ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΥΔΓΗΑΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΟΤ ΠΑΡΚΟΤ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΑΛΤΚΔ ΧΡΧΠΟΤ

Transcript

1 ΓΔΧΠΟΝΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΖ ΦΤΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΡΓΑΣΖΡΗΟ ΑΝΘΟΚΟΜΗΑ ΚΑΗ ΑΡΥΗΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΣΟΠΗΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ «ΔΠΗΣΖΜΖ ΚΑΗ ΤΓΥΡΟΝΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΦΤΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ, ΦΤΣΟΠΡΟΣΑΗΑ ΚΑΗ ΑΡΥΗΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΣΟΠΗΟΤ» ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΥΔΓΗΑΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΟΤ ΠΑΡΚΟΤ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΑΛΤΚΔ ΧΡΧΠΟΤ ΔΛΗΝΑ Γ. ΚΑΣΗΚΑ ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ ΑΓΓΔΛΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΤΟΠΟΤΛΟΤ ΑΘΖΝΑ

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ «ΔΠΗΣΖΜΖ ΚΑΗ ΤΓΥΡΟΝΑ ΤΣΖΜΑΣΑ ΦΤΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ, ΦΤΣΟΠΡΟΣΑΗΑ ΚΑΗ ΑΡΥΗΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΣΟΠΗΟΤ» ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΥΔΓΗΑΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΟΤ ΠΑΡΚΟΤ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΑΛΤΚΔ ΧΡΧΠΟΤ ΔΛΗΝΑ Γ. ΚΑΣΗΚΑ ΣΡΗΜΔΛΖ ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΚΑΗ ΔΞΔΣΑΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΑΓΓΔΛΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΤΟΠΟΤΛΟΤ, ΔΠΗΚΟΤΡΖ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ (ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ) ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ ΑΨΣΑΝΖ, ΔΠΗΚΟΤΡΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ (ΜΔΛΟ) ΣΡΗΓΚΑ ΠΑΝΑΓΗΧΣΖ, ΛΔΚΣΟΡΑ (ΜΔΛΟ) ΑΘΖΝΑ

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ επαηζζεζία κνπ ζε πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα ζε ζπλδπαζκφ κε ην πάζνο κνπ γηα δσγξαθηθή κε νδήγεζαλ λα αζρνιεζψ κε ηελ Αξρηηεθηνληθή Σνπίνπ. Ζ επηινγή ηνπ πγξνβηφηνπνπ ζηηο Αιπθέο Χξσπνχ σο αληηθείκελν κειέηεο γηα ηε κεηαπηπρηαθή κνπ εξγαζία πξνέθπςε κεηά απφ πξνηξνπή ηεο Δπηβιέπνπζαο Καζεγήηξηάο κνπ. Με κεγάιε πξνζπκία δέρηεθα ηελ πξφθιεζε απηή ε νπνία απαηηνχζε ην ζπλδπαζκφ ελφο πνιχ θαινχ ζρεδηαζκνχ κε πεξηβαιινληηθή πξνζέγγηζε. Παξάιιεια κέζσ ηεο εξγαζίαο απηήο κνπ δφζεθε ε επθαηξία λα εθθξάζσ αθφκε κία θνξά ηελ ηδηαίηεξε αγάπε πνπ ηξέθσ γηα ηα δψα ηελ νπνία πνιιέο θνξέο θαηά ην παξειζφλ έρσ απνδείμεη κε ηε ζπκκεηνρή κνπ ζε πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο φπσο ε WWF, ε Μνm θαη ε Καξέηα-Καξέηα. ηελ εθπφλεζε απηήο ηεο κειέηεο ππήξμε θαζνξηζηηθή ε ζπκβνιή αλζξψπσλ απφ πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο φπσο ν θ. Νίθνο Γεσξγηάδεο απφ ηελ WWF θαη ε θα Γαλάε Πνξηφινπ απφ ηελ Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξεία θαζψο θαη απφ ηδηψηεο φπσο ε θα Δπγελία Λαγθαδηλνχ. εκεηψλεηαη φηη ε δηαηξηβή βαζίζηεθε ζηελ Πξνθαηαξθηηθή κειέηε δηαρείξηζεο, πξνζηαζίαο, θαη αλάδεημεο πγξνηφπνπ ζθάιαο Χξσπνχ πνπ εθπνλήζεθε απφ ηελ Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξεία θαη ηε WWF, θαζψο θαη ζηελ Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ πνπ εθπνλήζεθε απφ ηελ γεσιφγν Δπγελία Λαγθαδηλνχ θαη ηελ νκάδα ηεο. Με γλψκνλα ηηο ππνδείμεηο ηεο επηβιέπνπζαο θαζεγήηξηάο κνπ θαη ην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ πνπ ζπλέιεμα απφ Διιεληθή θαη δηεζλή βηβιηνγξαθία πνπ αθνξά ζηα επηζηεκνληθά αληηθείκελα ηεο κειέηεο πξνρψξεζα ζηελ ζπγγξαθή ηεο κειέηεο θαη ηελ ζχληαμε κηαο νινθιεξσκέλεο ζρεδηαζηηθήο πξφηαζεο. Ζ επζχλε γηα ηελ πξσηνηππία, ηελ πξνέιεπζε θαη ηε δνκή ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ ζηνηρείσλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε κεηαπηπρηαθή κειέηε, θαζψο επίζεο γηα ηπρφλ ιάζε ή παξαιήςεηο ζηηο πεγέο αλαθνξάο βαξχλεη απνθιεηζηηθά ηε ζπγγξαθέα. 3

4 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Δπραξηζηψ ζεξκά ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά κνπ θα Αγγειηθή Παξαζθεπνπνχινπ, επίθνπξε θαζεγήηξηα ζην Δξγαζηήξην Αλζνθνκίαο θαη Αξρηηεθηνληθήο Σνπίνπ ηνπ Γεσπνληθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, γηα ηελ ππφδεημε ηνπ ζέκαηνο ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ δηαηξηβήο, ηελ πνιχηηκε βνήζεηα θαη ηηο νπζηαζηηθέο παξαηεξήζεηο ηεο ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο ζπγγξαθήο ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ δηαηξηβήο. Δπίζεο επραξηζηψ ζεξκά ηα κέιε ηεο εμεηαζηηθήο θαη ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο θ. Κσλζηαληίλν ατηάλε, επίθνπξν θαζεγεηή ζην Δξγαζηήξην Οηθνινγίαο & Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο ηνπ Γεσπνληθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, θαη ηνλ θ. Παλαγηψηε Σξίγθα, ιέθηνξα ζην Δξγαζηήξην πζηεκαηηθήο Βνηαληθήο ηνπ Γεσπνληθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, γηα ηελ ππνζηήξημε θαη ηηο πνιχηηκεο ππνδείμεηο ηνπο ζηελ εμέιημε θαη νινθιήξσζε ηεο δηαηξηβήο. Δπίζεο, φινπο ηνπο θαζεγεηέο κνπ γηα ηελ επξχηεξε εθπαίδεπζε θαη ην γλσζηηθφ ππφβαζξν πνπ κνπ πξνζέθεξαλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηνλ θ. Γεσξγηάδε Νίθν, Γξ. Γαζνινγίαο πνπ εθ κέξνπο ηεο WWF κνπ παξαρψξεζε ηελ «Πξνθαηαξθηηθή κειέηε δηαρείξηζεο, πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο πγξνηφπνπ θάιαο Χξσπνχ» θαζψο θαη ηελ θα. Δπγελία Λαγθαδηλνχ, Γεσιφγν, γηα ην πνιχηηκν πιηθφ πνπ απιφρεξα κνπ παξαρψξεζε απφ ηελ «Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ Τγξνηφπνπ Χξσπνχ». Δπίζεο ζεξκέο επραξηζηίεο νθείισ ζηελ θα Γαλάε Πνξηφινπ, Τπεχζπλε Σκήκαηνο Γηαρείξηζεο Γεδνκέλσλ ηεο Διιεληθήο Οξληζνινγηθήο Δηαηξείαο γηα ηελ παξνρή ρξήζηκνπ πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ. Δπίζεο ζα ήζεια λα αλαθεξζψ ζηε ζπκθνηηήηξηά κνπ Άλλα Παπαδνπνχινπ γηα ηελ βνήζεηα θαη ππνζηήξημή ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο κειέηεο, ζηελ θα Φιψξα Κσλζηαληνπνχινπ γηα ηελ ζπκβνιή ηεο ζηελ επεμεξγαζία γεσγξαθηθψλ δεδνκέλσλ θαζψο θαη ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο απφ ην επξχηεξν θηιηθφ, ζπγγεληθφ θαη ζπλαδειθηθφ πεξηβάιινλ πνπ βξίζθνληαλ θνληά κνπ φιν απηφ ην δηάζηεκα θαη βνήζεζαλ κε ηνλ δηθφ ηνπο ηξφπν. Σέινο, έλα κεγάιν επραξηζηψ ζέισ λα εθθξάζσ θαηαξρήλ ζηνλ ζχδπγφ κνπ Γηάλλε θαζψο θαη ζηελ αδειθή κνπ Μάξσ, ηνλ γακπξφ κνπ Θνδσξή θαη ηνπο γνλείο κνπ Γηψξγν θαη Λίηζα, νη νπνίνη κε ζηήξημαλ ςπρηθά θαη πξαθηηθά θαη ρσξίο ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ δε ζα ήηαλ δπλαηή ε νινθιήξσζε ηεο δηαηξηβήο. 4

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ειίδα ΠΡΟΛΟΓΟ 3 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 5 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΥΔΓΗΧΝ 9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ 9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ 10 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΧΝ 10 ΠΔΡΗΛΖΦΖ 16 ABSTRACT 17 ΔΗΑΓΧΓΖ 18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΤΓΡΟΣΟΠΟΗ Οξηζκφο Σχπνη Τγξνηφπσλ Οθέιε Τγξνηφπσλ Απεηιέο Τγξνηφπσλ Οη λφκνη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ Τγξνβηφηνπνη ηεο Διιάδαο. 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΑ ΠΑΡΚΑ 30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΜΔΛΔΣΔ ΠΔΡΗΠΣΧΔΧΝ Μειέηεο πεξηπηψζεσλ απφ ηελ Ακεξηθή Οηθνινγηθφ Πάξθν Xochimilco, Μεμηθφ Crissy Field, αλ Φξαλζίζθν Lameque eco-parc, New Brunswick, Καλαδάο 40 5

6 3.2 Μειέηεο πεξηπηψζεσλ απφ ηελ Δπξψπε - Δζληθά Πάξθα Οιιαλδίαο Schiermonnikoog Lauwersmeer Alde Feanen Oosterschelde Μειέηεο πεξηπηψζεσλ απφ ηελ Διιάδα Οη ιίκλεο Μηθξή θαη Μεγάιε Πξέζπα Ζ Λίκλε Κεξθίλε Ληκλνζάιαζζα Γηβάξη Πχινπ (Γηάινβα). 60 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ 62 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Καηαγξαθή ηεο ρισξίδαο Οηθνζπζηήκαηα θαη νηθφηνπνη ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνηφπνπ Γηαρσξηζκφο ηχπσλ νηθνζπζηεκάησλ Οξληζνπαλίδα ηεο πεξηνρήο Άιια ζεκαληηθά είδε παλίδαο 82 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΠΗΟΤ Γεσγξαθηθή ζέζε Ηζηνξηθά ζηνηρεία Χξσπνχ Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Σνπίνπ Φπζηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο Ηδηνθηεζηαθφ Καζεζηψο Αλζξσπνγελέο Πεξηβάιινλ Πξνζβαζηκφηεηα 98 6

7 5.8 Θεζκηθέο θαη Ννκνζεηηθέο Ρπζκίζεηο. 99 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚE ΠΗΔΔΗ ΣΟΝ ΤΓΡΟΣΟΠΟ ηεξεά απνξξίκκαηα θαη ξχπαλζε Οηθηζηηθή αλάπηπμε Άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο Κίλεζε ηξνρνθφξσλ Αλαςπρή Αζιεηηζκφο Βφζθεζε αηγνπξνβάησλ Κπλήγη/ιαζξνζεξία Φπζηθνί θίλδπλνη Άιιεο ρξήζεηο θαη απεηιέο 108 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΖ ΑΝΑΠΛΑΖ 109 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: ΠΡΟΣΑΗΑ ΤΓΡΟΒΗΟΣΟΠΟΤ Καζαξηζκφο πάξθνπ Απνκάθξπλζε νριεξψλ δξαζηεξηνηήησλ Πεξίθξαμε πγξνβηφηνπνπ 110 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: ΠΡΟΒΑΖ ΣΟΝ ΤΓΡΟΒΗΟΣΟΠΟ 113 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9: ΓΗΚΣΤΑ ΚΗΝΖΖ 114 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 10: ΠΗΝΑΚΗΓΔ ΖΜΑΝΖ 119 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 11: ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΑ 122 ΥΔΓΗΑ ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΧΝ 130 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 12: ΑΛΛΔ ΤΠΟΓΟΜΔ Κηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο 133 ΥΔΓΗΑ ΚΣΗΡΗΧΝ Φπζηθφο παηδφηνπνο 140 7

8 ΥΔΓΗΑ ΠΑΗΓΟΣΟΠΟΤ 147 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 13: ΦΧΣΗΜΟ 149 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 14: ΠΡΟΣΔΗΝΟΜΔΝΟ ΦΤΣΗΚΟ ΤΛΗΚΟ 150 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 15: ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΗΥΤΖ ΣΖ ΣΟΠΗΚΖ ΚΟΗΝΧΝΗΑ ΚΑΗ ΔΠΔΚΣΑΖ ΣΟΤ ΠΑΡΚΟΤ 152 ΤΕΖΣΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 153 ΠΖΓΔ ΓΗΑΓΗΚΣΤΟΤ 155 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 168 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 171 Master plan 8

9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΥΔΓΗΧΝ ρέδην 1: Κιεηζηνχ ηχπνπ παξαηεξεηήξην. Δμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή απεηθφληζε. ρέδην 2: Σνηρεία ζέαζεο ΠΔ Π5 Π9 κε θαζηζηηθφ θαη πέξγθνια. ρέδην 3: Σνηρείν ζέαζεο Π8. ρέδην 4: Μνλνπάηη κε ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο, εκεία Π2 Π7 Π10. ρέδην 5: Όςεηο θηηξίσλ. ρέδην 6: Παηδφηνπνο «Καιακνθαλάο». ρέδην 7: Λεπηνκέξεηα Παηδφηνπνπ: Γελδξφζπηην πνπ κνηάδεη κε παξαηεξεηήξην. ρέδην 8: Master plan ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Αιθαβεηηθή θαηάηαμε ησλ θπηψλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Πίλαθαο 2: Σα 54 είδε πνπιηψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνβηφηνπνπ. Πίλαθαο 3: Μέζε κεληαία έληαζε θαη δηεχζπλζε αλέκσλ (πεγή: Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 4: νη ειάρηζηεο, κέζεο θαη κέγηζηεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξνο γηα ηελ πεξίνδν (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 5: Σν κέζν κεληαίν χςνο βξνρφπησζεο θαη νη ζπλνιηθέο κέξεο βξνρήο αλά κήλα (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 6: Μέζε κεληαία Τγξαζία % (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 7: ηνηρεία ηεο ΔΛΣΑΣ απφ ηελ απνγξαθή ηνπ Πίλαθαο 8: Πξνηεηλφκελν θπηηθφ πιηθφ. 9

10 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ Γξάθεκα 1: Έληαζε αλέκνπ. Γξάθεκα 2: Oη ειάρηζηεο, κέζεο θαη κέγηζηεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξνο γηα ηελ πεξίνδν Γξάθεκα 3: Σν κέζν κεληαίν χςνο βξνρφπησζεο Γξάθεκα 4: Τγξαζία %. Γξάθεκα 5: Υξήζεηο γεο Γήκνπ Χξσπνχ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΧΝ Δηθφλα 1: Παλνξακηθή εηθφλα ηνπ πάξθνπ. Δηθφλα 2: Πνιηηηζηηθή ζχλδεζε κε ην ηνπίν: Αγξφηεο κεηαθηλνχκελνο θαηά κήθνο ηνπ θαλαιηνχ. Δηθφλα 3: Ζ ρξήζε δέληξσλ γηα ηελ ζηαζεξνπνίεζε ηεο φρζεο ηνπ θαλαιηνχ. Δηθφλα 4 : Μνλνπάηη πνπ ελψλεη δχν φρζεο. Δηθφλα 5. : Ξχιηλν κνλνπάηη κε θάγθεια. Δηθφλα 6: Xochimilco Ecological Park, Mexico City, Δηθφλα 7: Παλνξακηθή εηθφλα απφ ην Crissy Field. Δηθφλα 8: Πξνζηαζία ησλ ελδηαηηεκάησλ ησλ ακκφινθσλ. Δηθφλα 9. Πηλαθίδα γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο θαηά κήθνο κνλνπαηηνχ. Δηθφλα 10: Πξνζηαζία ελδηαηηεκάησλ. Δηθφλα 11: Γηαδξνκή ζην Crissy Field. Δηθφλα 12: Έθζεζε Σέρλεο ζην πάξθν. Δηθφλα 13: Παηδαγσγηθά πξνγξάκκαηα. Δηθφλα 14: Πνδειαζία. Δηθφλα 15: Lameque eco-parc. 10

11 Δηθφλα 16: Κέληξν πιεξνθφξεζεο ηνπ πάξθνπ θαη παξαηεξεηήξην. Δηθφλα 17: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα Δπίζθεςε κε μελαγφ. Δηθφλα 18: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα παηδηά. Δηθφλα 19: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα παηδηά. Δηθφλα 20: Υάξηεο ηνπ πάξθνπ. Δηθφλα 21: Παγθάθη ζηηο φρζεο ηε ιίκλεο. Δηθφλα 22: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα γηα ηνλ Δξσδηφ. Δηθφλα 23 : Ο πεξίπαηνο πάλσ απφ ηηο εθβνιέο. Δηθφλα 24: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα ζηηο εθβνιέο. Δηθφλα 25: Μνλνπάηη ζηηο φρζεο ησλ εθβνιψλ. Δηθφλα 26: Πάξθν Schiermonnikoog. Δηθφλα 27: Ακκψδεηο εθηάζεηο ζην Πάξθν Schiermonnikoog. Δηθφλα 28: Γηαδξνκέο πνδειαζίαο θαη πεδνπνξίαο ζην Πάξθν Schiermonnikoog. Δηθφλα 29: Πάξθν Lauwersmeer. Δηθφλα 30: Παξαηεξεηήηξην ζην πάξθν Lauwersmeer. Δηθφλα 31: Παξαηεξεηήηξην ζην πάξθν Lauwersmeer. Δηθφλα 32: Αγειάδεο Highland. Δηθφλα 33: Πάξθν Alde Feanen. Δηθφλα 34: Ξχιηλν κνλνπάηη ζην πάξθν Alde Feanen. Δηθφλα 35: Πάξθν Oosterschelde. Δηθφλα 36: Παξάθηηνο πγξφηνπνο ζην πάξθν Oosterschelde. Δηθφλεο 37 41: Δηθφλεο απφ ηε Λίκλε Μηθξή θαη Μεγάιε Πξέζπα. Δηθφλεο 42 45: Δηθφλεο απφ πξνγξάκκαηα επαηζζεηνπνίεζεο θαη πεξηβαιινληηθήο ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ ζηηο Πξέζπεο. 11

12 Δηθφλεο 46 48: Δηθφλεο απφ ηνλ πγξνβηφηνπν ζηε ιίκλε Κεξθίλε. Δηθφλεο 49 52: Γξαζηεξηφηεηεο ζηε θχζε. Δηθφλα 53: Φειφ παξαηεξεηήξην. Δηθφλα 54: Παξαηεξεηήξην θιεηζηνχ ηχπνπ. Δηθφλα 55: Καηαλνκή ησλ θπξηφηεξσλ θπηηθψλ εηδψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνβηφηνπνπ βάζε ζηνηρείσλ ηεο Δ.Ο.Δ. θαη ηνπ πξνγξάκκαηνο ARCGIS. Δηθφλα 56: Αινθπηηθή βιάζηεζε ζηνλ ππξήλα ηνπ πγξνηφπνπ: Arthrocnemum macrostachyum. Δηθφλα 57: Αινθπηηθή βιάζηεζε ζηνλ ππξήλα ηνπ πγξνηφπνπ: Sarcocornia perennis. Δηθφλα 58: Ζ κπνχθα κεηαμχ ζάιαζζαο - ιίκλεο. Πεγή Δ. Λαγθαδηλνχ. Δηθφλα 59: εκείν φπνπ ελψλεηαη ε ιίκλε κε ηε ζάιαζζα. Δηθφλεο 60, 61: Ζ ζάιαζζα πνπ ζπλνξεχεη κε ηνλ πγξφηνπν. Δηθφλα 62: Ζ ιηκλνζάιαζζα ζην βφξεην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 63: Δηθφλα απφ ην λνηηναλαηνιηθφ ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλεο 63, 64: Ακκψδεηο ινπξνλεζίδεο. Δηθφλεο 65, 66: Αγξσζηψδε ζην εζσηεξηθφ ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 67: Αγξσζηψδε ζην Βνξεηνδπηηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 68: Juncus spp. ην λφηην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 69: Motacilla flavafeldegg. Δηθφλεο 70, 71: Καιακψλεο ζηα βνξεηνδπηηθά ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 72: Καιακψλεο ζηα λφηηα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 73: Δηθφλα απφ ην λνηηνδπηηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 74: Μπαδσκέλε έθηαζε ζην λνηηνδπηηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 75: Αξκπξίθηα ζην βφξεην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ θαη παγθάθηα. Δηθφλα 76: Himantopus himantopus-καιακνθαλάο. 12

13 Δηθφλα 77: Charadrius alexandrinus Θαιαζζνζθπξηρηήο. Δηθφλα 78: Sterna albifrons-ναλνγιάξνλν. Δηθφλα 79: Calandrella brachydactyla-μηθξνγαιηάληξα. Δηθφλα 80: Μεηαβνιή ησλ νξίσλ ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαηά ηα έηε 1962, 1974 θαη 2003 βάζε ζηνηρείσλ ηεο ΔΟΔ θαη ηεο WWF. Δηθφλα 81: Άπνςε ηνπ πγξνβηφηνπνπ απφ ςειά. Δηθφλα 82: Παλνξακηθή άπνςε ηνπ πγξνβηφηνπνπ. Δηθφλα 83: Άπνςε ηνπ πγξνβηφηνπνπ απφ ηνλ ππξήλα. Δηθφλα 84: Λαηνκείν ζηελ πεξηνρή ηνπ Χξσπνχ. Δηθφλεο 85 88: Ρχπαλζε ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 89: Ηδηφθηεηεο εθηάζεηο ζην φξηα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλα 90: Καξλάγην ζην βφξεην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ. Δηθφλεο 91 92: Δηθφλεο ηεο πεξηνρήο. Δηθφλα 93: Απνηππψκαηα αηγνπξνβάησλ. Δηθφλα 94: Πηλαθίδα ηνπ Γαζαξρείνπ Καπαλδξηηίνπ. Δηθφλα 95: πξκαηνπιέγκαηα κε ζρέδηα. Δηθφλα 96: Φξάθηεο απφ ζπξκαηνπιέγκαηα κε ζρέδηα. Δηθφλα 97: Πεξίθξαμε κε μχιηλνπο παζζάινπο θαη ζρνηλί. Δηθφλα 98: Ξχιηλνο θξάθηεο γηα πξνζηαζία ηεο βιάζηεζεο. Δηθφλα 99α: Υακεινί μχιηλνη θξάθηεο. Δηθφλα 99β: Ξχιηλνη θξάθηεο. Δηθφλα 100: πξκαηνθηβψηηα κε πέηξεο. Δηθφλα 101: πξκαηνθηβψηηα κε πέηξεο. Δηθφλα 102: Διεχζεξν μχιηλν κνλνπάηη ζην Lameque Ecoparc. 13

14 Δηθφλα 103: Διεχζεξν μχιηλν κνλνπάηη. Δηθφλα 104: Μνλνπάηη ειεχζεξν ζηελ αξρή θαη κε μχιηλν θξάθηε εθαηέξσζελ ζε ζπγθεθξηκέλν ζεκείν. Δηθφλα 105: Καηά κήθνο ηεο δηαδξνκήο ζην Spanish Bay ζηελ παξαιία Pebble, Καιηθφξληα. Δηθφλα 106: Αλάγιπθεο ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο κε αθνπζηηθφ πιηθφ ζηνλ πγξφηνπν ηεο Βξαπξψλαο ζηε Λνχηζα. Δηθφλα 107: Υάξηεο νηθνινγηθνχ πάξθνπ. Δηθφλα 108: Πηλαθίδεο ελεκέξσζεο ηεο νξληζνπαλίδαο ζην πάξθν Black Swamp. Δηθφλα 109: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα. Δηθφλα 110: Καηεπζπληήξηεο πηλαθίδεο ζε πάξθν. Δηθφλα 111: Δλεκεξσηηθή θαη θαηεπζπληήξηα πηλαθίδα. Δηθφλα 112: Παξαηήξεζε πνπιηψλ ζην RSPB Minsmere. Δηθφλα 113: Σν θέληξν παξαηήξεζεο πνπιηψλ Anglian Water Bird Watching Centre Δηθφλα 114: ρεδηάγξακκα παξαηεξεηεξίνπ κε πξφβιεςε γηα αλαπεξηθφ θαξνηζάθη. Δηθφλα 115: Παξαηεξεηήξην ζην Edith Stephens Wetland Park. Δηθφλα 116: Παξαηεξεηήξην πνπιηψλ ζην Hule Moss, ελζσκαησκέλν ζην ηνπίν. Δηθφλα 117: Παξαηεξεηήξην πνπιηψλ ζηνλ πγξβηφηνπν Travis, Νέα Εειαλδία. Δηθφλα 118: Παξαηεξεηήξην Corscaron ελζσκαησκέλν ζην ηνπίν. Δηθφλα 119: Δμσηεξηθή φςε παξαηεξεηεξίνπ ζηε ιίκλε Leven ζηε θσηία. Δηθφλα 120: Δζσηεξηθή δηακφξθσζε παξαηεξεηεξίνπ ζηε ιίκλε Leven ζηε θσηία. Δηθφλα 121: Τπεξπςσκέλν παξαηεξεηήξην. Δηθφλα 122: Σνηρίν ζέαζεο κε αλνίγκαηα ζε δηαθνξεηηθά χςε, ζηέγαζηξν θαη παγθάθηα. Δηθφλα 123: Σνηρίν ζέαζεο κε αλνίγκαηα ζε δηαθνξεηηθά χςε, ζηέγαζηξν θαη ελεκεξσηηθνχο πίλαθεο γηα ηα πνπιηά. 14

15 Δηθφλεο : Αλνηρηνχ ηχπνπ παξαηεξεηήξην ζηελ Αγγιία. Δηθφλα 127: Δζσηεξηθή δηακφξθσζε παξαηεξεηεξίνπ, ζε ψξα εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Δηθφλεο : Πεξηνρή μεθνχξαζεο-ζηάζεο. Δηθφλα 130: Υψξνο πνπ πξνζθέξεηαη γηα παξαηήξεζε πνπιηψλ ζηελ άθξε κνλνπαηηνχ. Δηθφλα 131: Παξαηεξεηήξην κε εδαθνθάιπςε ζηελ νξνθή. Δηθφλεο : Κηίξην θαηαζθεπαζκέλν απφ κπακπνχ θαη ζπξκαηνθηβψηηα. Δηθφλα 134: Υξήζε ζπξκαηνθηβσηίσλ σο δνκηθφ πιηθφ θηηξίνπ. Δηθφλεο : Βηψζηκε θαηαζθεπή απφ πέηξα, κπακπνχ θαη πειφ. Δηθφλα 137: Καηαζθεπέο απφ κπακπνχ θαη πέηξα. Δηθφλα 138: Καζηζηηθφ απφ ζπξκαηνθηβψηηα θαη μχιν 45x45εθ. Δηθφλα 139: πξκαηνθηβψηηα γεκηζκέλα κε δηάθνξα πιηθά. Δηθφλα 140: Δηδηθά δηακνξθσκέλν θαζηζηηθφ απφ ζπξκαηνθηβψηηα θαη μχιν. Δηθφλεο : Δηθφλεο απφ δηάθνξα πξφηδεθη θπζηθψλ παηδηθψλ ραξψλ. Δηθφλα 145: Δηθφλα απφ ην Cow Hollow School Natural Playscape, San Francisco California. Δηθφλα 146: Δηθφλα απφ ην Cow Hollow School Natural Playscape, San Francisco California. Δηθφλεο : Παηδφηνπνο Westbay. Δηθφλεο : Δηθφλα απφ θπζηθή παηδηθή ραξά. Δηθφλα 151: Μνλνπάηη ζην πεξίθεκν δάζνο απφ κπακπνχ ζην Κηφην. Δηθφλα 152: Πνιχρξσκνο μχιηλνο θξάθηεο ζηελ παξαιία ηεο Ρφδνπ. 15

16 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα κειέηε έρεη σο ζέκα ηε δηεξεχλεζε πεξηβάιινληνο θαη ηε ζρεδηαζηηθή πξφηαζε δεκηνπξγίαο νηθνινγηθνχ πάξθνπ ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξσπνχ. ηελ πεξηνρή απηή εληνπίδεηαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ελαπνκείλαληεο πγξνηφπνπο ηεο Αηηηθήο. ηφρνο ηεο εξγαζίαο απνηειεί ε πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηνπ πγξνηφπνπ, κέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ πνπ ζα ζπλδπάδεη ηελ αλαςπρή θαη ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε ρσξίο λα πξνθαιείηαη δηαηαξαρή ηνπ επαίζζεηνπ απηνχ νηθνζπζηήκαηνο. Αληηζέησο επηδηψθεηαη ε δηαηήξεζε, ελδπλάκσζε θαη επέθηαζε απηνχ. ηελ εηζαγσγή επηρεηξείηαη κηα βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζρεηηθά κε ηνπο πγξνηφπνπο θαη ηελ έλλνηα ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε κεζνδνινγία ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ πεξηβαιινληηθή κειέηε θαη ηε δηαδηθαζία θαηαγξαθήο ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο ηνπ πγξνηφπνπ. Σέινο ζηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο εληάζζεηαη ε ζρεδηαζηηθή πξφηαζε αλάπιαζεο ηνπ πγξνηφπνπ θαη ηα ζπκπεξάζκαηα. Ζ εξγαζία βαζίζηεθε θαηά έλα κεγάιν κέξνο ζε πξνυπάξρνπζεο πεξηβαιινληηθέο κειέηεο ζηελ ελ ιφγσ πεξηνρή. Σαπηφρξνλα κέζσ ηεο βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο, ηεο δηεξεχλεζεο κειεηψλ πεξίπησζεο (case studies) θαη ηεο δηεξεχλεζεο θαη θαηαγξαθήο ηεο ππάξρνπζαο ρισξίδαο εμήρζεθαλ πνιχηηκα ζπκπεξάζκαηα πνπ απνηέιεζαλ ην ζεκέιην εθαξκνγήο ηεο ζρεδηαζηηθήο πξφηαζεο ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξσπνχ. Σνλίδεηαη φηη ε ζρεδηαζηηθή πξφηαζε πνπ παξαηίζεηαη ιφγσ ησλ ήπησλ παξεκβάζεσλ πνπ πεξηιακβάλεη, δχλαηαη λα αλαπξνζαξκνζηεί βάζε κειεηψλ πνπ θξίλνληαη αλαγθαίεο, φπσο ρσξνηαμηθή κειέηε ηεο ππάξρνπζαο ρισξίδαο θαη ησλ πεγψλ λεξνχ ζην ρψξν. Λέμεηο θιεηδηά: Οηθνινγηθφ πάξθν, Οηθνινγηθφο ζρεδηαζκφο, Τγξνβηφηνπνο, Παξαηεξεηήξην πνπιηψλ, Φπζηθή παηδηθή ραξά, Αεηθνξηθή δηαρείξηζε, Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε.. 16

17 Environmental survey and design proposal for an ecological park at Alykes Oropou ABSRACT The present master thesis consists of a site survey of the wetland at Alykes Oropou and design proposal for an ecological park. The area of interest is one of the most important remaining wetlands of Attica that hosts important bird species and especially interesting groups of plant communities. This project aims at the protection of the wetland, by way of an ecological park that will combine recreation with environmental education, without disrupting this sensitive ecosystem. On the contrary, it aims at its preservation and expansion. Following review of the literature and current case studies and assessment of the results of the site survey valuable conclusions were which show the need to develop an ecological park and form the basis for the design at Alykes Oropou Key words: Ecological park, Eco-park, Ecological design, Wetland, Bird hide, Bird observatory, Bird sanctuary. Natural playground, Sustainability, Environmental education. 17

18 ΔΗΑΓΧΓΖ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη ε δηεξεχλεζε πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξσπνχ, φπνπ εληνπίδεηαη ζήκεξα έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ελαπνκείλαληεο πγξνηφπνπο ηεο Αηηηθήο (WWFθαη EOE, 2008) θαη ε δεκηνπξγία ζηελ πεξηνρή απηή ελφο νηθνινγηθνχ πάξθνπ. Ζ πεξηνρή κειέηεο θαηαιακβάλεη κηα ζρεδφλ επίπεδε παξάθηηα έθηαζε 650 ζηξεκκάησλ πεξίπνπ πνπ θηινμελεί ζεκαληηθά είδε νξληζνπαλίδαο θαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζεο νκάδεο θπηνθνηλσληψλ. Σα νθέιε ησλ πγξνηφπσλ γηα ηνλ άλζξσπν είλαη πνιιαπιά, σζηφζν πνιιαπιέο είλαη θαη νη απεηιέο πνπ δέρνληαη κε απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε, ζπξξίθλσζε ή θαη πιήξε θαηαζηξνθή ηνπο. ηελ Διιάδα ππάξρνπλ ζήκεξα πεξηζζφηεξνη απφ 400 κηθξνί θαη κεγάινη πγξφηνπνη πνπ θαηαιακβάλνπλ πεξηζζφηεξν απφ 2 εθαηνκκχξηα ζηξέκκαηα, ελψ πξηλ απφ ηξείο γελεέο ε έθηαζε απηή ήηαλ ηξηπιάζηα (Πεγή: Γ1). Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε απνηειεί ε θαζηέξσζε ελφο λνκηθνχ πιαηζίνπ αιιά νπζηαζηηθφ ξφιν παίδεη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ ε ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηηο αμίεο θαη ηα νθέιε ησλ πγξνηφπσλ πξέπεη λα απνηειεί βαζηθή επηδίσμε ησλ θνξέσλ. Ζ αλάγθε γηα πξνζηαζία ρεξζαίσλ θαη πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ απνηειεί παγθφζκην θαηλφκελν. Πνιιέο ρψξεο εθαξκφδνπλ πξαθηηθέο αεηθνξηθήο δηαρείξηζεο ηέηνηνπ είδνπο νηθνζπζηεκάησλ. Σα νηθνινγηθά πάξθα απνηεινχλ έλα λέν θαηλφκελν θαη κνληέιν ζρεδηαζκνχ πάξθνπ. Απηφ ην λέν κνληέιν επαλαπξνζδηνξίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ πάξθνπ θαη πφιεσο θαη ζπλδέεη ηηο πνιηηηζηηθέο θαη νηθνινγηθέο πηπρέο ηνπ πάξθνπ ζε έλα επξχηεξν πιαίζην. Μέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ πξνγξάκκαηνο δηαρείξηζεο ηνπ πάξθνπ επηηπγράλεηαη ε ζχλδεζε θαη ε ελζσκάησζε ηνπ πάξθνπ ζηνλ αζηηθφ ηζηφ (Power, 2006). Μαθξνπξφζεζκα κέζσ ησλ πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ ησλ πάξθσλ επηηπγράλεηαη ε ελδπλάκσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνγξακκάησλ κε ζθνπφ ηε ζηξνθή πξνο κηα νηθνινγηθή θαη πνιηηηζηηθή ζηάζε. Έηζη ην πάξθν θαζηζηά δπλαηή θαη πξαγκαηνπνηήζηκε ηελ αεηθνξία ηνπ ηφπνπ θαη ηελ αεηθνξηθή ηνπ ρξήζε (Power, 2006). Ζ δεκηνπξγία ελφο νηθνινγηθνχ πάξθνπ ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξσπνχ έρεη σο πξσηαξρηθφ ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη ηελ αλάδεημε απηνχ. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε απνηέιεζε ε δηεξεχλεζε πεξηβάιινληνο κε ζηφρν ηελ εθηίκεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη ηνλ εληνπηζκφ 18

19 επαίζζεησλ νηθνηφπσλ αιιά θαη απεηιψλ ψζηε λα απνηειέζνπλ γλψκνλα γηα ην ζσζηφ ζρεδηαζκφ ηνπ πάξθνπ. Μέζσ ηνπ θαηάιιεινπ ζρεδηαζκνχ ην πάξθν ζα κεηαηξαπεί ζε έλα ρψξν κε πεξηβαιινληηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ραξαθηήξα πνπ ζα ζπλδπάδεηαη κε ηελ αλαςπρή ρσξίο λα πξνθαινχληαη δηαηαξαρέο ζην επαίζζεην απηφ νηθνζχζηεκα. Αληηζέησο κέζσ ησλ δηαρεηξηζηηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ ζα έρνπλ ζηφρν ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ ζε πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα ζα ελδπλακσζεί ν ραξαθηήξαο ηνπ σο πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή θπζηθνχ θάιινπο. Σα ηξία πξψηα θεθάιαηα πνπ απαξηίδνπλ ηελ Δηζαγσγή απνηεινχλ κηα βηβιηνγξαθηθή θπξίσο κειέηε γχξσ απφ ηνπο πγξνηφπνπο θαη ηελ έλλνηα ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ. Πην αλαιπηηθά ζην Κεθάιαην 1 αλαιχνληαη ηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νθέιε, νη απεηιέο θαζψο θαη ε ηζρχνπζα λνκνζεζία γηα ηνπο πγξνηφπνπο. ην Κεθάιαην 2 αλαιχνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ θαη ζην Κεθάιαην 3 κειέηεο πεξηπηψζεσλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ απφ ηελ Ακεξηθή, ηελ Δπξψπε θαη ηελ Διιάδα. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε κεζνδνινγία ε νπνία πεξηιακβάλεη ηε δηαδηθαζία θαηαγξαθήο ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο ηνπ πγξνηφπνπ, ηελ αλάιπζε ηνπίνπ θαη ηηο πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο πνπ δέρεηαη ν πγξφηνπνο. Ζ θαηαγξαθή ηεο ρισξίδαο θαη ν δηαρσξηζκφο ησλ ηχπσλ ησλ νηθνζπζηεκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ζπιινγή δεηγκάησλ απφ ηελ πεξηνρή κειέηεο θαη αλαγλψξηζε απηψλ. Καηφπηλ ζε ζπλδπαζκφ κε πεξηβαιινληηθέο κειέηεο πνπ έρνπλ εθπνλεζεί θαηά ην παξειζφλ απφ πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο αιιά θαη απφ ηδηψηεο, εμάρζεθαλ πνιχηηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηεο πεξηνρήο. ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο εληάζζεηαη ε ζρεδηαζηηθή πξφηαζε αλάπιαζεο ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη πεξηιακβάλεη ηηο πξνηεηλφκελεο ιχζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πγξνβηφηνπνπ, ην ζρεδηαζηηθφ κέξνο θαη ηηο πξνηάζεηο δηαρείξηζεο ηνπ πάξθνπ. ην κέξνο απηφ παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά θαη αηηηνινγνχληαη νη πξνηεηλφκελεο επεκβάζεηο πνπ αθνξνχλ θπξίσο ζηελ ελίζρπζε θαη πξνζηαζία ηεο ρισξίδαο θαη παλίδαο ηνπ πάξθνπ, ηε ράξαμε ησλ δηθηχσλ θίλεζεο, ηηο θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο, ηα παξαηεξεηήξηα, ηε δεκηνπξγία ελφο θπζηθνχ παηδφηνπνπ θαη ηελ αλαβάζκηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ξφινπ ηνπ πγξνηφπνπ. Ζ επηινγή σο επί ην πιείζηνλ θηιηθψλ γηα ην πεξηβάιινλ πιηθψλ (φπσο μχιν θαη πέηξα) θαζψο θαη ε ελζσκάησζε ησλ θαηαζθεπψλ ζην ηνπίν απνηέιεζε γλψκνλα γηα ην ζρεδηαζκφ. Σνλίδεηαη φηη είλαη απαξαίηεην λα πινπνηεζεί αλαιπηηθή κειέηε ηαπηνπνίεζεο θαη ρσξνηαμηθήο απνηχπσζεο ησλ δηαθφξσλ εηδψλ νηθνηχπσλ θαζψο θαη κειέηε ησλ πεγψλ πξνέιεπζεο χδαηνο. Ζ ζρεδηαζηηθή πξφηαζε πνπ παξνπζηάδεηαη ιφγσ ησλ 19

20 πξνηεηλφκελσλ ήπησλ παξεκβάζεσλ δχλαηαη λα ηξνπνπνηεζεί θαη λα πξνζαξκνζηεί θαηάιιεια κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ησλ πξναλαθεξζεηζψλ κειεηψλ νη νπνίεο δελ κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν κειέηεο ζηε ζπγθεθξηκέλε δηαηξηβή ιφγσ ηνπ κεγάινπ φγθνπ εξγαζίαο θαη εμεηδηθεπκέλνπ αληηθεηκέλνπ. Ζ ζπδήηεζε θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ απφ ηε κειέηε θαη αλάιπζε φισλ ησλ παξαπάλσ δεδνκέλσλ θαη ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ. Σαπηφρξνλα αλαθέξνληαη ηα πνιιαπιά νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ γηα ηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη γεληθφηεξα γηα ην θνηλφ. 20

21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΤΓΡΟΣΟΠΟΗ 1.1 Οξηζκόο «Οη πγξφηνπνη είλαη θπζηθέο ή ηερλεηέο πεξηνρέο απνηεινχκελεο απφ έιε κε πνψδε βιάζηεζε, απφ κε απνθιεηζηηθψο νκβξνδίαηηα έιε κε ηπξθψδεο ππφζηξσκα, απφ ηπξθψδεηο γαίεο ή απφ λεξφ. Οη πεξηνρέο απηέο είλαη κφληκα ή πξνζσξηλά θαηαθιπδφκελεο απφ λεξφ ην νπνίν είλαη ζηάζηκν ή ηξερνχκελν, γιπθφ, πθάικπξν ή αικπξφ θαη πεξηιακβάλνπλ επίζεο εθείλεο πνπ θαιχπηνληαη απφ ζαιαζζηλφ λεξφ ην βάζνο ηνπ νπνίνπ θαηά ηε ξερία δελ ππεξβαίλεη ηα έμη κέηξα. Οπζηψδε γλσξίζκαηα ηεο κεηαβαηηθήο δψλεο πνπ παξεκβάιιεηαη κεηαμχ ησλ κφληκα θαηαθιπζκέλσλ θαη ησλ θαζαξά ρεξζαίσλ πεξηνρψλ είλαη ε παξνπζία πδξνραξνχο βιάζηεζεο θαη ε χπαξμε πδξνκνξθηθψλ εδαθψλ, δειαδή εδαθψλ πνπ αλέπηπμαλ εηδηθά γλσξίζκαηα σο απνηέιεζκα ηεο πςειήο ππφγεηαο ζηάζκεο λεξνχ»(πεγή: Γ1). 1.2 Σύπνη Τγξνηόπσλ Γηα ηε ηαμηλφκεζε ησλ πγξνηφπσλ ρξεζηκνπνηνχληαη δηάθνξνη ηξφπνη αλάινγα κε ηε ξένπζα ή ζηάζηκε θχζε ησλ λεξψλ, ηελ αιαηφηεηα ηνπ λεξνχ, ηε γεηηλίαζή ηνπο κε ζάιαζζα, ην ππφζηξσκά ηνπο, κε ην αλ είλαη θπζηθνί ή ηερλεηνί θιπ. ηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ην ΔΚΒΤ (Πεγή Γ1) ζπλαληάκε ηηο εμήο πνιχ γεληθέο θαηεγνξίεο: δέιηα, έιε, ιίκλεο, ιηκλνζάιαζζεο, πεγέο, εθβνιέο, πνηακνί, ηερλεηέο ιίκλεο. Γέιηα: Γεληθά δέιηα ραξαθηεξίδνληαη νη εθηάζεηο πνπ έρνπλ πξνέιζεη απφ ηελ ελαπφζεζε ζηεξεψλ πιηθψλ πνπ κεηαθέξνληαη κέζσ ησλ πνηακψλ θαη ηα ελαπνηίζεληαη ζηηο εθβνιέο ηνπο. ηελ νπζία φκσο δέιηα είλαη έλα ζπλνλζχιεπκα δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ πγξνηφπσλ αιιά θαη ρεξζαίσλ ηνπνζεζηψλ Έιε: Έιε, ή αιιηψο ηέικαηα ή βάιηνη, νλνκάδνληαη πνιχ ξερέο πδαηνζπιινγέο κε κφληκε ή πεξηνδηθή θαηάθιπζε λεξνχ (ζπλήζσο πεξηνδηθή). Σα έιε δηαθξίλνληαη ζε εζσηεξηθά θαη παξάθηηα. Σα παξάθηηα είλαη είηε πθάικπξα είηε αικπξά. Οη ειψδεηο 21

22 εθηάζεηο ηεο Διιάδνο θαιχπηνπλ ζήκεξα ειάρηζην πνζνζηφ εθείλσλ πνπ ππήξραλ πξηλ απφ ηηο κεγάιεο απνμεξάλζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1920 θαη κεηέπεηηα. Λίκλεο: Οη ιίκλεο σο επί ην πιείζηνλ ζρεκαηίδνληαη καθξηά απφ ηηο αθηέο ηεο ζάιαζζαο σο απνηέιεζκα ηεθηνληθψλ ή εθαηζηεηαθψλ δπλάκεσλ ή απφ ηε δξάζε ησλ παγεηψλσλ. Οη πεξηζζφηεξεο είλαη γιπθνχ λεξνχ αλ θαη ππάξρνπλ θαη ιίκλεο κε αικπξφ ή πθάικπξν λεξφ, φηαλ ην ππφζηξσκά ηνπο πεξηέρεη πνιιά δηαιπηά άιαηα ή φηαλ δέρνληαη εηζξνέο αικπξνχ λεξνχ. Πνιιέο θνξέο κηα ιηκλνζάιαζζα κπνξεί λα κεηαηξαπεί ζε ιίκλε γιπθνχ λεξνχ, αλ γηα θάπνην ιφγν δηαθνπεί ε εηζξνή αικπξνχ λεξνχ απφ ηε ζάιαζζα θαη ηαπηφρξνλα ππάξρεη ηθαλνπνηεηηθή εηζξνή γιπθνχ λεξνχ απφ ξένπζεο πδαηνζπιινγέο. Ληκλνζάιαζζεο: «Ληκλνζάιαζζεο είλαη αβαζείο παξάθηηεο πδαηνζπιινγέο πνπ επηθνηλσλνχλ κε ηε ζάιαζζα κέζσ ελφο, ζπλήζσο, δηαχινπ». (ΔΚΒΤ, 2010) Ο ζρεκαηηζκφο ηεο ιηκλνζάιαζζαο επλνείηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο φπσο ε χπαξμε επίπεδσλ θαη ακκσδψλ αθηψλ, νη εθβνιέο πνηακψλ θαη θαηάιιεια ζαιάζζηα ξεχκαηα. Σν λεξφ ησλ ιηκλνζαιαζζψλ πξνέξρεηαη απφ ηα αηκνζθαηξηθά θαηαθξεκλίζκαηα, απφ πνηακνχο ή ρείκαξξνπο θαη απφ ηε ζάιαζζα. Πξφθεηηαη γηα εμαηξεηηθψο δπλακηθά ζπζηήκαηα ησλ νπνίσλ νη πδξνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ε αιαηφηεηα ηνπ λεξνχ κεηαβάιινληαη ξαγδαία. Δπίζεο επηφηεξεο κεηαβνιέο παξαηεξνχληαη θαη ζηε γεσκνξθνινγία ηνπο. Οη ιηκλνζάιαζζεο ζεσξνχληαη απφ ηα πην παξαγσγηθά νηθνζπζηήκαηα ζε ςάξηα πςειήο εκπνξηθήο αμίαο. Δπηηεινχλ ζε πςειφ βαζκφ πνιιέο θπζηθέο ιεηηνπξγίεο θαη ηδίσο ηε ιεηηνπξγία ηεο εμαγσγήο ηξνθήο (ζηε γεηηνληθή ζαιάζζηα δψλε). Οη αλζξψπηλεο επεκβάζεηο, αθφκα θαη νη πην κηθξέο, κπνξεί λα δηαηαξάμνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηζνξξνπία ησλ ιηκλνζαιαζζψλ σο πξνο ηελ πδξνινγία, ηελ αιαηφηεηα θαη ηε βησηή ηνπο. πλεπψο πξνθεηκέλνπ λα ζπληαρζεί κηα κειέηε δηαρείξηζεο είλαη απαξαίηεηε ε βαζηά γλψζε ησλ παξαγφλησλ απηψλ θαη πξέπεη απηή λα βαζίδεηαη ζε πνιπεηή δεδνκέλα. Δπίζεο επηβάιιεηαη ε παξαθνινχζεζε ησλ απαξαίηεησλ γλσξηζκάησλ ηνπο ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ηδίσο θαηά ηα πξψηα έηε εθαξκνγήο ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ ζρεδίνπ. Πεγέο: Οη πεγέο ζρεκαηίδνληαη ζε κέξε φπνπ ππάξρεη ειεχζεξε εθξνή ππφγεηνπ λεξνχ. ηελ νηθνινγία ησλ πγξνηφπσλ κε ηνλ φξν πεγή ππνδειψλεηαη φρη 22

23 απιψο ν ηφπνο απφ φπνπ αλαβιχδεη λεξφ αιιά νιφθιεξν ην πγξνηνπηθφ νηθνζχζηεκα, ηνπ νπνίνπ ε δεκηνπξγία θαη ε δηαηήξεζε νθείιεηαη ζε απηφ ην αλαβιχδνλ, ην πεγαίν λεξφ. ηελ Διιάδα νη ηνπνζεζίεο απηέο ζπαλίδνπλ θαη ζπλήζσο πεξηνξίδνληαη ζε εθηάζεηο ιίγσλ ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ, ζπαληφηεξα δε θαηαιακβάλνπλ έθηαζε κεξηθψλ εθαηνληάδσλ ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ. Μηα ηδηαίηεξε θαηεγνξία πεγψλ είλαη νη ζεξκνπεγέο. Σν λεξφ πνιιψλ ζεξκνπεγψλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ζέξκαλζε ρψξσλ ή γηα ηακαηηθνχο ζθνπνχο. Δθβνιέο: Πξφθεηηαη γηα ην ρακειφηεξν θαη πην δηαπιαηπζκέλν ηκήκα ηεο θνίηεο ελφο πνηακνχ, εθεί φπνπ αλακηγλχεηαη ην λεξφ ηνπ πνηακνχ κε ην ζαιαζζηλφ. Ο νξηζκφο φκσο απηφο δελ είλαη απφιπηα ζαθήο θαη απνδεθηφο ζε φιεο ηηο ρψξεο. Μείμε δελ ζπκβαίλεη κφλν κέζα ζηελ θνίηε ηνπ πνηακνχ αιιά θαη ζηελ ακέζσο γεηηνληθή παξαιηαθή ζαιάζζηα δψλε, άξα θαη απηή ε δψλε πξέπεη ινγηθά λα πεξηιακβάλεηαη ζηνλ φξν εθβνιή. Βέβαηα ζηηο αθηέο ηεο Μεζνγείνπ, ζε αληίζεζε κε ηηο αθηέο ηνπ Αηιαληηθνχ, ηα παιηξξνηαθά θχκαηα είλαη αδχλακα θαη παίδνπλ ειάρηζην ξφιν ζηε ξχζκηζε ηεο κείμεο γιπθνχ θαη ζαιάζζηνπ λεξνχ θαη ζηε δεκηνπξγία εθβνιηθψλ νηθνζπζηεκάησλ. Πνηακνί: Πνηακφο νλνκάδεηαη ε επηκήθεο πδαηνζπιινγή κε ηξερνχκελν λεξφ, ην νπνίν ξέεη πξνο ηα θάησ ιφγσ ηεο βαξχηεηαο. Τπάξρνπλ πνηακνί κε ζπλερή ξνή θαη άιινη κε πεξηνδηθή ξνή. ηηο μεξέο θαη εκίμεξεο πεξηνρέο ζπλαληά θαλείο πνιινχο πνηακνχο κε πεξηνδηθή ξνή, θαη κάιηζηα εληειψο αθαλφληζηε, ηδίσο φηαλ ην ππφζηξσκά ηνπο απνηειείηαη απφ αζβεζηνιηζηθά πιηθά. Σν λεξφ ησλ πνηακψλ πξνέξρεηαη θαηά βάζε απφ ηα αηκνζθαηξηθά θαηαθξεκλίζκαηα θαη απφ ηελ επηθαλεηαθή απνξξνή. Ζ δηαθνξά ησλ πνηακψλ κε ηα ξπάθηα έγθεηηαη ζην πιάηνο ηεο θνίηεο θαη ηελ κηθξή ή κεγάιε παξνρή ζε λεξφ, αιιά δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζαθήο δηαρσξηζκφο ησλ δχν. Χο πνηάκηα νηθνζπζηήκαηα ζεσξνχληαη εθείλα ησλ νπνίσλ νη νξγαληζκνί είλαη πξνζαξκνζκέλνη ζε ζπλζήθεο ζπλερνχο ξνήο ηνπ λεξνχ. πρλά, φκσο, ηα πνηάκηα νηθνζπζηήκαηα εμεηάδνληαη απφ θνηλνχ κε ηα παξαπνηάκηα, δειαδή, κε εθείλα ησλ νπνίσλ ην πδαηηθφ θαζεζηψο ηνπ εδάθνπο ηνπο εμαξηάηαη, θαη εμνρήλ απφ ην πνηάκην λεξφ (επνρηθή ππεξρείιηζε, πιάγηα δηήζεζε). Σερλεηέο ιίκλεο: Οη ηερλεηέο ιίκλεο ή αιιηψο ηερλεηνί ηακηεπηήξεο, απνηεινχλ ηε ζπνπδαηφηεξε θαηεγνξία ηερλεηψλ πγξνηφπσλ ηεο Διιάδνο ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο έθηαζεο πνπ θαιχπηνπλ φζν θαη απφ ηελ άπνςε ηνπ αξηζκνχ θαη ησλ αμηψλ πνπ 23

24 έρνπλ απνθηήζεη. Ο ζθνπφο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο ήηαλ λα απνηακηεχνπλ ην λεξφ ησλ πνηακψλ, ησλ ξπαθηψλ ή θαη ησλ ρεηκάξξσλ ψζηε λα απνθηήζνπλ αμία αληηπιεκκπξηθή, πδξεπηηθή, αξδεπηηθή, πδξνειεθηξηθή ή θαη ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ. Βέβαηα κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη ιφγσ θπζηθψλ δξάζεσλ, νη πεξηζζφηεξεο ηερλεηέο ιίκλεο απέθηεζαλ θη άιιεο αμίεο φπσο βηνινγηθή, αιηεπηηθή, αλαςπρήο θ.α.(πεγή: Γ1). 1.3 Οθέιε Τγξνηόπσλ Σα νθέιε ησλ πγξνηφπσλ γηα ηνλ άλζξσπν είλαη πνιιαπιά θαη πξνθχπηνπλ απφ ηηο πγξνηνπηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ. Σα νθέιε απηά ή αιιηψο «αμίεο» ησλ πγξνηφπσλ, αλαθέξνληαη ζηηο ππεξεζίεο θαη ηα αγαζά πνπ πξνζθέξνπλ ζηνλ άλζξσπν θαη είλαη αιιειέλδεηα κεηαμχ ηνπο. πλήζσο κηα αιιαγή ή ππνβάζκηζε κηαο απφ ηηο αμίεο ηνπ πγξνηφπνπ πξνθαιεί ηελ αλαβάζκηζε ή ππνβάζκηζε κίαο ή πεξηζζνηέξσλ άιισλ. Οη αμίεο δελ έρνπλ ην ίδην κέγεζνο ζε φινπο ηνπο πγξφηνπνπο θαζψο επίζεο κεξηθέο αμίεο κπνξεί λα ιείπνπλ εληειψο απφ θάπνηνπο. Οη πγξφηνπνη είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ηδηαίηεξα γηα απνκνλσκέλεο θαη θησρέο, αγξνηηθέο πεξηνρέο, δηφηη παξέρνπλ λεξφ, ηξνθή, θπηηθέο ίλεο θαη άιιεο δσηηθήο ζεκαζίαο ιεηηνπξγίεο. Αλαιπηηθφηεξα, Ζ ζεκαληηθφηεξε αμία ησλ πγξνηφπσλ είλαη ε βηνινγηθή ηνπο αμία. Οη πγξφηνπνη απνηεινχλ αλεμάληιεηε πεγή βηνπνηθηιφηεηαο θαη πξνζθέξνληαη γηα έξεπλα. Δίλαη δε ηδηαίηεξα ρξήζηκνη ζηελ επηζηεκνληθή πξφνδν, ηδηαίηεξα ζηνλ θιάδν ηεο ηαηξηθήο. Υξεζηκνπνηνχληαη επίζεο γηα πξνγξάκκαηα γελεηηθήο βειηίσζεο θαιιηεξγνχκελσλ θπηψλ, αγξνηηθψλ δψσλ θαη κηθξννξγαληζκψλ, γηα πνιιέο ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο θαη γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία πνιιψλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη δσληαλνί νξγαληζκνί, Δπίζεο είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκνη ζηελ άξδεπζε θαη ηελ χδξεπζε πεξηνρψλ, εκπινπηίδνπλ ηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο, πξνζηαηεχνπλ απφ πιεκκχξεο, ελεξγνχλ σο θίιηξα θαζαξηζκνχ ξχπσλ, κεηψλνπλ ηηο δεκίεο απφ παγεηνχο θαη θαχζσλεο, θαη πξνζηαηεχνπλ απφ ηε δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο. Αθφκε παξάγνπλ αιηεχκαηα, ζπληεξνχλ ζεξάκαηα, δίλνπλ πινχζηα ηξνθή ζε αγξνηηθά δψα. 24

25 Παξέρνπλ επθαηξίεο γηα αλαςπρή, άζιεζε, νηθνινγηθφ ηνπξηζκφ θαη εθπαίδεπζε πρλά απνθηνχλ αιαηνιεπηηθή αμία (αιπθέο), πινηνκηθή (θαιακηψλεο) ακκνιεπηηθή αιιά θαη πδξνειεθηξηθή (ηδηαίηεξα νη πνηακνί). πκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ησλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ ηεο πεξηνρήο θαζψο ζηνπο πγξνηφπνπο θαη πεξηκεηξηθά απηψλ ην θιίκα είλαη επηφηεξν. Σέινο είλαη ζπλδεδεκέλνη κε ηελ ηζηνξία, ηε κπζνινγία θαη ηελ πνιηηηζηηθή παξάδνζε ηνπ ηφπνπ. (Γεξάθεο, Κνπηξάθεο, 1996) 1.4 Απεηιέο Τγξνηόπσλ Ζ ππνβάζκηζε θαη απψιεηα κεγάινπ κέξνπο ησλ πγξνηφπσλ είλαη έλα παγθφζκην θαηλφκελν ην νπνίν ελδέρεηαη λα εληαζεί θαηά ηηο επφκελεο δεθαεηίεο ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο δήηεζεο παγθνζκίσο γηα γεσξγηθή γε θαη λεξφ, θαζψο θαη ιφγσ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο. Οη πγξφηνπνη είλαη ηδηαίηεξα επάισηνη ζηελ ππεξεθκεηάιιεπζε εμαηηίαο ηεο θπζηθήο παξαγσγηθφηεηαο ηνπο θαη ησλ απνζεκάησλ λεξνχ. Παξφκνηα, φηαλ ζεσξνχληαη σο κε παξαγσγηθέο πεξηζσξηαθέο εθηάζεηο, νη πγξφηνπνη απνηεινχλ ζηφρν γηα απνζηξάγγηζε θαη αιιαγή ρξήζεο. Γηα παξάδεηγκα, απμάλνληαη νη απεηιέο γηα κεγάιεο θιίκαθαο κεηαηξνπή πγξνηφπσλ κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή βηνθαπζίκσλ. Δπνκέλσο, κε πνιινχο ηξφπνπο, νη πγξφηνπνη βξίζθνληαη ζηελ «πξψηε γξακκή», θαζψο απμάλνληαη νη πηέζεηο ιφγσ ηεο αλάπηπμεο. Οη ζεκαληηθφηεξεο απεηιέο πνπ δέρνληαη νη πγξνηνπηθέο πεξηνρέο είλαη νη αθφινπζεο: Απνμεξάλζεηο πγξνηνπηθψλ εθηάζεσλ. Τπνβάζκηζε ηνπ πδξνινγηθνχ θαζεζηψηνο. Τπνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ απφ ηελ εθξνή αζηηθψλ θαη βηνκεραληθψλ απνβιήησλ, θαζψο θαη απφ ηελ απνξξνή αγξνρεκηθψλ. Παξάλνκεο αληιήζεηο λεξνχ (επηθαλεηαθψλ ή ππφγεησλ πδάησλ). 25

26 Παξάλνκε θαη απζαίξεηε δφκεζε (γηα ιφγνπο νηθηζηηθνχο, ηνπξηζηηθνχο, βηνκεραληθνχο θαη γηα ρξήζε απφ ιαζξνζήξία θαη ιαζξαιηεία). Δληαηηθνπνίεζε ηεο γεσξγίαο κε απνηέιεζκα ηε κείσζε βηνηφπσλ. Αλεμέιεγθηε βφζθεζε ζε δάζε θαη πγξά ιηβάδηα. Παξάλνκεο ακκνιεςίεο. Παξάλνκε πινηνκία. Παξάλνκε αιηεία θαη ππεξαιίεπζε. Λαζξνζεξία. Απφξξηςε ζηεξεψλ απνβιήησλ. Έιιεηςε ζρεδίνπ δηαρείξηζεο ησλ θαιακηψλ. Δπηξνθηζκφο πνπ νθείιεηαη ζε θαθή ρξήζε ιηπαζκάησλ ζηηο γεηηνληθέο θαιιηέξγεηεο. Αλεμέιεγθηνο ηνπξηζκφο. Απψιεηα βηνπνηθηιφηεηαο. Παξεκπφδηζε ησλ νδψλ δηειεχζεσο ησλ ςαξηψλ. Μείσζε έθηαζεο βηνηφπσλ απφ έξγα κεγάιεο θιίκαθαο. (Σαζηνχιαο, Καθαξάηζηνπ, 1997) 1.5 Οη λόκνη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πγξνηόπσλ. Οη πγξφηνπνη, φζνη δελ έρνπλ εληειψο ππνβαζκηζζεί απφ ηνλ άλζξσπν, ζθχδνπλ απφ δσή. Ηδηαίηεξα ζαπκαζηή είλαη ε πιεζψξα πδξφβησλ πνπιηψλ πνπ βξίζθνπλ εθεί ρψξνπο γηα αλαπαξαγσγή, θψιηαζκα, ηξνθή θαη μεθνχξαζε. Πνιιά απφ ηα είδε είλαη κεηαλαζηεπηηθά θαη πξνζηαηεχνληαη άκεζα ή έκκεζα απφ Γηεζλείο πκβάζεηο (π.ρ. Ρακζάξ, Βέξλεο, Ρίν) θαη Κνηλνηηθέο Οδεγίεο (π.ρ.79/409/δοκ γηα ηα άγξηα πνπιηά). Πνιινί πγξφηνπνη επίζεο πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ εζληθή λνκνζεζία, ηε χκβαζε Ρακζάξ θαη πεξηιακβάλνληαη ζην επξσπατθφ δίθηπν πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ Natura

27 Ζ χκβαζε Ρακζάξ ππνγξάθεθε ζην Ηξάλ ζηηο 3 Φεβξνπαξίνπ 1971 απφ 18 ρψξεο εθ ησλ νπνίσλ νη 13 ήηαλ ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μέρξη ζήκεξα έρεη ππνγξαθεί ζπλνιηθά απφ 165 ρψξεο απφ φινλ ηνλ πιαλήηε. Δίλαη ε κφλε δηεζλήο ζχκβαζε πνπ αθνξά ζηελ πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ. Οη ρψξεο πνπ ππνγξάθνπλ ηε χκβαζε Ρακζάξ πηζηεχνπλ φηη νη πγξφηνπνη είλαη αλαληηθαηάζηαηνο πφξνο κε κεγάιε νηθνλνκηθή, πνιηηηζηηθή θαη επηζηεκνληθή αμία, θαζψο θαη αμία αλαςπρήο, θαη σο εθ ηνχηνπ επηζπκνχλ λα απνηξέςνπλ απψιεηεο πγξνηφπσλ ηψξα θαη ζην κέιινλ κε εζληθή θαη δηεζλή δξάζε. Ζ ειιεληθή λνκνζεζία γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο πεξηιακβάλεη λφκνπο θαη λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα πνπ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο θαη αθνξνχλ ηελ πξνζηαζία εηδψλ, ηελ πξνζηαζία εηδψλ θαη ελδηαηηεκάησλ θαη ηε δηαρείξηζε ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ θαη ησλ πφξσλ (Λαδαξέηνπ 1995). Ν. 1650/1986: πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ν. 2055/1992: θπξψλεη ηε ζχκβαζε δηεζλνχο εκπνξίαο απεηινχκελσλ εηδψλ ηεο άγξηαο παλίδαο θαη απηνθπνχο ρισξίδαο (χκβαζε CITES). Ν. 1469/1950: ηφπνη ηζηνξηθνί θαη ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο. Ν.Γ. 996/1971: εζληθνί δξπκνί, αηζζεηηθά δάζε θαη δηαηεξεηέα κλεκεία ηεο θχζεο. Ν.Γ.191/1974: θπξψλεη ηε δηεζλή χκβαζε Ρακζάξ πνπ ππνγξάθεθε απφ ηελ Διιάδα ζηηο Ν. 177/1975: θαηαθχγηα ζεξακάησλ. Ν. 1335/1986: θπξψλεη ηε δηεζλή χκβαζε Βέξλεο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο άγξηαο δσήο θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο Δπξψπεο. Ν. 2204/1994: θπξψλεη ηε ζχκβαζε γηα ηε βηνινγηθή πνηθηιφηεηα, πνπ ππνγξάθεθε ζην Ρίν ληε Σδαλέηξν ζηηο θαη ηελ Απφθαζε 93/626/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Ν. 998/1979: πξνζηαζία δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ. Ν. 1337/1983: επέθηαζε πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ θαη πνιενδνκηθήο αλάπηπμεο. Ν. 1739/1987: δηαρείξηζε πδαηηθψλ πφξσλ. Πνιχ ζεκαληηθή είλαη ε έθδνζε δχν Κνηλνηηθψλ Οδεγηψλ, ηεο 79/409/ΔΟΚ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ άγξησλ πνπιηψλ θαη ηεο 92/43/ΔΟΚ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ Φπζηθψλ Δλδηαηηεκάησλ θαη ησλ Δηδψλ Άγξηαο Παλίδαο θαη Απηνθπνχο Υισξίδαο θαη ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ γηα ηελ Πξνζηαζία θαη Γηαρείξηζε ησλ Τδάησλ. Σν αλσηέξσ λνκηθφ πιαίζην ζπκπιεξψλεηαη απφ δηάθνξεο άιιεο θαλνληζηηθέο πξάμεηο πνπ αθνξνχλ 27

28 ζηελ απφζεζε απνβιήησλ απαγνξεχζεηο θπλεγηνχ θ.ι.π. Καηά θαηξνχο εθδίδνληαη Κνηλέο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο θαη Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα γηα ηνπο πγξνηφπνπο ηνπ Καηαιφγνπ Ρακζάξ, πνπ θαζνξίδνπλ ηα φξηα ησλ πξνζηαηεπκέλσλ δσλψλ θαη ηα δηαρεηξηζηηθά κέηξα. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ δελ απνηειεί κφλν ε θαζηέξσζε ελφο λνκηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο αιιά πξψηα απφ φια πξέπεη λα γίλεηαη ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ ζρεηηθά κε ηηο αμίεο ησλ νηθνινγηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ. Ζ ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ή ησλ νξγαλσκέλσλ ζπλφισλ θαη αθφκε πεξηζζφηεξν ησλ πεξηβαιινληηθψλ νξγαλψζεσλ ζηελ πξνζηαζία ησλ πγξνηφπσλ επηβάιιεηαη. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κέζσ θάπνησλ πξνγξακκάησλ ζηνπο πεξηζζφηεξνπο πγξνηφπνπο Ρακζάξ ρηίζηεθαλ θαη ηδξχζεθαλ Κέληξα Δλεκέξσζεο θαη Πιεξνθφξεζεο. Σα Κέληξα Πιεξνθφξεζεο είλαη ζηειερσκέλα κε επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ θαη μελαγνχο θαη είλαη θαηάιιεια δηακνξθσκέλα θαη εμνπιηζκέλα ψζηε λα εμππεξεηνχλ ηηο αλάγθεο ηεο πινπνίεζεο ησλ ζηφρσλ ηνπο. ηε ρψξα καο ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο απφ 100 νξγαλψζεηο, κε έληνλε αλνκνηνγέλεηα κεηαμχ ηνπο, πνπ εξγάδνληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ειιεληθήο θχζεο. Ζ ζπκβνιή ησλ νξγαλψζεσλ απηψλ ζηελ πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, θαη εηδηθφηεξα ησλ πγξνηφπσλ, είλαη πεξηζζφηεξν απφ πνιχηηκε, αλ θαη ε λνκνζεηηθή αλαγλψξηζε ησλ παξεκβάζεψλ ηνπο ζα απέδηδε αθφκε ζεηηθφηεξα απνηειέζκαηα. Σν 1991, ην Διιεληθφ Κέληξν Βηνηφπσλ Τγξνηφπσλ, γλσζηφ σο ΔΚΒΤ, μεθίλεζε ηελ απνγξαθή ησλ ειιεληθψλ πγξνηφπσλ πνπ νινθιεξψζεθε ην 1994 θαη εθδφζεθε ζε βηβιίν κε ηνλ ηίηιν «Απνγξαθή Διιεληθψλ Τγξνηφπσλ σο θπζηθψλ πφξσλ: Πξψηε πξνζέγγηζε». 1.6 Τγξνβηόηνπνη ηεο Διιάδαο. Ζ Διιάδα έρεη ζήκεξα πεξηζζφηεξνπο απφ 400 κηθξνχο θαη κεγάινπο πγξνηφπνπο ζπλνιηθνχ εκβαδνχ πάλσ απφ 2 εθαηνκκχξηα ζηξέκκαηα. Πνιινί απφ απηνχο είλαη ζχλζεηνη θαη ζρεκαηίδνπλ κσζατθφ πγξνηφπσλ ή πγξνηνπηθά ζπκπιέγκαηα. Χζηφζν ε Διιάδα πξηλ απφ δχν γελεέο είρε ηξηπιάζηα έθηαζε πγξνηφπσλ. Οη πην πινχζηεο πγξνηνπηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο είλαη νη βφξεηεο θαη νη δπηηθέο πάλσ απφ ηηο νπνίεο παξαηεξνχληαη νη ζπνπδαηφηεξεο κεηαλαζηεπηηθέο δηαδξνκέο 28

29 ησλ πνπιηψλ. Σα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ θηινμελνχλ ιίγνπο θαη κηθξνχο πγξνηφπνπο, νη νπνίνη φκσο έρνπλ ηδηαίηεξα αμηφινγε νηθνινγηθή ζεκαζία (Πεγή: Γ1). Γέθα απφ ηνπο πγξφηνπνπο ηεο Διιάδαο έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο Γηεζλνχο εκαζίαο ζχκθσλα κε ηε ζχκβαζε Ρακζάξ. Οη πγξφηνπνη απηνί είλαη ε Λίκλε Βηζηνλίδα, ην Πφξην-Λάγνο, ε Λίκλε Ηζκαξίδα κε ηηο παξαθείκελεο ιηκλνζάιαζζεο, ην Γέιηα Νέζηνπ κε ηηο παξαθείκελεο ιηκλνζάιαζζεο, ε Λίκλεο Βφιβε θαη Κνξψλεηα, ε Σερλεηή ιίκλε Κεξθίλε, ην Γέιηα Αμηνχ, ε Λνπδία, ν Αιηάθκνλαο, ε Λίκλε Μηθξή Πξέζπα, ν Κφιπνο ηνπ Ακβξαθηθνχ, νη Ληκλνζάιαζζεο ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη νη Ληκλνζάιαζζεο ηνπ Κνηπρίνπ (Πεγή: Γ2). 29

30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΑ ΠΑΡΚΑ Ζ έλλνηα ηνπ πάξθνπ είλαη ηφζν έληνλα ζπλδεδεκέλε κε ηελ πφιε πνπ ζρεδφλ θαλείο δελ ζα κπνξνχζε λα θαληαζηεί, νχηε ζα ήζειε, κηα πφιε ρσξίο πάξθν. Αθφκα θαη νη πην κηθξέο πφιεηο δηαζέηνπλ ην δηθφ ηνπο πάξθν (Power, 2006). Πξάγκαηη νη πφιεηο απνηεινχλ έλα δσληαλφ θαη δπλακηθφ ζχζηεκα ησλ νπνίσλ ηα πάξθα θαη νη ρψξνη πξαζίλνπ απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηνπο. Ζ αμία ησλ πάξθσλ είλαη πνιχηηκε αλ αλαινγηζηεί θαλείο ην ξφιν ηνπο ζηε κείσζε ηεο αζηηθήο ππθλφηεηαο, ηε ζπκπιήξσζε θαη βειηίσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη νηθηζηηθψλ παξνρψλ θαη ηε δηαθχιαμε γεο γηα κειινληηθή επέθηαζε ηεο πφιεο (Razzaghian, Rahnama, 2012). Σα νηθνινγηθά πάξθα απνηεινχλ έλα λέν θαηλφκελν θαη κνληέιν ζρεδηαζκνχ πάξθνπ. Απηφ ην λέν κνληέιν επαλαπξνζδηνξίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ πάξθνπ θαη πφιεσο ζπλδένληαο ηηο πνιηηηζηηθέο θαη θπζηθέο νηθνινγηθέο πηπρέο ηνπ πάξθνπ ζε έλα επξχηεξν πιαίζην. Σα νηθνινγηθά πάξθα είλαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ κηα πξάζηλε ή δεληξνθπηεκέλε πεξηνρή εθθξάδνπλ ηνλ νξακαηηζκφ ηνπ αλζξψπνπ γηα ην ρψξν γχξσ απφ απηφλ θαη πψο απηφο νξίδεη ην δεζκφ κεηαμχ ηνπ πνιηηηζηηθνχ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο, ησλ πνηθίιισλ θαιιηηερληθψλ εθθξάζεσλ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο νηθνινγίαο. Δλψ παιηά ην πάξθν ήηαλ έλα κέξνο πνπ πξνζέθεξε απφδξαζε απφ ηελ πφιε, ηα νηθνινγηθά πάξθα ελζσκαηψλνληαη ζηνλ ραξαθηήξα ηεο πφιεο (Power, 2006). Ζ ζχλδεζε κε ηνλ αζηηθφ ηζηφ κε νηθνινγηθνχο, παηδαγσγηθνχο θαη βησκαηηθνχο ηξφπνπο ππνζηεξίδεηαη θαη ελδπλακψλεηαη απφ ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηα πξνγξάκκαηα ηνπ πάξθνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε εκπεηξία ζην πάξθν κεηαηξέπεηαη ζε εκπεηξία κέζα ζηελ ίδηα ηελ πφιε. Έλα Οηθνινγηθφ Πάξθν ζα κπνξνχζε λα ππάξρεη νπνπδήπνηε ζε νπνηνδήπνηε ζρήκα θαη κέγεζνο. (Zarabi, Azani, 2001). Γελ ππάξρεη πεξηνξηζκφο σο πξνο ηε γεσκεηξία ηνπ πάξθνπ ε νπνία κπνξεί λα είλαη επζχγξακκε, θακππιφγξακκε ή λα αθνινπζεί έλα πεξηζζφηεξν ειεχζεξν λαηνπξαιηζηηθφ ζρεδηαζκφ, δηφηη δελ ηφζν ε εηθφλα ηνπ πνπ έρεη ζεκαζία φζν νη βηνινγηθέο ηνπ ιεηηνπξγίεο. Ο ξφινο ελφο απινχ ζπκβαηηθνχ πάξθνπ είλαη λα ελψλεη ηκήκαηα ηνπ αλνηρηψλ ρψξσλ ζε έλα νινθιεξσκέλν δίθηπν, ηφζν γηα λα απμήζεη ηελ αλζξψπηλε επεκεξία φζν θαη γηα λα επσθειεζεί ην θπζηθφ ζχζηεκα. Σν Οηθνινγηθφ Πάξθν πξνζπαζεί λα πξαγκαηνπνηήζεη έλα κεγαιχηεξν φξακα απφ απηφ ηνπ θήπνπ ηεο πφιεο, θαζηζηψληαο αζαθή ηε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ δχν. Χζηφζν, ρξεζηκνπνηεί ηηο πην ζχγρξνλεο κεζφδνπο γηα λα ειαρηζηνπνηήζεη ηηο επηπηψζεηο ηνπ αζηηθνχ ηξφπνπ 30

31 δσήο φπσο ηα πξνβιήκαηα ηεο αζηηθήο απνξξνήο, ηελ αηκνζθαηξηθή θαη αθνπζηηθή ξχπαλζε θαη ηελ θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε. Σν κνληέιν απηφ φπσο αλαθέξζεθε θηλείηαη πέξα απφ ην βησκαηηθφ απνκνλσκέλν αζηηθφ πάξθν ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ πξνζθέξνληαο θνηλσληθέο παξνρέο κέζσ ελφο αεηθφξνπ, νηθνινγηθά βηψζηκνπ, απηνζπληεξνχκελνπ κέζνπ πνπ ζθνπεχεη ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ θπζηθνχ ηνπίνπ. Πξάγκαηη, ηα νηθνινγηθά πάξθα ζηεξίδνληαη ζην κνληέιν ηεο βηψζηκεο δηαρείξηζεο θαη απνηεινχλ νηθνλνκηθά απηάξθε ζπζηήκαηα, ην 75% ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηνπο είλαη ζπκβαηφ κε ηε θχζε, είλαη πξνζαξκφζηκα θαη επέιηθηα φζνλ αθνξά ζηηο θιηκαηηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο θαη ε θνηλσληθή ηνπο ηαπηφηεηα ηαπηίδεηαη κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπηθήο ππνθνπιηνχξαο θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Όζνλ αθνξά ζηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηνπ πάξθνπ ην 50% ησλ εηδψλ είλαη ελδεκηθά. Δπίζεο ην 100% ησλ απνβιήησλ ηνπο είλαη αλαθπθιψζηκν, πεξίπνπ ην 50% ηεο απαηηνχκελεο ελέξγεηαο πξνέξρεηαη απφ ηελ ειηαθή ελέξγεηα, ην 100% ησλ ιπκάησλ ηνπο αλαθπθιψλνληαη ελψ πεξίπνπ ην 75% ησλ πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ θαηαζθεπή είλαη ηνπηθά θαη ζπκβαηά κε ην πεξηβάιινλ. Ζ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είλαη έσο 75% κεγαιχηεξε ζε ζχγθξηζε κε ηηο θαλνληθέο ζπλζήθεο. (Mikaily, Kiazadeh, 2008). Ζ ρξήζε ηερλεηψλ θαη αζχκβαησλ πιηθψλ ρξεζηκνπνηείηαη κφλν ζε πεξηπηψζεηο έθηαθηεο αλάγθεο θαη νη δηνηθεηηθνί νξγαληζκνί, ηα κνπζεία, ηα εξγαζηήξηα θαη θηίξηα πνπ ην απαξηίδνπλ είλαη θαηαζθεπαζκέλα ζχκθσλα κε ηα νηθνινγηθά πξφηππα. (Mikaily, 2004). Δπηπιένλ, ε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε ελφο ζπζηήκαηνο, ην νπνίν ζα δηνξγαλψλεηαη κέζσ κηαο ζεηξάο δξαζηεξηνηήησλ θαη αλαθχθισζεο (Rahnama et al., 2012). Δληφο ηνπ πάξθνπ παξαηεξείηαη κείσζε έσο θαη 75% ησλ κεηαθηλήζεσλ κε ΗΥ απηνθίλεηα ελψ απμάλεηαη ε ρξήζε ηνπ πνδειάηνπ, ην πεξπάηεκα θαη ε ρξήζε ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο (Mikaily, 2004). χκθσλα κε ηελ Lister (2006) ν ζρεδηαζκφο ησλ κεγάισλ πάξθσλ ηα νπνία πξνβάινπλ αληηθξνπφκελεο αλάγθεο θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη ρξήζεσλ, γηα ηελ επίηεπμε κηαο νινθιεξσκέλεο καθξνπξφζεζκεο αληηκεηψπηζεο ηνπ ζπζηήκαηνο, απαηηεί ηελ ζπλεξγαζία κηαο δηεπηζηεκνληθήο νκάδαο ζρεδηαζηψλ θαη ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κέζσ ελφο «πξνζαξκνζκέλνπ» νηθνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ζ καθξνπξφζεζκε βησζηκφηεηα απαηηεί αλζεθηηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο - δπλαηφηεηα αλάθακςεο απφ δηαηαξαρέο, απνξξφθεζε αιιαγψλ θαη ιεηηνπξγία ζε κηα θαηάζηαζε πγηή, θαη επνκέλσο έλα ζχζηεκα κε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο. 31

32 Ο ζρεδηαζκφο ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε ηξείο επηκέξνπο ηνκείο. Ο πξψηνο πεξηιακβάλεη ηνλ Φπζηθφ θαη Οηθνινγηθφ ζρεδηαζκφ δειαδή ηα θηίξηα, ηηο δηαβάζεηο θαη ηα κνλνπάηηα, ηηο παηδηθέο ραξέο θαη ηνπο ρψξνπο ζηάζκεπζεο απηνθηλήησλ θαη πνδειάησλ. Ο δεχηεξνο αθνξά ζηνλ πεξηβαιινληηθφ ζρεδηαζκφ θαη ζρεηίδεηαη κε ζέκαηα ελέξγεηαο, κε ηα θπηά θαη ηα δψα, κε ηελ πεξηβαιινληηθή κφιπλζε, ηελ αλαθχθισζε ησλ ιπκάησλ, ηελ παξαγσγή ιηπαζκάησλ θαη ηελ θαηαλάισζε ηνπ λεξνχ. Σέινο ν ηξίηνο αλαθέξεηαη ζην πνιηηηζηηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ραξαθηήξα ηνπ πάξθνπ. Όζνλ αθνξά ζηνλ ηνκέα απηφ νη βαζηθνί γλψκνλεο ηνπ ζρεδηαζκνχ πξέπεη λα είλαη νη απαηηήζεηο ηνπ θνηλνχ, ε πεξηβαιινληηθή επηκφξθσζε, ε αλαςπρή θαη ε ζχλδεζε ηνπ αλζξψπνπ κε ηε θχζε (Razzaghian, Rahnama, 2012). Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ είλαη φηη πξνζαξκφδνληαη ζηηο ηδηαίηεξεο ηνπηθέο ζπλζήθεο θαη επνκέλσο επαλαπξνζδηνξίδνληαη βάζε ησλ αλαγθψλ ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Γηα ην ιφγν απηφ παξαηεξείηαη κεγάιε δηαθχκαλζε κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ εθαξκνγψλ φζνλ αθνξά ζηελ ζπλεηζθνξά ηνπο ζην πνιηηηζηηθφ θαη θπζηθφ ηνπίν. Τπάξρνπλ πνιινί ηξφπνη κέζσ ησλ νπνίσλ ηα νηθνινγηθά πάξθα ηνλίδνπλ ην θπζηθφ ηνπίν κέζσ ηνπ πνιηηηζηηθνχ, άιινηε εμεξεπλψληαο ηζηνξηθά ζηνηρεία ή ρξήζεηο γεο ή πξνσζψληαο ηελ ελεξγή αιιειεπίδξαζε κε ηε θχζε κέζσ δηδαθηηθψλ πξνγξακκάησλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ αλαδεηθλχεηαη ε αμία θαη ζεκαληηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο νηθνινγίαο ζην αζηηθφ ηνπίν. Μαθξνπξφζεζκα κέζσ ησλ πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ επηηπγράλεηαη ε ελδπλάκσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνγξακκάησλ κε ζθνπφ ηε ζηξνθή πξνο κηα νηθνινγηθή θαη πνιηηηζηηθή ζηάζε. Έηζη ην πάξθν θαζηζηά δπλαηή θαη πξαγκαηνπνηήζηκε ηελ αεηθνξία ηνπ ηφπνπ θαη ηελ αεηθνξηθή ηνπ ρξήζε. Χο πξνο ηελ αηζζεηηθή ησλ πάξθσλ Έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ησλ νηθνινγηθψλ πάξθσλ είλαη ν επαλαζρεδηαζκφο ηεο ζρέζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θχζεο. Έλαο θαιφο νηθνινγηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ ηνπίνπ νθείιεη λα δείρλεη κε επθξηλή ηξφπν ζηνλ απιφ παξαηεξεηή φηη ε νπνηαδήπνηε αηαμία δελ είλαη απνηέιεζκα έιιεηςεο θξνληίδαο αιιά αηζζεηηθήο αληίιεςεο. Σα νηθνινγηθά πάξθα ζε αληίζεζε κε ηα θιαζζηθά γξαθηθά πάξθα δελ αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ ηειεηφηεηα. Γηα λα είλαη επνκέλσο επηηπρήο ν ζρεδηαζκφο ελφο νηθνινγηθνχ πάξθνπ πξέπεη λα πείζεη ηνλ επηζθέπηε φηη δηαζέηεη έλα επίπεδν θξνληίδαο κέζσ δηαθφξσλ νπηηθψλ εξεζηζκάησλ. Γηα παξάδεηγκα, δηάθνξα επηθνηλσληαθά κέζα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα θαζεζπράζνπλ ηνλ επηζθέπηε φηη δελ πξφθεηηαη γηα κηα απνηπρία ηνπ πξνγξάκκαηνο θχηεπζεο νχηε γηα ην απνηέιεζκα ελφο κε άξηηα θαηαξηηζκέλνπ θεπνπξνχ. ε αληίζεζε, πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλνη πίλαθεο πνπ δελ ελνρινχλ νπηηθά, 32

33 επαηζζεηνπνηνχλ θαη ελεκεξψλνπλ ην θνηλφ γηα ηελ βιάζηεζε θαη ελδπλακψλνπλ ηελ επηζπκία ηνπ απινχ πεξηεγεηή γηα πξνζηαζία ησλ επαίζζεησλ νηθνζπζηεκάησλ (Power, 2006). Γεληθεχνληαο ν νηθνινγηθφο ζρεδηαζκφο ζα κπνξνχζε λα πεξηγξαθεί ζαλ επηθνηλσλία αλάκεζα ζηε θπζηθή δηαδηθαζία θαη ηηο θφξκεο, σο εθ ηνχηνπ δελ ππάξρεη θαη δελ ζα έπξεπε λα ππάξρεη κηα επίζεκε πεξηγξαθή ηνπ πψο ζα έπξεπε λα είλαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ. Ζ δχλακε απηήο ηεο αηζζεηηθήο θαη ε δηαθνξεηηθφηεηά ηεο απφ ηα γξαθηθά πάξθα έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο. πλεπψο δελ ππάξρεη θπζηθή πινπνίεζε ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ πνπ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη θαζνιηθφ παξάδεηγκα πξνο κίκεζε. Αληηζέησο, νη εηδηθέο νηθνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ηα ηππηθά πξντφληα ηεο νηθνινγίαο ζε ζπγθεθξηκέλα ζεκεία ηνπ πάξθνπ νξίδνπλ ηελ αηζζεηηθή ηνπ πάξθνπ (Power, 2006). Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελφο Οηθνινγηθνχ Πάξθνπ ζπλνςίδνληαη παξαθάησ (Power, 2006). Δλζσκάησζε ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ νηθνινγηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηνπίνπ κέζσ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ πάξθνπ. Άκεζν θαη έκκεζν παηδαγσγηθφ ξφιν πνπ πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ κηα απνθαιππηφκελε νηθνινγηθή δηαδηθαζία. Δπηθέληξσζε ζε θπζηθά θαη πνιηηηζηηθά ζέκαηα πνπ επεθηείλνληαη έμσ απφ ηα φξηα ηνπ πάξθνπ. Δλεξγνπνίεζε ησλ κειψλ ηεο θνηλφηεηαο κέζσ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ πάξθνπ θαη πξναγσγή ηεο ζεκαζίαο ηεο δηαρείξηζεο. Υξήζε ησλ ηνπηθψλ ελδεκηθψλ ζπλζεθψλ σο κέξνο ηνπ θπζηθνχ ηνπ ζρεδηαζκνχ, πνπ νξίδεη κηα δπλαηή αίζζεζε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο πεξηνρήο. Έκθαζε ζηε βησζηκφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηελ απηνζπληήξεζε. Δπέθηαζε ησλ παηδαγσγηθψλ ηνπ εκπεηξηψλ κε ηελ επίδεημε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ δηαρείξηζεο. Κνηλσληθή ελδπλάκσζε. Δχξεζε θαηλνηφκσλ ρξεκαηνδνηηθψλ ζπλεξγαζηψλ κε ζθνπφ ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο απηνζπληήξεζεο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά θαη κέζσ θσηνγξαθηθνχ πιηθνχ κεξηθά απφ ηα πην γλσζηά Οηθνινγηθά Πάξθα παγθνζκίσο. 33

34 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΜΔΛΔΣΔ ΠΔΡΗΠΣΧΔΧΝ 3.1 Μειέηεο πεξηπηώζεσλ από ηελ Ακεξηθή Οηθνινγηθό Πάξθν Xochimilco, Μεμηθό Δηθόλα 1: Παλνξακηθή εηθόλα ηνπ πάξθνπ, Πεγή: Γ3 Σν νηθνινγηθφ πάξθν Xochimilco είλαη έλα πξφζθαηα ρηηζκέλν πάξθν ζηελ πφιε ηνπ Μεμηθφ. Σν πάξθν απηφ ησλ 2700 ζηξεκκάησλ απνηειεί γηα πνιινχο ππνζηεξηθηέο ηνπ ζεζκνχ ηνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ (Cranz & Boland, 2004) έλα ηζρπξφ παξάδεηγκα πνπ έρεη πνιιά λα καο δηδάμεη θαη παξάιιεια έρεη θεξδίζεη πνιπάξηζκα βξαβεία ζηνλ ηνκέα ηνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ πάξθσλ. ηηο βαζηθέο επηδηψμεηο ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ πάξθνπ ήηαλ ε ελίζρπζε ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηνπίνπ θαη ε απνθαηάζηαζε ηνπ πδξνινγηθνχ θχθινπ αλάκεζα ζην πάξθν, ηελ πφιε ηνπ Μεμηθφ θαη ηηο πεξηνρέο κε ηα Chinampa. Σα Chinampa είλαη έλα είδνο ηερλεηψλ αγξνηεκαρίσλ ζηηο φρζεο ηεο ιίκλεο, πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηνπο πξν-ηζπαληθνχο ιανχο ηεο πεξηνρήο 1000 ρξφληα πξηλ πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπλ ηε γεσξγηθή παξαγσγή. Ζ δηαδηθαζία απηή νδήγεζε ζηαδηαθά ζηε κεηαηξνπή κέξνπο ηεο ιίκλεο ζε θαλάιηα. Απηνί νη «πισηνί θήπνη» καδί κε ην ζχζηεκα ησλ θαλαιηψλ απνηεινχλ κέξνο ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο UNESCO θαη απνηεινχλ ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ηνπ Γήκνπ (Γ4). Με ην ζρεδηαζκφ, ε έλλνηα ηνπ πάξθνπ δηεπξχλζεθε ψζηε λα απνθηήζεη κηα πεξηζζφηεξν ιεηηνπξγηθή θαη δπλακηθή ζρέζε κε ηελ πφιε. Σαπηφρξνλα ππήξμε πξφβιεςε γηα ζεκαληηθά ελδηαηηήκαηα πνπ βνεζνχλ ζηνλ θαζαξηζκφ ησλ αθάζαξησλ πδάησλ. πνπδαίν ξφιν ζηελ πξνψζεζε ηεο 34

35 νηθνινγηθήο ζπλείδεζεο πνπ αθνξά ζηηο πεξηνρέο παηδαγσγηθά πξνγξάκκαηα (Power, 2006). Chinampa έπαημαλ ηα Δηθόλεο από ην Οηθνινγηθό Πάξθν Xochimilko, Μεμηθό Δηθόλα 2: Πνιηηηζηηθή ζύλδεζε κε ην ηνπίν: Αγξόηεο κεηαθηλνύκελνο θαηά κήθνο ηνπ θαλαιηνύ. Πεγή: Power, Δηθόλα 3: Ζ ρξήζε δέληξσλ γηα ηελ ζηαζεξνπνίεζε ηεο όρζεο ηνπ θαλαιηνύ. Πεγή: Power,

36 Δηθόλα 4 : Μνλνπάηη πνπ ελώλεη δύν όρζεο. Πεγή: Γ5 Δηθόλα 5. : Ξύιηλν κνλνπάηη κε θάγθεια. Πεγή: Γ6 Δηθόλα 6: Xochimilco Ecological Park, Mexico City, Πεγή: Γ7 36

37 3.1.2 Crissy Field, αλ Φξαλζίζθν. Δηθόλα 7: Παλνξακηθή εηθόλα από ην Crissy Field. Πεγή: Γ8 Σν Crissy Field απνηειεί παξάδεηγκα απνθαηεζηεκέλνπ αζηηθνχ πνιηηηζηηθνχ ηνπίνπ θαη ζεσξείηαη ίζσο ην θαιχηεξν παξάδεηγκα θαηαζθεπαζκέλνπ νηθνινγηθνχ πάξθνπ ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο (Cranz and Boland, 2004). Με ην άλνηγκα ηνπ πάξθνπ ζην θνηλφ ην 1999 απμήζεθε ε επηζθεςηκφηεηά ηνπ θαη θαζηεξψζεθε σο έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο αλνηρηνχο ρψξνπο ζην αλ Φξαλζίζθν. Πξφθεηηαη γηα έλα ζρέδην απνθαηάζηαζεο θαη αλαδεκηνπξγίαο ελφο κέξνπο πνπ θαηαθιπδφηαλ απφ παιηξξνηαθφ έινο θαη ζίλεο. Ο ζρεδηαζκφο θαη ν πξνγξακκαηηζκφο απηνχ ηνπ πάξθνπ δείρλνπλ κηα ηζρπξή δέζκεπζε γηα ζχλδεζε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο νηθνινγίαο ηνπ ηνπίνπ, κέζσ ελφο πνιχ δπλαηνχ παηδαγσγηθνχ θαη ζρεδηαζηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Ζ έκθαζε ζηελ ηζηνξία θαη ηελ νηθνινγία, ε ρξήζε ηνπ απνθαηεζηεκέλνπ θπζηθνχ ζπζηήκαηνο ζαλ βαζηθφ ζρεδηαζηηθφ κέζν θαη ε πξφβιεςε ελδηαηηεκάησλ απνηεινχλ βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πάξθνπ. Δπίζεο ζηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζπγθαηαιέγνληαη ην πςειφ επίπεδν πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζρεδηαζκνχ θαη ν ηζρπξφο παηδαγσγηθφο ηνπ ραξαθηήξαο. Σέινο ε θπζηθή θαη βησκαηηθή ζχλδεζε κε ηελ πφιε, ε αεηθφξνο ιεηηνπξγία θαη δηαρείξηζε ζπκπιεξψλνπλ ηελ εηθφλα ηνπ πάξθνπ. (Power, 2006). 37

38 Δηθόλεο από ην Οηθνινγηθό Πάξθν Crissy Filed Δηθόλα 8: Πξνζηαζία ησλ ελδηαηηεκάησλ ησλ ακκόινθσλ. Πεγή: Power, Δηθόλα 9. Πηλαθίδα γηα εθπαηδεπηηθνύο ζθνπνύο θαηά κήθνο κνλνπαηηνύ. Πεγή: Power,

39 Δηθόλα 10: Πξνζηαζία ελδηαηηεκάησλ. Πεγή: Power, Δηθόλα 11: Γηαδξνκή ζην Crissy Field. Πεγή: Γ9 Δηθόλα 12: Έθζεζε Σέρλεο ζην πάξθν. Πεγή: Γ10 Δηθόλα 13: Παηδαγσγηθά πξνγξάκκαηα. Πεγή: Γ11 Δηθόλα 14: Πνδειαζία. Πεγή: Γ12 39

40 3.1.3 Lameque eco-parc, New Brunswick, Καλαδάο. Δηθόλα 15: Lameque eco-parc. Πεγή: Γ13 Σν Οηθνινγηθφ πάξθν Lamèque Eco-Park βξίζθεηαη ζηε ρεξζφλεζν Acadian ζην λεζί Lamèque ζην βνξεηναλαηνιηθφ New Brunswick, ηνπ Καλαδά. Καηέρεη επάμηα ην φλνκά ηνπ, γηαηί κεηά απφ 10 ρξφληα, εμαθνινπζεί λα είλαη ην κφλν νηθνινγηθφ πάξθν ζηελ ρεξζφλεζν Acadian θαη είλαη γλσζηφ ζε φιε ηελ επαξρία θαη ηελ επξχηεξε πεξηνρή. Σν Πάξθν ζπγθεληξψλεη πνιιά είδε ηεο παλίδαο θαη ηεο ρισξίδαο ηεο ρεξζνλήζνπ. Βξίζθεηαη ζε κηα κεηαλαζηεπηηθή δηαδξνκή, ζηα λεζηά Lamèque θαη Miscou θαη είλαη γλσζηφ σο έλα απίζηεπην κέξνο γηα παξαηήξεζε πνπιηψλ. Τπάξρνπλ πεξηζζφηεξα απφ 263 είδε πνπιηψλ. ην λεζί Miscou, κπνξεί λα παξαηεξήζεη θαλείο θαη εθαηφ δηαθνξεηηθά είδε ζε κηα εκέξα. Σν πάξθν δηαζέηεη εηδηθεπκέλνπο μελαγνχο, πνιιά θαη δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Οη δηάθνξνη βηφηνπνη ηεο πεξηνρήο παξνπζηάδνληαη κε δηαζθεδαζηηθφ αιιά θαη ελεκεξσηηθφ ηξφπν ζε κηθξνχο θαη κεγάινπο θαζηζηψληαο θάζε επίζθεςε κνλαδηθή. Σν Eco-Park έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ζην θνηλφ λα αλαθαιχςεη απηνχο ηνπο ζεζαπξνχο ζην θπζηθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Δθηφο απφ ηα αμηνζέαηα, ην Οηθνινγηθφ Πάξθν δηαζέηεη θέληξν πιεξνθφξεζεο επηζθεπηψλ ζην ρψξν ππνδνρήο, θαη επίζεο έρεη έλα ειεθηξνληθφ θέληξν δηεξκελείαο, φπνπ κπνξεί θαλείο λα κάζεη πεξηζζφηεξα ζρεηηθά κε ηα πέληε κεγαιχηεξα νηθνζπζηήκαηα ηεο ρεξζνλήζνπ: εθβνιέο πνηακψλ, ακκνζίλεο, αιπθέο, ηπξθψλεο θαη ην δάζνο Acadian. Ζιεθηξνληθά θείκελα, θσηνγξαθίεο θαη βίληεν ζρεηηθά κε ηα ελδηαηηήκαηα απηά είλαη δηαζέζηκα ζην θέληξν. Σέινο, ην 90% ησλ πξντφλησλ πνπ πσινχληαη ζην θαηάζηεκα αλακλεζηηθψλ εηδψλ είλαη ηνπηθά. (Πεγή: Γ13) 40

41 Δηθόλεο από ην Lameque eco-parc Δηθόλα 16: Κέληξν πιεξνθόξεζεο ηνπ πάξθνπ θαη παξαηεξεηήξην. Πεγή: Γ13 Δηθόλα 17: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα Δπίζθεςε κε μελαγό. Πεγή: Γ13 41

42 Δηθόλα 18: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα παηδηά. Πεγή: Γ13 Δηθόλα 19: Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα παηδηά. Πεγή: Γ13 Δηθόλα 20: Υάξηεο ηνπ πάξθνπ. Πεγή: Γ14 Δηθόλα 21: Παγθάθη ζηηο όρζεο ηε ιίκλεο. Πεγή: Γ15 42

43 Δηθόλα 22: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα γηα ηνλ Δξσδηό. Πεγή: Γ16 Δηθόλα 23 : Ο πεξίπαηνο πάλσ από ηηο εθβνιέο. Πεγή: Γ17 Δηθόλα 24: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα ζηηο εθβνιέο. Πεγή: Γ18 Δηθόλα 25: Μνλνπάηη ζηηο όρζεο ησλ εθβνιώλ. Πεγή: Γ19 43

44 3.2 Μειέηεο πεξηπηώζεσλ από ηελ Δπξώπε - Δζληθά Πάξθα Οιιαλδίαο. ηελ Οιιαλδία ππάξρνπλ είθνζη Δζληθά πάξθα ηα νπνία είλαη πεξηνρέο εμαηξεηηθήο θπζηθήο αμίαο θαη νκνξθηάο. Κάζε πάξθν, ην νπνίν θαηαιακβάλεη έθηαζε ηνπιάρηζηνλ ρηιίσλ εθηαξίσλ, απνηειεί έλα μερσξηζηφ ηνπίν. Ακκφινθνη, παιηξξνηαθά επίπεδα, θνηιάδεο, δαζηθέο εθηάζεηο, ρεξζφηνπνη θαη βάιηνη ζπλζέηνπλ ην ραξαθηήξα ησλ πάξθσλ. Πιεζψξα ζπάλησλ ή αζπλήζηζησλ θπηψλ θαη δψσλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζπάληα είδε πνπιηψλ, ειάθηα, αζβνί, θάζηνξεο, βίδξεο θαη θψθηεο απνηεινχλ ηνλ πιεζπζκφ ησλ πάξθσλ. Σα Δζληθά Πάξθα ηδξχζεθαλ κε ηέζζεξηο βαζηθνχο ζηφρνπο: ηελ πξνζηαζία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ ηελ δπλαηφηεηα γηα ππαίζξηα αλαςπρή, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ επέθηαζε θαζψο θαη ηελ πξναγσγή ηεο έξεπλαο. Οη ζηφρνη απηνί επηηπγράλνληαη πξψηηζηα κε ηελ πξνζηαζία ησλ εηδψλ θαη ηελ πξνζηαζία θαη αλάπηπμε ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ. Πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ γηα ηελ νιιαλδηθή θπβέξλεζε δελ ζεκαίλεη ζε θακία πεξίπησζε πεξίθξαμε θαζηζηψληαο αδχλαηε ηελ πξφζβαζε ζην θνηλφ. Αληηζέησο, ηα Δζληθά πάξθα ηεο Οιιαλδίαο είλαη άξηζηα παξαδείγκαηα ηνπ πψο κπνξεί λα ζπλδπαζηεί ε δηαθχιαμε ηεο θχζεο θαη ε αλαςπρή. Οη πεξηνρέο απηέο είλαη αλνηθηέο γηα ην θνηλφ, φπνπ είλαη δπλαηφλ. Ο ζπλδπαζκφο κάιηζηα ηεο θπζηθήο νκνξθηάο θαη ηεο ππαίζξηαο αλαςπρήο ζηα εζληθά πάξθα ηεο Οιιαλδίαο κέζσ κηαο πιεζψξαο ππαίζξησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη εθπαίδεπζεο πνπ δελ πξνθαινχλ αδηθαηνιφγεηεο δηαηαξαρέο ζηε θχζε πξνζειθχεη εθαηνκκχξηα επηζθέπηεο εηεζίσο. Χο πξνο ηελ νξγάλσζε, ηα πάξθα είλαη εθνδηαζκέλα κε παγθάθηα, πηλαθίδεο, ράξηεο θαη πίλαθεο πιεξνθνξηψλ. Τπάξρνπλ εθηεηακέλα δίθηπα πνδειαζίαο θαη πεδνπνξίαο, δηαδξνκέο κε θαλφ, παξαηεξεηήξηα ηεο άγξηαο δσήο θαη ζεκεία ζέαο. Σα πεξηζζφηεξα πάξθα εμππεξεηνχλ θαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο (κνλνπάηηα γηα αλαπεξηθφ θαξνηζάθη). Οη επηζθέπηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εμεξεπλήζνπλ ην πάξθν απφ κφλνη ηνπο, ή λα επηιέμνπλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζε κηα νξγαλσκέλε εθδξνκή. Ζ πνηφηεηα ηεο εκπεηξίαο ηνπο ζηε θχζε εμαξηάηαη άκεζα απφ παξακέηξνπο φπσο ε εθπαίδεπζε. Σα πεξηζζφηεξα πάξθα έρνπλ έλα ή πεξηζζφηεξα θέληξα πιεξνθφξεζεο επηζθεπηψλ κε ζηφρν λα ελεκεξψζνπλ θαη λα δηαζθεδάζνπλ κηθξνχο θαη κεγάινπο, απμάλνληαο ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηε θχζε. Σα θέληξα επηζθεπηψλ νξγαλψλνπλ επίζεο καζήκαηα, δξαζηεξηφηεηεο θαη εηδηθά πξνγξάκκαηα γηα επηζθέςεηο ζρνιείσλ ή γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ δνπλ κέζα ή θνληά ζην πάξθν. 44

45 Σν θέληξν επηζθεπηψλ απνηειεί ζπλήζσο θαη ζεκείν εθθίλεζεο γηα πεξηπάηνπο θαη εθδξνκέο κε μελαγφ. Κάζε Δζληθφ Πάξθν έρεη ην δηθφ ηνπ ηζηνρψξν ζην δηαδίθηπν θαη δεκνζηεχεη έλα ηαθηηθφ δειηίν πάξθνπ, κε ην ρξνλνδηάγξακκα ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Φπιιάδηα θαη ράξηεο είλαη επίζεο δηαζέζηκα. Ζ έξεπλα απνηειεί ηέινο έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηε ράξαμε πνιηηηθήο ησλ Δζληθψλ πάξθσλ. Μέζσ ηεο έξεπλαο εμάγνληαη ζεκαληηθά ζηνηρεία πνπ ηεθκεξηψλνπλ ηα απνηειέζκαηα ησλ κέηξσλ δηαρείξηζεο θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ησλ δσηθψλ θαη θπηηθψλ πιεζπζκψλ, θαζψο θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο αλαςπρήο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα θαηεπζχλνπλ κεγάιεο ξνέο επηζθεπηψλ, πξνθεηκέλνπ λα ειαρηζηνπνηεζεί ε δεκηά ζηε θχζε. (Πεγή: Γ20) Παξαθάησ αλαθέξνληαη κεξηθά απφ ηα αληηπξνζσπεπηηθφηεξα Δζληθά Πάξθα ηεο Οιιαλδίαο Schiermonnikoog. Δηθόλα 26: Πάξθν Schiermonnikoog. Πεγή: Γ20 45

46 Σν Schiermonnikoog έγηλε εζληθφ πάξθν ην Οη ακκφινθνη θαη νη αιπθέο θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ζηα βφξεηα ηεο θαηνηθεκέλεο πεξηνρήο ησλ λεζηψλ Dutch Wadden Sea. Σν αλαηνιηθφ κέξνο ηνπ Schiermonnikoog είλαη ίζσο ε κφλε παξζέλα πεξηνρή ηεο θχζεο πνπ παξακέλεη ζηελ Οιιαλδία. Δθεί, ν αέξαο θαη ην λεξφ δεκηνπξγνχλ έλα ζπλερψο κεηαβαιιφκελν ηνπίν. Οη κεγάιεο, ακκψδεηο παξαιίεο θαηά κήθνο ηεο βφξεηαο αθηήο ηνπ λεζηνχ, πξνζειθχνπλ πνιινχο επηζθέπηεο ην θαινθαίξη. Σα απηνθίλεηα απαγνξεχνληαη ζηνπο ιηγνζηνχο δξφκνπο ηνπ λεζηνχ, κε εμαίξεζε ηνπο θαηφρνπο εηδηθήο άδεηαο, θαζηζηψληαο ην πάξθν παξάδεηζν γηα ηνπο πνδειάηεο θαη ηνπο πεδνχο θαζψο θαη ηνπο παξαηεξεηέο ησλ πνπιηψλ. Σν Schiermonnikoog έρεη έθηαζε ζηξέκκαηα θαη δέρεηαη πεξίπνπ επηζθέπηεο εηεζίσο. (Πεγή: Γ20) Δηθόλα 27: Ακκώδεηο εθηάζεηο ζην Πάξθν Schiermonnikoog. Πεγή: Γ21 46

47 Δηθόλα 28: Γηαδξνκέο πνδειαζίαο θαη πεδνπνξίαο ζην Πάξθν Schiermonnikoog Πεγή: Γ Lauwersmeer. Σν Δζληθφ πάξθν Lauwersmeer Nationa, είλαη έλα κνλαδηθφ θαηαθχγην ζηξεκκάησλ πνπ βξίζθεηαη ζηα ζχλνξα ησλ επαξρηψλ Friesland θαη Groningen. Γηα ηξηάληα ρξφληα, νη εθβνιέο απηέο (estuary) απνηεινχζαλ κέξνο ηεο ζάιαζζαο Wadden. Ο θφβνο ηεο πιεκκχξαο νδήγεζε ζηελ θαηαζθεπή ελφο αλαρψκαηνο κε ζηφρν ην θιείζηκν ηεο εθβνιήο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πεξηνρήο απφ ηηο θαηαζηξνθηθέο δπλάκεηο ηεο ζάιαζζαο. 47

48 Δηθόλα 29: Πάξθν Lauwersmeer. Πεγή: Γ20 Σν αλάρσκα νινθιεξψζεθε ην Οη εθβνιέο κεηαηξάπεθαλ ζε έλαλ πγξφηνπν κε ρσξάθηα απφ κσβ νξρηδέεο θαη Parnassia palustris, πνπ αλζίδεη απφ ην Μάην κέρξη ηνλ Ηνχιην. πάληα είδε πηελψλ θηινμελνχληαη, φπσο ν Καιακνθαλάο (Himantopus himantopus), ν βαιηφθηξθνο (Circus cyaneus) θαη ν ζηξνπζηφκνξθνο Panurus biarmicus ν γελεηνθφξνο. Ζ πεξηνρή επίζεο απνηειεί ηφπν δηαρείκαζεο γηα ρηιηάδεο απνδεκεηηθά πδξφβηα πηελά, φπσο ν θχθλνο Bewick's swan (Cygnus columbianus bewickii), πάπηεο (Αnas sp.) θαη ρήλεο Branta leucopsis. Γηα λα απνθεπρζεί ε θαηαπάηεζε ησλ ζάκλσλ, ηα ρσξάθηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ βνζθνηφπηα απφ βννεηδή Highland, άινγα Konik θαζψο θαη παξαδνζηαθέο ηζαγελείο άγξηεο αγειάδεο θαη άινγα. Σν Δζληθφ Πάξθν δηνηθείηαη απφ ηελ Δζληθή Γαζηθή Τπεξεζία. (Πεγή: Γ20) 48

49 Δηθόλα 30: Παξαηεξεηήηξην ζην πάξθν Lauwersmeer. Πεγή: Γ23 Δηθόλα 31: Παξαηεξεηήηξην ζην πάξθν Lauwersmeer. Πεγή: Γ24 Δηθόλα 32: Αγειάδεο Highland. Πεγή: Γ25 49

50 3.2.3 Alde Feanen. Δηθόλα 33: Πάξθν Alde Feanen. Πεγή: Γ20 ηελ θαξδηά ηεο επαξρίαο Friesland βξίζθνληαη ζηξέκκαηα fenland πνπ ζπλζέηνπλ ην Δζληθφ πάξθν Alde Feanen. Απηφ απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν θαλαιηψλ, ιηκλψλ, πξψελ έιε, θαιακηέο, βάιηνπο θαη ηπξθψδεηο γαίεο (fields of marsh marigold, Caltha palustris). Πεξηζζφηεξα απφ 450 είδε θπηψλ θαη 100 είδε πνπιηψλ ζπκβηψλνπλ εδψ. Σα πδξφβηα πηελά, πηελά ησλ βάιησλ αιιά θαη ησλ ιηβαδηψλ βξίζθνπλ θαηαθχγην ζην Alde Feanen. Σν εζληθφ πάξθν πξνζειθχεη επηζθέπηεο θάζε ρξφλν. Ζ πεξηνρή πξνζθέξεηαη γηα εμεξεχλεζε κε βάξθα ή θαλφ, αλ θαη ππάξρνπλ επίζεο εμαηξεηηθά κνλνπάηηα γηα πεδνπνξία θαη πνδειαζία. Οη εθδξνκέο δηνξγαλψλνληαη απφ ην θέληξν επηζθεπηψλ ηνπ Πάξθνπ. (Πεγή: Γ20) 50

51 Δηθόλα 34: Ξύιηλν κνλνπάηη ζην πάξθν Alde Feanen. Πεγή: Γ Oosterschelde. Δηθόλα 35: Πάξθν Oosterschelde. Πεγή: Γ20 51

52 Σν Δζληθφ Πάξθν Oosterschelde βξίζθεηαη ζηελ θαξδηά ηεο πεξηνρήο «Γέιηα». Απηή ε παιηξξνηαθή πεξηνρή είλαη ην κεγαιχηεξν εζληθφ πάξθν ζηελ Οιιαλδία, πνπ θαιχπηεη κηα έθηαζε ζηξεκκάησλ κε πεξηζζφηεξα απφ 125 ρηιηφκεηξα ηεο αθηνγξακκήο. Καηά ηελ άκπσηε, νη ακκψδεηο φρζεο θαη νη αιπθέο μεξαίλνληαη. Έλαο κεγάινο αξηζκφο πηελψλ ζπγθεληξψλνληαη εθεί ζε αλαδήηεζε ηξνθήο, ελψ θψθηεο ραιαξψλνπλ ζηηο ακκψδεηο φρζεο θαη θξνληίδνπλ ηα κηθξά ηνπο. ηελ πιεκκπξίδα νη ακκψδεηο φρζεο θαη νη αιπθέο γεκίδνπλ κε λεξφ θαη ηα πνπιηά κεηαθηλνχληαη πξνο ηηο πςειφηεξεο αιπθέο κε βιάζηεζε, ή ζε πην απνμεξακέλεο πεξηνρέο πξνο ηα εζσηεξηθά αλαρψκαηα. Παξαηεξείηαη επίζεο κηα πινχζηα πνηθηινκνξθία ζην βπζφ: ρηαπφδηα, ςάξηα, κχδηα θαη άιια πιάζκαηα πνπ ζπλήζσο βξίζθνληαη ζε βξαρψδεηο αθηέο, φπσο νη ζαιάζζηεο αλεκψλεο. Οη ιάηξεηο ηεο θχζεο έρνπλ πνιιά λα αλαθαιχςνπλ ζην Πάξθν θαη επίζεο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο εθδξνκέο πνπ νξγαλψλνληαη ζην Oosterschelde απφ ηε Γηνίθεζε ηνπ Πάξθνπ. (Πεγή: Γ20) Δηθόλα 36: Παξάθηηνο πγξόηνπνο ζην πάξθν Oosterschelde. Πεγή: Γ27 52

53 3.3 Μειέηεο πεξηπηώζεσλ από ηελ Διιάδα Οη ιίκλεο Μηθξή θαη Μεγάιε Πξέζπα. Οη ιίκλεο Μηθξή θαη Μεγάιε Πξέζπα βξίζθνληαη ζην βνξεηνδπηηθφ άθξν ηεο Διιάδαο, ζηα ζχλνξα κε ηελ Αιβαλία θαη ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία. Ζ κηθξή Πξέζπα θαιχπηεη 47,35 km 2 (ηα 43,5 αλήθνπλ ζηελ Διιάδα θαη ηα ππφινηπα ζηελ Αιβαλία) θαη ε Μεγάιε Πξέζπα έρεη ζπλνιηθή επηθάλεηα 272 km 2. (ηα 37 αλήθνπλ ζηελ Διιάδα). Οη δχν ιίκλεο, καδί κε ηε γχξσ ρεξζαία έθηαζε, έρνπλ θεξπρζεί απφ ην 1974 Δζληθφο Γξπκφο (Π.Γ. 46/ ), θαη επηπιένλ, πξνζηαηεχνληαη απφ δηάθνξεο δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ κεγαιχηεξν εζληθφ δξπκφ ζηελ Διιάδα κε έθηαζε 250 km 2. (Πεγή: Γ28). Ζ γεσκνξθνινγία, νη πγξφηνπνη, ε βιάζηεζε, ηα άγξηα θαη ηα εμεκεξσκέλα δψα, θαζψο ε καθξαίσλε αλζξψπηλε ηζηνξία δεκηνπξγνχλ κηα πνηθηιφηεηα ηνπίνπ κνλαδηθή. Ζ πεξηνρή απηή ησλ Πξεζπψλ κειεηήζεθε φζν θαλέλαο άιινο πγξφηνπνο ηεο Διιάδαο απφ έιιελεο θαη μέλνπο επηζηήκνλεο θαη θπζηνιάηξεο. Δθεί έγηλε θαη ε πξψηε απφπεηξα (ρσξίο φκσο λα νινθιεξσζεί) εθαξκνγήο ηεο αληίιεςεο φηη ηα θπζηθά θαη ηα αγξνηηθά νηθνζπζηήκαηα πξέπεη, δηαρεηξηζηηθά θαη πνιηηηζηηθά, λα αληηκεησπίδνληαη σο έλα εληαίν ζχλνιν. Ζ πινχζηα ρισξίδα ηεο πεξηνρήο πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξα απφ είδε θπηψλ (ζρεδφλ ην 25% ηεο Διιεληθήο ρισξίδαο) Φπηά φπσο ην ελδεκηθφ θπηφ Κεληαχξηα (Centaurea prespana) ή ην παξάζηην Phelypaea prespana έρνπλ εμέρνπζα ζεκαζία θαζψο είλαη ζπάληα. Δθηεηακέλνη θαιακψλεο απφ Phragmites australis, Typha angustifolia, Scirpus lacustris, Carex spp., θαηαιακβάλνπλ ηηο φρζεο ηεο ιίκλεο. Τπάξρνπλ επίζεο ραξαθηεξηζηηθέο δηαπιάζεηο πδξφβησλ θπηψλ πνπ ξηδνβνινχλ ζην βπζφ, κε κεγάια επηπιένληα θχιια, ζπρλά κε έλα ζηξψκα απφ βπζηζκέλα είδε ( Ceratophyllum sp., Myriοphyllum sp., Potamogeton sp.). ηελ παλίδα ζπγθαηαιέγνληαη 17 είδε ςαξηψλ, 11 είδε ακθίβησλ, 21 είδε εξπεηψλ, 60 είδε ζειαζηηθψλ, 8 είδε λπρηεξίδσλ, θαη πεξηζζφηεξα απφ 260 είδε πνπιηψλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ κεγάινη πιεζπζκνί απφ Κνξκνξάλνπο, Λαγγφλεο θαη δηάθνξα είδε εξσδηψλ, φπσο νη Λεπθνηζηθληάδεο θαη νη Αξγπγνηζηθληάδεο. Οη Πξέζπεο επηπιένλ θεκίδνληαη γηα ηηο απνηθίεο ησλ Αξγπξνπειεθάλσλ θαη Ρνδνπειεθάλσλ, δχν απφ ηα ζπαληφηεξα είδε πνπιηψλ ηεο Γεο. Δίλαη απφ ηα ιίγα κέξε ηεο Διιάδαο πνπ κπνξεί λα ζπλαληήζεη θαλείο αγξηφθνηεο, 53

54 Λνθνπξίζηεο, ηαρηφρελεο θαη Υελνπξίζηεο. Σν ςάξη κπξηάλα (Βarbus prespensis) θαη κηα θπιή άγξηαο πέζηξνθαο ζεσξνχληαη ελδεκηθά είδε. εκαληηθά είλαη επίζεο ηα ηζηνξηθά θαη ζξεζθεπηηθά κλεκεία ηεο πεξηνρήο. Σν Πάξθν Πξεζπψλ απνηειεί ηελ πξψηε δηαζπλνξηαθή πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή ζηα Βαιθάληα. Ηδξχζεθε ην Φεβξνπάξην ηνπ 2000 κε θνηλή Γηαθήξπμε ησλ Πξσζππνπξγψλ ηεο Διιάδαο, ηεο Αιβαλίαο θαη ηεο ΠΓΓΜ, κεηά απφ ζρεηηθή πξφηαζε ηεο Δηαηξίαο Πξνζηαζίαο Πξεζπψλ (ΔΠΠ) θαη ηνπ WWF Διιάο. Ζ Δηαηξία Πξνζηαζίαο Πξεζπψλ (ΔΠΠ) δξαζηεξηνπνηείηαη ζηελ πεξηνρή κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ηνπ πγξνηφπνπ. Απφ ηελ αξρή ηεο ίδξπζήο ηεο (1991), ε ΔΠΠ πξνψζεζε κηα ζεηξά πξσηνβνπιηψλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ πγξνηφπνπ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο άγξηαο δσήο. Ζ επαηζζεηνπνίεζε ηεο ηνπηθήο αιιά θαη ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ηνκείο δξάζεο ηεο ΔΠΠ. ε απηφ ην πιαίζην, ε ΔΠΠ πξαγκαηνπνηεί κία ζεηξά δξάζεσλ ελεκέξσζεο/ επαηζζεηνπνίεζεο θαη πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο ζε ηνπηθφ αιιά θαη ελίνηε ζε ηξηεζλέο επίπεδν, ελψ ιεηηνπξγεί έλα Γηαζπλνξηαθφ Κέληξν Πιεξνθφξεζεο γηα ηνπο επηζθέπηεο ζην ρσξηφ Εάγξαδεηο ζηελ Αιβαληθή Μηθξή Πξέζπα. Ζ πινπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη μελαγήζεσλ γηα ηα ζρνιεία ηεο πεξηνρήο φζν θαη γηα ηα ζρνιεία νιφθιεξεο ηεο Διιάδαο απνηειεί ζεκαληηθφ ηνκέα δξάζεο ηεο Δηαηξίαο Πξνζηαζίαο Πξεζπψλ (ΔΠΠ). Απφ ηα πξψηα θηφιαο ρξφληα ηεο ίδξπζήο ηεο εθηεινχληαη πξνγξάκκαηα πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο ζηα νπνία έρνπλ πάξεη κέξνο πάλσ απφ καζεηέο απφ φιε ηελ Διιάδα. Σέινο, ην 2004 ε ΔΠΠ ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα ζπγθεληξψζεη, λα νξγαλψζεη θαη λα ζέζεη ζηε δηάζεζε ηνπ θνηλνχ φιε ηε γλψζε πνπ είρε απνθνκίζεη απφ ηελ αξρή ηεο ίδξπζήο ηεο ζρεηηθά κε ηε ζρέζε αιιειεμάξηεζεο κεηαμχ θχζεο θαη αλζξψπνπ, ίδξπζε ην Κέληξν Πξεζπψλ γηα ηνλ Άλζξσπν θαη ηε Φχζε (Πεγή: Γ29). ήκεξα ππεχζπλνο θνξέαο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ πγξνηφπνπ είλαη ηππηθά ν Φνξέαο Γηαρείξηζεο Δζληθνχ Πάξθνπ Πξεζπψλ (ΦΓΔΠΠ), ελψ ε ΔΠΠ ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ΦΓΔΠΠ εθαξκφδεη κηα ζεηξά δξάζεσλ γηα ηε δηαρείξηζε/παξαθνινχζεζε ησλ λεξψλ, ηεο βιάζηεζεο θαη ηεο πδξφβηαο νξληζνπαλίδαο. Ο ΦΓΔΠΠ ηδξχζεθε κε ην Ν. 3044/200 θαη έρεη σο ζηφρν ηελ δηαηήξεζε ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο κε γλψκνλα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε θαη δηαρείξηζε ηεο πεξηνρήο. Με επζχλε ηνπ ΦΓΔΠΠ ιεηηνπξγνχλ ζηελ πεξηνρή 3 Κέληξα Δλεκέξσζεο (ζηελ Πχιε, ζηνλ Άγην Γεξκαλφ θαη ζην Βξνληεξφ) ηα νπνία ζηεγάδνληαη ζε παξαδνζηαθά θηίξηα. θνπφο ησλ Κέληξσλ απηψλ είλαη ε πξνψζεζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο θαη ε πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ ζε ζπλδπαζκφ κε 54

55 ηελ νηθνηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. ηα Κέληξα απηά ν επηζθέπηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ελεκεξσζεί ζρεηηθά κε ηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο (μελαγήζεηο, πεδνπνξίεο θαη παξαηήξεζε πνπιηψλ), γηα ηα ηνπηθά πξντφληα, γηα ηηο ηπρφλ απαγνξεπηηθέο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ηελ πεξηνρή θαη παξάιιεια λα πξνκεζεπηεί κε ζρεηηθφ έληππν πιηθφ (Πεγή: Γ28). Σν πξφγξακκα «Interreg», πνπ πξνέθπςε απφ ηε δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία ησλ δχν δήκσλ (Πξεζπψλ θαη Ληθέλα ηεο Αιβαλίαο) θαη ην νπνίν έρεη ιάβεη έγθξηζε ζηνρεχεη ζηελ ηφλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο πεξηνρήο. ηα ζρέδηα πεξηιακβάλεηαη βαξθάδα ζηηο ιίκλεο κε θαξαβάθηα πνπ ζα θηλνχληαη κε ειηαθή ελέξγεηα θαη κάιηζηα δελ ζα ζηακαηνχλ ζηα εζληθά φξηα θάζε ρψξαο αιιά ζα θηλνχληαη ζε φιε ηελ επηθάλεηα ησλ Πξεζπψλ, θαζψο ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα δελ έρνπλ ζχλνξα. Άιιεο πξνηάζεηο πνπ πξνσζεί ν Γήκνο Πξεζπψλ αθνξνχλ πάιη ζε ζπλεξγαζία κε δήκνπο ηεο ΠΓΓΜ. γηα ηε δεκηνπξγία δηθηχνπ κνλνπαηηψλ ζην νξεηλφ ζχκπιεγκα πνπ ζπλδέεη ηηο δχν ρψξεο, ηε δηαηήξεζε ησλ πιίζηλσλ παξαδνζηαθψλ θηηζκάησλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ηελ πξνψζεζε πξαθηηθψλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο απφ ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο θαη ηελ αληαιιαγή ηερλνγλσζίαο ζην ζέκα ησλ γεσξγηθψλ θαηαζθεπψλ θαη κεραλεκάησλ (Πεγή: Γ30) 55

56 Δηθόλεο 37 41: Δηθόλεο από ηε Λίκλε Μηθξή θαη Μεγάιε Πξέζπα. Πεγή: Γ31 56

57 Δηθόλεο 42 45: Δηθόλεο από πξνγξάκκαηα επαηζζεηνπνίεζεο θαη πεξηβαιινληηθήο ελεκέξσζεο ησλ πνιηηώλ ζηηο Πξέζπεο. Πεγή: Γ31 57

58 3.3.2 Ζ Λίκλε Κεξθίλε. Ζ ιίκλε ηεο Κεξθίλεο βξίζθεηαη ζην ΒΓ ηκήκα ηνπ λνκνχ εξξψλ. Δίλαη κηα ηερλεηή ιίκλε πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ηελ θαηαζθεπή θξάγκαηνο ζηνλ πνηακφ ηξπκφλα ην Ζ δεκηνπξγία ηνπ ηερληθνχ απηνχ ηακηεπηήξα πδάησλ επλφεζε ηελ αλάπηπμε κηαο βηνθνηλφηεηαο θπηηθψλ θαη δσηθψλ εηδψλ ζε έλα ζπάληαο νκνξθηάο πγξφηνπν πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ηε ζπλζήθε Ramsar, ηελ Διιεληθή Ννκνζεζία θαη ηελ Οδεγία ηεο Δ.Ο.Κ. 79/409. Σν Δζληθφ Πάξθν ηεο Λίκλεο Κεξθίλεο ζεζκνζεηήζεθε ην 2006 (Κ.Τ.Α / , ΦΔΚ 98 Α.Α.Π./ ), κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο πεξηνρήο σο εζληθή θπζηθή θιεξνλνκηά θαη θαηαιακβάλεη έθηαζε πεξίπνπ 831 km 2. (Πεγή: Γ32) Αλ θαη ηερλεηή, ε βηνινγηθή αμία ηεο ιίκλεο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Οη παξάγνληεο πνπ ηελ θαζηζηνχλ ηφζν ζεκαληηθνί είλαη ηo κηθξφ ζρεηηθά βάζνο ηεο, νη ήπηεο θιίζεηο ζην βφξεην θαη βoξεηoαvαηoιηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο, ε πςειή παξαγσγηθφηεηα πoπ νθείιεηαη ζηεv πεξηνδηθή θαηάθιηζε κε vεξφ θαη ζηov εκπινπηηζκφ ηεο κε ζξεπηηθά ζηoηρεία, ε ζέζε ηεο ζε ζρέζε κε ηoπο δηαδξφκoπο κεηαvάζηεπζεο ησv πoπιηψv θαη ε χπαξμε παιαηφηεξα ζηov ίδηo ηφπo κηαο κεγάιεο πγξoηoπηθήο έθηαζεο. Τπάξρνπλ θαηαγεγξακκέλα 276 είδε πνπιηψλ πνπ απνηεινχλ ην 68% ησλ εηδψλ ηεο Διιάδαο εθ ησλ νπνίσλ 70 είδε πνπιηψλ είλαη ζπάληα ή απεηινχκελα, φπσο ν αξγπξνπειεθάλνο, ν ξνδνπειεθάλνο, ε ιαγγφλα, ν λπθηνθφξαθαο, ε ρνπιηαξνκχηα, ε ραιθφθνηα, ν καπξνπειαξγφο θαη φινη νη ηζηθληάδεο. Δπίζεο ζηα άθξα ηνπ παξπδάηηνπ δάζνπο δεη ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο λεξνβνχβαισλ ζηελ Διιάδα. Χο πξνο ηε ρισξίδα ηεο πεξηνρήο παξφιν πνπ δελ έρεη γίλεη ζπζηεκαηηθή έξεπλα θαη θαηαγξαθή ησλ θπηψλ ηεο πεξηνρήο, εθηηκάηαη φηη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ πγξνηφπνπ απαληνχλ πεξηζζφηεξα απφ 800 είδε θπηψλ, νξηζκέλα απφ ηα νπνία ζπάληα ή ελδεκηθά. (Πεγή: Γ33, Γ34) ηνπο θχξηνπο ζθνπνχο ηνπ θνξέα δηαρείξηζεο ηεο ιίκλεο ζπγθαηαιέγνληαη ε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ε δηαηήξεζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο δνκήο ησλ νηθνζπζηεκάησλ ηεο πεξηνρήο, ε θχιαμε ηνπ ρψξνπ θαη ν ζρεδηαζκφο επηρεηξεζηαθψλ πξαθηηθψλ δηαρείξηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. ηα πιαίζηα ηεο αεηθνξηθήο δηαρείξηζεο ηεο ιίκλεο εληάζζεηαη θαη ε πξνζηαζία θαη βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ λεξνχ ησλ πδάηηλσλ ζπζηεκάησλ. Ηδηαίηεξν βάξνο δίλεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ θαη ζηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε (Πεγή: Γ35). Γηα ην ζθνπφ απηφ νξγαλψλνληαη πνιιά πεξηβαιινληηθά θαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζπλδπάδνπλ ηε γλψζε κε ηελ ςπραγσγία, φπσο παξαηήξεζε ηεο παλίδαο κε ηζρπξά ηειεζθφπηα, πεξηήγεζε ζηε ιίκλε κε θαλφ θαη παξαδνζηαθέο βάξθεο (πιάβεο), νδηθή μελάγεζε κε ηδηπ, πνδειαζία, ηππαζία, πνιχσξεο δηαδξνκέο νξεηβαζίαο θαη πεδνπνξίαο 58

59 ζηηο έξξεο, κέρξη θαη θαηαζθήλσζε κε πξννξηζκφ ην βνπλφ, ηε ιίκλε ή ηα νξνπέδηα θαη δξαζηεξηφηεηεο φπσο ηνμνβνιία, καζήκαηα αλαξξίρεζεο θ.α. (Πεγή: Γ36) Πιεζπζκφο Νεξνβνχβαισλ Τδξφβηα πηελά Δηθόλεο 46 48: Δηθόλεο από ηνλ πγξνβηόηνπν ζηε ιίκλε Κεξθίλε. Πεγή: Γ37 Ηππαζία Βαξθάδα Φάξεκα Παξαηήξεζε πνπιηψλ Δηθόλεο 49 52: Γξαζηεξηόηεηεο ζηε θύζε. Πεγή: Γ38 59

60 3.3.3 Ληκλνζάιαζζα Γηβάξη Πύινπ (Γηάινβα). Ζ ιηκλνζάιαζζα Γηάινβα ζηελ Πχιν είλαη ν κεγαιχηεξνο πγξφηνπνο ζηε λφηηα Βαιθαληθή. Φηινμελεί έλα κεγάιν αξηζκφ ζπάλησλ, απεηινχκελσλ θαη πξνζηαηεπφκελσλ εηδψλ νξληζνπαλίδαο. πλνιηθά θαηαγξάθνληαη 265 είδε πνπιηψλ (63% ησλ εηδψλ πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί ζηελ Διιάδα), ηα νπνία είηε μερεηκσληάδνπλ, είηε βξίζθνπλ θαηαθχγην θαηά ηε κεηαλάζηεπζε. Δπίζεο ν πγξφηνπνο ηεο Γηάινβαο, εθηφο απφ ηα πνπιηά, θηινμελεί ηνλ κνλαδηθφ πιεζπζκφ ζηελ Δπξψπε ηνπ Αθξηθαληθνχ ρακαηιένληα, ν νπνίνο αλαθαιχθζεθε κφιηο ην (Πεγή: Γ39). Δηθόλα 53: Φειό παξαηεξεηήξην. Πεγή: Γ40 Ζ πεξηνρή πξνζθέξεηαη γηα ηελ παξαηήξεζε ησλ πνπιηψλ απηψλ, εληζρχνληαο έηζη ηνλ νηθνηνπξηζκφ, κηα ζπλερψο αλαπηπζζφκελε θαη ζηε ρψξα καο δξαζηεξηφηεηα αλαςπρήο. Αθφκε ζεκαληηθφηεξε φκσο είλαη ε ζπκβνιή απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ θαζψο πξνσζείηαη έηζη ε θαηαλφεζε ηεο αμίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε ζεκαζία δηαηήξεζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή φκσο ε δπλαηφηεηα παξαηήξεζεο ηεο άγξηαο δσήο ζην χπαηζξν πεξηνξίδεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε κηθξή έθηαζε ηνπ ρψξνπ θαη ε απνπζία θπζηθήο θάιπςεο δελ επηηξέπεη ζηνλ παξαηεξεηή λα είλαη παξψλ ρσξίο λα γίλεηαη αληηιεπηφο απφ ηα πνπιηά. ε έλα ηφζν επαίζζεην νηθνινγηθά ζχζηεκα ε αλεμέιεγθηε παξνπζία θαη κεηαθίλεζε επηζθεπηψλ πξνθαιεί κεγάιεο θιίκαθαο ελφριεζε πνπ κπνξεί λα εμειηρζεί ζε θνξπθαίν αξλεηηθφ παξάγνληα γηα ηελ δηαηήξεζε ησλ εηδψλ. Σαπηφρξνλα φκσο κεηψλεηαη θαη άκεζα ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο παξαηήξεζεο δεδνκέλνπ φηη ηα πνπιηά απνκαθξχλνληαη ή θξχβνληαη. Ζ ιχζε πνπ πξνηείλεηαη απφ ηελ Δ.Ο.Δ. είλαη ε δεκηνπξγία ελφο θιεηζηνχ ρψξνπ παξαηήξεζεο δειαδή ελφο παξαηεξεηεξίνπ. Έλα παξαηεξεηήξην ηνπνζεηεκέλν ζηε πεξηνρή είλαη έλα απνηειεζκαηηθφ κέζν παξαηήξεζεο ηεο άγξηαο δσήο δεδνκέλνπ φηη 60

61 παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ηεο αζέαηεο παξαηήξεζεο απφ κηα πξνζεθηηθά επηιεγκέλε ζέζε ζηελ νπνία θάπνηνο κπνξεί λα παξακείλεη επί καθξφλ. Δθκεδελίδεηαη έηζη ην πξφβιεκα ηεο ελφριεζεο θαη επηηπγράλεηαη απνηειεζκαηηθφο έιεγρνο ησλ επηζθεπηψλ θαη ζπλνιηθή επφπηεπζε ηεο πεξηνρήο. Παξάιιεια βειηηψλνληαη νη ζπλζήθεο παξαηήξεζεο γηα επηζθέπηεο κε εμνηθεησκέλνπο κε ηελ παξακνλή ζην χπαηζξν θαζψο θαη γηα ηα παηδηά θαη ηνπο ειηθησκέλνπο. Δπίζεο, πέξα απφ ηελ παξαηήξεζε κε θηάιηα θαη ηειεζθφπηα παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ηεο επί καθξφλ παξακνλήο ζε θαιπκκέλν ρψξν ε νπνία απαηηείηαη γηα ηε θσηνγξάθεζε ή βηληενζθφπεζε ηεο άγξηαο θχζεο. ηελ πεξηνρή ππάξρνπλ δχν παξαηεξεηήξηα θιεηζηνχ ηχπνπ, έλα ζην δξφκν γηα ηε ιηκλνζάιαζζα θαη έλα ζηε Βντδνθνηιηά. Δπίζεο, ππάξρεη έλα ςειφ παξαηεξεηήξην αλνηρηνχ ηχπνπ ζην εζσηεξηθφ ηεο ιηκλνζάιαζζαο (Πεγή: Γ40). Δηθόλα 54: Παξαηεξεηήξην θιεηζηνύ ηύπνπ. Πεγή: Γ40 61

62 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ 4.1 Καηαγξαθή ηεο ρισξίδαο. Ζ θαηαγξαθή ηεο ρισξίδαο ηεο πεξηνρήο θαη ε αλαγλψξηζε ησλ θπηνθνηλσληψλ έγηλε κε επηηφπηεο επηζθέςεηο, ιήςε θσηνγξαθηψλ, ζπιινγή θπηηθνχ πιηθνχ θαη αλαγλψξηζε ησλ δεηγκάησλ. Ζ δεηγκαηνιεςία έγηλε ζε δχν θάζεηο. Ζ πξψηε πξαγκαηνπνηήζεθε λσξίο ηελ άλνημε ην Μάξηην ηνπ 2012 θαη ε δεχηεξε ζηα κέζα ηνπ θαινθαηξηνχ ηνλ Ηνχιην ηνπ πιιέρζεθαλ 130 αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα θπηψλ απφ νιφθιεξε ηελ πεξηνρή ηνπ πγξνβηφηνπνπ. Σα δείγκαηα πεξηειάκβαλαλ φια ηα κέξε ηνπ θπηνχ (ξίδεο, βιαζηφ, θχιια, άλζε ή θαξπνχο). ηε ζπλέρεηα απνμεξάλζεθαλ θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ε αλαγλψξηζε κε θιείδεο. ηελ κειέηε απηή ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη θιείδεο FLORA EUROPEA. Αθνινχζεζε επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ θαη εμάρζεθαλ ηα αλάινγα ζπκπεξάζκαηα. Ζ θαηαγξαθή θαη αλαγλψξηζε ηεο ρισξίδαο ζηεξίρζεθε θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ ζε ηξεηο αθφκε πξνγελέζηεξεο πεξηβαιινληηθέο κειέηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηε WWF θαη ηελ ΔΟΔ (2008), ηελ Λαγθαδηλνχ E. et al. (2009) θαη απφ ηελ αξίθα Μ. (2012) Οηθνζπζηήκαηα θαη νηθόηνπνη ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνηόπνπ. Ζ πεξηνρή κειέηεο απνηειείηαη απφ κηα ξερή ιηκλνζάιαζζα πνπ εθηείλεηαη ζηε βνξεηναλαηνιηθή αθηή ηεο Αηηηθήο θαη ρσξίδεηαη απφ ηε ζάιαζζα ηνπ λφηηνπ Δπβντθνχ κε κηα ζηελή (ιίγσλ κέηξσλ) θαη ρακειή ακκνραιηθψδε ινπξνλεζίδα κε πεξηνξηζκέλε αιφθηιε ή/θαη ακκνληηξφθηιε βιάζηεζε. ην ΝΑ ηκήκα εθηείλνληαη επνρηαθά θαηαθιπδφκελνη αικπξφβαιηνη. ηα εζσηεξηθά, πξνο ηελ μεξά, φξηα ηνπ πγξνηφπνπ έρεη δηακνξθσζεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο νηθηζκφο πνπ απνηειείηαη θπξίσο απφ ρακειέο ηζφγεηεο ή κνλψξνθεο παξαζεξηζηηθέο θαηνηθίεο κε θήπν. 62

63 Δηθόλα 55: Καηαλνκή ησλ θπξηόηεξσλ θπηηθώλ εηδώλ ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνβηόηνπνπ βάζε ζηνηρείσλ ηεο Δ.Ο.Δ. θαη κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο ARCGIS. 63

64 Δηθόλα 56: Αινθπηηθή βιάζηεζε ζηνλ ππξήλα ηνπ πγξνηόπνπ: Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Δηθόλα 57: Αινθπηηθή βιάζηεζε ζηνλ ππξήλα ηνπ πγξνηόπνπ Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Απφ επνρηαθά θαηαθιπδφκελε θιεηζηή ιηκλνζάιαζζα πνπ ραξαθηεξηδφηαλ θαηά ηα έηε θαη έηνο 2000 κεηαηξάπεθε ζε κφληκα θαηαθιπζκέλε, αλνηρηή πξνο ηε ζάιαζζα, ιηκλνζάιαζζα (έηνο 1999 θαη ). πγθεθξηκέλα, θαηά ηα έηε θαζψο θαη ην έηνο 2000 ην ζχλνιν ζρεδφλ ηνπ λεξνχ ηεο ιηκλνζάιαζζαο εμαηκίζηεθε πεξίπνπ απφ ηα ηέιε Ηνπλίνπ έσο ηα ηέιε επηεκβξίνπ. Ζ θπζηθή δηάλνημε δηφδνπ λεξνχ (κπνχθαο) πξνο ηε ζάιαζζα ε νπνία νθείιεηαη ζε έληνλεο ρεηκεξηλέο απνξξνέο λεξνχ ζε ζπλδπαζκφ κε πηζαλή θαζίδεζε ηεο παξάθηηαο ινπξνλεζίδαο, είρε ζαλ απνηέιεζκα ε ιηκλνζάιαζζα λα επηθνηλσλεί θαη λα εκπινπηίδεηαη φιν ην ρξφλν κε ζαιαζζηλφ λεξφ (1999 θαη απφ ην 2001 έσο ην 2007 ηνπιάρηζηνλ) (WWF & EOE, 2008, Δ. Λαγθαδηλνχ, 2010). Δηθόλα 58: Ζ κπνύθα κεηαμύ ζάιαζζαο - ιίκλεο. Πεγή Δ. Λαγθαδηλνύ. 64

65 Δηθόλα 59: εκείν όπνπ ελώλεηαη ε ιίκλε κε ηε ζάιαζζα. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ επηθαλεηαθνχ εδάθνπο απνηειείηαη απφ ιεπηφθνθθα πιηθά (άκκνο, ηιχο, άξγηινο θαη ζπλδπαζκνί απηψλ) θαη βφηζαια κηθξήο δηακέηξνπ. Αιινπβηαθά θαη πξνζρσζηγελή εδάθε ραξαθηεξίδνπλ ηε γε ηεο πεξηνρήο (ΔΟΔ &WWF, 2008). ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ πγξνηφπνπ ζπγθαηαιέγεηαη ην ξερφ βάζνο φισλ ησλ πδάηηλσλ εθηάζεσλ αθφκε θαη ηεο ζάιαζζαο πνπ γεηηληάδεη, ζε πιάηνο πνιιψλ δεθάδσλ κέηξσλ, γεγνλφο πνπ ζπληειεί ζηελ πςειή παξαγσγηθφηεηα ηνπ (ΔΟΔ &WWF, 2008). 4.2 Γηαρσξηζκόο ηύπσλ νηθνζπζηεκάησλ. Ο δηαρσξηζκφο ηχπσλ νηθνζπζηεκάησλ πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή ζηεξίρζεθε ζηελ «Πξνθαηαξθηηθή κειέηε δηαρείξηζεο, πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο πγξνηφπνπ θάιαο Χξσπνχ» πνπ έρεη εθπνλεζεί απφ ηε WWF θαη ηελ Δ.Ο.Δ θαη ζηελ Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ πνπ έρεη εθπνλεζεί απφ ηελ θα Λαγθαδηλνχ θαη ηελ νκάδα ηεο. Ο πγξφηνπνο κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε κεξηθά βαζηθά επηκέξνπο ελδηαηηήκαηα. Απηά πεξηιακβάλνπλ ηε ιηκλνζάιαζζα, ηε ζάιαζζα, ηνπο αικπξφβαιηνπο, κε ηελ αινθπηηθή βιάζηεζε κε θπξίαξρα θάπνηα παρχθπηα αιφθπηα, έλαλ εθηελή ιεηκψλα ρακειψλ βνχξισλ ζηα δπηηθά κε Juncus sp. θαζψο επίζεο θαη ρνξηνιηβαδηθέο εθηάζεηο ηχπνπ «ζαβάλαο» ζην εζσηεξηθφ κε ςειά αγξσζηψδε, ηδαληθφ θαηαθχγην γηα ηηο Κηζηηθφιεο Cisticola juncidis θαη νξηζκέλα αθφκε είδε πνπιηψλ. Δπίζεο παξαηεξνχληαη κηθξέο 65

66 ζπζηάδεο δέληξσλ κε Πεδηλέο Φηειηέο Ulmus canescens (campestris) (ΔΟΔ &WWF, 2008). χκθσλα κε ηε WWF θαη ηελeoe(2008) ν πγξφηνπνο πεξηιακβάλεη ηα εμήο: Θάιαζζα: Ζ ξερή ζάιαζζα, ην βάζνο ηεο νπνίαο δελ μεπεξλάεη ηα 6 κ., ζπλνξεχεη κε ηε ιηκλνζάιαζζα θαη ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ησλ πγξνηφπσλ (πλζήθε Ράκζαξ) πεξηιακβάλεηαη ζε απηνχο. ηνλ ηιπνακκψδε ππζκέλα ηεο εληνπίδνληαη νκάδεο ζαιάζζησλ θαλεξφγακσλ (Cymodocea nodosa), Υισξνθχθε (φπσς. Caulerpa prolifera) θαη Φαηνθχθε. Δηθόλεο 60, 61: Ζ ζάιαζζα πνπ ζπλνξεύεη κε ηνλ πγξόηνπν. Πεγή : Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Ληκλνζάιαζζα: Μηα ξερή ιηκλνζάιαζζα εληνπίδεηαη ζην βφξεην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ πνπ πιαηζηψλεηαη απφ ρακειή αινθπηηθή βιάζηεζε φπσο Halocnemum. Δηθόλα 62: Ζ ιηκλνζάιαζζα ζην βόξεην ηκήκα ηνπ πγξνηόπνπ 66

67 Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Αικπξόβαιηνη/ηιύπεδα/αιαηνύρεο ζηέπεο: Σν ΝΑ ηκήκα θαηαιακβάλνπλ επνρηαθά θαηαθιπδφκελνη αικπξφβαιηνη θαη ηιχπεδα. Ζ βιάζηεζε ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπκπαγείο ή «πξνζθεθαιαηψδεηο» ρακειέο ιφρκεο παρχθπησλ αινθχησλ. Σππηθά είδε είλαη κνλνεηή θαη πνιπεηή παρχθπηα αιφθπηα, φπσο Arthrocnemum macrostachyum, Halocnemum strobilaceum, Sarcocornia sp. Halimione portulacoides θ.α. θαη Θαιαζζφγακπξνη Limonium spp. Δηθόλα 63: Δηθόλα από ην λνηηναλαηνιηθό ηκήκα ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Ακκώδεηο ινπξνλεζίδεο: Μεηαμχ ηεο ζάιαζζαο θαη ηνπ πγξνηφπνπ παξεκβάιινληαη ρακειέο ακκψδεηο ινπξνλεζίδεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ πεξηνξηζκέλε ληηξνακκφθηιε βιάζηεζε Elymus farctus (Agropyron junceum) θ.ά. Πξνο ην εζσηεξηθφ ηε ζέζε ηεο βαζηθήο αινθπηηθήο βιάζηεζεο θαηαιακβάλνπλ θνηλσλίεο κνλνθνηπιήδνλσλ θπξίσο θπηψλ: 67

68 Δηθόλεο 63, 64: Ακκώδεηο ινπξνλεζίδεο. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/2013. Τγξά ιηβάδηα θαη ρνξηνιίβαδα: ηελή δψλε ρακειψλ ρφξησλ (αγξνζηψδε/θππεξίδεο-graminae/cyperaceae) αληηθαζηζηά ζηα ελδφηεξα ηελ αινθπηηθή βιάζηεζε. Νσξίο ηελ άλνημε εκθαλίδνληαη νη Μεξεληέξεο Merendera spp. Ληβάδηα ςειώλ αγξσζησδώλ: ην εζσηεξηθφ κέξνο ηνπ πγξνηφπνπ θπξηαξρνχλ ιηβάδηα ςειψλ (κέρξη 1,5 κ.) θαη ππθλψλ αγξσζησδψλ ηχπνπ «ζαβάλαο». Δηθόλεο 65, 66: Αγξσζηώδε ζην εζσηεξηθό ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/

69 Δηθόλα 67: Αγξσζηώδε ζην Βνξεηνδπηηθό άθξν ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Λεηκώλεο βνύξισλ (Βνπξιώλεο/ζθηξπώλεο): Λεηκψλεο βνχξισλ θαη ζθίξπσλ εκθαλίδνληαη ζε πεξηνδηθά θαηαθιπδφκελεο εθηάζεηο κε φκβξηα χδαηα. Μηα αξθεηά κεγάιε γηα ηελ πεξηνρή θνηλσλία ρακειψλ βνπξιψλ (χςνο κηθξφηεξν ηνπ κηζνχ κέηξνπ καδί κε ην αλζνθφξν ζηέιερνο) αλακεκεηγκέλε κε άιια αιφθπηα, θπξίσο Arthrocnemum, εθηείλεηαη ζηα δπηηθά. Δθεί εληνπίδεηαη θαη ν ζεκαληηθφηεξνο απφ ηνπο βηφηνπνπο ηεο Κηηξηλνζνπζνπξάδαο πνπ θσιηάδεη κε ιίγα δεπγάξηα. ηελ πεξηνρή επίζεο αλαπαξάγεηαη ην βαιθαληθφ ππνείδνο ηεο Motacilla flava feldegg. Σππηθνί βνπξιψλεο κε ςειά Juncus spp. εκθαλίδνληαη κνλάρα ζε πνιχ ιίγεο ζέζεηο πξνο ηα ελδφηεξα ηνπ πγξφηνπνπ, ηδηαίηεξα ζηα ΝΑ. Απνηεινχλ απεηινχκελν ελδηαίηεκα ηεο πεξηνρήο θαη θαηαθιχδνληαη κε φκβξηα χδαηα θαη λεξφιαθνπο πνπ θηινμελνχλ θιαδνθεξαησηά, βξαγρηφπνδα αιιά θαη είδε πνπιηψλ ζπάληα γηα ηνλ ππφινηπν πγξφηνπν φπσο κπεθαηζίληα, δαζφηξπγγεο, πνπιάδεο. 69

70 Δηθόλα 68:Juncus spp. ην λόηην ηκήκα ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Δηθόλα 69:Motacilla flava feldegg. Πεγή:Γ41 Καιακώλεο: ηα ελδφηεξα ηνπ πγξνηφπνπ ηφζν ζηα βνξεηνδπηηθά, ζηα λφηηα θαη ζηα λνηηναλαηνιηθά εληνπίδνληαη ακηγείο θπηνθνηλσλίεο θαιακηψλ Phragmites australis. 70

71 Δηθόλεο 70, 71: Καιακώλεο ζηα βνξεηνδπηηθά ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Δηθόλα 72: Καιακώλεο ζηα λόηηα ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013. Γηαηαξαγκέλα εδάθε: Μπαδσκέλεο ππεξπςσκέλεο εθηάζεηο ηνπ πγξνηφπνπ θαηαιακβάλνληαη απφ δηδάληα. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα βιάζηεζεο δηαηαξαγκέλσλ εδαθψλ απνηεινχλ νη κπαδσκέλεο εθηάζεηο γχξσ απφ ηα πάξθηλγθ ζθαθψλ ζηα ΝΓ θαη ΝΑ. Σππηθά είδε ρισξίδαο εληνπίδνληαη εθεί είλαη ςειά αγξσζηψδε, ηαπξαλζή (Cruciferae) αιιά θαη Ditrichia viscosa, Reseda alba θ.α. Αγθάζηα Silybum sp θαη «γατδνπξάγθαζα» πξνζθέξνπλ πξνζηαζία θαη ηξνθή ζε κηθξά θπξίσο ζπνξνθάγα πνπιηά, φπσο νη ζπίδεο. 71

72 Δηθόλα 73: Δηθόλα από ην λνηηνδπηηθό άθξν ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/2013. Δηθόλα 74: Μπαδσκέλε έθηαζε ζην λνηηνδπηηθό άθξν ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/2013. πζηάδεο θηειηάο (θαξαγάηζηα): ηα ΝΑ δηαζψδνληαη θαηά ζέζεηο κηθξέο θαη ππθλέο ζπζηάδεο Πεδηλψλ Φηειηψλ (Καξαγάηζηα) Ulmus canescens (campestris). Αεδφληα, δηάθνξεο ζπίδεο θαη ζχιβηεο αλαπαξάγνληαη, ηξέθνληαη ή θνπξληάδνπλ εδψ. Λνηπή πςειή βιάζηεζε: Αξκπξίθηα Tamarixsp. έρνπλ θπηεπηεί ζε δηάθνξεο ζέζεηο. 72

73 Δηθόλα 75: Αξκπξίθηα ζην βόξεην ηκήκα ηνπ πγξνηόπνπθαη παγθάθηα. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/2013 Καιιηέξγεηεο θαη θήπνη: Οη θχξηεο θαιιηέξγεηεο ηεο πεξηνρήο απνηεινχληαη απφ ειηέο Olea europaeθαη ακπειψλεο Vitis vinifera. ηα άθηηζηα αθφκα νηθφπεδα πνπ γεηηληάδνπλ κε ην πγξφηνπν παξαηεξείηαη ηππηθή αινθπηηθή βιάζηεζε θαη θαιακψλεο ελψ νη θήπνη ησλ γχξσ θαηνηθηψλ θηινμελνχλ πιεζψξα θπηψλ θαη δέληξσλ απφ απηφρζνλα κέρξη θαη εμσηηθά θπηά. Δθεί εκθαλίδνληαη αξθεηά είδε δελδξφβησλ πνπιηψλ πνπ δε ζρεηίδνληαη κε ην πγξνβηφηνπν. ηνπο θπηνθξάθηεο παξαηεξνχληαη βαηνκνπξηέο Rubus sanctus (ulmifolius) πνπ πξνζθέξνπλ θαηαθχγην ζε πιεζψξα κηθξφπνπισλ. ηνπο θήπνπο θαιιηεξγνχληαη θαξπνθφξα θαη θαιισπηζηηθά είδε δέληξσλ θαη ζάκλσλ φπσο: Φνίληθεο Καλαξίσλ Phoenix canariensis, Οπαζηλγθηφληεο Washingtonia filifera θαη W. robusta, Λεχθεο Populus canescens, P. nigra θαη άιια πβξίδηα, Μειίεο Melia azedarach, Μνπξηέο Morus alba, Μνπζκνπιηέο Eriobotrya japonica, Πνξηνθαιηέο Citrus sinensis, Λεκνληέο Citrus limon, Ακπγδαιηέο Prunus dulcis, Βεξπθνθηέο Prunus armeniaca, Αθαθίεο Acacia sp., Φεπδαθαθίεο Robinia pseudacacia, Γθνξηζηέο Pyrus amygdaliformis, Τβξηδνγελή Πιαηάληα Platanus X hybrida, πθηέο Ficus carica, Πεχθε Καλαξίσλ Pinus canariensis, Κνπθνπλαξηέο Pinus pinea, Σξαρεία Πεχθε Pinus brutia, Κππαξίζζηα Cupressus sempervirens, Κέδξνη Cedrus sp., Λέυιαλη Cupressus Χ (xcupressocyparis) leylandii, Σνχγηεο Thujas sp., Αγγειηθέο Pittosporum tobira, Γάθλεο Laurus nobilis, Ππξάθαλζνη Pyracantha coccinea, 73

74 Ληγνχζηξα Ligustrum lucidum, Βηβνχξλα Viburnum sp., Σξηαληαθπιιηέο Rosa sp., Πηθξνδάθλεο Nerium oleander, Κηζζνί Hedera helix θ.α. Οη ιεχθεο Populus spp. πνπ θαηαγξάθνληαη ζηελ γχξσ πεξηνρή ππνθαζηζηνχλ ηελ έιιεηςε (ή ηνλ πεξηνξηζκφ ζηελ πεξίπησζε ηνπ Αζσπνχ) ηνπ παξαπνηάκηνπ δάζνπο θαη θηινμελνχλ ηππηθά είδε πνπιηψλ ησλ παξαπνηάκησλ ζπζηάδσλ φπσο νη αθνπινπαπαδίηζεο-τθάληξεο Remiz pendulinus. Παξαπνηάκηα βιάζηεζε: ηελ πεξηνρή ηνπ Αζσπνχ δεκηνπξγείηαη έλα δηαθνξεηηθφ ελδηαίηεκα πνπ πεξηιακβάλεη Φαζηά Typha sp., Λπγαξηέο Vitex agnus castus θαη Αλαηνιηθνχο Πιάηαλνπο Platanus orientalis. Δδψ εκθαλίδνληαη είδε πνπ ζπαλίδνπλ ή απνπζηάδνπλ ηειείσο απφ ηε ιηκλνζάιαζζα φπσο είλαη ν Μηθξνζηζηθληάο, ν Πνξθπξνηζηθληάο, ε Νεξνθνηζέια θαη ε Νεξφθνηα. (ΔΟΔ &WWF, 2008) ηελ πεξηνρή δηαηεξνχληαη «Τύποι θσζικών Οικοηόπων Κοινοηικού Ενδιαθέρονηος» ησλ νπνίσλ ε δηαηήξεζε απαηηεί ην ραξαθηεξηζκφ πεξηνρψλ σο δσλψλ δηαηήξεζεο» (Παξάξηεκα Η ηεο Οδεγίαο 92/43/ΔΔ). Μεηαμχ απηψλ ζεκεηψλνληαη παξαθάησ κε ηξεηο αζηεξίζθνπο, νη ηέζζεξηο «ηχπνη νηθνηφπσλ πξνηεξαηφηεηαο» πνπ ππάξρνπλ ζηελ πεξηνρή Ακκνζχξηεηο πνπ θαιχπηνληαη δηαξθψο απφ ζαιάζζην λεξφ κηθξνχ βάζνπο Δθβνιέο πνηακψλ 1140 Λαζπψδεηο θαη ακκψδεηο επίπεδεο εθηάζεηο πνπ απνθαιχπηνληαη θαηά ηελ άκπσηε Παξάθηηεο ιηκλνζάιαζζεο *** 1160 Αβαζείο θνιπίζθνη θαη θφιπνη 1410 Μεζνγεηαθά αιίπεδα (Juncetalia maritimi) 1420 Μεζνγεηαθέο θαη ζεξκναηιαληηθέο αιφθηιεο ιφγρκεο (Sarcocornetea fruticosae) 1430 Αιν-ληηξφθηιεο ιφγρκεο (Pegano-Salsoletea) 2210 ηαζεξέο ζίλεο ησλ παξαιίσλ κε Crucianellion maritimae 2230 Θίλεο κε ιεηκψλεο κε Malcolmietalia 3170 Μεζνγεηαθά επνρηθά ηέικαηα *** 6120 Ξεξηθνί ακκώδεηο αζβεζηνύρνη ιεηκώλεο *** 6220 Φεπδνζηέπα κε αγξνζηώδε θαη κνλνεηή θπηά από Thero- Brachypodietea*** 62Α0 Ξεξέο ρινψδεηο δηαπάζεηο ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (Scorzoneratalia villosae) 6420 Τγξνί κεζνγεηαθνί ιεηκψλεο κε πςειέο πφεο απφ Molinio-Holoschoenion 6430 Τγξφθηιεο πεξηθεξεηαθέο θπηνθνηλσλίεο κε πςειέο πφεο ζε πεδηάδεο θαη ζε επίπεδα νξεηλά έσο αιπηθά 92C0 Γάζε Platanus orientalisθαη Liquidambar orientalis (Platanionorientalis) 74

75 Ο παξαθάησ πίλαθαο πεξηιακβάλεη θπηά πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ πεξηνρή κειέηεο θαη ζηε ζπλέρεηα αλαγλσξίζηεθαλ. Δπίζεο πεξηιακβάλεη θπηά πνπ έρνπλ εληνπηζηεί θαη θαηαγξαθεί ζηελ πεξηνρή απφ παιαηφηεξεο κειέηεο θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ αξίθα Μ (2012). ην πίλαθα αλαθέξνληαη ην γέλνο θαη ην είδνο θάζε θπηνχ θαζψο θαη ε Οηθνγέλεηα ζηελ νπνία αλήθεη. Φπηά ζηα νπνία δελ θαηέζηε δπλαηή ε αλαγλψξηζε ζε επίπεδν είδνπο αλαθέξεηαη κφλν ην γέλνο θαη ε Οηθνγέλεηα. πλνιηθά ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξνπνχ βξέζεθαλ 96 είδε θπηψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο απηψλ αλήθνπλ ζηελ Οηθνγέλεηα ησλ αγξσζησδψλ, Graminae, απφ ηελ νπνία έρνπλ θαηαγξαθεί 26 είδε θπηψλ. Δπίζεο παξαηεξνχληαη πνιιά είδε πνπ αλήθνπλ ζηελ Οηθνγέλεηα Compositae (9 είδε) θαζψο επίζεο θαη ζηηο Οηθνγέλεηεο Leguminosae (8 είδε), Chenopodiaceae (7είδε), Caryophyllaceae (6 είδε). Πίλαθαο 1: Αιθαβεηηθή θαηάηαμε ησλ θπηώλ πνπ αλαπηύζζνληαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Φπηηθά είδε ζηελ πεξηνρή Αιπθέο Χξσπνύ Echium arenarium Guss. Arenaria leptoclados (Rchb.) Guss. Cerastium glomeratum Thuill Polycarpon tetraphyllum (L.) L. Silene colorata Poir Spergularia salina J. Presl & C. Presl Stellaria media (L.) Cirillo Arthrocnemum macrostachyum (Moric.) K. Koch Halimione portulacoides (L.) Aellen Halocnemum strobilaceum (Pall.) M. Bieb. Salsola soda L. Sarcocornia fruticosa (L.) A. J. Scott Sarcocornia perennis (Mill.) A. J. Scott Suaeda maritima (L) Dumort. Anacyclus clavatus (Desf.) Pers. Anthemis tomentosa L. Calendula arvensis (Vaill.) L. Chamomilla recutita (L.) Rauschert Chrysanthemum coronarium L. Οηθνγέλεηα Boraginaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Compositae Compositae Compositae Compositae Compositae 75

76 Dittrichia viscosa (L.) Greuter Onopordum L. Sonchus bulbosus (L.) N. Kilian & Greuter Sonchus oleraceus L. Calistegia sp. Cakile maritima Scop. Hymenolobus procumbens (L.) Nutt. subsp. procumbens Lepidium draba L. Matthiola tricuspidata (L.) R. Br. Sinapis alba L. subsp. alba Juniperus phoenica L. Ecbalium elaterium (L) Richard Carex divisa Huds. Carex hispida Willd. Scirpus cernuus Vahl Euphorbia helioscopia L. Euphorbia peplis L. Fumaria kralikii Jord. Centaurium tenuiflorum (Hoffmanns. & Link) Fritsch subsp. tenuiflorum Erodium ciconium (L.) L'Hér. Geranium dissectum L. Geranium molle subsp. brutium (Gasp.) Graebn. Aeluropus littoralis (Gouan) Parl. Anisantha diandra (Roth) Tutin Anisantha madritensis (L.) Nevski Avena barbata Link subsp. barbata Avena sterilis subsp. ludoviciana (Durieu) Gillet & Magne Bromus lanceolatus Roth. Cynodon dactylon (L.) Pers. Cynosurus echinatus L. Elymus elongatus (Host) Runemark Elytrigia scirpea (C. Presl) Holub Hordeum marinum Huds. Hordeum murinum subsp. leporinum (Link) Arcang. Compositae Compositae Compositae Compositae Convolvulaceae Cruciferae Cruciferae Cruciferae Cruciferae Cruciferae Cupressaceae Curcubitaceae Cypareceae Cypareceae Cypareceae Euphorbiaceae Euphorbiaceae Euphorbiaceae Gentianaceae Geraniaceae Geraniaceae Geraniaceae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae 76

77 Lagurus ovatus L. subsp. ovatus Lolium multiflorum Lam. Lolium rigidum Gaudin subsp. rigidum Parapholis filiformis (Roth) C. E. Hubb. Parapholis incurva (L.) C. E. Hubb. Phalaris minor Retz. Phalaris paradoxa L. Phragmites australis (Cav.) Steud. Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp. miliaceum Polypogon monspeliensis (L.) Desf. Psilurus incurvus (Gouan) Schinz & Thell. Rostraria cristata (L.) Tzvelev Sphenopus divaricatus (Gouan) Rchb. Morea sisyrinchium (L.) Ker Gawl. Juncus acutus L. subsp. acutus Juncus bufonius L. Juncus maritimus Lam. Triglochin barrelieri Loisel. Lotus cytisoides L. Medicago littoralis Loisel. Medicago scutellata (L.) Mill. Melilotus indicus (L.) All. Trifolium ligusticum Loisel. Trigonella cretica (L.) Boiss. Vicia hybrida L. Vicia sativa subsp. nigra (L.) Ehrh. Malva parviflora L. Ophrys fusca Link Papaver rhoeas L. Linaria micrantha (Cav.) Hoffmanns & Link Plantago coronopus L. subsp. coronopus Plantago lagopus L. Limonium bellidifolium (Gouan) Dumort. Limonium graecum (Poir.) Rech. f. Anagallis arvensis L. Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Graminae Iridaceae Juncaceae Juncaceae Juncaceae Juncaginaceae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Leguminosae Malvaceae Orchidaceae Papaveraceae Plantaginaceae Plantaginaceae Plantaginaceae Plumbaginaceae Plumbaginaceae Primulaceae 77

78 Ranunculus muricatus L. Rubus sanctus Schreb. Galium aparine L. Ruppia maritima L. Solanum elaeagnifolium Cav. Tamarix parviflora DC. Torilis nodosa (L.) Gaertn. Althenia filiformis Petit Ranunculaceae Rosaceae Rubiaceae Ruppiaceae Solanaceae Tamaricaceae Umbeliferae Zannichelliaceae 78

79 4.3 Οξληζνπαλίδα ηεο πεξηνρήο. Ο πγξνβηφηνπνο ηνπ Χξσπνχ απνηειεί ζεκαληηθφ θαηαθχγην ηεο άγξηαο νξληζνπαλίδαο ηεο Αηηηθήο. Ζ Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξία παξαθνινπζεί αλειιηπψο ηνλ πγξνβηφηνπν απφ ην 1994 έσο ζήκεξα. ηελ πεξηνρή έρνπλ θαηαγξαθεί ηνπιάρηζηνλ 180 δηαθνξεηηθά είδε πνπιηψλ, 54 εθ ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνληαη ζην Παξάξηεκα Η ηεο νδεγίαο 79/409/ΔΔ1. Σέζζεξα (4) είδε ηνπ ίδηνπ Παξαξηήκαηνο αλαπαξάγνληαη ζηελ πεξηνρή (Charadrius alexandrinus, Himantopus himantopus, Sternaal bifrons, Calandrella brachydactyla). Σαπηφρξνλα έρνπλ θαηαγξαθεί ζεκαληηθνί επξσπατθνί νηθφηνπνη πξνηεξαηφηεηαο ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 92/43/ΔΔ. Ο πγξφηνπνο είλαη ε ζεκαληηθφηεξε πεξηνρή ζηελ Αηηηθή θαη ζηνλ λφηην Δπβντθφ θφιπν γεληθφηεξα γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ Θαιαζζνζθπξηρηή Charadrius alexandrinus ελψ ην ρεηκψλα θηινμελεί ζεκαληηθφηαηνπο, ζε παλειιαδηθφ επίπεδν, αξηζκνχο Μειαλνθέθαισλ Γιάξσλ Larus melanocephalus(έσο πνπιηά, φηαλ ην φξην γηα πεξηνρή «παλεπξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο» είλαη ηα πνπιηά). Σελ πεξηνρή επίζεο ρξεζηκνπνηνχλ θαηά ηηο κεηαλαζηεπηηθέο ηνπο κεηαθηλήζεηο αμηφινγνη αξηζκνί νξηζκέλσλ εηδψλ ηνπ Παξαξηήκαηνο Η 79/409/ΔΔ θαη ηδηαίηεξα: Υαιθφθνηεο Plecadis falcinellus, Μαρεηέο Philomachus pugnax. 79

80 Δηθόλα 76: Himantopushimantopus- Καιακνθαλάο. Πεγή: Γ42 Δηθόλα 78: Sternaalbifrons- Ναλνγιάξνλν. Πεγή: Γ44 Δηθόλα 77: Charadriusalexandrinus Θαιαζζνζθπξηρηήο. Πεγή:Γ43 Δηθόλα 79: Calandrellabrachydactyla- Μηθξνγαιηάληξα. Πεγή:Γ46 Δηθόλεο 76 79: Πνπιηά πνπ αλαπαξάγνληαη ζηνλ πγξόηνπν. Σα 54 είδη ποσλιών πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή βάζε ησλ κειεηψλ θαη θαηαγξαθψλ ηεο ΔΟΔ θαη ηεο WWF παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Μεηαμχ απηψλ ππάξρνπλ θαη ηέζζεξα είδε ηα νπνία αλαπαξάγνληαη ζηελ πεξηνρή: ν Καιακνθαλάο, ν Θαιαζζνζθπξηρηήο, ην Ναλφγιαξν θαη ε Μνθξνγαιηάληξα. 80

81 Πίλαθαο 2: Σα 54 είδε πνπιηώλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνβηόηνπνπ. Με αζηεξίζθν (*) ζεκεηώλνληαη ηα ηέζζερα είδη πνπ αλαπαξάγνληαη ζηελ πεξηνρή 1. Gavia arctica-λακπξνβνχηη 2. Puffinus puffinus (yelkouan)-μχρνο 3. Phalacrocorax pygmeus-λαγγφλα 4. Ixobrychus minutus-μηθξνηζηθληάο 5. Nycticorax nycticorax-νπρηνθφξαθαο 6. Ardeola ralloides-κξππηνηζηθληάο 7. Egretta garzetta-λεπθνηζηθληάο 8. Egretta alba-αξγπξνηζηθληάο 9. Ardea purpurea-πνξθπξνηζηθληάο 10. Ciconia ciconia-πειαξγφο 11. Plegadis falcinellus-υαιθφθνηα 12. Platale aleucorodia-υνπιηαξνκχηα 13. Phoenicopterus ruber-φνηληθφπηεξν 14. Cygnus cygnus-αγξηφθπθλνο 15. Tadorna ferruginea-καζηαλφρελα 16. Circus aeruginosus-καιακφθηξθνο 17. Circus cyaneus-βαιηφθηξθνο 18. Pandion haliaetus-φαξαεηφο 19. Falco vespertinus-μαπξνθηξθίλεδν 20. Falco peregrinus-πεηξίηεο 21. Porzana sp.-πνπιάδα 22. Himantopus himantopus-καιακνθαλάο * 23. Recurvirostra avosetta-αβνθέηα 24. Burhinus oedicnemus-πεηξνηξηιίδα 25. Glareola pratincola-νεξνρειίδνλν 26. Charadrius dubius-πνηακνζθπξηρηήο 27. Charadrius hiaticula-ακκνζθπξηρηήο 28. Charadrius alexandrinus- Θαιαζζνζθπξηρηήο * 29. Pluvialis apricaria-βξνρνπνχιη 30. Philomachus pugnax-μαρεηήο 31. Gallinago media-γηπινκπεθάηζηλν 32. Limosa lapponica-αθηνηνχξιη 33. Tringa glareola-λαζπφηξπγγαο 34. Larus melanocephalus-μαπξνθέθαινο Γιάξνο 35. Larus minutus-ναλφγιαξνο 36. Larus genei-λεπηφξακθνο Γιάξνο 37. Larus audouinii-αηγαηφγιαξνο 38. Gelochelidon nilotica-γεινγιάξνλν 39. Sterna caspia-καξαηδάο 40. Sterna sandvicensis-υεηκσλνγιάξνλν 41. Sterna hirundo-πνηακφγιαξνλν 42. Sterna albifrons-ναλνγιάξνλν * 43. Chlidonias hybridus-μνπζηαθνγιάξνλν 44. Chlidonias niger-μαπξνγιάξνλν 45. Alcedo atthis-αιθπφλα 46. Calandrella brachydactyla-μηθξνγαιηάληξα * 47. Lullula arborea-γελδξνζηαξήζξα 48. Anthus campestris-υακνθειάδα 49. Acrocephalus melanopogon-μνπζηαθνπνηακίδα 50. Ficedula albicollis-κξηθνκπγνράθηεο 51. Lanius collurio-αεηνκάρνο 52. Lanius minor-γατδνπξνθεθαιάο 53. Emberiza caesia-θνπξφβιαρνο 54 Emberiza hortulana-βιάρνο 81

82 4.3.1 Άιια ζεκαληηθά είδε παλίδαο ηελ πεξηνρή επίζεο ππάξρνπλ αξθεηά εξπεηά. Έλα αζπλήζηζην είδνο ζαχξαο ην Ληαθφλη Chalkides occelatus κε πνιχ πεξηνξηζκέλε εμάπισζε ζηελ Δπξψπε, απαληάηαη ζηνλ πγξνβηφηνπν. Δπίζεο παξαηεξνχληαη ζεκαληηθνί πιεζπζκνί αζπφλδπισλ. Σα δίπηεξα «ρεηξνλφκνη» (Chironomidae) εκθαλίδνληαη ζε κεγάια ζκήλε πξνζθέξνληαο ηξνθή ζε πνιιά είδε πνπιηψλ, παξπδάηησλ θαη κε ζπλεηζθέξνληαο ζηελ δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο. Λφγσ ηεο νκνηφηεηάο ηνπ κε ηα θνηλά θνπλνχπηα (Culicidae) επηθξαηεί ε ιαλζαζκέλε εληχπσζε φηη ν πγξνβηφηνπνο απνηειεί εζηία θνπλνππηψλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο νη ρεηξνλφκνη ζηε κνξθή απηή δελ ηξέθνληαη απιά αλαπαξάγνληαη θαη κφλν νη πξνλχκθεο ηνπο βξίζθνπλ ηξνθή ζηνλ ππζκέλα ηνπ πγξνβηφηνπνπ (ΔΟΔ &WWF, 2008). 82

83 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΠΗΟΤ 5.1 Γεσγξαθηθή ζέζε. Ο Γήκνο Χξσπνχ ηδξχζεθε ην 2010 θαη θαηαιακβάλεη ην ζχλνιν ηεο Βνξεηναλαηνιηθήο Αηηηθήο. Πξνέθπςε απφ ηελ Γηνηθεηηθή Μεηαξξχζκηζε Καιιηθξάηεο κε ηε ζπλέλσζε ελλέα πξψελ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ: ηεο Απιψλαο, ησλ Αθηδλψλ, ηνπ Καιάκνπ, ηνπ Καπαλδξηηίνπ, ηεο Μαιαθάζαο, ηνπ Μαξθφπνπινπ Χξσπνχ, ησλ Νέσλ Παιαηίσλ, ηνπ Πνιπδελξίνπ, ηνπ πθάκηλνπ, ηεο θάιαο Χξσπνχ θαη ηνπ Χξσπνχ. Έδξα ηνπ Γήκνπ Χξσπνχ νξίζηεθε ν νηθηζκφο ηνπ Χξσπνχ. Δθηείλεηαη απφ ηηο αθηέο ηνπ Δπβντθνχ Κφιπνπ έσο ηνπο πξφπνδεο ηεο Πάξλεζαο θη απφ ηε ιίκλε ηνπ Μαξαζψλα έσο ηα ζχλνξα ηεο Αηηηθήο κε ηε Βνησηία. (Πεγή: Γ46) Δηθόλα : Θέζε ηνπ Χξσπνύ ζηελ Διιάδα. Πεγή: Γ47, επεμεξγαζκέλε Ο Χξσπφο βξίζθεηαη ζε απφζηαζε κφιηο 54 ρηιηνκέηξσλ απφ ηελ Αζήλα θαη επηθνηλσλεί κε ην ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν κέζσ ηεο Δζληθήο Οδνχ Αζελψλ-Λακίαο θαη ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ Θεζζαινλίθεο-Αζελψλ, ζηάζε Απιψλαο,(Πεγή: Γ47) ελψ ζηα 83

84 πξνζερή έηε πξνβιέπεηαη λα εμππεξεηεζεί απφ ην ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν ηνπ πξναζηηαθνχ ζηε γξακκή Υαιθίδα-Αζήλα. Ο Γήκνο Χξσπνχ είλαη έλαο δήκνο κε κνλαδηθή θπζηθή νκνξθηά θαη πινχζηα πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Πεξηιακβάλεη πεξηνρέο θπζηθνχ θάιινπο φπσο ηνλ πγξνβηφηνπν ηεο ιίκλεο ηνπ Μαξαζψλα ζην λφηην ηκήκα ηνπ Γήκνπ (πεξηνρή Καπαλδξηηίνπ) θαη ηε ιηκλνζάιαζζα - πγξφηνπν ηεο θάιαο Χξσπνχ. (Πεγή: Γ48). Ο πγξφηνπνο ηεο θάιαο Χξσπνχ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ελαπνκείλαληεο πγξνηφπνπο ηεο Αηηηθήο, κε ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ νξληζνπαλίδα, ην ηνπίν αιιά θαη ηελ πνηφηεηα δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ έθζεζε ζην παξειζφλ ζε απεηιέο θαη πηέζεηο, φπσο θαη νη πγξφηνπνη ηεο Αηηηθήο ζηελ πιεηνςεθία ηνπο, νδήγεζαλ ζηε ζεκαληηθή ζπξξίθλσζή ηνπ ζε έθηαζε θαη ζε ππνβάζκηζε ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ. Παξφια απηά, φκσο, αθφκα θαη ζηελ θαηάζηαζε πνπ βξίζθεηαη ζήκεξα, ζπλεηζθέξεη νπζηαζηηθά ζην πεξηβάιινλ ηεο Αηηηθήο, θαη απνηειεί ππνζήθε γηα ηε θπζηθή ηεο θιεξνλνκηά. Ο πγξφηνπνο ηεο θάιαο Χξσπνχ ρσξνζεηείηαη αλαηνιηθά ηεο επαξρηαθήο νδνχ Χξσπνχ-Υαιθνπηζίνπ, βνξεηνδπηηθά ηεο θάιαο Χξσπνχ θαη πνιχ θνληά ζην ιηκάλη ηνπ Χξσπνχ. Γηνηθεηηθά ππάγεηαη ζην Γήκν Χξσπνχ θαη ζηε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Αλαηνιηθήο Αηηηθήο. Μέρξη 1962, βάζε ζηνηρείσλ ηεο Διιεληθήο Οξληζνινγηθήο Δηαηξίαο θαη ηεο WWF θαηαιάκβαλε έθηαζε ζηξεκκάησλ πνπ φκσο θαηά έλα κεγάιν κέξνο απνδφζεθε ζηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε. ήκεξα ε ζπλνιηθή έθηαζε ηνπ πγξνηφπνπ είλαη πεξίπνπ 960 ζηξέκκαηα θαη ρσξίδεηαη ζηνλ πγξφηνπν ησλ εθβνιψλ ηνπ Αζσπνχ (330 πεξίπνπ ζηξέκκαηα) θαη ηε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Χξσπνχ, κηα επίπεδε παξάθηηα έθηαζε (650 ζηξεκκάησλ πεξίπνπ) 2km αλαηνιηθφηεξα. Σα φξηα ηνπ πγξνηφπνπ μεθηλνχλ αλαηνιηθά απφ ην θέληξν Αηιαληίο θαη πεξηθιείεηαη κε θαηεχζπλζε Βφξεηα, Βνξεηνδπηηθά απφ ηηο νδνχο Κνινθνηξψλε, Απγήο, άκνπ, Αγίαο Διέλεο, Οιπκπίαο θαη εκχδαο. ην ηέινο ηεο νδνχ εκχδαο αξρίδεη ε παξαιηαθή δψλε πνπ εθηείλεηαη κε θαηεχζπλζε Βφξεηα-Νφηηα πξνο ην αξρηθφ ζεκείν θαη κε κήθνο πεξίπνπ 3km. 84

85 Δηθόλα 80: Μεηαβνιή ησλ νξίσλ ηνπ πγξνβηόηνπνπ θαηά ηα έηε 1962, 1974 θαη 2003 βάζε ζηνηρείσλ ηεο ΔΟΔ θαη ηεο WWF, επεμεξγαζκέλα κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο ARCGIS εκαληηθά είδε παλίδαο θηινμελνχληαη ζηελ πεξηνρή, φπσο ηδηαίηεξα είδε πνπιηψλ θαη εξπεηά. Μαδί κε ην «Δζληθφ Πάξθν ρνηληά-μαξαζψλα» θαη ηελ πεξηνρή NATURA 2000 GR «Βξαπξψλα Παξάθηηα Θαιάζζηα Εψλε» απνηεινχλ ηνπο εθηελέζηεξνπο θαη ζεκαληηθφηεξνπο παξάθηηνπο πγξνηφπνπο ζην λνκφ Αηηηθήο, θαη γεληθφηεξα ζην λφηην Δπβντθφ.(ΔΟΔ & WWF, 2008) 85

86 Δηθόλα 81: Άπνςε ηνπ πγξνβηόηνπνπ από ςειά Πεγή: WWF, Ηζηνξηθά ζηνηρεία Χξσπνύ. Ζ αξρηθή νλνκαζία ηνπ Χξσπνχ ήηαλ Γξαία. Ζ «Γξαία», απφ φπνπ πξνήιζε ε ιέμε «Γξαηθφο», ζηελ αξραηφηεηα απνηεινχζε εχξσζην αγξνηηθφ θέληξν ηεο πφιεο ηεο Σαλάγξαο ζηε Βνησηία θαη αλήθε ζηελ Παλδηνλίδα θπιή. χκθσλα κε ηνπο ηζηνξηθνχο ην κεηέπεηηα φλνκα Χξσπφο, πξνήιζε απφ ηνλ πνηακφ Αζσπφ (απφ εξεηξηαθή δηάιεθην) θαη είλαη ελδεηθηηθφ ηεο κεγάιεο ζεκαζίαο πνπ είρε ν πνηακφο γηα ηελ πφιε. Σν 373 π.υ. κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηεο πφιεο απφ ηνπο Βνησηνχο, πέξαζε ζηελ θπξηαξρία ησλ Αζελαίσλ θαη αξγφηεξα αλαδείρζεθε ζε αλεμάξηεην δηακέξηζκα ηεο Αηηηθήο. (Πεγή:Γ49) Ο αξραίνο Χξσπφο βξίζθεηαη ζηε ζέζε ηνπ ζεκεξηλνχ νηθηζκνχ θάιαο Χξσπνχ Ν. Παιαηίσλ. ηα αξραία ρξφληα ην ιηκάλη ηνπ Χξσπνχ είρε ζπνπδαίν ξφιν θαζψο ζπλέδεε ηελ Αηηηθή κε ηελ Δχβνηα, ε νπνία ήηαλ ε θχξηα πεγή ζηηεξψλ ηδίσο γηα ηνπο Αζελαίνπο. Γηα ην ιφγν απηφ ν Χξσπφο απνηέιεζε αηηία δηακάρεο επί ζεηξά αηψλσλ, αλάκεζα ζε Δξεηξηείο, Βνησηνχο θαη ηνπο Αζελαίνπο, κε απνηέιεζκα λα γλσξίζεη ειάρηζηεο θαη βξαρείεο πεξηφδνπο απηνλνκίαο. Σελ ηζηνξία ηνπ Χξσπνχ θαηά ηελ αξραηφηεηα καξηπξνχλ ρσξία ησλ αξραίσλ ζπγγξαθέσλ θαη επηγξαθέο ηνπ Ακθηαξάεηνπ, ηφπνπ αξραίαο ιαηξείαο πνπ ιφγσ ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηνπ απνηεινχζε έσο θαη ηελ φςηκε επνρή ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή. 86

87 Χζηφζν, πξφζθαηα αξραηνινγηθά επξήκαηα απνδεηθλχνπλ ηελ θαηνίθεζεο ηεο πεξηνρήο απφ ηελ πξντζηνξηθή θηφιαο πεξίνδν. Απφ απηά επίζεο δηαπηζηψζεθε ε χπαξμε κεζνειιαδηθνχ ζπλνηθηζκνχ ( π.υ.) θαζψο θαη κπθελατθνχ ( π.Υ.) αλαηνιηθά ησλ Νέσλ Παιαηίσλ. Σειεπηαία εληνπίζηεθαλ κπθελατθά ιείςαλα θαη ζην θεληξηθφ ηκήκα ηνπ νηθηζκνχ ηνπ «παιαηνχ» Χξσπνχ πνπ αλαπηχρζεθε θαηά ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο. Δπίζεο ζηνηρεία θαηνίθηζεο βξέζεθαλ ζηε θάια Χξσπνχ απφ ηηο επφκελεο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο (πξσηνγεσκεηξηθή, γεσκεηξηθή, θαη αξρατθή). Μάιηζηα ζηελ πεξηνρή θνληά ζηνλ ρψξν ηνπ λένπ Γπκλαζίνπ αλαθαιχθζεθαλ εξείπηα νηθηζκνχ πνπ αλήθεη ζηε γεσκεηξηθή επνρή (8νο αηψλα π.υ.) θαη ζεσξείηαη απφ ηνπο αξραηνιφγνπο σο ν θαιχηεξα ζσδφκελνο ζηελ Αηηηθή ζήκεξα.(πεγή: Γ50). Με ηελ επηθξάηεζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ ν Χξσπφο έραζε ηελ παιηά ηνπ αίγιε πνπ είρε ιφγσ ηνπ Ακθηαξάεηνπ θαη ζηε ζέζε ηεο παξεθκαζκέλεο πιένλ αξραίαο πφιεο ρηίδεηαη ν παιαηνρξηζηηαληθφο θαη πξσηνβπδαληηλφο Χξσπφο. Ο λένο νηθηζκφο ππήξμε ζαθψο κηθξφηεξνο ζε ζεκαζία θαη κέγεζνο απφ ηνλ αξραίν. ηε ζπλέρεηα, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ βπδαληηλψλ ρξφλσλ, εγθαηαιείθζεθε πιήξσο ε παξαιηαθή πφιε. Οη ιίγνη ζρεηηθά θάηνηθνη, ζηξάθεθαλ ζηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία θαη ζπγθεληξψζεθαλ ζε δχν κηθξνχο νηθηζκνχο ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηιάδαο ηνπ Χξσπνχ πνπ αληηθαηέζηεζαλ ηελ αξραία πφιε. Απηνί ζήκεξα απνηεινχλ ηνπο νηθηζκνχο ηνπ Χξσπνχ, πνπ δηαηήξεζε αλά ηνπο αηψλεο ην αξραίν φλνκα, θαη ηνπ πθακίλνπ, φπνπ ηνλ 12 ν αηψλα, ιφγσ ηεο θνκβηθήο ηνπ ζέζεο, έθηηζαλ νη Φξάγθνη ηππφηεο ην νκψλπκν θξνχξην.(πεγή: Γ51). Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ε πεξηνρή ιεειαηήζεθε θαη έγηλε ε βάζε αλεθνδηαζκνχ ησλ Σνχξθσλ. Σν 1458 νη Σνχξθνη θαηέιαβαλ ην θξνχξην ηνπ πθάκηλνπ. Σα ρξφληα απηά ε επξχηεξε πεξηνρή Χξσπνχ θαη ηνπ πθάκηλνπ αλήθε ζε δχν ηζηθιίθηα: ην έλα ηνπ «πθάκηλνπ», πνπ πεξηιάκβαλε φιε ηελ έθηαζε ηεο ζεκεξηλήο Κνηλφηεηαο, θαη ην άιιν ηνπ «Χξσπνχ», πνπ πεξηιάκβαλε, εθηφο απφ ηελ έθηαζε ηνπ ζεκεξηλνχ Γήκνπ Χξσπνχ, θαη ηηο πεξηνρέο ηνπ Μαξθφπνπινπ Χξσπνχ θαη ηεο Μαιαθάζαο, κε ηα φξηά ηνπ λα εθηείλνληαη απφ ηε ζάιαζζα σο ηνλ Αγ. Μεξθνχξην, λφηηα ηεο Δ.Ο. Αζελψλ-Λακίαο. Με ηελ απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο ζπγθξνηήζεθε ν δήκνο Πεηξαίαο πνπ θάιππηε φιε ηε βφξεηα Αηηηθή κέρξη ηελ Πάξλεζα θαη ην Μαξαζψλα. Σν 1871 ε Πεηξαία κεηνλνκάζηεθε ζε Χξσπφ κε έδξα ηνπ ηε θάια θαη πεξηιάκβαλε φια ηα ρσξηά ησλ αξρηθψλ ηζηθιηθηψλ πνπ ήηαλ ην άιεζη, ν Κάιακνο, νη Άγηνη Απφζηνινη, ε Μαιαθάζα, ε Μπνχγα, ην Μαξθφπνπιν, ην Μήιεζη, ην πθάκηλν, ην Υαιθνχηζη θαη ν Χξσπφο. Σα δπν ηζηθιίθηα αγνξάζηεθαλ απφ ηνλ Ησάλλε Παπαξεγφπνπιν θαη ελ ζπλερεία πνπιήζεθαλ. Σν «Κηήκα Χξσπνχ» αγνξάζηεθε απφ ηνλ Αλδξέα πγγξφ ην 1875, θαη ηνπ «πθακίλνπ», πεξηήιζε, κε δηαδνρηθέο ηκεκαηηθέο πσιήζεηο κεηαμχ , θαηά ηα 7/10 ζηελ ηδηνθηεζία ηνπ Αλαγθαζηηθνχ πλεηαηξηζκνχ πθάκηλνπ πνπ ην απνηεινχζαλ 5 νηθνγέλεηεο, θαη θαηά ηα 3/10 ζην πλεηαηξηζκφ Πξνζθχγσλ απφ ηα Βξχνπια ηεο Μ.Αζίαο. 87

88 Σν 1912 θαηαξγήζεθε ν εληαίνο Γήκνο Χξσπηέσλ θαη δεκηνπξγήζεθαλ ζρεδφλ ηζάξηζκεο θνηλφηεηεο πνπ αληηπξνζψπεπαλ νκάδεο πιεζπζκνχ θνηλήο θαηαγσγήο, πξφζθπγεο απφ ηελ Μ.Αζία θαη γεγελείο. (Πεγή: Γ52). ήκεξα απνηειεί ζεκαληηθφ ηνπξηζηηθφ ζέξεηξν ζε απφζηαζε αλαπλνήο απφ ηελ Αζήλα πνπ ζπλδπάδεη βνπλφ θαη ζάιαζζα. 5.3 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Σνπίνπ. Ο ρψξνο ηνπ πγξνηφπνπ απνηειεί κηα παξάθηηα, ζρεδφλ επίπεδε έθηαζε, ήπηαο πθήο θαη πεξηνξηζκέλσλ ρξσκαηηθψλ αληηζέζεσλ. Ζ θίλεζε εληφο ηνπ πγξνηφπνπ είλαη κέηξηαο έληαζεο ε νπνία φκσο δε ζπλάδεη κε ην ραξαθηήξα ηνπ ηνπίνπ ν νπνίνο απνπλέεη εξεκία θαη γαιήλε. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηνπίνπ είλαη ην πγξφ ζηνηρείν ηεο ιηκλνζάιαζζαο κε ηε ζάιαζζα θαη ν ζπλδπαζκφο ηεο ηνπηθήο πγξνζθνπηθήο σο επί ην πιείζηνλ βιάζηεζεο κε ηελ νξληζνπαλίδα ηεο πεξηνρήο. Χο πξνο ηε θπζηθφηεηα ην ηνπίν ραξαθηεξίδεηαη κάιινλ δηαηαξαγκέλν ιφγσ ησλ πνηθίισλ αλζξσπνγελψλ παξεκβάζεσλ. Ζ αλνηρηή θαη καθξηλή ζέα πνπ αληηθξίδεη θάπνηνο πξνο ηνλ πγξφηνπν πξνζθέξεη κηα μερσξηζηή επθαηξία απφδξαζεο απφ ην αζηηθφ ηνπίν. Ζ αίζζεζε γαιήλεο θαη εξεκίαο πνπ εθπέκπεη ην ηνπίν είλαη κνλαδηθή. Ζ ιηκλνζάιαζζα γίλεηαη έλα κε ηε ζάιαζζα ηνπ Δπβντθνχ θαη ην κάηη ράλεηαη κέρξη ηηο νξνζεηξέο ηεο Δχβνηαο. Δηθόλα 82: Παλνξακηθή άπνςε ηνπ πγξνβηόηνπνπ. Πεγή: ΔΟΔ θαηwwf, 2008 Δηθόλα 83: Άπνςε ηνπ πγξνβηόηνπνπ από ηνλ ππξήλα. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν,16/5/

89 Ζ επξχηεξε πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη σο αγξνηηθή, κε δηάζπαξηε δφκεζε. Ο νηθηζκφο ηνπ Αγίνπ Κσλζηαληίλνπ πνπ αλαπηχρζεθε θνληά ζηνλ πγξφηνπν ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ ρακειέο παξαζεξηζηηθέο θαηνηθίεο κε θήπν. 5.4 Φπζηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο Γεσινγία Ζ ζχζηαζε ηνπ επηθαλεηαθνχ εδάθνπο απνηειείηαη θπξίσο απφ ιεπηφθνθθα πιηθά (άκκνο, ηιχο, άξγηινο θαη ζπλδπαζκνί ηνπο) θαζψο θαη βφηζαια κηθξήο δηακέηξνπ.(λαγθαδηλνχ, et.al, 2009) Δπηθαλεηαθά θαη ππόγεηα ύδαηα Ζ ιηκλνζάιαζζα ηνπ Χξσπνχ βξίζθεηαη ζηελ θάησ ξνπ ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηνπ Αζσπνχ θαη ηξνθνδνηείηαη κε λεξφ ηφζν κέζσ ησλ επηθαλεηαθψλ απνξξνψλ ηεο αλάληε δψλεο φζν θαη κέζσ ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Ζ νκαιή ηξνθνδνζία ηνπ πγξνηφπνπ κε λεξφ επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο θαη γηα ηελ απνθπγή ηεο δηαηάξαμεο ηεο πδξνινγηθήο ηζνξξνπίαο ηνπ πγξνηφπνπ θαη ηεο αλάληε δψλεο απαηηείηαη εθπφλεζε πδξνγεσινγηθήο κειέηεο.(λαγθαδηλνχ, et.al, 2009) Μεηεσξνινγηθά θαη θιηκαηνινγηθά ζηνηρεία Σν ήπην, κεζνγεηαθφ θιίκα ηεο Αηηηθήο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ πεξηνρή πξνζθέξεη, ηδηαίηεξα ην ρεηκψλα, θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα πνιιά είδε πνπιηψλ. Σα κεηεσξνινγηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο πξνέξρνληαη απφ ηνλ πιεζηέζηεξν κεηεσξνινγηθφ ζηαζκφ ηεο πεξηνρήο πνπ είλαη ν ηαζκφο ηεο 89

90 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΕΠ ΟΚΣ ΝΟΕ ΔΕΚ Έληαζε Αλέκνπ (Kt) Σαλάγξαο, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζε πςφκεηξν 139 κέηξσλ, θαη αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν Άλεκνη Οη επηθξαηέζηεξνη άλεκνη ζηελ πεξηνρή είλαη νη βφξεηνη βνξεηνδπηηθνί, θαη αθνινπζνχλ νη δπηηθνί, νη βνξεηναλαηνιηθνί θαη νη λνηηνδπηηθνί. Ζ κέζε εηήζηα ηηκή έληαζεο ησλ αλέκσλ είλαη 2 Beauforts, δειαδή πνιχ αζζελείο Σαλάγξα Μέςη Μηνιαία Ζνταςη Ανέμων Γξάθεκα 1: Μέζε κεληαία έληαζε αλέκνπ (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 3: Μέζε κεληαία έληαζε θαη δηεύζπλζε αλέκσλ (πεγή: Δ.Μ.Τ.). Μέζε Μεληαία Έληαζε Αλέκσλ ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ Μέζε Μεληαία Γηεύζπλζε Αλέκσλ Γ Γ Β Γ Β Β Β Β Β Β Γ Γ 90

91 Θερμοκραςία ( ο C) Θεξκνθξαζία αέξνο Ζ κέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία ζηελ πεξηνρή είλαη 16,8 C. Θεξκφηεξνο κήλαο είλαη ν Ηνχιηνο κε κέζε ζεξκνθξαζία 27,5 C θαη ςπρξφηεξνο ν Ηαλνπάξηνο κε κέζε ζεξκνθξαζία 7,4 C. Ζ κέζε ειάρηζηε ζεξκνθξαζία θπκαίλεηαη απφ 3,3 C ηνλ Ηαλνπάξην θαη ηνλ Φεβξνπάξην ζε 18,4 C ηνλ Ηνχιην ελψ ε κέζε κέγηζηε θπκαίλεηαη κεηαμχ 11,7 C ηνλ Ηαλνπάξην θαη 32,0 C ηνλ Ηνχιην. ην γξάθεκα 2 δίλνληαη νη ειάρηζηεο, κέζεο θαη κέγηζηεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξνο γηα ηελ πεξίνδν Σαλάγξα Μέγιςτη Μηνιαία Θερμοκραςία Μέςη Μηνιαία Θερμοκραςία Ελάχιςτη Μηνιαία Θερμοκραςία Γξάθεκα 2: νη ειάρηζηεο, κέζεο θαη κέγηζηεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξνο γηα ηελ πεξίνδν (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 4: νη ειάρηζηεο, κέζεο θαη κέγηζηεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο αέξνο γηα ηελ πεξίνδν (Δ.Μ.Τ.). Διάρηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέζε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέγηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ 3,3 3,3 4,6 7,3 11,4 15,8 18,4 18,3 15,2 11,6 8,0 5,1 7,4 8,1 10,2 14,4 20,0 25,3 27,5 26,7 22,3 17,3 12,8 9,3 11,7 12,6 14,8 19,2 24,9 30,0 32,0 31,6 27,8 22,4 17,5 13,3 91

92 Βροχόπτωςη (mm) Βξνρόπησζε θαη πγξαζία ην γξάθεκα 3 θαίλεηαη ην κέζν κεληαίν χςνο βξνρφπησζεο θαη ζην γξάθεκα 4 ε κέζε κεληαία ζρεηηθή πγξαζία. Πην βξνρεξφο κήλαο είλαη ν Γεθέκβξηνο κε 81,3mm κέζε κεληαία βξνρφπησζε θαη πην μεξφο ν κήλαο Ηνχιηνο κε 8,9mm κέζε κεληαία βξνρφπησζε, ελψ ην κέζν εηήζην χςνο βξνρφπησζεο αλέξρεηαη ζε 461,8mm. Ζ κέζε εηήζηα πγξαζία θπκαίλεηαη ζην 63.9%. (Πεγή: Γ53) Σαλάγξα ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΕΠ ΟΚΣ ΝΟΕ ΔΕΚ Γξάθεκα 3: Σν κέζν κεληαίν ύςνο βξνρόπησζεο (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 5: Σν κέζν κεληαίν ύςνο βξνρόπησζεο θαη νη ζπλνιηθέο κέξεο βξνρήο αλά κήλα (Δ.Μ.Τ.). Μέζε Βξνρόπησζε Μεληαία ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ 67,3 48,6 53,5 27,9 23,1 10,5 8,9 10,0 19,0 46,6 65,1 81,3 πλνιηθέο Μέξεο Βξνρήο 12,2 11,0 11,1 9,0 6,6 3,9 2,2 2,0 4,3 8,1 10,3 13,1 92

93 Υγραςία (%) Σαλάγξα ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΤΝ ΙΟΤΛ ΑΤΓ ΕΠ ΟΚΣ ΝΟΕ ΔΕΚ Γξάθεκα 4: Μέζε κεληαία Τγξαζία % (Δ.Μ.Τ.). Πίλαθαο 6: Μέζε κεληαία Τγξαζία % (Δ.Μ.Τ.). Μέζε Τγξαζία Μεληαία ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ 77,0 73,8 71,8 65,9 58,2 48,2 46,7 49,3 54,4 68,2 75,5 77,6 5.5 Ηδηνθηεζηαθό Καζεζηώο. Πεξηκεηξηθά ηνπ πγξνηφπνπ αλαπηχζζεηαη ν νηθηζκφο ηνπ Αγίνπ Κσλζηαληίλνπ, ν νπνίνο παξνπζηάδεη αξαηή δφκεζε. Ζ θπζηνγλσκία ηεο πεξηνρήο θαη ην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο επεξεάζηεθαλ κεηά απφ ηε δηαλνκή γεο πνπ πξνρψξεζε ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο ην 1927 γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ αιιά θαη γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παιηλλνζηνχλησλ. Ζ έθηαζε ηνπ πγξνηφπνπ αλήθεη ζηνλ Γήκν Χξσπνχ ζχκθσλα κε ηηο δηαλνκέο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο θαη έρεη ραξαθηήξα ιηβαδηνχ θαη πεξηνρήο ειψδνπο βνζθήο. Τπάξρνπλ φκσο θαη ηδηνθηεζίεο ζηελ πεξηνρή, εθηφο θαη εληφο ζρεδίνπ. Οη 93

94 εθηφο ζρεδίνπ πεξηνρέο δελ θαίλεηαη λα είλαη άξηηεο θαη νηθνδνκήζηκεο, θαζψο ηα κεκνλσκέλα γήπεδα δελ μεπεξλνχλ ηα 4 ζηξέκκαηα. Χζηφζν ηα φξηα παξακέλνπλ αζαθή ειιείςεη Γεληθνχ Πνιενδνκηθνχ ρεδίνπ, γεγνλφο πνπ επλνεί θαηλφκελα θαηαπαηήζεσλ θαη ππνβάζκηζεο ηνπ πγξνηφπνπ. ρεηηθά κε ηελ έθηαζε ηνπ Γέιηα ηνπ Αζσπνχ, ε πεξηνρή είλαη δεζκεπκέλε απφ ηελ Κξαηηθή Τπεξεζία Πιεξνθνξηψλ (Λαγθαδηλνχ, et.al, 2009) 5.6 Αλζξσπνγελέο Πεξηβάιινλ Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Ο Γήκνο Χξσπίσλ απνηειείηαη απφ 9 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα κε ζπλνιηθφ λφκηκν πιεζπζκφ θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ν πιεζπζκφο αλά Γεκνηηθφ Γηακέξηζκα. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε πεξηνρή ηνπ Γήκνπ Χξσπνχ ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα δεχηεξε (εμνρηθή ή παξαζεξηζηηθή) θαηνηθία θαη ζπλεπψο ν πιεζπζκφο ηεο θαηά ηα ζαββαηνθχξηαθα θαη ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο είλαη απμεκέλνο ζε ζρέζε κε ηνλ θαηαγεγξακκέλν πιεζπζκφ. (Πεγή: Γ54) 94

95 Πίλαθαο 7: ηνηρεία ηεο ΔΛΣΑΣ από ηελ απνγξαθή ηνπ 2011 Γεκνηηθή Δλόηεηα Πιεζπζκόο Χξσπνχ Απιψλαο Αθηδλψλ Καιάκνπ Καπαλδξηηίνπ Μαιαθάζαο Μαξθνπνχινπ Χξσπνχ Πνιπδελδξίνπ πθακίλνπ Υξήζεηο γεο Ζ θαηαλνκή ρξήζεσλ γεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρή κειέηεο θαιχπηεηαη θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ απφ γεσξγηθέο εθηάζεηο, ελψ αθνινπζνχλ νη δαζηθέο θαη νη εκηθπζηθέο εθηάζεηο (CORINE 2000). 95

96 Γεωργικέσ εκτάςεισ Βοςκότοποι Δάςη Αςτικέσ εκτάςεισ Νερά 0% 15% 9% 1% 75% Γξάθεκα 5: Υξήζεηο γεο Γήκνπ Χξσπνύ (Πεγή: CORINE 2000) Απαζρόιεζε Ζ γεσξγηθή γε απνηειεί πεξίπνπ ην75% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο πεξηνρήο θαη ε εθκεηάιιεπζή ηεο απνηειεί θχξηα δξαζηεξηφηεηα ησλ θαηνίθσλ, θαη εηδηθφηεξα ηεο θνηλφηεηαο πθάκηλνπ θαη ηνπ νηθηζκνχ ηνπ Χξσπνχ. Ζ θχξηα θαιιηέξγεηα ζηελ πεδηλή δψλε ηεο θνηιάδαο ηνπ Χξσπνχ είλαη ηα θεπεπηηθά, κε δεχηεξε ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο, πνπ θπξηαξρεί ζηελ εκηνξεηλή λφηηα δψλε ηνπ Χξσπνχ θαη ηνπ πθάκηλνπ. Δηδηθά ζηελ πεξηνρή πθάκηλνπ θαιιηεξγνχληαη πέξαλ απηψλ ακπέιηα θαη ζηηεξά. Ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ζπλφινπ ηεο πεξηνρήο κειέηεο είλαη φηη, εθηφο ησλ ραξαθηεξηζκέλσλ δαζηθψλ εθηάζεσλ, φιε ε ππφινηπε γε ζπλερίδεη λα θαιιηεξγείηαη. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πεδηλψλ εθηάζεσλ αξδεχεηαη θαη νη θαιιηέξγεηεο είλαη εληαηηθέο κε πνιιά θαη εθηεηακέλα ζεξκνθήπηα θαη θπηψξηα πνπ είλαη δηάζπαξηα ζηνλ θάκπν ακθίπιεπξα ηνπ Αζσπνχ. Οη βνζθφηνπνη θαηαιακβάλνπλ κηθξφ κέξνο ηεο έθηαζεο ηεο πεξηνρήο κε ηελ θηελνηξνθία λα πεξηνξίδεηαη ζηηο εκηνξεηλέο πεξηνρέο ηνπ πθάκηλνπ, φπνπ ζπλαληάκε αθφκε κεξηθά καληξηά. ηνλ πεξηαζηηθφ ρψξν, θαη θπξίσο θαηά κήθνο ησλ θπξίσλ νδηθψλ αμφλσλ, δει. ηεο Δζληθήο Οδνχ θάιαο Χξσπνχ Μαιαθάζαο θαη ησλ Δπαξρηαθψλ νδψλ 96

97 θάιαο Χξσπνχ Υαιθνπηζίνπ θαη θάιαο Χξσπνχ πθακίλνπ, ζπλαληάκε ζπγθεληξσκέλεο άιιεο ρξήζεηο θαη ιηγφηεξν θαηνηθία. Απηέο α θνξνχλ θπξίσο ζ ην εκπφξην-ρνλδξεκπφξην, ζηελ αλαςπρή, ζε ππεξεζίεο δηνίθεζεο θαη ζε θνηλσθειείο εμππεξεηήζεηο. ηνλ ηνκέα ησλ βηνηερληψλ θαη ηνπ ρνλδξεκπνξίνπ θαηαγξάθεηαη κεγάινο αξηζκφο βηνηερληψλ θαηαζθεπήο αινπκηλίνπ (θνπθψκαηα θιπ.), μπιείαο θαζψο θαη κάλδξεο νηθνδνκηθψλ πιηθψλ πνπ βξίζθνληαη πάλσ θαη γχξσ απφ ηνπο νδηθνχο άμνλεο θαη εμππεξεηνχλ ηελ απμαλφκελε δήηεζε ζηνλ ηνκέα απηφ ιφγσ η εο ζπλερηδφκελεο νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ.-Ο.Ρ..Α.). ηελ επξχηεξε επί ηεο επαξρηαθήο νδνχ πνπ ζπλδέεη ηελ Δζληθή Οδφ κε ην Μαξθφπνπιν, ιεηηνπξγεί ην ιαηνκείν Ηληεξκπεηφλ δνκηθά Τιηθά Α.Δ./ΛΑΣΔΜ ζπλνιηθήο έθηαζεο 351 ζηξεκκάησλ. Δηθόλα 84: Λαηνκείν ζηελ πεξηνρή ηνπ Χξσπνύ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν, 16/5/2013 Γηάζπαξηα ζε φιν ηνλ θάκπν ηνπ Αζσπνχ βξίζθνληαη πνιιά θαη κεγάια ζεξκνθήπηα γηα θαιιηέξγεηεο θεπεπηηθψλ. Δπίζεο ζπλαληάκε θπηψξηα, ηδίσο επί ησλ βαζηθψλ αμφλσλ πιεζίνλ ησλ νηθηζκψλ, πνπ θαιχπηνπλ ηε δήηεζε θπξίσο θαιισπηζηηθψλ θπηψλ γηα ηε δηακφξθσζε θήπσλ. 97

98 Σνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο ππάξρνπλ ειάρηζηεο θαη εληνπίδνληαη κία ζηνλ νηθηζκφ ηεο θάια Χξσπνχ θαη κία ζηελ πεξηνρή Αγξηιέδαο. Απηφ είλαη ζπλέπεηα ηεο κεγάιεο αλάπηπμεο ηεο ηδηφθηεηεο παξαζεξηζηηθήο θαηνηθίαο ζηελ πεξηνρή.λφγσ ηεο εγγχηεηαο κε ηνλ αζηηθφ ηζηφ ηεο Αζήλαο αιιά θαη ηνπ παξαζαιάζζηνπ ραξαθηήξα, ν Γήκνο Χξσπνχ έρεη απνθηήζεη κεγάιε ζεκαζία σο πξννξηζκφο αλαςπρήο.. Σέινο, ζεκαληηθή είλαη ε παξνπζία ζε φιν ην παξαιηαθφ κέησπν εγθαηαζηάζεσλ αλαςπρήο, θπξίσο εζηηαηφξηα θαη θαθεηέξηεο, σο επί ην πιείζηνλ θνληά ζηνπο νηθηζκνχο, θαη κεγάια θέληξα θαη εγθαηαζηάζεηο δηαζθέδαζεο ζηνλ εμσαζηηθφ ρψξν θαηά κήθνο ηνπ παξαιηαθνχ άμνλα. Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο είλαη πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλνο κε έληνλε δξαζηεξηνπνίεζε ζην ιηκάλη ηνπ Χξσπνχ (ζχλδεζε κε ηελ Δξέηξηα), ηηο εμππεξεηήζεηο αλαςπρήο, ηα θαηαζηήκαηα θαη ηνπο ζηαζκνχο θηινμελίαο ζθαθψλ (θαξλάγηα). (Λαγθαδηλνχ, et.al, 2009) 5.7 Πξνζβαζηκόηεηα Ζ πξφζβαζε ζηελ πεξηνρή είλαη εχθνιε κέζσ ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ. Τπάξρεη έλα εθηεηακέλν νδηθφ δίθηπν ζηελ πεξηνρή κειέηεο ην νπνίν ζπλδέεη ηνπο νηθηζκνχο κεηαμχ ηνπο αιιά θαη κε ηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηνπ λνκνχ θαη ηεο πεξηθέξεηαο. Ζ πεξηνρή πξνζεγγίδεηαη απφ ηνλ θχξην νδηθφ άμνλα, πνπ είλαη ε Δζληθή νδφο Αζελψλ Λακίαο, θαη κπνξεί λα εμππεξεηήζεη ηελ ππεξηνπηθή θίλεζε. Ζ επαξρηαθή νδφο Υαιθνπηζίνπ Χξσπνχ είλαη ε θχξηα νδφο ε νπνία εμππεξεηεί ηελ ηνπηθή θίλεζε, θαη δηέξρεηαη απφ ηε λφηηα πιεπξά ηεο πεξηνρήο ηνπ έξγνπ. ηνλ νηθηζκφ ηνπ Αγίνπ Κσλζηαληίλνπ ππάξρνπλ πνιιέο δεκνηηθέο νδνί νη νπνίεο εμππεξεηνχλ ηηο θαηνηθίεο. Σέινο, κεγάιν ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ πεξηβάιιεηαη απφ ππάξρνπζεο νδνχο, ελψ δηαπηζηψζεθε θαη ε χπαξμε αζθαιηνζηξσκέλνπ δξφκνπ εληφο ηνπ πγξνβηφηνπνπ. Ζ πεξηνρή εμππεξεηείηαη απφ ηα ΚΣΔΛ Αηηηθήο κε θαζεκεξηλά δξνκνιφγηα πνπ μεθηλνχλ απφ ην Πεδίνλ ηνπ Άξεσο αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα (πεξίπνπ αλά κία ψξα). ε πνιχ θνληηλή απφζηαζε απφ ηελ πεξηνρή κειέηεο ζηε θάια Χξσπνχ βξίζθεηαη ην ιηκάλη ηνπ Χξσπνχ πνπ ζπλδέεη ηε βνξεηναλαηνιηθή Αηηηθή κε ηελ 98

99 Δξέηξηα Δπβνίαο. Σν ιηκάλη ιεηηνπξγεί θαη κε νρεκαηαγσγά πινία θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Ζ πεξηνρή δελ εμππεξεηείηαη άκεζα απφ θάπνην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν. Ζ πην θνληηλή ζηδεξνδξνκηθή γξακκή είλαη ε γξακκή Αζελψλ Θεζζαινλίθεο, πνπ ζπλδέεη ηνπο νηθηζκνχο Απιψλα Οηλφθπηα θαη ρεκαηάξη κε ηελ Αζήλα θαη ηε Θήβα. Σέινο, ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ιεηηνπξγεί ην ζηξαηησηηθφ αεξνδξφκην ηε Σαλάγξαο, ελψ ην πην θνληηλφ επηβαηηθφ αεξνδξφκην βξίζθεηαη ζηα πάηα θαη είλαη ν δηεζλήο αεξνιηκέλαο Δι. Βεληδέινο (Λαγθαδηλνχ, et.al, 2009). 5.8 Θεζκηθέο θαη Ννκνζεηηθέο Ρπζκίζεηο. ηελ πεξηνρή δελ ππάξρνπλ ζεζκνζεηεκέλεο πεξηνρέο Νatura. Παξφιν πνπ ζπκπεξηιακβαλφηαλ ζηνλ αξρηθφ επηζηεκνληθφ θαηάινγν ησλ πεξηνρψλ πξνο έληαμε ζην δίθηπν Natura 2000, παξαιείθζεθε απφ ηνλ ηειηθφ επίζεκν Δζληθφ Καηάινγν. Χζηφζν, ν πγξφηνπνο πξνζηαηεχεηαη απφ άιιεο γεληθέο δηαηάμεηο ηνπ Πεξηβαιινληηθνχ Γηθαίνπ, απφ ην δηεζλέο δίθαην αιιά θαη απφ λνκνινγία ηνπ ηδ. Δπίζεο ππνβαζκηζκέλε εηθφλα ηνπ βηφηνπνπ θαη ην εληαηηθφ θπλήγη πνπιηψλ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 90 απέθιεηζαλ ηνλ πγξφηνπν απφ ηελ έληαμή ηνπ ζην δίθηπν ησλ εκαληηθψλ Πεξηνρψλ γηα ηα Πνπιηά ηεο Δπξψπεο (Important Bird Areas). Ζ πεξηνρή έρεη ραξαθηεξηζηεί σο πεξηνρή πεδηλήο βνζθήο απφ ην Γαζαξρείν Καπαλδξηηίνπ θαη απαγνξεχεηαη ην θπλήγη. Παιαηφηεξα είρε εμεηαζηεί θαη ην ελδερφκελν λα θεξπρζεί ε πεξηνρή σο Καηαθχγην Άγξηαο Εσήο ζχκθσλα κε ηνλ λφκν 998/78 θαη αλάινγν αίηεκα έρεη θαηαζέζεη θαη ην WWF Διιάο ζην Γαζαξρείν Καπαλδξηηίνπ. ηελ επξχηεξε πεξηνρή, ν πνηακφο Αζσπφο έρεη επίζεκα ραξαθηεξηζηεί σο απνδέθηεο επεμεξγαζκέλσλ, πγξψλ βηνκεραληθψλ ιπκάησλ (Απφθαζε Ννκαξρψλ Αηηηθήο, Βνησηίαο, Δπβνίαο θαη Φζηψηηδνο, ΦΔΚ 1136Β/ ). Ζ πεξηνρή κειέηεο εληάζζεηαη ζηα φξηα ηεο Εψλεο Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ πεξηνρήο ηνπ Ν. Αηηηθήο γηα δεχηεξε θαηνηθία (ΦΔΚ 456/85). Ζ θήξπμε αθνξά ζε πεξηνρέο δεχηεξεο παξαζεξηζηηθήο θαηνηθίαο (δψλε Β) θαη ην ΦΔΚ ζπλνδεχεηαη απφ 99

100 ηνλ αληίζηνηρν ράξηε ζηνλ νπνίν πεξηιακβάλεηαη φιε ε επξχηεξε πεξηνρή ηνπ πγξνηφπνπ. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ην έγγξαθν ηνπ Οξγαληζκνχ Ρπζκηζηηθνχ ρεδίνπ Αηηηθήο 1028/ ζα εμεηαζηεί ζην πξνσζνχκελν ΠΓ γηα ηνλ θαζνξηζκφ ρξήζεσλ γεο ζηελ ππνελφηεηα Β. Αηηηθή, ε έληαμε ηεο πεξηνρήο ζε δψλε εηδηθήο πξνζηαζίαο. Σέινο ην Γεκνηηθφ δάζνο Μαπξνζνπβάιαο (Μαξθφπνπινπ- Χξσπνχ- Καιάκνπ), έθηαζεο 910 ha, έρεη ραξαθηεξηζηεί σο Καηαθχγην Άγξηαο Εσήο (ΦΔΚ 638/Β/79). 100

101 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚE ΠΗΔΔΗ ΣΟΝ ΤΓΡΟΣΟΠΟ Ζ πεξηνρή ηνπ πγξνβηφηνπνπ ηνπ Χξσπνχ δέρεηαη πιεζψξα πηέζεσλ πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ ππνβάζκηζε θαη βαζκηαία ζπξξίθλσζή ηνπ. Παξαθάησ παξαηίζεληαη νη βαζηθφηεξεο πηέζεηο φπσο θαηαγξάθεθαλ απφ ηε WWF θαη ηελ ΔΟΔ (2008) θαη κε πξνζσπηθέο επηηφπηεο παξαηεξήζεηο. 6.1 ηεξεά απνξξίκκαηα θαη ξύπαλζε. Ζ ξχπαλζε πνπ πξνέξρεηαη απφ ζηεξεά απνξξίκκαηα φπσο ε ζπζηεκαηηθή απφζεζε πιηθψλ (νηθηαθά απνξξίκκαηα, πιηθά νηθνδνκψλ, ρσκαηνπξγηθά πιηθά θ.α.) αιιά θαη ε πεξηζηαζηαθή απφξξηςε απφ επηζθέπηεο απνηειεί κία απφ ηηο βαζηθφηεξεο πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ζηνλ πγξφηνπν. Δπίζεο έρεη παξαηεξεζεί ην θαηλφκελα ξχπαλζεο ηεο αθηήο απφ ηα δηεξρφκελα πινία ζηνλ Δπβντθφ Κφιπν θαζψο θαη κέζσ αέξησλ θαη ζαιάζζησλ ξεπκάησλ. Δηθόλεο 85 88: Ρύπαλζε ζηελ πεξηνρή ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 101

102 Δπίζεο ζεκαληηθή κείσζε ηεο έθηαζεο ηνπ πγξνηφπνπ ζεκεηψλεηαη ιφγσ επηρσκαηψζεσλ. Σα θαηλφκελα απηά έρνπλ ειαθξψο κεησζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα κεηά απφ θαηαγγειίεο. Τπάξρεη επίζεο πηζαλφηεηα ρεκηθήο κφιπλζεο ηνπ εδάθνπο θαη ησλ πδάησλ ιφγσ ησλ απνξξηπηφκελσλ πιηθψλ. Γελ έρεη παξαηεξεζεί άιιν είδνο εκθαλνχο ξχπαλζεο (πγξή ή αέξηα), ρσξίο σζηφζν λα έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί νη απαξαίηεηεο αλαιχζεηο. Γελ απνθιείεηαη λα ππάξρεη ζέκα επεξεαζκνχ ησλ λεξψλ ηνπ πγξνηφπνπ απφ ην γεληθφ πξφβιεκα πνπ ππάξρεη ζηελ πεξηνρή κε ην εμαζζελέο ρξψκην, αιιά θαη ηα πγξά απφβιεηα ηεο γεηηνληθήο θαηνηθεκέλεο πεξηνρή. Σνλίδεηαη βέβαηα φηη ηα παξαπάλσ δελ ηζρχνπλ γηα ηελ πεξίπησζε ησλ πδάησλ ηεο θνίηεο ηνπ Αζσπνχ, ε νπνία αληηκεησπίδεη ρξφλην πξφβιεκα απφ ηε δηνρέηεπζε πγξψλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ. 6.2 Οηθηζηηθή αλάπηπμε. Ζ αλεμέιεγθηε νηθηζηηθή αλάπηπμε ζε ζπλδπαζκφ κε ην αζαθέο ζεζκηθφ θαη ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο ηεο πεξηνρήο (πξψηεο ή εμνρηθήο θαηνηθίαο) απνηειεί ζήκεξα ηε ζεκαληηθφηεξε απεηιή ηνπ πγξνηφπνπ, φπσο θαη πνιιψλ άιισλ πγξνηφπσλ ζε παξάθηηεο πεξηνρέο. Οη ζπλερείο δηαλνίμεηο δξφκσλ, νη εθρεξζψζεηο βιάζηεζεο, νη ζπζηεκαηηθέο επηρσκαηψζεηο (κπαδψκαηα), ε νπηηθή θαη αθνπζηηθή ξχπαλζε θαη γεληθφηεξα νη ελέξγεηεο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε δηαηαξάζζνπλ ην επαίζζεην νηθνζχζηεκα ηνπ πγξνηφπνπ. Οη δξφκνη θαη νη ππνδνκέο (π.ρ. ειεθηξνθσηηζκφο), ζπκβάιινπλ ζηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ηνπ πγξνηφπνπ, απμάλνπλ ηελ πξνζβαζηκφηεηα θαη απεηινχλ ηελ ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηεο πεξηνρήο. 102

103 Δηθόλα 89: Ηδηόθηεηεο εθηάζεηο ζην όξηα ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/ Άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο. Ζ ιεηηνπξγία ησλ δχν θαξλάγησλ έλα ζην βνξεηνδπηηθφ θαη έλα ζην λνηηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ απνηειεί κία αθφκε δξαζηεξηφηεηα πνπ ππνβαζκίδεη ηνλ πγξνβηφηνπν. Οη εγθαηαζηάζεηο απηέο έρνπλ ρηηζηεί πάλσ ζε κπαδσκέλεο εθηάζεηο ηνπ πγξνηφπνπ θαη ρξεζηκνπνηνχλ θαη κέξνο απηνχ γηα ηε κεηαθίλεζε ησλ ζθαθψλ. 103

104 Δηθόλα 90: Καξλάγην ζην βόξεην ηκήκα ηνπ πγξνηόπνπ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 16/5/ Κίλεζε ηξνρνθόξσλ. Ζ αλεμέιεγθηε θίλεζε νρεκάησλ πνπ παξαηεξείηαη ζηελ παξαιηαθή δψλε θαη ζηε βφξεηα ινπξνλεζίδα, απνηειεί κία απφ ηηο βαζηθφηεξεο αηηίεο ππνβάζκηζεο ηεο πεξηνρήο. Ζ θίλεζε ησλ νρεκάησλ πάλσ ζηελ άκκν θαη ηηο πιεκκπξηζκέλεο πεξηνρέο ησλ αιηπέδσλ αιινηψλνπλ ηε γεσκνξθνινγία θαη θαηαζηξέθνπλ ηε ρισξίδα θαη ηελ νξληζνπαλίδα ηεο πεξηνρήο. Ζ θαηαζηξνθή ηεο παξαιηαθήο βιάζηεζεο επηηαρχλεη ηα θαηλφκελα δηάβξσζεο ηεο ινπξνλεζίδαο. ηαδηαθά απηή ε θαηαζηξνθή νδήγεζε ζηε δηάλνημε κηαο κεγάιεο δηφδνπ ζην βφξεην ηκήκα ηνπ πγξνηφπνπ ε νπνία κεηέηξεςε ηνλ πγξφηνπν ζε ιηκλνζάιαζζα κε κφληκε παξνπζία λεξνχ. Πνιχ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη απφ ηελ παξαιηαθή δψλε έρεη ζρεδφλ εμαθαληζηεί ε δψλε ηεο ακκνληηξφθηιεο βιάζηεζεο. ηα πεξηζζφηεξα ζεκεία ε κεζνπαξάιηα δψλε δίλεη ηε ζέζε ηεο θαηεπζείαλ ζηε δψλε ησλ αινθχησλ ρσξίο λα κεζνιαβήζεη ε ηππηθά ππεξπςσκέλε ππεξπαξάιηα ακκψδεο δψλε. (Λαγθαδηλνχ, et.al, 2009) Μεηαμχ άιισλ, ε πεξηνρή απνηειείην ζεκαληηθφηεξν ρψξν αλαπαξαγσγήο ηνπ Θαιαζζνζθπξηρηή (Charadrius alexandrinus) ζηελ Αηηηθή θαη ηνλ λφηην Δπβντθφ. Σα 104

105 πνπιηά ηνπ γέλνπο ηνπ (πνπ είλαη γλσζηά θαη σο «ραξαδξηνί») δνπλ ζε αλνηρηά πεδία θνληά ζην λεξφ, ζε κέξε κε ρακειή βιάζηεζε θαη γελλνχλ ηα αβγά ηνπο θαηεπζείαλ πάλσ ζην έδαθνο. Ζ αλεμέιεγθηε θίλεζε αλζξψπσλ θαη νρεκάησλ ηδίσο ηχπνπ 4x4 έρεη σο απνηέιεζκα λα πνδνπαηνχληαη ηα ρξσκαηηζηά αβγά πνπ δελ δηαθξίλνληαη απφ ηα ραιίθηα ή ηελ άκκν. Σα πνπιηά, ζε κηα χζηαηε πξνζπάζεηα λα απνπξνζαλαηνιίζνπλ ηνπο παξείζαθηνπο, πξνζπνηνχληαη φηη είλαη ηξαπκαηηζκέλα. (Π. Λαηζνχδεο, 2011) Δηθόλεο 91 92: Δηθόλεο ηεο πεξηνρήο. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν 105

106 6.5 Αλαςπρή Αζιεηηζκόο. Αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη δξαζηεξηφηεηεο αλαςπρήο πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ πεξηνρή φπσο νη εθπαηδεπηηθέο πηήζεηο ειηθνπηέξσλ θαη ην άζιεκα ηνπ kite-surf (surf κε ρξήζε παληνχ) ζην βνξεηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζηνπο πδξφβηνπο πιεζπζκνχο πηελψλ. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο θνβίδνπλ ηα πνπιηά, θαηαζηξέθνπλ ηηο θσιηέο ηνπο θαη πξνθαινχλ ερεηηθή ξχπαλζε. Καηφπηλ πηέζεσλ ζηελ Τπεξεζία Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο, νη πηήζεηο ησλ ειηθνπηέξσλ πεξηνξίζηεθαλ, ν έιεγρνο φκσο ηνπ Kite-surf είλαη δχζθνιν λα επηηεπρζεί δεδνκέλνπ φηη δελ πθίζηαηαη θάπνηνο ζχιινγνο ή θάπνηα νκνζπνλδία γηα ην άζιεκα. (WWF & ΔΟΔ, 2008) 6.6 Βόζθεζε αηγνπξνβάησλ. Απνηππψκαηα απφ αηγνπξφβαηα απνδεηθλχνπλ φηη ε πεξηνρή απνηειεί πέξαζκα αηγνπξνβάησλ ζπληειψληαο ζηελ ππνβάζκηζή ηνπ. Δηθόλα 93: Απνηππώκαηα αηγνπξνβάησλ. Πεγή: Πξνζσπηθό αξρείν. 106

107 6.7 Κπλήγη/ιαζξνζεξία. Φαηλφκελα παξάλνκεο ζχιιεςεο κηθξφπνπισλ παξαηεξνχληαη ηδηαίηεξα θαηά ηνλ κήλα Οθηψβξην ζηελ επξχηεξε πεξηνρή θαη απνζθνπνχλ θπξίσο ζηελ αηρκαισζία δσληαλψλ ζπηδψλ (Carduelis spp.) πνπ ρξεζηκεχνπλ σο «δψα ζπληξνθηάο». Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηνχληαη ημφβεξγεο (θιαδηά αιεηκκέλα κε θνιιψδεο ξεπζηφ πιηθφ) θαη δσληαλά αηρκάισηα πνπιηά σο «θξάρηεο». Σν θπλήγη θαη ε ιαζξνζεξία θαηά ηα έηε είρε δηαπηζησζεί φηη αζθνχζε ηεξάζηηα πίεζε ζηα πνπιηά πνπ επηρεηξνχζαλ λα δηαρεηκάζνπλ ζηνλ πγξφηνπν. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κηα αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πδξφβησλ (Anatidae), παξπδάηησλ (Scolopacidae) θαη θαινβαηηθψλ (Ardeidae, Phoenicopteridae) πνπιηψλ. Ζ πεξίνδνο αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ μεθίλεζε νπζηαζηηθά κεηά ηνλ δξηκχηαην ρεηκψλα ηνπ Σε ρξνληά απηή ην ρηφλη έθζαζε γηα ιίγεο κέξεο έσο ηελ άθξε ηνπ αηγηαινχ θαη «έζπξσμε» αζπλήζηζηνπο αξηζκνχο αιιά θαη «λέα» γηα ηελ πεξηνρή είδε πδξφβησλ πνπιηψλ ζηνλ πγξφηνπν (αγξηφρελεο, αγξηφθπθλνη, βαξβάξεο θ.ά) πνπ αξρηθά έπεζαλ ζην ζηφραζηξν ιαζξνθπλεγψλ. Δηθόλα 94: Πηλαθίδα ηνπ Γαζαξρείνπ Καπαλδξηηίνπ. Πεγή: πξνζσπηθό αξρείν 107

108 6.8 Φπζηθνί θίλδπλνη. Έλαο ζεκαληηθφ παξάγνληαο ππνβάζκηζεο ην πγξνηφπνπ απνηειεί ε θαζίδεζε ηνπ εδάθνπο: Σφζν ε δηάβξσζε ηεο παξάθηηαο ινπξνλεζίδαο θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα (πνπ επηηείλεηαη βέβαηα απφ ηελ αλεμέιεγθηε θίλεζε ηξνρνθφξσλ θαη ηελ θαηαζηξνθή ηεο πξνζηαηεπηηθήο βιάζηεζεο) φζν θαη ε χπαξμε βπζηζκέλσλ κέζα ζηε ζάιαζζα θηηξίσλ (βφξεηα θαη ΒΑ ηεο ιηκλνζάιαζζαο) πξνδίδνπλ κηα ηάζε θαζίδεζεο ηεο ππεξπαξάιηαο δψλεο. Σα αθξηβή αίηηα ηεο θαζίδεζεο (θπζηθά αίηηα ή αλζξσπνγελήο παξέκβαζε) ζα κπνξνχζαλ λα εμαθξηβσζνχλ κέζα απφ εηδηθή γεσινγηθή κειέηε. Σα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα κπνξεί επίζεο λα επεξεάζνπλ ηνλ πγξφηνπν: Διάρηζηεο θαθνθαηξίεο είλαη θαηαγεγξακκέλεο γηα ηελ πεξηνρή. Μία απφ ηηο πην ραξαθηεξηζηηθέο ζπλέβε θαηά ην έηνο 2000 θαη είρε ζαλ απνηέιεζκα λα εμαθαληζηνχλ γηα κηα ζεηξά εηψλ νη Κηζηηθφιεο, νη νπνίεο φκσο θαηάθεξαλ λα επαλαπνηθίζνπλ ηελ πεξηνρή ιίγα ρξφληα αξγφηεξα. Έληνλεο βξνρνπηψζεηο, σο αθξαίν θαηξηθφ θαηλφκελν επίζεο, ζπλέβαιιε ζηελ θαηαζηξνθή κεγάινπ κέξνπο ηεο παξαπνηάκηαο δελδξψδνπο βιάζηεζεο (θπξίσο πιαηάληα) εθαηέξσζελ ηεο θνίηεο ηνπ πνηακνχ Αζσπνχ, ιίγν πξηλ ηελ εθβνιή. 6.9 Άιιεο ρξήζεηο θαη απεηιέο. Απζαίξεηεο θπηεχζεηο εηδψλ ρισξίδαο φπσο αικπξίθηα, πνπ παξαηεξνχληαη ζην λνηηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ δχλαληαη λα δηαηαξάμνπλ ην θπζηθφ νηθνζχζηεκα. Δπίζεο ε έληνλε ρξήζε θπηνθαξκάθσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε δηδαλίσλ έρεη επηβαξχλεη ζεκαληηθά ηνλ πγξφηνπν. Έλα αθφκε πξφβιεκα πνπ έρεη ζπληειέζεη ζηελ ππνβάζκηζε ηεο πεξηνρήο είλαη ε άλεπ άδεηα θαηαζθήλσζε θαη δηαλπθηέξεπζε ηζηγγάλσλ ζηελ πεξηνρή κέζα ζε ακάμηα ή ζε πξφζθαηξνπο θαηαπιηζκνχο.(wwf & ΔΟΔ, 2008) 108

109 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΖ ΑΝΑΠΛΑΖ Ζ πξφηαζε αλάπιαζεο ηνπ πγξνηφπνπ ηνπ Χξσπνχ πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία νηθνινγηθνχ πάξθνπ κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηνπ πγξνηφπνπ θαη ηελ ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ηνπ πάξθνπ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. Ο ζρεδηαζκφο ηνπ πάξθνπ δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο ηνπ αεηθφξνπ θαη βηνθιηκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Οη πξνηεηλφκελεο επεκβάζεηο είλαη ήπηαο κνξθήο θαη πεξηιακβάλνπλ δηαθξηηηθέο θαηαζθεπέο πνπ ελαξκνλίδνληαη κε ην ηνπίν, δηαδξνκέο πεξηπάηνπ θαη παξαηήξεζεο θαη πνδειαηφδξνκν. Σν γεληθφ ζρέδην δηάηαμεο (master plan) παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα ηεο παξνχζεο κειέηεο. Ηδηαίηεξε έκθαζε δφζεθε ζηελ επηινγή θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ νηθνδνκηθψλ πιηθψλ, φπσο ην μχιν θαη ε πέηξα πνπ ραξαθηεξίδνπλ φιεο ηηο θαηαζθεπέο ηνπ πάξθνπ. Σέινο βαζηθφ αιιά εμίζνπ ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο κειέηεο απνηειεί ε νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ηνπ πάξθνπ ε νπνία ζα πεξηιακβάλεη κεηαμχ άιισλ ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία πεξηβαιινληηθψλ δξάζεσλ εληφο ηνπ πάξθνπ θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ. ηα πιαίζηα ηνπ νηθνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ εληάζζνληαη κεηαμχ άιισλ ε βειηηζηνπνίεζε ηεο ρσξνζέηεζεο, ε ειαρηζηνπνίεζε ηεο θαηαλάισζεο κε αλαλεψζηκσλ ελεξγεηαθψλ πφξσλ, ε βειηηζηνπνίεζε ησλ πξαθηηθψλ ιεηηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο θαη γεληθφηεξα ε πξνψζεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο πνηφηεηαο. (Πεγή: Γ55). Ζ ζρεδηαζηηθή πξφηαζε ζηεξίρζεθε ζηελ ππάξρνπζα Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (Δ. Λαγθαδηλνχ et al, 2009) σο πξνο ηελ ρσξνζέηεζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηελ ράξαμε ησλ κνλνπαηηψλ θαη ηνπ πνδειαηφδξνκνπ. Ζ δηάηαμε απηή αθνινπζήζεθε δηφηη θξίζεθε σο ε πιένλ θαηάιιειε πνπ πξνθαιεί ηε ιηγφηεξε δπλαηή φριεζε ζην νηθνζχζηεκα. Χζηφζν, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε πινπνίεζε ιεπηνκεξνχο ρσξνηαμηθήο κειέηεο ηεο ππάξρνπζαο ρισξίδαο (ηαπηνπνίεζε, θαηαγξαθή θαη ρσξνηαμηθή απνηχπσζε δηαθφξσλ εηδψλ νηθνηχπσλ) θαη ησλ πεγψλ πξνέιεπζεο ηνπ λεξνχ ηεο ππφ κειέηε πεξηνρήο ε νπνία δελ κπνξνχζε λα γίλεη ζηα πιαίζηα ηεο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο ιφγσ ηνπ φγθνπ εξγαζίαο θαη ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ αληηθεηκέλνπ. Χζηφζν ε πξφηαζε πνπ παξαηίζεηαη πεξηιακβάλεη ήπηεο επεκβάζεηο ζην ρψξν νη νπνίεο δχλαηαη λα αλαπξνζαξκνζηνχλ θαηάιιεια βάζε ησλ πξναλαθεξζεηζψλ κειεηψλ (πρ. πξνηεηλφκελεο δηαδξνκέο θαη ζέζεηο παξαηεξεηεξίσλ) ρσξίο λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηηο αξρέο ζρεδηαζκνχ ηεο πξφηαζεο πνπ παξνπζηάδεηαη. 109

110 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: ΠΡΟΣΑΗΑ ΤΓΡΟΒΗΟΣΟΠΟΤ 7.1 Καζαξηζκόο πάξθνπ Απνκάθξπλζε νριεξώλ δξαζηεξηνηήησλ. Πξνηείλεηαη ν θαζαξηζκφο ηνπ πάξθνπ απφ απνξξίκκαηα θαη άιια αληηθείκελα φπσο θαη ε απνκάθξπλζε κπαδψλ θαη απνθαηάζηαζε ησλ δηαηαξαγκέλσλ πεξηνρψλ. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε απνκάθξπλζε ησλ δχν θαξλάγησλ, ε απνμήισζε ησλ ηζηκεληέλησλ θαζηζκάησλ πνπ έρνπλ ηνπνζεηεζεί ζην βνξεηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ πγξνηφπνπ θαζψο θαη ε εθξίδσζε θαη κεηαθχηεπζε δέληξσλ (αικπξίθηα) πνπ έρνπλ θπηεπηεί ζην ζεκείν απηφ απζαίξεηα. Ζ πξφζβαζε ζηελ παξαιία επηηξέπεηαη απφ ηα δχν θέληξα, ελψ κε εηδηθέο πηλαθίδεο ελεκέξσζεο ζα γίλεηαη αληηιεπηφ φηη άιινπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ην kite-surfδηαηαξάζζνπλ ηνλ πγξνβηφηνπν. 7.2 Πεξίθξαμε πγξνβηόηνπνπ. ηα πιαίζηα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πγξνβηφηνπνπ πξνηείλεηαη πεξίθξαμε πεξηκεηξηθά απηνχ κε ζπξκαηνπιέγκαηα. Ο ζθνπφο ηεο πεξίθξαμεο είλαη θπξίσο ε νξηνζέηεζε θαη πξνζηαζία ησλ νξίσλ ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε θχιαμε απηνχ. Ζ επηινγή ηνπ ζπξκαηνπιέγκαηνο σο πιηθφ γηα ηελ πεξηκεηξηθή πεξίθξαμε ηνπ πάξθνπ πξνέθπςε απφ ηελ αλάγθε εχξεζεο ελφο πιηθνχ πνπ λα πνπ λα κελ εκπνδίδεη ηε ζέα πξνο ην πάξθν θαη ηαπηφρξνλα λα είλαη ζπκβαηφ κε ηνλ ππφινηπν ζρεδηαζκφ θαη νηθνλνκηθφ. ηα πξνηεηλφκελα ζπξκαηνπιέγκαηα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο δηαθφξσλ ζρεκάησλ, φπσο πνπιηψλ ψζηε λα απνθηήζνπλ επηπιένλ ζπκβνιηθφ θαη δηαθνζκεηηθφ ραξαθηήξα. 110

111 Δηθόλα 95: πξκαηνπιέγκαηα κε ζρέδηα. Πεγή: Γ56 Δηθόλα 96: Φξάθηεο από ζπξκαηνπιέγκαηα κε ζρέδηα. Πεγή: Γ57 Πξνηείλεηαη ε θχιαμε επί 24ψξνπ βάζεσο φινπ ηνπ πάξθνπ ψζηε λα απνηξέπνληαη ηπρφλ θζνξέο, απψιεηεο ή ελέξγεηεο πνπ δχλαληαη λα δηαηαξάμνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ νηθνζπζηήκαηνο. ε επαίζζεηα ζεκεία ηεο δηαδξνκήο φπνπ δελ είλαη επηζπκεηή ε πξφζβαζε ιφγσ θάπνηνπ ζπάληνπ είδνπο θπηνχ ή φηαλ πξφθεηηαη γηα κέξνο πνπ θσιηάδνπλ ηα πνπιηά ηνπνζεηνχληαη μχιηλνη πάζζαινη κε ζρνηλί θαη ελεκεξσηηθνί πίλαθεο γηα ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πεξηνρήο. Ζ πεξίθξαμε απηή πξνηείλεηαη θαη θαηά κήθνο ησλ κνλνπαηηψλ. Δπίζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ακκφινθσλ θαη ηεο βιάζηεζεο θαη πξνζηαζία απφ ηε δηάβξσζε πξνηείλνληαη θάζεηνη ρακεινί μχιηλνη θξάθηεο θαη ελίζρπζε ηεο βιάζηεζεο ψζηε λα απνηξέπνληαη θαηλφκελα δηάβξσζεο. 111

112 Δηθόλα 97: Πεξίθξαμε κε μύιηλνπο παζζάινπο θαη ζρνηλί. Δηθόλα 98: Ξύιηλνο θξάθηεο γηα πξνζηαζία ηεο βιάζηεζεο. Πεγή: Γ59 Πεγή: Γ58 Δηθ. 97,98: Πξνηεηλόκελε πεξίθξαμε επαίζζεησλ πεξηνρώλ θαη κνλνπαηηώλ Δηθόλα 99α: Υακεινί μύιηλνη θξάθηεο. Πεγή: Γ60 Δηθόλα 99β: Ξύιηλνη θξάθηεο. Πεγή: Γ61 Δηθ. 99α, 99β: Πξνηεηλόκελε πεξίθξαμε ακκνιόθσλ 112

113 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: ΠΡΟΒΑΖ ΣΟΝ ΤΓΡΟΒΗΟΣΟΠΟ Σν ζρέδην κειέηεο ηνπ πγξνβηφηνπνπ Χξσπνχ πξνβιέπεη δχν θχξηεο εηζφδνπο κία ζηε Ννηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη κία ζηε Βνξεηνδπηηθή πιεπξά νη νπνίεο ζα ζπλνδεχνληαη θαη απφ ηηο θαηάιιειεο γηα ην πάξθν ππνζηεξηθηηθέο ππνδνκέο θαη ρψξνπο ζηάζκεπζεο απηνθηλήησλ. Οη ρψξνη ζηάζκεπζεο ησλ απηνθηλήησλ ηνπνζεηνχληαη ζηα δχν άθξα ηνπ πάξθνπ ζηε κεγαιχηεξε δπλαηή απφζηαζε απφ απηφ γηα λα πξνθαινχλ φζν ην δπλαηφ ιηγφηεξε φριεζε. Ο ρψξνο ζηάζκεπζεο πνπ βξίζθεηαη ζηελ Ννηηναλαηνιηθή είζνδν (P1) είλαη ν θχξηνο ρψξνο ζηάζκεπζεο δηφηη είλαη πεξηζζφηεξν απνκαθξπζκέλνο απφ ηνλ ππξήλα ηνπ πγξνβηφηνπνπ θαη έρεη κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα θηινμελίαο απηνθηλήησλ ζε ζρέζε κε ηνλ δεχηεξν ρψξν ζηάζκεπζεο πνπ εμππεξεηεί ηελ Βνξεηνδπηηθή είζνδν ηνπ πγξνβηφηνπνπ (P2). πγθεθξηκέλα ν P1 θαηαιακβάλεη έθηαζε πεξίπνπ 4.300km 2 θαη είλαη ρσξεηηθφηεηαο 142 ζέζεσλ εθ ησλ νπνίσλ νη 129 είλαη γηα απηνθίλεηα, νη 6 ζέζεηο είλαη γηα Α.Μ.Δ.Α (πεξίπνπ ην 5%) θαη 7 ζέζεηο γηα πνχικαλ. Ο P2 θαηαιακβάλεη έθηαζε πεξίπνπ 3.000km 2 θαη είλαη ρσξεηηθφηεηαο 90 ζέζεσλ εθ ησλ νπνίσλ νη 82 πξνβιέπνληαη γηα απηνθίλεηα, νη 4 γηα Α.Μ.Δ.Α. (πεξίπνπ ην 5%) θαη νη 4 γηα πνχικαλ. Ο ζρεδηαζκφο ησλ ρψξσλ ζηάζκεπζεο έγηλε βάζε ησλ πξνδηαγξαθψλ ηνπ Neufert. Δπίζεο πξνβιέπεηαη θαη κηα ηξίηε είζνδνο απνθιεηζηηθά γηα πεδνχο, αλάκεζα ζηηο δχν εηζφδνπο πνπ ζα εμππεξεηεί ηηο γχξσ θαηνηθίεο θαη νδεγεί κε ρσκάηηλν κνλνπάηη ζηνλ αηγηαιφ. Ζ ζχλδεζε ησλ δχν θχξησλ εηζφδσλ γίλεηαη κέζσ ηνπ δηθηχνπ ησλ κνλνπαηηψλ αιιά θαη ηνπ πνδειαηνδξφκνπ. 113

114 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9: ΓΗΚΣΤΑ ΚΗΝΖΖ Σν δίθηπν θίλεζεο ζα πεξηιακβάλεη δχν δηαθνξεηηθέο θεληξηθέο αξηεξίεο: έλα δίθηπν κνλνπαηηψλ γηα ηνπο πεδνχο θαη έλαλ πνδειαηφδξνκν. Ο πνδειαηόδξνκνο ρσξνζεηείηαη πεξηκεηξηθά ηνπ πγξνβηφηνπνπ έρεη πιάηνο 2 κέηξα θαη ηαπηίδεηαη θαηά έλα κεγάιν κέξνο κε ηνλ ήδε ππάξρνλ αζθαιηνζηξσκέλν δξφκν. Πξνηείλεηαη επίζεο ε κεηαηξνπή ηνπ αζθαιηνζηξσκέλνπ δξφκνπ ζε δξφκν ήπηαο θπθινθνξίαο θαη ν ζαθήο δηαρσξηζκφο ηνπ απφ ηνλ πνδειαηφδξνκν κε λεζίδα θχηεπζεο πξνο απνθπγή αηπρεκάησλ θαη ζθίαζε. Κνληά ζηα θηίξηα ελνηθίαζεο πνδειάησλ ζηελ Αλαηνιηθή θαη Γπηηθή είζνδν ηνπνζεηνχληαη θαη νη ρψξνη ζηάζκεπζεο πνδειάησλ ρσξεηηθφηεηαο 48 θαη 32 αληίζηνηρα. Γηα ζθίαζε ησλ ρψξσλ απηψλ πξνηείλνληαη εκηθπθιηθά ζηέγαζηξα εηδηθά γηα πνδήιαηα. Σν δίθηπν ησλ κνλνπαηηώλ βξίζθεηαη εζσηεξηθά ηνπ πνδειαηφδξνκνπ θαη πιεζηάδεη πεξηζζφηεξν πξνο ηνλ ππξήλα ηνπ πγξνβηφηνπνπ φπνπ θαη φζν απηφ είλαη επηηξεπηφ Ζ ράξαμε ησλ κνλνπαηηψλ έγηλε κε γλψκνλα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηεο ελφριεζεο ηεο άγξηαο δσήο. Γηα ην ιφγν απηφ ζρεδηάζηεθαλ ζε αξθεηή απφζηαζε απφ ηνλ ππξήλα ηεο ιηκλνζάιαζζαο ελψ ζε ζεκεία φπνπ πξνζεγγίδνπλ ηελ πεξίκεηξφ ηεο εθηείλνληαη ζε κηθξφ κήθνο απηήο θαη θαιχπηνληαη κεξηθψο απφ ηε βιάζηεζε. Σν δίθηπν ησλ κνλνπαηηψλ απαξηίδεηαη απφ κία θχξηα δηαδξνκή πνπ ζπλδέεη ηηο δχν εηζφδνπο ζπλνιηθνχ κήθνπο πεξίπνπ 2,7km θαη ζπλζέηεη έλαλ ελδηαθέξνλ «νηθνινγηθφ πεξίπαην» δηάξθεηαο πεξίπνπ κηάκηζε ψξαο θαη απφ κεξηθά δεπηεξεχνληα κνλνπάηηα πνπ νδεγνχλ ζε παξαηεξεηήξηα ή ζε άιινπο εηδηθά δηακνξθσκέλνπο ρψξνπο αλάπαπιαο ή ήπησλ αζινπαηδηψλ. ε ηαθηά δηαζηήκαηα ηνπνζεηνχληαη παγθάθηα γηα ηνπο πεξηεγεηέο κε πέξγθνιεο θαη πηλαθίδεο θαηεχζπλζεο ή εξκελείαο φπνπ είλαη απαξαίηεην. πλνιηθά δεκηνπξγνχληαη δέθα (10) εηδηθά δηακνξθσκέλνη ρψξνη ζηάζεο παξαηήξεζεο θαηαλεκεκέλνη ζε ίζεο πεξίπνπ απνζηάζεηο ζε φιν ην κήθνο ηνπ δηθηχνπ ησλ κνλνπαηηψλ. Σα κνλνπάηηα είλαη ππεξπςσκέλα ζε κεξηθά ζεκεία νχησο ψζηε λα επηηξέπεηαη ε δίνδνο ηνπ λεξνχ θάησ απηά ζηα ζεκεία πνπ πξνζεγγίδνπλ ηε ιηκλνζάιαζζα. ηα ππφινηπα ζεκεία εθάπηνληαη κε ην έδαθνο. Σν πιηθφ θαηαζθεπήο ησλ κνλνπαηηψλ είλαη ην μχιν θαη ζηεξίδνληαη πάλσ ζε βάζεηο απφ ζπξκαηνθηβψηηα κε πέηξεο (gabions) φπνπ επηβάιιεηαη λα αλπςσζνχλ. Σα gabions ή αιιηψο ζπξκαηνθηβψηηα ή 114

115 Εαξδαλέηηα (Mέζνδνο SERAZANETI) είλαη νξζνγψληα ή θπιηλδξηθά θαιάζηα δηαρσξηζκέλα ζε ηκήκαηα θαηαζθεπαζκέλα απφ ζχξκα γαιβαληδέ βαξένπ ηχπνπ ή πιαζηηθνπνηεκέλν θαη γεκίδνληαη κε πέηξεο. Δπηιέρζεθαλ ιφγσ ηεο απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηαο ρξήζεο ηνπο θαη ησλ πνιιαπιψλ πιενλεθηεκάησλ ηνπο φπσο απηά πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθφηεξα ζηε ζπλέρεηα θαη ιφγσ ηεο θπζηθφηεηαο πνπ πξνζδίδνπλ ζην ραξαθηήξα ηνπ πάξθνπ. Δηθόλα 100: πξκαηνθηβώηηα κε πέηξεο. Πεγή: Γ63 Δηθόλα 101: πξκαηνθηβώηηα κε πέηξεο. Πεγή: Γ63 Σν κνλνπάηη πνπ ζπλδέεη ηελ είζνδν γηα πεδνχο θαη νδεγεί ζηε ζάιαζζα είλαη απιφ ρσκάηηλν κε πεξίθξαμε απφ παζζάινπο θαη ζρνηλί θαη θαηαζθεπάδεηαη ζηε ζέζε ππάξρνληνο αζθαιηνζηξσκέλνπ δξφκνπ ν νπνίνο πξνηείλεηαη λα απνμεισζεί. Σν πιάηνο ησλ κνλνπαηηψλ θπκαίλεηαη απφ 1,80 έσο 5,00κ.αλάινγα ηελ πεξηνρή θαη ην χςνο ηνπο θπκαίλεηαη απφ κεδέλ έσο 80εθ.Σν θεληξηθφ κνλνπάηη πνπ ελψλεη ηηο δχν εηζφδνπο έρεη πιάηνο 1,80εθ. αξθεηφ ψζηε λα ρσξάλε ηξία άηνκα (Neufert) ελψ 20 πεξίπνπ κέηξα πξηλ απφ ηα θιεηζηνχ ηχπνπ παξαηεξεηήξηα δηαπιαηχλεηαη θαη γίλεηαη 2,50κ. γηα λα κε δεκηνπξγείηαη ζπλσζηηζκφο. Σν πιάηνο ησλ κνλνπαηηψλ θαζψο θαη ε θιίζε ηνπο έρεη ππνινγηζηεί ψζηε λα εμππεξεηεί θαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο. Δπίζεο ηα κνλνπάηηα κπνξεί λα είλαη ειεχζεξα ή λα νξηνζεηνχληαη κε μχιηλνπο παζζάινπο θαη ζρνηλί (φπσο πεξηγξάθεθε αλσηέξσ) ή κε ππθλή βιάζηεζε θαη κε ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο. Ζ πεξίθξαμε ησλ κνλνπαηηψλ εθαηέξσζελ κε θάγθεια πξνηείλεηαη γηα ηνλ έιεγρν ησλ επηζθεπηψλ ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ είλαη επηζπκεηή ε παξέθθιηζή ηνπο απφ ην κνλνπάηη. Ζ νξηνζέηεζε ησλ κνλνπαηηψλ απφ ηελ κία πιεπξά βνεζάεη ζηελ επηθέληξσζε ηνπ ελδηαθέξνληνο 115

116 ησλπξνο κηα θαηεχζπλζε πρ. πξνο ηε ιηκλνζάιαζζα θαη ηαπηφρξνλα εμαζθαιίδεη ηελ θάιπςε ησλ επηζθεπηψλ απφ ηελ αληίζεηε πιεπξά. Δηθόλα 102: Διέπζεξν μύιηλν κνλνπάηη ζην LamequeEcoparc. Πεγή: Γ64 Δηθόλα 103: Διέπζεξν μύιηλν κνλνπάηη. Πεγή: Γ65 Δηθόλα 104: Μνλνπάηη ειεύζεξν ζηελ αξρή θαη κε μύιηλν θξάθηε εθαηέξσζελ ζε ζπγθεθξηκέλν ζεκείν. Πεγή: Γ66 Δηθόλα 105: ΚαηάκήθνοηεοδηαδξνκήοζηνSpanis hbayζηελ παξαιίαpebble, Καιηθόξληα. Πεγή:Γ67 116

117 Πιενλεθηήκαηα ζπξκαηνθηβσηίσλ Σα ζπξκαηνθηβψηηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ κνληέξλα πξαθηηθή γεληθή κεραληθή ζε φινλ ησλ θφζκν ηα ηειεπηαία 100 ρξφληα. Βξίζθνπλ εθαξκνγή ζε έξγα πξνζηαζίαο ηεο φρζεο πνηακψλ, πιαγηψλ θαη αθηψλ, πξνζηαηεπηηθέο πξνθπκαίεο, θξάγκαηα πνηακψλ, βάζεηο γεθπξψλ, ζπγθξάηεζε θαη πξνζηαζία απφ ηελ θαηαθξήκληζε βξάρσλ, θαηαζθεπή ηνίρσλ αληηζηεξίμεσο θαη ζε πνιιέο άιιεο θαηαζθεπέο. Οη θαηαζθεπέο απφ ζπξκαηνθηβψηηα πξψηα απ φια είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ. Γελ δηαηαξάζζνπλ ηελ ηζνξξνπία ησλ νηθνζπζηεκάησλ ιφγσ ησλ αδξαλψλ πιηθψλ θαη ηελ ρξεζηκνπνίεζε θπζηθψλ πεηξψλ. Δπηπιένλ νη θαηαζθεπέο απηέο ελζσκαηψλνληαη πιήξσο κε ην πεξηβάιινλ θαη δεκηνπξγνχλ ηδηαίηεξα θαιαίζζεηεο θαηαζθεπέο. ε αληίζεζε κε άιινπ είδνπο πξντφληα γηα ηέηνηνπ είδνπο θαηαζθεπέο φπσο ηζηκεληέληνη ηνίρνη(ζπλήζσο πξνθάη), ηα ζπξκαηνθηβψηηα δελ νμεηδψλνληαη θαη δελ μεβάθνπλ απφ ηελ δηνρέηεπζε ησλ πδάησλ. Αληηζέησο ην γέκηζκα ησλ ζπξκαηνθηβσηίσλ κε πέηξεο δεκηνπξγεί θπζηθνχο πφξνπο επηηξέπνληαο ηελ ξνή ηνπ αέξα θαη ησλ πδάησλ θαη επηηξέπεη φπνπ είλαη δπλαηφ ηελ αλάπηπμε θπηψλ. Έηζη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ νη θαηαζθεπέο θαιχπηνληαη απφ θπζηθή βιάζηεζε θαη δηαηεξείηαη ε θπζηθή εκθάληζε ηνπ ηνπίνπ. Σν ρακειφ θφζηνο θαηαζθεπήο ηνπο, ε επθνιία ζηελ ηνπνζέηεζε θαη ηα ειάρηζηα έμνδα ζπληήξεζεο ηέηνησλ θαηαζθεπψλ ζπγθαηαιέγνληαη ζηα πιενλέθηεκα ησλ ζπξκαηνθηβσηίσλ. ε κηα θαηαζθεπή απφ ζπξκαηνθηβψηηα δελ απαηηνχληαη ηδηαίηεξα έξγα πξνπαξαζθεπήο ηνπ εδάθνπο νχηε έξγα απαγσγήο θαη παξνρέηεπζεο ησλ πδάησλ ιφγσ ησλ πφξσλ πνπ ζρεκαηίδνληαη. Δπηπιένλ νη πέηξεο κε ηηο νπνίεο γεκίδνπλ ηα ζπξκαηνθηβψηηα ζπλήζσο πξνζθέξνληαη ζε θνληηλή απφζηαζε απφ ην έξγν ζε θαηά ηφπνπο ιαηνκία ή θαη απφ ηνπηθνχο εκπφξνπο. Σα ζπξκαηνθηβψηηα επίζεο είλαη θαηαζθεπέο κε κεγάιε επθακςία θαη αληνρή δηφηη είλαη θαηαζθεπαζκέλα κε πςειήο αληνρήο δηπιήο ζηξέςεο εμαγσληθφ βξφγρν. Ζ θαηαζθεπή απηή επηηξέπεη ηελ αλνρή ζε δηαθνξεηηθέο δπλάκεηο ρσξίο λα θαηαζηξέθεηαη, δηφηη παξνπζηάδεη απνξξφθεζε ησλ δπλάκεσλ απφ ηελ ζπγθξάηεζε ηνπ εδάθνπο θαη ηεο πδξνζηαηηθήο πίεζεο. Σαπηφρξνλα ε αλάπηπμε θπηψλ κεηαμχ ηνπο εληζρχεη ηελ ζπλεθηηθφηεηα θαη ηελ επθακςία ηεο θαηαζθεπήο θαη παξέρεη θπζηθή πξνζηαζία γηα ηνλ βξφγρν ηνπ θηβσηίνπ θαη γηα ηηο πέηξεο. Δπνκέλσο κε ηελ αληνρή θαη ηελ επθακςία πνπ δηαζέηνπλ είλαη ηθαλά λα αληηζηέθνληαη ζε κεγάιεο δπλάκεηο πνπ δεκηνπξγνχλ φγθνη λεξνχ θαη ρψκαηνο. 117

118 Σέινο είλαη θαηαζθεπέο πνπ αληέρνπλ ζην ρξφλν θαζψο γεκίδνληαη κε θπζηθή πέηξα θαη ν δηπιήο ζηξέςεο εμαγσληθφο βξφγρνο δελ μεηπιίγεηε αθφκα θη αλ θνπεί. Δπίζεο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηξφπν πνπ δεκηνπξγνχλ κηα ηζρπξή θαηαζθεπή πνπ αληέρεη ζε ππφγεηεο κεηαηνπίζεηο ρσξίο λα ράλεηε ε αξρηθή ηνπο ζρεκαηηθή αθεξαηφηεηα (Πεγή: Γ68). 118

119 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 10: ΠΗΝΑΚΗΓΔ ΖΜΑΝΖ ηελ αξρή ηνπ νηθνινγηθνχ πεξηπάηνπ ηνπνζεηνχληαη κεγάιεο ελεκεξσηηθέο μχιηλεο πηλαθίδεο ππνδνρήο πνπ πεξηέρνπλ ην αλαιπηηθφ ζρεδηάγξακκα ηεο δηαδξνκήο θαη βαζηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ νξληζνπαλίδα θαη ην θπηηθφ πιηθφ ηεο πεξηνρήο. Μηθξφηεξνη πίλαθεο εξκελείαο ηνπνζεηνχληαη φπνπ θξίλεηαη απαξαίηεην θαηά κήθνο ηεο δηαδξνκήο ρσξίο λα ελνρινχλ γηα λα παξέρνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηα πνπιηά, ηα εξπεηά ή ηα θπηά πνπ θχνληαη ζηελ πεξηνρή θαζψο θαη πηλαθίδεο θαηεχζπλζεο κε βέιε γηα ηελ θαζνδήγεζε ησλ επηζθεπηψλ κέζα ζην πάξθν. Δηθόλα 106: Αλάγιπθεο ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο κε αθνπζηηθό πιηθό ζηνλ πγξόηνπν ηεο Βξαπξώλαο ζηε Λνύηζα. Οη πηλαθίδεο απηέο παξέρνπλ ηε δπλαηόηεηα ζηνπο επηζθέπηεο, κε ην πάηεκα ελόο θνπκπηνύ, λα κπνξνύλ λα αθνύζνπλ ηηο θσλέο ησλ πνπιηώλ έηζη ώζηε λα αλαγλσξίδνπλ πιένλ ηα ηηηηβίζκαηα πνπ αθνύλ από ηνπο επθαιύπηνπο θαη ηνπο ζάκλνπο κέζα ζην βάιην. Ο εθπαηδεπηηθόο ραξαθηήξαο ησλ πηλαθίδσλ απηώλ είλαη ηδηαίηεξα δηαζθεδαζηηθόο γηα ηα παηδηά. Πεγή: Γ69 119

120 Πηλαθίδεο ππνδνρήο εξκελείαο θαη θαηεύζπλζεο Δηθόλα 107:Υάξηεο νηθνινγηθνύ πάξθνπ. Πεγή: Γ70 Δηθόλα 108: Πηλαθίδεο ελεκέξσζεο ηεο νξληζνπαλίδαο ζην πάξθν Black Swamp. Πεγή: Γ71 Δηθόλα 109: Δλεκεξσηηθή πηλαθίδα. Πεγή: Γ72 Δηθόλα 110: Καηεπζπληήξηεο πηλαθίδεο ζε πάξθν. Πεγή: Γ74 120

121 Δηθόλα 111: Δλεκεξσηηθή θαη θαηεπζπληήξηα πηλαθίδα. Πεγή: Γ74 121

122 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 11: ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΑ ηνλ πγξνβηφηνπν ηνπνζεηνχληαη δχν ηχπνπ παξαηεξεηήξηα: θιεηζηνχ θαη αλνηθηνχ ηχπνπ (ηνηρεία ζέαζεο). Ο ζθνπφο ηνπ παξαηεξεηεξίνπ είλαη λα επηηξέςεη ζηνλ παξαηεξεηή λα πιεζηάζεη ην ζηφρν ηνπ ηφζν πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα ην θάλεη δηαθνξεηηθά θαη λα κπνξέζεη λα ηνλ παξαηεξήζεη είηε απηφο είλαη πνπιί ή δψν γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα ρσξίο λα πξνθαιέζεη θακία αλεζπρία ζε απηφ (Shanks B, 1998). Γηα ηελ παξαηήξεζε ηεο νξληζνπαλίδαο ηεο πεξηνρήο κε αζθάιεηα θαη ρσξίο λα πξνθαιείηαη δηαηάξαμε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο πξνηείλνληαη εηδηθά δηακνξθσκέλα παξαηεξεηήξηα θιεηζηνχ θαη αλνηρηνχ ηχπνπ κε ηνηρία ζέαζεο. Σα θιεηζηνχ ηχπνπ παξαηεξεηήξηα είλαη ηδαληθά γηα καθξφρξνλε παξαηήξεζε θαζψο θαη γηα θσηνγξάθεζε θαη βηληενζθφπεζε ησλ πνπιηψλ, ελψ ηα αλνηρηνχ ηχπνπ πξνζθέξνληαη γηα κηα ζχληνκε ζηάζε. Σα παξαηεξεηήξηα απηά ηνπνζεηνχληαη δηάζπαξηα θαηά κήθνο ηνπ θχξηνπ κνλνπαηηνχ αιιά θαη ησλ δεπηεξεπφλησλ κνλνπαηηψλ πνπ νδεγνχλ θνληά ζηνλ ππξήλα ηνπ πγξνηφπνπ. Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ παξαηεξεηεξίσλ θαη ησλ ηνηρίσλ ζέαζεο είλαη λα κε δηαηαξάζζνπλ θαη λα κελ πξνθαινχλ νπνηνδήπνηε ελφριεζε ζην θπζηθφ νηθνζχζηεκα. Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα ελαξκνλίδνληαη πιήξσο κε ην ηνπίν, λα έρνπλ δηαθξηηηθφ θαη απιφ ζρεδηαζκφ θαη λα απνηεινχληαη απφ θπζηθά πιηθά. Ζ ζσζηή ηνπνζέηεζε ησλ παξαηεξεηεξίσλ σο πξνο ηε ράξαμε ησλ κνλνπαηηψλ, ηε βιάζηεζε, ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο θαη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ βειηηψλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Ο βνξηλφο πξνζαλαηνιηζκφο ζεσξείηαη ν θαιχηεξνο γηα λα απνθεχγεηαη ε άκεζε έθζεζε ζην ειηαθφ θσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Παξαηεξεηήξηα κε αλαηνιηθή έθζεζε ελδείθλπληαη γηα απνγεπκαηηλή παξαηήξεζε, ελψ ηα δπηηθά αληίζηνηρα γηα πξσηλή (WWF & Δ.Ο.Δ., 2008). Δμίζνπ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ην κέγεζνο θαη ε νξγάλσζε ηνπ παξαηεξεηεξίνπ. Σν κέγεζνο θαζνξίδεηαη απφ ην δηαζέζηκν ρψξν ζε ζπλάξηεζε κε ην ζπλνιηθφ κέγεζνο ηνπ πγξνηφπνπ θαη ηνπ εθάζηνηε ρψξνπ θαη ηελ επίπησζε πνπ αλακέλεηαη λα έρεη ζηελ άγξηα δσή (Shanks B, 1998). Θα πξέπεη απηφ λα είλαη ηφζν κεγάιν ψζηε λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ επηζθεπηψλ, ππνινγηζκέλν γηα έλα κέζν αξηζκφ επηζθεπηψλ. Δπίζεο ζα πξέπεη λα αεξίδεηαη επαξθψο, λα παξακέλεη δξνζεξφ ην θαινθαίξη θαη λα είλαη επήιην. Δληφο ηνπ παξαηεξεηεξίνπ πξέπεη λα παξέρεηαη ην αληίζηνηρνο εμνπιηζκφο (θηάιηα) θαη ελεκεξσηηθφ πιηθφ (ράξηεο, πίλαθεο κε ηα είδε 122

123 ηεο άγξηαο δσήο) θαη ζαθείο νδεγίεο γηα ηε ζπκπεξηθνξά ησλ επηζθεπηψλ. (WWF&Δ.Ο.Δ., 2008). Δηθόλα 112: Παξαηήξεζε πνπιηώλ ζην RSPB Minsmere. Πεγή: Γ75 Δηθόλα 113: Σν θέληξν παξαηήξεζεο πνπιηώλ Anglian Water Bird Watching Centre Πεγή: Γ76 123

124 ρεηηθά κε ηα ηνηρία ζέαζεο ηα νπνία απνηεινχλ ζαθψο κηθξφηεξεο θαηαζθεπέο ηζρχνπλ νη ίδηεο πξνυπνζέζεηο. Σα ηνηρία ζέαζεο δηαζέηνπλ επηκήθεηο ζπξίδεο παξαηήξεζεο ζε δηαθνξεηηθά χςε γηα ρξήζε απφ κηθξνχο θαη κεγάινπο θαη ζπλνδεχνληαη απφ ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο Ηδηαίηεξε ζεκαζία πξέπεη λα δνζεί ζηα ζεκεία ηνπνζέηεζήο ηνπο, ψζηε λα ππάξρεη νπζηαζηηθφ ελδηαθέξνλ γηα κηα ζχληνκε ζηάζε ησλ πεξηεγεηψλ θαη επίζεο λα ππάξρεη πξφβιεςε γηα ζθίαζε. Γηα ην ιφγν απηφ ηνπνζεηνχληαη κηθξέο μχιηλεο πέξγθνιεο. Ζ ηνπνζέηεζε θαζηζκάησλ δηεπθνιχλεη ηνπο επηζθέπηεο ψζηε λα κε ζπλσζηίδνληαη ζηηο ζπξίδεο. Χο θαηαζθεπή ζα πξέπεη λα είλαη απιή απνηεινχκελε απφ φζν ην δπλαηφ ιηγφηεξα κέξε θαη λα ππάξρεη δπλαηφηεηα επέθηαζήο ηνπ αλ ην επηβάιινπλ νη ζπλζήθεο. Σν ειάρηζην χςνο ηνπ παξαηεξεηεξίνπ απφ ην έδαθνο, βάζε ηεο κειέηεο ηεο ΔΟΔ θαη ηεο WWF είλαη 76 cmκε ξάκπα (ή ζθαινπάηηα) πξνο ηελ είζνδν απηνχ. Σν χςνο ηεο ζπξίδαο παξαηήξεζεο απφ ην πάησκα είλαη 1,120mθαη ην ειάρηζην άλνηγκα ηεο ζπξίδαο παξαηήξεζεο είλαη 38cm. Κάζε ζπξίδα παξαηήξεζεο κε κήθνο 1,75mεμππεξεηεί ηέζζεξα άηνκα, επνκέλσο ην κήθνο ησλ παξαηεξεηεξίσλ κπνξεί λα είλαη πνιιαπιάζην απηνχ ηνπ αξηζκνχ. Σν χςνο ησλ θαζηζκάησλ νξίδεηαη ζην 50,5cmαπφ ην δάπεδν θαη ε απφζηαζε ηνπ πάγθνπ αγθψλσλ απφ ηε ζπξίδα ζηα 20cm(ΔΟΔ θαη WWF, 2008).Σν είδνο θαη ην χςνο ησλ θαζηζκάησλ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ άλεηε παξακνλή ησλ παξαηεξεηψλ. Σν χςνο ησλ θαζηζκάησλ κπνξεί λα δηαθνξνπνηεζεί αλάινγα κε ην χςνο ηνπ ρξήζηε, αλ απηφο είλαη ελήιηθαο ή παηδί(shanks, 1998). Σέινο ν ζρεδηαζκφο ηνπ παξαηεξεηεξίνπ πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη αλ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ Α.Μ.Δ.Α. 124

125 Δηθόλα 114: ρεδηάγξακκα παξαηεξεηεξίνπ κε πξόβιεςε γηα αλαπεξηθό θαξνηζάθη. Πεγή: (Shanks B, 1998). Δηθόλα 115: Παξαηεξεηήξην ζην Edith Stephens Wetland Park. Πεγή:Γ77 Δηθόλα 116: Παξαηεξεηήξην πνπιηώλ ζην Hule Moss, ελζσκαησκέλν ζην ηνπίν. Πεγή: Γ78 125