Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ

Transcript

1 Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Β3: Δυτικοί ασκητικοί θεολόγοι Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Περιεχόμενα ενότητας 2-Δ Β3 Βερνάρδος Κλερβινός ( ). Ούγκος Βικτωρίτης ( ). Ριχάρδος Βικτωρίτης ( ). Δομίνικος Γκούσμαν ( ). Φραγκίσκος Ασσίζης ( ). 4

5 Βερνάρδος Κλερβινός ( ) 1/3 Φονταίν Βουργουνδίας, 22 ετών στη μονή Κιστερσίου Μονή Κλαιρβώ, εξάρτημα της μονής Κιστερσίου. Καταπολέμησε αιρέσεις, την εκκοσμίκευση και τον πολυτελή βίο των μοναχών. Οργάνωσε τη 2 η Σταυροφορία (1147). Προώθησε τη θεωρία των δυο ξιφών του Γρηγορίου Ζ. Άγιος και διδάκτορας για τους Ρωμαιοκαθολικούς. 5

6 Βερνάρδος Κλερβινός ( ) 2/3 De gratia et libero arbitrio: συνεργία θείου και ανθρώπινου παράγοντα για τη σωτηρία. 3 ελευθερίες: από την αμαρτία, τη φθορά, την ανάγκη. Με την Πτώση χάθηκε η ελευθερία από την αμαρτία και τη φθορά. Οι ηθικές πράξεις είναι αποτέλεσμα της ελευθερίας από την ανάγκη, η σωτηρία είναι αποτέλεσμα συνεργίας Θεού και ανθρώπου (κειμ.). Λόγοι εις το Άσμα Ασμάτων και De diligento Deo: Ο Θεός πρέπει να αγαπάται απλά επειδή είναι Θεός. Ολοκληρωμένο θεολογικό σύστημα που στρέφεται στη σωτηρία και δεν στηρίζεται στη νοησιαρχία. Όχι «η γνώση για τη γνώση», δεν περιφρονεί την επιστήμη. Ασέβεια να επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε δόγματα όπως η Τριαδολογία, η Εκκλησία έχει την αυθεντία και το αλάθητο. Η ευσέβεια θύρα θεολογικής γνώσης, θρησκευτική εμπειρία που οδηγεί στη μυστική έκσταση. 6

7 Βερνάρδος Κλερβινός ( ) 3/3 Οι θείες αλήθειες κατακτώνται με Consideratio (διανόηση)-contemplatio (άμεση εποπτεία), περιέχεται στη χριστιανική πίστη. Αντικείμενο θεολογίας πρώτα η αγάπη προς το Θεό: «Τόσον γνωρίζεται όσον αγαπάται». Δεύτερον: Πάθος Χριστού, βίωση του Σταυρού του Χριστού. Μυστική ερωτικίζουσα εμπειρία του θείου, θυμίζει Συμεών το Νέο Θεολόγο. 1 η βαθμίδα - εμπειρία φιλήματος Χριστού. 2 η βαθμίδα μετάνοια, πόθος μίμησης Χριστού, φίλημα των χειρών του Χριστού. 3 η βαθμίδα έκσταση, φίλημα των χειλιών του Χριστού. 7

8 Ούγκος Βικτωρίτης ( ) 1/3 Γέννηση στο Χάρτιγκαμ Σαξωνίας, Σχολή μονής αγ. Βίκτορα. Μεταξύ Αβαιλάρδου και άκρατου συντηρητισμού. Διόρθωσε την μέθοδο του Αβαιλάρδου με την ενσωμάτωση της εποπτείας. Eruditio didascalica (διδασκαλική πολυμάθεια): βασιζόμενος στους χριστιανούς λατίνους παιδαγωγούς διαιρεί και εξετάζει τις επιστήμες (θεωρητικές, πρακτικές, τεχνολογικές). De sacramentis Christianae fidei: μοιάζει με μεταγενέστερες summas, εγχειρίδιο χριστιανικής διδασκαλίας με συμβολική. De institutione novitiorum: μυστική θεολογία. 8

9 Ούγκος Βικτωρίτης ( ) 2/3 Υπόμνημα εις την πραγματεία Περί ουρανίου ιεραρχίας. Στόχος η αποκατάσταση των 3 αντιληπτικών δυνάμεων του ανθρώπου: αισθητική (εξωτερικά), νοητική (για τα έξωθεν), εποπτική(για τα θεία). Πτώση εξαφάνιση εποπτικής, αμαύρωση νοητικής ικανότ. Η στέρηση αντικαθίσταται με την αποκάλυψη και την πίστη. Πίστη ανώτερη γνώσης, ο λόγος επεξεργάζεται τις αλήθειες. Αποκάλυψη: εξωτερική διδασκαλία, εσωτερικός φωτισμός. 9

10 Ούγκος Βικτωρίτης ( ) 3/3 Αποδείξεις περί Θεού: όχι μόνο λογοκρατικές, εμπειρία από την αρχή της ανθρώπινης ψυχής, μεταβλητότητα όντων, από την σκόπιμη διατάραξη των όντων. Όντα και αντικείμενα κόσμου: σύμβολα του θείου κόσμου. Ήρεμος Μυστικισμός, θεωρία συνδυασμένη με πράξη. Επεξεργάζεται απόψεις του Διονυσίου Αρεοπαγίτη. 10

11 Ριχάρδος Βικτωρίτης ( ) 1/2 Γεννήθηκε στη Σκωτία, μαθητής του Ούγκου Βικτωρίτη. Επιστημονική θεολόγηση, βασισμένη στην εμπειρία και όχι στο λόγο Δια της εμπειρίας συνάγεται η ύπαρξη του Θεού. Τα φθειρόμενα δεν είναι αΐδια, ότι δεν είναι αΐδιο δεν υπάρχει από μόνο του. Ο κόσμος υπάρχει, άρα υπάρχει και κάτι αΐδιο, ο Θεός. De praeparatione animi ad contemplationem. De gratia contemplationis. De Trinitate. 11

12 Ριχάρδος Βικτωρίτης ( ) 2/2 3 γνωστικές δυνάμεις οδηγούν στη θεωρία: παράσταση, νόηση, εποπτεία (καρπός της εν ησυχία περισυλλογής). 3 βαθμοί εποπτείας: διεύρυνση, ανύψωση, έκσταση (εποπτεία των μυστηρίων του Θεού). Στολισμός της νύμφη (ψυχής), αναμονή μνηστήρα, ηδονή. 12

13 Δομίνικος Γκούσμαν ( ) 1/2 Π. Καστίλλη, ιερατείο Όσμης, προϊστάμενος συγκέλλων. Απόφαση με τον Επίσκοπό του Ντιέγκο στη Ν. Ρωσία για τον εκχριστιανισμό Κουμάνων, ο Ιννοκέντιος Γ τους στρέφει στη Ν. Γαλλίαι (Δυαρχικοί αιρετικοί Καθαροί και Βάλδιοι) Τουλούζ: ίδρυση Τάγματος Δομινικανών (Ονώριος Γ ). Magister sacri palatii: παπικός θεολόγος. 1234: άγιος. Πυρήνες (12 μοναχοί-1 ηγούμενος), 2 αντιπρόσωποι στην επαρχιακή συνέλευση, επαρχιακός ηγούμενος, κεντρική διοίκηση (Ρώμη) magister generalis. 13

14 Δομίνικος Γκούσμαν ( ) 2/2 Τάγμα κηρύκων αδελφών, πτωχεία, έμφαση στη μόρφωση. Περί χάριτος διδασκαλία Αυγουστίνου, ανθρώπινη νόηση. Δομινικανοί: Αλβέρτος Μέγας, Θωμάς Ακινάτης, κ.ά. 14

15 Φραγκίσκος Ασσίζης ( ) 1/2 Ιωάννης Μπερναρντόνε, γεννήθηκε στην Ασσίζη, γαλλικής καταγωγής. Για ένα έτος ήταν αιχμάλωτος στην Περούτζια. 25 ετών: Επαίτης μοναχός, ίδρυσε αδελφότητα Βασιλεία του Θεού, μετάνοια, ειρήνη, πτωχεία Χριστού. Έγκριση Κανόνα από Ιννοκέντιο Γ. Σε Σταυροφορία για προσηλυτισμό Μουσουλμάνων. Συγγραφή Κανόνα με Καρδινάλιο Ουγολίνο (Γρηγορίος Θ ). 15

16 Φραγκίσκος Ασσίζης ( ) 2/2 Ύμνος στον ήλιο: φυσιολατρία, ποίηση, ζωγραφική, φυσικές επιστήμες. Μυστική εμπειρία ένωσης με το Θεό - Στίγματα του Σταυρού. Φραγκισκανοί: Τζιοβάνι Μποναβεντούρα, Ρογήρος Βάκων, Δούνς Σκώτος, Γουλιέλμος Όκκαμ, κ.ά. 16

17 Ερωτήσεις 1/2 1. Ποιος ήταν ο Βερνάρδος Κλερβινός; 2. Ποιες οι βαθμίδες της μυστικής ερωτικίζουσας εμπειρίας του θείου του Βερνάρδου Κλερβινού; 3. Ποια η συμβολική του Βερνάρδου Κλερβινού στην πολιτική θεολογία του Δυτικού Μεσαίωνα; 4. Ποια η διδασκαλία του Ούγκου Βικτωρίτη για τις περί Θεού αποδείξεις; 5. Ποιες γνωστικές δυνάμεις οδηγούν στη θεωρία κατά τον Ριχάρδο Βικτωρίτη; 17

18 Ερωτήσεις 2/2 6. Ποια η διάρθρωση των Δυτικών μοναχικών ταγμάτων; 7. Ποιος είναι ο ιδρυτής του μοναχικού τάγματος των Δομινικανών; 8. Ποιοι συνέγραψαν τον Κανόνα των Φραγκισκανών; 9. Ποια ήταν τα μοναχικά τάγματα επαιτών μοναχών στη Δύση το 13 ο αιώνα; 10. Ποιο έργο έγραψε ο Φραγκίσκος της Ασίζης; 18

19 Απαντήσεις 1/3 1. Ο ιδρυτής της Μονής Κλαιρβώ (εξάρτημα της μονής Κιστερσίου), το Καταπολέμησε αιρέσεις, την εκκοσμίκευση και τον πολυτελή βίο των μοναχών. 2. Οι τρεις βαθμίδες της εμπειρίας του θείου του Βερνάρδου Κλερβινού είναι: α. εμπειρία φιλήματος Χριστού, β. μετάνοια, πόθος μίμησης Χριστού, φίλημα των χειρών του Χριστού, και γ. έκσταση, φίλημα των χειλιών του Χριστού. 3. Η ανάπτυξη της θεωρίας των δυο ξιφών. 19

20 Απαντήσεις 2/3 4. Οι αποδείξεις περί Θεού δεν είναι μόνο λογοκρατικές, υπάρχει και η εμπειρία από την αρχή της ανθρώπινης ψυχής, η γνώση της μεταβλητότητας όντων και της σκόπιμης διατάραξης των όντων. 5. Οι τρεις γνωστικές δυνάμεις που οδηγούν στη θεωρία είναι: παράσταση, νόηση, εποπτεία (ως καρπός της εν ησυχία περισυλλογής). 6. Βάση του μοναχικού οργανογράμματος είναι οι Πυρήνες (12 μοναχοί-1 ηγούμενος), ακολουθούν 2 αντιπρόσωποι στην επαρχιακή συνέλευση, έπεται ο επαρχιακός ηγούμενος, ενώ επικεφαλής στην κεντρική διοίκηση (Ρώμη) βρίσκεται ο magister generalis. 20

21 Απαντήσεις 3/3 7. Ο Δομίνικος Γκούσμαν ( ). 8. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης και ο Καρδινάλιος Ουγολίνος (μετέπειτα Γρηγόριος Θ ). 9. Οι Δομινικανοί και οι Φραγκισκανοί. 10. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης έγραψε τον «Ύμνο στον ήλιο». 21

22 Ηλεκτρονικές πηγές Βερνάρδος Κλερβινός. «Επιστολές». 22

23 Ενδεικτική Βιβλιογραφία Χρήστου, Παναγιώτης Κ. (2005). Εκκλησιαστική Γραμματολογία: Πατέρες και θεολόγοι του Χριστιανισμού. Τόμος B - 2 η έκδοση, Θεσσαλονίκη: Κυρομάνος, σελ