη σχολική τάξη γύρω από το θέμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αν και αυτές οι πολιτικές βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσματα και οι προσπάθειες να αντικρίζονται θετικά. Όπως αναφέρει ο διευθυντής δημοτικής εκπαίδευσης, το ΥΠΠ βρίσκεται σε μία φάση επαναπροσδιορισμού των στόχων της εκπαίδευσης και τείνει να κατευθύνεται προς τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Τονίζει το πόσο σημαντική είναι η αναθεώρηση κάποιων παλιών αντιλήψεων σχετικά με το τι εννοούμε διαπολιτισμική εκπαίδευση. Αναφέρει συγκεκριμένα: Θέλω να πιστεύω ότι είμαστε σε μια φάση επαναπροσδιορισμού των στόχων. Μια προσπάθεια να φύγουμε λίγο από το κατεστημένο που είχαμε την αντίληψη ότι μπορούσε μέχρι τώρα να αντιμετωπίσει αυτό που λέγαμε διαπολιτισμικότητα, να περνούμε καλά οι μεν με τους δε και να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω σε πιο ουσιαστικά πράγματα. Φαίνεται ότι αν και υπάρχουν κάποια δείγματα προσπάθειας εκ μέρους του ΥΠΠ για προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, ωστόσο χρήζουν βελτίωσης και επαναδιαπραγμάτευσης. Κάτι αντίστοιχο παρατηρεί και η εκπρόσωπος της επιτροπής για τα αναλυτικά προγράμματα, η οποία θεωρεί ότι οι ενέργειες εκπαιδευτικών και ΥΠΠ βρίσκονται

4 ακόμη σε δοκιμαστική φάση. Συγκεκριμένα τονίζει ότι η επιτροπή για τα νέα αναλυτικά προγράμματα προσπαθεί να προωθήσει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση κυρίως μέσα από τη λογοτεχνία και θέτει τις βάσεις για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Είπαμε να ξεκινήσουμε, κάναμε μια δοκιμαστική πέρσι στην περίοδο της μικρής εφαρμογής, έτσι δοκιμαστικά, το μπόλιασμα το λεγόμενο, που είχε να κάνει με τη λογοτεχνία, την κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις. Πάλι σχετίζεται με τη διαπολιτισμική γιατί το θέμα είναι: όλοι οι ίδιοι, όλοι διαφορετικοί. Είναι εμφανές ότι οι εκπρόσωποι της επιτροπής για τα νέα αναλυτικά προγράμματα δεν αρκούνται μόνο στις βασικές πολιτικές του ΥΠΠ οι οποίες ενδεχομένως να είναι ελλιπείς αλλά προσπαθούν και οι ίδιοι συζητώντας μεταξύ τους να προτείνουν νέους τρόπους πολιτικές τις οποίες θεωρούν οι ίδιοι αποτελεσματικές. Ο εκπρόσωπος της επιτροπής αναφέρει ότι χρειάζονται ακόμη πολλές αλλαγές για να καταλήξουν σε εκείνες τις πολιτικές και πρακτικές που θα είναι χρήσιμες και καρποφόρες για την εκπαίδευση και τη διαπολιτισμικότητα. Όσον αφορά στις πρακτικές των εκπαιδευτικών, ο διευθυντής δημοτικής εκπαίδευσης μίλησε για το θέμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και θεωρεί ότι γίνονται πολλές προσπάθειες εκ μέρους των εκπαιδευτικών. Ωστόσο πιστεύει ότι οι πολιτικές του ΥΠΠ

5 πρέπει να εστιάσουν και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και στην προετοιμασία τους να αντιμετωπίσουν την πολυπολιτισμικότητα μέσα στην τάξη τους έτσι ώστε να φτάσουν στη διαπολιτισμικότητα. Έρχεται και ο δάσκαλος, οι δάσκαλοι προσπαθούν, πιστέψετε με βλέπω πάρα πολλούς που προσπαθούν και να συνεργαστούν με τα παιδιά και να στοχεύσουν, να εστιάσουν. Είχαμε ένα άλλο πρόβλημα που δεν πετυχαίναμε, ήταν ότι δεν μπορούσαν να εστιάσουν οι δάσκαλοι τι να μάθει ένα παιδάκι τελειώνοντας το μάθημα του κάθε φορά και καταβάλλουν πολλή προσπάθεια. Να ξέρουμε ότι θα κάνω εκατό μαθήματα, θα εστιάσω σε εκατό βηματάκια τα οποία όλα μαζί συναποτελούν αυτό το πράγμα. Δεν το βρίσκαμε αυτό εύκολα. Είναι θέμα εκπαίδευσης των δασκάλων, είναι θέμα άσκησης τους, είναι θέμα εμπειρίας. Είναι φανερό ότι δεν αρκεί μόνο η ύπαρξη «θεωρητικών πολιτικών» του ΥΠΠ αλλά είναι εξίσου σημαντικό το ΥΠΠ να σταθεί πραγματικά δίπλα στους εκπαιδευτικούς και να καταφέρει να τους καταστήσει έτοιμους απέναντι στο θέμα της διαπολιτισικότητας, όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και σε πρακτικό. Όμως ο διευθυντής δημοτικής εκπαίδευσης είναι ενθουσιασμένος που βλέπει κάποια καινούργια στοιχεία να έρχονται από το ΥΠΠ γύρω από το θέμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, στοιχεία που μπορούν να επιτρέψουν την πολυγλωσσία και την πολυφωνία. Συγκεκριμένα αναφέρει: Μεγάλες ανασφάλειες αλλά σαν φιλοσοφία μέχρι στιγμής φαίνεται να παρουσιάζει

6 κάποια πολύ σημαντικά καινούρια στοιχεία που ακριβώς έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν, να εισαγάγουν, να ενθαρρύνουν, να καλλιεργήσουν για να προχωρήσουν τη διαπολιτισμική προσέγγιση των πραγμάτων. Τι είναι αυτό το πράγμα; Επιτρέπει την πολυγλωσσία και την πολυφωνία. Επιτρέπει τα διαφορετικά κείμενα, επιτρέπει τα κείμενα που φέρνει ο κάθε μαθητής, επιτρέπει το κείμενο που ο κάθε μαθητής εκφέρει ως λόγο προφορικό να αξιοποιηθεί στην τάξη και επιτρέπει να εκφραστεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους το ίδιο μήνυμα ανάλογα του καθενός πως μπορεί να το κάνει και επιτρέπει επίσης κριτικά να αντιμετωπιστούν αυτά τα πράγματα και ανάλογα της περίστασης. Όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι φάνηκε να συμφωνούν ότι το ΥΠΠ έχει αρχίσει να εφαρμόζει κάποιες πολιτικές που αφορούν στο θέμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ωστόσο, όπως τόνισαν, χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια και απαιτούνται περισσότερες και πιο εστιασμένες πρακτικές προκειμένου να φτάσει η εκπαίδευσή μας στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η εισχώρηση παιδιών από άλλες χώρες που μιλούν διαφορετικές γλώσσες στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου άρχισε από πολύ παλιά. Δεν είναι δηλαδή μια καινούργια κατάσταση την οποία καλείται να αντιμετωπίσει το ΥΠΠ. Αυτό που γινόταν μέχρι σήμερα ήταν απλά η γνωριμία με τα πολιτισμικά στοιχεία των άλλων παιδιών και όχι η αφομοίωση και η συνύπαρξή τους με τα υπόλοιπα παιδιά. Η εκπρόσωπος της επιτροπής για τα νέα αναλυτικά προγράμματα περιγράφει πώς

7 πρέπει να αντιμετωπίζονται τα αλλόγλωσσα παιδιά: Δηλαδή να το κάνεις να νιώσει ότι έρχεται σε ένα τόπο, μαθαίνει τη γλώσσα διότι πρέπει να επιβιώσει αλλά ταυτόχρονα σέβομαι την ταυτότητα του και δίνω του την ευκαιρία, ακόμα και άλλα πράγματα, ομίλους που να έχει την ευκαιρία να κάνει τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της κουλτούρας του ας πούμε είναι χορός, είναι τραγούδια. Θεωρεί, λοιπόν, ότι πρέπει να επανεξεταστούν οι πολιτικές που υπάρχουν και να προωθηθούν νέες, οι οποίες θα κάνουν τα παιδιά να αισθάνονται ένα με την υπόλοιπη τάξη ανεξάρτητα από το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται η γλώσσα τους. Με πιο απλά λόγια υποστηρίζει ότι το βασικότερο από όλα πρέπει να είναι ο σεβασμός της ταυτότητας των παιδιών και όχι ο παραγκωνισμός της. Ο διευθυντής δημοτικής εκπαίδευσης αναφέρεται σε κάποια προγράμματα του ΥΠΠ που ήδη υπάρχουν και εφαρμόζονται και τα χαρακτηρίζει πολύ σημαντικά και ενδιαφέροντα, αφού μέσω ενός ενδιαφέροντος τρόπου, του ταξιδιού, καταφέρνουν να προωθήσουν τη διαπολιτισμικότητα, την ανταλλαγή και αφομοίωση πολιτισμικών στοιχείων. Ο ίδιος αναφέρει συγκεκριμένα: Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση επίδραση έχουν ασκήσει αυτά τα προγράμματα Comenius τα Ευρωπαϊκά που γίνονται, πόσο έχουν επηρεαστεί πολλοί πολλοί δάσκαλοι. Δεν

8 ενδιαφέρονται όλοι οι δάσκαλοι να συμμετέχουν σε αυτά, οι νεότερες γενιές όμως ενδιαφέρονται. Όλα όσα μας ανέφεραν οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας γύρω από το θέμα των πολιτικών του ΥΠΠ αλλά και των σχολείων ειδικότερα καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Ότι, δηλαδή, χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά και πολλές προσπάθειες τόσο από το ΥΠΠ όσο και την εκπαιδευτική κοινότητα για να αρχίσει η διαπολιτισμική εκπαίδευση να βελτιώνεται και να πετυχαίνει τους ουσιαστικούς της στόχους. Υπάρχουν και έχουν γίνει κάποια βασικά βήματα, ωστόσο είμαστε ακόμα σε πρόιμο στάδιο όσον αφορά στις πολιτικές και τις πρακτικές γύρω από αυτό το θέμα. Η χρήση της λογοτεχνίας, του γλωσσικού μαθήματος και των λαϊκών ιστοριών από τους εκπαιδευτικούς με σκοπό την προώθηση της διαπολιτισμικής/συμπεριληπτικής εκπαίδευσης Μέσα από όλες τις συνεντεύξεις αλλά και τις παρατηρήσεις φάνηκε ότι οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν καταρχήν τη λογοτεχνία και το γλωσσικό μάθημα, και σε κάποιες περιπτώσεις τις λαϊκές ιστορίες, για να προωθήσουν τη διαπολιτισμική / συμπεριληπτική εκπαίδευση. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2004α: 288) τονίζει ότι η διαπολιτισμική εκπαίδευση πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει στο πρόγραμμά της τη διδασκαλία της μουσικής, της ιστορίας, της λογοτεχνίας αλλά και της

9 θρησκείας. Αυτό παίζει σημαντικό ρόλο γιατί μέσα από τη γνώση έρχεται και καλλιεργείται ο σεβασμός της διαφορετικότητας. Επίσης, από τις παρατηρήσεις τις οποίες πραγματοποιήσαμε φάνηκε ότι αρκετοί εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τις ιστορίες κατά τη διάρκεια του μαθήματος σε τάξεις όπου υπάρχουν αλλόγλωσσοι μαθητές, έτσι ώστε να γίνουν συμπεριληπτικοί. Το πιο κάτω απόσπασμα προέρχεται από την παρατήρηση στο «Αριστοκράτειο» σχολείο: «Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός αναφέρει ότι θα συζητήσουν για τις σχέσεις των ανθρώπων. Διαβάζει στα παιδιά την ιστορία Ο μαύρος κότσυφας και ο άσπρος γλάρος. Διαβάζει και ταυτόχρονα δείχνει τις εικόνες.» Ο εκπαιδευτικός δείχνει την προτίμησή του στη λογοτεχνία έτσι ώστε να περάσει στα παιδιά το μήνυμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και της αποδοχής της διαφορετικότητας. Με την ιστορία αυτή τα παιδιά ανακαλύπτουν αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις αλλά και πίσω από τις εικόνες. Φαίνεται ότι το «μαύρο» και το «άσπρο» κάνουν έντονη την αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας. Ένα άλλο απόσπασμα από την παρατήρηση στο «Αριστοκράτειο» σχολείο δείχνει τη σημασία

10 που δίνει ο εκπαιδευτικός στην ανάλυση της ιστορίας και στα συναισθήματα που προκαλεί στους μαθητές, τόσο στους Ελληνοκύπριους όσο και στους αλλόγλωσσους: «Μετά το τέλος του παραμυθιού ο εκπαιδευτικός κάνει ερωτήσεις πάνω στο κείμενο. Ρωτά ποια ήταν η διαφορά των δύο πρωταγωνιστών. Ένας αλλόγλωσσος μαθητής απαντά σωστά ότι ήταν το χρώμα. Τα κορίτσια δεν συμμετέχουν στο μάθημα αν και ο εκπαιδευτικός τα παροτρύνει να το κάνουν. Η συζήτηση στη συνέχεια φεύγει από το επίπεδο του παραμυθιού και προχωρά στην καθημερινή ζωή και στην πραγματικότητα. Καταλήγουν στο ότι οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς το χρώμα, το ύψος, το χρώμα των ματιών». Από τη συζήτηση που έγινε τα παιδιά οδηγήθηκαν σε στοιχεία τα οποία συναντούν στην καθημερινή τους ζωή και ίσως να βίωσαν και τα ίδια. Μέσα από δικά τους βιώματα, αυτά που άκουσαν στην ιστορία μετατρέπονται σε πράγματα καθημερινά και λογικά. Τα ίδια τα παιδιά, μάλιστα, κάποιες στιγμές προσπαθούν να μπουν στη θέση των πρωταγωνιστών και εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Είναι φανερό ότι η ιστορία αποτελεί αποτελεσματικό έναυσμα για να αρχίσει μια συζήτηση γύρω από τη διαφορετικότητα.

11 Και στο «Δημοκράτειο» σχολείο η εκπαιδευτικός φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη βάση στη χρήση ιστοριών, μέσα από το περιεχόμενο των οποίων προσπαθεί να προωθήσει τη διαπολιτισμική / συμπεριληπτική εκπαίδευση μέσα στην τάξη της. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο πιο κάτω απόσπασμα: «Η εκπαιδευτικός διαβάζει στη συνέχεια στα παιδιά μια ιστορία η οποία αναφέρεται στις φυλές του κόσμου. Έπειτα κάνει ερωτήσεις για το περιεχόμενο της ιστορίας. Τα παιδιά συμμετέχουν σχεδόν όλα εκτός από ένα κορίτσι το οποίο είναι ήσυχο. Κάποια παιδιά στα τελευταία θρανία ήταν αφηρημένα και έπαιζαν με τα μολύβια τους. Ρωτά για τα συναισθήματα που τους προκάλεσε η ιστορία και όλοι λένε ότι τους άρεσε». Και στην πιο πάνω περίπτωση η βοήθεια που δέχεται η εκπαιδευτικός από την ιστορία έτσι ώστε να κάνει το μάθημα της διαπολιτισμικό είναι μεγάλη. Τα παιδιά κατανοούν την έννοια και τη σημασία του «διαφορετικού» και είναι σε θέση να εκφράσουν και τα συναισθήματά τους γύρω από αυτό. Η εκπαιδευτικός βλέποντας τη θετική επίδραση της ιστορίας στην προώθηση της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στηρίζει όλο το μάθημά της σε αυτή.

12 Την ίδια βοήθεια φάνηκε να δέχεται και ο εκπαιδευτικός από το «Ευγένειο» σχολείο, αφού κατά τη διάρκεια του μαθήματος ζήτησε από τους μαθητές του να παρουσιάσουν λαϊκά έθιμα από τις χώρες τους και λαϊκές ιστορίες των χωρών τους που μιλούσαν για έθιμα. Στο πιο κάτω απόσπασμα της παρατήρησης που κάναμε στην τάξη του, παρουσιάζεται ο εκπαιδευτικός να διαβάζει μια λαϊκή ιστορία, η οποία είχε ως θέμα το έθιμο της βασιλόπιτας. Αυτή η πρακτική φαίνεται να προωθεί τη διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσα από τις λαϊκές ιστορίες: «Ο εκπαιδευτικός συμπεραίνει ότι τα έθιμα συνδέονται με τη θρησκεία, την κοινωνική ζωή. Τα παιδιά συμφωνούν. Ο εκπαιδευτικός τους διαβάζει ένα έθιμο που ίσως να μη διατηρείται σήμερα. Διαβάζει την ιστορία Το μοιρασμένο φλουρί. Τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον». Πιο κάτω παρατίθεται ένα ακόμη απόσπασμα από την ίδια παρατήρηση, το οποίο δείχνει την προσπάθεια του εκπαιδευτικού να κάνει το μάθημά του διαπολιτισμικό και συμπεριληπτικό μέσα από τη λογοτεχνία: «Ο εκπαιδευτικός ζητά να ακούσει τα συναισθήματα των παιδιών που τους προκάλεσε το παραμύθι. Ακούγονται διάφορα όπως συγκίνηση, χαρά. Περιγράφεται το έθιμο της βασιλόπιτας. Τα παιδιά εντοπίζουν κάποιες διαφορές από το δικό τους

13 κόψιμο της βασιλόπιτας». Τα έθιμα εντάσσονται στο λαϊκό πολιτισμό μιας χώρας. Όταν τα έθιμα παρουσιάζονται μέσα από ιστορίες, τότε το ενδιαφέρον των παιδιών γίνεται ακόμη μεγαλύτερο. Αυτό αποδεικνύεται από το πιο πάνω απόσπασμα παρατήρησης. Τα παιδιά προσπαθούν να εντοπίσουν διαφορές και ομοιότητες με τα έθιμα της δικής τους παράδοσης, κάτι που ενθαρρύνει την ενεργοποίηση και αλληλεπίδραση των μαθητών. Και μέσα από τις συνεντεύξεις που πήραμε από τους εκπαιδευτικούς αναδεικνύεται το γεγονός ότι η λογοτεχνία και οι λαϊκές ιστορίες χρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς για να μετατρέψουν το μάθημά τους σε διαπολιτισμικό και πιο συμπεριληπτικό, σε τάξεις όπου υπάρχουν αλλόγλωσσοι μαθητές. Συγκεκριμένα, η εκπαιδευτικός από το «Δημοκράτειο» σχολείο μας ανέφερε: «Εντάξει και από το μάθημα που είδατε υπάρχουν ενότητες στο μάθημα των Ελληνικών που αναφερόμαστε σε άλλες χώρες, διάφορους πολιτισμούς. Θα ακολουθήσουν και άλλα μαθήματα που θα παρουσιάσουν μια άλλη χώρα, θα παρουσιάσουν θρησκείες άλλων χωρών. Δηλαδή νομίζω ότι υπάρχουν ενότητες που σου δίνουν την

14 ευκαιρία μέσα από λαϊκές ιστορίες να ασχοληθείς με διαπολιτισμική εκπαίδευση.» Το μάθημα της λογοτεχνίας αλλά και το γλωσσικό μάθημα τείνουν σιγά- σιγά να εντάξουν το διαπολιτισμικό στοιχείο έτσι ώστε να γίνει η εκπαίδευση διαπολιτισμική και περισσότερο συμπεριληπτική. Φυσικά η εισαγωγή σε θρησκείες, έθιμα και γλώσσες άλλων λαών, είτε μέσα από το γλωσσικό μάθημα είτε μέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες, είναι πολυπολιτισμικό στοιχείο και όχι διαπολιτισμικό. Ωστόσο, αποτελεί τη βάση και γενικότερα το πρώτο στάδιο της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, κάτι που είναι ενθαρρυντικό. Συνεχίζοντας η ίδια εκπαιδευτικός αναφέρει: «Εντάξει είναι γενικότερη φιλοσοφία νομίζω, είναι γενικότερη φιλοσοφία μου το ότι τα παιδιά είναι καλό να γνωρίζουν και άλλες θρησκείες είτε από το μάθημα των θρησκευτικών και στο μάθημα της γλώσσας για άλλους πολιτισμούς, την κουλτούρα άλλων λαών, να εξοικειώνονται και να αποδέχονται το διαφορετικό. Είναι μέσα στα πλαίσια νομίζω και του γενικότερου στόχου της αποδοχής της διαφορετικότητας μέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες, είτε αυτή μπορεί να είναι διαφορετικότητα που αφορά χώρα, είτε κάτι άλλο.» Από τη συνέντευξη της ίδιας εκπαιδευτικού φάνηκε ότι χρησιμοποιεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό τη λογοτεχνία προκειμένου

15 να προωθήσει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. «Εκείνο που θυμάμαι χαρακτηριστικά ήταν που κάναμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο, εκτός της ύλης μας, είχαμε ασχοληθεί με το Μικρό Πρίγκιπα και κάποιο παιδί μου είχε πει ότι έχει το Μικρό Πρίγκιπα αλλά είναι στη γλώσσα του. Και τον έφερε και μας διάβασε και κομμάτι στην τάξη στη δική του γλώσσα από το Μικρό Πρίγκιπα. Ένα κομμάτι που διάβασα εγώ στα Ελληνικά, το διάβασε ύστερα το παιδί στη δική του την γλώσσα. Είδα τα παιδιά, ενώ στην αρχή τους ξένισε το ότι έφερε το δικό του βιβλίο, μετά τον θαύμαζαν.» Η λογοτεχνία, όπως φαίνεται και πιο πάνω, μπορεί να επιδράσει θετικά πάνω στα παιδιά έτσι ώστε να αποδεχθούν το διαφορετικό. Είναι σημαντικό το ότι οι μαθητές δεν αντιδρούν άσχημα απέναντι στο κάτι «άλλο», αντίθετα το αποδέχονται, αφού ο τρόπος με τον οποίο δίνεται το διαφορετικό είναι η λογοτεχνία. Ταυτόχρονα, στο πιο πάνω απόσπασμα διαφαίνεται και η δυνατότητα της λογοτεχνίας να ενισχύσει στα παιδιά θετικές στάσεις απέναντι στο γλωσσικό πλουραλισμό και διαφορετικότητα. Πίσω από τα λόγια των εκπαιδευτικών φάνηκε καθαρά πως η λογοτεχνία και το γλωσσικό μάθημα αποτελούν τη βάση για να αρχίσει η διαπολιτισμική / συμπεριληπτική εκπαίδευση

16 στα σχολεία. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται συχνά και σε όλες τις συνεντεύξεις. Ο εκπαιδευτικός από το «Αριστοκράτειο» σχολείο αποδίδει μεγάλη σημασία στην ελεύθερη ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων από τα παιδιά, αλλά δείχνει να έχει τις επιφυλάξεις του για τη «στρατευμένη χρήση» της λογοτεχνίας για άλλους εκπαιδευτικούς σκοπούς: «Η Λογοτεχνία πρέπει να είναι ελεύθερη πέρα από κάθε άλλο σκοπό εκτός από τη λογοτεχνία την ίδια. Προσπαθώ πάρα πολύ να αναπτύξω την αγάπη και τη συνήθεια για τη λογοτεχνία και πέρσι είχαμε κάνει ένα project που καθένας διάβασε, σχεδίασε και παρουσίασε ένα παραμύθι αλλά είναι και μέρος του εβδομαδιαίου προγράμματος να πάρουν ένα βιβλίο στο σπίτι και να το φέρουν να το συζητήσουμε και να διαβάσουμε εδώ είτε εγώ είτε τα παιδιά. Αν καταφέρουν αυτά τα παιδιά να διαβάζουν βιβλία μόνα τους έχουν πετύχει πολλά.» Ο εκπαιδευτικός από το «Ευγένειο» σχολείο αναφέρει ότι επιδιώκει μια διαθεματική προσέγγιση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, εμπλουτίζοντάς την με λογοτεχνικά έργα από τις χώρες καταγωγής των αλλόγλωσσων μαθητών του: «Χρησιμοποιώ όλα τα μαθήματα του σχολείου έτσι ώστε να υπάρξει διαπολιτισμική εκπαίδευση και τη λογοτεχνία φέρνοντας κείμενα που είναι συγγραφέων που

17 κατάγονται από τις χώρες από τις οποίες είναι οι αλλόγλωσσοι μαθητές» Εκτός από τις συνεντεύξεις και τις παρατηρήσεις και τα έγγραφα του Υπουργείου Παιδείας μας οδηγούν σε χρήσιμα συμπεράσματα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα έγγραφα αυτά, το 2001 το Υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε την προσπάθειά του να υιοθετήσει στρατηγικές οι οποίες θα σέβονται την πολυπολιτισμικότητα και θα προωθούν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση (ΥΠΠ, 2001β: 1). Αυτό, όπως αναφέρει το συγκεκριμένο έγγραφο, δεν είχε γίνει στο παρελθόν. Σε άλλο έγγραφο αναφέρεται ότι ένα σχολικό σύστημα οφείλει να σέβεται τη διαφορετικότητα, τον πλουραλισμό, την ποικιλότητα (πολιτισμική, γλωσσική, θρησκευτική) και τα διαφορετικά επίπεδα στην ικανότητα της μάθησης (ΥΠΠ, 2008α: 1). Βάσει αυτού το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου προσπαθεί να διαμορφώσει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στα σχολεία της Κύπρου και την ένταξη των αλλόγλωσσων μαθητών στις σχολικές μονάδες. Καταλήγουμε στο ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί βασίζονται στη λογοτεχνία, στο γλωσσικό μάθημα, αλλά και στις λαϊκές ιστορίες έτσι ώστε να υπάρξει στα σχολεία τους και στις σχολικές τάξεις διαπολιτισμική / συμπεριληπτική εκπαίδευση, μια και αυτό διαφαίνεται και ως στόχος στα διάφορα έγγραφα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού στην Κύπρο. Ενθαρρύνονται μάλιστα οι εκπαιδευτικοί να το κάνουν αυτό από τη θετική επίδραση που φαίνεται να έχει στα παιδιά. Το επόμενο θέμα που προκύπτει από τις συνεντεύξεις και τις παρατηρήσεις βρίσκεται

18 σε άμεση εξάρτηση από το πρώτο, αφού η χρήση της λογοτεχνίας και του γλωσσικού μαθήματος κάνουν τα παιδιά θετικούς δέκτες της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. «Αντιδράσεις των παιδιών απέναντι στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από το μάθημα της λογοτεχνίας, της γλώσσας αλλά και μέσα από τις λαϊκές ιστορίες» Μέσα από όλες τις παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν και τις συνεντεύξεις που πήραμε από τους εκπαιδευτικούς φάνηκε ότι τα παιδιά είναι θετικοί αποδέκτες της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται μέσα από το μάθημα της λογοτεχνίας και τις λαϊκές ιστορίες. Στο «Ευγένειο» σχολείο, μάλιστα, όταν πραγματοποιήσαμε παρατήρηση στην τάξη, τα παιδιά κλήθηκαν να μιλήσουν για λαϊκές χριστουγεννιάτικες ιστορίες από το δικό τους πολισμό, καθώς και για παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα έθιμα. Αυτό που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το πώς τα παιδιά αποδέχονταν τα έθιμα άλλων χωρών αλλά και ο ενθουσιασμός με τον

19 οποίο άκουγαν τις ιστορίες των άλλων: «Τα παιδιά είχαν άσκηση για το σπίτι να φέρουν ένα ξεχωριστό έθιμο της χώρας τους και λαϊκές χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Σχεδόν όλα τα παιδιά διαβάζουν την απάντηση τους. Ακούγονται διάφορα, όπως ότι τα Χριστούγεννα το σχολείο μοιράζει δώρα στα παιδιά. Όλα τα παιδιά ακούν ενθουσιασμένα και ζητούν να ακούσουν και άλλες ιστορίες». Φαίνεται ότι τα παιδιά άκουγαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα έθιμα και τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες των άλλων παιδιών αλλά είχαν και το θάρρος να μιλήσουν για τα δικά τους έθιμα και τις δικές τους ιστορίες. Υπάρχει ένα γενικότερο κλίμα αποδοχής μέσα στην τάξη, κάτι που επέτρεπε στα παιδιά να νιώσουν ελεύθερα και γεμάτα αυτοπεποίθηση. Τόσο μέσα από τα λόγια των εκπαιδευτικών όσο και μέσα από τις παρατηρήσεις φάνηκαν και αναδείχθηκαν οι θετικές αντιδράσεις των παιδιών απέναντι στη διαπολιτισμική / συμπεριληπτική εκπαίδευση μέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες. Στο «Δημοκράτειο» σχολείο η εκπαιδευτικός διευκρυνίζει ότι η θετική αντίδραση των παιδιών εξαρτάται άμεσα από τη θετική στάση του εκπαιδευτικού απέναντι στο διαφορετικό:

20 «Ή ένα άλλο παράδειγμα έπαιζε ένα όργανο σαν το ξυλόφωνο αλλά ήταν παραδοσιακό όργανο της χώρας του που πάλι αντιμετωπίσαν το «ουουουου τι είναι τούτο;» και τους είπα αφήστε τον να το φέρει να παίξει. Και τελικά αντιμετωπίσαν τον με θαυμασμό, ενθουσιάστηκαν και ήθελαν να τους μάθει ο Απτίν να παίζουν το όργανο της χώρας του. Δηλαδή εξαρτάται πάρα πολύ το πώς θα αντιμετωπίσεις εσύ το μαθητή.» Θέλουμε να επισημάνουμε ότι τα παιδιά αν και αρχικά ίσως να ήταν διστακτικά, μέσα από τα μαθήματα της λογοτεχνίας, της γλώσσας και μέσα από την επαφή τους με το λαϊκό πολιτισμό άλλων χωρών βελτιώνουν τις στάσεις και συμπεριφορές τους. Μέσα από όλες τις συνεντεύξεις φάνηκε ο θαυμασμός των παιδιών απέναντι στο πολιτισμικό στοιχείο των παιδιών άλλης χώρας, ειδικά όταν αυτό παρουσιάζεται μέσα από τα μαθήματα που προαναφέρθηκαν. Στο «Αριστοκράτειο» σχολείο ο εκπαιδευτικός υποστήριξε με σθένος τη σημαντική θέση της λογοτεχνίας στο σχολείο: «Ναι, ναι. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον των παιδιών για τη λογοτεχνία, σίγουρα ναι. Και μάλιστα όταν βρουν κάτι στο επίπεδό τους ή κάτι παραπάνω, όταν το βιβλίο είναι καλό. Το κακό είναι ότι και στα σχολεία συνηθίζουμε να δίνουμε μεγάλα βιβλία και χωρίς εικόνες.»

21 Στο «Ευγένειο» σχολείο, ο εκπαιδευτικός υπερθεμάτισε τη θετική αντίδραση των μαθητών του όταν προωθεί τη διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες: «Παράδειγμα στις εθνικές γιορτές των Ελλήνων, όπως είναι η 28 η Οκτωβρίου ή η 25 η Μαρτίου, το μάθημα παρουσιάζεται για το τι έγινε στον τόπο μας ή στην Ελλάδα ή με ποιον τρόπο ο τόπος μας συμμετείχε σε αυτές τις εθνικές εξεγέρσεις ή στον αγώνα ενάντια στο φασισμό και μετά ζητώ από τους μαθητές που είναι από άλλες χώρες να φέρουν ιστορίες από τη δική τους πατρίδα, οπότε γίνεται αμέσως σαφές ότι ο αγώνας για την ελευθερία δεν είναι κτήμα ενός μόνο πολιτισμού, αλλά είναι κτήμα πολλών πολιτισμών και οι μαθητές μας που είναι από άλλες χώρες φέρνουν καταπληκτικές ιστορίες για το τι συνέβη στη Ρωσία, στη Γεωργία, στη Βουλγαρία, για ποια πράγματα αγωνίστηκαν αυτοί οι άνθρωποι. Όλα τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα με αυτά τα μαθήματα Ήθελαν να το ξανακάνουμε.» Ο εκπαιδευτικός αποδίδει ιδιαίτερη διαπολιτισμική αξία σε ιστορίες που έχουν προσωπικό νόημα και αξία για τα αλλόγλωσσα παιδιά:

22 «Ο κύριος στόχος τον οποίο προσπαθώ εγώ να εφαρμόσω είναι να μην είναι αφηρημένες οι ιστορίες αλλά είναι δεμένες μέσα από την προσωπική ιστορία της κάθε οικογένειας, δηλαδή να έρθει το παιδί σε επαφή με τους γονείς, τους παππούδες ή με τον ευρύτερο κοινωνικό ιστό που περιβάλλει τον καθένα και να φέρει εκείνο τον πολιτισμό μέσα στην τάξη και νιώθω ότι αυτό δένει πολύ καλύτερα τους διάφορους πολιτισμούς μεταξύ τους αλλά δένει τους και σε ανθρώπινο επίπεδο. Όπως είναι χαρακτηριστικά οι λαϊκές ιστορίες ενός τόπου. Δηλαδή όταν ένας μαθητής μου είναι από την Τσεχοσλοβακία και λέει μου μια ιστορία από τη χώρα του, όταν αυτή είναι δεμένη με την οικογένειά του έχει πολύ διαφορετικό αντίκτυπο πάνω στους δικούς μας μαθητές από το να μιλά ο δάσκαλος για τα έθιμα ενός πολιτισμού. Δηλαδή η εμπειρία προσπαθούμε να είναι όσο πιο προσωπική γίνεται.» Η προσωπική σχέση του αλλόγλωσσου παιδιού με την ιστορία, την οποία έχει συλλέξει από το οικογενειακό του περιβάλλον, φαίνεται να καθιστά την ιστορία πιο σημαντική και ενδιαφέρουσα και για τα υπόλοιπα παιδιά. Εξάλλου, όπως αναφέρουν και έγγραφα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (2002) πρέπει να υπάρχει σεβασμός στην κουλτούρα και στον πολιτισμό των παιδιών από άλλες

23 χώρες έτσι ώστε να υπάρξει σύνδεση με την ελληνορθόδοξη κουλτούρα. Με τον τρόπο αυτό και τα ελληνοκύπρια παιδιά θα μπορέσουν να σεβαστούν τους συμμαθητές τους και οι αλλόγλωσσοι μαθητές θα μπορέσουν να ενταχθούν ομαλότερα στην τάξη μιας σχολικής μονάδας. Τα παιδιά γίνονται θετικοί δέκτες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης επειδή η λογοτεχνία μπορεί εύκολα να αγγίξει το συναισθηματικό τους κόσμο. Αυτό ήταν ξεκάθαρο σε όλες τις συνεντεύξεις και παρατηρήσεις. Ωστόσο, η προώθηση της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης δεν είναι κάτι που μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα, χωρίς προβλήματα και εμπόδια. Κάποιες φορές τα πράγματα είναι δύσκολα. Στη συνέχεια καταγράφονται τα προβλήματα τα οποία συναντούν οι εκπαιδευτικοί και οι εισηγήσεις που οι ίδιοι κάνουν για την επίλυσή τους. «Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες και οι δικές τους εισηγήσεις» Κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεων και των συνεντεύξεων, αναδύθηκαν κάποια

24 προβλήματα τα οποία οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν κατά την προώθηση της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από τη λογοτεχνία, το γλωσσικό μάθημα και τις λαϊκές ιστορίες. Ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα το οποίο εντόπισαν οι εκπαιδευτικοί είναι η απουσία γνώσης της ελληνικής γλώσσας από τους αλλόγλωσσους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός από το «Αριστοκράτειο» σχολείο αναφέρει στη συνέντευξή του ότι το πρόβλημα αυτό είναι μεγάλο και πολύ σοβαρό: «Τώρα όταν ήρθαν τα παιδιά τα οποία ήταν από διαφορετικά περιβάλλοντα και γλωσσικά και θρησκευτικά, το γλωσσικό ήταν το πρώτο [ ]». Η ελληνική γλώσσα αποτελεί το βασικότερο στοιχείο του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου. Ειδικότερα η λογοτεχνία και το γλωσσικό μάθημα δεν μπορούν να νοηθούν χωρίς την ελληνική γλώσσα. Είναι, κατά συνέπεια, δύσκολο έως αδύνατον κάποιος αλλόγλωσσος μαθητής να συμμετάσχει στο μάθημα και γενικότερα στη διαπολιτισμική εκπαίδευση όταν δεν κατέχει το βασικό εφόδιο της ελληνικής γλώσσας. Ο ίδιος εκπαιδευτικός επισημαίνει στη συνέχεια ότι αυτό το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο και αποτελεί εμπόδιο στη διαπολιτισμική εκπαίδευση: «Εξάλλου αν το παιδί δεν γνωρίζει Ελληνικά, δεν έχει ελπίδα να μπει στην τάξη, ούτε

25 να μπει φυσικά και ως ενήλικας να μπορέσει να μπει μέσα στην κοινωνία. Εντάξει είναι ένα θέμα ότι πολλά παιδιά, οι οικογένειές τους έρχονται και φεύγουν και έτσι δεν έχει το κίνητρο να μάθει να μιλήσει». Το ίδιο πρόβλημα φάνηκε να υπάρχει και στο «Ευγένειο» σχολείο, όπου ο εκπαιδευτικός ανέφερε ότι πρέπει να αποτελέσει κύριο μέλημα του Υπουργείου Παιδείας για να μπορέσει να προωθηθεί η διαπολιτισμική εκπαίδευση στα σχολεία: «Στην απουσία ενός καλού σχεδιασμού για αυτή την διδασκαλία, ξεκινούν να υπάρχουν προβλήματα. Δηλαδή όταν δεν υπάρχει ο χρόνος και η δυνατότητα στις σχολικές μονάδες, αλλά και στους δασκάλους, να διδάξουν σωστά τα Ελληνικά στους μετανάστες θα διαιωνίζουμε ένα πρόβλημα έλλειψης επικοινωνίας αλλά και περιθωριοποίησης των μεταναστών, εφόσον είναι φυσικό όταν δεν γνωρίζουν τη γλώσσα του νησιού αναγκαστικά θα μένουν στα μικρά τους γκέτο. Οπότε χρειάζεται πάνω από όλα η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας». Όταν η ελληνική γλώσσα απουσιάζει τότε τα πράγματα δυσκολεύουν κατά πολύ για τον εκπαιδευτικό, για τους αλλόγλωσσους μαθητές αλλά και για τους ελληνόφωνους μαθητές.

26 Το συγκεκριμένο πρόβλημα φάνηκε εντονότερα στο «Αριστοκράτειο» σχολείο και στο «Ευγένειο» σχολείο: «Οι δίγλωσσοι μαθητές δεν συμμετέχουν και στη συνέχεια φαίνεται ότι δεν συμμετέχουν λόγω του ότι δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Αυτό δυσκολεύει την έκφραση τους μέσα στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός όμως προσπαθεί να βοηθήσει». Είναι φανερό ότι τα παιδιά που δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα «αποκόπτονται» από την υπόλοιπη τάξη κατά τη διάρκεια του μαθήματος, αφού δεν κατέχουν το γλωσσικό εργαλείο που χρησιμοποιείται τη δεδομένη χρονική στιγμή τόσο από τον εκπαιδευτικό όσο και από τους υπόλοιπους μαθητές της τάξης. Μία σχετική εισήγηση ήταν αυτή της εκπαιδευτικού από το «Δημοκράτειο» σχολείο. Πρότεινε όπως υπάρχουν τάξεις υποδοχής όπου οι μετανάστες μαθητές θα μπορούν να μάθουν σωστά και ολοκληρωμένα την ελληνική γλώσσα. «Είναι βασικό να υπάρχουν τάξεις υποδοχής για τα παιδιά τούτα και μετά να είχαμε πιο ξεκάθαρες κατευθυντήριες γραμμές. Επιπλέον θα βοηθούσε να είχαμε και στο γλωσσικό μάθημα περισσότερες ενότητες όπως την ενότητα που είδαμε, που θα βοηθούσαν πιο εύκολα το έργο μας.»

27 Οι τάξεις υποδοχής μοιάζουν να είναι μια καλή λύση, η διεθνής βιβλιογραφία όμως παραμένη διχασμένη ως προς την αποτελεσματικότητα και τον καλύτερο τρόπο εφαρμογής της. Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι τάξεις υποδοχής δε βοηθούν την κοινωνική ένταξη των αλλόγλωσσων παιδιών, ενώ ταυτόχρονα περιορίζουν την εκμάθηση εκείνων των γλωσσικών γνώσεων και δεξιοτήτων που χρειάζεται ο αλλόγλωσσος μαθητής για να επιτύχει στους διάφορους τομείς του αναλυτικού προγράμματος (σχολικός γραμματισμός). Σε κάθε περίπτωση, η ακρόαση και ανάγνωση ιστοριών στα Ελληνικά σίγουρα συμβάλλει στην κατάκτηση και της ελληνικής γλώσσας. Ένα άλλο πρόβλημα το οποίο αναδύθηκε από τις συνεντεύξεις των εκπαιδευτικών είναι και αυτό του ρατσισμού των Ελληνοκύπριων πολιτών. Όπως φαίνεται, οι περιπτώσεις αυτές είναι μεμονωμένες, παρ όλα αυτά είναι αρκετές για να δυσκολέψουν το έργο των εκπαιδευτικών. Το πρόβλημα εντοπίστηκε από τους εκπαιδευτικούς στα σχολεία «Δημοκράτειο» και «Ευγένειο»: «Γενικά ένα βασικό πρόβλημα είναι ο ρατσισμός που έχουμε σαν Κύπριοι, νομίζω είμαστε αρκετά ρατσιστές σαν λαός. Το ότι τα αναλυτικά μας και τα βιβλία που έχουμε ίσως να έχουμε έντονα τα εθνικά στοιχεία, που τούτον ίσως να έπρεπε να

28 αλλάξει σιγά- σιγά». «Στα άλλα σχολεία το πρόβλημα πιστεύω ότι είναι οι σκληρές ταυτότητες μέσα στην Κύπρο, στην κυπριακή κοινωνία για το τι σημαίνει να είσαι αγόρι, κορίτσι, Χριστιανός, μη Χριστιανός, Έλληνας, Τούρκος. Όλες αυτές είναι σκληρές ταυτότητες και το σχολείο δεν κάνει τίποτα για να τις ανατρέψει αυτές ή να τις δυτικοποιήσει τουλάχιστον» Ένα πρόβλημα που προκύπτει μέσα από τα έγγραφα του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου είναι ότι οι διαφορετικές αντιλήψεις γύρω από τη πολιτισμική διαφορετικότητα, οι οποίες ενδεχομένως να είναι και αρνητικές, οδηγούν στην προσθήκη μιας φολκλορικής διάστασης στην πολιτική της πολυπολιτισμικότητας (ΥΠΠ, 2004β). Τέλος, πρόβλημα φαίνεται να είναι ο λιγοστός χρόνος διδασκαλίας που δίδεται στους εκπαιδευτικούς, αλλά και οι γενικότητες περιέχει το Αναλυτικό Πρόγραμμα της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας. Η εκπαιδευτικός από το «Δημοκράτειο» σχολείο εντόπισε το πρόβλημα αυτό και συγκεκριμένα ανέφερε: «Δηλαδή βλέποντας το Αναλυτικό των Νέων Ελληνικών είναι ένα αναλυτικό το οποίο

29 είναι πολύ θεωρητικό, πολύ γενικό.» Ένα πιο ξεκάθαρο και συγκεκριμένο αναλυτικό πρόγραμμα σίγουρα θα έκανε τα πράγματα ευκολότερα, τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Συνεχίζοντας, η ίδια εκπαιδευτικός αναφέρει: «Έχουμε ένα γενικό αναλυτικό. Αναμένουμε ότι, λένε ότι θα αναπαραχθεί υλικό κλπ το οποίο υλικό δεν έχουμε. Λένε ότι τα βιβλία των Ελληνικών φεύγουν, δεν ξαναέρχονται. Λένε ότι ο εκπαιδευτικός θα διαλέξει από μόνος του τις ενότητες κ.λπ. οπότε εγώ βλέπω να επικρατεί μια σύγχυση. Πόσο μάλλον να καταλάβει κάποιος τις σχέσεις του νέου αναλυτικού με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση.» Φαίνεται, λοιπόν, ότι η σύγχυση που επικρατεί σε αυτή τη φάση της εφαρμογής των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, καθώς και η έλλειψη σχετικού εκπαιδευτικού υλικού προκαλεί προβλήματα στο έργο των εκπαιδευτικών. Ο λιγοστός χρόνος διδασκαλίας στα σχολεία έρχεται να μεγιστοποιήσει τα προβλήματα αυτά. Εισήγηση προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα αυτό διατύπωσε ο εκπαιδευτικός από το «Ευγένειο» σχολείο, ο οποίος θεωρεί πολύ σημαντική την ύπαρξη μίας τράπεζας υλικού που

30 θα δημιουργηθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. «Βοήθεια θα ήταν να υπάρχει μια τράπεζα υλικού για πολλά θέματα. Αλλά θα έπρεπε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού τώρα που ανήκει και στην Ε.Ε να δημιουργεί μια τράπεζα υλικού. Δηλαδή να έχει μεταφρασμένη λογοτεχνία (λαϊκές ιστορίες) από άλλες χώρες, μπορεί να έχει επαφή με τις κυβερνήσεις εκείνων των χωρών για να μαθαίνουμε παραμύθια, παραδόσεις, την ιστορία που θέλουν εκείνες οι χώρες να μεταφέρουν σε εκείνα τα παιδιά. Αυτά γίνονται με καλή θέληση και ήδη γίνονται με την ατομική ή συλλογική προσπάθεια των δασκάλων». Η τράπεζα υλικού θεωρείται κάτι πολύ βοηθητικό αφού ο κάθε εκπαιδευτικός θα μπορεί να ανατρέξει ανά πάσα στιγμή εκεί και να βρει είτε ιστορίες, είτε εικόνες, είτε έτοιμα δειγματικά μαθήματα που σίγουρα θα βοηθήσουν το έργο του. Μέσα από αυτή τη βοήθεια θα μπορέσει, σίγουρα, να οργανώσει καλύτερα το μάθημά του και να το κάνει ακόμη πιο ενδιαφέρον για όλους. Απ ότι γνωρίζουμε, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ετοιμάζει μια τέτοια τράπεζα υλικού. Η αξιοποίηση του υλικού που σχεδιάζεται και παράγεται στο πλαίσιο τοπικών και Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το υφιστάμενο, θα μπορούσε επίσης να στηρίξει σημαντικά τους εκπαιδευτικούς στον τομέα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

31 Συμπερασματικά, οι υφιστάμενες πολιτικές του ΥΠΠ που εφαρμόζονται στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς για την προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης έχουν αναπτυχθεί και βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Η χρήση του μαθήματος της λογοτεχνίας και της γλώσσας, καθώς και ειδικά των λαϊκών ιστοριών από τους εκπαιδευτικούς, με στόχο την προώθηση της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης είναι αποτελεσματική και εκτιμάται ως τέτοια από όλους τους εμπλεκόμενους. Οι αντιδράσεις των παιδιών απέναντι στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από το μάθημα της λογοτεχνίας, της γλώσσας αλλά και ειδικά μέσα από λαϊκές ιστορίες είναι εξαιρετικά θετική. Υπάρχουν αρκετά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής / συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μέσα από τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τις λαϊκές ιστορίες, με κύριο το πρόβλημα της γνώσης της ελληνικής γλώσσας από τους αλλόγλωσσους μαθητές.

32 Βιβλιογραφικές αναφορές ΥΠΠ (2001). Η πολιτική του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για τους αλλόγλωσσους μαθητές στα δημοτικά σχολεία. Εγκύκλιος που εστάλη στα δημοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης (3 Νοεμβρίου 2001). ΥΠΠ (2002). Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Εγκύκλιος που εστάλη στα δημοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης (15 Οκτωβρίου 2002). ΥΠΠ (2004α). Διαπολιτισμική εκπαίδευση στα σχολεία της Κύπρου. Εγκύκλιος που εστάλη στα δημοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης (5 Νοεμβρίου 2004). ΥΠΠ (2004β). Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Επιστολή που εστάλη από το Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης προς το Δημοτικό Σχολείο Αγίου Αντωνίου (16 Νοεμβρίου 2004). ΥΠΠ (2008). Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Εγκύκλιος που εστάλη στα δημοτικά σχολεία από το Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης (28 Αυγούστου 2008).