Ιδεολογικά µηνύµατα στο λόγο και την εικόνα των σχολικών εγχειριδίων: µια πρόταση ανάλυσης 1
|
|
- Γάδ Καραμήτσος
- 9 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Ιδεολογικά µηνύµατα στο λόγο και την εικόνα των σχολικών εγχειριδίων: µια πρόταση ανάλυσης 1 Περίληψη Τα σχολικά εγχειρίδια, παράλληλα µε τη λειτουργία τους ως µέσων µετάδοσης της γνώσης, συνιστούν ταυτόχρονα φορέα ιδεολογικών µηνυµάτων, τα οποία, µολονότι συχνά δε δηλώνονται ρητά, λειτουργούν υποσυνείδητα και µε καταλυτικό τρόπο στη διαµόρφωση της εθνικής, θρησκευτικής και κοινωνικής ταυτότητας των µαθητών και των µαθητριών. Αντικείµενο της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν τα νέα σχολικά εγχειρίδια για το γλωσσικό µάθηµα της Γ ηµοτικού που εισήχθησαν στην ελληνική εκπαίδευση από το Σεπτέµβριο του Η ανάλυση που παρουσιάζεται αφορά στα ιδεολογικά µηνύµατα που διαµορφώνονται τόσο σε επίπεδο λόγου όσο και σε επίπεδο εικόνας, στο θεµατικό τοµέα των δύο φύλων. Έπειτα από αναζήτηση ερευνητικών εργασιών σχετικών µε το σχολικό βιβλίο, διαπιστώθηκε πως η µέθοδος που χρησιµοποιούνταν κατά προτεραιότητα ήταν η Ανάλυση Περιεχοµένου (Ποσοτική ή Θεµατική), ενώ σε έρευνες που σκοπός ήταν η διερεύνηση της ιδεολογίας, χρησιµοποιούταν αποκλειστικά η Κριτική Ανάλυση λόγου. Στην υλοποίηση της παρούσας έρευνας για τα γραπτά κείµενα χρησιµοποιήθηκαν η Ποιοτική Ανάλυση Περιεχοµένου (ΠΑΠ), όπως έχει διαµορφωθεί από τον Phillip Mayring, σε συνδυασµό µε την Κριτική Ανάλυση Λόγου (ΚΑΛ), κατά το πρότυπο του Norman Fairclough. Αυτές οι µέθοδοι χρησιµοποιούνται στην έρευνα συνήθως χωριστά και µέχρι πρότινος ποτέ σε συνδυασµό, τουλάχιστον στον τοµέα έρευνας του σχολικού βιβλίου. Για την επεξεργασία των εικόνων χρησιµοποιήθηκε η «Γραµµατική» του οπτικού κειµένου των Gunther Kress & Theo Van Leeuwen. Ενδιαφέρον θεωρήθηκε το γεγονός ότι η συµφωνία λόγου και εικόνας ως προς την εκφορά των ιδεολογικών µηνυµάτων αγγίζει σχεδόν το 100%. 1. Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας εργασίας υπήρξε η ανάπτυξη µιας ερευνητικής µεθοδολογίας, η οποία, συνδυάζοντας τα οφέλη των ποσοτικών και ποιοτικών ερευνητικών µεθόδων, θα µπορούσε να συµβάλλει στην πληρέστερη διερεύνηση και διεξοδικότερη ανίχνευση της ιδεολογίας των σχολικών εγχειριδίων. Ως αντικείµενο της διερευνητικής προσέγγισης επιλέχθηκαν τα νέα βιβλία γλωσσικής αγωγής, «Τα απίθανα µολύβια», που εισήχθησαν στην ελληνική εκπαίδευση κατά το σχολικό έτος για τη διδασκαλία του µαθήµατος της 1 Στοιχεία δηµοσίευσης (Ν.25) Παγκουρέλια, Ε. & Παπαδοπούλου, Μ. (2007). Ιδεολογικά µηνύµατα στο λόγο και την εικόνα των σχολικών εγχειριδίων: µια πρόταση ανάλυσης. Στο Γ.. Καψάλης & Α. Κατσίκης (επιµ.). Πρακτικά του Συνεδρίου «Η Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής µας» Ιωάννινα,
2 Νέας Ελληνικής Γλώσσας στην Γ τάξη ηµοτικού. Ο προσανατολισµός και ο χαρακτήρας της σχολικής εκπαίδευσης, σχετικά µε το βαθµό ανταπόκρισης στις αρχές διαµόρφωσης του νέου εκπαιδευτικού υλικού, όπως αυτές ορίστηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο Παιδείας (ΑΠΣ & ΕΠΠΣ, Προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού, ) αποτέλεσαν το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο κινήθηκε η ερευνητική διαδικασία. Τα σχολικά βιβλία επιλέχθηκαν ως αντικείµενο διερεύνησης, καθώς ως µέσα κοινωνικοποίησης και ως φορείς του κρυφού αναλυτικού προγράµµατος, περιέχουν ιδεολογικά µηνύµατα. Αυτά τα µηνύµατα, τα οποία δηλώνονται άµεσα ή έµµεσα, και έχουν ως στόχο να κοινωνικοποιήσουν αναλόγως τους αποδέκτες (Apple, 1986), καλλιεργούνται σε ένα χώρο που παραδοσιακά θεωρείται ιδεολογικά ουδέτερος (Apple, 1993: 41), το σχολείο, αποτυπώνοντας στα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων αρχές και τρόπους συµπεριφοράς, ντυµένους µε την κυρίαρχη ιδεολογία (Αλτουσέρ, 1983: 85). Υπάρχει, συνεπώς, πρόθεση ακόµη και µέσω της ανθολόγησης λογοτεχνικών ή ψευδεπίγραφων λογοτεχνικών κειµένων να προωθηθεί και να προβληθεί µία συγκεκριµένη ιδεολογία, αφού ο δηµιουργός εγγράφει στα κείµενά του στοιχεία της ταυτότητας και του συστήµατος αξιών του (Γεωργακοπούλου Γούτσος, 1999), που υπηρετεί συγκεκριµένους στόχους, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο ορατούς. Τα ερευνητικά ερωτήµατα που τέθηκαν αφορούν στο χαρακτήρα της κοινωνικής ιδεολογίας από τον οποίο εµφορούνται τα νέα εγχειρίδια αναφορικά µε την εικόνα των δύο φύλων που προβάλλεται και στο αν δίνεται έµφαση, και σε τι βαθµό, στην ανάπτυξη σεβασµού και στην εγκαθίδρυση των αρχών που απορρέουν από τη χάρτα των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων. Επίσης, στόχος της έρευνας ήταν να διαπιστωθεί αν η ιδεολογία που διαπνέει τα γραπτά κείµενα είναι σύµφωνη µε τα ιδεολογικά µηνύµατα των συνοδευτικών εικόνων, αν δίνονται πρόσθετα ή αντικρουόµενα στοιχεία στην εικονογράφηση και όταν υπάρχει ιδεολογική διάσταση µεταξύ κειµένου και εικόνας, σε ποια στοιχεία της εικονογράφησης δίνεται έµφαση, σε αυτά που συµφωνούν µε το κείµενο ή στα πρόσθετα συµπληρωµατικά / αντικρουόµενα χαρακτηριστικά. Η προτίµηση των σχολικών εγχειριδίων της γλώσσας αντί άλλων σχολικών εγχειριδίων για την ανίχνευση των ιδεολογικών µηνυµάτων προέκυψε εξαιτίας του χαρακτηρισµού του γλωσσικού µαθήµατος ως «φρονηµατιστικού» (Ξωχέλλης, 2000: 44, Μπονίδης, 2004: 101, Κέντρο Έρευνας Σχολικών Βιβλίων, 2006). Η ιεθνής έρευνα σχολικών βιβλίων έδειξε ότι είναι δυνατό µέσα από τα περιεχόµενα µάθησης του γλωσσικού µαθήµατος να καλλιεργούνται στους µαθητές στάσεις, στερεότυπα καθώς και προκαταλήψεις και εικόνες τόσο για τον «εαυτό» όσο και για τον «άλλο» (Μπονίδης, 2004:101). Η επιλογή των βιβλίων της συγκεκριµένης σχολικής βαθµίδας προέκυψε όχι από την άποψη ότι τα σχολικά βιβλία των προηγούµενων βαθµίδων δεν εµπίπτουν θεωρητικά τουλάχιστον στο
3 ευρύτερο πλαίσιο της νέας εκπαιδευτικής φιλοσοφίας, αλλά από το γεγονός ότι στην Γ τάξη ηµοτικού έχει επιτευχθεί σε ικανοποιητικό πλέον βαθµό η κατάκτηση του γλωσσικού κώδικα, έτσι ώστε τα ίδια τα παιδιά να αρχίσουν να δίνουν περισσότερη έµφαση στο «τι τους λέει» το κείµενο και όχι «τι λέει». 2. Ερευνητική µέθοδος 2.1. Μεθοδολογία για την ανάλυση λόγου Για την υλοποίηση της παρούσας ερευνητικής εργασίας κρίθηκε σκόπιµος ο συνδυασµός δύο ερευνητικών µεθόδων, οι οποίες µέχρι πρότινος χρησιµοποιούνταν χωριστά, τουλάχιστον στον τοµέα της έρευνας του σχολικού βιβλίου. Πρόκειται για την Ποιοτική Ανάλυση Περιεχοµένου (ΠΑΠ), όπως έχει διαµορφωθεί από τον Phillip Mayring, µέθοδο που προτιµούνταν κατά κόρον στον τοµέα έρευνας του σχολικού βιβλίου και µάλιστα στην ποσοτική της µορφή 2, και την Κριτική Ανάλυση Λόγου (ΚΑΛ) όπως διαµορφώθηκε από τον Norman Fairclough, η οποία αξιοποιείται πρωτίστως για την ανίχνευση της ιδεολογίας και µελετά τη χρήση της γλώσσας σε κοινωνικά συµφραζόµενα, ιδιαίτερα στην αλληλεπίδραση ή στο διάλογο µεταξύ οµιλητών, αλλά και σε κάθε άλλου είδους «λόγο». Ο συνδυασµός των δύο µεθόδων κρίθηκε απαραίτητος, προκειµένου να καλυφθούν µεθοδολογικά κενά που θα παρουσίαζε η µεµονωµένη και διακριτή χρήση των δύο µεθόδων, κάτι που γίνεται αντιληπτό αν µελετήσει κανείς την κριτική που ασκείται σε καθεµιά από αυτές (Kracauer, 1952, Bryman, 1992, Wilbraham, 1995, Neuman, 1997, Kohlbacher, 2006). Συγκεκριµένα, η ΠΑΠ διατηρώντας τα θετικά στοιχεία της ποσοτικής έρευνας [προσφέρεται όταν το προς εξέταση υλικό είναι εκτεταµένο και διερευνούνται πολλές έννοιες (Mayring, 2000) καθώς εξασφαλίζει αριθµητικά / ποσοστιαία δεδοµένα] δίνει µεγαλύτερη βαρύτητα στην εις βάθος διερεύνηση του υλικού και στην περαιτέρω ποιοτική ερµηνευτική αξιοποίησή τους ( Kohlbacher, 2006). Η πορεία της ερευνητικής διαδικασίας περνά από τα ακόλουθα στάδια: 1) καθορισµός του υπό έρευνα υλικού 2) ανάλυση των συνθηκών κάτω από τις οποίες διαµορφώθηκε το υλικό 3) τυπικά χαρακτηριστικά του υλικού 4) κατεύθυνση της ανάλυσης 5) ερωτήµατα βάσει ενός θεωρητικού πλαισίου 6) καθορισµός των τεχνικών 2 Έρευνες που υλοποιήθηκαν µε Ανάλυση Περιεχοµένου: Α. Φραγκουδάκη (1979) Τα αναγνωστικά βιβλία του ηµοτικού Σχολείου. Γιάννινα: Θεµέλιο, Μ. Γεωργίου- Νίλσεν (1980). Η οικογένεια στα αναγνωστικά του δηµοτικού. Αθήνα: Κέδρος, Ν.Χ. Άχλης (1983) Οι γειτονικοί µας λαοί, Βούλγαροι και Τούρκοι στα σχολικά βιβλία Ιστορίας Γυµνασίου και Λυκείου. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αφών Κυριακίδη,. Μακρυνιώτη (1986) Η παιδική ηλικία στα αναγνωστικά βιβλία Αθήνα: ωδώνη, Ευαγ. Κανταρτζή (1992) Η εικόνα της γυναίκας στα αναγνωστικά βιβλία του ηµοτικού: διαχρονική έρευνα από το 1954 µέχρι σήµερα. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αφών Κυριακίδη, Μ.Γ. ηµάση (1996). Τα ελληνόγλωσσα αναγνωστικά βιβλία του δηµοτικού σχολείου της Κωνσταντινούπολης και η θρησκευτική και εθνική ταυτότητα των Ελληνοπαίδων. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αφών Κυριακίδη, Ξωχέλης et al. (2000) Η εικόνα του «άλλου» / γείτονα στα σχολικά βιβλία των Βαλκανικών χωρών. Πρακτικά διεθνούς Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη, Οκτωβρίου Αθήνα: Τυπωθήτω, Γιώργος άρδανος, Η. Μήλλας (2001). Εικόνες Ελλήνων και Τούρκων. Σχολικά βιβλία, Ιστοριογραφία, λογοτεχνία και εθνικά στερεότυπα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
4 ανάλυσης και επιλογή του παραδείγµατος µε το οποίο θα γίνει η έρευνα 7) σύστηµα κατηγοριών και αποδελτίωση 8) ανάλυση βάσει συστήµατος κατηγοριών (συγκεφαλαίωση, εξήγηση, δόµηση) 9) επανεξέταση συστήµατος κατηγοριών και 10) ερµηνεία δεδοµένων στην κατεύθυνση των βασικών ερωτηµάτων (Μπονίδης, 2004: 100). Συνιστά, λοιπόν, συγκεκριµένο ερευνητικό εργαλείο µε σαφή βήµατα (µέθοδος θεµατικών κατηγοριών), παρέχει δυνατότητα ποσοτικοποίησης των ευρηµάτων και είναι ιδιαίτερα «φιλική» ακόµη και σε ένα νέο ερευνητή, περιορίζεται ωστόσο µόνο στο φανερό περιεχόµενο, τα ευρήµατά της είναι περισσότερο περιγραφικά, ενώ απουσιάζουν αφορµές ερευνητικής κριτικής (Denzil, 2000). Η ΚΑΛ από την πλευρά της, η επονοµαζόµενη και «υπεργλωσσική» ή «µεταγλωσσική» µέθοδος, ορίζεται ως η ανάλυση της λειτουργίας των κειµένων εντός κοινωνικών πολιτισµικών συµφραζοµένων (Fairclough, 1995) και της µελέτης της οργάνωσης της γλώσσας πάνω και πέρα από την πρόταση (Stubbs, 1983), καθώς αντιµετωπίζει την τελευταία σαν κοινωνικό σηµειωτικό σύστηµα (Halliday, 1978) και δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές που τη χρησιµοποιούν να ανακαλύπτουν τη σηµασία που κρύβεται πίσω από τη γραµµατική και τη συντακτική δοµή διερευνώντας περισσότερο τα συµφραζόµενα του λόγου. Στόχος της είναι να ξεδιπλώσει τα ιδεολογικά στηρίγµατα του λόγου, τα οποία έχουν γίνει τόσο φυσικά µε το πέρασµα του χρόνου, ώστε αρχίζουν να θεωρούνται κοινά, αποδεκτά και φυσικά χαρακτηριστικά (Teo, 2000: 11). Αυτό µπορεί να περιλαµβάνει ακόµη και τη διερεύνηση του πολιτικού ή και του οικονοµικού πλαισίου της γλωσσικής χρήσης και παραγωγής (Wikipedia, 2006). Ψάχνει, συνεπώς, το νόηµα πίσω από τις λέξεις, δηλαδή όχι µόνο αυτών που λέγονται σε ένα κείµενο αλλά και αυτών που έχουν ήδη ειπωθεί αλλού και θεωρούνται δεδοµένα (Fairclough, 1995), µπορεί να πετύχει την εις βάθος διερεύνηση του υλικού, την ανακάλυψη του λανθάνοντος περιεχοµένου και τη σύνδεση των ευρηµάτων µε τα κοινωνικά συµφραζόµενα. Βασικό της µειονέκτηµα, όµως, είναι η ανυπαρξία σαφούς και ξεκάθαρου µεθοδολογικού εργαλείου. Οι δύο αυτές ερευνητικές µέθοδοι, ωστόσο, έχουν ένα κοινό πλεονέκτηµα. Είναι µέθοδοι ευέλικτες που µπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά - συµπληρωµατικά σε άλλα είδη ανάλυσης. Η χρήση της ΠΑΠ µπορεί να είναι λειτουργική υπό την έννοια του ότι δε βάζει τελεία ή δεν βάζει την τελευταία λέξη. Αντίθετα, οδηγεί σε συγκρίσιµα και αξιοποιήσιµα δεδοµένα εξασφαλίζοντας ένα στατικό, εξαντλητικό περιγραφικό φάσµα θεµάτων που διευκολύνει εις βάθος αναλύσεις συγκεκριµένων κειµένων. Με αυτόν τον τρόπο δηµιουργεί ένα υλικό που µπορεί να εξυπηρετεί την κριτική ή την ενίσχυση της ιδεολογίας σε κοινωνικό και υποκειµενικό επίπεδο. Μάλιστα, η ΚΑΛ µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να ενισχύσει τα είδη της ΠΑΠ (Wilbraham, 1995). Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο σηµαντικότερος εισηγητής της ΚΑΛ, Fairclough, «η ΚΑΛ δεν µπορεί από µόνη της να κρίνει την αλήθεια µιας πρότασης, αλλά είναι απλώς µια µέθοδος που χρησιµοποιείται σε ευρύτερα κριτικά πρότζεκτ»
5 (Fairclough, 1995: 18). Αυτό που χρειάζεται στην ΠΑΠ είναι µία οξεία, κριτική επιχειρηµατολογία και η σύνδεση των ευρηµάτων µε το κοινωνικό πλαίσιο που τα παρήγαγε. Η ΠΑΠ µπορεί να ενισχυθεί µε κριτική σύγκριση από την ΚΑΛ (Wilson, 1993, Wilbraham, 1995) Μεθοδολογία για την ανάλυση της εικονογράφησης Αντίστοιχα, για την ανάλυση της εικονογράφησης, ακολουθήθηκε µία ανάλογη µε τα γραπτά κείµενα ερευνητική µέθοδος που αποτελεί σύνθεση στοιχείων της ποιοτικής ανάλυσης περιεχοµένου και της κριτικής ανάλυσης της εικόνας (Μπονίδης, 2004: 169). Στόχος ήταν να περιγραφεί το σύνολο της εικονογράφησης του υπό έρευνα υλικού µε περιεχόµενο σχετικό µε τη θεµατική της έρευνας και να καταταγεί βάσει ενός επαγωγικού συστήµατος κατηγοριών. Για την ανάλυση της εικονογράφησης χρησιµοποιήθηκε η «γραµµατική του οπτικού κειµένου» των Kress και Van Leeuwen, µεθοδολογία που βασίζεται στη θεωρία της Συστηµικής Λειτουργικής Γραµµατικής, της οποίας εισηγητής είναι ο M.A.K. Halliday (Halliday, 1994). Σύµφωνα µε αυτή την οπτική, νοήµατα ή «µεταλειτουργίες» σε µια εικόνα ή εικονική σύνθεση µπορεί να είναι οι ακόλουθες : α) η αναπαραστατική µεταλειτουργία (ideational metafunction), που έχει να κάνει µε αναπαράσταση αντικειµένων / πτυχών του εµπειρικού κόσµου και της σχέσης τους µε αυτόν. Τα εικονιζόµενα πρόσωπα ενδέχεται να παίζουν ενεργητικό ή παθητικό ρόλο: σχέση δράστη (actor) και στόχου (goal), δηλαδή προσώπου που ενεργεί και προσώπου / αντικειµένου («φαινόµενο») που δέχεται την ενέργεια. Στις περιπτώσεις που εικονίζεται και δράστης και στόχος, η εικονική δοµή χαρακτηρίζεται µεταβατική (transactional), ενώ µη µεταβατική όταν εικονίζεται µόνο ο δράστης, β) η διαπροσωπική (interpersonal) µεταλειτουργία, που αφορά την παρουσίαση της σχέσης «παραγωγού» και αποδέκτη σηµείου, οπότε γίνεται λόγος για διαδραστικά µηνύµατα των εικόνων (interactive meanings). H άµεση οπτική επαφή, η κατεύθυνση δηλαδή του βλέµµατος του εικονιζόµενου προσώπου απευθείας στους θεατές συνιστά «αίτηµα»(demand) για προσοχή και διαµορφώνει µαζί τους διαπροσωπική σχέση σε φαντασιακό επίπεδο. Αντίθετα, όταν το βλέµµα δεν κατευθύνεται στους παρατηρητές, η εικόνα συνιστά «προσφορά» (offer) γιατί «προσφέρεται» απρόσωπα σ αυτούς. Επίσης εξετάζεται η κοινωνική απόσταση των αναπαριστώµενων και η γωνία λήψης και τέλος, γ) η κειµενική µεταλειτουργία (textual metafunction), που σχετίζεται µε τη χωροθέτηση εικόνων στη σελίδα και την προβολή επιµέρους στοιχείων της σύνθεσης [τα στοιχεία που εµφανίζονται αριστερά συνιστούν το εδοµένο, ενώ εξιά το Νέο, όσα βρίσκονται στο υψηλότερο σηµείο συνιστούν το ιδεώδες, ενώ εκείνα που είναι στη βάση το δεδοµένο/ πραγµατικό, τα στοιχεία που εικονίζονται στο κέντρο της σελίδας αποτελούν τον πυρήνα της
6 πληροφορίας,] (Kress & Van Leeuwen, 1996: , Baldry & Thibault 2006: 73 78, 94-97) Αντικείµενο της διερεύνησης : Τα δύο φύλα Οι θεµατικές κατηγορίες που εξετάστηκαν συνολικά στην ενότητα «δύο φύλα» είναι οι ακόλουθες: 1Β1 Ισότητα δύο φύλων: α. Ο άνδρας σε παραδοσιακά γυναικείους ρόλους, β. Γυναίκες σε σύγχρονους ρόλους ή µη στερεότυπα γυναικείους, γ. Συνεργασία/ αρµονική συνύπαρξη δύο φύλων, δ. Ισότιµη δήλωση αρσενικού και θηλυκού γένους. 1Β2 Σεξισµός: Στην κατηγορία αυτή εξετάζονται χωρία στα οποία παρουσιάζονται διακρίσεις ανάµεσα στα δύο φύλα, κοινωνική ανισότητα που ανάγεται στο φύλο, στερεότυποι ρόλοι του φύλου και δήλωση µόνο του αρσενικού γένους: α. Ο άνδρας σε παραδοσιακούς / στερεότυπους ρόλου, β. Η γυναίκα σε παραδοσιακούς/ στερεότυπους ρόλους, γ. Σεξιστικό παιχνίδι / δράση των παιδιών, δ. Σεξιστική χρήση της γλώσσας / γλωσσικός «σεξισµός». Ο όρος «γλωσσικός σεξισµός» περιγράφει τη χρήση της γλώσσας µε τρόπο που φαίνεται να διαιωνίζει και να νοµιµοποιεί την εξουσία των αντρών εις βάρος των γυναικών. Η γλώσσα είναι σεξιστική όταν αγνοεί τις γυναίκες και τις επιδόσεις τους, όταν περιγράφει τις γυναίκες σε σχέση και υπό την κυριαρχία των αντρών (Μπουρντιέ, 1996). 1Β3. Εκφορά λόγου γυναικών και ανδρών: α. Εκφορά λόγου γυναικών, β. Εκφορά λόγου ανδρών. 1Β4 Χαρακτήρας / ιδιότητες γυναικών και ανδρών:α. Χαρακτήρας / ιδιότητες γυναικών, β. Χαρακτήρας ανδρών. Στην κατηγορία αυτή µελετώνται χωρία που προσδίδουν ιδιότητες, στοιχεία ψυχοσύνθεσης ή πτυχές προσωπικότητας που αποδίδονται στο ένα ή το άλλο φύλο. Στην παρούσα εργασία, καθαρά για λόγους πρακτικούς, παρουσιάζονται συνοπτικά τα ευρήµατα µόνο των θεµατικών υποκατηγοριών 1Β1α.β. και 1Β3 για την ανάλυση λόγου και 1Β2γ.δ.ε για την ανάλυση της εικονογράφησης, καθώς, αφού δεν υφίσταται απόκλιση µηνυµάτων στο λόγο και την εικόνα, µε αυτό τον τρόπο πιστεύουµε πως δίνεται µια πληρέστερη εικόνα των ερευνητικών ευρηµάτων Καθορισµός των τεχνικών ανάλυσης λόγου Ως µονάδα καταγραφής ορίστηκε το «θέµα», η έκταση του οποίου µπορεί να κυµαίνεται από µία λέξη έως και αρκετές περιόδους. Αυτή η διακύµανση οφείλεται στο γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις για την ανάλυση και ένταξη ενός «λόγου» σε µία θεµατική κατηγορία χρειάζεται µεγαλύτερο µέρος κειµένου, ώστε να γίνει εµφανές το ιδεολογικό του µήνυµα. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις ένα ίδιο θέµα µπορεί να εντάσσεται σε διαφορετικές κατηγορίες. Αυτό συµβαίνει µόνο στο βαθµό που κάθε φορά σχολιάζεται διαφορετικό µέρος ή διαφορετική πτυχή του θέµατος και για λόγους κατανόησης
7 του κειµένου δεν το κατακερµατίζουµε (ώστε σε κάθε κατηγορία να εντάσσουµε ένα µικρό µέρος λόγου χωρίς νόηµα) Καθορισµός τεχνικών ανάλυσης εικονογράφησης Ως µονάδα καταγραφής ορίστηκε κάθε εικόνα (φωτογραφία ή σκίτσο) ανεξάρτητα από την έκταση που µπορεί να καταλαµβάνει στη σελίδα του σχολικού βιβλίου. Κατά την ανάλυση της εικονογράφησης οι εικόνες κατατάχθηκαν στις κατηγορίες που προέκυψαν από την ανάλυση των κειµένων, όπου, βέβαια, αυτές υφίστανται, ενώ για την κωδικοποίηση χρησιµοποιείται το ίδιο αλφαριθµητικό πρότυπο (το τεύχος δηλώνεται µε κεφαλαίο ελληνικό γράµµα και ακολουθεί ο αριθµός της σελίδας). Μία µικρή διαφοροποίηση προκύπτει αναγκαστικά, όταν σε µια σελίδα υπάρχουν περισσότερες της µίας εικόνες, οπότε εισάγεται ως διακριτικό σηµείο η κάθετος και ένας αριθµός που δηλώνει τον αριθµό της εικόνας, αν µετρηθούν οι εικόνες από το πάνω µέρος της σελίδας προς τα κάτω. Για παράδειγµα, το Α84/1 δηλώνει την εικόνα που βρίσκεται πάνω πάνω στη σελίδα 84 του Α τεύχους. Για την ανάλυση της εικονογράφησης χρησιµοποιήθηκαν οι τρεις µεταλειτουργίες, η αναπαραστατική, η διαπροσωπική και η κειµενική. 3. Ερευνητικά ευρήµατα 3.1. Αποτελέσµατα από την ανάλυση λόγου Η αποµάκρυνση του άντρα από τη στερεότυπη δράση του εκδηλώνεται µέσα από την ενασχόληση µε οικιακές δουλειές και µε τη µαγειρική, µε την απόδοση στο πρόσωπό τους χαρακτηριστικών, όπως η υποµονή, που συνήθως αποδίδονται σε γυναίκες ή µε την έκφραση αιτηµάτων που διαφοροποιούνται από τη συνήθη αντρική νοοτροπία, που θέλει τους άντρες να πρωταγωνιστούν στις πολεµικές επιχειρήσεις και να εκδηλώνουν επιθετική συµπεριφορά. Οικιακές δουλειές 4 «Ο πατέρας θα ποτίσει τα λουλούδια και θα (57%) καθαρίσει τα τζάµια», Β38 3. «Μια µυρωδιά από κακάο άρπαξε τον Κώστα από τη µύτη και τον οδήγησε στην κουζίνα. Ένα µικρόσωµο πραγµατάκι [ ]- Τι µε κοιτάς έτσι; Εµπρός ανακάτευε το κακάο! Φώναξε και του έδωσε µια ξύλινη κουτάλα»β39. Συµπεριφορά 2 «Όλοι εξαιρετικοί άνθρωποι, ιδιαίτερα ο (29%) κυρ Σταµάτης. Σοβαρός, καλόψυχος,
8 Ο άντρας σε παραδοσιακά γυναικείους ρόλους (7 αναφορές) Παραµονή στο σπίτι 1(14%) υποµονετικός», Α40. «Πολλά ταξίδια θα έκανες στη ζωή σου παππού! του είπα. Ποιος, εγώ; Είπε ξαφνιασµένος ο παππούς, που δεν περίµενε την ερώτηση. Εγώ όχι, ψυχή µου, συνέχισε µετά, η γιαγιά σου, η Χρουσή, αυτή έκανε τα ταξίδια», Γ11/12. Το παράδειγµα Β39 είναι ενδεικτικό του πως η ΚΑΛ λειτούργησε σε αρκετές περιπτώσεις ως δικλείδα ασφαλείας ενισχύοντας την εγκυρότητα και την πληρέστερη θεώρηση των ερευνητικών ευρηµάτων. Σύµφωνα µε τις αρχές της θεµατικής κατάταξης της ΠΑΠ, το απόσπασµα Β39 παρουσιάζει ένα αγόρι να µαγειρεύει και συνεπώς έπρεπε να υπαχθεί στην ανάλογη κατηγορία. Η ΚΑΛ, όµως, υπέδειξε ότι αυτή η δραστηριότητα του αγοριού δεν προκύπτει φυσικά και αβίαστα ούτε υφίσταται στην πραγµατικότητα. Αντιθέτως, εντάσσεται στο πλαίσιο της ονειροφαντασίας ο µικρός ονειρεύεται ότι µαγειρεύει και πάλι αυτό συµβαίνει όχι γιατί η µαγειρική θεωρείται µια φυσιολογική δραστηριότητα που µπορεί να ασκείται εξίσου από άντρες και γυναίκες, αλλά ως θυσία που πρέπει να γίνει για χάρη της φιλίας. Η ανάληψη σύγχρονων ή µη στερεότυπων ρόλων από τις γυναίκες εµφανίζεται ιδιαίτερα περιορισµένη στα βιβλία, καθώς οι γυναίκες σε µια περίπτωση εµφανίζονται να κατέχουν θέση κοινωνικής ισχύος και γενικότερης αποδοχής και σε µία µόνο να απουσιάζουν από το σπίτι αφήνοντας πίσω τον άντρα να περιµένει. Γυναίκες σε σύγχρονους ρόλους ( 2 αναφορές) Επαγγέλµατα ευρείας αποδοχής 1 Απουσία από το σπίτι 1 «Οι κάδοι απορριµµάτων είχαν γεµίσει και η δήµαρχος καλούσε τους δηµότες να µην κατεβάζουν τα σκουπίδια τους στους δρόµους», Α67. «Πολλά ταξίδια θα έκανες στη ζωή σου παππού! του είπα. Ποιος, εγώ; Είπε ξαφνιασµένος ο παππούς, που δεν περίµενε την ερώτηση. Εγώ όχι, ψυχή µου, συνέχισε µετά, η γιαγιά σου, η Χρουσή, αυτή έκανε τα ταξίδια», Γ11/12.
9 Είναι άξιο λόγου να αναφερθούν σε αυτό το σηµείο συνοπτικά - εφόσον δεν υπάρχει η δυνατότητα αναλυτικής παρουσίασης του συνόλου των ευρηµάτων - κάποια ποσοστιαία δεδοµένα. Ενδεικτικό είναι πως οι άντρες εµφανίζονται σε παραδοσιακούς αντρικούς ρόλους σε ποσοστό τριπλάσιο από εκείνο της ανάληψης κάποιας παραδοσιακά γυναικείας δράσης (23 έναντι 7 αναφορών). Επίσης, οι γυναίκες εµφανίζονται µόλις δύο φορές σε σύγχρονους/ µη στερεότυπους ρόλους και σε εφταπλάσιο ποσοστό παρουσιάζονται να καθαρίζουν, να µαγειρεύουν και γενικότερα να ασκούν παραδοσιακούς ρόλους. Στα βιβλία δεν εντοπίστηκε ούτε µια αναφορά της εργαζόµενης γυναίκας που λείπει από το σπίτι ή που επιστρέφει από τη δουλειά. Επιπλέον, η ανάγνωση αποσπασµάτων λόγου που εκφέρονται από γυναίκες αφήνει την εντύπωση πως κάποια υφολογικά χαρακτηριστικά επανέρχονται σταθερά σε όλα τα κείµενα. Πρόκειται για εκδηλώσεις που εκφράζουν συναισθηµατισµό, ευαισθησία, µελαγχολία, συγκίνηση, αυθορµητισµό και παρόρµηση, εκδηλωτικότητα συναισθηµάτων, πείσµα και ζήλο, φυγή- συµβιβασµό υποχώρηση και σαν µειωτικά χαρακτηριστικά, η νευρικότητα και η πονηριά. Αντίστοιχες εντυπώσεις ως προς την εµφάνιση πάγιων υφολογικών χαρακτηριστικών δηµιουργεί και η ανάγνωση του λόγου των αντρών. Κύρια και κοινή ιδιότητα εδώ είναι ο συγκρατηµένος λόγος. ιακρίνεται, λοιπόν, η σοβαρότητα, η αυτοσυγκράτηση, η κυνικότητα, η περηφάνια, ο συγκρατηµένος ενθουσιασµός, η δύναµη, ο ζήλος, η αντίδραση σε κάθε τι καταπιεστικό και, σαν αρνητικό γνώρισµα, η πλεονεξία Αποτελέσµατα από την ανάλυση της εικονογράφησης 1Β2 Σεξισµός. Χαρακτηριστικό είναι πως οι εικόνες που υπάγονται στην κατηγορία σεξισµός είναι πενταπλάσιες από εκείνες που υπάγονται στην κατηγορία της ισότητας των δύο φύλων. 1Β2γ. Σεξισµός παιδιών. Ο σεξισµός στα παιδιά εκφράζεται µέσα από την άνιση αριθµητική παρουσία σε κοινές δραστηριότητες, την ανάληψη ενεργητικού ρόλου από το ένα µόνο φύλο και την απόδοση σεξιστικών χαρακτηριστικών σε επιλογές και δραστηριότητές τους. Για παράδειγµα στην εικόνα Α6 έχουµε παρουσίαση σκηνής από την αυλή του σχολείου. Τα δύο αγόρια εµφανίζονται ως πρωταγωνιστές, καθώς καταλαµβάνουν τον µπροστινό φόντο της απεικόνισης και έχουν ενεργητικό ρόλο: παίζουν και µάλιστα παίζουν µπάσκετ. Αντίθετα, τα κορίτσια είναι τοποθετηµένα στο βάθος και τηρούν παθητικό ρόλο παρατηρώντας τα αγόρια που παίζουν και τακτοποιώντας τη σχολική τσάντα. Τα πλάνο είναι µέσο µακρινό, η µετωπική γωνία ευθεία, η κοινωνική απόσταση των εικονιζόµενων µακρινή προσωπική και η λήψη γίνεται από θέση ισότητας. Παρόλο που η απουσία βλέµµατος προς τους θεατές συνιστά «προσφορά» κι όχι «αίτηµα», η συνολική παρουσίαση κάνει τους
10 παρατηρητές να θεωρούν αυτό που βλέπουν µέρος του δικού τους κόσµου. Η εικόνα καταλαµβάνει σχεδόν ολόκληρη τη σελίδα, είναι η µοναδική πηγή πληροφοριών. Αντίστοιχα, στην εικόνα Β12, οι διακοσµητικές επιλογές που γίνονται για τις κάρτες γενεθλίων παραπέµπουν σε σεξιστικά στερεότυπα. Στις κοριτσίστικες προσκλήσεις υπάρχει διάκοσµος από µπαλονάκια, καρδούλες και κοριτσάκια µε µακριά, λιτά µαλλιά, ενώ στην αγορίστικη υπάρχει ένα λιονταράκι : βασιλιάς ζώων, σύµβολο δύναµης και εξουσίας. Τα σκίτσα καταλαµβάνουν το µεγαλύτερο µέρος της σελίδας αποτελώντας τη βασική πηγή των πληροφοριών, ενώ επειδή βρίσκονται κάτω από το συνοδευτικό κείµενο, ασκούν ιδεολογικά τον κύριο ρόλο. 1Β2δ. Σεξισµός αγοριών. Ο σεξισµός στα αγόρια δηλώνεται µε την εικονιστική απόδοση των αγορίστικων παιχνιδιών (Α28, Β11, Β27, Β75, Γ60) και συµπεριφορικών χαρακτηριστικών (Α35, Α52 ). Στην εικόνα Α28 µια παρέα αγοριών που κρατάει µπάλα και σπαθί: παραδοσιακά αγορίστικα παιχνίδια. Το µέσο µακρινό πλάνο, η ευθεία µετωπική γωνία, η κοντινή προσωπική απόσταση και η λήψη από θέση ισότητας κάνουν τους παρατηρητές να θεωρούν αυτό που βλέπουν µέρος του δικού τους κόσµου. Αν και η απουσία επαφής µέσω βλέµµατος καθιστά την εικόνα αντίδραση και προσφορά, η τοποθέτησή της στο αριστερό κεντρικό τµήµα της την καθιστά πυρήνα της πληροφορίας - αντικρίζουµε µια δεδοµένη κατάσταση. 1Β2ε. Σεξισµός κοριτσιών. Ο σεξισµός στα κορίτσια δηλώνεται µέσα από την απεικόνιση των ενασχολήσεών τους, όπως είναι το διάβασµα, η ζωγραφική (Α10, Β49, Γ51, Α32, Α72) και την παρουσίαση στοιχείων της συµπεριφοράς τους, όπως η επιµέλεια (Α16) ή η υποκρισία (Α35). Στο σκίτσο Α10, ένα κορίτσι κάθεται στην παραλία και διαβάζει αντί να παίζει στην άµµο (τη στιγµή µάλιστα που υπάρχουν όλα τα διαθέσιµα «σύνεργα»: κουβαδάκι και φτυάρι) ή να κολυµπά. Παρουσιάζεται, λοιπόν, να απασχολείται µε µια πιο ήρεµη δραστηριότητα. Εντύπωση προκαλεί η στερεότυπη επιλογή του κόκκινου χρώµατος: το κοριτσάκι φορά κόκκινο µαγιό και κόκκινες παντόφλες, κάθεται σε κόκκινη φουσκωτή πολυθρόνα και φορά καπέλο µε κόκκινη κορδέλα. Ενδιαφέρον είναι πως η πολυθρόνα δε θυµίζει σε τίποτα παραθαλάσσιο εξοπλισµό, αλλά σπιτικό κάθισµα. Η σκηνή, συνεπώς, µοιάζει αταίριαστη, σαν να µεταφέρθηκε το κοριτσάκι από το δωµάτιο στην παραλία όπως ήταν, επειδή δεν «ξεκολλούσε» από το διάβασµα! Το πλάνο είναι µακρινό, η γωνία οξεία, ωστόσο στο ίδιο επίπεδο µε τους παρατηρητές, ενώ απουσιάζει και η επαφή µέσω του βλέµµατος. Το σκίτσο καταλαµβάνει το αριστερό τµήµα της σελίδας και κατά συνέπεια παρουσιάζεται σαν κάτι δεδοµένο. Στο σκίτσο Α35 έχουµε απεικόνιση κοριτσιού που γελά κοιτάζοντας λοξά και τοποθετώντας το χέρι µπροστά από το στόµα. Η συγκεκριµένη εικονιστική απόδοση και η σύνδεση µε το ρήµα «κρυφογελώ» που τα παιδιά πρέπει να γράψουν κάτω από την εικόνα στο πλαίσιο της γλωσσικής άσκησης που υπάγεται το σκίτσο, δηλώνει πονηριά και
11 υποκρισία, χαρακτηριστικά που αποδίδονται στερεότυπα σε γυναίκες. Η κοντινή λήψη από θέση ισότητας και η ευθεία µετωπική γωνία διαµορφώνουν κλίµα οικειότητας. Τέλος, επειδή το βλέµµα δεν κατευθύνεται στους θεατές έχουµε «προσφορά». Η εικόνα είναι µη µεταβατική. 4. Συζήτηση τελικά συµπεράσµατα Έχοντας ολοκληρώσει την ερευνητική προσέγγιση των νέων σχολικών εγχειριδίων της γλώσσας της Γ ηµοτικού σε επίπεδο ανάλυσης λόγου και εικόνας, οφείλουµε καταρχάς να σηµειώσουµε πως, επειδή η αντιστοιχία συµφωνία κειµένου και εικόνων είναι ιδιαίτερα υψηλή (ποσοστό 96%) και ουσιαστικά δεν υφίσταται διαφοροποίηση των ιδεολογικών µηνυµάτων στους δύο σηµειωτικούς τρόπους, τα σχόλια που γίνονται είναι καθολικά και αφορούν εξίσου το λόγο και την εικόνα. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό σε αυτό το σηµείο να τονιστεί πως ο συνδυασµός των ερευνητικών µεθόδων ΠΑΠ και ΚΑΛ αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιµος, καθώς, εκτός του ότι συνετέλεσε στην ανάπτυξη ενός µεθοδολογικού εργαλείου έγκυρου και αξιόπιστου, επέτρεψε την εις βάθος διερεύνηση αλλά και την ποσοτικοποίηση των ευρηµάτων, οδηγώντας ουσιαστικά στο αρµονικό δέσιµο των πλεονεκτηµάτων, την εξάλειψη των µειονεκτηµάτων και την υπέρβαση των αντιθέσεων δύο µεθόδων που παραδοσιακά θεωρούνται «αντίπαλες», των ποσοτικών και ποιοτικών. Σε ό,τι αφορά τα ερευνητικά ευρήµατα, αυτό που µπορεί να ειπωθεί σε πολύ γενικές γραµµές είναι πως τα νέα σχολικά εγχειρίδια δεν κατορθώνουν να απαλλαγούν ουσιαστικά από τα καθιερωµένα σχήµατα του παρελθόντος και να φέρουν µια ουσιαστική τοµή σε θέµατα αιχµής, όπως είναι ο νέος ρόλος των δύο φύλων σε ένα κόσµο που αλλάζει. Αντίθετα, θα µπορούσε να ειπωθεί πως τα ανοίγµατα που γίνονται είναι κάπως δειλά. Επιχειρήθηκε, βέβαια, σε κάποιες περιπτώσεις η υπέρβαση ορισµένων παραδοσιακών µορφών, παρόλα αυτά τα νέα βιβλία δεν ξεφεύγουν από παλαιότερες µορφές αντίστοιχων εγχειριδίων. Όταν, λοιπόν, γίνεται λόγος για σχολικά εγχειρίδια - και χωρίς να υπάρχει καµία απολύτως πρόθεση κακοπροαίρετης κριτικής των συγκεκριµένων βιβλίων που χρησιµοποιήθηκαν στην έρευνα - θα ήταν ενδεχοµένως χρήσιµο και συνετό αν, παράλληλα µε τα κριτήρια παιδαγωγικής καταλληλότητας και επιστηµολογικής εγκυρότητας, λαµβάνονταν υπόψη και κάποιες µεθοδολογικές προτάσεις ανάλυσης της ιδεολογίας, τη στιγµή που η Εκπαίδευση παίζει τον κυρίαρχο ρόλο στη διαµόρφωση του είδους και της ποιότητας των ιδεών µε τις οποίες ουσιαστικά επί δώδεκα τουλάχιστον συναπτά έτη «ζυµώνονται» τα παιδιά, οι αυριανοί σκεπτόµενοι (;) πολίτες. Κλείνοντας, οφείλουµε, βέβαια, να αναφερθούµε και σε έναν καθοριστικό παράγοντα που έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ανεξάρτητα από το πληροφοριακό φορτίο των
12 κειµένων και τις ιδεολογικές τους κατευθύνσεις. Εννοούµε, ασφαλώς, τον εκπαιδευτικό που όντας ο ίδιος φορέας της δικής του ιδεολογίας, µπορεί να καθορίσει την ποιότητα της γνώσης και της αντίληψης του κόσµου που θα περάσει στους µαθητές. εν ισχυριζόµαστε σε καµία περίπτωση ότι µπορεί εξ ολοκλήρου να ανατρέψει την εικόνα που περνούν τα βιβλία, µπορεί ωστόσο να ασκήσει καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα των ιδεών µε τις οποίες τελικά τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή δίνοντας παράλληλα µε το βιβλίο και τη δική του εκδοχή και ερµηνεία. Βιβλιογραφικές αναφορές. Αλτουσέρ, Λ. (1983). Ιδεολογία και ιδεολογικοί µηχανισµοί του κράτους. Θέσεις. (σσ ). Αθήνα : Θεµέλιο. Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών (ΑΠΣ) και ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών ( ΕΠΠΣ) για το ηµοτικό. Ανάκτηση στις 10 Μαΐου 2006 από το: Apple, M. (1986). Ιδεολογία και Αναλυτικά Προγράµµατα. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Apple, M. (1993). Εκπαίδευση και εξουσία. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Γεωργακοπούλου, Α., Γούτσος,. (1999). Κείµενο και επικοινωνία. Αθήνα : Ελληνικά Γράµµατα. Κέντρο Έρευνας Σχολικών Βιβλίων και ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ. Ανάκτηση στις 30 Μαρτίου 2006 από το: web.auth.gr/kesbide/gr/themeb.htm Μπονίδης, Κ. (2004). Το περιεχόµενο του σχολικού βιβλίου ως αντικείµενο έρευνας. ιαχρονική εξέταση της σχετικής έρευνας και µεθοδολογικές παρατηρήσεις. Αθήνα : Μεταίχµιο. Μπουρντιέ, Π. (1996). Η ανδρική κυριαρχία. µτφ. Π. Γεωργίου. Αθήνα : ελφίνι. Ξωχέλης, Π., Καψάλης, Α., Ισµυρλιάδου, Α., Λουκίδου,., Μπονίδης, Κ., Χατζησαββίδης, Σ. (2000). Η εικόνα του «άλλου» / γείτονα στα σχολικά βιβλία των Βαλκανικών χωρών. Πρακτικά διεθνούς Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη, Οκτωβρίου Αθήνα: Τυπωθήτω, Γιώργος άρδανος. ΥΠΕΠΘ / Π.Ι. [Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων/ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο]., Παράρτηµα, Τόµος Γ, τεύχος Γ, Γενικές προδιαγραφές και κριτήρια αξιολόγησης εκπαιδευτικού υλικού. Ανάκτηση στις 23 Μαρτίου 2006 από το: ΥΠΕΠΘ / Π.Ι. [Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων/ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γενικό Μέρος οδηγιών ΕΠΠΣ. Ανάκτηση στις 23 Μαΐου 2006 από το : Baldry, A. & Thibault, P. (2006). Multymodal Transcription and Text Analysis. London, Oakville: Equinox.
13 Bryman, A. (1992). Quantitative and qualitative research: further reflections on their integration. In Julia Branner (Ed.), Mixing methods: qualitative and quantitative research (pp ). Brookfield: Avebury. Denzil, N.K. & Lincoln, Y.S. (2000). Introduction: The discipline and practixe of qualitative research. In Norman K. Denzil & Yvonna S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2 nd ed., pp. 1-28). Thousand Oaks: Sage. Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. The critical study of language. England : Pearson Education, Longman. Halliday, M. (1978). Language as social semiotic: the social interpretation of language and meaning. London: Edward Arnold. Halliday M.A.K, (1994). An Introduction to Functional Grammar. London: Arnold. Kohlbacher, F. (2006). The use of Qualitative Content Analysis in Case Study Research. Volume 7, No.1, Art. 21. Kracauer, S. (1952). The challenge of qualitative content analysis. Public Opinion Quarterly, 16, Kress, G. & Van Leeuwen, Th. (1996). Reading images - The Grammar of Visual Design. New York : Routledge. Kress, G. (2000). Multimodality by Kalantzis & Cope in: Multiliteracies: The Design of Social Futures. ( pp ). London: Palmer Press. Mayring, Ph. (2000). Qualitative Content Analysis. Volume 1, No.2. Ανάκτηση στις 20 Μαρτίου 2006 από το : Neuman, W.L. (1997). Social research methods, qualitative and quantitative approaches (3 rd ed.). Boston: Allyn and Bacon. Stubbs, M. (1983). Discourse Analysis. The Sociolinguistic Analysis of Natural Language. Oxford: Blackwell Publishers Ltd. Teo, P. (2000). Racism in the news: a Critical Discourse Analysis of news reporting in two Australian newspapers. Discourse and Society. [ Sited in Talbot, Atkinson & Atkinson 2003, p.36]. Ανάκτηση στις 27 Ιουνίου 2006 από το: das.sagepub.com/cgi/content/abstract/11/1/7. Wikipedia, the free encyclopedia. Critical Discourse Analysis. Ανάκτηση στις 26 Ιουνίου 2006 από το: Wilbraham, L. (1995). Thematic Content Analysis: panacea for the ills of intentioned opacity of discourse analysis? Presented at the 1 st Annual Qualitative Methods Conference : A spanner in the works of the factory of truth, 20 October 1995, University of the Witwatersrand, South Africa. Ανάκτηση στις 4 Μαΐου 2006 από το:
14 Wilson, A. (1993). Towards an integration of Content Analysis and Discourse Analysis: The Automatic Linkage of Key Relations in Text. Ανάκτηση στις 16 Απριλίου 2007 από το: comp.lancs.ac.uk/computing/research/ucrel/papers/techpaper/vol3.pdf.
Θέμα Εισήγησης: «Σχεδιασμός Παιδαγωγικού Υλικού για την Ανάπτυξη Κριτικού Οπτικού Γραμματισμού»
Θέμα Εισήγησης: «Σχεδιασμός Παιδαγωγικού Υλικού για την Ανάπτυξη Κριτικού Οπτικού Γραμματισμού» Μπαμπαλιούτας Δημήτρης, δάσκαλος, Med. Βόλος, Μάρτιος 2011 1 Γραμματισμός [1] (literacy) Μεταβολή-διεύρυνση
Διαβάστε περισσότεραΙδεολογικά μηνύματα στο λόγο και την εικόνα των σχολικών εγχειριδίων: μια πρόταση ανάλυσης
605 Χατζηγεωργίου, Β. (2001). Οι γλωσσικές ασκήσεις στη διδασκαλία της γλώσσας. Ταξινόμηση των γλωσσικών ασκήσεων των εγχειριδίων «Η Γλώσσα μου». Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Ιδεολογικά μηνύματα στο
Διαβάστε περισσότερα1 Παγκουρέλια, Ε. & Παπαδοπούλου, Μ. (2014). Χρησιμότητα και αποτελεσματικότητα
Χρησιµότητα και αποτελεσµατικότητα συνδυασµού ερευνητικών µεθόδων στην ιδεολογική ανάλυση σχολικών εγχειριδίων: µεθοδολογία και πρακτικές. 1 Παγκουρέλια Ευγενία, Παπαδοπούλου Μαρία Περίληψη: Η επιλογή
Διαβάστε περισσότεραΝέες μέθοδοι-ορολογία. Μετά την. επικοινωνιακή προσέγγιση: η παιδαγωγική των κειμενικών ειδών. Κειμενικά είδη για διδακτική χρήση.
Νέες μέθοδοι-ορολογία. Μετά την επικοινωνιακή προσέγγιση: η παιδαγωγική των κειμενικών ειδών. Κειμενικά είδη για διδακτική χρήση. Γραμματισμός: έννοια-παιδαγωγικές συνέπειες Σήμερα, στην αναπτυγμένη τεχνολογικά
Διαβάστε περισσότεραΠαραδοτέο Π.1 (Π.1.1) Εκθέσεις για προµήθεια εκπαιδευτικού υλικού
1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ Μέτρο 2.2 Αναµόρφωση Προγραµµάτων Προπτυχιακών Σπουδών ιεύρυνση Τριτοβάθµιας Κατ. Πράξης 2.2.2.α Αναµόρφωση Προγραµµάτων
Διαβάστε περισσότεραΠερίληψη: Τα σχολικά εγχειρίδια, παράλληλα µε τη λειτουργία τους ως µέσων µετάδοσης της
Κριτική Ανάλυση Λόγου Ποιοτική Ανάλυση Περιεχοµένου: µια πρόταση συνδυαστικής αξιοποίησης για την ανίχνευση της ιδεολογίας των σχολικών εγχειριδίων για τη γλώσσα 1 Περίληψη: Τα σχολικά εγχειρίδια, παράλληλα
Διαβάστε περισσότεραΜαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004
Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται
Διαβάστε περισσότεραΜεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ
Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Χ Α Ρ Α Λ Α Μ Π Ο Σ Σ Α Κ Ο Ν Ι Δ Η Σ, Δ Π Θ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ν Α Τ Ζ Ε Κ Α Κ Η, Α Π Θ Α. Μ Α Ρ Κ Ο Υ, Δ Π Θ Α Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο 2 0 17-2018 2 ο παραδοτέο 8/12/2016
Διαβάστε περισσότεραΦύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών
Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).
Διαβάστε περισσότεραΠρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας
Διαβάστε περισσότερακατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που
Διαβάστε περισσότεραΑ.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η Θεματική ενότητα: Ανάλυση μεθοδολογίας ερευνητικής εργασίας Σχεδιασμός έρευνας: Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση μεθοδολογίας
Διαβάστε περισσότεραΠαιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων
Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της
Διαβάστε περισσότεραΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ
Διαβάστε περισσότεραΕφαρμογές πρακτικών της παιδαγωγικής του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Άννα Φτερνιάτη Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών
Εφαρμογές πρακτικών της παιδαγωγικής του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών Άννα Φτερνιάτη Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Οι σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούν στη διδακτική του γλωσσικού μαθήματος
Διαβάστε περισσότεραΕρωτηματολόγιο. Τρόποι χορήγησης: α) Με αλληλογραφία β) Με απευθείας χορήγηση γ) Τηλεφωνικά
Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από μια σειρά ερωτήσεων, οι οποίες έχουν ως στόχο την καταγραφή των απόψεων, γνώσεων ή στάσεων μιας ομάδας ατόμων. Τρόποι συμπλήρωσης: α) άμεσος (ο ίδιος ο
Διαβάστε περισσότεραΕρευνητική ομάδα: Οι μαθητές της Στ τάξης του Περιφερειακού Δημοτικού Σχολείου Πολεμίου
Ερευνητική ομάδα: Οι μαθητές της Στ τάξης του Περιφερειακού Δημοτικού Σχολείου Πολεμίου Επιμέλεια-καταγραφή-σχεδιασμός: Ο δάσκαλος της Στ τάξης, Χρίστος Χατζηλοΐζου Απρίλιος 2015 Θέμα: Η αξιοποίηση του
Διαβάστε περισσότεραΕφαρµοσµένη ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών (Πρακτικές Ασκήσεις Β Φάσης)
Πανεπιστήµιο Αιγαίου Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης Μιχάλης Σκουµιός Εφαρµοσµένη ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών (Πρακτικές Ασκήσεις Β Φάσης) Παρατήρηση ιδασκαλίας και Μοντέλο Συγγραφής Έκθεσης
Διαβάστε περισσότεραABSTRACT. προδιαγραφές διαµόρφωσης του εκπαιδευτικού υλικού.
Η ιδεολογική ταυτότητα των εγχειριδίων γλωσσικής αγωγής: η περίπτωση της Γ ηµοτικού 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αξιολόγηση συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθορίζοντας ποιος και τι πληρεί τα
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Ι. (1) Στόχοι, περιεχόμενο μαθήματος, η παρατήρηση ως τεχνική συλλογής δεδομένων στο σχολικό περιβάλλον
ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Ι (1) Στόχοι, περιεχόμενο μαθήματος, η παρατήρηση ως τεχνική συλλογής δεδομένων στο σχολικό περιβάλλον Στόχοι της Σχολικής Πρακτικής Ι Επιδιώκεται οι φοιτητές/-τριες: Να εξοικειωθούν με
Διαβάστε περισσότεραΓραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου
Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο Μαρία Παπαδοπούλου ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Η διδακτέα ύλη αντιμετωπίζεται με «ακαδημαϊκό» τρόπο. Θεωρητική προσέγγιση
Διαβάστε περισσότεραΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2015-2016 Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2015-2016 Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στην Α Γυμνασίου διδάσκεται τρεις (3) περιόδους την εβδομάδα. Συνεπώς, το σύνολο
Διαβάστε περισσότεραΕξωσχολικές ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού
Εξωσχολικές ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού Μαρία Χατζηνικολάου Μεταπτυχιακή φοιτήτρια εφαρμοσμένης γλωσσολογίας Α.Π.Θ. Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την ψηφιακή πλατφόρμα Ταξίδι στον γραμματισμό Συνοπτική
Διαβάστε περισσότεραΚωνσταντίνος Π. Χρήστου
1 Κριτήρια: Διδακτική διαδικασία Μαθητοκεντρικά Δασκαλοκεντρικά Αλληλεπίδρασης διδάσκοντα διδασκόµενου Είδος δεξιοτήτων που θέλουν να αναπτύξουν Επεξεργασίας Πληροφοριών Οργάνωση-ανάλυση πληροφοριών, λύση
Διαβάστε περισσότεραΜέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας ΙI
Τίτλος Μαθήματος: Κωδικός Μαθήματος: Μέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας ΙI SOW399 Κατηγορία Μαθήματος: Υποχρεωτικό (Υποχρεωτικό/Επιλεγόμενο) Επίπεδο Μαθήματος: (πρώτου, δεύτερου ή τρίτου Πτυχίο (1 ος Κύκλος) κύκλου)
Διαβάστε περισσότεραΦόρµα σχέσης οικογένειας - σχολείου Φόρµα δασκάλου
φύλο είστε: άντρας ηλικία είστε:... χρονών υπηρετείτε ως εκπ/κός... χρόνια Ερώτηση 1 Φόρµα σχέσης οικογένειας - σχολείου γυναίκα Φόρµα δασκάλου ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σηµειώστε για την κάθε
Διαβάστε περισσότερα14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται
Διαβάστε περισσότεραΤο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Δρ Δημήτριος Γκότζος
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Δρ Δημήτριος Γκότζος Τι είναι το αναλυτικό πρόγραμμα Διαδικασία σύνταξης Αποτέλεσμα διαδικασίας Γραπτή διατύπωση των χαρακτηριστικών μιας διδακτικής πρότασης Στάδια εφαρμογής αναλυτικών
Διαβάστε περισσότεραΛύκειο Αγίου Γεωργίου, Λάρνακα 2012-2013. Θέµα: ράσεις σχετικές µε το θέµα «Ισότητα των φύλων»
Λύκειο Αγίου Γεωργίου, Λάρνακα 2012-2013 Θέµα: ράσεις σχετικές µε το θέµα «Ισότητα των φύλων» Αναφορικά µε το πιο πάνω θέµα, σας ενηµερώνουµε ότι το Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λάρνακας οργανώνει τις εξής δράσεις:
Διαβάστε περισσότεραΜεθοδολογία Εκπαιδευτικής Ερευνας στη ΜΕ
Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Ερευνας στη ΜΕ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΣΑΚΟΝΙΔΗΣ, ΔΠΘ ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΤΖΕΚΑΚΗ, ΑΠΘ Α ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ 201 6-2017 2 ο παραδοτέο Περιεχόμενο 1. Εισαγωγή: το θέμα και η σημασία του, η σημασία διερεύνησης του
Διαβάστε περισσότεραΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)
ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)
Διαβάστε περισσότεραΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ
ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες
Διαβάστε περισσότεραPublishers, London. Ευκλείδης Γ Τεύχη:
Ανάλυση και Συγκριτικές Επισηµάνσεις Σχολικών Βιβλίων του ηµοτικού Σχολείου (Ελλάδας, Κύπρου, Αγγλίας) όσον αφορά στην Έννοια της Πιθανότητας. Συγγραφέας: Ιδιότητα: Καλαβάσης Φραγκίσκος Σκουµπουρδή Χρυσάνθη
Διαβάστε περισσότεραΤα ταξίδια και οι περιπέτειες του Μεγάλου Αλεξάνδρου
ΕΚΦΩΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (µεγάλες τάξεις ηµοτικού) Σχεδιασµός σεναρίου µε θέµα «Ο Μέγας Αλέξανδρος και τις εκστρατείες του» µε τη χρήση λογισµικών γενικής χρήσης, οπτικοποίησης, διαδικτύου και λογισµικών
Διαβάστε περισσότεραΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Μεγαλώνοντας ως αγόρι, μεγαλώνοντας ως κορίτσι: η κατασκευή της ταυτότητας του φύλου στο οικογενειακό και στο σχολικό πλαίσιο
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μεγαλώνοντας ως αγόρι, μεγαλώνοντας ως κορίτσι: η κατασκευή της ταυτότητας του φύλου στο οικογενειακό και στο σχολικό πλαίσιο ΘΕΜΑ : ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΥΝ
Διαβάστε περισσότεραΠρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Α (2014-2015)
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Οκτώβριος 2014 Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Α (2014-2015) Γλωσσική Εκπαίδευση - Εκπαίδευση στον Γραμματισμό:
Διαβάστε περισσότεραΚείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν
41 Διαγώνισµα 91 Ισότητα των Φύλων Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού στην Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο µη χειρωνακτικό επάγγελµα που άνοιξε και θεωρήθηκε
Διαβάστε περισσότεραΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Διαγώνισµα 01.04. Διάλογος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η τυπική διαδικασία καθηµερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού - µαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια
Διαβάστε περισσότεραΜετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της
Διαβάστε περισσότεραΕΙΝΑΙ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΓΕΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΥ; Ιστορική Εξέλιξη & Κοινωνική Ανάλυση
ΕΙΝΑΙ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΓΕΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΥ; Ιστορική Εξέλιξη & Κοινωνική Ανάλυση ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ & ΦΥΛΟ Μυστήριο αποτελεί τα τελευταία 20 χρόνια η συνεχής µείωση της συµµετοχής του γυναικείου φύλου στην επιστήµη των
Διαβάστε περισσότεραΠρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής»
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Ειδίκευση B «Γραμματισμός, αφήγηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης/ξένης» Στην ειδίκευση αυτή προσφέρονται
Διαβάστε περισσότεραΜεθοδολογία έρευνας ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΚΟΠΟΣ/ΕΙΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Μεθοδολογία έρευνας ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΚΟΠΟΣ/ΕΙΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Μεθοδολογία έρευνας Η ερευνητική διαδικασία έχει ως αφορμή ένα προβληματισμό και προσπαθεί να απαντήσει σε ένα ερευνητικό ερώτημα.
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία
The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών
Διαβάστε περισσότερα«ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΝΙ ΠΟΔΗΛΑΤΟ»
«ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΝΙ ΠΟΔΗΛΑΤΟ» ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΛΕΛΕΚΗΣ ΖΗΣΗΣ ΝΟΥΒΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΜΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΥΠΟΘΕΣΗ Ένας νεαρός δάσκαλος ο Άρης, αναλαμβάνει
Διαβάστε περισσότεραΗφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται
Διαβάστε περισσότεραΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: 3.2. Ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων και Σχέσεων ΤΑΞΗ: Α Γυμνασίου ΧΡΟΝΟΣ: 1 διδακτική περίοδος
Διαβάστε περισσότεραΠρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Πατρών. Αθανασία Μπαλωμένου ΠΕ03 Βασιλική Ρήγα ΠΕ03 Λαμπρινή Βουτσινά ΠΕ04.01
Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Πατρών Αθανασία Μπαλωμένου ΠΕ03 Βασιλική Ρήγα ΠΕ03 Λαμπρινή Βουτσινά ΠΕ04.01 Τα ερωτήματα που προκύπτουν από την εισαγωγή της Φυσικής στην Α γυμνασίου είναι :
Διαβάστε περισσότεραΑ. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε.
38 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας έρευνας ήταν η εύρεση εκείνων των χαρακτηριστικών των εφήβων τα οποία πιθανόν συνδέονται με τις μελλοντικές επαγγελματικές τους επιλογές. Ως
Διαβάστε περισσότεραΠαπαμιχαλοπούλου Ελευθερία, Νηπιαγωγός Ειδικής Αγωγής Τ.Ε. 1 ο Νηπιαγωγείου Ελληνικού Υπ. Διδάκτορας Ειδικής Αγωγής, Τ.Ε.Α.Π.Η.
Π3.2.2. Κοινωνικές Ιστορίες που αφορούν στην Προσωπική και Κοινωνική Ανάπτυξη και στην κατανόηση κοινωνικών καταστάσεων για μαθητές με αναπηρία Π3.2.3. Κοινωνικές Ιστορίες που αφορούν στη διαχείριση κινδύνων
Διαβάστε περισσότερα1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε
1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση γεννιέται. Πότε; Η ΠΕ γεννιέται και διαµορφώνεται σε αυτόνοµο πεδίο στις δεκαετίες 1960 1970 Πώς; Προέρχεται από τη συνειδητοποίηση του
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ενότητα: Το Παραπρόγραμμα ή κρυφό Αναλυτικό Πρόγραμμα Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Άδειες
Διαβάστε περισσότεραΓουλή Ευαγγελία. 1. Εισαγωγή. 2. Παρουσίαση και Σχολιασµός των Εργασιών της Συνεδρίας
1. Εισαγωγή Σχολιασµός των εργασιών της 16 ης παράλληλης συνεδρίας µε θέµα «Σχεδίαση Περιβαλλόντων για ιδασκαλία Προγραµµατισµού» που πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του 4 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιδακτική
Διαβάστε περισσότεραΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ»
ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ: «Πρακτικές αξιολόγησης κατά τη διδασκαλία των Μαθηματικών» Γιάννης Χριστάκης Σχολικός Σύμβουλος 3ης Περιφέρειας
Διαβάστε περισσότεραΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:<<ΜΕ ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΞΕΚΙΝΩ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ>>. ΟΝ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ:ΜΑΓΓΑΝΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΟΝ/ΜΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ: ΠΡΙΜΙΚΙΡΗ ΑΘΗΝΑ
Τ4Ε 2013-2014 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:. ΟΝ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ:ΜΑΓΓΑΝΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΟΝ/ΜΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ: ΠΡΙΜΙΚΙΡΗ ΑΘΗΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΙΟΥ ΤΑΞΗ : Δ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ :2013-2014
Διαβάστε περισσότεραΤο μυστήριο της ανάγνωσης
Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.: Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Α Να διατηρηθεί μέχρι... Βαθμός Ασφαλείας...
Διαβάστε περισσότεραΗ διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις
Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές
Διαβάστε περισσότεραΠολυτροπικότητα και διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
Μαρία ημάση Μακρίνα Ζαφείρη Γρηγορία-Καρολίνα Κωνσταντινίδου Πολυτροπικότητα και διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Πλυτροπικότητα: η έννοια Ως πολυτροπικότητα, multimodality, ορίζεται
Διαβάστε περισσότεραΜΠΛΕ ΒΙΒΛΙΟΤΕΤΡΑΔΙΑ. ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΠΛΕ ΒΙΒΛΙΟΤΕΤΡΑΔΙΑ. ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ by Τaλκ/ Αύγουστος 29, 2018/ Χωρίς σχόλια Οι εκπαιδευτικοί Ευαγγελία Δεσύπρη και Κωνσταντίνα Μάρκου υπογράφουν τη νέα,
Διαβάστε περισσότεραΣυµφωνία Επιχορήγησης No: 2008 4466 / 001 001 Έργο No. 143512-BG-2008-KA2-KA2MP
Συµφωνία Επιχορήγησης No: 2008 4466 / 001 001 Έργο No. 143512-BG-2008-KA2-KA2MP Αυτό το έργο έχει χρηµατοδοτηθεί µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ευρωπαϊκό Χαρτοφυλάκιο Γλωσσών για Κωφούς και
Διαβάστε περισσότεραΕφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους
Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη
Διαβάστε περισσότεραΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΟΙΚΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΕΠΣ) Μαρία Παντελή-Παπαλούκα Επιθεωρήτρια σχολείων Προϊστάμενη Κυπριακής Εκπαιδευτικής Αποστολής Σύμβουλος Εκπαίδευσης Κυπριακής Υπάτης Αρμοστείας
Διαβάστε περισσότεραΒ.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων
Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και
Διαβάστε περισσότεραΌμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Η δημιουργική γραφή στο δημοτικό σχολείο είναι μια προσπάθεια να ξυπνήσουμε στο παιδί τα συναισθήματα και τις σκέψεις του,
Διαβάστε περισσότερα1976/77 και µια σειρά από νόµους που ψηφίστηκαν, κατά κύριο λόγο την τριετία Αν κάποιος προσπαθούσε να σκιαγραφήσει σε αδρές γραµµές την
Σταµέλος Γιώργος Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα (ΕΕΣ) αρχίζει να δηµιουργείται από το 1833, οπότε και έχουµε το πρώτο νοµοθέτηµα για την εκπαίδευση στο νεοσύστατο ελληνικό
Διαβάστε περισσότεραΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ
ΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΑΠΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ 1. Σύντομη ενημέρωση (βασική
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Περίληψη ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 100-120 λέξεις χωρίς δικά σας σχόλια. Το κείµενο αναφέρεται στις επιπτώσεις της
Διαβάστε περισσότεραΓνωστικό αντικείμενο: Ελληνικά. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ομάδα Εργασίας Ελληνικών (Δημοτική Εκπαίδευση)
Διήμερο Εκπαιδευτικού Δημοτικής Εκπαίδευσης 2018-2019: Η Θέση και η Διδασκαλία της Δομής στο Μάθημα των Ελληνικών στο Δημοτικό Σχολείο (Γ μέχρι Στ τάξεις) Γνωστικό αντικείμενο: Ελληνικά ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ομάδα
Διαβάστε περισσότερα4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών
4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστή προσωπικότητα.
Διαβάστε περισσότεραΤεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα
Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο 16: Ποιοτικές ερμηνευτικές μέθοδοι έρευνας στη φυσική αγωγή (σελ.341-364) του βιβλίου «Για μία καλύτερη φυσική αγωγή» (Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης Ι.,
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ
Τίτλος μαθήματος ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιλογής / Ενότητα Τεχνών (ΤΕ) ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΝΑΚΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΚΤ1121 ΜΟΝΑΔΕΣ ECTS:
Διαβάστε περισσότερα<5,0 5,0 6,9 7 7,9 8 8,9 9-10
ΚΡΙΤΗΡΙΑ Εύρος θέματος Τίτλος και περίληψη Εισαγωγή Βαθμολογία
Διαβάστε περισσότεραΠρόσκληση Υποβολής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ή/και Εκπαιδευτικού Υλικού
ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Αθήνα, 17.05.2018 Α ΚΥΚΛΟΥ Αρ. Πρωτ.: 20-12-2018 «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ, 2019» Ταχ. Δ/νση: Αν. Τσόχα 36 Τ. Κ. Πόλη: 115 21-Αμπελόκηποι, ΑΘΗΝΑ Ιστοσελίδα: www.iep.edu.gr Επικοινωνία:
Διαβάστε περισσότεραΑθανάσιος Φ. Κατσούλης
Αθανάσιος Φ. Κατσούλης Doctorate student, Université Paul Valéry - Montpellier III Master in Teaching and Psychological Methodologies in Education, University of L Aquila (Italy) Μ.A in Education (Education
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Κων/νος Καλέμης, Άννα Κωσταρέλου, Μαρία Αγγελική Καλέμη Εισαγωγή H σύγχρονη τάση που επικρατεί
Διαβάστε περισσότεραΜΜΕ & Ρατσισμός. Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου
ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 29 Νοεμβρίου 2018 ΜΜΕ & Ρατσισμός Δοκιμασία Αξιολόγησης Β Λυκείου Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1950-2014) ήταν γλωσσολόγος, καθηγητής
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων]
Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] 1. Είστε ικανοποιημένος/η από το Πρόγραμμα; Μ. Ο. απαντήσεων: 4,7 Ικανοποιήθηκαν σε απόλυτο
Διαβάστε περισσότεραΕυθύς και πλάγιος λόγος. Μια εναλλακτική πρόταση για τη διδασκαλία τους στο δημοτικό σχολείο μέσω των κόμικς
Ευθύς και πλάγιος λόγος. Μια εναλλακτική πρόταση για τη διδασκαλία τους στο δημοτικό σχολείο μέσω των κόμικς Αμαραντίδου Κυριακή, Εκπαιδευτικός ΠΕ70, υποψ. PhD Πουγαρίδου Παρασκευή, Εκπαιδευτικός ΠΕ70,
Διαβάστε περισσότεραΔούκα Ανθή Υπ. Δρ. Γλωσσολογίας Πανεπιστήμιου Πατρών
* Δούκα Ανθή Υπ. Δρ. Γλωσσολογίας Πανεπιστήμιου Πατρών anthi_ithaki@yahoo.gr Τριμελής συμβουλευτική επιτροπή: Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής Ανάλυσης Λόγου και Κοινωνιογλωσσολογίας Άννα Φτερνιάτη, Αναπληρώτρια
Διαβάστε περισσότεραΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Γκασούκα Μαρία Επίκουρη Καθηγήτρια Φύλου και Λαογραφίας Πανεπιστήµιο Αιγαίου Παράγοντες που συντελούν
Διαβάστε περισσότεραΤο μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ενότητα 6: Μέθοδος project - Πολιτισμός και σχολείο - Διδασκαλία σε ομάδες Ελένη
Διαβάστε περισσότεραΤο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Γλώσσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση
Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Γλώσσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση Μαρία Παπαδοπούλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Π.Τ.Π.Ε., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας mariapap@uth.gr Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την πλατφόρμα
Διαβάστε περισσότερα12/11/16. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 1/2. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 2/2
Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 1/2... είναι ένα εκπαιδευτικό θέμα ή ζήτημα που ένας ερευνητής παρουσιάζει και αιτιολογεί σε μία έρευνητική μελέτη θέμα πρόβλημα σκοπός - ερωτήματα Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα»
Διαβάστε περισσότεραΟδηγίες Συγγραφής και Μορφοποίησης Κειμένου
Οδηγίες Συγγραφής και Μορφοποίησης Κειμένου Περιεχόμενα 1. Στοιχεία κειμένου 5 2. Διαμόρφωση και διάταξη σελίδας 5 2.1. Έκταση κειμένου 5 2.2. Μορφοποίηση σελίδας 5 2.3. Μορφοποίηση κειμένου 5 2.4. Τίτλοι
Διαβάστε περισσότεραΑνάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης
Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Clements & Sarama, 2009; Sarama & Clements, 2009 Χωρική αντίληψη και σκέψη Προσανατολισμός στο χώρο Οπτικοποίηση (visualization) Νοερή εικονική αναπαράσταση Νοερή
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Τίτλος προγράμματος: «Ταξίδι στην Παραμυθοχώρα» Τάξη: Α Εκπαιδευτικός: Βασιλική Αντωνογιάννη Σχολικό έτος: 2013-14 Σύνολο μαθητών
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ
Διαβάστε περισσότερα710 -Μάθηση - Απόδοση. Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία
710 -Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 5η Ποιοτική αξιολόγηση της Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία Περιεχόμενο ενοτήτων Ποιοτική αξιολόγηση Ορισμός και στάδια που περιλαμβάνονται Περιεχόμενο: στοιχεία που τη
Διαβάστε περισσότεραΦΙΛΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού
ΦΙΛΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ: 3.2. Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και σχέσεων 3.3 Διαπολιτισμικότητα - Αποδοχή και Διαχείριση
Διαβάστε περισσότεραΑ. Αξιολόγηση σχολικού εγχειριδίου
V. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Α. Αξιολόγηση σχολικού εγχειριδίου Ένας από τους σηµαντικότερους φορείς αξιολόγησης των σχολικών εγχειριδίων είναι οι µαθητές που τα χρησιµοποιούν, αρκεί η αξιολόγησή
Διαβάστε περισσότεραΔιαγνωστικά δοκίμια ελληνομάθειας για Γυμνάσια & Λύκεια /Τεχνικές Σχολές
Πρόγραμμα Εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας στη Μέση Εκπαίδευση Διαγνωστικά δοκίμια ελληνομάθειας για Γυμνάσια & Λύκεια /Τεχνικές Σχολές Σεπτέμβριος 2011 {επιμ. παρουσίασης: Μαρία Παπαλεοντίου,
Διαβάστε περισσότεραΠληροφορίες και υλικό του μαθήματος είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα eclass.uth.gr
Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κωδικός μαθήματος: SEAB109 (3Ω/Υ) Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο σπουδών: 3o και 4 ο Μονάδες ECTS: 6 Διδάσκων: Γιάννης Πεχτελίδης e mail: pechtelidis@uth.gr
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στη Μεθοδολογία της Έρευνας ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. Μορφή µαθήµατος.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ιάλεξη 1. Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της έρευνας
Διαβάστε περισσότεραΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ:
ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ: σύγχρονες αναγνώσεις Καβάλα 14/11/2015 ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΤΖΕΚΑΚΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2 Γιατί αλλαγές; 1 3 Για ουσιαστική μαθηματική ανάπτυξη, Σύγχρονο πρόγραμμα
Διαβάστε περισσότεραΑς γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη
TEACHERS4EUROPE 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΝΑ ΤΑΞΗ Β Γυμνασίου 1 Α. ΘΕΜΑ : Σενάριο - Σχέδιο Διδασκαλίας Α1. Ταυτότητα Σεναρίου Σχεδίου Διδασκαλίας Διαπολιτισμική
Διαβάστε περισσότεραΜέθοδοι έρευνας και μεθοδολογικά προβλήματα της παιδαγωγικής επιστήμης
Μέθοδοι έρευνας και μεθοδολογικά προβλήματα της παιδαγωγικής επιστήμης http://users.uoa.gr/~dhatziha Αριθμός: 1 Η εισαγωγή σε μια επιστήμη πρέπει να απαντά σε δύο ερωτήματα: Ποιον τομέα και με ποιους τρόπους
Διαβάστε περισσότερα«Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» Γ ημερήσιου και Γ και Δ εσπερινού ΓΕΛ
«Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» Γ ημερήσιου και Γ και Δ εσπερινού ΓΕΛ Μ. Κασκαντάμη, Χρ. Κουμπάρου Συντονίστριες Εκπαιδευτικού Έργου 6 ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής Από πού διδάσκουμε; Από τα «παλιά» βιβλία;
Διαβάστε περισσότερα