Please scroll down for the English version Please scroll down for Greek version

Transcript

1 Please scroll down for the English version Please scroll down for Greek version documenta 14, Kassel. Learning from Athens Von Athen lernen Μαθαίνοντας από την Αθήνα Team documenta 14, copyright Nils Klinger, 2014 Auf Einladung der Kunsthochschule Kassel fand dort am 6. Oktober 2014 das Symposion»documenta 14, Kassel: Von Athen lernen«statt. Bei der vom Künstlerischen Leiter Adam Szymczyk und seinem Team organisierten Veranstaltung wurden erste wichtige Mitglieder der organisatorischen Struktur der kommenden documenta vorgestellt und wesentliche Ideen sowie thematische Anliegen der 2017 stattfindenden Ausstellung diskutiert. Seit der Gründung der documenta 1955 ist die Stadt Kassel Gastgeberin der Ausstellung. Die documenta war im Laufe ihrer dreizehn Ausgaben Gastgeberin zahlreicher Künstlerinnen und Künstler sowie anderer Kulturschaffender aus aller Welt. Doch letztlich scheint diese Gastgeberrolle samt allen Privilegien, die diese mit sich bringt nicht länger haltbar und verlangt förmlich nach einer, wenn auch nur temporären, Infragestellung. Davon ausgehend stellte Szymczyk die geplante Doppelstruktur der documenta 14 vor: Die documenta 14 wird 2017 einen zweiten Schauplatz Athen einführen und damit Kassel und die griechische Hauptstadt zu gleichberechtigten Ausstellungsorten machen. Die documenta wird damit ihre unangefochtene Position als Gastgeberin zugunsten einer anderen Rolle

2 ruhen lassen: der Rolle des Gastes in Athen. Szymczyk merkte an, dass diese Entscheidung auf vielfältigen grundsätzlichen Überlegungen basiert. Diese hängen mit der aktuellen gesellschaftlichen und politischen Situation in Europa und weltweit zusammen, die künstlerisches Handeln motiviert. Darüber hinaus lassen sie es notwendig erscheinen, dass sich in der documenta 14 die greifbaren Spannung zwischen dem Norden und dem Süden die in der zeitgenössischen kulturellen Produktion reflektiert, artikuliert und gedeutet wird manifestiert. Teil dieser Herausforderung ist es, die Fallen einer binären Logik zu umgehen und die sich wandelnden Wirklichkeiten nachhallen zu lassen. Anstelle eines einzigen Spektakels mit einem festem Ort und einer klaren zeitlichen Struktur, wie sie für internationale Großausstellungen charakteristisch sind, wird die documenta 14 zwei Durchläufe umfassen, die sich zeitlich und räumlich in einem dynamischen Gleichgewicht befinden. Die Distanz zwischen Kassel und Athen wird die Erfahrung von Besucherinnen und Besuchern der documenta 14 grundlegend beeinflussen. Die beiden weit voneinander entfernten Ausstellungen erzeugen eine geografische und mentale Verschiebung, die ein Gefühl des Verlusts und der Sehnsucht auslösen und so die Wahrnehmung der Ausstellung modifizieren können; dies wirkt Vorstellungen von Verwurzelung entgegen und widerspricht der verbreiteten normativen Annahme, dass eine solche Ausstellung nur als eine Einheit von Handlung, Ort und Zeit bestehen kann. Die documenta 14 hinterfragt diesen Status quo und wird versuchen, ein Vielzahl von Stimmen in, zwischen und jenseits der beiden Städte einzubeziehen, in denen sie stattfindet. Vom Standpunkt der Metropole am Mittelmeer ausgehend, wo sich Afrika, Naher Osten und Asien gegenüberstehen, öffnet sie sich über den europäischen Kontext hinaus. Die unterschiedlichen und auseinanderstrebenden Standorte und soziökonomischen Rahmenbedingungen von Kassel und Athen werden sich auf den Entstehungsprozess der Ausstellungen auswirken und zugleich jedes einzelne Kunstwerk inspirieren und prägen. Die an der documenta 14 teilnehmenden Künstlerinnen und Künstler werden eingeladen, ihre Arbeiten innerhalb der Dynamik zwischen den beiden Städten zu konzipieren und zu produzieren. Geplant ist, dass die documenta 14 im April 2017 in Athen und zwei Monate später, am 10. Juni, in Kassel eröffnet wird. So wird gewährleistet, dass es einen Monat gibt, in dem beide Teile der Ausstellung parallel stattfinden. Beide Ausstellung werden als autonome Projekte für diverse markante Standorte in Athen und Kassel entwickelt, wobei sie einander inhaltlich beeinflussen, ohne sich formal zu wiederholen. Anstatt ein in Kassel vorgefertigtes Event an einem oder mehreren pittoresken Schauplätzen in Athen»abzusetzen«, will die documenta 14 von der Stadt und ihren Einwohnern lernen. Die documenta 14 wird nicht nur die Summe zweier Bestimmungsorte sein, sondern sich in einem dreijährigen Prozess des Lernens und der Wissensproduktion entwickeln und dazu beitragen, an beiden Orten Räume für öffentliches Leben zu schaffen. Die Communitys beider Städte werden in diesen Prozess einbezogen und an dem Projekt mitarbeiten. 2013/14 haben in Athen bereits einige aufschlussreiche Treffen mit dortigen Kulturproduzenten, die die kulturelle Vielfalt wie die Widersprüche des heutigen Griechenlands repräsentieren, stattgefunden; auch wurde eine anhaltende Diskussion über die Zusammenarbeit mit bestimmten Kulturinstitutionen der Stadt begonnen. Parallel dazu fanden solche Gespräche in Kassel statt. Griechenland ist 2014 kein Einzelfall; es ist Sinnbild für eine sich rapide verändernde globale Situation und verkörpert die wirtschaftlichen, politischen, gesellschaftlichen und kulturellen Dilemmas, mit denen sich Europa heute konfrontiert sieht ähnlich wie Kassel 1955 für die Notwendigkeit stand, mit dem Trauma der Zerstörung, das der Nationalsozialismus in Deutschland mit sich gebracht hatte, umzugehen, und gleichzeitig als strategisch bedeutsamer Ort im beginnenden Kalten Krieg diente. Athen ist beispielhaft für die aktuellen Probleme, die über die sprichwörtliche Vorstellung von der»griechischen Krise«hinausgehen, denn tatsächlich sind diese Probleme ebenso europäische und globale wie griechische, und sie sind keineswegs gelöst. Doch sie bieten uns eine Möglichkeit, der Vorstellungskraft, dem Denken und dem Handeln einen Raum zu eröffnen, anstatt sich an dem entmachtenden neoliberalen Spiel zu beteiligen, das sich selbst als (Nicht-)Handlungsoption in Gestalt der (Nicht-)Wahlmöglichkeit der Sparpolitik präsentiert. Die Wahl des Zeitpunkts und des Standorts Kassel waren 1955 eben jene Faktoren, die es der documenta ermöglichten, sich zu einem Projekt zu entwickeln, das inzwischen seit mehr als einem halben Jahrhundert Bestand hat; doch die soziopolitischen Parameter, die die Dringlichkeit der documenta ausmachten, sind heute nicht mehr wirksam. Dieses Gefühl der Dringlichkeit muss daher anderswo gefunden werden. Szymczyk und sein Team schlossen mit der Bemerkung, dass die documenta 14 mit ihrer temporären Verlagerung und Verdoppelung der Perspektiven jene künstlerischen Strategien ermöglichen könnte,

3 die nach der Realität einer zeitgenössischen Welt greifen einer Welt, die als Ort für eine aus Individuen bestehende Multitude verstanden wird und nicht als ein Territorium, das von hegemonialen Beziehungen definiert wird, die sie für viele zu einem Ort des Leidens und des Elends machen. Diese Welt, die größer ist als Deutschland oder Griechenland, wird das Thema der Ausstellung sein. ANHANG Die documenta 14 wird von Adam Szymczyk als Künstlerischem Leiter mit einem Team organisiert, dessen erste Mitglieder vorgestellt wurden: Pierre Bal-Blanc, Kurator; Marina Fokidis, Leiterin des Künstlerischen Büros Athen; Hendrik Folkerts, Kurator; Henriette Gallus, Leiterin der Abteilung Kommunikation; Annie-Claire Geisinger, Koordinatorin des Kommunikationsbüros Athen; Quinn Latimer, Redakteurin der Publikationen; Andrea Linnenkohl, Assistentin des Künstlerischen Leiters; Hila Peleg, Kuratorin; Christoph Platz, Leiter der Ausstellungsabteilung; Dieter Roelstraete, Kurator; Fivos Sakalis, Pressereferent/ Griechische Presse; Katrin Sauerländer, Leiterin der Publikationsabteilung; Monika Szewczyk, Kuratorin; Katerina Tselou, Assistentin des Künstlerischen Leiters. Die visuelle Identität der documenta 14 wird sich mit der Zeit und in Reaktion auf die Entwicklung des Projekts verändern; in diesen Prozess werden folgende Design-Büros involviert sein: Julia Born & Laurenz Brunner, Berlin; Mevis & Van Deursen, Amsterdam; Vier5, Paris & Kassel; und Ludovic Balland Typography Cabinet, Basel. ZUSÄTZLICHES MATERIAL Pierre Bal-Blanc ist freier Kurator, Direktor des Contemporary Art Center (CAC) Brétigny und Veranstalter des Phalanstère Project (seit 2003), einer Serie ortsspezifischer Arbeiten, die darauf abzielen, die Logik neu zu denken, die hinter der Sammlung von Kunstwerken steckt. Seine Ausstellungsreihen La Monnaie Vivante/Living Currency (CAC Brétigny/Micadanses, 2005 bis 2006; STUK 2007; Tate Modern 2008; Museum of Modern Art in Warschau, Berlin Biennale 2010) und Draft Score for an Exhibition (Le Plateau, Artissima, Secession 2011; Index 2012) verhandeln gegenwärtige und historische Analysen zum Themenfeld Körper und Performance-Strategien in der bildenden Kunst. Die drei Kapitel der Ausstellung Reversibility (Frieze 2008; CAC Brétigny 2010; Peep-Hole, Mailand 2012) setzen sich mit der Materialität von Kunstgegenständen und der Rolle und Form der heutigen Kulturinstitutionen auseinander. The Death of the Audience (Secession 2009) enthüllt den Vorgang der Emanzipation und Entfremdung, der sich zwischen den Figurationen des Künstlers und dem Betrachter ereignet. Zurzeit bereitet er Soleil politique vor, eine Ausstellung für das Museion in Bozen, Italien. Marina Fokidis ist Kuratorin und Schriftstellerin. Sie lebt in Athen und ist Gründerin und Künstlerische Leiterin der Kunsthalle Athena sowie Gründerin und redaktionelle Leiterin der alle zwei Jahre erscheinenden Kunst- und Kulturpublikation South as a State of Mind. Sie war Kuratorin der dritten Thessaloniki Biennale for Contemporary Art (2011), Beauftragte und Kuratorin des Griechischen Pavillons bei der 51. Biennale in Venedig (2003) sowie Kokuratorin der ersten Biennale in Tirana (2001). Seit 2013 kuratierte sie unter anderem Ausstellungen für den Kunstraum Pythagorion der Schwarz Foundation. Ihre Essays erschienen in zahlreichen Ausgaben, in Künstler- und Ausstellungskatalogen sowie in internationalen Kunstmagazinen wie frieze, art-agenda, Artinfo, Flash Art, Art and Australia sowie dem Manifesta Journal. Sie verfasste unter anderem Beiträge für die Bücher The State and the Arts: Articulating Power and Subversion (2008), Empires, Ruins + Networks: The Transcultural Agenda in Art (2005) und Urban Ecology: Detroit and Beyond (2005). Hendrik Folkerts war bis 2010 Kurator für Performance, Film and Discursive Programs am Stedelijk Museum in Amsterdam. Er studierte Kunstgeschichte an der Universität Amsterdam mit den Schwerpunkten Gegenwartskunst und -theorie, Feministische Praktiken und Performance. Von 2009 bis 2011 koordinierte Folkerts das Curatorial Programme am De Appel Arts Centre in Amsterdam. Zahlreiche von ihm verfasste Texte erschienen in Kunstzeitschriften und auf Online-Plattformen, darunter The Exhibitionist, Metropolis M, Art & the Public Sphere, Afterall Online und Tubelight sowie in den Veröffentlichungsreihen des Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Folkerts ist Gastherausgeber von The Shadowfiles #3: On Curatorial Education (Amsterdam 2013; De Appel Arts Centre) und Mitherausgeber von Facing Forward: Art & Theory from a Future Perspective (Amsterdam, AUP, in Vorbereitung für 2014).

4 Henriette Gallus studierte Literaturwissenschaften und Philosophie in Berlin. Von 2004 bis 2009 arbeitete sie als Literaturagentin für die Literarische Agentur Simon, wo sie vor allem für deutschsprachige Literatur zuständig war. Von 2009 bis 2011 war sie Leiterin der Abteilung Presse und Veranstaltungen des Blumenbar Verlags, wo sie auch im Lektorat tätig war. Sie organisierte die Öffentlichkeitsarbeit des Verlags Rogner & Bernhard, wo sie bis zu ihrer Ernennung zur Pressesprecherin der documenta (13) im Jahr 2011 auch als Scout fungierte war sie für Monday Begins on Saturday, der ersten Ausgabe der Bergen Assembly in Norwegen Leiterin der Abteilung für Internationale Kommunikation. Für die dritte Ausgabe des Berlin Documentary Forum (2014) am Haus der Kulturen der Welt in Berlin war sie für die internationale Pressearbeit verantwortlich und betreute die Redaktion der Veröffentlichungen und das Magazin zur Veranstaltungsreihe. Sie ist Gründungsmitglied und verantwortet die Kommunikation bei dem international ausgerichteten digitalen Modellprojekt Fiktion. Annie-Claire Geisinger studierte Politikwissenschaften und Kulturmanagement an Sciences Po, Paris. Sie arbeitete von 2008 bis 2010 im Bureau des Arts Plastiques der Französischen Botschaft, Berlin wo sie die ersten zwei Editionen des Galerienaustauschs Berlin-Paris organisierte. Anschließend bereitete sie die Eröffnung der neugegründeten Schwesterninstitution des Centre Pompidou in Metz vor, wo sie in der Kommunikationsabteilung tätig war. Seit ihrem Umzug nach Athen arbeitet sie für verschiedene Projekte, unter anderem für die Economou Sammlung, wo sie für die Öffentlichkeitsarbeit verantwortlich ist. Quinn Latimer ist eine Dichterin, Kritikerin und Lektorin. Sie lebt in Basel. Latimer schrieb Rumored Animals (2012), Sarah Lucas: Describe This Distance (2013) und Film as a Form of Writing: Quinn Latimer Talks to Akram Zaatari (2014). Sie veröffentlicht regelmäßig in Artforum und ist mitwirkende Lektorin von frieze, ihre Texte erschienen in Künstlermonografien und kritischen Sammelbänden. Vorträge und Lesungen von ihr fanden unter anderem an der Chisenhale Gallery in London, in der Whitechapel Gallery in London, in der Kunsthalle Zürich und im Astrup Fearnley Museet in Oslo statt. Ihre Arbeit war außerdem in der Serpentine Gallery in London, dem CRAC Alsace in Frankreich, dem deutschen Pavillion der Venice Architecture Biennale und im Qalandia International, Ramallah/Jerusalem zu sehen. Gemeinsam mit Adam Szymczyk ist sie Herausgeberin von Stories, Myths, Ironies, and Other Songs: Conceived, Directed, Edited, and Produced by M. Auder (2014); Paul Sietsema: Interviews on Films and Works (2012) sowie Olinka, or Where Movement Is Created (2013). Außerdem ist sie Mitherausgeberin von No Core: Pamela Rosenkranz (2012). Im Jahr 2012 wurde sie für den Pushcart Prize nominiert und mit dem Arts Writers Grant des Creative Capital Warhol Foundation Programms ausgezeichnet. Latimer studierte am Sarah Lawrence College und an der Columbia University in New York. Sie lehrt an der Haute école d art et de design (HEAD) in Genf. Andrea Linnenkohl arbeitete von 2008 bis 2011 als kuratorische Assistentin und Kuratorin an der Kunsthalle Fridericianum unter der künstlerischen Leitung von Rein Wolfs, nachdem sie bereits 2006 im Team von René Block an diesem Haus beschäftigt war. Ihrer derzeitigen Arbeit für die documenta 14 gingen zwei Tätigkeiten für vorangegangene documenta-ausstellungen voraus: 2007 als Assistentin des technischen Leiters der documenta 12 unter der künstlerischen Leitung von Roger M. Buergel sowie 2012 für die 13. Ausgabe der documenta unter der künstlerischen Leitung von Carolyn Christov-Bakargiev als Projektplanerin im technischen Büro hat Linnenkohl für die Jubiläumsausgabe des Kasseler Dokumentarfilm- und Videofests gearbeitet. Neben Ausstellungen in der Kunsthalle Fridericianum hat sie eigene Ausstellungsprojekte in Kassel realisiert, zu denen die Gruppenausstellung this is not the end von 2012/2013 zählt. Hila Peleg ist ist Gründerin und Künstlerische Leiterin des Berlin Documentary Forum, einer alle zwei Jahre stattfindenden Veranstaltung initiiert vom Haus der Kulturen der Welt, das sich seit 2010 der Produktion und Präsentation von zeitgenössischen und historischen dokumentarischen Praktiken im interdisziplinären Kontext widmet. Peleg kuratierte Einzelausstellungen, große Gruppenausstellungen und interdisziplinäre Kulturveranstaltungen an öffentlichen Institutionen überall in Europa. Zu diesen Institutionen zählen unter anderem: KW Institute for Contemporary Art in Berlin; Extra City Kunsthal in Antwerpen; Iniva, London sowie das Haus der Kulturen der Welt in Berlin. Peleg war Kokuratorin der Manifesta 7 (Trentino-Alto Adige/Südtirol 2008) und kuratiert zurzeit das Filmprogramm für die 10. Schanghai Biennale (2014). Ihr Debütfilm A Crime Against Art (2007) wurde weltweit auf zahlreichen Festivals gezeigt, darunter: Berlinale, Hot Docs und CPH:DOX. Außerdem gelangte er in Institutionen wie dem Centre Pompidou, dem New Museum und dem ZKM zur Aufführung. Ihr neuer Film Sign Space wird 2015 veröffentlicht. Peleg studierte an der University of Westminster in London Fotografie und Video und Kunstgeschichte am Goldsmiths College in London.

5 Christoph Platz ist Kunsthistoriker, Projektmanager und Produzent. Er arbeitete für die Kunsthalle Münster, den Westfälischen Kunstverein und die Skulptur Projekte Münster 07. Im Jahr 2009 erhielt er das Schloss Ringenberg Stipendium für Kuratoren und realisierte Projekte in Deutschland und in den Niederlanden. Er hat über die Entwicklung des Kunstvereins im Nachkriegsdeutschland das Buch Kunstverein im Umbruch (2011) veröffentlicht sowie zu Künstlern wie Franz Erhard Walther, Jeremy Deller, Prinz Gholam, Nedko Solakov, Sofia Hultén und Wade Guyton publiziert. Zwischen 2010 und 2012 arbeitete er für die Abteilung Projektmanagement der documenta (13) und stand ihr ab Juni 2012 vor war er Leiter der Ausstellungsabteilung der ersten Ausgabe der Bergen Assembly in Norwegen und arbeitete als unabhängiger strategischer Berater für Projekte wie Stadtkuratorin Hamburg, zu Kunst im öffentichen Raum und die Akademie der Künste der Welt in Köln. Dieter Roelstraete ist Manilow Senior Curator am Museum of Contemporary Art in Chicago, wo er zuletzt The Way of the Shovel: Art as Archaeology (2013) und Simon Starling: Metamorphology (2014) kuratierte. Von 2003 bis 2011 war er Kurator am Museum für zeitgenössische Kunst in Antwerpen (MuHKA), wo er ebenso große Gruppenausstellungen organisierte wie auch monografische Werkschauen; darunter: Emotion Pictures (2005); Intertidal, a survey of contemporary art from Vancouver (2005); The Order of Things (2008); Liam Gillick and Lawrence Weiner: A Syntax of Dependency (2011); A Rua (The Street) (2011); Chantal Akerman: Too Far, Too Close (2012); sowie die gemeinschaftlich entstandenen Projekte Academy. Learning from Art (2006) und Kerry James Marshall: Paintings and Other Stuff (2013). Von 2007 bis 2011 lehrte er im Ausbildungsgang für Kuratoren im Rahmen des De Appel Programms in Amsterdam und am Piet Zwart Institute in Rotterdam. Als ehemaliger Herausgeber von Afterall und Mitbegründer der Zeitschrift F.R. DAVID hat Roelstraete umfangreich zu den Themengebieten der Gegenwartskunst und den damit in Zusammenhang stehenden philosophischen Fragen in zahlreichen Katalogen und Zeitschriften veröffentlicht. Zu letzteren zählen unter anderem: Artforum, e-flux, frieze, Mousse Magazine und Texte zur Kunst. Fivos Sakalis ist Journalist und Kommunikationsberater. Er arbeitete einige Jahre auf dem Gebiet des Konsumentenmarketings, ehe er sich zum Wechsel ins Feld der Kunst entschloss. Von 1998 bis 2002 arbeitete für die DESTE Foundation for Contemporary Art in Athen als Presse- und PR-Beauftragter. Anschließend hat er als Kommunikationsberater für wichtige griechische Kunstinstitutionen gearbeitet, darunter das National Museum of Contemporary Art und die Gagosian Gallery, beide in Athen. Von 2009 bis 2011 leitete er die Presseabteilung der Art-Athina, der Internationalen Kunstmesse Athens. Daneben arbeitete er auch als freier Kritiker und hat an zahlreichen griechischen und internationalen Publikationen mitgewirkt. Er ist Mitglied von AICA Hellas. Katrin Sauerländer ist Kunsthistorikerin und arbeitet als Redakteurin und Lektorin von Publikationen zur zeitgenössischen Kunst. Nach ihrem Studium in Köln war sie 1999 im Rahmen der Ausstellung Kunstwelten im Dialog wissenschaftliche Assistentin am Museum Ludwig Köln. Von 2001 bis 2003 verantwortete sie am Kunstverein in Hamburg die Bereiche Presse und Publikationen, 2003 bis 2006 war sie Mitarbeiterin des Verlags Revolver Archiv für aktuelle Kunst in Frankfurt am Main. Seit 2007 hat sie im Auftrag verschiedener Ausstellungsinstitutionen, Künstler und Verlage an zahlreichen Publikationen mitgewirkt. 2008/2010 war sie Managing Editor der 5. und 6. Berlin Biennale, von 2010 bis 2012 betreute sie als Managing Editor die Publikationen der documenta (13). Monika Szewczyk kuratiert zurzeit das Visual Arts Program am Reva and David Logan Center for the Arts an der University of Chicago, wo sie auch an den Fachbereichen Visual Arts und Kunstgeschichte lehrt. Ihre letzte Ausstellung dort trug den Titel Szalon [sprich: schah-lon] und verfolgte neuerlich die Absicht, Kunstpraktiken, die ihre Wurzeln in den mündlichen Traditionen besitzen, und ästhetische Schwellenerfahrungen in den Vordergrund zu rücken. Zuvor war sie Head of Publications am Witte de With Center for Contemporary Art in Rotterdam (2008 bis 2011), Assistant Curator an der Vancouver Art Gallery (2004 bis 2007) und Ausstellungskoordinatorin an der Morris and Helen Belkin Art Gallery Downtown Satellite der University of British Columbia in Vancouver. Während dieses Zeitraums unterrichtete sie auch an der Emily Carr University of Art + Design (Vancouver), am Piet Zwart Institute (Rotterdam) sowie an der Kunstakademie Bergen. Sie veröffentlichte in zahlreichen Kunstund Ausstellungskatalogen sowie in Zeitschriften, unter anderem in Afterall, Artforum, The Exhibitionist und im Onlinejournal e-flux. Katerina Tselou studierte Literatur und Kunstgeschicht ein Athen, und setzte ihr Promotionsstudium in Kunsttheorie an der EHESS (École des hautes études en sciences sociales) in Paris fort. Von arbeitet sie als Ausstellungskoordinatorin und Zuständige für international Beziehungen sowie Filmdistribution am Argos, Centre for Art and Media in Brüssel. Von war sie Kuratorin für

6 visuelle Kunst am National Theatre of Greece. Ihr Arbeitsschwerpunkt liegt in der Erforschung der Räume zwischen Theater und visueller Kunst im interdisziplinären Kontext. Sie war Co-Kuratorin und Koordinatorin des kuratorischen Teams der 4. Athens Biennale im Jahr Außerdem hat sie freie kuratorische Projekte in Griechenland organisiert, in Zusammenarbeit mit Institutionen wie dem European Film Festival, der School of Architecture an der University of Thessaly und dem Theatre of the South. Henriette Gallus Head of Communications/ Leiterin der Abteilung Kommunikation documenta 14 Friedrichsplatz Kassel Germany Träger der documenta ist die documenta und Museum Fridericianum Veranstaltungs-GmbH als gemeinnützige Gesellschaft, die von der Stadt Kassel und dem Land Hessen als Gesellschafter getragen und finanziert und zudem durch die Kulturstiftung des Bundes finanziell unterstützt wird. Wenn Sie keine weiteren Informationen zur documenta 14 wünschen, klicken Sie hier. 7 Οκτωβρίου 2014 Please scroll down for the English version documenta 14, Kassel. Learning from Athens Von Athen lernen Μαθαίνοντας από την Αθήνα

7 Team documenta 14, copyright Nils Klinger, 2014 Στις 6 Οκτωβρίου 2014 φιλοξενήθηκε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Κάσελ της Γερµανίας η εκδήλωση µε τίτλο documenta 14, Κάσελ: Μαθαίνοντας από την Αθήνα. Η παρουσίαση διοργανώθηκε από την οµάδα της documenta 14, µε επικεφαλής τον καλλιτεχνικό της διευθυντή Adam Szymczyk, µε σκοπό να συστήσει τους βασικούς συντελεστές της επόµενης διοργάνωσης, αλλά και να πυροδοτήσει τον διάλογο γύρω από τις ιδέες και τη βασική θεµατολογία της έκθεσης η οποία θα πραγµατοποιηθεί το Η εικαστική έκθεση documenta διοργανώνεται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσελ από το Στις προηγούµενες δεκατρείς documenta η πόλη φιλοξένησε πολλούς καλλιτέχνες και ανθρώπους του πολιτισµού από ολόκληρο τον κόσµο. Όµως, µετά από τόσα χρόνια αδιατάρακτης λειτουργίας, προέκυψε η ιδέα να αµφισβητηθεί, έστω και προσωρινά, ο ρόλος του µόνιµου οικοδεσπότη, καθώς αυτός ο ρόλος µε όλα τα προνόµια που συνεπάγεται µοιάζει να µην µπορεί να βρει έρεισµα στο σηµερινό πολιτισµικό περιβάλλον. Με αυτό το σκεπτικό, ο Szymczyk παρουσίασε τη διπλή δοµή που αποφασίστηκε για την documenta 14. Το 2017 η documenta 14 θα διοργανωθεί και σε δεύτερο σηµείο την Αθήνα- καθιστώντας το Κάσελ και την ελληνική πρωτεύουσα ισότιµους τόπους φιλοξενίας της έκθεσης. Η documenta θα εγκαταλείψει τον αδιαφιλονίκητο -µέχρι στιγµής- ρόλο του οικοδεσπότη και θα αποκτήσει έναν νέο ρόλο: του φιλοξενούµενου, στην Αθήνα. Ο Szymczyk επισήµανε ότι η βασική συλλογιστική και οι λόγοι που κρύβονται πίσω από αυτή την κίνηση είναι πολυσύνθετοι. Αφορούν την τρέχουσα κοινωνική και πολιτική κατάσταση, τόσο στην Ευρώπη όσο και σε ολόκληρο τον κόσµο, η οποία αποτελεί κίνητρο για πολιτιστική δραστηριοποίηση. Ταυτόχρονα υποδηλώνουν την ανάγκη να αναδειχθεί από την documenta 14 η προφανής ένταση που επικρατεί µεταξύ Βορρά και Νότου όπως αυτή αντικατοπτρίζεται, εκφράζεται και ερµηνεύεται στη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή. Η πρόκληση έγκειται στην αποφυγή των κινδύνων µιας διττής λογικής, και ταυτόχρονα στη ανάδειξη µιας διαρκώς εξελισσόµενης πραγµατικότητας. Αντί να αποτελέσει ένα µονοδιάστατο θέαµα που θα παρουσιαστεί σε έναν ξεκάθαρα προκαθορισµένο τόπο και χρόνο, όπως συµβαίνει µε τις σηµαντικές διεθνείς εκθέσεις, η documenta 14 θα αποτελείται από δύο ισοδύναµα σκέλη που θα ισορροπούν δυναµικά στον χώρο και στον χρόνο. Η απόσταση µεταξύ του Κάσελ και Αθήνας θα αλλάξει ριζικά την εµπειρία των επισκεπτών της documenta 14. Θα δηµιουργήσει µια αίσθηση απώλειας και προσµονής λόγω της γεωγραφικής και πολιτισµικής µετατόπισης που προκαλούν τα δύο αποµακρυσµένα σκέλη της έκθεσης, κάτι που θα αλλάξει τον τρόπο µε τον οποίο την αντιλαµβάνονται οι επισκέπτες, θα αναιρέσει την αίσθηση της

8 µονιµότητας και την αντίληψη ότι µια τέτοια έκθεση έχει µόνο µία ταυτότητα, έναν τόπο και έναν χρόνο διεξαγωγής. Η documenta 14 θα αµφισβητήσει τη δεδοµένη κατάσταση των πραγµάτων και θα επιχειρήσει να αγκαλιάσει µία πληθώρα από φωνές µέσα, ανάµεσα και πέρα από τις δύο πόλεις στις οποίες θα βρίσκεται, µεταφέροντας την συζήτηση και πέρα από την Ευρώπη, λόγω της προνοµιακής θέσης της µεσογειακής µητρόπολης, εκεί όπου η Ευρώπη, η Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Ασία συναντώνται. Οι διαφορετικές και αποκλίνουσες τοποθεσίες και κοινωνικοοικονοµικές συνθήκες του Κάσελ και της Αθήνας θα επηρεάσουν την ίδια τη διαδικασία δηµιουργίας των εκθέσεων, ενώ παράλληλα θα αποτελέσουν πηγή έµπνευσης και καθοριστικό παράγοντα για τη δηµιουργία των έργων τέχνης που θα παρουσιαστούν στην κάθε µία. Για την documenta 14 οι συµµετέχοντες καλλιτέχνες θα κληθούν να δηµιουργήσουν και να παρουσιάσουν τα έργα τους και στις δύο πόλεις. Προς το παρόν τα εγκαίνια της documenta 14 στην Αθήνα έχουν προγραµµατιστεί για τον Απρίλιο του 2017, ενώ µετά από δύο µήνες, στις 10 Ιουνίου, θα γίνουν τα εγκάινια και στο Κάσελ. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχει ένας µήνας κατά τον οποίο η έκθεση θα διεξάγεται παράλληλα και στα δύο σηµεία. Επιπλέον, παρόλο που κάθε σκέλος της έκθεσης θα διαµορφωθεί αυτόνοµα, θα αλληλοεπηρεάζονται ως προς το περιεχόµενο, και θα φιλοξενηθούν σε επιλεγµένους χώρους στην Αθήνα και στο Κάσελ. Η documenta 14 θα αντλήσει γνώση από την Αθήνα και τους κατοίκους της, και δεν θα στείλει ένα προκατασκευασµένο πακέτο από το Κάσελ για να το φυτέψει σε κάποιον γραφικό εκθεσιακό χώρο της πόλης. Η documenta 14 δεν θα παρουσιαστεί απλώς σε δύο τόπους, αλλά θα αποτελέσει µια τριετή διαδικασία µάθησης και παραγωγής γνώσης, βοηθώντας παράλληλα στην θεσµοθέτηση χώρων για δηµόσια ζωή και στα δύο σηµεία. Στη διαδικασία αυτή θα εµπλακούν και θα συνεισφέρουν οι κοινότητες και των δύο πόλεων. Ήδη, κατά τη διάρκεια του 2013 και του 2014, έγιναν στην Αθήνα µερικές προκαταρκτικές συναντήσεις, στις οποίες πήραν µέρος αρκετοί από τους πολιτιστικούς φορείς της πόλης, εκφράζοντας την ποικιλοµορφία αλλά και τις αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας, και ξεκίνησε ένας διάλογος που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά τη συνεργασία µε τους πολιτιστικούς οργανισµούς της πόλης. Παράλληλα, αντίστοιχες συζητήσεις έγιναν και στο Κάσελ. Η Ελλάδα του 2014 δεν αποτελεί µεµονωµένο περιστατικό. Αντίθετα, είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα της παγκόσµιας κατάστασης που αλλάζει µε γρήγορους ρυθµούς, ένα παράδειγµα που αναδεικνύει τα οικονοµικά, πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισµικά διλήµµατα που πρέπει να αντιµετωπίσει σήµερα η Ευρώπη περίπου όπως και το Κάσελ το 1955 από τη µία αναδείκνυε την ανάγκη να αντιµετωπιστεί το τραύµα από την καταστροφή που προκάλεσε το ναζιστικό καθεστώς στη Γερµανία, και από την άλλη λόγω της στρατηγικής του θέσης αντικατόπτριζε το Ψυχροπολεµικό κλίµα της εποχής. Παρότι η Αθήνα χρησιµοποιείται ως η επιτοµή του παραδείγµατος τόπου που χειµάζεται από την οικονοµική ύφεση και υπάρχει η διαδεδοµένη αντίληψη περί «ελληνικής κρίσης», τα προβλήµατα αυτά είναι εξίσου ευρωπαϊκά και παγκόσµια όσο είναι και ελληνικά, και παραµένουν άλυτα. Μας προσφέρουν, όµως, την ευκαιρία να δηµιουργήσουµε χώρο για τη φαντασία, τη σκέψη και τη δράση αντί να ακολουθήσουµε την αποδυναµωτική νεοφιλελεύθερη πρακτική που παρουσιάζεται ως η µοναδική δυνατότητα για (µη) δράση στο πλαίσιο της (µη) επιλογής της πολιτικής της λιτότητας. Παρόλο που το 1955 το Κάσελ, ως επιλογή τόπου, διασφάλισε στην documenta τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε ένα εγχείρηµα που σήµερα µετράει µισόν αιώνα, οι συγκεκριµένες κοινωνικοπολιτικές παράµετροι που γέννησαν την επιτακτική ανάγκη για την ίδρυση της documenta, δεν ισχύουν πλέον στη Γερµανία. Συνεπώς, αυτή η αίσθηση του κατεπείγοντος και αναγκαίου πρέπει να αναζητηθεί αλλού. Ο Szymczyk και η οµάδα του κατέληξαν ότι η documenta 14 µε την προσωρινή της µετατόπιση και αποκτώντας δύο οπτικές γωνίες θα ενεργοποιήσει και θα χρησιµοποιήσει τις καλλιτεχνικές πρακτικές που αγγίζουν την πραγµατικότητα ενός σύγχρονου κόσµου µια ολότητα που αποτελείται από ξεχωριστές οντότητες, και όχι µιας επικράτειας που την καθορίζουν οι ηγεµονικές σχέσεις, µε αποτέλεσµα να µετατρέπεται σε πεδίο δεινών και εξαθλίωσης για τους πολλούς. Με αυτόν τον κόσµο θα ασχοληθεί η έκθεση, έναν κόσµο που υπερβαίνει τα όρια της Γερµανίας ή της Ελλάδας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Η documenta 14 διοργανώνεται από τον καλλιτεχνικό διευθυντή Adam Szymczyk σε συνεργασία µε µία οµάδα, τα πρώτα µέλη της οποίας έχουν ήδη ανακοινωθεί: Pierre Bal-Blanc επιµελητής, Μαρίνα Φωκίδη διευθύντρια του καλλιτεχνικού γραφείου στην Αθήνα, Hendrik Folkerts επιµελητής, Henriette Gallus διευθύντρια επικοινωνίας, Annie-Claire Geisinger συντονίστρια γραφείου επικοινωνίας στην Αθήνα, Quinn Latimer επιµελήτρια εκδόσεων, Andrea Linnenkohl βοηθός του καλλιτεχνικού διευθυντή, Hila Peleg επιµελήτρια, Christoph Platz διευθυντής εκθέσεων, Dieter Roelstraete επιµελητής, Φοίβος Σακαλής υπεύθυνος γραφείου τύπου/ ελληνικά ΜΜΕ, Katrin Sauerländer διευθύντρια εκδόσεων, Monika Szewczyk επιµελήτρια, Κατερίνα Τσέλου βοηθός του καλλιτεχνικού διευθυντή.

9 Η οπτική ταυτότητα της documenta 14 θα αλλάζει µε την πάροδο του χρόνου και ανάλογα µε τις ανάγκες της διοργάνωσης. Τα γραφιστικά γραφεία που θα συνεργαστούν στην πορεία είναι: Julia Born & Laurenz Brunner (Βερολίνο), Mevis & Van Deursen (Άµστερνταµ), Vier5 (Παρίσι & Κάσελ), και Ludovic Balland Typography Cabinet (Βασιλεία). ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ο Pierre Bal-Blanc είναι ανεξάρτητος επιµελητής, διευθυντής του Contemporary Art Center (CAC) στην Μπρετινί, και διοργανωτής του Phalanstère Project (από το 2003), µιας σειράς από προτάσεις για επιτόπιες εκθέσεις µε στόχο την κριτική αναθεώρηση της λογικής που κρύβεται πίσω από τη συγκέντρωση έργων τέχνης. Έχει επιµεληθεί τη σειρά εκθέσεων La Monnaie Vivante/Living Currency (CAC Μπρετινί/Micadanses, STUK, 2007 Tate Modern, 2008 Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Βαρσοβία, Μπιενάλε Βερολίνου, 2010), και Draft Score for an Exhibition (Le Plateau, Artissima, Secession, 2011 Index, 2012) οι οποίες πραγµατεύονται τη συγχρονική και τη διαχρονική αντιµετώπιση του σώµατος και των διαφόρων τεχνικών που χρησιµοποιούνται στην περφόρµανς στο πλαίσιο των εικαστικών τεχνών. Τα τρία κοµµάτια της έκθεσης Reversibility (Frieze, 2008 CAC Μπρετινί, 2010 Peep-Hole, Μιλάνο, 2012) εµβάθυναν στις επιπτώσεις που έχει η υλική υπόσταση των αντικειµένων τέχνης, και στον ρόλο και στη µορφή των πολιτιστικών ιδρυµάτων σήµερα. Η έκθεση The Death of the Audience (Secession, 2009) φανερώνει τις διαδικασίες χειραφέτησης και αποστασιοποίησης που δηµιουργούνται µεταξύ του καλλιτέχνη και του θεατή. Αυτή την εποχή ετοιµάζει την έκθεση Soleil politique που θα παρουσιαστεί στο Museion στο Μπολτσάνο της Ιταλίας. Η Μαρίνα Φωκίδη είναι επιµελήτρια µε έδρα την Αθήνα. Είναι ιδρυτικό στέλεχος και καλλιτεχνική διευθύντρια της Kunsthalle Athena, και ιδρυτικό στέλεχος και διευθύντρια σύνταξης της διετούς έκδοσης για τις τέχνες και τον πολιτισµό South as a State of Mind. Ήταν επίσης επιµελήτρια στην 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2011), επίτροπος της ελληνικής εθνικής συµµετοχής και επιµελήτρια του ελληνικού περιπτέρου στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας (2003), και µία από τους επιµελητές της 1ης Μπιενάλε των Τιράνων (2001). Από το 2013 επιµελείται εκθέσεις στον χώρο τέχνης Πυθαγόρειο του ιδρύµατος Schwarz. Κείµενά της έχουν δηµοσιευτεί σε πολλές επιµεληµένες συλλογές, σε καταλόγους καλλιτεχνών και εκθέσεων και σε σηµαντικά διεθνή περιοδικά και εκδόσεις τέχνης, µεταξύ των οποίων τα εξής: frieze, art-agenda, Artinfo, Flash Art, Art and Australia, και Manifesta Journal. Κείµενά της έχουν δηµοσιευτεί επίσης στα εξής βιβλία, µεταξύ άλλων: The State and the Arts: Articulating Power and Subversion (2008), Empires, Ruins + Networks: The Transcultural Agenda in Art (2005), και Urban Ecology: Detroit and Beyond (2005). Ο Hendrik Folkerts είναι επιµελητής στο µουσείο Stedelijk του Άµστερνταµ από το Σπούδασε ιστορία της τέχνης στο πανεπιστήµιο του Άµστερνταµ και ειδικεύτηκε στη σύγχρονη τέχνη και θεωρία, στις φεµινιστικές πρακτικές και στην περφόρµανς. Από το 2009 έως το 2011 ο Folkerts ήταν συντονιστής του προγράµµατος εκπαίδευσης επιµελητών στο κέντρο τεχνών de Appel στο Άµστερνταµ. Κείµενά του έχουν δηµοσιευτεί σε περιοδικά τέχνης και σε πλατφόρµες όπως The Exhibitionist, Metropolis M, Art & the Public Sphere, Afterall Online, και Tubelight, και σε εκδόσεις του Stedelijk Museum Bureau στο Άµστερνταµ. Ο Folkerts ήταν ο επιµελητής έκδοσης του The Shadowfiles #3: On Curatorial Education (Άµστερνταµ: de Appel arts centre, 2013) και συνεπιµελητής του Facing Forward: Art & Theory from a Future Perspective (Άµστερνταµ: AUP, θα κυκλοφορήσει το 2014). Η Henriette Gallus σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στο Βερολίνο. Εργάστηκε στο Simon Literary Agency από το 2004 έως το 2009 µε ειδίκευση στο µυθιστόρηµα. Από το 2009 έως το 2011 ήταν υπεύθυνη δηµοσίων σχέσεων στον ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο Blumenbar, όπου ασχολήθηκε και µε τις εκδόσεις. Επίσης, ήταν υπεύθυνη δηµοσίων σχέσεων στον εκδοτικό οίκο Rogner & Bernhard, όπου ασχολήθηκε και µε την αναζήτηση νέων βιβλίων προς δηµοσίευση. Το 2011 ανέλαβε το γραφείο τύπου της documenta (13). Το 2013 ήταν διευθύντρια επικοινωνίας και διεθνών σχέσεων της πρώτης Bergenί Assembly στη Νορβηγία µε τίτλο Monday Begins on Saturday. Το 2014 ήταν υπεύθυνη για τα διεθνή µέσα µαζικής ενηµέρωσης στο 3ο Berlin Documentary Forum που έγινε στο Haus der Kulturen der Welt στο Βερολίνο, όπου ήταν επίσης υπεύθυνη για τα κείµενα που δηµοσιεύονταν και την έκδοση του περιοδικού. Είναι ιδρυτικό στέλεχος και διευθύντρια επικοινωνίας του διεθνούς ψηφιακού εγχειρήµατος Fiktion. Η Annie-Claire Geisinger σπούδασε πολιτικές επιστήµες και πολιτιστική διαχείριση στο Sciences Po του Παρισιού. Από το 2008 έως το 2010 εργάστηκε στο Bureau des Arts Plastiques της γαλλικής πρεσβείας στο Βερολίνο όπου και οργάνωσε τις δύο πρώτες εκθέσεις Galerienaustausch Berlin-Paris.

10 Στη συνέχεια ανέλαβε την επικοινωνία για τα εγκαίνια του νεοϊδρυθέντος Centre Pompidou στην πόλη Μετς της Γαλλίας. Από την εποχή που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα εργάστηκε σε διάφορα projects και µεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη επικοινωνίας για τη Συλλογή Γιώργου Οικονόµου. Η Quinn Latimer είναι µια Αµερικανίδα ποιήτρια, κριτικός και ενίοτε συγγραφέας και επιµελήτρια εκθέσεων που ζει στη Βασιλεία. Είναι η συγγραφέας των βιβλίων Rumored Animals (2012), που κέρδισε το American Poetry Journal Book Prize, Sarah Lucas: Describe This Distance (2013) και Film as a Form of Writing: Quinn Latimer Talks to Akram Zaatari (2014). Αρθρογραφεί στο Artforum και στο frieze, ενώ κείµενά της έχουν δηµοσιευτεί σε µονογραφίες καλλιτεχνών και σε ανθολογίες µε κριτικές. Έχει κάνει διαλέξεις και απαγγελίες σε χώρους όπως η Chisenhale Gallery στο Λονδίνο, η Whitechapel Gallery στο Λονδίνο, η Kunsthalle της Ζυρίχης και το Astrup Fearnley Museet στο Όσλο. Συνεργάστηκε µε τον Adam Szymczyk στα βιβλία Stories, Myths, Ironies, and Other Songs: Conceived, Directed, Edited, and Produced by M. Auder (2014), Paul Sietsema: Interviews on Films and Works (2012), και Olinka, or Where Movement Is Created (2013). Συνεργάστηκε επίσης στην έκδοση No Core: Pamela Rosenkranz (2012). Το 2012 ήταν υποψήφια για το Pushcart Prize και πήρε την υποτροφία Arts Writers Grant από το πρόγραµµα Creative Capital Warhol Foundation. Η Latimer σπούδασε στο Sarah Lawrence College και στο πανεπιστήµιο Columbia στη Νέα Υόρκη, και διδάσκει στο Haute école d art et de design (HEAD) στη Γενεύη. H Andrea Linnenkohl είναι επιµελήτρια και µέχρι τα τέλη του 2006 εργάστηκε ως βοηθός του René Block. Από το 2008 έως το 2011 ήταν επιµελήτρια στην Kunsthalle Fridericianum υπό την επίβλεψη του καλλιτεχνικού διευθυντή Rein Wolfs. Η τωρινή συνεργασία της µε την documenta δεν είναι η πρώτη µε τον θεσµό: το 2007 ήταν βοηθός του διευθυντή κατασκευών στην documenta 12, µε καλλιτεχνικό διευθυντή τον Roger M. Buergel, και το 2012 ήταν διευθύντρια του γραφείου κατασκευών στην documenta (13) υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Carolyn Christov-Bakargiev. Το 2013 εργάστηκε για το επετειακό Kassel Documentary Film and Video Festival. Έχει επίσης συνεργαστεί µε την Kunsthalle Fridericianum και έχει οργανώσει και δικά της επιµελητικά projects όπως η οµαδική έκθεση this is not the end (2012/2013). Η Hila Peleg είναι ιστορικός τέχνης, επιµελήτρια και κινηµατογραφίστρια µε έδρα το Βερολίνο. Είναι η ιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια του Berlin Documentary Forum, µιας διετούς διοργάνωσης που ξεκίνησε στο Haus der Kulturen der Welt το 2010 και είναι αφιερωµένη στην παραγωγή και παρουσίαση σύγχρονων και ιστορικών πρακτικών κατά τη δηµιουργία ντοκιµαντέρ σε διεπιστηµονικό επίπεδο. Η Peleg έχει επιµεληθεί ατοµικές εκθέσεις, µεγάλης κλίµακας οµαδικές εκθέσεις και διεπιστηµονικές πολιτιστικές εκδηλώσεις σε δηµόσιους φορείς ανά την Ευρώπη, µεταξύ των οποίων τα KW Institute for Contemporary Art (Βερολίνο), Extra City Kunsthal (Αµβέρσα), Iniva (Λονδίνο) και Haus der Kulturen der Welt (Βερολίνο). Η Peleg ήταν µία από τους επιµελητές της Manifesta 7 (Τρεντίνο-Άλτο Άντιτζε/ Νότιο Τιρόλο, 2008) και σήµερα είναι η επιµελήτρια του προγράµµατος ταινιών της 10ης Μπιενάλε της Σαγκάης (2014). Η πρώτη της µεγάλου µήκους ταινία A Crime Against Art (2007) προβλήθηκε σε πολλά φεστιβάλ διεθνώς, µεταξύ των οποίων η Berlinale, τα Hot Docs και το CPH:DOX, και παρουσιάστηκε σε ιδρύµατα όπως το Centre Pompidou, το New Museum και το ZKM. Η νέα της ταινία Sign Space θα προβληθεί το Η Peleg σπούδασε φωτογραφία και βίντεο στο University of Westminster του Λονδίνου και ιστορία της τέχνης στο Goldsmiths College του Λονδίνου. Ο Christoph Platz είναι ιστορικός τέχνης, διαχειριστής έργων και παραγωγός. Στο Μύνστερ εργάστηκε στην Kunsthalle Münster, στη Westfälischer Kunstverein και στο Sculpture Projects Muenster 07. Το 2009 πήρε την επιµελητική υποτροφία Schloss Ringenberg και οργάνωσε εκθέσεις στη Γερµανία και στην Ολλανδία. Έχει γράψει για τη µεταπολεµική εξέλιξη της Kunstverein στη Γερµανία στο βιβλίο Kunstverein im Umbruch (2011), και για καλλιτέχνες όπως οι Franz Erhard Walther, Jeremy Deller, Prinz Gholam, Nedko Solakov, Sofia Hultén και Wade Guyton. Από το 2010 έως το 2012 εργάστηκε στο τµήµα διαχείρισης της documenta (13), όπου και έγινε ένας από τους διευθυντές από τον Ιούνιο του Ήταν διευθυντής του τµήµατος εκθέσεων για την πρώτη Bergen Assembly στη Νορβηγία το 2013, και εργάστηκε ως σύµβουλος στρατηγικής στο Stadtkuratorin Hamburg για την τέχνη σε δηµόσιους χώρους, όπως και στην Academy of the Arts of the World στην Κολονία. Ο Dieter Roelstraete είναι επικεφαλής επιµελητής στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου, όπου πρόσφατα οργάνωσε τις εκθέσεις The Way of the Shovel: Art as Archaeology (2013) και Simon Starling: Metamorphology (2014). Από το 2003 έως το 2011 ήταν επιµελητής στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αµβέρσας (MuHKA), όπου διοργάνωσε µεγάλης κλίµακας οµαδικές εκθέσεις, µονογραφίες όπως οι ακόλουθες: Emotion Pictures (2005), Intertidal, µια επισκόπηση της σύγχρονης τέχνης από το Βανκούβερ (2005), The Order of Things (2008), Liam Gillick and Lawrence Weiner: A Syntax of Dependency (2011), A Rua (The Street) (2011), Chantal Akerman: Too Far, Too Close (2012), και τα

11 συνεργατικά projects Academy. Learning from Art (2006) και Kerry James Marshall: Paintings and Other Stuff (2013). Από το 2007 έως το 2011 δίδαξε στο πρόγραµµα εκπαίδευσης επιµελητών του κέντρου τεχνών de Appel στο Άµστερνταµ και στο ινστιτούτο Piet Zwart στο Ρότερνταµ. Συνεργάστηκε στο παρελθόν µε το Afterall, είναι συνιδρυτής του περιοδικού F.R. DAVID, ενώ τα κείµενά του πάνω στη σύγχρονη τέχνη και σε σχετικά µε αυτήν φιλοσοφικά ζητήµατα έχουν δηµοσιευτεί ευρέως σε πολλούς καταλόγους και περιοδικά, µεταξύ των οποίων τα Artforum, e-flux journal, frieze, Mousse Magazine, και Texte zur Kunst. Ο Φοίβος Σακαλής είναι δηµοσιογράφος και σύµβουλος επικοινωνίας. Εργάστηκε για αρκετά χρόνια στο τµήµα µάρκετινγκ γνωστών ελληνικών εταιρειών πριν ασχοληθεί µε την τέχνη. Το 1998 ανέλαβε υπεύθυνος γραφείου τύπου και δηµοσίων σχέσεων του ιδρύµατος ΔΕΣΤΕ, όπου και παρέµεινε έως το Έκτοτε έχει εργαστεί ως σύµβουλος επικοινωνίας σε σηµαντικούς πολιτιστικούς οργανισµούς, όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η γκαλερί Gagosian Αθήνας. Από το 2009 έως το 2011 ήταν διευθυντής επικοινωνίας της Διεθνούς Συνάντησης Σύγχρονης Τέχνης Art-Athina. Παράλληλα εργάζεται και ως ανεξάρτητος δηµοσιογράφος µε ειδίκευση στα θέµατα τέχνης και έχει συνεργαστεί µε πολλές ελληνικές και διεθνείς εκδόσεις. Είναι µέλος της AICA Hellas. Η Katrin Sauerländer είναι ιστορικός τέχνης και επιµελείται εκδόσεις σύγχρονης τέχνης. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Κολονία εργάστηκε ως βοηθός ερευνητή στην έκθεση Art Worlds in Dialogue στο µουσείο Ludwig της Κολονίας. Από το 2001 έως το 2003 ήταν υπεύθυνη για τον τύπο και τις εκδόσεις στο Kunstverein του Αµβούργου, και από το 2003 έως το 2006 εργάστηκε στον εκδοτικό οίκο REVOLVER Archiv für aktuelle Kunst στη Φρανκφούρτη. Έχει επιµεληθεί πολλές εκδόσεις για πολιτιστικούς οργανισµούς, καλλιτέχνες και εκδότες από το 2007, και ήταν η διευθύντρια εκδόσεων για την 5η και την 6η Μπιενάλε του Βερολίνου, το 2008 και το 2010 αντίστοιχα. Από το 2010 έως το 2012 ήταν διευθύντρια εκδόσεων για την documenta (13). Η Monika Szewczyk είναι η επιµελήτρια του προγράµµατος εικαστικών τεχνών στο κέντρο τεχνών Reva and David Logan του πανεπιστηµίου του Σικάγου, όπου είναι και λέκτορας στο τµήµα Καλών Τεχνών και Ιστορίας της Τέχνης. Η πιο πρόσφατη έκθεσή της στο κέντρο Logan, η Szalon, φέρνει στο προσκήνιο καλλιτεχνικές πρακτικές που έχουν τις ρίζες τους στην προφορική παράδοση και άλλες οριακές αισθητικές εµπειρίες. Έχει διατελέσει διευθύντρια εκδόσεων στο κέντρο σύγχρονης τέχνης Witte de With στο Ρότερνταµ ( ), βοηθός επιµελήτρια στη Vancouver Art Gallery ( ) και συντονίστρια εκθέσεων στη Satellite Gallery της Morris and Helen Belkin Art Gallery του πανεπιστηµίου British Columbia στο κέντρο του Βανκούβερ. Έχει διδάξει στο Emily Carr University of Art + Design (Βανκούβερ), στο ινστιτούτο Piet Zwart (Ρότερνταµ), και στην Bergen Art Academy. Κείµενά της έχουν δηµοσιευτεί σε πολλούς καταλόγους και περιοδικά όπως τα Afterall, Artforum, The Exhibitionist και το διαδικτυακό e-flux journal. Η Κατερίνα Τσέλου σπούδασε φιλολογία και ιστορία της τέχνης στην Αθήνα και συνέχισε µε µεταπτυχιακές σπουδές στη θεωρία της τέχνης στο EHESS (École des hautes études en sciences sociales) στο Παρίσι. Από το 2007 έως το 2008 εργάστηκε ως συντονίστρια του εκθεσιακού προγράµµατος και διευθύντρια διεθνών σχέσεων και διανοµής ταινιών στο κέντρο Argos, Centre for Art and Media στις Βρυξέλλες. Από το 2009 έως το 2013 ήταν επιµελήτρια των εκθέσεων στο Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας, όπου διερεύνησε τον χώρο µεταξύ θεάτρου και εικαστικών τεχνών. Το 2013 ήταν µία από τις επιµελήτριες και συντονίστρια της επιµελητικής οµάδας για την 4η Μπιενάλε της Αθήνας. Έχει επίσης οργανώσει εκθέσεις ως ανεξάρτητη επιµελήτρια στην Ελλάδα, σε συνεργασία µε σηµαντικούς θεσµούς όπως το Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Κινηµατογράφου, η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, και το Θέατρο του Νότου. Henriette Gallus Διευθύντρια Επικοινωνίας documenta 14 Friedrichsplatz Kassel Germany gallus@documenta.de Φοίβος Σακαλής Υπεύθυνος γραφείου τύπου/ελληνικά ΜΜΕ sakalis@documenta.de

12 Τηλ. : Träger der documenta ist die documenta und Museum Fridericianum Veranstaltungs-GmbH als gemeinnützige Gesellschaft, die von der Stadt Kassel und dem Land Hessen als Gesellschafter getragen und finanziert und zudem durch die Kulturstiftung des Bundes finanziell unterstützt wird. If you do not wish to receive further information about documenta 14, please click here. date en documenta 14, Kassel. Learning from Athens Von Athen lernen Μαθαίνοντας από την Αθήνα Team documenta 14, copyright Nils Klinger, 2014

13 On October 6, 2014, a symposium titled documenta 14, Kassel: Learning from Athens was held at Kunsthochschule (Academy of Fine Arts) in Kassel, Germany, at the invitation of the academy. Organized by the team of documenta 14, and led by Artistic Director Adam Szymczyk, the symposium presented key members of the next documenta organization, as well as discussed essential ideas and thematic concerns of the exhibition project as a whole, scheduled to take place in The city of Kassel has been the host of documenta since its inception in Likewise, over the past thirteen editions, documenta has served as host to many artists and cultural practitioners from around the globe. But, ultimately, this position of host with all the privileges involved appears to be no longer tenable and begs to be questioned, if only temporarily. To this end, Szymczyk introduced documenta 14 s planned twofold structure: In 2017, documenta 14 will establish a second site Athens bringing Kassel and the Greek capital onto equal footing as the two locations of the exhibition. Thus documenta s undisputed position as host will be abandoned for another role, that of guest, in Athens. Szymczyk noted that the main lines of thinking behind this move are manifold. They have to do with the current social and political situation both in Europe and globally, which motivates artistic action. Further, they indicate the need to embody in documenta 14 the palpable tension between the North and the South as it is reflected, articulated, and interpreted in contemporary cultural production. The challenge involves avoiding the traps of binary logic, while resonating with changing realities. To that end, instead of the singular spectacle, with its clearly designated location and temporal order, typical for great international exhibitions, documenta 14 will comprise two iterations set in dynamic balance in space and time. The distance between Kassel and Athens will fundamentally alter the visitors experience of documenta 14. A feeling of loss and longing brought about by geographic and mental displacement created by two distant iterations of the exhibition might change the visitors perception of the show, working against the idea of rootedness and countering the widespread, normative assumption that such an exhibition must sustain the unity of action, place, and time. Challenging this state of things, documenta 14 will attempt to encompass a multitude of voices in, between, and beyond the two cities where it is situated, reaching beyond the European context from the vantage point of the Mediterranean metropolis, where Europe, Africa, the Middle East, and Asia face each other. The diverse and diverging locations and socioeconomic circumstances of Kassel and Athens will come to bear on the very process of creation of the exhibitions, while inspiring and determining its individual works of art. For documenta 14, the participating artists will be invited to think and produce within the dynamic between these two cities. The working schedule envisages documenta 14 to open in Athens in April 2017; it will then be inaugurated two months later in Kassel, on June 10. This will ensure that there will be a month of overlap, with two parts of the exhibition running in parallel. Moreover, though each iteration of the exhibition will be developed as an autonomous project, they will inform each other s content while not repeating the form, with several distinctive venues in Athens, as in Kassel. Documenta 14 intends to learn from the city of Athens and its citizens, instead of parachuting a prepackaged event from Kassel into one or several picturesque venues. Rather than being merely a sum of two destinations, documenta 14 will unfold in a three-year-long process of learning and producing knowledge, while also engaging in the process of instituting spaces for public life in both locations. In this process, both cities communities will become involved, contributing to the project. Already, over the course of 2013 and 2014, several instructive meetings have taken place in Athens with a number of the city s cultural producers who represented the diversity and contradictions of the Greek context today, beginning an ongoing discussion of collaboration with certain institutions there. In parallel, similar discussions have been led in Kassel. Greece in 2014 is not an isolated case; it is emblematic of the fast-changing global situation, and it embodies the economic, political, social, and cultural dilemmas that Europe must face today much as Kassel in 1955 embodied the need to deal with the trauma of destruction brought about by the Nazi regime and simultaneously served as a strategic location at the onset of the Cold War. If Athens exemplifies the current issues that extend beyond the proverbial notion of the Greek Crisis, these problems which are as much European and global as they are Greek remain unresolved. Yet they present us with an opportunity to open up a space of imagination, thinking, and action, instead of following the disempowering neoliberal setup that offers itself as (non)action implied in the (non)choice of austerity. While the specific timing and choice of locale of Kassel in 1955 were precisely the factors that allowed documenta to develop into a now half-century-old venture, those sociopolitical

14 parameters that made documenta urgent are no longer in play. This sense of urgency, then, must be found elsewhere. Szymczyk and his team concluded by noting that documenta 14 in its temporary displacement and doubling of perspectives would enable those artistic strategies that reach toward the reality of a contemporary world, one understood as a place for a multitude made up of individuals, and not as a territory defined by hegemonic relationships that make it a place of suffering and misery for many. It is this world that will be addressed in the exhibition, the world larger than Germany or Greece. APPENDIX documenta 14 is organized by Artistic Director Adam Szymczyk together with a team whose first members have now been announced: Pierre Bal-Blanc, Curator; Marina Fokidis, Head of Artistic Office Athens; Hendrik Folkerts, Curator; Henriette Gallus, Head of Communications; Annie-Claire Geisinger, Coordinator Communications Office Athens; Quinn Latimer, Editor of Publications; Andrea Linnenkohl, Assistant to the Artistic Director; Hila Peleg, Curator; Christoph Platz, Head of Exhibition Department; Dieter Roelstraete, Curator; Fivos Sakalis, Press Officer/Greek Media; Katrin Sauerländer, Head of Publications; Monika Szewczyk, Curator; Katerina Tselou, Assistant to the Artistic Director. The visual identity of documenta 14 will be changing over time and in response to the development of the project, in the process involving the design offices of Julia Born & Laurenz Brunner, Berlin; Mevis & Van Deursen, Amsterdam; Vier5, Paris & Kassel; and Ludovic Balland Typography Cabinet, Basel. ADDITIONAL MATERIAL Pierre Bal-Blanc is an independent curator, director of Contemporary Art Center (CAC) Brétigny, and organizer of the Phalanstère Project (since 2003), a series of site-specific proposals that aim at a critical rethinking of the logic behind accumulation of art works. His exhibition sequences La Monnaie Vivante/Living Currency (CAC Brétigny/Micadanses, ; STUK, 2007; Tate Modern, 2008; Museum of Modern Art in Warsaw, Berlin Biennale, 2010), and Draft Score for an Exhibition (Le Plateau, Artissima, Secession, 2011; Index, 2012) negotiate current and historical analysis of the body and performance strategies in the visual arts. The three chapters of Reversibility (Frieze, 2008; CAC Brétigny, 2010; Peep-Hole, Milan, 2012) reflect on the consequences of the art object s materiality and the role and shape of the cultural institution today. The Death of the Audience (Secession, 2009) reveals processes of emancipation and alienation occurring between the figures of the artist and the spectator. He is currently preparing Soleil politique, an exhibition for Museion in Bolzano, Italy. Marina Fokidis is a curator and writer based in Athens. She is the founding and artistic director of Kunsthalle Athena, and founding and editorial director of the biannual arts and culture publication, South as a State of Mind. A curator of the 3rd Thessaloniki Biennale for Contemporary Art (2011), she was the commissioner and curator of the Greek Pavilion at the 51st Venice Biennale (2003), and a cocurator of the 1st Tirana Biennial (2001). Since 2013, she has been a curator for exhibitions at Art Space Pythagorion, Schwarz Foundation. Her essay writing has appeared in various edited collections, in artist and exhibition catalogs, and in such international art magazines and publications as frieze, art-agenda, Artinfo, Flash Art, Art and Australia, and Manifesta Journal. She has contributed to the books The State and the Arts: Articulating Power and Subversion (2008), Empires, Ruins + Networks: The Transcultural Agenda in Art (2005), and Urban Ecology: Detroit and Beyond (2005), among others. Hendrik Folkerts has been Curator of Performance, Film, and Discursive Programs at the Stedelijk Museum in Amsterdam since He studied art history at the University of Amsterdam, specializing in contemporary art and theory, feminist practices, and performance. From 2009 to 2011, Folkerts was coordinator of the Curatorial Programme at de Appel arts centre in Amsterdam. His texts have been frequently published in journals and on platforms such as The Exhibitionist, Metropolis M, Art & the Public Sphere, Afterall Online, and Tubelight, and in publications of the Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Folkerts is guest editor of The Shadowfiles #3: On Curatorial Education (Amsterdam: de

15 Appel arts centre, 2013) and coeditor of Facing Forward: Art & Theory from a Future Perspective (Amsterdam: AUP, forthcoming 2014). Henriette Gallus studied literature and philosophy in Berlin. She worked as a literary agent at the Simon Literary Agency from 2004 to 2009, specializing in fiction. From 2009 to 2011, she was Head of Public Relations at the independent publishing house Blumenbar, where she was also involved in the work of the editorial office. She managed PR and worked as scout for new books for the publishing house Rogner & Bernhard until her appointment as Press Officer of documenta (13) in She was Head of Communications and International Relations for Monday Begins on Saturday, the first edition of the Bergen Assembly in Norway in She was responsible for the international media for the 3rd edition of Berlin Documentary Forum held at Haus der Kulturen der Welt, Berlin in 2014, where she also managed the editorial releases and magazine publication for the project. She is a founding member and Communications Director of the international digital publishing endeavor Fiktion. Annie-Claire Geisinger studied political science and culture management at Sciences Po, Paris. From 2008 to 2010, she worked at the Bureau des Arts Plastiques of the French Embassy in Berlin, where she organized the first two editions of the gallery exchange Berlin-Paris. Following this engagement, she worked on the communications for the opening of the newly created sister institution of the Centre Pompidou in Metz, France. Since relocating to Athens she has worked on various projects, and among other activities is responsible for communications at the Economou Collection. Quinn Latimer is a poet, critic, and editor based in Basel. She is the author of Rumored Animals (2012); Sarah Lucas: Describe This Distance (2013); and Film as a Form of Writing: Quinn Latimer Talks to Akram Zaatari (2014). A regular contributor to Artforum and a contributing editor to frieze, her essays and poems appear in many artist monographs and critical anthologies. Her lectures and readings have also been held widely, including at Chisenhale Gallery, London; Whitechapel Gallery, London; Kunsthalle Zurich; and Astrup Fearnley Museet, Oslo; and her work has been featured at the Serpentine Gallery, London; CRAC Alsace, France; the German Pavilion, Venice Architecture Biennale, Italy; and Qalandia International, Ramallah/Jerusalem. She is coeditor, with Adam Szymczyk, of Stories, Myths, Ironies, and Other Songs: Conceived, Directed, Edited, and Produced by M. Auder (2014); Paul Sietsema: Interviews on Films and Works (2012); and Olinka, or Where Movement Is Created (2013); and coeditor of No Core: Pamela Rosenkranz (2012). In 2012, she was a Pushcart Prize finalist and an Arts Writers Grant recipient through the Creative Capital Warhol Foundation program. Latimer studied at Sarah Lawrence College and Columbia University in New York, and teaches at Haute école d art et de design (HEAD), Geneva. Andrea Linnenkohl from 2008 to 2011 worked as curatorial assistant and curator at Kunsthalle Fridericianum under Director Rein Wolfs, proceeding a term in the team of René Block at the same museum in Her current employment with documenta 14 follows two prior engagements with the event: in 2007 she was assistant to the Technical Director for documenta 12, directed by Roger M. Buergel; in 2012, for the thirteenth edition directed by Carolyn Christov-Bakargiev, she was a project planner in the installation office. In 2013, she worked on the anniversary edition of the Kassel Documentary Film and Video Festival. Following exhibitions at Kunsthalle Fridericianum, she has realized her own curatorial projects such as the group exhibition this is not the end (2012/2013). Hila Peleg is the founder and artistic director of the Berlin Documentary Forum, a biennial event initiated at the Haus der Kulturen der Welt in 2010 devoted to the production and presentation of contemporary and historical documentary practices in an interdisciplinary context. Peleg has curated solo shows, large-scale group exhibitions, and interdisciplinary cultural events in public institutions across Europe, including KW Institute for Contemporary Art, Berlin; Extra City Kunsthal, Antwerp; Iniva, London; and Haus der Kulturen der Welt, Berlin. Peleg was cocurator of Manifesta 7 (Trentino- Alto Adige/Südtirol, 2008), and is currently curator of the film program at the 10th Shanghai Biennale (2014). Her debut feature film A Crime Against Art (2007) was screened in many festivals worldwide, including Berlinale, Hot Docs, and CPH:DOX, and presented at institutions such as Centre Pompidou, New Museum, and ZKM. Her new film, Sign Space, will be released in Peleg studied photography and video at the University of Westminster, London, and art history at Goldsmiths College, London. Christoph Platz is an art historian, project manager, and producer. He worked for Kunsthalle Münster, Westfälischer Kunstverein, and Sculpture Projects Muenster 07. In 2009 he received the Schloss Ringenberg curatorial grant and realized projects in Germany and the Netherlands. He has published the book Kunstverein im Umbruch (2011) on the post-war development of the Kunstverein in

16 Germany, and has written on artists such as Franz Erhard Walther, Jeremy Deller, Prinz Gholam, Nedko Solakov, Sofia Hultén, and Wade Guyton. From 2010 to 2012 he worked in the Project Management department of documenta (13), and as head of the Department from June He was Head of the Exhibition Department for the first edition of Bergen Assembly in Norway in 2013, and served as independent Strategic Advisor for projects such as the public art project Stadtkuratorin Hamburg or the Academy of the Arts of the World in Cologne. Dieter Roelstraete is the Manilow Senior Curator at the Museum of Contemporary Art Chicago, where he recently organized The Way of the Shovel: Art as Archaeology (2013) and Simon Starling: Metamorphology (2014). From 2003 to 2011 he was a curator at the Museum of Contemporary Art Antwerp (MuHKA), where he organized large-scale group exhibitions as well as monographic shows, such as: Emotion Pictures (2005); Intertidal, a survey of contemporary art from Vancouver (2005); The Order of Things (2008); Liam Gillick and Lawrence Weiner: A Syntax of Dependency (2011); A Rua (The Street) (2011); Chantal Akerman: Too Far, Too Close (2012); and the collaborative projects Academy. Learning from Art (2006) and Kerry James Marshall: Paintings and Other Stuff (2013). From 2007 to 2011 he taught in de Appel s curatorial training program in Amsterdam and at the Piet Zwart Institute in Rotterdam. Former editor of Afterall and cofounder of the journal F.R. DAVID, Roelstraete has published extensively on contemporary art and related philosophical issues in numerous catalogs and journals, including Artforum, e-flux journal, frieze, Mousse Magazine, and Texte zur Kunst. Fivos Sakalis is a journalist and communication consultant who worked for several years in the area of consumer marketing before making a shift to work with art. He joined the DESTE Foundation for Contemporary Art, Athens as Press & PR Officer in 1998, where he remained until Since then, he has worked as a communication consultant at major Greek art institutions such as the National Museum of Contemporary Art and the Gagosian Gallery, both in Athens. From 2009 to 2011 he served as the Communication Director of Art-Athina, the International Contemporary Art Fair of Athens. Alongside these appointments, he also works as an independent art editor and has collaborated with many Greek and international publications. He is a member of AICA Hellas. Katrin Sauerländer is an art historian and works as an editor and copyeditor for contemporary art publications. After completing her studies in Cologne, she worked in 1999 as a research assistant for the Art Worlds in Dialogue exhibition at Museum Ludwig, Cologne. From 2001 to 2003 she was responsible for press and publications at the Kunstverein in Hamburg, and from 2003 to 2006 she worked for the publishing house Revolver Archiv für aktuelle Kunst in Frankfurt/Main. She has worked on numerous publications with various art institutions, artists, and publishers since 2007, and was Managing Editor for the 5th and 6th editions of the Berlin Biennale, in 2008 and 2010 respectively. From 2010 to 2012 she was Managing Editor for documenta (13). Monika Szewczyk is currently the Visual Arts Program Curator at the Reva and David Logan Center for the Arts, University of Chicago, where she also lectures in the departments of Visual Arts and Art History. Her most recent exhibition at the Logan Center, Szalon, foregrounds art practices rooted in oral traditions and borderline aesthetic experiences. Previously she was Head of Publications at the Witte de With Center for Contemporary Art in Rotterdam ( ), Assistant Curator at the Vancouver Art Gallery ( ), and Exhibitions Coordinator at the University of British Columbia s Morris and Helen Belkin Art Gallery Satellite Gallery in downtown Vancouver. She has taught at the Emily Carr University of Art + Design (Vancouver), the Piet Zwart Institute (Rotterdam), and the Bergen Art Academy. Her writings have appeared in numerous catalogs as well as journals such as Afterall, Artforum, The Exhibitionist, and e-flux journal online. Katerina Tselou studied literature and art history in Athens and continued her postgraduate studies in the theory of art at EHESS (École des hautes études en sciences sociales) in Paris. From 2007 to 2008 she worked as exhibition coordinator and international relations and film distribution manager at Argos, Centre for Art and Media in Brussels. From 2009 to 2013 she was curator of visual arts at the National Theatre of Greece, her work focusing on exploring the area between theater and the visual arts in the realm of interdisciplinary practices. She was cocurator and coordinator of the curatorial team for the 4th Athens Biennale in She has also organized projects as an independent curator in Greece, collaborating with such institutions as the European Film Festival, the School of Architecture of the University of Thessaly, and the Theatre of the South.

17 Henriette Gallus Head of Communications/ Leiterin der Abteilung Kommunikation documenta 14 Friedrichsplatz Kassel Germany Responsible for documenta is the documenta and Museum Fridericianum Veranstaltungs-GmbH, a non-profit organization owned and financed by the City of Kassel and the State of Hess and is financially supported by the Kulturstiftung des Bundes. If you do not wish to receive further information about documenta 14, please click here.