ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Γ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Δ.Α.Π. Ν.Δ.Φ.Κ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ

2 Το (διεθνές οικονομικό) σύστημα αλληλεπιδρά με τα επιμέρους κομμάτια του. Όμως: Ποια είναι η φύση της διεθνούς πολιτικής οικονομίας ; Τρία είναι τα κεντρικά ζητήματα: i. αίτια- αιτιατά της δομής και λειτουργίας της αγοράς. ii. επίδραση της παγκόσμιας οικονομίας στις εθνικές οικονομίες. iii. επιρροή της οικονομικής αλλαγής στην πολιτική αλλαγή και αντίστροφα. Με την αναζήτηση της φύσης της διεθνούς πολιτικής οικονομίας ασχολήθηκαν τρία ρεύματα σκέψης: 1. Ο Ορθολογισμός 2. Ο Φιλελευθερισμός 3. Ο Ρεαλισμός- Μαρξισμός Ορθολογισμός Κεντρικές αρχές: Κόστος και όφελος απόφασης, μπαίνουν στην πλάστιγγα. Ερμηνεία ανθρώπινων συμπεριφορών και θεσμών. Η αγορά είναι αυθόρμητη και ανταγωνιστική. Το άτομο αποτελεί κεντρικό και ομοιογενή δρώντα και συμπεριφέρεται ορθολογικά με σκοπό το κέρδος. Παράλληλα με αυτό, προσπαθεί να ρυθμίσει τις αποφάσεις του με βάση τη μηχανή της αγοράς για το κέρδος. Κόστος ευκαιρίας: μια απόφαση έχει ως αποτέλεσμα να χάσουμε κάτι άλλο που μπορεί να επιθυμούσαμε. Αρχή της οριακής χρησιμότητας: όσο περισσότερο χρησιμοποιείται ένα αγαθό, τόσο περισσότερο φθίνει η χρησιμότητά του. Κατά Pareto άριστη κατανομή: για να υπάρχει ισορροπία σε μια αγορά, πρέπει η προσφορά να καλύπτεται από τη ζήτηση και να υπάρχει απορρόφηση των πόρων της οικονομίας.

3 Δύο βασικές θέσεις ορθολογισμού: i. Τα άτομα φτιάχνουν θεσμούς για οικονομικά συμφέροντα. ii. Πολιτική Οικονομία: όρος για την περιγραφή συμπεριφορών ατόμων ή ομάδων που επιδιώκουν προσόδους. Μακροπρόθεσμος στόχος της είναι να καταστήσει ενδογενείς και παραδοσιακά εξωγενείς μεταβλητές. Τρεις σχολές σκέψης: 1. Νεοκλασικός Θεσμισμός, ο οποίος εξετάζει την προέλευση και τη λειτουργία των θεσμών επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση των κερδών. 2. Σχολή Δημόσιας Επιλογής, στην οποία εφαρμόζονται μέθοδοι των οικονομικών στην ανάλυση της πολιτικής συμπεριφοράς και των θεσμών. Το αντικείμενο της μελέτης είναι κοινό με εκείνο της πολιτικής επιστήμης. 3. Σχολή Νέας Πολιτικής Οικονομίας, η οποία ενδιαφέρεται για τους πολιτικούς παράγοντες που καθορίζουν την οικονομική πολιτική. (η εθνική πολιτική είναι αποτέλεσμα προσπαθειών, από ομάδες ιδιωτών, να χρησιμοποιήσουν τα δημόσια μέσα για την προώθηση των ιδιωτικών συμφερόντων). Φιλελευθερισμός Κεντρικές αρχές: Το άτομο αποτελεί κεντρικό δρώντα και συμπεριφέρεται ορθολογικά. Η αγορά και ο μηχανισμός των τιμών αποτελούν μέσα για την οργάνωση εγχώριων και διεθνών οικονομικών σχέσεων. Η αγορά διέπεται από το νόμο ζήτησης και τείνει στην ισορροπία και τη σταθερότητα σχεδόν μακροχρόνια. Η οικονομική τάξη επιτυγχάνεται μέσω υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά. Ατομική κατανάλωση, επιχειρήσεις και νοικοκυριά δρουν βάσει της οικονομίας. Σκοπός των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι το όφελος των καταναλωτών.

4 Ομαλή μεγέθυνση της οικονομίας (γραμμική, βαθμιαία και συνεχής). Τρεις σχολές σκέψης: 1. Κλασική Ορθόδοξη ( laissez faire οικονομία ). 2. Παρεμβατική, στην οποία η παρέμβαση του κράτους θεωρείται αναγκαία για την πρόοδο της οικονομίας. 3. Φιλελεύθερος θεσμισμός, κατά τον οποίο είναι θεμιτές οι εξωτερικές παρεμβάσεις από ισχυρούς θεσμούς. Ρεαλισμός Κεντρικές αρχές: Τα κράτη αποτελούν κεντρικούς δρώντες οι οποίοι συμπεριφέρονται ορθολογικά χρησιμοποιώντας την αρχή της αυτοβοήθειας για την επιβίωσή τους. Αξονικούς πολιτικούς στόχους αποτελούν η ασφάλεια, η εσωτερική αλλά και εξωτερική κυριαρχία και η οικονομική, στρατιωτική και πολιτική αυτάρκεια. Αδιανέμητα ζητήματα αποτελούν η απόλυτη- σχετική ισχύς και τα ιεραρχικά κριτήρια θέσης, ρόλου, γοήτρου και κύρους. Ο ρόλος της ισχύος είναι κεντρικός στην ανάπτυξη της αγοράς. Δύο τάσεις ρεαλισμού: i. Θουκυδίδεια παράδοση ( Μερκαντιλιστές ): ο πλούτος και η ισχύς αποτελούν θεμιτούς, απώτατους στόχους της εθνικής πολιτικής. ii. Μακιαβέλι: είναι μικρή η σύνδεση οικονομίας- πολιτικής. Μαρξισμός Κεντρικές αρχές: Διαλεκτική προσέγγιση στη γνώση και την κοινωνία. Υλιστική προσέγγιση της ιστορίας. Κανονιστική αντίληψη της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Δογματική προσήλωση στο σοσιαλισμό.

5 Βασική θέση μαρξισμού: - Η οικονομία είναι ένας στίβος ανταγωνισμού μεταξύ αστικής, καπιταλιστικής και εργατικής τάξης. Η φύση μιας οικονομίας Η οικονομία προϋποθέτει την ύπαρξη της αγοράς η οποία κινείται με την άμεση συμμετοχή των ατόμων, των εταιρειών και των κρατών. Η αγορά είναι ένα πεδίο στο οποίο δρουν απρόσωπες οικονομικές δυνάμεις αλλά και οικονομίες δομής. Αποτελεί ένα αυτάρκες και αυτορυθμιζόμενο σύστημα στο οποίο οι οικονομικοί παράγοντες δρουν με βάση την οριακή χρησιμότητα. Σύμφωνα με τη νέα πολιτική οικονομία, η οικονομία αποτελεί ένα κοινωνικοπολιτικό σύστημα με πολλούς δρώντες. Στο σύστημα αυτό λαμβάνουν χώρα προσπάθειες για μεγιστοποίηση του κέρδους και της ανταγωνιστικότητας. Μάλιστα υπάρχουν και διεθνείς θεσμοί που επηρεάζουν τόσο τις οικονομικές όσο και τις πολιτικές συμπεριφορές. Σύμφωνα με τις τρεις σχολές σκέψης που αναπτύχθηκαν προηγουμένως, οι θεσμοί αυτοί ερμηνεύονται ως θεσμοί επίλυσης διάφορων οικονομικών κινήτρων, ως θεσμοί υποστηριζόμενοι από τις ομάδες πίεσης με στόχο την εξυπηρέτηση καθολικών συμφερόντων, γεγονός που μειώνει αυτόματα την αποδοτικότητα για προσωπικό συμφέρον και τέλος ως θεσμοί από ορθολογικά και μη κίνητρα στηριζόμενοι στην ιδέα της εξάρτησης- διαδρομής. Η φύση της αγοράς (σύμφωνα με τον Φιλελευθερισμό) Αγορά για τους φιλελεύθερους είναι μια αυτορυθμιζόμενη και αυτάρκης οντότητα που λειτουργεί ομαλά και διέπεται από το νόμο ζήτησης. Είναι δυναμική και προκαλεί ενδοκοινωνικές αλλαγές. Παράλληλα με τις ενδοκοινωνικές, προκαλεί και αλλαγές στο πολιτικό σύστημα και συγκεκριμένα σε διάφορους μηχανισμούς όπως ο μηχανισμός τιμών και ο μηχανισμός ανταγωνισμού. Στον πρώτο, αλλαγές στην προσφορά και τη ζήτηση μεταβάλλουν διαρκώς τις τιμές, ενώ στον δεύτερο η επέμβαση του κράτους με καινοτομίες διαβάλλει την κατανομή του πλούτου μεταξύ

6 παραγωγού και καταναλωτή, την αρχή του συγκριτικού πλεονεκτήματος και την ιεράρχηση που υφίσταται στην αγορά. Αλλαγές βέβαια προκαλούνται και σε διεθνές επίπεδο. Οι αλλαγές αυτές διακρίνονται σε τρεις τύπους: i. Αλλαγή συστημάτων => αλλαγή στη φύση των δρώντων του συστήματος / άνοδος και πτώση οντοτήτων και διακρατικών συστημάτων. ii. Συστημική αλλαγή => αλλαγή στη διακυβέρνηση του συστήματος / αλλαγή δυνάμεων / διεθνής κατανομή ισχύος, ιεραρχίας και γοήτρου / αλλαγή κανόνων και δικαιωμάτων ενσωματωμένων στο σύστημα. iii. Αλλαγή αλληλεπιδράσεων => αλλαγή στη μορφή των τακτικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στους δρώντες του διεθνούς συστήματος / αλλαγή δικαιωμάτων και κανόνων ενσωματωμένων στο διεθνές σύστημα. Οι παράγοντες που δρουν στην οικονομία είναι το άτομο, οι εταιρείες και τα κράτη. Η κατάσταση που επικρατεί κάποιες φορές στην αγορά είναι πιθανόν να προκαλέσει αλλαγές ακόμα και στους ίδιους τους δρώντες. Παίρνοντας για παράδειγμα τα κράτη, παρατηρούμε ότι ένα κράτος δύναται να αλλάξει σύστημα: - αν διαθέτει το σχετικό πλεονέκτημα απέναντι στα άλλα κράτη, - αν το αναμενόμενο όφελος υπερβαίνει το ενδεχόμενο κόστος, - αν επιτευχθεί ισορροπία κόστους- οφέλους ή τάση αύξησης οικονομικού κόστους για τη διατήρηση του status-quo, - μέσω εδαφικής, πολιτικής και οικονομικής επέκτασης, μέχρι το κόστος του να είναι ίσο ή μεγαλύτερο από το οριακό όφελος. Η μελέτη της διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Τρία είναι τα κεντρικά ζητήματα: i. Η κατανομή του πλούτου και οι οικονομικές δραστηριότητες. ii. Η εθνική αυτονομία. iii. Τα διεθνή καθεστώτα.

7 Πιο αναλυτικά: Στην κατανομή πλούτου και τις οικονομικές δραστηριότητες, έμφαση δίνεται στις διανεμητικές συνέπειες των οικονομικών δραστηριοτήτων. Εδώ συναντάμε και την υπόθεση εργασίας Grieco. Στην υπόθεση αυτή παρατηρείται πως τα κράτη ενδιαφέρονται μόνο για τα σχετικά κέρδη και τα κέρδη που επηρεάζουν την εγχώρια ευημερία, τον εθνικό πλούτο, τη στρατιωτική ισχύ και την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Μάλιστα, σημαντικό ρόλο παίζουν οι συνθήκες ανταλλαγής. Όσον αφορά την εθνική αυτονομία, πρόβλημα εγείρεται λόγω της αυξανόμενης αλληλεξάρτησης της παγκόσμιας οικονομίας και της επιθυμίας των κρατών να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Η τάση αυτή προς την ανεξαρτησία των κρατών ωστόσο, οδηγεί αναπόφευκτα στην ανυπαρξία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης. Παρά την ύπαρξη εθνικής αυτονομίας, είναι πολλοί οι τομείς στους οποίους τα κράτη αλληλεξαρτώνται οικονομικά. Αν και αυτή η αλληλεξάρτηση είναι περιορισμένη, είναι ταυτόχρονα μη αμοιβαία καθώς άλλα κράτη είναι αναπτυγμένα και άλλα όχι τόσο. Για το θέμα των αλληλεξαρτήσεων, οι Keohane και Nye προχώρησαν σε μια διάκριση αυτών των αλληλεξαρτήσεων και συμπέραναν πως υπάρχει διαρκής αύξηση και μείωση των εξαρτήσεων των κρατών ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν και το κόστος. Η διάκριση που έγινε χώρισε τις αλληλεξαρτήσεις σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία συναντούμε την αλληλεξάρτηση ευαισθησίας όπου οι οικονομικές μεταβλητές τίθενται προς εξέταση, ενώ στη δεύτερη κατηγορία συναντάμε την αλληλεξάρτηση τρωτότητας όπου παρατηρούνται δυνατότητες πολιτικής εκμετάλλευσης των αλληλεξαρτήσεων της αγοράς. Τέλος, τα διεθνή καθεστώτα ορίζονται ως σύνολα άτυπων ή ρητών αρχών, νορμών, κανόνων και διαδικασιών λήψης αποφάσεων περί των οποίων συγκλίνουν οι προσδοκίες των παραγόντων σε έναν δεδομένο τομέα των διεθνών σχέσεων. Ο Keohane υποστήριξε πως τα διεθνή καθεστώτα είναι απαραίτητο χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας καθώς διευκολύνουν την αποτελεσματική λειτουργία της. Τα διεθνή καθεστώτα δημιουργούνται από εγωκεντρικά κράτη προκειμένου να προωθήσουν ατομικά και συλλογικά συμφέροντα.

8 Διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα. Ως χρηματοοικονομική πλανητικοποίηση ορίζεται η αυξανόμενη διαδικασία διασύνδεσης σε ένταση, έκταση και ταχύτητα μεταξύ τοπικού, περιφερειακού και πλανητικού επιπέδου, που οδηγεί σε παγκόσμια ενοποίηση της αγοράς. Τα κύρια στοιχεία της παγκοσμιοποίησης είναι: - η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, - οι άμεσες ξένες επενδύσεις και - οι αγορές κινητών αξιών (π.χ. μετοχών, ομολόγων) Τα προσδιοριστικά χαρακτηριστικά των παγκόσμιων κεφαλαιαγορών είναι η διασύνδεσή τους μέσω σύγχρονων και αποτελεσματικών δικτύων και η συνεχής εικοσιτετράωρη λειτουργία τους. Μερική παγκοσμιοποίηση των διεθνών χρηματοοικονομικών. 1. Σε σχετικούς όρους ο όγκος των χρηματοοικονομικών ροών στις αρχές του 21 ου αιώνα εξακολουθεί να είναι μικρότερος από αυτέ του 19 ου αιώνα. 2. Το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα συνεχίζει να έχει σε μεγάλο βαθμό εθνικές βάσεις, π.χ. χώρες όπως η Ιαπωνία και η Κίνα ελέγχουν τις ροές. 3. Βάσει μελετών, έχει αποδειχθεί ότι η αυξανόμενη κυκλοφορία διακίνησης κεφαλαίων δεν ολοκλήρωσε τα διεθνή χρηματοοικονομικά. Οι βασικοί δρώντες ενός κεφαλαίου είναι τα άτομα, οι εταιρείες και τα κράτη. Οι χρηματοοικονομικές κρίσεις. Η επιτάχυνση της χρηματοοικονομικής παγκοσμιοποίησης συμβαδίζει με την αστάθεια των κεφαλαιαγορών. Οι κρίσεις που προκαλεί η χρηματοοικονομική παγκοσμιοποίηση μπορούν να πάρουν τρεις μορφές: χρηματιστηριακές κρίσεις, συναλλαγματικές κρίσεις ( Ασιατική χρηματοοικονομική κρίση) και πιστωτικές κρίσεις (Παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση). Τρεις ήταν ιδιαίτερα σημαντικές: Η πρώτη ήταν αποτέλεσμα των πιστωτικών προβλημάτων πολλών λιγότερο αναπτυγμένων χωρών της Λατ. Αμερικής στα τέλη της δεκαετίας του 1970 αρχές δεκαετίας του 80.

9 Η δεύτερη ήταν η κατάρρευση του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Συναλλαγματικών Ισοτιμιών το Η τρίτη κρίση ήταν η κατάρρευση του μεξικανικού πέσο το , που απείλησε να προκαλέσει γενική χρηματοπιστωτική κρίση σε ολόκληρη τη Λατ. Αμερική. Η φύση των χρηματοοικονομικών κρίσεων. Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις είναι επαναλαμβανόμενο στοιχείο της διεθνούς οικονομίας και ακολουθούν μια διακριτή και προβλέψιμη πορεία. Η θεωρία της χρηματοοικονομικής αστάθειας-minsky: Τα γεγονότα που θα οδηγήσουν σε μια χρηματοπιστωτική κρίση ξεκινούν με αυτό που ο Minsky ονόμασε: «μια μετατόπιση» ή εξωτερικό κλονισμό της οικονομίας, ο οποίος εάν είναι αρκετά μεγάλος και διεισδυτικός αυξάνει τις ευκαιρίες κέρδους σε ένα τουλάχιστον σημαντικό οικονομικό φορέα, ενώ μειώνει αντίστοιχα τις οικονομίες ευκαιρίες σε άλλους τομείς. Ως απάντηση στη μετατόπιση των κερδών πολλές εταιρίεςεπιχειρήσεις με επαρκείς οικονομικούς πόρους ή πιστωτικά όρια σπεύδουν στον νέο τομέα και εγκαταλείπουν τους υφιστάμενους. Αν οι νέες ευκαιρίες αποδειχθούν αρκετά προσοδοφόρες αρχίζει μια νέα επενδυτική μανία. Η αυτοενισχυόμενη ή συσσωρευτική διαδικασία οδηγεί σε γρήγορη άνοδο τόσο τα κέρδη όσο και τις επενδύσεις. Αυτή η ανορθολογική εξέλιξη είναι η φάση της «μανίας» ή «φούσκας» της έξαρσης. Καθώς η φάση της μανίας επιταχύνεται, οι τιμές και η ταχύτητα των κερδοσκοπικών χρηματικών ποσών αυξάνονται. Σε κάποιο σημείο αυτής της κερδοσκοπικής τροχιάς ορισμένα άτομα που έχουν πρόσβαση σε εμπιστευτικές πληροφορίες, συνειδητοποιούν ότι το παιχνίδι έχει σχεδόν τελειώσει και αρχίζουν να πουλούν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Ο αγώνας να απαλλαγούν από τα επισφαλή υπερτιμημένα περιουσιακά τους στοιχεία επιταχύνεται και τελικά μετατρέπεται σε μια άτακτη φυγή προς την ποιότητα και την ασφάλεια. Τα βασικά στοιχεία μιας διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι : η ριψοκίνδυνη κερδοσκοπία, η νομισματική (πιστωτική) επέκταση, η άνοδος στις τιμές των επιθυμητών οικονομικών στοιχείων, η αιφνίδια και απροσδόκητα απότομη πτώση στις τιμές των οικονομικών στοιχείων και η αιφνίδια μεγάλη ζήτηση για επενδύσεις σε χρήμα ή επενδύσεις ποιότητας είναι ενδημικά στοιχεία της διεθνούς επιδίωξης υψηλών κερδών από διεθνείς επενδυτές. Ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών. Δύο είναι οι κεντρικές θέσεις: Η πεποίθηση ότι τα έθνη εμπλέκονται σε έναν οικονομικό αγώνα μηδενικού αθροίσματος. Τουναντίον οι

10 οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το ελεύθερο εμπόριο και ο διεθνής οικονομικός ανταγωνισμός παράγουν αμοιβαία οφέλη. Η καταλληλότερη μονάδα μέτρησης (κατά τον Krugman) της απόδοσης μιας οικονομίας είναι η παραγωγικότητα και όχι το ισοζύγιο εμπορίου ή διεθνών πληρωμών. Η διεθνής ανταγωνιστικότητα αναφέρεται στην εθνική παραγωγικότητα. Είναι η ικανότητα μια κοινωνίας να μετασχηματίζεται διαρκώς ανάλογα με τις οικονομικές, πολιτικές και τεχνολογικές αλλαγές. Ποιες είναι οι δυνατές λύσεις στα προβλήματα που προκαλούνται από τις εθνικές διαφορές. i. Σύμφωνα με την νεοκλασική θεωρία της σύγκλισης οι διαφορές μπορούν να εξαλειφθούν ή να μετριαστούν μέσω της λειτουργίας της αγοράς. Η οικονομική αλληλεξάρτηση θα οδηγήσει στην σύγκλιση των οικονομικών επιδόσεων των εθνικών οικονομιών, καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης, τα επίπεδα παραγωγικότητας και τα εθνικά εισοδήματα προσεγγίζουν μεταξύ τους. ii. Η εναρμόνιση των εθνικών πρακτικών μέσα από πολιτικές διαπραγματεύσεις. Η εναρμόνιση βασίζεται σε διεθνείς διαπραγματεύσεις και στην αμοιβαιότητα που οδηγεί στην εξάλειψη των εθνικών διαφορών. iii. Αμοιβαία αναγνώριση δηλαδή παραδοχή νομιμότητας από το κράτος των πρακτικών και των κανόνων βάσει των οποίων τα άλλα κράτη διαχειρίζονται τη οικονομία τους. Το εμπορικό σύστημα. Η συζήτηση περί ελεύθερου εμπορίου. Η φιλελεύθερη δέσμευση προς το ελεύθερο εμπόριο βασίζεται στην πεποίθηση ότι ο σκοπός της οικονομική δραστηριότητας είναι να ωφελήσει τον καταναλωτή και να μεγιστοποιήσει τον παγκόσμιο πλούτο. Πλεονεκτήματα από τη φιλελευθεροποίηση του εμπορίου: 1. Αυξάνει τον ανταγωνισμό στις εγχώριες αγορές και έτσι υπονομεύει τις ανταγωνιστικές πρακτικές, μειώνει τις τιμές, αυξάνει τις επιλογές των καταναλωτών και την εθνική αποδοτικότητα. 2. Αυξάνει τόσο τον εθνικό όσο και τον παγκόσμιο πλούτο διευκολύνοντας τις χώρες να εξειδικευτούν και να εξαγάγουν εκείνα τα αγαθά-υπηρεσίες που έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα.

11 3. Ενθαρρύνει επίσης της διάδοση της τεχνολογίας-τεχνογνωσίας σε ολόκληρο τον κόσμο. 4. Αυξάνει τις προοπτικές για μια παγκόσμια ειρήνη. Το μοντέλο του αποθέματος των παραγωγικών συντελεστών ως εργαλείο ανάλυσης του διεθνούς εμπορίου. Κεντρικές αρχές: Μια χώρα θα εξάγει εκείνα τα προϊόντα που είναι εντάσεως στον συντελεστή που βρίσκεται σε αφθονία. Το εμπόριο θα ωφελήσει τους ιδιοκτήτες των συντελεστών που βρίσκονται σε αφθονία και θα ζημιώσει τους ιδιοκτήτες των σπανιζόντων συντελεστών. Το εμπόριο των συντελεστών (κεφαλαίου-εργασίας) και το εμπόριο των αγαθών θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα και μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως το ένα το άλλο. Υπό ορισμένες συνθήκες το εμπόριο των αγαθών με την πάροδο του χρόνου θα εξισώσει την απόδοση (ημερομίσθια προς εργασία και κέρδη προς κεφάλαιο) για κάθε συντελεστή παραγωγής. Το βασικό πρόβλημα με το εν λόγω μοντέλο είναι ότι τα πραγματικά εμπορικά μοντέλα συχνά διαφέρουν από αυτό που προβλέπει η θεωρία. Μια ιδιαίτερη σημαντική τροποποίηση της θεωρίας αυτής είναι το παράδοξο του Leontief. Η πιο σημαντική εξέλιξη που αμφισβητεί τη συμβατική θεωρία του διεθνούς εμπορίου είναι η θεωρία του «στρατηγικού εμπορίου». Η θεωρία στρατηγικού εμπορίου προχωρεί την ύπαρξη ατελούς ή ολιγοπωλιακού ανταγωνισμού ένα βήμα παραπέρα και εισηγείται ότι μια κυβέρνηση μπορεί να υιοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα για να βοηθήσει τις δικές της ολιγοπωλιακές εταιρείες. Συνεπαγόμενα παραδέχεται την ικανότητα ενός κράτους να παρεμβαίνει αποτελεσματικά στα εμπορικά ζητήματα και κατά συνέπεια να κερδίζει δυσανάλογα. Η απόφαση μιας κυβέρνησης να στηρίξει τα σχέδια μιας εγχώριας εταιρείας για να αυξήσει τις παραγωγικές της δυνατότητες ή ακόμη και για να σηματοδοτήσει την πρόθεσή της να αναπτύξει υπερβολική παραγωγική ικανότητα αποτελεί παράδειγμα πολιτικής στρατηγικής εμπορίου. Χρήσιμοι ορισμοί: Μακροοικονομική είναι ένας κλάδος της οικονομίας που ασχολείται με τα συνολικά μεγέθη της οικονομίας.

12 Μικροοικονομική είναι ένας κλάδος της οικονομικής που ασχολείται με τις καταναλωτικές επιλογές των οικονομικών υποκειμένων και τις παραγωγικές επιλογές των επιχειρήσεων. Οικονομικό αγαθό ονομάζεται το αγαθό που ικανοποιεί ανάγκες των οικονομικών αντικειμένων. Χωρίζονται σε καταναλωτικά, παραγωγικά και κεφαλαιουχικά. Παραγωγικοί συντελεστές ονομάζονται τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη της παραγωγικής διαδικασίας. Χρησιμότητα ονομάζουμε τη δυνατότητα του καταναλωτή να δρα ορθολογικά. Είναι γνωστή σε όλους τους δυνατούς εναλλακτικούς συνδυασμούς των αγαθών και τους ιεραρχεί. Μέσω της χρησιμότητας το άτομο επιλέγει αγαθά και κατανέμει σωστά το διαθέσιμο εισόδημα του ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Οι πολυεθνικές εταιρείες: Τι είναι οι πολυεθνικές εταιρείες: είναι εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται οικονομικά σε περισσότερες από μια χώρες ελέγχοντας τους παραγωγικούς συντελεστές. Βασικό συστατικό μιας πολυεθνικής εταιρείας είναι η απόκτηση προγραμμάτων άμεσων ξένων επενδύσεων. Γιατί οι επιχειρήσεις γίνονται πολυεθνικές: γίνεται διάκριση μεταξύ οριζόντιας και κάθετης ολοκλήρωσης. Μια οριζόντια ολοκληρωμένη πολυεθνική εταιρεία επεκτείνει τις επιχειρήσεις της στο εξωτερικό, παράγοντας το ίδιο προϊόν ή την ίδια γραμμή προϊόντων στις θυγατρικές της εταιρείες σε άλλες χώρες. Μια κάθετα ολοκληρωμένη πολυεθνική εταιρεία διαχωρίζει γεωγραφικά τα διαφορετικά στάδια της παραγωγής, με τις εκροές ορισμένων από τις θυγατρικές εταιρείες να λειτουργούν ως εισροές σε άλλες θυγατρικές. Οι επιχειρήσεις προχωρούν σε κάθετη ολοκλήρωση για να ελαττώσουν το κόστος παραγωγής, να αποφύγουν την αβεβαιότητα και να μειώσουν τον ανταγωνισμό. Ποιος είναι ο σκοπός των πολυεθνικών επιχειρήσεων: η επίτευξη μερικού ή πλήρους ελέγχου στον τομέα του μάρκετινγκ, της παραγωγής ή και σε άλλους τομείς σε μια άλλη οικονομία. Η υπερπόντια επέκτασή τους πολλές φορές οδηγεί σε συγχωνεύσεις, εξαγορές ή συμμαχίες με εταιρείες άλλων εθνικοτήτων. Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι αδιαφορούν για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις καθώς θεωρούν πως, σε μεγάλο βαθμό, αποτελούν προϊόν των ατελειών της αγοράς.

13 Υπάρχουν δύο ξεχωριστές προσεγγίσεις των πολιτικών οικονομολόγων για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις: Μαρξιστική θεωρία από τον Hymer: Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μπορούν να ερμηνευτούν ως μέρος της επεκτατικής στρατηγικής μιας εταιρείας και της επιθυμίας της να ελέγξει παραγωγικές ή άλλες εγκαταστάσεις σε ξένες χώρες. Ο Hymer πίστευε ότι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός καθοδηγείται από δύο θεμελιώδεις νόμους. Ο πρώτος είναι ο νόμος του αυξανόμενου μεγέθους των εταιρειών. Ο δεύτερος είναι ο νόμος της άνισης ανάπτυξης. Ρεαλιστική ερμηνεία: Υποστηρίζει ότι η άνοδος και η επιτυχία της πολυεθνικής επιχείρησης συναρτάται από ένα ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον. Η ρεαλιστική θέση υποθέτει αξιωματικά ότι οι πολυεθνικές είναι κατά βάση εθνικές εταιρείες που ανταγωνίζονται η μία την άλλη σε ολόκληρο τον κόσμο. Πολυεθνικές επιχειρήσεις και διεθνής οικονομία. Ο ρόλος των πολυεθνικών επιχειρήσεων στη διεθνή οικονομία είναι αμφιλεγόμενος. Αυτό συμβαίνει διότι από τη μία πλευρά υποστηρίζεται πως οι απρόσωπες δυνάμεις της αγοράς κυριαρχούν στη φύση και τη δυναμική του διεθνούς πολιτικοοικονομικού συστήματος, ενώ από την άλλη πλευρά οι περισσότεροι οικονομολόγοι δε λαμβάνουν υπόψη τη σημασία των πολυεθνικών επιχειρήσεων για τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας. Οι τρείς σχολές σκέψης έχουν διατυπώσει τη δική τους γνώμη για το ρόλο των πολυεθνικών εταιρειών. Οι φιλελεύθεροι θεωρούν τις πολυεθνικές εταιρείες θετικούς φορείς της παγκόσμιας αλλαγής που συνεισφέρουν στην αυξημένη αποδοτικότητα και προκαλούν καινοτομίες, οικονομική μεγέθυνση και απασχόληση. Οι ρεαλιστές αντίστροφα πιστεύουν πως η εθνικότητα μιας πολυεθνικής κάνει τη διαφορά και πως η ανταγωνιστικότητα ενός κράτους συνδέεται στενά με την ανταγωνιστικότητα των πολυεθνικών του. Οι μαρξιστές υποστηρίζουν ότι οι πολυεθνικές δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης με τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες υποδοχής και αποτελούν απειλή για τις ομάδες των εργαζομένων και στη χώρα προέλευσης και στη χώρα υποδοχής. Συντελούν οι πολυεθνικές εταιρείες απειλή; Οι πολυεθνικές δεν απειλούν την παγκόσμια οικονομία για πολλούς λόγους. Αρχικά θα λέγαμε πως αποτελούν πηγή θέσεων εργασίας ενώ

14 παράλληλα προσφέρουν καλές αποδοχές και τεχνογνωσία. Ταυτόχρονα τα έσοδα που έχουν αυξάνουν σε μεγάλο βαθμό το Α.Ε.Π. μιας χώρας αλλά και το παγκόσμιο. Ακόμη, δεν παραγκωνίζουν καμιά από τις χώρες του πλανήτη καθώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη των οικονομιών τόσο των αναπτυγμένων, όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών. Και όλα αυτά βάσει ενός σωστού και δίκαιου πλαισίου συναλλαγών. Θεωρία αναπτυξιακού κράτους. Η θεωρία του αναπτυξιακού κράτους ήρθε να αμφισβητήσει τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά ήταν σύμφωνη με τα οικονομικά της ανάπτυξης, υποστηρίζοντας ότι το κράτος έπρεπε να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη. Αποδίδει τη ραγδαία εκβιομηχάνιση των οικονομιών της Ανατολικής Ασίας στον κεντρικό ρόλο του κράτους, ενώ ο νεοφιλελευθερισμός υποστηρίζει ότι η επιτυχία των οικονομικών αυτών οφειλόταν στην εμπιστοσύνη που έδειξαν στην αγορά και στον ελάχιστο κρατικό παρεμβατισμό. Οι υποστηρικτές του αναπτυξιακού κράτους ισχυρίζονται ότι η θεωρία της κατευθυνόμενης αγοράς ερμήνευε την εκπληκτική οικονομική επιτυχία των πρόσφατα εκβιομηχανιζόμενων οικονομιών της Ανατολικής Ασίας. Το ελκυστικότερο στοιχείο της θεωρίας του αναπτυξιακού κράτους είναι ότι φαίνεται να αποτελεί το κατάλληλο μέσο για το συνδυασμό της οικονομικής ανάπτυξης με την πολιτική ανεξαρτησία. Πολλοί νεοκλασικοί οικονομολόγοι απορρίπτουν τη θεωρία του αναπτυξιακού κράτους. Π.χ. ο P. Krugman υποστήριξε ότι οι κοινωνίες της Ανατολικής Ασίας ήταν επιτυχημένες κυρίως λόγω των βασικών συντελεστών παραγωγής. Ο ρόλος του κράτους στην παγκόσμια οικονομία και η επιρροή της παγκοσμιοποίησης. Για τους ρεαλιστές το κράτος είναι ο σημαντικότερος δρώντας στην διεθνή πολιτική. Παρά τα αναφυόμενα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης σε μείζονες τομείς, (π.χ. οικονομία, εμπόριο, τεχνολογία, επικοινωνίες, περιβάλλον, κ.α.), το έθνος-κράτος εξακολουθεί να είναι μια αυτόνομη, διακριτή και αποτελεσματική μορφή συλλογικής κοινωνικό-πολιτικής οργάνωσης. Η πλανητικοποίηση είναι εξαρτημένη μεταβλητή-αποτέλεσμα, των πολιτικών των κρατών. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας εξαρτάται

15 άμεσα από την υποστήριξη των κρατών. Στο ίδιο πλαίσιο δεν επιβεβαιώνετε η κεντρική υπόθεση των Φιλελεύθερων ρευμάτων, ότι η αποτελεσματική συμμετοχή στην παγκόσμια οικονομία προϋποθέτει την αποδυνάμωση της οικονομικής κυριαρχίας του κράτους. Η έκταση και οι συνέπειες της πλανητικοποίησης για το μέλλον του έθνους κράτους είναι περιορισμένες ενώ οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομίας στα κράτη είναι ποικιλόμορφες και διαφορικές. Η αποτελεσματικότητα της μακροοικονομικής πολιτικής. Η μακροοικονομική πολιτική αποτελείται από δύο βασικά εργαλεία διαχείρισης μιας εθνικής οικονομίας: τις δημοσιονομικές πολιτικές και τις νομισματικές πολιτικές. Τα βασικά όργανα της δημοσιονομικής πολιτικής είναι η φορολογία και οι κυβερνητικές δαπάνες. Η νομισματική πολιτική λειτουργεί μέσω του καθορισμού του μεγέθους και της ταχύτητας του κυκλοφορούντος χρήματος ενός κράτους. Η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να δώσει ώθηση ή να καταστείλει το επίπεδο των οικονομικών δραστηριοτήτων αυξάνοντας ή περιορίζοντας την προσφορά δολαρίων που είναι διαθέσιμα στους καταναλωτές και παραγωγούς. Για να εξετασθεί σε ποιο βαθμό η οικονομική παγκοσμιοποίηση έχει υπονομεύσει την δημοσιονομική και νομισματική πολιτική των κρατών, με απότοκο οι κυβερνήσεις να μην δύναται να διαχειριστούν τις οικονομίες τους πρέπει να εφαρμόσουμε τη λογική του τριλήμματος. Κάθε κράτος έρχεται αντιμέτωπο με μια αναπόφευκτη επιλογή μεταξύ των τριών ακόλουθων επιθυμητών στόχων της οικονομικής πολιτικής: τις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, την εθνική αυτονομία στην μακροοικονομική πολιτική και τη διεθνή κινητικότητα κεφαλαίων. Δυστυχώς μια κυβέρνηση δεν μπορεί να επιτύχει και τους τρεις στόχους ταυτόχρονα, στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να επιτύχει δύο. Αυτό που διαπιστώνουμε από μια τέτοια ανάλυση είναι ότι αν και η οικονομική παγκοσμιοποίηση περιορίζει πράγματι τις κυβερνητικές επιλογές όσον αφορά τις πολιτικές που θα μπορούσαν να ακολουθηθούν, δεν επιβάλει κάποιο χρηματοοικονομικό περιορισμό στις εθνικές μακροοικονομικές πολιτικές. Οι πιο σημαντικοί περιορισμοί που τίθενται στην μακροοικονομική πολιτική εντοπίζονται σε εθνικό επίπεδο. Ένας άλλος σημαντικός περιορισμός στη νομισματική πολιτική στο εσωτερικό μιας εγχώριας οικονομίας είναι η απειλή του πληθωρισμού, η οποία θέτει ένα ανώτερο όριο στην ικανότητα μιας κεντρικής τράπεζας να δίνει ώθηση στην οικονομία αυξάνοντας την προσφορά χρήματος ή να μειώσει τα επιτόκια. Εν κατακλείδι υπάρχουν όρια στη μακροοικονομική πολιτική που δεν έχουν καμία σχέση με τη διεθνή οικονομία, και αυτοί οι εγχώριοι περιορισμοί υπήρχαν πολύ πριν δημιουργηθεί ο όρος παγκοσμιοποίηση.

16 Διεθνής οικονομική διακυβέρνηση. Όταν μιλάμε για διεθνή οικονομική διακυβέρνηση εννοούμε την επιδίωξη ελέγχου στο σύστημα από τα κράτη. Βέβαια, απόλυτος έλεγχος στο σύστημα δεν υφίσταται διότι δεν μπορεί το σύστημα να υποστεί αλλαγές. Ο έλεγχος διακυβέρνηση του συστήματος είναι συνάρτηση τριών βασικών στοιχείων: i. Κατανομή ισχύος μεταξύ των πολιτικών συνασπισμών ii. Ιεραρχία του γοήτρου ανάμεσα στα κράτη iii. Ένα σύνολο δικαιωμάτων και κανόνων που διέπουν ή τουλάχιστον επηρεάζουν τις αλληλεπιδράσεις των κρατών. Το ερώτημα της μελέτης είναι εάν και σε ποιο βαθμό είναι εφικτή η διακυβέρνηση της παγκόσμιας οικονομίας μέσω διεθνών θεσμών καθεστώτων. Τρεις εναλλακτικές απαντήσεις υπό το πρίσμα της Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων: Νεοφιλελεύθεροι: τα κράτη δημιουργούν διεθνείς θεσμούς για την μεγιστοποίηση των απόλυτων κερδών τους. Ως ορθολογικοί δρώντες, θεωρούν ότι η συνεργασία στο πλαίσιο διεθνών θεσμών, όχι μόνο είναι δυνατή, αλλά και ωφέλιμη. Οι θεσμοί δημιουργούνται για την επίλυση των πλανητικών προβλημάτων ή των δυσλειτουργιών-ανωμαλιών της παγκόσμιας οικονομίας. Ρεαλιστές: τα ισχυρότερα κράτη επιζητούν τη συνεργασία στο πλαίσιο διεθνών θεσμών, για την προαγωγή των εθνικών τους συμφερόντων, διατηρώντας τους εν ενέργεια καθ όλο το χρονικό διάστημα που η λειτουργία τους δεν επιφέρει μείωση της σχετικής τους ισχύος. Η συνεργασία μεταξύ των κρατών είναι εφικτή, αλλά δύσκολη η διατήρησή της. Κομβικό σημείο στο ερώτημα εάν είναι δυνατή η διαχείριση της παγκόσμιας οικονομίας σύμφωνα με τη θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας όπου η ηγέτιδα δύναμη καλείται να παροτρύνει τα υπόλοιπα κράτη να υπακούουν στους κανόνες-καθεστώτα που διέπουν τις διεθνείς οικονομικές δραστηριότητες. Τη θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας την οικειοποιήθηκαν αρκετοί φιλελεύθεροι-νεοφιλελεύθεροι και ρεαλιστές στοχαστές, προσαρμόζοντάς την στα κεντρικά αρχέτυπα των θεωρητικών τους ρευμάτων. Κατά τους νεοφιλελεύθερους, «οι ηγεμονικές δομές εξουσίας, που κυριαρχούνται από μια μόνο χώρα, συμβάλλουν κατά μείζονα βαθμό

17 στην ανάπτυξη ισχυρών διεθνών καθεστώτων, οι κανόνες των οποίων είναι σχετικά εναργής και αρκετά σεβαστοί». Ωστόσο η ύπαρξη μιας ηγεμονικής δύναμης δεν συνιστά από μόνη της, ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη μιας φιλελεύθερης οικονομίας, γεγονός που καθιστά αναγκαία την ύπαρξη μιας διεθνούς ιδεολογικής συναίνεσηςνομιμοποίησης. Αντιπροσωπεύοντας τους ρεαλιστές οι Krasner και Gilpin ισχυρίστηκαν «ότι ο ηγεμόνας δημιουργούσε μια φιλελεύθερη οικονομία κυρίως για να προαγάγει τα δικά του συμφέροντα και ιδιαίτερα τα πολιτικά του συμφέροντα και τα συμφέροντα ασφαλείας του». Έτσι ο Gilpin θα υποστηρίξει ότι οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις συνιστούν εξαρτημένες μεταβλητές της δομής του διεθνούς συστήματος, στο βαθμό που τα κράτη επιζητούν εξίσου ασφάλεια και ισχύ. Αντίστροφα για τους κονστρουκτιβιστές οι θεσμοί υποβοηθούν τη συνεργασία και την ανάπτυξη προτύπων συμπεριφοράς, προσανατολίζοντάς την σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις, ενώ συμβάλουν και στην οικοδόμηση νέων συλλογικών ταυτοτήτων, κοινών συμφερόντων και πρακτικών. Ουσιαστικά οι διεθνείς θεσμοί ενσαρκώνουν και ενισχύουν τις νόρμες και τις πεποιθήσεις που ενυπάρχουν μεταξύ των κρατών, διευκολύνοντας και κατευθύνοντας την διακρατική συνεργασία. Διακυβέρνηση της παγκόσμιας οικονομίας: Τρείς είναι οι θέσεις σχετικά με τη διακυβέρνηση της παγκόσμιας οικονομίας: 1. Ο νεοφιλελεύθερος ινστιτουσιοναλισμός 2. Ο νέο μεσαιωνισμός 3. Ο διακυβερνητισμός Νεοφιλελεύθερος ινστιτουσιοναλισμός Κεντρικές αρχές: Κεντρικός δρώντας στις διεθνείς υποθέσεις είναι το κράτος το οποίο είναι φιλελεύθερο και προσανατολισμένο στην αγορά και έχει ως στόχο τα κέρδη. Οι διεθνείς θεσμοί είναι αρκετά ισχυροί ώστε να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις μιας παγκοσμιοποιημένης διεθνούς οικονομίας.

18 Προβλήματα θεωρίας: - Οι διεθνείς θεσμοί δεν είναι υπόλογοι σε κάποιο δημοκρατικό εκλογικό σώμα, δηλαδή έχουν δημοκρατικό έλλειμμα. - Υπάρχει χάσμα αρμοδιότητας θεσμών, μεταβολή κατανομής ισχύος και πρόβλημα διαφάνειας στο πλαίσιο της μυστικότητας. - Θεσμική μεταρρύθμιση λόγω των αλλαγών στη φύση της παγκόσμιας οικονομίας. Νέο μεσαιωνισμός Κεντρικές αρχές: Ο κόσμος βιώνει το τέλος της εθνικής κυριαρχίας απορρίπτοντας την ιδέα μιας φιλελεύθερης οικονομίας. Υπονόμευση του κράτους και του συστήματος κρατών. Επίλυση των προβλημάτων μέσω της συνεργασίας και των ενδιαφερομένων ατόμων- ομάδων του κόσμου. Αν και οι υπερασπιστές το νέο-μεσαιωνισμού μιλούν για την ανάδυση μιας παγκόσμιας πολιτικής κουλτούρας κοινών αξίων και αντιλήψεων που θα μπορούσαν να παράσχουν τις κοινωνικές και πολιτικές βάσεις ενός κόσμου που θα διαχειρίζονταν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, τα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό δεν είναι ορθά. Διακυβερνητισμός Κεντρικές αρχές/ υποθέσεις εργασίας: Τα έθνη-κράτη μπορούν να διαιρεθούν στα συστατικά τους μέρη. Τα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα μπορούν να επιλυθούν χωριστά από τις ευρύτερες εθνικές υποθέσεις και τα τοπικιστικά πολιτικά ζητήματα. Αγνοεί τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής και προϋποθέτει ότι δεν υπάρχει καμία ιεράρχηση ή προτεραιότητα μεταξύ των θεμάτων που ενδιαφέρουν τις κυβερνήσεις. Ο διακυβερνητισμός οραματίζεται έναν κόσμο στον οποίο δεν υπάρχει σχεδόν εσωτερική και διεθνής πολιτική. Η διακυβέρνηση σε οποιοδήποτε επίπεδο είτε εθνικό, είτε διεθνές, πρέπει να στηρίζεται σε κοινές πεποιθήσεις, πολιτισμικές αξίες και κυρίως σε μια κοινή ταυτότητα.

19 Εθνικά συστήματα πολιτικής οικονομίας. Οι κεντρικές διαφορές μεταξύ των εθνικών οικονομιών εντοπίζονται: στους κύριους στόχους της οικονομικής δραστηριότητας του κράτους. στον ρόλο του κράτους στην οικονομία, π.χ. κρατικός παρεμβατισμός ή Laissez faire. στη δομή του επιχειρηματικού τομέα και των ιδιωτικών επιχειρηματικών πρακτικών. Case studies: Αμερικανικό Μοντέλο: στηρίζεται στον νεοκλασικό φιλελευθερισμό και δίνει έμφαση στον καταναλωτισμό και στη δημιουργία πλούτου. Χαρακτηρίζεται από τον επιχειρηματικό καπιταλισμό και ενθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις και την αποκέντρωση. Το αμερικανικό μοντέλο παρουσιάζει τη μεγαλύτερη διαφορά του από τα άλλα μοντέλα στον τομέα της βιομηχανικής πολιτικής όπου επικεντρώνεται στην ενίσχυση ενός συγκεκριμένου τομέα παραγωγής και συγκεκριμένων επιχειρήσεων. Η λογική αιτιολόγηση της βιομηχανικής πολιτικής και των παρεμβατικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με αυτή είναι ότι ορισμένοι βιομηχανικοί τομείς είναι σημαντικότεροι από άλλους για τη συνολική οικονομία. Οι βιομηχανίες που επιλέγονται θεωρούνται ότι δημιουργούν καλύτερες θέσεις εργασίας, ότι παράγουν τεχνολογικές ή άλλες εξωτερικές επιπτώσεις για τη συνολική οικονομία και ότι έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία. Αυτές οι βιομηχανίες συχνά συνδέονται με την εθνική άμυνα ή θεωρούνται ότι έχουν εξαιρετικά ωφέλιμη επίδραση στην υπόλοιπη οικονομία. Το αμερικανικό σύστημα εταιρικής διοίκησης και η αμερικανική βιομηχανική δομή είναι ανάλογα με το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ. Η διοίκηση-οργάνωση των αμερικανικών επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται από κατακερματισμό κι από γενική έλλειψη πολιτικού συντονισμού. Δρα αυτόνομα και στόχο έχει την αύξηση των κερδών. Το Γερμανικό σύστημα του καπιταλισμού της «Κοινωνικής Αγοράς»: είναι αντιπροσωπευτικό του συνεταιρικού καπιταλισμού ή του καπιταλισμού του κράτους πρόνοιας της ηπειρωτικής Ευρώπης. Χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη εκπροσώπηση των

20 εργαζομένων και της ευρύτερης κοινωνίας στη διοίκηση των επιχειρησιακών υποθέσεων. Βασικά χαρακτηριστικά της γερμανικής βιομηχανικής οργάνωσης: - Ο εξέχων ρόλος των μεσαίου μεγέθους ιδιωτικών εταιρειών. - Οι εταιρείες του δημοσίου των οποίων οι μετοχές διακινούνται ελεύθερα στο Χρηματιστήριο. - Οι εταιρείες με τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα ήταν εκείνες που συνδέονται με τις τράπεζες. Η ενοποίηση της χρηματοδότησης και της βιομηχανίας υπήρξε σημαντικό χαρακτηριστικό της εταιρικής διοίκησης στη Γερμανία. Η διοικητική δομή της γερμανικής βιομηχανίας επηρεάζεται από την ανοχή της γερμανικής κυβέρνησης όσον αφορά στη συγκέντρωση οικονομικής ισχύος, από την οριζόντια συνεργασία και από τις διασυνδέσεις ανάμεσα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και στις βιομηχανίες. Συμπερασματικά: - Το αμερικανικό σύστημα ενσωματώνει νεοκλασικές αρχές όσον αφορά την οργάνωση και τη λειτουργία μιας οικονομίας. - Το ιαπωνικό σύστημα δίνει μεγάλη προτεραιότητα στην κοινωνική αρμονία και στην εθνική ισχύ. - Το γερμανικό σύστημα της «κοινωνικής αγοράς» έχει πολλές από τις αρετές και τα ελαττώματα τόσο του αμερικανικού όσο και του ιαπωνικού συστήματος.

21