Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Transcript

1 11 Φεβρουαρίου 2013 ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 27 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ του Υπτγου ε.α Πολυχρόνη Ναλµπάντη Πρόλογος Η παρουσίαση και η ανάλυση ολόκληρης της εξελικτικής πορείας της Σοβιετικής επιχειρησιακής στρατιωτικής σκέψης και δράσης απαιτεί µια µεγάλης έκτασης γραφή, που σαφώς υπερβαίνει τα όρια της παρούσας ανάλυσης. Όµως είναι ουσιαστικό αυτή την περίοδο να «συγκρουστούµε» µε αυτή τη σηµαντική εννοιολογική ανακάλυψη, τη «Βαθιά Μάχη» / «Deep Battle», δεδοµένου ότι απετέλεσε τη γνωστική επανάσταση στη σύγχρονη στρατιωτική σκέψη και παρείχε τα θεµελιώδη εργαλεία για τις επιχειρησιακές θεωρίες που αργότερα αναπτύχθηκαν στη Ρωσία και σε όλο τον κόσµο γενικότερα. Η σηµασία της συγκεκριµένης επανάστασης στη στρατιωτική σκέψη έγκειται πρώτα απ' όλα στο γεγονός ότι απετέλεσε µετασχηµατισµό από ένα παράδειγµα βασισµένο στη συνείδηση του τακτικού επιπέδου στην αντίστοιχη του επιχειρησιακού. Επιπλέον, αυτή η επανάσταση παρήγαγε το θεωρητικό πλαίσιο για τη συγκρότηση και τον επιχειρησιακό προσανατολισµό του Κόκκινου Στρατού κατά τη διάρκεια των περιόδων των µεγάλων επιθέσεων στα έτη, που ακολούθησαν τον Εµφύλιο Πόλεµο, αλλά και το τέλος του 2 ου Παγκοσµίου Πολέµου. Μάλιστα, όταν οι αµερικανικές ένοπλες δυνάµεις βίωσαν την εννοιολογική κρίση της δεκαετίας του '70, απόρροια του Πολέµου στο Βιετνάµ -γεγονός που τις οδήγησε να προωθήσουν τη δική τους γνωστική επανάσταση- η σοβιετική επιχειρησιακή θεωρία απετέλεσε το παράδειγµα, το υπόδειγµα αλλά και την απειλή που έπρεπε να αντιµετωπιστεί.

2 Θα εξετάσουµε λοιπόν µια από τις πιό αξιοπρόσεκτες περιπτώσεις στην ιστορία της παγκόσµιας στρατιωτικής και επιστηµονικής σκέψης. Το διαχρονικό πλαίσιο που καθορίζεται εδώ, θα επιτρέψει την καλύτερη κατανόηση των γενικών πτυχών σχετικών µε την ανάπτυξη της συγκεκριµένης επιχειρησιακής θεωρίας. Τα φιλοσοφικά στοιχεία και τα ουσιαστικά της χαρακτηριστικά θα εξεταστούν σύµφωνα µε τα ακόλουθα κριτήρια: την ιδέα του επιχειρησιακού «κλονισµού» και του επιθετικού ελιγµού, την αρχή του βάθους και της κλιµάκωσης, την έννοια του επιχειρησιακού συντονισµού, τις αρχές των επιχειρησιακών διαταγών και του ελέγχου, αλλά και την αλληλεπίδραση ανάµεσα στην τριβή και τον ελιγµό. Από τις επιτυχηµένες επιχειρήσεις, στην Οµάδα του Επιχειρησιακού Σχεδιασµού Η διαδικασία, η οποία οδηγήσε στη δηµιουργία της θεωρίας των επιχειρήσεων σε βάθος [Operatsiia Glubokaia], σχετίζεται µε την έναρξη της γενικότερης εννοιολογικής επανάστασης, που συµπίπτει µε τη χρονική περίοδο έναρξης του ρωσικού Εµφυλίου Πολέµου. Κατά τη διάρκεια εκείνης της επανάστασης, το παράδειγµα της ολοκληρωτικής καταστροφής στη µάχη, που είχε εξουσιάσει τη στρατιωτική σκέψη για διάστηµα περισσότερο από έναν αιώνα, αντικαταστάθηκε από το στοιχείο του επιθετικού επιχειρησιακού ελιγµού! Κατά συνέπεια, εκτός από το εγγενές χαρακτηριστικό της ως µοναδικής καινοτόµας σκέψης, η θεωρία των επιχειρήσεων σε βάθος αντικατοπτρίζει τη σηµαντική εννοιολογική αλλαγή που έχει πραγµατοποιηθεί στη σύγχρονη µορφή αγώνα/πολέµου, δηλαδή - την αναγνώριση ενός ενδιάµεσου επιπέδου µεταξύ της στρατηγικής και της τακτικής στην εφαρµογή της σκέψης στο στρατιωτικό χώρο. Επιπλέον, µε τη διαµόρφωση της θεωρητικής βάσης της σοβιετικής στρατιωτικής σκέψης και των γνωστικών οδηγιών που την ακολούθησαν για περισσότερο από 60 έτη, τα συµπεράσµατα και τα επιτεύγµατα του Σχολείου της επιχειρησιακής σκέψης στη δεκαετία του '20 και τη δεκαετία του '30, διαδραµάτισαν κυρίαρχο ρόλο στη διαµόρφωση του επιχειρησιακού ελιγµού µεταξύ 1942 και Εποµένως, οποιαδήποτε προσπάθεια να ερµηνευθούν οι πρόσφατες παραλλαγές της σοβιετικής (ρωσικής) επιχειρησιακής θεωρίας χωρίς

3 λεπτοµερή κατανόηση της θα οδηγήσει σε λάθη. εννοιολογικής της προέλευσης, αναπόφευκτα Η στρατιωτική σκέψη κυρίως στο 19 ο αιώνα και στις αρχές του 20 ου διέκρινε δύο επίπεδα επιχειρήσεων, το στρατηγικό και το τακτικό. Σύµφωνα µε τον Baron de Jomini, το στρατηγικό επίπεδο είναι η τέχνη του πολέµου επάνω στο χάρτη και περιλαµβάνει ολόκληρο το θέατρο επιχειρήσεων, ενώ η υψηλή τακτική είναι η τέχνη της τοποθέτησης των στρατευµάτων στο πεδίο της µάχης ανάλογα µε τη µορφολογία του εδάφους, φέρνοντας αυτά σε δράση, και η τέχνη της µάχης στο έδαφος, σε αντιδιαστολή µε το σχεδιασµό επί χάρτου. Παράλληλα, ο Helmuth von Moltke τόνιζε ότι στο στρατηγικό επίπεδο γίνεται η εφαρµογή του κοινού νου για τη διεξαγωγή του πολέµου. Αυτό που χρειάζεται στην τακτική είναι να γίνονται οι πιο απλές και σταθερές κινήσεις στον κατάλληλο χρόνο. Έτσι, ο πόλεµος γίνεται τέχνη, µια τέχνη που υπηρετείται από πολλές επιστήµες. Στον πόλεµο, όπως και στην τέχνη, δεν υπάρχει γενικός κανόνας. Και στις δύο περιπτώσεις, το ταλέντο δεν αντικαθίσταται από τους κανόνες. Επίσης, ο Αρχιδούκας Κάρολος δήλωνε, ότι η στρατηγική είναι επιστήµη και η τακτική τέχνη. Πίστευε, ότι η «επιστήµη της υπέρτατης διοίκησης» θα «έκρινε την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων», ενώ η τέχνη ήταν η εκτέλεση των στρατηγικών σχεδίων. Ο Clausewitz πάντως διακήρυττε ότι η «Στρατηγική είναι η χρήση της µάχης για τους σκοπούς του πολέµου». Και πράγµατι το στρατηγικό επίπεδο ήταν αυτό που έδινε στον τακτικό τα µέσα για να συγκρουσθεί και την πιθανότητα να νικήσει διαµέσου της ηγεσίας και της συγκέντρωσης του στρατού στο πεδίο της µάχης. Ωστόσο, ο σχεδιασµός στο στρατηγικό επίπεδο αφορούσε την τακτική επιτυχία κάθε µάχης και έχτιζε επάνω σε αυτή. Συνεπώς, η στρατηγική ελέγχει τα µέσα, που απαιτεί η τακτική, ώστε να είναι έτοιµη στο σωστό χρόνο και τόπο και ο στρατηγικός στόχος καθορίζει την προσχεδιασµένη απόφαση για εµπλοκή σε µάχη. Η µορφή εκτέλεσής της καθορίζεται από την τακτική. Η πρώτη δίνει τις κατευθυντήριες οδηγίες ενώ η δεύτερη δίνει τις διαταγές. Έτσι λοιπόν, αυτή η σηµαντική εννοιολογική ανακάλυψη, ως αποτέλεσµα της άρνησης των παραδοσιακών θεωριών του πολέµου, κατέληξε στα µέσα της δεκαετίας του 1930, στη θεωρία των Επιχειρήσεων σε Βάθος / Deep Operations - ένα δόγµα, που οδήγησε στην καθιέρωση των αεροµεταφερόµενων και µηχανοκίνητων επιχειρησιακών σχηµατισµών, στην υιοθέτηση σε µεγάλη κλίµακα του ελιγµού και την επιτάχυνση της τεχνολογικής ανάπτυξης.

4 υστυχώς τα θεωρητικά επιτεύγµατα τερµατίστηκαν απότοµα στα τέλη του 1937, µε τη φυσική εξολόθρευση των µελών του Επιχειρησιακού Σχολείου [περίπου αξιωµατικοί εκτελέσθηκαν από τον Stalin στο πλαίσιο των γνωστών εκκαθαρίσεων]. Παράλληλα, επιβλήθηκε η απαγόρευση οποιασδήποτε θεωρητικής δραστηριότητας, σχετικά µε τα επιχειρησιακά θέµατα, η διάλυση των επιχειρησιακών σχηµατισµών, αλλά και µια έµµονη και έντονη προσπάθεια ακύρωσης του σχετικού θεωρητικού υπόβαθρου. Ο εµφύλιος πόλεµος και η επώαση της σκέψης του στρατιωτικού συστήµατος Η σοβιετική στρατιωτική ιστοριογραφία, που καθοδηγείται κατά µεγάλο µέρος της από την επαγγελµατική προσέγγιση, έχει δει την εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης ως συνεχή και δυναµική διαδικασία, που προήλθε από την πολιτική, τη διανοητική, τον κοινωνικό µετασχηµατισµό και τις στρατιωτικές αλλαγές, οι οποίες γεννήθηκαν από την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Ο Εµφύλιος Πόλεµος ήταν κατά συνέπεια η ανάγκη µιας ιστορικής αλλαγής, µοναδικής αντιπροσωπευτικής εµπειρίας, η οποία όµως διαφοροποιήθηκε από τις δεκάδες δυτικές στρατιωτικές παραδόσεις. Η έννοια της αλλαγής και της κριτικής προσέγγισης «προκαλείται» από την επιχειρησιακή εµπειρία του Εµφυλίου Πολέµου, η οποία λειτούργησε ως βάση για την ανάπτυξη - οικοδόµηση ρυθµίσεων σε ένα επιστηµονικό πλαίσιο µέσα στο οποίο πλήθος γνώσεων και στρατιωτικών θεωριών διαµορφώθηκαν και εξελίχθηκαν. Σύµφωνα µε τη θεωρία της επιστηµονικής εξέλιξης, η επιχειρησιακή εµπειρία, που συσσωρεύτηκε από το 1917 µέχρι το 1921, υποκινούµενη από τη θεωρητική τάση, που αµφισβητούσε την εγκυρότητα των επικρατούντων θεωριών του Πολέµου, δηµιούργησε µία σηµαντική κρίση συνείδησης, που ήταν σηµαντική για το σχηµατισµό µιας νέας εναλλακτικής θεωρίας ή ιδεολογίας. Κατά τη διάρκεια του Εµφυλίου Πολέµου, η ευµετάβλητη και η δυναµική φύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων προήλθε, σε µεγάλο βαθµό, από τη σχέση µεταξύ της δύναµης και του γεωγραφικού χώρου. Η σύρραξη, που εκδηλώθηκε ταυτόχρονα στην Ευρωπαϊκή Ρωσία, τον Καύκασο, την Ασιατική Ρωσία και τη Σιβηρία, επέβαλλε πολλαπλά µέτωπα επιχειρήσεων. Ο Ρωσικός Στρατός ήταν ο µεγαλύτερος στρατιωτικός οργανισµός, που διεξήγαγε επιχειρήσεις σε µέτωπα µήκους από 700 ως χιλιοµέτρων και µε αντικειµενικούς σκοπούς/ανσκ σε βάθη 600 ως χιλιοµέτρων.

5 Το φαινόµενο αυτό αναίρεσε ολοκληρωτικά στα µάτια της σοβιετικής επαναστατικής διοίκησης τη γραµµική µορφή ως µοτίβο επιχειρησιακού ελιγµού και ενθάρρυνε τους διοικητές των θεάτρων επιχειρήσεων να αναζητήσουν το αποφασιστικό αποτέλεσµα/νίκη µέσω «έντονων» ελιγµών και σηµαντικών βαθιών (deep) δραστηριότητων/επιχειρήσεων. Όµως, στη υτική Ευρώπη, η υποταγή/συνθηκολόγηση της επιχειρησιακής κινητικότητας στις γραµµικές τακτικές και στην ισχύ πυρός των όπλων επέφεραν παράλυση στον ελιγµό, όπως χαρακτηριστικά εκφράστηκε στη διάρκεια του 1 ου Παγκοσµίου Πολέµου. Αντίθετα, οι Ρώσοι κατά τη διάρκεια του Εµφυλίου Πολέµου, αναγνώρισαν την επιχειρησιακή δυναµική µεγάλου αριθµού έφιππων στρατευµάτων, τα οποία συγκρότησαν και χρησιµοποίησαν. ηµιουργώντας µικρούς ηγήτορες και στρατιές ιππικού, µια ιδέα που ποτέ µέχρι τότε δεν είχε εµφανιστεί στη δυτικοευρωπαϊκή στρατιωτική σκέψη, κατάφεραν να εκτελέσουν «στιχοειδείς/κιονοειδής ελιγµούς», [columnar maneuver], διεισδύοντας σε βάθος και επιτυγχάνοντας σηµαντικά επιχειρησιακά και στρατηγικά επιτεύγµατα. Ο συνδυασµός µετώπων/τοµέων, που διεξήγαγαν επιχειρήσεις ως ανεξάρτητες διοικήσεις από τη µια µεριά και η συγκέντρωση του στρατηγικού ελέγχου στο πολιτικό πεδίο από την άλλη, εκπαίδευσε τους ανώτερους/ανώτατους αξιωµατικούς σε ένα δηµιουργικό συναγωνισµό στις επιχειρησιακές προκλήσεις και παράλληλα τόνισε την ύψιστη σηµασία του ενδιάµεσου επιπέδου ανάµεσα στη στρατηγική και την τακτική. Η απουσία του στρατιωτικού συντηρητισµού στα ανώτατα κλιµάκια της ηγεσίας του Κόκκινου Στρατού ήταν ακόµη ένα χαρακτηριστικό, που συνεισέφερε στη διαµόρφωση νέων επιχειρησιακών τρόπων δράσης στον Εµφύλιο Πόλεµο. Το παλιό στρατιωτικό κατεστηµένο είχε αλλάξει και οι νέοι διοικητές του κάθε Τοµέα, που ήταν υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων, ενσάρκωναν την επαναστατική νοοτροπία που τότε σάρωνε τη Ρωσία. Σ αυτή την πραγµατικότητα, αξιωµατικοί όπως οι M.N. Tukhachevsky, και V.M. Primakov παρακινήθηκαν όχι µόνο να δουν τα παραδοσιακά τους στρατιωτικά µοτίβα σκέψης µε σκεπτικισµό, αλλά και να προχωρήσουν και να αναπτύξουν διαφορετικές λύσεις για να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις των επιχειρήσεων. Η κατεστηµένη στρατιωτική θεωρία εµφανιζόταν ανεπαρκής στις κρίσιµες συνθήκες του Εµφυλίου Πολέµου. Οι έντονες απειλές κατά αυτής καθ αυτής της ύπαρξης του κοµµουνιστικού καθεστώτος και η έλλειψη οικονοµικών και στρατιωτικών πηγών, ανάγκασε την ηγεσία των Μπολσεβίκων, να στρατιωτικοποιήσει ολόκληρο το σοβιετικό έθνος, για να

6 αντιµετωπίσει τη µια κρίση µετά την άλλη, να µετασχηµατίζει και αλλάζει άµεσα τη συγκέντρωση των προσπαθειών του. Αρχικά, οι επαναστατικές δυνάµεις του αναδυόµενου καθεστώτος αποτελούσαν έναν ετερογενή οργανισµό διοικούµενο από ερασιτέχνες. Μόνο η στρατολόγηση ειδικών στρατιωτικών [voin spets] µπορούσε να παρέχει άµεσες λύσεις στα πιο επείγοντα προβλήµατα που δηµιουργούνταν κατά τη διεξαγωγή της µάχης. Όµως, παρόλη την έλλειψη επίσηµης στρατιωτικής θεωρίας και επαγγελµατικής παράδοσης, η ανώτατη ηγεσία του Κόκκινου Στρατού κατάφερε να διαγνώσει τα πρωτεύοντα προβλήµατα σωστά και, χαλιναγωγώντας την επιχειρησιακή λογική και ακολουθώντας µια συστηµική προσέγγιση, να παράσχει τις κατάλληλες λύσεις. Παράλληλα, η µηχανιστική προσέγγιση του πολέµου, που επικρατούσε στη ύση, έκανε τους Ευρωπαίους στρατιωτικούς να αντιλαµβάνονται το στοιχείο του βάθους ως ένα επιφανειακό στοιχείο του περιορισµένου πεδίου µάχης. Από τον παραλογισµό αυτό αναπτύχθηκε µια τάση να αξιοποιηθεί το στοιχείο του βάθους, µόνο όταν µια στρατιωτική δύναµη απαιτούσε τον εγκλωβισµό ή τον υπερφαλαγγισµό µιας αντίπαλης τακτικής δύναµης αναπτυγµένης σε γραµµική διάταξη. Η προσέγγιση αυτή, µε τα άκαρπα αποτελέσµατά της, είχε εκδηλωθεί στις εναρκτήριες φάσεις του 1 ου Παγκοσµίου Πολέµου όπου όµως οι επιχειρησιακοί ελιγµοί σε βάθος παρέµεναν ξένοι στη δυτική στρατιωτική σκέψη για πολλά χρόνια. Από την άλλη πλευρά, η ρωσική στρατιωτική κουλτούρα, συνδυάζοντας ανατολικές και δυτικές ιδέες και επηρεασµένη από ολοκρατικές τάσεις, ανέπτυξε µια εντελώς διαφορετική προσέγγιση για το στοιχείο του βάθους. Η εµπειρία του 1812, από την εισβολή του Ναπολέοντα, υποκίνησε φιλοσόφους του πολέµου, όπως ο Tolstoy, να αντιληφθούν το βάθος ως µια ιδέα που περιλαµβάνει και την ολοκρατική φύση του πολιτικοστρατηγικού σκοπού και τις λογικές πλευρές του στρατιωτικού ελιγµού! Έτσι, η αυξανόµενη συναίσθηση της ιδέας του βάθους µεγάλωσε αλλά και έφερε στο προσκήνιο τις αρχικές αµφιβολίες που αφορούσαν την εγκυρότητα των παραδοσιακών σκέψεων, οι οποίες είχαν ως σκοπό να καταστρέψουν τον αντίπαλο στρατό σε µια µόνο γραµµική εµπλοκή. Η υπάρχουσα πολικότητα µεταξύ του «µηχανιστικού» επιπέδου του πολέµου και του αφηρηµένου τοµέα της τακτικής του διεξαγωγής, αποκάλυψε ολόκληρο το φάσµα της στρατιωτικής επιχείρησης. Αυτό επέφερε την ανάγκη δηµιουργίας ενός νέου επιπέδου, που θα συµπλήρωνε το κενό µεταξύ της στρατηγικής και τακτικής στην ιεραρχική δοµή του στρατιωτικού συστήµατος.

7 Το νέο επίπεδο είχε συλληφθεί εννοιολογικά αφενός ως µέσο για να γεφυρωθεί το χάσµα ανάµεσα στο θεωρητικό και το «µηχανιστικό» επίπεδο του πολέµου και αφετέρου για να δηµιουργηθούν οι συνθήκες για τη συγκέντρωση των πολυάριθµων στρατηγικών γεγονότων σε µια διευθυνόµενη λογική και συνεχόµενη αλληλουχία. Με άλλα λόγια, η κατανόηση του παράγοντα του βάθους στον πόλεµο, ο οποίος οξύνθηκε από τις στρατηγικές περιστάσεις του Εµφυλίου Πολέµου, επέφερε, για πρώτη φορά στην ιστορία του πολέµου, την εφαρµογή µιας προσέγγισής του ως «συστήµατος» και έτσι αποκαλύφθηκε το επιχειρησιακό επίπεδο του πολέµου. Επίσης, η ένταξη του µετώπου και των µετόπισθεν ως στοιχεία που αλληλεπιδρούν µέσα στο πλαίσιο ενός ενιαίου στρατηγικού σχεδιασµού, επέφερε τη θεωρία του βάθους που εφαρµόστηκε στην πορεία του Εµφυλίου Πολέµου. Παρόλα αυτά, η πλήρης αξιοποίηση της έννοιας του βάθους δεν έλαβε χώρα στο στάδιο αυτό, όπου οι Ρώσοι δεν είχαν συνειδητοποιήσει τα θετικά του στοιχεία στο πλαίσιο του επιχειρησιακού επιθετικού ελιγµού, αλλά και τη σηµασία του ως παράγοντα για την καταστροφή των εχθρικών δυνάµεων. Μια παράµετρος ήταν ότι το µέγεθος της δραστηριότητας και η πίεση χρόνου, άµεσα συνδυασµένη µε την επιβίωσή του, εµπόδισε το νεαρό Κόκκινο Στρατό να διεξάγει ενδελεχή έρευνα για το επιχειρησιακό επίπεδο των στρατιωτικών δυνάµεων. Ένας άλλος λόγος ήταν η δυσαναλογία µεταξύ των «γραµµικών» [κυρίως των δυνάµεων πεζικού] και των «στιχοειδών» [δυνάµεων ιππικού πυροβολικού και µηχανικού] στοιχείων, που συγκροτούσαν τον Κόκκινο Στρατό την εποχή εκείνη. Συνεπώς, η αρχική επιχειρησιακή ικανότητα του Κόκκινου Στρατού ήταν περιορισµένη και εστιαζόταν αποκλειστικά στους αµυντικούς ελιγµούς. Παράλληλα όµως, έχουµε µια καινοτόµο επινόηση από τους Ρώσους κατά τη διάρκεια του Εµφυλίου Πολέµου και αφορά στην εξακρίβωση της αλληλεπίδρασης ανάµεσα στην φθορά και τον ελιγµό. Κατάφεραν να αναπτύξουν τόσο ένα εννοιολογικό εργαλείο όσο και πρακτικές εφαρµογές που τους επέτρεψαν να αντεπεξέλθουν στο πρόβληµα της φθοράς/τριβής µέσα από µια συστηµατική προσέγγιση. Το ζήτηµα της «attritional» [φθοράς/τριβής] φύσης του πολέµου ήταν βαθιά ριζωµένο στην Ευρωπαϊκή στρατιωτική νοοτροπία πολλά χρόνια πριν τον 1 ο Παγκόσµιο Πόλεµο. Οι δυτικοί στρατοί απέτυχαν να αναπτύξουν λειτουργική και επιχειρησιακή µεθοδολογία, ικανή να χειριστεί το θέµα ορθολογικά. Εποµένως, παραδοσιακά, το φαινόµενο της φθοράς/τριβής είχε χαρακτηριστεί ως «διάταγµα από τον ουρανό» και ως «το άριστο µέσο» για να αντεπεξέλθουν στις συνέπειες του, ήταν η επικέντρωση στη «µαγική» φόρµουλα της αναλογίας του 3:1 µεταξύ των επιτιθέµενων δυνάµεων έναντι των αµυνόµενων.

8 Οι Ρώσοι αντιλήφθηκαν τον ελιγµό ως στοιχείο της αλληλεπίδρασης ανάµεσα στην άµυνα και την κρούση/διάρρηξη και όρισαν αυτή την καινοτοµία ως µια επιχειρησιακή απόφαση, λόγω του τεράστιου στιχοειδούς στοιχείου της κρούσης, συγκροτώντας κατάλληλες δυνάµεις µε σκοπό να χειριστούν αποτελεσµατικά το πρόβληµα της φθοράς/τριβής. Η ρωσική πρωτοτυπία της δοµής του στοιχείου της κρούσης [επίθεσης] ήταν µια τεράστια «στιχοειδής» [columnar] διάταξη που προσέδιδε διπλά πλεονεκτήµατα: από τη µια πλευρά µείωνε το ρυθµό της φθοράς που ο αµυνόµενος µπορούσε να προκαλέσει στον επιτιθέµενο και από την άλλη πλευρά δηµιουργούσε την ευκαιρία για αποφασιστική συγκέντρωση δυνάµεων και πόρων σε επιλεγµένο σηµείο. Μέσα από αυτή την εστιασµένη συγκέντρωση, οι Ρώσοι επιχείρησαν να διασπάσουν/διαρρήξουν την αµυντική διάταξη της εχθρικής δύναµης στο σηµείο της διείσδυσης και να περιορίσουν την ικανότητά της ώστε να επιφέρει φθορά στην επιτιθέµενη δύναµη. Επιπλέον, υιοθέτησαν έναν Ειδικό Σχηµατισµό, τη Στρατιά Κρούσης (Shock Army), µε την οποία σκόπευαν να εξισορροπήσουν εκ των προτέρων τη λογική φθορά, που προκαλούνταν από τον εχθρό, καθώς και να εκτελέσουν επιτυχηµένες τακτικές και επιχειρησιακές δράσεις. Η συγκέντρωση στρατευµάτων και µέσων εντός του πεδίου µάχης µε αιφνίδια οµαδοποίηση δυνάµεων [Udarnaia Gruppa] σχεδιάστηκε και ενεργοποιήθηκε µε συγκεκριµένες παραµέτρους. Αυτές εκφράζονταν µε σαφείς αριθµητικούς όρους και σχέσεις µεταξύ των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των µέσων και του εδάφους και οι οποίοι διατυπώθηκαν µετά από συστηµατικές αναλύσεις δεδοµένων που συλλέχτηκαν από διάφορες συµπλοκές και µάχες. Έτσι λοιπόν, εφαρµόζοντας αυτόν τον σχεδιασµό, οι Ρώσοι ανακάλυψαν ένα επιστηµονικό εργαλείο για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων ώστε να τους βοηθήσει στις προσπάθειες τους να ξεπεράσουν τον παραλογισµό του τακτικού παράγοντα της φθοράς/τριβής. Πριν από τη «Βαθιά Μάχη» Η «Βαθιά Mάχη» / «Deep Battle» είναι µια στρατιωτική θεωρία, που αναπτύχθηκε στη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του 1920 και Η ρωσική στρατιωτική σκέψη και νοοτροπία λίγο είχε αλλάξει κατά τη διάρκεια των τριών αιώνων, πριν από τη δεκαετία του Η Ρωσική Αυτοκρατορία είχε συµβαδίσει θεωρητικά µε τους εχθρούς και τους συµµάχους της και απέδωσε ικανοποιητικά στις µεγάλες συγκρούσεις, που είχε εµπλακεί στην πορεία της προς τον 19 ο αιώνα.

9 Ωστόσο, παρά µερικές αξιοσηµείωτες νίκες στους Ναπολεόντειους και Ρωσο-Τουρκικούς πολέµους, οι σηµαντικές της ήττες στον Πόλεµο της Κριµαίας, τον Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεµο, τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, αλλά και µια σειρά από ήττες κατά τον Σοβιετικό-Πολωνικό πόλεµο, υπογράµµισαν την κατωτερότητα των ρωσικών µεθοδολογιών στην οργάνωση και τη στρατιωτική εκπαίδευση. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση, το νέο καθεστώς των Μπολσεβίκων προσπάθησε να δηµιουργήσει ένα εντελώς νέο στρατιωτικό σύστηµα, το οποίο αντανακλούσε το επαναστατικό τους πνεύµα. Ο νέος Κόκκινος Στρατός [Red Army] ήταν ένα µείγµα παλαιών και νέων µεθόδων τακτικής, που επαναπαύονταν στα τεράστια αποθέµατα του ανθρώπινου δυναµικού της χώρας. Ωστόσο, το 1929 άρχισε το σοβιετικό πρόγραµµα για την ανάπτυξη της βαριάς βιοµηχανίας, το οποίο αναβάθµισε το τεχνολογικό επίπεδο των σοβιετικών βιοµηχανιών όπλων σε αντίστοιχο των άλλων ευρωπαϊκών εθνών. Μόλις αυτό επιτεύχθηκε, οι Σοβιετικοί έστρεψαν την προσοχή τους στην επίλυση του προβλήµατος της στρατιωτικής επιχειρησιακής κινητικότητας. Οι κύριοι υποστηρικτές αυτής της εξέλιξης ήταν οι Alexander Andreyevich Svechin, Mikhail Frunze και Mikhail Nikolayevich Tukhachevsky. Προωθούσαν την ανάπτυξη στρατιωτικών επιστηµονικών κοινωνιών και επέλεγαν ταλαντούχους αξιωµατικούς, για να συγκροτήσουν οµάδες εργασίας, για την ανάπτυξη της νέας στρατιωτικής σκέψης. Πολλοί από αυτούς τους αξιωµατικούς εισήλθαν στη Σοβιετική Στρατιωτική Ακαδηµία κατά τη διάρκεια της θητείας του Tukhachevsky ως ιοικητή αυτής, την περίοδο Άλλοι, που εµφανίστηκαν αργότερα, συµπεριλαµβανοµένων του Nikolai Efimovich Varfolomeev αλλά και του Vladimir Triandafillov, συνέβαλαν εξαιρετικά σηµαντικά στην αξιοποίηση της τεχνολογίας στις επιθετικές επιχειρήσεις βάθους. Οι ρίζες της Βαθιάς Μάχης Ως επακόλουθο των πολέµων µε την Ιαπωνία και Πολωνία, αρκετοί ανώτεροι Σοβιετικοί ιοικητές έκαναν έκκληση για τη σχεδίαση ενός νέου ενιαίου στρατιωτικού δόγµατος. Μεταξύ αυτών προεξέχων ήταν ο Mikhail Frunze. Το κάλεσµα αυτό προκάλεσε και τελικά οδήγησε στην εκδήλωση της αντίθεσης του Leon Trotsky. Οι απόψεις όµως του Frunze βρήκαν «ευήκοον ους» στους αξιωµατικούς, που είχαν βιώσει την κακή διοίκηση και έλεγχο των σοβιετικών δυνάµεων στη σύγκρουση µε την Πολωνία. Η εξέλιξη των γεγονότων εκείνων προκάλεσε και την αντικατάσταση του Trotsky από τον Frunze, τον Ιανουάριο του 1925, αλλά και προσδιόρισε ότι η φύση του νέου δόγµατος θα ήταν πολιτική. Η Σοβιετική Ένωση ήταν η

10 συγχώνευση των στρατιωτικών µε το πολιτικό ιδεατό των Μπολσεβίκων. Αυτό, τελικά, θα καθόριζε και τη φύση του πολέµου για τη Σοβιετική Ένωση. Θεωρούσαν τα καπιταλιστικά κράτη της ύσης ως τον πιο πιθανό εχθρό τους και συνεπώς έπρεπε να αµυνθούν εναντίον τους, όπως και στο παρελθόν, και εκτιµούσαν ότι µια τέτοια σύγκρουση θα ήταν αναπόφευκτη. Η φύση του πολέµου αυτού έθεσε τέσσερα βασικά ζητήµατα/ερωτήµατα: Ο επόµενος πόλεµος θα κερδίζονταν µε µία αποφασιστική εκστρατεία ή θα ήταν ένας µακροχρόνιος αγώνας τριβής; Ο Κόκκινος Στρατός θα ήταν κυρίως επιθετικός ή αµυντικός; Η φύση της µάχης θα είναι ρευστή ή στατική; Οι µηχανοκίνητες δυνάµεις ή το πεζικό θα ήταν το πιο σηµαντικό στοιχείο; Η «Βαθιά Μάχη» / «Deep Battle» αναπτύχθηκε ως θεωρητικό σχήµα από σειρά σηµαντικών και διακεκριµένων στρατιωτικών θεωρητικών-συγγραφέων, όπως οι Vladimir Triandafillov και Mikhail Tukhachevsky που προσπάθησαν να δηµιουργήσουν µια νέα στρατιωτική στρατηγική µε τη δική της εξειδικευµένη επιχειρησιακή τέχνη και τακτική. Η έννοια των επιχειρήσεων βάθους ήταν µια εθνική σοβιετική στρατηγική, προσαρµοσµένη στην οικονοµική, πολιτιστική και γεωπολιτική θέση της Σοβιετικής Ένωσης. Στον απόηχο αρκετών αποτυχιών ή ηττών στο Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεµο, τον 1 ο Παγκόσµιο Πόλεµο και τον Σοβιετικο - Πολωνικό πόλεµο, το Σοβιετικό Γενικό Αρχηγείο [Stavka], επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη νέων µεθόδων για τη διεξαγωγή του πολέµου. Η νέα αυτή προσέγγιση στην στρατιωτική στρατηγική και τακτική εισήγαγε ένα νέο ενδιάµεσο επίπεδο στη στρατιωτική τέχνη: το επιχειρησιακό. Η Σοβιετική Ένωση ήταν η πρώτη χώρα που επισήµως διέκρινε το συγκεκριµένο τρίτο επίπεδο της στρατιωτικής σκέψης, το επιχειρησιακό, και το οποίο κατέλαβε τη θέση του µεταξύ της στρατηγικής και τακτικής. Χρησιµοποιώντας τα πρότυπα αυτά, οι Σοβιετικοί ανέπτυξαν την έννοια της Βαθιάς µάχης, η οποία από το 1936 είχε γίνει µέρος των Κανονισµών Εκστρατείας του Κόκκινου Στρατού. Οι Επιχειρήσεις Βάθους είχαν δύο φάσεις: την τακτική µάχη, ακολουθούµενη από την εκµετάλλευση της τακτικής επιτυχίας, που είναι γνωστή ως διεξαγωγή επιχειρήσεων βάθους. Η Βαθιά µάχη προέβλεπε τη διάρρηξη/διάσπαση της προωθηµένης άµυνας του εχθρού ή των τακτικών ζωνών, µε σκοπό την εκµετάλλευση από

11 φρέσκιες, αδιάθετες, επιχειρησιακές εφεδρικές δυνάµεις για να αξιοποιήσουν µε τη διάρρηξη/διάσπαση, το στρατηγικό βάθος του µετώπου του εχθρού. Ο στόχος της επιχείρησης βάθους ήταν να επιβάλει µια αποφασιστική στρατηγική ήττα στον εχθρό και να καταστήσει την άµυνα των έµπροσθέν του δυσχερέστερη ή και αδύνατη. Σε αντίθεση µε άλλα δόγµατα, η βαθιά µάχη τόνισε τη χρήση των συνδυασµένων όπλων (πεζικό- µηχανοποιηµένο πεζικό-τεθωρακισµένα-πυροβολικό-αεροπορία) σε όλα τα επίπεδα: το στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό. Η συζήτηση αυτή εξελίχθηκε σε δηµόσια διαφωνία µεταξύ αυτών, όπως ο Alexander Svechin, ο οποίος υποστήριζε µια στρατηγική της τριβής, και των διαφωνούντων, όπως ο Tukhachevsky, που πίστευαν ότι µια στρατηγική µε ελιγµό ήταν απαραίτητη για την αποφασιστική καταστροφή των δυνάµεων του εχθρού. Η δεύτερη άποψη υποκινήθηκε εν µέρει και από την κατάσταση της οικονοµίας της Σοβιετικής Ένωσης: η χώρα δεν ήταν ακόµη βιοµηχανική και, συνεπώς, ήταν οικονοµικά πολύ αδύναµη για να πολεµήσει έναν µακράς χρονικής διάρκειας πόλεµο φθοράς/τριβής. Τελικά ο Svechin αποδέχθηκε τη θέση αυτή και υιοθέτησε την εκτίµηση ότι οι πρώτες επιθετικές επιχειρήσεις θα έπρεπε να είναι ταχείες και ισχυρές, αλλά αποφάσισε ότι τελικά αυτό θα κατέληγε σε έναν πόλεµο θέσεων και φθοράς/τριβής. Θα απαιτούσε, συνεπώς, µια ισχυρή οικονοµία και ένα πολιτικώς κατηχηµένο πληθυσµό, προκειµένου να υπερνικηθεί ο εχθρός. Το δόγµα, που σχεδιάζονταν από τους Σοβιετικούς, ήταν προσανατολισµένο στην επίθεση. Η παραµέληση της άµυνας από τον Tukhachevsky, ώθησε τον Κόκκινο Στρατό να στραφεί προς την αποφασιστική µάχη και τη λατρεία της επιθετικής νοοτροπίας, τάσεις, που σε συνδυασµό µε άλλους παράγοντες, προκάλεσαν τεράστια προβλήµατα το Σε αντίθεση µε τον Tukhachevsky, ο Svechin καθόριζε ότι ο επόµενος πόλεµος θα µπορούσε να κερδηθεί µόνο µε την τριβή κι όχι από µια ή περισσότερες αποφασιστικές µάχες. Επίσης, ισχυρίστηκε ότι απαιτούνταν µια θεωρία εναλλασσόµενων αµυντικών και επιθετικών ενεργειών. Στο πλαίσιο αυτό αναγνώρισε τη θεωρητική διάκριση της επιχειρησιακής τέχνης που βρίσκεται µεταξύ τακτικής και στρατηγικής. Κατά την άποψή του, οι άµεσες τακτικές µάχες (τακτικό επίπεδο) για την επίτευξη αντικειµενικών σκοπών σε όλο το εύρος του θεάτρου επιχειρήσεων, έπρεπε να είναι είτε άµεσα ή έµµεσα συντονισµένες και ολοκληρωµένες (επιχειρησιακό επίπεδο), προκειµένου να

12 επιτευχθεί ο τελικός στρατηγικός σκοπός (στρατηγικό επίπεδο) της Stavka. Αυτή η αντίληψη απετέλεσε το λεπτοµερές προσχέδιο για τη Σοβιετική Βαθιά µάχη. Το 1929, ο Vladimir Triandafillov και Tukhachevsky συνεργάστηκαν για να δηµιουργηθεί ένα συνεκτικό σύστηµα αρχών, σύµφωνα µε την σκέψη του Svechin. Ο Tukhachevsky ανέλαβε να επεξεργαστεί τις αρχές της τακτικής και τις επιχειρησιακές φάσεις της Βαθιάς Μάχης. Ως αποτέλεσµα των προσπαθειών του και αποδοχής της µεθοδολογίας του, ο Κόκκινος Στρατός συνέταξε το 1933 το εγχειρίδιο Προσωρινών Οδηγιών Οργάνωσης της Βαθιάς Μάχης. Ήταν η πρώτη φορά που η «Βαθιά Μάχη» αναφερόταν στην επίσηµη βιβλιογραφία του Κόκκινου Στρατού. Η θεωρία της Βαθιάς Μάχης του Tukhachevsky έχει πέντε στοιχεία: α. Οι τακτικές Μονάδες είναι τα µέσα για την υποστήριξη των επιχειρησιακών ελιγµών. β. Η εφαρµογή της πίεσης κατά µήκος όλου του µετώπου απαγορεύει στον εχθρό να έχει την ικανότητα ελιγµού ως απάντηση σε µια διείσδυση. γ. Όσο επιτυγχάνεται µεγαλύτερο βάθος και ταχύτητα µε τις επιχειρησιακές δυνάµεις, τόσο αυξάνεται η φονικότητα και το σοκ στα οποία υπόκεινται οι εχθρικές δυνάµεις. δ. Η ισχύς πυρός και οι ελιγµοί στο έδαφος µπορούν να χρησιµοποιηθούν εναλλακτικά, για να αυξηθεί το βάθος κρούσης, καθώς αναπτύσσεται η οπλική τεχνολογία. ε. Το βάθος του πεδίου της µάχης πρέπει να θεωρείται ως ένα συνεχές. Ο διοικητής πρέπει να σχεδιάζει, σε συνάρτηση µε τον χώρο και τον χρόνο, όχι µόνο την πρώτη του µάχη, αλλά και την επίτευξη του τελικού αντικειµενικού σκοπού [«τελική µάχη»]. Τα υποµνήµατα του 1927 και 1930, γραµµένα από τον Tukhachevsky, οδήγησαν σε ένα γενικό εκσυγχρονισµό µέσω µιας συστηµατικής διαδικασίας επανεξοπλισµού και αναδιοργάνωσης. Τον Ιανουάριο 1930 εκπονήθηκε από αυτόν µια µελέτη σχετικά µε την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάµεων µε βάση την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τις δυνατότητες της στρατιωτικής βιοµηχανικής παραγωγής. Η κεντρική ιδέα της µελέτης ήταν µια ποσοτική και ποιοτική αύξηση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των διαφόρων Κλάδων και Υπηρεσιών οι οποίες θα επηρέαζαν µε τη συγκρότησή τους την εµφάνιση των νέων µορφών επιχειρησιακής τέχνης. Πρότεινε την ανάπτυξη και την αύξηση των

13 µεγεθών του µηχανοποιηµένου πεζικού, του πυροβολικού, των τεθωρακισµένων, των αεροµεταφερόµενων δυνάµεων και της αεροπορίας. Ωστόσο, ο Στάλιν και Voroshilov δεν υποστήριξαν το πρόγραµµα και αντιστάθηκαν σθεναρά στις µεταρρυθµίσεις. Ο Στάλιν δήλωνε ότι η έγκριση του προγράµµατος θα µπορούσε να προκαλέσει τη µετάβαση από τη «σοσιαλιστική ανάπτυξη» στον «Κόκκινο Μιλιταρισµό». Αυτός είναι ο κύριος λόγος, που η πρόσφατη ιστοριογραφία έχει αποδώσει υπερβολική έµφαση στις τεχνολογικές πτυχές της διαφωνίας. Ωστόσο, µια εξέταση των αντιρρήσεων του Stalin για τις απόψεις του Tukhachevsky και ειδικότερα για τα υποµνήµατά του, αποκαλύπτει ότι στην καρδιά της διαφωνίας υπάρχουν κίνητρα πολύ βαθύτερα από αυτά που προτείνονται από το τεχνολογικό ή το οργανωτικό επιχείρηµα. Καλά εξοικειωµένος µε τον Tukhachevsky και τη Σχολή του, ο Stalin εκτίµησε ότι τα θεωρητικά και οργανωτικά τους κριτήρια δεν ήταν τίποτα άλλο παρά µία προσχηµατική κάλυψη («πρόσοψη») για την ανάπτυξη µιας Κόκκινης στρατιωτικής ελίτ. Ήταν εµφανές σε αυτόν ότι οι προτάσεις του 1927 αντανακλούσαν σχεδόν µια πλήρως αποκρυσταλλωµένη επιχειρησιακή αντίληψη, σχηµατισµένη από µια ελίτ στρατιωτικών διανοουµένων. Επίσης, διαισθάνθηκε ότι οι εντατικές προσπάθειες, που καταβάλλονταν από τον Tukhachevsky και τους συναδέλφους του για τη δηµιουργία µιας νέας στρατιωτικής θεωρίας, θα µπορούσαν εύκολα να οδηγήσουν και στην εµφάνιση θεµελίωση της υπεροχής των στρατιωτικών, την οποία θεώρησε ως πιθανή πολιτική απειλή. Για αυτό ο Stalin απαγόρευσε τις διαλέξεις σχετικά µε τη στρατηγική και τον επιχειρησιακό σχεδιασµό, ενώ τα µέλη των στρατιωτικών σχολών έκαναν πολλές προσπάθειες για να αποτρέψουν τον Tukhachevsky να παρουσιάσει τις ιδέες του δηµοσίως. Όλα αυτά υποδεικνύουν ότι οι αληθινές ρίζες της διαφωνίας ανάµεσα στην οµάδα του Voroshilov και τη σχολή του Tukhachevsky, που επικεντρώνονταν στην ανάπτυξη των νέων επιχειρησιακών ιδεών και τα δήθεν επιχειρήµατα σχετικά µε την προτίµηση της µηχανοποίησης ή της διατήρησης του ιππικού, λειτουργούσαν ως πρόσχηµα, που όµως «πυροδοτούνταν» από τους αντιπροσώπους του Stalin. Έτσι ακόµη και µετά την αναγνώριση από τον Stalin των επιχειρησιακών πλεονεκτηµάτων της µηχανοποίησης και της επίσηµης έγκρισης συγκρότησης τεσσάρων ανεξαρτήτων Σωµάτων Στρατού, ούτε ο Voroshilov, αλλά και ούτε ο Biennia έπαψαν να ραδιουργούν εναντίον του Tukhachevsky, αλλά και ούτε άλλαξαν τον τρόπο και το περιεχόµενο των επιθέσεων τους εναντίον του, µέχρι που αυτός εκτελέστηκε το 1937.

14 Κατά τη διάρκεια του 1930, η «αναγέννηση» της Γερµανίας, στην εποχή του Τρίτου Ράιχ, είδε τις γερµανικές καινοτοµίες στο τακτικό πεδίο. Η µεθοδολογία, που χρησιµοποιήθηκε από τους Γερµανούς κατά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο, είναι ευρύτερα γνωστή ως «Blitzkrieg». Υπάρχει µια διαδεδοµένη παρερµηνεία, ότι ο Αστραπιαίος Πόλεµος/Blitzkrieg, ο οποίος για ορισµένους δεν είναι αποδεκτός ως ένα συνεκτικό στρατιωτικό δόγµα, ήταν παρόµοιος µε το σοβιετικό δόγµα των επιχειρήσεων βάθους. Ωστόσο, οι ιστορικοί συναινούν στο ότι η σοβιετική µέθοδος αντιπροσώπευε µια ολοκληρωµένη στρατιωτική στρατηγική, που βασίζεται σε σαφές σύνολο αρχών και συνεπώς δεν έχει οµοιότητα µε το «Blitzkrieg». Μερικοί δε, επισηµαίνουν ότι το Σοβιετικό δόγµα είχε επίσης «αποκρυσταλλωθεί» πολύ νωρίτερα από το αντίστοιχο γερµανικό, που όµως εστίαζε σε τακτικές-επιχειρησιακές µεθόδους. Οι αρχές της Βαθιάς Μάχης και η Επιχειρησιακή Σκέψη έως το 1985 Η έννοια των Eπιχειρήσεων Bάθους [Glubokaya Operatsiya] αναδύθηκε το 1936 και περιγράφεται στο πλαίσιο των κανονισµών του ιδίου έτους, σχετικά µε τη «Βαθιά Μάχη», όπου οι εµπλεκόµενοι σχηµατισµοί δεν ήταν µεγαλύτεροι του Σώµατος Στρατού. Η Βαθιά Μάχη περιλάµβανε ταυτόχρονους ελιγµούς πολλών σχηµατισµών του Μετώπου (Οµάδας Στρατιών), του Σοβιετικού Στρατού. Η νίκη δεν θα εξασφαλιζόταν µε µια µοναδική επιχείρηση αλλά από πολλαπλές επιχειρήσεις οι οποίες θα µπορούσαν να διεξάγονται παράλληλα ή διαδοχικά και θα προκαλούσαν µια καταστροφική αποτυχία στο αµυντικό σύστηµα του εχθρού. Κάθε επιχείρηση αποσκοπεί στο να αποσπάσει την προσοχή του εχθρού και να κρατήσει τον αµυνόµενο σε εικασία σχετικά µε το πού είναι η κύρια προσπάθεια και ο κύριος στόχος [ΑΝΣΚ] που έχει προσδιοριστεί. Με αυτό τον τρόπο, εµποδίζει τον εχθρό στην αποστολή ισχυρών κινητών εφεδρειών που αυτός διατηρεί στον τοµέα. Έτσι ο Κόκκινος στρατός θα µπορούσε να υπερβεί τεράστιες περιοχές πριν ο αµυνόµενος αποκτήσει την ικανότητα ανάκαµψης, ενώ η διεξαγωγή των επιχειρήσεων ήταν απογοητευτική για έναν αντίπαλο που προσπαθούσε να διεξάγει µια κινητή άµυνα. Ο ΑΝΣΚ των Μονάδων/Σχηµατισµών ήταν η διεξαγωγή επιθετικών ενεργειών, έως ότου αυτοί ήταν σε θέση να προχωρήσουν. Ωστόσο, εξαρτιόνταν από τον κύριο και αποφασιστικό στρατηγικό στόχο που καθορίζονταν από τη Stavka.

15 Κάθε µία από τις επιχειρήσεις κατά µήκος του µετώπου θα είχε δευτερεύοντες στρατηγικούς ΑΝΣΚ και κάθε µία επιχείρηση θα είχε µια κυρία κατεύθυνση προς τον ΑΝΣΚ. Ο στρατηγικός στόχος, ή η αποστολή, ήταν να εξασφαλιστεί ο πρωταρχικός στρατηγικός ΑΝΣΚ. Συνήθως, απετελούντο από ένα γεωγραφικό στόχο και από την καταστροφή ενός ποσοστού των εχθρικών ενόπλων δυνάµεων. Επίσης, οι στρατηγικές αποστολές της κάθε επιχείρησης εκτελούνταν σε ένα θέατρο επιχειρήσεων. Συνήθως, διέθετε αρκετές Στρατιές Κρούσης που προσκολούνταν σε αυτό και οι οποίες συνέκλιναν προς στο στόχο, τον περικύκλωναν και επετίθεντο σε αυτόν. Η έννοια της Βαθιάς µάχης δεν ήταν µόνο επιθετική. Η θεωρία έλαβε υπόψη της όλες τις µορφές του πολέµου και αποφάσισε ότι τόσο η επίθεση όσο και η άµυνα θα έπρεπε να µελετηθούν και να ενσωµατωθούν σε αυτήν. Η αµυντική της φάση εµπλέκεται στον εντοπισµό των κρίσιµων στρατηγικών στόχων και στην εξασφάλισή τους από επιθέσεις από όλες τις κατευθύνσεις. Όπως και µε τις επιθετικές επιχειρήσεις, η περιοχή στόχος έπρεπε να εντοπιστεί και να διαιρεθεί σε επιχειρησιακές και τακτικές ζώνες. Στην άµυνα, οι τακτικές ζώνες, µπροστά από τον ΑΝΣΚ θα ήταν οχυρωµένες, αλλά και υποστηριζόµενες µε ισχυρό πυροβολικό και µε δυνάµεις πεζικού. Το εξωτερικό και προωθηµένο Πρόσθιο Όριο Τοποθεσία/ΠΟΤ της αµυντικής τοποθεσίας θα ήταν ισχυρά ναρκοθετηµένο ώστε να δηµιουργεί µια πολύ ισχυρή στατική αµυντική ζώνη/περιοχή. Οι τακτικές ζώνες είχαν διάφορες διαδοχικές γραµµές άµυνας, συνήθως 12 χιλιόµετρα από τον κύριο ΑΝΣΚ. Τέλος, στη ζώνη, από 1 έως 3 χιλιόµετρα από τον κύριο ΑΝΣΚ, οι Στρατιές Κρούσης, οι οποίες περιέχουν και το µεγαλύτερο µέρος των σοβιετικών σχηµατισµών µάχης, έπρεπε να τοποθετούνταν. Ο στόχος της άµυνας στην έννοια του βάθους ήταν να απορροφήσει την µαχητική ισχύ της ελίτ των εχθρικών δυνάµεων, προκαλώντας τους εξάντληση και εξουθένωση. Μόλις ο εχθρός είχε βαλτώσει στη σοβιετική άµυνα, οι εφεδρείες χρησιµοποιούνταν. Όντας τοποθετηµένες πίσω από τις τακτικές ζώνες, οι φρέσκιες κινητές δυνάµεις αποτελούµενες από µηχανοκίνητο πεζικό, πεζικό, τεθωρακισµένες δυνάµεις, ισχυρό πυροβολικό και τακτική αεροπορική υποστήριξη, θα ξεκινούσαν την καταστροφή του εχθρού µε µια αντεπίθεση, είτε καταστρέφοντας αυτόν στο πλευρό του ή οδηγώντας τον έξω από τη σοβιετική τακτική ζώνη ή και σε εχθρό που κατέχει έδαφος, στο µέτρο του δυνατού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, νέα σοβιετικά όπλα είχαν εφευρεθεί και κατασκευασθεί. Βελτιώσεις στην ταχύτητα και το εύρος της επίθεσης των όπλων συµπίπτουν µε εκείνες των αµυντικών τους οµολόγων. Νέα άρµατα µάχης (Τ-34), πυροβολικό, αεροσκάφη και µηχανοκίνητα οχήµατα

16 διατίθενται σε µεγάλες ποσότητες για να συγκροτήσουν Μεραρχίες και Σώµατα Στρατού, καθώς και µηχανοποιηµένες και µηχανοκίνητες Μεραρχίες. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τους σχεδιαστές του Κόκκινου Στρατού στην προσπάθεια επίλυσης του προβλήµατος της διατήρησης του επιχειρησιακού τους ρυθµού µε τη χρησιµοποίηση των νέων τεχνολογιών. Οι δυνάµεις, που χρησιµοποιούνται κατά την επιχειρησιακή φάση της επίθεσης/διάρρηξης-διάσπασης, ήταν πολύ µεγαλύτερες. Ο Κόκκινος Στρατός πρότεινε το συνδυασµό των προσπαθειών των δυνάµεων του στρατού ξηράς, της αεροπορίας, των αεροµεταφερόµενων και αεροποβατικών δυνάµεων, ώστε να ξεκινήσει ένα "ταυτόχρονο χτύπηµα σε όλο το βάθος της άµυνας του εχθρού", [δηλαδή είχαµε την εφαρµογή µιας άτυπης διακλαδικότητας], και τέλος να περικυκλώσουν και να καταστρέψουν τις εχθρικές Μονάδες-Σχηµατισµούς του µετώπου (στην τακτική έµπροσθεν ζώνη, µε την κατάληψη του επιχειρησιακού βάθους στο πίσω µέρος της), και να συνεχίσουν την εκµετάλλευση στο επιχειρησιακό και στρατηγικό βάθος του αµυνόµενου εχθρού. Η κεντρική δύναµη των επιχειρήσεων βάθους ήταν η Στρατιά Κρούσης, ενεργώντας είτε σε συνεργασία µε κάποια άλλη ή ανεξάρτητα ως µέρος της επιχείρησης του Τοµέα. Ο Triandafilov δηµιούργησε το σχεδιάγραµµα της κατανοµής ισχύος για τις επιχειρήσεις βάθους στο βιβλίο του «Character of Operations of Modern Armies», το οποίο διατηρήθηκε σε χρήση καθόλη τη δεκαετία του Επίσης, στον Triandafilov αποδίδεται η σύνθεση της Στρατιάς Κρούσης, περίπου 12 έως 18 µεραρχίες τυφεκιοφόρων, σε 4-5 Σώµατα Στρατού. Οι σχηµατισµοί αυτοί συµπληρώθηκαν µε συντάγµατα πυροβολικού και 8-12 επιλαρχίες αρµάτων. Μέχρι το θάνατό του το 1931, σε αεροπορικό δυστύχηµα, ο Triandafilov είχε υποβάλει διάφορες προτάσεις για τη δύναµη, η οποία συµπεριελάµβανε και την κατανοµή των αεροπορικών µονάδων στους σχηµατισµούς του µετώπου. Αυτές αποτελούντο από 2-3 σµηναρχίες βοµβαρδιστικών αεροσκαφών και 6-8 µοίρες µαχητικών αεροσκαφών.

17 Σχεδιάγραµµα: Deep Battle

18 Ο διάδοχος του Triandafilov, ο Nikolai Efimovich Varfolomeev, ασχολείτο λιγότερο µε την ανάπτυξη των ποσοτικών δεικτών της βαθιάς µάχης, αλλά περισσότερο µε τη µηχανική της αποστολής της Στρατιάς Κρούσης. Ο Varfolomeev θεωρεί αυτή ως «την έναρξη ενός συνεχούς, βαθύ και καταστροφικού πλήγµατος» κατά µήκος του κεντρικού άξονα της επίθεσης. Πίστευε ότι η Στρατιά Κρούσης χρειάζεται τέτοια ισχύ πυρός και κινητικότητα για να καταστρέψει τον εχθρό, µαζί µε την τακτική εχθρική άµυνα, τις επιχειρησιακές του εφεδρείες, όσο και να καταστρέψει και να καταλάβει γεωγραφικούς στόχους ή θέσεις σε αρµονία µε άλλους επιχειρησιακώς ανεξάρτητους σχηµατισµούς, αλλά στρατηγικά συνεργαζόµενους, στις επιθέσεις. Ο Varfolomeev επεδίωξε να οργανώσει τις Στρατιές Κρούσης σε δύο κλιµάκια. Το πρώτο ήταν το τακτικό κλιµάκιο, που θα επέφερε τη διάσπαση και το ρήγµα, αποτελούµενο από µερικά Σώµατα Στρατού τυφεκιοφόρων. Επίσης, θα υποστηρίζονταν από σειρά εφεδρικών µεραρχιών δεύτερης γραµµής, ώστε να διατηρηθεί αµείωτος ο ρυθµός της επίθεσης, καθώς και η πίεση της ορµής των στον εχθρό. Οι δυνάµεις αυτές θα προσέβαλλαν σε εύρος 15 ως 20 χιλιόµετρων εντός της εχθρικής τακτικής άµυνας µε σκοπό την εµπλοκή των προωθηµένων και των εφεδρικών του δυνάµεων. Μόλις αυτές είχαν ηττηθεί, ο Κόκκινος Στρατός του Τοµέα ήταν έτοιµος να απελευθερώσει φρέσκιες, και µη εµπλεκόµενες εφεδρικές επιχειρησιακές δυνάµεις, για να περάσει µέσα από τις κατακτηµένες τακτικές ζώνες και να εκµεταλλευτεί σε βάθος τις εχθρικές επιχειρησιακές ζώνες. Το πρώτο κλιµάκιο, χρησιµοποιούσε µεγάλη ισχύ πυρός (πυροβολικούαεροπορίας) και µάζα για να διαρρήξει το πλέγµα της εχθρικής αµυντικής γραµµής, το δε δεύτερο κλιµάκιο των επιχειρησιακών εφεδρειών χρησιµοποιούσε σε συνδυασµό τη δύναµη πυρός, την κινητικότητα και τον ελιγµό, κάτι που απουσίαζε από το πρώτο. Οι επιχειρησιακές µονάδες ήταν σε µεγάλο βαθµό βαρείς, µηχανοκίνητες, αυτοκινούµενες δυνάµεις πεζικού, ιππικού, τεθωρακισµένων και αεροπορίας. Οι δυνάµεις αυτές επιδίωκαν να περικυκλώσουν τις εχθρικές τακτικές δυνάµεις, καθώς αυτές δεν ήταν εµπεπλεγµένες κατά µήκος των πλευρών του σηµείου διάρρηξης. Άλλες, πίεζαν για να καταλάβουν τις επιχειρησιακές ζώνες και να καταστρέψουν τις εχθρικές εφεδρείες, καθώς αυτές µετακινούνταν δια µέσω των νώτων των µε σκοπό τη δηµιουργία µιας νέας γραµµής άµυνας, ενώ παράλληλα οι επικοινωνίες, οι αποθήκες ανεφοδιασµού και η περιοχή διοικητικής µέριµνας του εχθρού ήταν οι αρχικοί στόχοι (ΑΝΣΚ) για τις σοβιετικές δυνάµεις. Η τακτική των επιχειρησιακών ζωνών αποµόνωνε και απαγόρευε τις εχθρικές ενισχύσεις να κινηθούν και να ενισχύσουν το εχθρικό µέτωπο άµυνας και τελικά αυτό ήταν ανυπεράσπιστο. Μια τέτοια µέθοδος προκαλούσε επιχειρησιακή παράλυση στον αµυνόµενο.

19 Στην επίσηµη βιβλιογραφία, ο Varfolomeev δήλωσε ότι οι δυνάµεις πίεσης προς το εχθρικό επιχειρησιακό βάθος πρέπει να προελαύνουν µε ρυθµό χιλιόµετρα την ηµέρα. Όµως οι δυνάµεις, που επιχειρούν εναντίον των πλευρών των εχθρικών τακτικών δυνάµεων θα έπρεπε να προελαύνουν χιλιόµετρα την ηµέρα, µε την τεχνολογία εκείνης της εποχής, για να αποτρέψουν τη διαφυγή του εχθρού! Τέλος, επισηµαίνουµε πάλι, ότι η µόνη οµοιότητα µεταξύ των δύο δογµάτων Blitzkrieg και Deep Battle ήταν η έµφασή τους στον πόλεµο κινήσεων και την επιθετική στάση, ενώ τα δύο δόγµατα είναι αισθητά διαφορετικά µεταξύ τους. Το Γερµανικό δόγµα Blitzkrieg υπογράµµιζε τη σηµασία του µοναδικού κέντρου βαρύτητας ως ένα από τα µέσα για την ταχεία ήττα του εχθρού, το Σοβιετικό της Deep Battle τόνιζε την ανάγκη πολλαπλών σηµείων διάρρηξης και στη συνέχεια ταχύτατα την εκµετάλλευση αυτών µε τις εφεδρείες. Η διαφορά στο δόγµα µπορεί να εξηγηθεί από τις στρατηγικές συνθήκες που ίσχυαν για την ΕΣΣ και τη Γερµανία στο χρόνο. Η Γερµανία είχε µικρό πληθυσµό αλλά καλά εκπαιδευµένο στρατό, οι δε Σοβιετικοί είχαν µεγάλο πληθυσµό αλλά ο στρατός τους ήταν ανεπαρκώς εκπαιδευµένος και εξοπλισµένος. Ως εκ τούτου, ο Blitzkrieg εστίαζε τη δράση σε επιθέσεις εναντίον στενού µετώπου 1-4 χιλιοµέτρων, όπου η ποιότητα θα µπορούσε να είναι αποφασιστική και η Deep Battle τόνισε το ευρύτερο µέτωπο όπου οι επιθέσεις ήταν ποσοτικές και θα µπορούσαν να επιφέρουν αποτελέσµατα. Υπάρχουν όµως και ορισµένοι στρατιωτικοί αναλυτές, που επισηµαίνουν ότι το δόγµα Blitzkrieg αναπτύχθηκε από τη Σοβιετική θεωρεία της Deep Battle, όταν το Γερµανικό Γενικό Επιτελείο επεξεργάστηκε τις παρατηρήσεις των επιτελών του κατά τη διάρκεια επισκέψεών τους στην τότε ΕΣΣ, στη δεκαετία του '20 και '30. Μεταγενέστερα, υπό την ηγεσία του Stalin, η Σοβιετική Ένωση οραµατιζόταν τον επόµενο πόλεµο ως µια επανάληψη του 2 ου Παγκοσµίου Πολέµου, µε παρατεταµένες χερσαίες εκστρατείες κατά τις οποίες οι δυνάµεις ξηράς και τα συµβατικά όπλα θα κυριαρχούσαν. Από πολλές απόψεις, η θέση αυτή αντανακλά τη στασιµότητα και ακινησία της σοβιετικής πολιτικής κατά τα τελευταία χρόνια ενός γερασµένου ηγέτη της. Το καλοκαίρι του 1942, στη µέση των τροµερών ηττών και των δυσκολιών του πολέµου, ο Κόκκινος Στρατός επανέκτησε την επιχειρησιακή του συνείδηση. Η βαθιά επιχειρησιακή θεωρία αναβιώθηκε και η γρήγορη εφαρµογή υπό µορφή επιχειρησιακών και οργανωτικών σχεδίων συνέπεσε

20 µε τις ανάγκες της Σοβιετικής Ένωσης. Παρείχε σ αυτόν το πλεονέκτηµα για την ήττα της Wehrmacht και κατέστρεψε όλες τις έννοιες του αστραπιαίου πολέµου. Ενώ η καταστολή της επιχειρησιακής σκέψης της δεκαετίας του '30 παρακινήθηκε από τις προσωπικές ιδεοληψίες του Stalin, η θεωρητική της ανάπτυξη οργανώθηκε ορθολογικά από τον Khrushchev κατά τη διάρκεια των ετών Υπό την ηγεσία του Krushchev, όπως και σε πολλούς άλλους τοµείς, µια ριζική αλλαγή συνέβη, σχετικά µε το νέο πόλεµο, που πλέον γινόταν αντιληπτός ως ένας µεγάλος πυρηνικός πόλεµος, µε την κυριαρχία των Στρατηγικών Πυραυλικών υνάµεων/ Strategic Rocket Forces. Ο Georgii Malenkov (1954) και ο Nikita Khrushchev (1956) δήλωσαν ότι ο πόλεµος δεν ήταν πλέον αναπόφευκτος ανάµεσα στον Καπιταλισµό και το Σοσιαλισµό. Και ο πόλεµος, εάν ξεσπούσε, δεν θα ήταν πλέον µια παρατεταµένη συµβατική σύγκρουση µεταξύ των χερσαίων δυνάµεων στην Ευρώπη. Αντ αυτού, ο πόλεµος θα ήταν το αποτέλεσµα της αναπόφευκτης κλιµάκωσης ενός συµβατικού πολέµου σε πυρηνικό και ο οποίος θα κυριαρχείτο από µια σύντοµη, έντονη µαζική ανταλλαγή πυρηνικών όπλων, εκτοξευόµενα από πυραύλους, υποβρύχια και αεροσκάφη. Η διάρκεια της συµβατικής φάσης ήταν αβέβαιη, ανάλογα µε τις συγκεκριµένες συνθήκες, που ίσχυαν κατά την εποχή του πολέµου. Όπως διεκήρυττε ο Μαρξισµός- Λενινισµός «ο πόλεµος µπορεί να ξεκινήσει ως συµβατικός και το µόνο, που σταδιακά µπορεί να εξελιχθεί, είναι σε πυρηνικό». Ήταν δηλαδή, η εποχή της υιοθέτησης του αµερικανικού δόγµατος της αµοιβαία επιβεβαιωµένης καταστροφής - «Mutual Assured Destruction [M.A.D.]», τη δεκαετία του Στη συνέχεια, ο Στρατάρχης V. D. Sokolovskii, [The Sokolovskii Era, ], τόνιζε ότι η εµφάνιση πυραύλων µε πυρηνικές κεφαλές άλλαξε ραγδαία τη φύση του πολέµου. Το καταστρεπτικό δυναµικό του σύγχρονου πολέµου µε πυρηνικούς πυραύλους δεν συγκρίνεται µε τους προηγούµενους πολέµους. Η µαζική χρήση των πυρηνικών πυραυλικών συστηµάτων κάνει δυνατή την αχρήστευση, µέσα σε λίγο χρονικό διάστηµα, µιας χώρας ή και πολλών, ακόµα και αυτών µε σχετικά µεγάλη έκταση, καλά αναπτυγµένων οικονοµιών και πληθυσµών πολλών δεκάδων εκατοµµυρίων ανθρώπων. Συνεπώς υπάρχει µια τεράστια «χωρική» αύξηση του σύγχρονου πολέµου. Μια σχεδόν απεριόριστη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων δίνει στον πόλεµο απεριόριστη έκταση, έτσι ώστε τα όρια µεταξύ του µετώπου και των νώτων να έχουν σβηστεί, προκαλώντας αλλαγές στα δόγµατα του θεάτρου επιχειρήσεων.

21 «Η στρατιωτική στρατηγική κάτω από τις συνθήκες του σύγχρονου πολέµου έγινε η στρατηγική των πυρηνικών προσβολών σε συνδυασµό µε επιχειρήσεις των άλλων Κλάδων των Ενόπλων υνάµεων, έτσι ώστε να επιτευχθεί ταυτόχρονη νίκη και καταστροφή του εχθρικού οικονοµικού δυναµικού και των δυνάµεων σε όλο το βάθος της εχθρικής επικράτειας, για την επίτευξη των ΑΝΣΚ του πολέµου µέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα». Οι στρατηγικοί ελιγµοί στον 1 ο και τον 2 ο Παγκόσµιο Πόλεµο πραγµατοποιούνταν µε τη µετακίνηση µεγάλων Σχηµατισµών/Μονάδων µέσω του σιδηροδρόµου και οχηµάτων από το ένα µέτωπο στο άλλο. Η υψηλή τρωτότητα των επικοινωνιών και η έλλειψη του αναγκαίου χρόνου για τέτοιες αλλαγές καθιστούσε αυτούς τους ελιγµούς δύσκολους στην πραγµατοποίησή τους και σε µερικές περιπτώσεις µη σκόπιµους. Συνεπώς, οι στρατηγικοί ελιγµοί υπό συνθήκες πυρηνικού πολέµου περιγράφονται ως η µεταφορά της κυρίας/δευτερεύουσας προσπάθειας από τη µια στρατηγική κατεύθυνση σε άλλον ΑΝΣΚ µέσω της χρήσης πυρηνικών όπλων. Οι ελιγµοί, µε την παλιά έννοια, µπορούν να εκτελεστούν από τους υπόλοιπους Κλάδους των Ενόπλων υνάµεων, και κυρίως στο επιχειρησιακό επίπεδο. Οι πυρηνικοί πύραυλοι επέφεραν ουσιαστικές αλλαγές στην αντίληψη της στρατηγικής ανάπτυξης των Ενόπλων υνάµεων, δηλαδή τον έλεγχο, την επιστράτευση, τη συγκέντρωση και την ανάπτυξη των δυνάµεων στο πεδίο της µάχης σύµφωνα µε ένα προκαθορισµένο σχέδιο. Σήµερα, τα περισσότερα από αυτά τα µέτρα λαµβάνονται από πριν και εποµένως σηµαντικό ρόλο παίζει η αυξηµένη στρατιωτική προετοιµασία των Ενόπλων υνάµεων. Η τελειότητα των µέσων µετακίνησης-εκτόξευσης των πυρηνικών όπλων, το µεγάλο βεληνεκές τους και η ικανότητά τους να αλλάζουν ταχύτατα την κατεύθυνση της πυρηνικής επίθεσης από τον ένα στόχο στον άλλον έχουν αλλάξει δραστικά την έννοια του στρατηγικού / επιχειρησιακού ελιγµού. Έχουµε λοιπόν την εµφάνιση µιας νέας Σχολής µε στρατιωτική σκέψη, προσανατολισµένης στον ελιγµό, που αναπαρήγαγε την ανάπτυξη της επιχειρησιακής θεωρίας, η οποία εµφανίστηκε εκ πρώτης όψεως ως αποκατάσταση του Tukhachevsky και των συναδέλφων του, και η οποία διήρκησε σε ολόκληρη τη δεκαετία του '80. Από την αρχή χαρακτηρίστηκε από µια εµφατική προσπάθεια να αναζωογονηθεί η θεωρία των επιχειρήσεων σε βάθος µε την πραγµατική τους µορφή, γιατί ήταν κάπως «κρυµµένη» από τις τροποποιήσεις, που εισήχθησαν σε αυτήν κατά τη διάρκεια του 2 ου Παγκοσµίου Πολέµου. Ενώ ο µεγάλος αριθµός σκέψεων που προκλήθηκε από αυτήν την αναγέννηση πρόσφερε ποικίλους νέους όρους και εννοιολογικές παραλλαγές, η ουσία της ενέµεινε στις αρχές που

22 καθορίστηκαν στην αρχική θεωρία. Κατά συνέπεια, µπορεί νόµιµα να υποστηριχτεί ότι η διαδικασία ήταν εξελικτική. Υπό την ηγεσία του συντηρητικού Brezhnev, η αντίληψη περί του πολέµου απεικονίζεται ως µια πιθανή συµβατική σύγκρουση είτε κατά την έναρξή του ή προς στο τέλος του. Η άποψη αυτή, επίσης, εξέφραζε τον ευρύ γραφειοκρατικό πλουραλισµό, ο οποίος χαρακτηρίζει την εποχή του. Και, κατά τα τελευταία του δύο χρόνια, υπήρξαν δειλά ενδείξεις για µια ανανεωµένη έµφαση στον πυρηνικό χαρακτήρα ενός µελλοντικού πολέµου. Συνολικά, λοιπόν, φαίνεται ότι η σοβιετική στρατιωτική θεωρία έχει υποστεί σηµαντικές αλλαγές κατά την άποψη του µείζονος πολέµου ως απάντηση σε µια ποικιλία εσωτερικών και εξωτερικών πιέσεων. Παράλληλα, οι αλλαγές στα στρατιωτικά δόγµατα της ύσης είχαν αντίκτυπο στη Σοβιετική σκέψη. Ξεκινώντας από το 1961, οι Ηνωµένες Πολιτείες είχαν αρχίσει να αποµακρύνονται από τη µαζική ανταπόδοση [Massive Retaliation] πυρηνικών προσβολών και να υιοθετούν την ευέλικτη αντίδραση [Flexible Response]. Αναπόφευκτα, η ύση αποµακρύνθηκε από την αποκλειστική και µαζική χρήση πυρηνικών όπλων προς µια επιλεκτική τους χρήση, και αυτό είχε σηµαντικό αντίκτυπο στη στρατηγική και επιχειρησιακή σκέψη της Σοβιετικής Ένωσης, µε το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται σε µια συµβατική λύση. Στις πιο πρόσφατες περιόδους, µια πιθανή νέα τάση στη σοβιετική σκέψη, ήταν στην έµφαση της αναπόφευκτης και αναγκαίας χρήσης πυρηνικών όπλων, ώστε να εξασφαλιστεί η επιτυχία των σοβιετικών δυνάµεων, που είχαν εµπλακεί στο θέατρο πολέµου. Οι σοβιετικοί στρατιωτικοί εµπειρογνώµονες φαίνεται να αναγνώριζαν ότι οι αµυντικές ικανότητες είχαν αναπτυχθεί σε τέτοια επίπεδα, ώστε τα καθαρά συµβατικά µέσα, πιθανά να ήταν ανεπαρκή για να επιτευχθεί νίκη. Όµως, ο Αρχηγός του Σοβιετικού Επιτελείου, Nikolai Ogarkov, δήλωνε το 1982: «Αυτή τη στιγµή, όπως είναι γνωστό, υπάρχει ραγδαία ανάπτυξη διαφοροποιηµένων µέσων αντιµετώπισης των αρµάτων µάχης, συµπεριλαµβανοµένων των αεροµεταφερόµενων αντιαρµατικών όπλων. Επιπλέον, [τα όπλα αυτά] έχουν ήδη επιτύχει τέτοια ποιοτικά και ποσοτικά επίπεδα, που αυτό απαιτεί επειγόντως προσεκτική µελέτη των τάσεων και τις συνέπειες της ανάπτυξής τους. Είναι επικίνδυνο να αγνοούµε αυτή την τάση». Ο Ogarkov διαδραµάτισε σηµαντικό ρόλο στην ενίσχυση των σοβιετικών συµβατικών δυνάµεων, και κυρίως ήταν ο υποστηρικτής των προηγµένων τεχνολογιών του συµβατικού υλικού. Τέλος, διακήρυξε τον όρο της «Military Technical Revolution», [MTR], τη δεκαετία του 1970, ο οποίος αργότερα αναφέρεται πλέον από τις ΗΠΑ ως «Revolution in Military Affairs», [RMA].

23 Επίσης, η διατύπωση της έννοιας Επιχειρησιακή Οµάδα Ελιγµών [Gruppa Manevrennaia Operativnaia / ή Группа Маневренная Оперативная], στις αρχές της δεκαετίας του '80 από τον Ogarkov, προήλθε από την πραγµατοποίηση των στρατηγικών αλλαγών στην αµυντική στάση του ΝΑΤΟ και την αναγνώριση της σηµασίας της εφαρµογής µιας νέας στρατηγικης/επιχειρησιακής προσέγγισης στον τοµέα των επιχειρήσεων από τον αµερικανικό Στρατό [Air-Land Battle]. Επιπλέον, η ανάγκη να εφαρµοσθεί µια συνολική λύση, που να ταιριάζει και µε τους δύο περιορισµούς, που επιβλήθηκαν από την επιχειρησιακή διάταξη του ΝΑΤΟ και των επιχειρησιακών ευκαιριών, που παρουσιάστηκαν στην έµπροσθεν και αδύναµη άµυνά του, προέτρεψε τους Ρώσους να καλλιεργήσουν µια διαφορετική µέθοδο, για να πετύχουν το επιχειρησιακό σοκ. Εκτιµώντας ότι η παραδοσιακή σοβιετική µέθοδος του επιχειρησιακού ελιγµού επιδίωκε να εξουδετερώσει τον αντίπαλο µέσω του επιχειρησιακού σχεδιασµού των επιχειρήσεων µε διαδοχικές προσβολές/κρούσεις, µε διάσπαση-διάρρηξη-διείσδυση και µε συνδυσµό της εκµετάλλευσης σε βάθος, η Σχολή σκέψης του Ogarkov σκόπευε να φθάσει στο ίδιο αποτέλεσµα µε την υιοθέτηση µιας προσέγγισης αποκλεισµού. Με άλλα λόγια, µε γρήγορη διείσδυση, µε οµάδες τεθωρακισµένων µεραρχιών στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ, πριν αυτό ολοκληρώσει την αναδιάταξη των δυνάµεών του, ο Ogarkov προορίστηκε να µελετά ένα βαθύ και δυναµικό κέντρο βάρους του εχθρού, που θα επέφερε και αµυντικές αλλαγές, παράλληλα µε τη µετωπική δράση της εκµετάλλευσης, που θα ασκούνταν από την κύρια δύναµη και θα δηµιουργούσε έτσι τις προϋποθέσεις για την ολοκλήρωση της επίδρασης κλονισµού, στο αρχικό στάδιο της εκστρατείας/επιχείρησης.