Περιεχόμενα Ευχαριστίες Εισαγωγή Κεφάλαιο 1ο. Προσδιορισμός του κυρίου θέματος/προβληματικής... 13

Transcript

1

2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 1 Πίνακας Εικόνων... 4 Πίνακας Γραφημάτων & Πινάκων Αποτελεσμάτων... 6 Ευχαριστίες... 9 Εισαγωγή Κεφάλαιο 1ο. Προσδιορισμός του κυρίου θέματος/προβληματικής Κεφάλαιο 2ο. Βιβλιογραφική ανασκόπηση Καταναλωτής, καταναλωτικές ανάγκες και συνήθειες Η έννοια της κατανάλωσης Η έννοια καταναλωτής Ομάδες καταναλωτών Ανάγκες καταναλωτή Καταναλωτικές συνήθειες Επισιτισμός, τουρισμός και διασκέδαση: ανάγκες και επιλογές Τουρισμός, τουρίστας και τουριστικές επιχειρήσεις Η έννοια του τουρισμού και τα είδη του Η έννοια του τουρίστα Ανάγκες τουριστών, τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες Τα είδη των τουριστικών επιχειρήσεων Οι επισιτιστικές επιχειρήσεις: ιστορία και είδη Η ιστορία των επισιτιστικών επιχειρήσεων Τα είδη των επισιτιστικών επιχειρήσεων Καταναλωτής και τουρίστας Διαφήμιση και προώθηση προϊόντων/υπηρεσιών

3 2.3.1 Η ιστορία της διαφήμισης Σκοπός της διαφήμισης, τρόποι και τύποι Τουριστικό Μάρκετινγκ Διαφορές διαφήμισης και πληροφόρησης: η έννοια της παραπλανητικής διαφήμισης Διαδίκτυο και πληροφορία Η έννοια του διαδικτύου Διαδίκτυο και Τουρισμός Η Διαφήμιση στο Διαδίκτυο Το Διαδίκτυο στην Ελλάδα Διαδίκτυο και Κατανάλωση Κεφάλαιο 3ο. Μεθοδολογία και εμπειρική εφαρμογή Σκοπός, στόχοι και ερευνητικές υποθέσεις Είδος μελέτης και προσέγγιση Συλλογή Δεδομένων Δείγμα Επεξεργασία δεδομένων Περιορισμοί έρευνας Κεφάλαιο 4ο. Παρουσίαση αποτελεσμάτων Κεφάλαιο 5ο. Συζήτηση αποτελεσμάτων Α. Δημογραφικά στοιχεία και σχέση των συμμετεχόντων με το διαδίκτυο Β. Καταναλωτές και Τουρίστες Συχνότητα επίσκεψης καφετεριών, μπαρ και εστιατορίων

4 Επιρροή στην απόφαση εξόδου Προτιμήσεις καταναλωτών και τουριστών Αναζήτηση στο διαδίκτυο Γ. Χρήση προτεινόμενης ιστοσελίδας Συμπεράσματα Προτάσεις Συμπεράσματα Προτάσεις Προτάσεις για μελλοντική έρευνα Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Ελληνική Βιβλιογραφία Παράρτημα

5 Πίνακας Εικόνων Εικόνα 1. Πρακτικές Κατανάλωσης (Holbrook, 1994, p. 3) Εικόνα 2. Παράγοντες που επηρεάζουν την διαδικασία πάρσης απόφασης των καταναλωτών (Lamb, et al., ) Εικόνα 3. Κριτήρια και μεταβλητές τμηματοποίησης των αναγκών των καταναλωτών (Schiffman, et al., 2013, pp ) Εικόνα 4. Ομάδες αναφοράς (Schiffman, et al., 2013, p. 290) Εικόνα 5. Η Ιεραρχία των αναγκών κατά τον Maslow (Rod Plotnik & Kouyoumdjian, 2014, p. 333) Εικόνα 6. Τύποι Τουρισμού (The National Institute of Open Schooling, 2013) Εικόνα 7. Πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία ανά μεγάλη γεωγραφική περιοχή. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:2014. (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014) Εικόνα 8. Εξέλιξη ευρυζωνικών συνδέσεων και συνδέσεων περιορισμένης συχνότητας στην κατοικία ποσοστό % επί του συνόλου των νοικοκυριών της χώρας. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά: Εικόνα 9. Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και πρόσβαση στο διαδίκτυο, Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά: Εικόνα 10. Σύνδεση στο διαδίκτυο από κινητή συσκευή 2009 έως 2014, % του πληθυσμού που χρησιμοποίησε το διαδίκτυο το Α τρίμηνο των ετών. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:

6 Εικόνα 11. Δίκτυο σύνδεσης στο διαδίκτυο από κινητή συσκευή, 2013, Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:

7 Πίνακας Γραφημάτων & Πινάκων Αποτελεσμάτων Πίνακας & Γράφημα 1. Α01 78 Πίνακας & Γράφημα 2. Α03 79 Πίνακας & Γράφημα 3. Α04 80 Πίνακας & Γράφημα 4. Α05 81 Πίνακας & Γράφημα 5. Α06 82 Πίνακας & Γράφημα 6. Β01 83 Πίνακας & Γράφημα 7. Β02 84 Πίνακας & Γράφημα 8. Β03 85 Πίνακας & Γράφημα 9. Β04 86 Πίνακας & Γράφημα 10. Β05 87 Πίνακας & Γράφημα 11. C01 88 Πίνακας & Γράφημα 12. C02 89 Πίνακας & Γράφημα 13. C03 90 Πίνακας & Γράφημα 14. C04 91 Πίνακας & Γράφημα 15. C05 92 Πίνακας & Γράφημα 16. C06 93 Πίνακας & Γράφημα 17.C07 94 Πίνακας & Γράφημα 18. C08 95 Πίνακας & Γράφημα 19. C09 96 Πίνακας & Γράφημα 20. C10 97 Πίνακας & Γράφημα 21. C11 98 Πίνακας & Γράφημα 22. D01 99 Πίνακας & Γράφημα 23. D Πίνακας & Γράφημα 24. D Πίνακας & Γράφημα 25. D Πίνακας & Γράφημα 26.D Πίνακας & Γράφημα 27. D Πίνακας & Γράφημα 28. D

8 Πίνακας & Γράφημα 29. D Πίνακας & Γράφημα 30. D Πίνακας & Γράφημα 31. D Πίνακας & Γράφημα 32. D Πίνακας & Γράφημα 33. F 110 Πίνακας & Γράφημα 34. A01/B Πίνακας & Γράφημα 35. Α01/Β Πίνακας & Γράφημα 36. Α01/Β Πίνακας & Γράφημα 37. A01/B Πίνακας & Γράφημα 38. A01/B Πίνακας & Γράφημα 39. A01/C Πίνακας & Γράφημα 40. A01/C Πίνακας & Γράφημα 41. A01/C Πίνακας & Γράφημα 42. A01/C Πίνακας & Γράφημα 43. A01/C Πίνακας & Γράφημα 44. A01/C Πίνακας & Γράφημα 45. A01/C Πίνακας & Γράφημα 46. A01/C Πίνακας & Γράφημα 47. A01/C Πίνακας & Γράφημα 48. A01/C Πίνακας & Γράφημα 49. A01/C Πίνακας & Γράφημα 50. A01/D Πίνακας & Γράφημα 51. A01/D Πίνακας & Γράφημα 52. A01/D Πίνακας & Γράφημα 53. A01/D Πίνακας & Γράφημα 54. A01/D Πίνακας & Γράφημα 55. A01/ D Πίνακας & Γράφημα 56. Α01/D Πίνακας & Γράφημα 57. A01/D Πίνακας & Γράφημα 58. A01/D Πίνακας & Γράφημα 59. A01/D

9 Πίνακας & Γράφημα 60. A01/D Πίνακας & Γράφημα 61. A06/B Πίνακας & Γράφημα 62. A06/B Πίνακας & Γράφημα 63. A06/B Πίνακας & Γράφημα 64. A06/B Πίνακας & Γράφημα /B Πίνακας & Γράφημα 66. A01/F 143 Πίνακας & Γράφημα 67. Α03/F 144 Πίνακας & Γράφημα 68. A04/F 145 Πίνακας & Γράφημα 69. A05/F 146 Πίνακας & Γράφημα 70. A06/F 147 8

10 Ευχαριστίες Η πορεία μου ως φοιτήτρια ξεκίνησε με δυσκολίες, αλλά με αγάπη και υποστήριξη από τον πατέρα μου Frank, τον θείο μου Martin, την θεία μου Shelagh και την γιαγιά μου Betty, οι οποίοι πίστεψαν σε μένα και με βοήθησαν στο δύσκολο αυτό ξεκίνημά μου. Λόγω εργασίας καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου, και όσων αυτή συνεπάγεται άγχος, κούραση, έλλειψη χρόνου- αλλά και προβλημάτων υγείας η εργασία αυτή δεν θα είχε παραδοθεί εάν δεν ήταν οι φίλοι μου Χάρης, Στέλλα, Γαβριέλα και Σταύρος να ενθαρρύνουν να ολοκληρώσω τις σπουδές μου. Και φυσικά χωρίς την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση της καθηγήτριάς μου κας Κατσώνη Βασιλικής, η εργασία αυτή δεν θα είχε ολοκληρωθεί. Σε όλους, ένα μεγάλο ευχαριστώ, μέσα από την καρδιά μου για την αγάπη και συμπαράσταση σας, στο σημαντικό αυτό κομμάτι της ζωής μου, που με αυτήν την εργασία επιτέλους ολοκληρώνεται. 9

11 Εισαγωγή Η εποχή μας έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως η εποχή της πληροφορίας λόγω του ότι οι άνθρωποι έχουν πια τη δυνατότητα να επιλέξουν από μια πληθώρα πιθανών επιλογών, τον τρόπο με τον οποίον θα ενημερωθούν ενώ παράλληλα ο όγκος των διαθέσιμων πληροφοριών πολλαπλασιάστηκε. Σημαντικό ρόλο σε αυτό διαδραμάτισε το διαδίκτυο το οποίο άλλαξε δραματικά τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουμε πληροφορίες. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει κάνει δυνατή τη χρήση του διαδικτύου από μεγάλο κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού αφού πλέον δεν πρόκειται για ένα προϊόν πολυτελείας ή για μια υπηρεσία που απευθύνεται σε ένα μικρό, εξιδεικευμένο κοινό. Η διευρυμένη χρήση του διαδικτύου είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο που μετράει μόνο δύο δεκαετίες στην Ελλάδα. Αντιθέτως, ο τουρισμός αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό κομμάτι της τριτογενούς παραγωγής της χώρας εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες. H χρήση του διαδικτύου για τουριστικούς σκοπούς ήταν αναμενόμενη και επέφερε πολλά οφέλη. Παρόλα αυτά, όσον αφορά στον κλάδο των τουριστικών επισιτιστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα και στην χρήση του διαδικτύου ως μέσο πληροφόρησης, οι προσπάθειες που έχουν γίνει προέρχονται από μεμονωμένους επαγγελματίες στα πλαίσια ενός γενικότερου σχεδίου μάρκετινγκ. Ως εκ τούτου, οι χρήστες, είτε με την ιδιότητα του καταναλωτή είτε με την ιδιότητα του τουρίστα, δεν έχουν πρόσβαση σε μια αντικειμενική, αξιόπιστη, πλήρη και συνολική πληροφόρηση για τις διαθέσιμες επιλογές τους αφού ούτε το διαδίκτυο αλλά ούτε και κάποιο άλλο μέσο όπως εφημερίδες και περιοδικά τους παρέχει σήμερα αυτή την υπηρεσία. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η παρούσα εργασία θίγει το θέμα της χρήσης του διαδικτύου σχετικά με τις τουριστικές επισιτιστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, μελετώντας την συμπεριφορά των καταναλωτών και των τουριστών ως προς την πληροφορία και τα οφέλη της. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να αναδείξει τη χρηστικότητα του διαδικτύου στην ενημέρωση σχετικά με τη λειτουργία των τουριστικών επισιτιστικών επιχειρήσεων και των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων αυτών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των καταναλωτών και των τουριστών της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, στόχος αυτής της έρευνας είναι να αναδείξει τη σημασία της εκμετάλλευσης του όγκου των 10

12 πληροφοριών που τις περισσότερες φορές θεωρείται λανθασμένα ότι ο τελικός αποδέκτης γνωρίζει καθώς και να προτείνει έναν τρόπο διάθεσης αυτών των πληροφοριών με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε άτομο να μπορεί να βρίσκει αυτό που ψάχνει χωρίς να δυσανασχετεί ή να δυσκολεύεται. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι πρόκειται για μια μελέτη σκοπιμότητας υπό την έννοια ότι διερευνάται η σκοπιμότητα της ύπαρξης ενός μέσου διαχείρισης και παρουσίασης των πληροφοριών σχετικά με τις τουριστικές, επισιτιστικές επιχειρήσεις. Ξεκινώντας από τη σκέψη ότι, όταν η πληροφορία είναι συγκεντρωμένη, ο κάθε δυνητικός πελάτης, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τί ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες του καθώς και το ότι βλέποντας τις προσφερόμενες υπηρεσίες, πολλές φορές στις ανάγκες του υποψήφιου πελάτη προστίθεται και άλλες ανάγκες που ως εκείνη την ώρα δεν γνώριζε ότι είχε ή ότι ήθελε, η υπόθεση έρευνας αυτής της εργασίας είναι η εξής: αν ο καταναλωτής ή/και τουρίστας έχει στη διάθεση του λεπτομερείς και έγκυρες πληροφορίες σχετικά με τις επισιτιστικές επιχειρήσεις της εκάστοτε περιοχής που επισκέπτεται, τότε θα τις χρησιμοποιήσει και θα τις κρίνει ως χρήσιμες αν όχι απαραίτητες. Για την εξυπηρέτηση των επί μέρους στόχων της εργασίας και την επαλήθευση ή απόρριψη της υπόθεσης έρευνας, κρίθηκε απαραίτητη η εμπειρική προσέγγιση μέσω της διεξαγωγής ποσοτικής έρευνας. Πιο συγκεκριμένα η μελέτη χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, αναλύεται εκτενέστερα η προβληματική του κυρίως θέματος και στην συνέχεια, βάσει της υπάρχουσας σύγχρονης βιβλιογραφίας, συζητούνται οι βασικοί όροι και οι σχετικές ιδέες, τα απαραίτητα δηλαδή στοιχεία για την βαθύτερη κατανόηση του υπό διερεύνηση θέματος. Στο πρώτο υποκεφάλαιο εξετάζεται η έννοια της κατανάλωσης, του καταναλωτή καθώς και οι καταναλωτικές ανάγκες και συνήθειες. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο γίνεται λόγος για τις έννοιες τουρισμός και τουρίστας, για τις τουριστικές επιχειρήσεις, για τους τύπους και τις ανάγκες του τουρίστα ενώ επιχειρείται η διάκριση ανάμεσα στις έννοιες του τουρίστα και του καταναλωτή. Το τρίτο υποκεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη διαφήμιση και στην προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών ενώ το τέταρτο υποκεφάλαιο πραγματεύεται τις έννοιες του διαδικτύου και της πληροφόρησης καθώς και των εφαρμογών τους στον τουρισμό και πιο συγκεκριμένα στις επισιτιστικές επιχειρήσεις. Το δεύτερο μέρος αφορά στην έρευνα που έλαβε χώρα στα πλαίσια της παρούσας εργασίας. Γίνεται αναφορά στην μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και στη συνέχεια η παρουσίαση και η συζήτηση των 11

13 αποτελεσμάτων. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας και λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα προτείνεται η δημιουργία ενός διαδικτυακού τόπου. 12

14 Κεφάλαιο 1ο. Προσδιορισμός του κυρίου θέματος/προβληματικής 13

15 Αναζητώντας πληροφορίες στο διαδίκτυο για τις προσφερόμενες υπηρεσίες τουριστικών επισιτιστικών επιχειρήσεων, είναι εύκολο να καταλήξει κάποιος στο συμπέρασμα ότι η πληροφορίες, οι οποίες θα μπορούσε να αναζητήσει οποιοσδήποτε έχει σκοπό να πραγματοποιήσει μία έξοδο, δεν υπάρχουν πουθενά καταγεγραμμένες. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, αν κάποιος προβεί σε αναζήτηση των επισιτιστικών επιχειρήσεων της κατηγορίας "καφέ-μπαρ" που στις προσφερόμενες υπηρεσίες τους έχουν και την διάθεση wi-fi, ή παρέχουν επιτραπέζια παιχνίδια στον χώρο της επιχείρησης για τους θαμώνες ώστε να περάσουν κάποιες ώρες ξεγνοιασιάς και να απολαύσουν την διαμονή τους στον χώρο της επιχείρησης, τότε σύντομα θα συνειδητοποιήσει, ότι δεν υπάρχει διαθέσιμη αυτή η πληροφορία, καθώς ούτε και άλλο οπτικό υλικό για κάποια από αυτές τις επιχειρήσεις ή άλλα στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν κεντρίσουν το ενδιαφέρον του πιθανού επισκέπτη. Το πλήθος των πληροφοριών για τις οποίες γίνεται λόγος δεν είναι απαραίτητα κάτι το εξεζητημένο, αλλά εντός των λογικών πλαισίων ενός καταναλωτή ή τουρίστα που θέλει να έχει επιλογές και που επιθυμεί να εξετάζει αυτές τις διαθέσιμες επιλογές με βάση τις ανάγκες του προτού πάρει μια απόφαση. Όπως για παράδειγμα προτού κλείσουμε τις διακοπές μας, κάνουμε έρευνα για εισιτήρια, ξενοδοχεία, και σημεία ενδιαφέροντος στον προορισμό μας, έτσι και όταν τίθεται το θέμα της εξόδου -είτε αυτό είναι για καφέ, ποτό, φαγητό- το να αναζητεί κανείς πληροφορίες για τις υπάρχουσες υπηρεσίες και προϊόντα είναι απόλυτα λογικό, είτε αυτό είναι κατά την διάρκεια των διακοπών μας, είτε στην καθημερινότητά μας όταν διαμένουμε στον κύριο τόπο κατοικίας μας. Αντίστοιχα, όταν ένας τουρίστας επισκέπτεται μια χώρα, ψάχνει όχι μόνο για σημεία ενδιαφέροντος, διαμονής και τρόπους μετακίνησης, αλλά επιθυμεί να γνωρίσει και την τοπική κουλτούρα τον τρόπο ζωής, να γευτεί τοπικά εδέσματα και να ακούσει τοπική μουσική, να γευτεί τα τοπικά προϊόντα αλλά και να κάνει χρήση των τοπικών υπηρεσιών, πχ. φιλοξενίας, φαγοποσίας, κ.λπ.. Υπάρχουν βέβαια στο διαδίκτυο κατάλογοι επιχειρήσεων που προσφέρουν τα στοιχεία της επιχείρησης, όπως το όνομα, την διεύθυνση και το τηλέφωνο αλλά και ιστοσελίδες διαφόρων μεμονωμένων τουριστικών επιχειρήσεων που για να τις εντοπίσει κάποιος πρέπει είτε να έχει ήδη ακούσει το όνομα της επιχείρησης και να το αναζητήσει, ή τυχαία να την ανακαλύψει, εάν αυτή φανεί στα αποτελέσματα της έρευνας. 14

16 Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε ότι ακόμα και οι πληροφορίες που διατίθενται στις εν λόγω ιστοσελίδες εκτός από ελλιπείς, τις περισσότερες φορές είναι και αναξιόπιστες καθώς πολύ σπάνια οι επιχειρήσεις αυτές έχουν προσωπικό που θα ανανεώσει το υλικό ή τις πληροφορίες στην σελίδα. Επίσης, είναι σύνηθες επιχειρήσεις που έχουν κλείσει ή μεταφερθεί να μην έχουν ανανεώσει τα στοιχεία τους στην ιστοσελίδα τους και υποψήφιοι πελάτες που τους βρήκαν από το διαδίκτυο αφού κατέφθασαν στην ενδεικτική διεύθυνση να απογοητεύτηκαν και να μην αναζήτησαν ή επιδίωξαν να επισκεφθούν την εν λόγω επιχείρηση ξανά. Το πλήθος των πληροφοριών που θα μπορούσε να αναζητήσει σε έναν σωστά οργανωμένο κατάλογο επιχειρήσεων είναι ισοδύναμο των κινήσεων που θα κάνει ο καταναλωτής ή ο τουρίστας από την στιγμή που θα πάρει την απόφαση να κάνει χρήση μιας υπηρεσίας μέχρι και τη στιγμή που θα βρίσκεται ήδη στον χώρο της επιχείρησης. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, δημιουργείται η σκέψη ότι τα παρακάτω στοιχεία είναι τα πρώτα που πρέπει να διατίθενται στον δυνητικό πελάτη, και αυτήν η θεωρία θα εξετάσουμε στην παρούσα εργασία: Ημέρες και ώρες λειτουργίας Δεν είναι ασυνήθιστο για ορισμένες τουριστικές επιχειρήσεις να είναι διαθέσιμες συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, καθώς στον τομέα του τουρισμού είναι σύνηθες για τις επιχειρήσεις να κλείνουν σε μη τουριστικές περιόδους. Όντας αυτό ένα ζήτημα, είναι σημαντικό να μπορεί να μάθει ο πιθανός πελάτης, εάν τις ημέρες και ώρες που σκέφτεται να επισκεφτεί την επιχείρηση, αυτή θα είναι εν λειτουργία. Διεύθυνση και τηλέφωνο επικοινωνίας Προφανώς και είναι μια πληροφορία χρήσιμη, καθώς μπορεί ο κάθε δυνητικός πελάτης να εντοπίσει είτε με τη χρήση ψηφιακών εφαρμογών την ακριβή τοποθεσία και να οδηγηθεί στην επιχείρηση, είτε να τηλεφωνήσει στην επιχείρηση να ζητήσει ακριβείς οδηγίες αλλά και να ζητήσει άλλες χρήσιμες πληροφορίες σχετικές με την επιχείρηση, όπως λόγου χάρη, εάν είναι εύκολα προσβάσιμη σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Προσβασιμότητα Χρήσιμες κρίνονται και οι πληροφορίες σχετικά με την πρόσβαση στο χώρο της επιχείρησης 15

17 χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς καθώς και σχετικά με τις υπηρεσίες στάθμευσης σε περίπτωση που η μετακίνηση προς την επιχείρηση θα γίνει με ιδιωτικό όχημα. Η πληροφορία αυτή θα μπορούσε κάλλιστα να βρεθεί από τον καταναλωτή ή τον ταξιδιώτη τον ίδιο, παρ' όλα αυτά δίνοντας τη συγκεκριμένη πληροφορία στον δυνητικό πελάτη, εκείνος διευκολύνεται και αυτό από μόνο του είναι σημαντικό στη σημερινή κοινωνία όπου ο ελεύθερος χρόνος είναι κάτι το δυσεύρετο. Επίσης, ενημερώνοντας τον δυνητικό πελάτη για την κατάσταση της στάθμευσης στην περιοχή, τον σώζει από την ταλαιπωρία του να μην βρίσκει να σταθμεύσει το αυτοκίνητο του στην πολυσύχναστη περιοχή και τον προτρέπει, εάν είναι εύκολη η συγκοινωνία, να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς ως εναλλακτική λύση. Κατάλογος προϊόντων ή/και υπηρεσιών και οι αντίστοιχες τιμές τους Όλοι μας πάνω κάτω ξέρουμε τις προτιμήσεις μας και όταν κανονίζουμε να βγούμε έξω, θέλουμε αυτό που θα καταναλώσουμε εκτός της εξαιρετικής ποιότητας που συνήθως αναζητάμε να το βρίσκουμε και σε μια τιμή που είναι αντίστοιχη της οικονομικής μας κατάστασης. Δεν θέλει κανείς να βρίσκεται προ εκπλήξεως όταν έρχεται ο λογαριασμός, και δυστυχώς σε διάφορες επιχειρήσεις ένας κατάλογος δεν είναι πάντα διαθέσιμος όχι μόνο στα αγγλικά, που είναι πιο διαδεδομένη γλώσσα, αλλά ούτε και στα ελληνικά καθώς θεωρούνται δεδομένα κάποια προϊόντα. Διαθέσιμες προσφορές ή ενεργές προωθητικές ενέργειες Στο εξωτερικό ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν προωθητικές ενέργειες, τύπου κουπονιών ή "Happy hours" ώστε να προσεγγίσουν τους πελάτες και να αυξήσουν τα κέρδη της επιχείρησης. Οι προωθητικές αυτές ενέργειες συνήθως αφορούν τις ώρες όπου οι επιχειρήσεις δεν έχουν αυξημένη κίνηση με αποτέλεσμα να μην έχουν τα αναμενόμενα κέρδη. Για να αυξήσουν λοιπόν τα κέρδη, κάνουν προσφορές. Οι προσφορές αυτές θα ήταν πολύ χρήσιμο να φαίνονται κάπου ώστε να είναι προσβάσιμες από το κοινό ώστε να επωφελείται από αυτές. Οι ενέργειες αυτές αφορούν νέους πελάτες, και συνετότερο θα ήταν να διαχέεται η πληροφορία και να μην εγκλωβίζεται σε "μια γειτονιά" απευθυνόμενη μόνο στους κατοίκους ή στους περαστικούς που περνάνε από την επιχείρηση επειδή είναι ο δρόμος τους ή επειδή μένουν εκεί κοντά. 16

18 Οπτικό υλικό (φωτογραφίες) τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού χώρου της επιχείρησης "Μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις", όσα και εάν γράψει κάποιος σε μια παράγραφο ή και βιβλίο ολόκληρο, δεν θα μπορέσει ποτέ να συγκριθεί η περιγραφή του με την εικόνα την ίδια. Όταν μιλάμε για επιχειρήσεις και προϊόντα, δυστυχώς η εμφάνιση παίζει σημαντικό ρόλο. Εάν ο χώρος είναι εύκολα προσβάσιμος σε άτομα με ειδικές ανάγκες (αναπηρικό αμαξίδιο) Δυστυχώς ένα ποσοστό κάθε πληθυσμού μιας χώρας, πάσχει από κάποια ειδική ασθένεια η οποία τον καταβάλλει και τον αναγκάζει να μετακινείται κάνοντας χρήση ειδικών εξοπλισμών, π.χ. αναπηρικό καροτσάκι. Για τα άτομα αυτά, υπάρχουν κάποιες ξενοδοχειακές μονάδες που υποστηρίζουν την φιλοξενία τους διαμορφώνοντας ειδικά δωμάτια με όλες τις ανέσεις για την ασφαλή διαμονή του φιλοξενουμένου. Αντίστοιχα, υπάρχουν και κάποιες επιχειρήσεις οι οποίες υποστηρίζουν την ειδική αυτή ομάδα ανθρώπων διαμορφώνοντας ειδικά τον χώρο τους ώστε να μπορούν τα άτομα αυτά με τις ειδικές ανάγκες να επισκεφτούν τον χώρο και να επωφελούνται από τα προϊόντα τους και τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Η ύπαρξη ή όχι τέτοιων υποδομών, είναι κάτι που χρειάζεται να γνωρίζουν όχι μόνο τα άτομα με αυτές τις ανάγκες αλλά και οι συνοδοί αυτών. Εάν χρειάζεται να γίνει κάποια κράτηση εκ των προτέρων Κάποια μαγαζιά λόγω της ζήτησής τους, απαιτούν να γίνεται κράτηση ώστε να αποφθεχθούν οι μεγάλες ουρές και η αναμονή και συνεπώς η δυσαρέσκεια των καταναλωτών. Σε αυτήν την περίπτωση, αυτό θα έπρεπε να γίνεται γνωστό εκ των προτέρων στους δυνητικούς πελάτες ώστε να αποφθεχθούν δυσάρεστες εκπλήξεις. Εάν υπάρχει χώρος καπνιστών Πλέον με την νέα νομοθεσία που απαγορεύει το κάπνισμα σε δημόσιους και ιδιωτικούς κλειστούς χώρους, παρά μόνον εάν υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος, είναι σημαντικό για την μερίδα των ανθρώπων που καπνίζουν, να μπορούν να εντοπίσουν επιχειρήσεις που διαθέτουν χώρους που τους επιτρέπουν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών χωρίς να τους υποχρεώνουν να απέχουν από τις συνήθειες τους. 17

19 Επίσης, ανάλογα με το είδος της επιχείρησης επιπλέον πληροφορίες κρίνονται σημαντικές, όπως: Για cafe-bar: το είδος της μουσικής που παίζεται εάν ο χώρος της επιχείρησης διατίθεται για εκδηλώσεις/εκθέσεις εάν υπάρχουν επιτραπέζια/μπιλιάρδο/τάβλι για τους θαμώνες εάν προσφέρεται και φαγητό ή άλλα snacks Για κέντρα διασκέδασης: το είδος της μουσικής που παίζεται στην επιχείρηση εάν υπάρχει κάποιος κώδικας ενδυμασίας (dress code) εάν προσφέρεται και φαγητό ή άλλα snacks Για εστιατόρια: το είδος της μουσικής που παίζεται στην επιχείρηση (εάν υπάρχει) εάν υπάρχει κάποιος κώδικας ενδυμασίας (dress code) το είδος του φαγητού που προσφέρεται ο μέσος όρος κόστους κατά άτομο για την κατανάλωση των προϊόντων και την χρήση των υπηρεσιών στην επιχείρηση Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη, η παρούσα εργασία εξετάζει αν η προβολή μιας τουριστικής επιχείρησης σε έναν διαδικτυακό κατάλογο επιχειρήσεων που δεν περιορίζεται μόνο στις βασικές πληροφορίες, δηλαδή το όνομα της επιχείρησης, το τηλέφωνο και τη διεύθυνση, έχει περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει έναν νέο πελάτη ο οποίος θα μπει στην διαδικασία να επισκεφθεί την επιχείρηση καθώς θα μπορεί να επιβεβαιώσει εκ των πρότερων ότι οι προσφερόμενες υπηρεσίες και τα προϊόντα που αναζητεί διατίθενται στην εν λόγω τουριστική επισιτιστική επιχείρηση. Εξετάζει, επίσης, το αν η ύπαρξη της πληροφορίας σε έναν διαδικτυακό κατάλογο επιχειρήσεων κάνει πιο εφικτό το να κερδίσει την επίσκεψη ενός νέου καταναλωτή σε αντίθεση με την ύπαρξη της πληροφορίας της επιχείρησης στον δικό της ιστότοπο. Και τέλος, εξετάζει αν οι τουριστικές υπηρεσίες και τα 18

20 προϊόντα δεν χρησιμοποιούνται μόνο από τους τουρίστες αλλά και από άτομα που διαμένουν όχι μόνο στην ίδια χώρα, αλλά και στην ίδια πόλη και που μετακινούνται με σκοπό την κάλυψη των αναγκών τους όπως η διασκέδαση, η χαλάρωση, η ηρεμία, η σίτιση και άλλα. Στα κεφάλαια που ακολουθούν, λοιπόν, θα μελετήσουμε τον τουρισμό, την κατανάλωση, την διαφήμιση, το διαδίκτυο, και την μεταξύ τους σχέση. 19

21 Κεφάλαιο 2ο. Βιβλιογραφική ανασκόπηση 20

22 2.1 Καταναλωτής, καταναλωτικές ανάγκες και συνήθειες Η έννοια της κατανάλωσης Τα άτομα διοχετεύουν όλο ή ένα τμήμα του εισοδήματός τους σε καταναλωτικές δαπάνες ώστε να αποκτήσουν τα αγαθά που χρειάζονται για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ως εκ τούτου, βασικότερος παράγοντας για τον προσδιορισμό της κατανάλωσης θεωρείται το ύψος του εισοδήματος (Παπαβασιλείου, 2003, p. 47). Η συνολική κατανάλωση μιας οικονομίας συνίσταται από το άθροισμα των επί μέρους καταναλώσεων των ατόμων και το Εθνικό Εισόδημα είναι συνίσταται από το άθροισμα του συνόλου των ατομικών εισοδημάτων έτσι ώστε σε κάθε επίπεδο εισοδήματος να υπάρχει ένα αντίστοιχο επίπεδο κατανάλωσης. Απότοκο, αυτής της διαπίστωσης είναι η συνάρτηση κατανάλωσης. Σύμφωνα με την τελευταία αλλά και με την εμπειρία μας, η κατανάλωση αυξάνεται ή μειώνεται αντιστοίχως με την αύξηση ή τη μείωση του Εθνικού Εισοδήματος. Το επίπεδο της κατανάλωσης εξαρτάται, λοιπόν, από το επίπεδο του Εθνικού Εισοδήματος αλλά σε αυτό το σημείο, πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχει ένα ελάχιστο επίπεδο κατανάλωσης για διαβίωση το οποίο είναι ανεξάρτητο από το εισόδημα. Παρόλα αυτά, το εισόδημα δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την κατανάλωση. Το επίπεδο της κατανάλωσης επηρεάζεται και από παράγοντες όπως οι προτιμήσεις των καταναλωτών, η διανομή του εισοδήματος και οι προβλέψεις των καταναλωτών κυρίως όσον αφορά στη μελλοντική διαμόρφωση των τιμών. Μερικοί ακόμα παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση είναι τα ρευστά διαθέσιμα, οι ευκαιρίες κερδοσκοπικής τοποθέτησης, το ύψος του επιτοκίου. Επίσης, ρόλο στο επίπεδο της κατανάλωσης διαδραματίζει η εξασφάλιση μέσω περιουσιακών στοιχείων, οι πωλήσεις με δόσεις καθώς και οι συνήθειες και οι εισοδηματικής προβλέψεις. Η κατανάλωση όμως δεν είναι μόνο μια έκφανση της οικονομικής ζωής αλλά και μια συνειδητή πράξη, μια πρακτική. Οι καταναλωτές κάνουν χρήση των αντικειμένων κατανάλωσης (consumptions objects) με διαφορετικούς τρόπους οι οποίοι ονομάζονται 21

23 πρακτικές κατανάλωσης (consumption practices). Η κατανάλωση μπορεί να αναλυθεί ως προς τη δομή της και ως προς τον σκοπό της (Holbrook, 1994, pp ). Όπως εξηγεί και ο Σιώμκος (2002, p. 40) ως προς τη δομή της, η κατανάλωση συγκροτείται τόσο από τις πράξεις των καταναλωτών που συμπεριλαμβάνουν αντικείμενα κατανάλωσης (πράξεις αντικειμένου) όσο και από τις αλληλεπιδράσεις των καταναλωτών με άλλα άτομα κατά τις οποίες χρησιμεύουν ως πόροι αντικείμενα κατανάλωσης. Όσον αφορά στο σκοπό της πράξης της κατανάλωσης, μπορούμε να διακρίνουμε τις καταναλωτικές πράξεις που αποτελούν αυτοσκοπούς (αυτοτελείς πράξεις) και εκείνες που αποτελούν τα μέσα ώστε να επιτευχθούν κάποιο περαιτέρω σκοποί (συντελεστικές πράξεις). Χρησιμοποιώντας αυτόν τον διαχωρισμό, ο Holt (1995) παρουσίασε σε ένα σχετικό άρθρο μια τυπολογία των πρακτικών κατανάλωσης. Σύμφωνα με αυτήν την τυπολογία υπάρχουν τέσσερις τύποι πρακτικών κατανάλωσης: η κατανάλωση ως εμπειρία, η κατανάλωση ως ολοκλήρωση, η κατανάλωση ως παιχνίδι και η κατανάλωση ως ταξινόμηση. Εικόνα 1. Πρακτικές Κατανάλωσης (Holbrook, 1994, p. 3) 22

24 2.1.2 Η έννοια καταναλωτής Ο Τζων Φιτζέραλντ Κέννεντυ, στις 15 Μαρτίου 1962, στο μήνυμά του Protecting Consumer Interest προς το Αμερικανικό Κογκέσσο αναφέρει πως όλοι μας είμαστε καταναλωτές. Μάλιστα, συνεχίζει λέγοντας ότι «οι καταναλωτές αποτελούν τη μεγαλύτερη οικονομική μονάδα, η οποία επηρεάζεται σχεδόν από κάθε δημόσια ή ιδιωτική απόφαση, τη μόνη σημαίνουσα οικονομική ομάδα που δεν είναι αποτελεσματικά οργανωμένη και της οποίας οι απόψεις δεν ακούγονται» (Kennedy, 1962). Πέντε δεκαετίες μετά τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά αλλά η ιδέα ότι όλοι μας είμαστε καταναλωτές δεν έχει ξεπεραστεί μέχρι σήμερα αφού το ίδιο υποστηρίζουν και σύγχρονοι μελετητές όπως ο Σιώμκος (2002, p. 33) Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Μάρκετινγκ (American Marketing Association), καταναλωτής ή πελάτης είναι ο πραγματικός ή ο υποψήφιος αγοραστής προϊόντων ή υπηρεσιών (American Marketing Association). Οι Farris, et al., παραθέτουν έναν λίγο πιο περιγραφικό ορισμό σύμφωνα με τον οποίο, ανάλογα με την δραστηριότητα κάθε επιχείρησης, καταναλωτής ορίζεται ένα άτομο, ένα νοικοκυριό ή μια εταιρεία που αγόρασε, παρήγγειλε ή εγγράφηκε (Farris, et al., 2010). Υπάρχει μια διαδικασία με συγκεκριμένα στάδια από τα οποία περνά ο κάθε καταναλωτής ωσότου φθάσει στο τελικό στάδιο της κατανάλωσης. Σύμφωνα με τον Πρωτοπαπαδάκη τα στάδια από τα οποία περνάει ο καταναλωτής ώστε να καταλήξει στην αγοραστική απόφαση είναι πέντε. Το πρώτο από αυτά είναι η αναγνώριση της ανάγκης. Κατά το δεύτερο στάδιο, ο καταναλωτής προχωρά στην αναζήτηση πληροφοριών με σκοπό να περιορίσει τον κίνδυνο και να προβεί σε σωστές επιλογές. Το επόμενο στάδιο δεν είναι άλλο από την αξιολόγηση των εναλλακτικών σε αυτό το σημείο να αναφερθεί ότι σε αυτό το στάδιο το υποκειμενικό στοιχείο είναι έντονο καθώς όπως θα δούμε και στη συνέχεια ο κάθε καταναλωτής έχει διαφορετικές ανάγκες και αξιολογεί αγαθά και υπηρεσίες με το δικό του τρόπο. Το τέταρτο στάδιο είναι αυτό της αγοράς και το τελευταίο μα εξίσου σημαντικό είναι η αξιολόγηση της αγοράς. Σε αυτό το στάδιο ο καταναλωτής αξιολογεί το κατά πόσο κάλυψε τις ανάγκες τους και κρίνει αν είναι ευχαριστημένος ή απογοητευμένος από την αγορά στην οποία προέβη. 23

25 2.1.3 Ομάδες καταναλωτών Δεν είναι όλοι οι καταναλωτές ίδιοι, ούτε έχουν τις ίδιες ανάγκες και απαιτήσεις. Και όπως ήδη αναφέρθηκε αυτό επηρεάζει τη διαδικασία της λήψης της απόφασης της αγοράς η οποία αποτελεί ένα από τα βασικά στάδια της αγοραστικής διαδικασίας. Πολλές και διαφορετικές θεωρίες σχετικά με τη λήψη αποφάσεων από τους καταναλωτές έχουν εκφραστεί από τους μελετητές. Η ποικιλία των υποδειγμάτων καταναλωτή που έχει προκύψει έγκειται στις διαφορετικές υποθέσεις που διατυπώνουν οι ερευνητές σχετικά με την ίδια τη φύση των ανθρώπων. Έτσι στην σχετική βιβλιογραφία (Karwowski, et al., 2011, pp. 224, ) (Rice, 2010, p. 63) γίνεται λόγος για το υπόδειγμα του οικονομικού ανθρώπου (economic man), το υπόδειγμα του παθητικού ανθρώπου (passive man), το υπόδειγμα του γνωστικού ανθρώπου (cognitive man) και στο υπόδειγμα του συναισθηματικού ανθρώπου (emotional man). Το υπόδειγμα του οικονομικού ανθρώπου θεωρεί τον καταναλωτή ως ένα απολύτως ορθολογικό ον. Το υπόδειγμα αυτό προϋποθέτει ότι ο καταναλωτής έχει επίγνωση όλων των εναλλακτικών επιλογών, της χρησιμότητας και της τιμής τους. Ο οικονομικός άνθρωπος θα επιλέξει εκείνο που του δίνει τη μεγαλύτερη αξία. Αντιθέτως, το υπόδειγμα του παθητικού ανθρώπου αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως έναν καταναλωτή ο οποίος είναι πειθήνιος δέκτης των προσπαθειών προώθησης και προβολής των προϊόντων. Στο αντίποδα, το υπόδειγμα του γνωστικού ανθρώπου θεωρεί τον καταναλωτή ενεργό συλλέκτη πληροφοριών για τα προϊόντα τα οποία τον ενδιαφέρουν με σκοπό να λάβει ικανοποιητικές αγοραστικές αποφάσεις. Τέλος, το υπόδειγμα του συναισθηματικού ανθρώπου περιγράφει έναν καταναλωτή ο οποίος στηρίζει τις αποφάσεις του όχι στην αντικειμενική κρίση αλλά σε υποκειμενικά κριτήρια όπως αγάπη, φόβο, υπερηφάνεια κ.λπ.. Ανεξάρτητα, όμως από το πως θα λειτουργήσει ο κάθε καταναλωτής κατά τη διαδικασία λήψης της απόφασης της αγοράς και σε ποιο υπόδειγμα ανθρώπου από αυτά που αναφέρθηκαν θα μπορούσαμε να τον κατατάξουμε, υπάρχουν και κάποιοι παράγοντες οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο είδος των αναγκών που εκδηλώνει ο καταναλωτής και επομένως επηρεάζουν σε εξίσου σημαντικό βαθμό την τελική απόφαση αγοράς. Μεταξύ άλλων παραγόντων, οι σημαντικότεροι είναι οι εξής: 24

26 η ηλικία η οικογενειακή κατάσταση το φύλο το μορφωτικό επίπεδο το κοινωνικό υπόβαθρο το επάγγελμα ταξιδιώτες εάν είναι άτομα με ειδικές ανάγκες εάν είναι ημεδαποί ή αλλοδαποί η οικονομική κατάσταση η ψυχολογία η αιτία της ανάγκης ο διαθέσιμος χρόνος Εικόνα 2. Παράγοντες που επηρεάζουν την διαδικασία πάρσης απόφασης των καταναλωτών (Lamb, et al., ) 25

27 Εικόνα 3. Κριτήρια και μεταβλητές τμηματοποίησης των αναγκών των καταναλωτών (Schiffman, et al., 2013, pp ) 26

28 Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη, καταλαβαίνουμε ότι προφανώς και ένας έφηβος, ή μια παρέα εφήβων δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες και απαιτήσεις με έναν μεσήλικας ή έναν άνθρωπο της τρίτης ηλικίας. Πόσο μάλλον μια οικογένεια που ταξιδεύει και έχει μαζί της τα ανήλικα παιδιά της ή κάποιο νεογέννητο μωρό. Αντίστοιχα, κάποιος που ταξιδεύει για επιχειρηματικούς λόγους δεν έχει τις ίδιες ανάγκες με έναν μεμονωμένο τουρίστα που ταξιδεύει για ευχαρίστηση ή με κάποιο άτομο με ειδικές ανάγκες. Βάσει των παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι κάθε καταναλωτής έχει διαφορετικές απαιτήσεις και ανάγκες και ψάχνει απαντήσεις σε ερωτήσεις που για τον ίδιο έχουν νόημα ενώ για άλλους μπορεί απλά να ήταν περιττές. Για παράδειγμα, ένα άτομο με ειδικές ανάγκες, θέλει να γνωρίζει την προσβασιμότητα στην επιχείρηση, καθώς μπορεί να φέρει αναπηρικό αμαξίδιο και θέλει να γνωρίζει εάν σε περίπτωση που χρειαστεί να πάει στην τουαλέτα, εάν ο χώρος είναι κατάλληλος για τέτοιου είδους φιλοξενία. Αντίστοιχα, ένας επιχειρηματίας που βρίσκεται σε επαγγελματικό ταξίδι, και κάνει χρήση του διαδικτύου, θεωρεί απαραίτητη τη δυνατότητα ασύρματης σύνδεσης από τον χώρο προς το διαδίκτυο ώστε να μπορεί να συνδεθεί ανά πάσα στιγμή. Μια παρέα εφήβων, ενδιαφέρεται να μπορεί να δραστηριοποιηθεί και να διασκεδάσει, είτε παίζοντας επιτραπέζια, ακούγοντας ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής και συνήθως αναζητά υπηρεσίες που μπορεί να αντέξει το χαρτζιλίκι τους. Άτομα υψηλότερων κοινωνικών τάξεων, που έχουν συνηθίσει στην πολυτέλεια και την άριστη ποιότητα και εξυπηρέτηση έχουν απαιτήσεις και ανάγκες υψηλότερων προδιαγραφών. Προφανώς και σε όλα τα παραπάνω παραδείγματα υπάρχουν και κοινές ανάγκες, όπως η ανάγκη για γρήγορη εξυπηρέτηση ή σωστή/επαγγελματική εξυπηρέτηση, οπότε είναι προφανές ότι οι πρωταρχικές και υψηλότερες ιεραρχικά ανάγκες δεν αναιρούν τις υπόλοιπες. 27

29 2.1.4 Ανάγκες καταναλωτή Ζούμε σε μια κοινωνία προσανατολισμένη στην αυξανόμενη υλική κατανάλωση. Συχνά μάλιστα συγχέονται οι όροι επιθυμία και ανάγκη στο πλαίσιο της υπερκατανάλωσης. Κάθε άνθρωπος έχει κάποιες ανάγκες και επιθυμίες. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες μας είναι μια πολύπλοκη εσωτερική διεργασία η οποία προκύπτει από τις γνώσεις και τις απόψεις μας. Από την σκοπιά της μικροοικονομικής θεωρίας (Παπαβασιλείου, 2002, p. 24), οι ανάγκες διαχωρίζονται βάσει τον βαθμό της έντασης, τη δυνατότητα προσαρμογής ή περιορισμού, το πόσους αφορούν και πως επηρεάζουν το άτομο. Πιο συγκεκριμένα, ανάλογα με τον βαθμό έντασης οι ανάγκες διακρίνονται σε ανάγκες συντήρησης ή αλλιώς σε βιολογικές ανάγκες οι οποίες περιλαμβάνουν τις ανάγκες που είναι απαραίτητο να καλυφθούν για την διατήρηση του ανθρώπου, τις ανάγκες πολιτισμού οι οποίες αφορούν ένα ανώτερο επίπεδο ζωής ή σε πιο προχωρημένη μορφή, πολυτελείς ανάγκες. Επίσης, οι ανάγκες διακρίνονται σε ελαστικές ή ανελαστικές ανάλογα με τη δυνατότητα προσαρμογής ή της δυνατότητας του περιορισμού των αναγκών αυτών. Όταν οι ανάγκες αφορούν ένα μόνο άτομο τότε ονομάζονται ατομικές ενώ όταν αφορούν μία κοινωνία ονομάζονται συλλογικές. Ιδιαίτερα σημαντική για την παρούσα μελέτη, είναι η διάκριση των αναγκών σε φανερές, οι οποίες επηρεάζουν το άτομο ως εκδηλωμένες ανάγκες και σε υπολανθάνουσες οι οποίες ενώ υπάρχει η σχετική ροπή το άτομο δεν τις αισθάνεται ακόμα. Αυτές οι αφανείς ροπές συχνά απωθούνται από τη συνείδηση του ατόμου ή καταπνίγονται λόγω του ότι η ικανοποίησή τους θεωρείται δύσκολη ή δεν κρίνεται σκόπιμη. Σε αυτό το σημείο, η διαφήμιση διαδραματίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο αφού μπορεί να μεταβάλλει τις λανθάνουσες ανάγκες σε φανερές με το να προκαλεί στο άτομο το αίσθημα της στέρησης και κατ επέκταση το κατευθύνει σε συγκεκριμένα αγαθά ή υπηρεσίες. Όπως και η εποχιακή μόδα, έτσι και η διαφήμιση οδηγεί στην πλασματική διεύρυνση των αναγκών με απώτερο στόχο την πρόκληση νέας ζήτησης από την οποία ωφελούνται οι παραγωγοί και οι έμποροι. Οι ανάγκες του ανθρώπου, ιεραρχούνται κατά τον Maslow (Rod Plotnik & Kouyoumdjian, 2014, p. 333), ξεκινώντας από τις βιολογικές ανάγκες, που περιλαμβάνουν την ανάγκη για αέρα, νερό, τροφή και καταφύγιο. Αυτές είναι οι βιολογικές ανάγκες που 28

30 πρέπει να ικανοποιήσει κάθε άνθρωπος πρώτα προτού περάσει στο επόμενο στάδιο αναγκών που προτρέπει τον άνθρωπο να αναζητά ασφάλεια, σιγουριά και προστασία, πχ, ασφάλεια δεν θα ένιωθε κάποιος μόνος του στην ζούγκλα, έτσι θα αναζητούσε να είναι κοντά σε άλλους ανθρώπους σε έναν χώρο όπου δεν θα ένιωθε καμία απειλή. Επόμενο στάδιο, αποτελούν οι κοινωνικές ανάγκες, καθώς ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν, και δεν θα μπορούσε να μείνει μόνος του. Η ανάγκη για αγάπη, τρυφερότητα και φιλία είναι επόμενες αφού έχει εξασφαλίσει την ασφαλή διαβίωσή του. Στις δύο τελευταίες βαθμίδες, της πυραμίδας του Maslow (Rod Plotnik & Kouyoumdjian, 2014, p. 333), στηρίζονται οι βιομηχανίες και οι διαφημιστές ώστε να επιτύχουν τον σκοπό τους, την κατανάλωση. Έτσι, η ανάγκη για αυτοεκτίμηση και κοινωνική καταξίωση αλλά και η ανάγκη για αυτοπληρότητα που αποτελεί την τελευταία βαθμίδα στην πυραμίδα των αναγκών, είναι δύο ανάγκες που θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκμεταλλεύονται περισσότερο τόσο η βιομηχανία του τουρισμού -εάν τελικά μπορούμε να εντάξουμε τον τουρισμό στον βιομηχανικό κλάδοόσο και οι υπόλοιπες βιομηχανίες. Οι ανάγκες όπως τις κατηγοριοποιήσαμε παραπάνω, αποτελούνται η κάθε μία από μικρότερες, οι οποίες είναι διαφορετικές σε κάθε άνθρωπο. Αντίστοιχα, δεν έχουν όλοι τις ίδιες επιθυμίες άρα και τις ίδιες ανάγκες. Έτσι και η ανάγκη του ανθρώπου να βγει έξω και να διασκεδάσει, έχει διαφορετική ιεραρχία στην πυραμίδα αναγκών του κάθε ανθρώπου. Οι άνθρωποι που βγαίνουν να διασκεδάσουν, το κάνουν για να ξεφύγουν από την ρουτίνα τους και την καθημερινότητά τους και φυσικά από τα προβλήματά τους. Έτσι, η τάση φυγής από την καθημερινότητα, τα διαφορετικά τοπία (έστω και εάν αυτά δεν είναι παρά τα διαφορετικά σαλόνια των εκάστοτε τουριστικών επιχειρήσεων), η ανθρώπινη επικοινωνία αλλά και το ίδιο το κοινωνικό περιβάλλον όπου ζει και κινείται ο άνθρωπος, αποτελούν βασικούς παράγοντες που επιβάλλουν την ύπαρξη των επισιτιστικών επιχειρήσεων. Έτσι, σε οποιαδήποτε μορφή της, η κάθε επισιτιστική επιχείρηση, είναι ένα μέρος όπου απολαμβάνει κανείς την ζωή, κοινωνικοποιείται, ανταλλάσσει ιδέες και διεγείρεται. Τα ποτά εντείνουν την απόλαυση, λύνουν την γλώσσα, πυροδοτούν την νοημοσύνη, ή όπως είπε ο Σωκράτης "δροσίζουν την ψυχή". Η διαδικασία της επιλογής της ανάγκης την οποία πρόκειται να ικανοποιήσουμε πρώτη, περιλαμβάνει πολλούς παραπάνω από έναν παράγοντες. Έτσι, για παράδειγμα, έστω 29

31 ότι αποφασίζαμε να πάμε για να φάμε, όπου θα εκπληρώναμε την ανάγκη για τροφή, το πού θα πηγαίναμε να φάμε, και το τί θα τρώγαμε, οι επιλογές αυτές θα γίνονταν βάσει ενός πλήθους συντελεστών, ανάλογα των βαθμίδων στην πυραμίδα που έχουμε κατακτήσει. Έτσι, ένας φτωχός άνθρωπος, που μετά βίας καλύπτει τις βασικές του ανάγκες, το να βγει έξω να φάει, είναι εκτός των επιλογών του. Οπότε δεν σκέφτεται το πού θα φάει, αλλά το αν θα φάει και αν τί. Αντίθετα, κάποιος με καλύτερες αποδοχές, έχει την επιλογή του τί θα φάει αλλά το θεωρεί δεδομένο ότι θα φάει, οπότε η μόνη επιλογή που έχει να κάνει είναι αν θα φάει έξω, και αν φάει έξω τί; Προφανώς οι επιλογές του θα γίνουν βάσει του τί μπορεί να καλύψει η τσέπη του. Αντίστοιχα, κάποιος ο οποίος έχει καλύψει το βιοποριστικό του και η οικονομική του κατάσταση είναι σε ένα επίπεδο όπου δεν χρειάζεται να ανησυχεί για το τί μπορεί να καλύψει, θα κάνει τις επιλογές του βάσει άλλων κριτηρίων, πχ, ποιότητα, prestige, και κοινωνικού περίγυρου. Είναι σημαντικό εδώ να καταλάβουμε ότι και στα τρία προηγούμενα παραδείγματα, η πληροφορία είναι απαραίτητη ώστε να ξέρει ο καταναλωτής ποιες είναι οι επιλογές του. Εκτός από υλικές ανάγκες, οι άνθρωποι έχουν και ψυχολογικές ανάγκες, οι οποίες δεν προκύπτουν απαραίτητα από τον ίδιο τους τον εαυτό αλλά από την κοινωνία στην οποία ζούνε και την καθημερινότητά τους. Είναι σημαντικό να δώσουμε την δέουσα προσοχή σε αυτήν την λεπτομέρεια, καθώς στον τουρισμό έχουμε να κάνουμε με πλήθος ανθρώπων από διαφορετικά μέρη του κόσμου, και προφανώς διαφορετικές ανάγκες έχει η κάθε κοινωνία και κάτι που για την ελληνική κοινωνία μπορεί να είναι υποδεέστερο, μπορεί για μια κοινωνική ομάδα να είναι το Α και το Ω. Καταλαβαίνοντας τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου, μπορούμε να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να φτιάξουμε το προϊόν το οποίο θα τον καλύψει. Αντίστοιχα, καθώς ζούμε σε μια εποχή όπου οι ανάγκες δεν είναι πραγματικές πάντα, αλλά πολλές φορές είναι τεχνητές για να ενισχύεται ο καταναλωτισμός, οι ανάγκες δημιουργούνται ώστε να καλύπτονται από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που βρίσκονται και προσφέρονται από την αγορά. Όταν ο καταναλωτής αναγνωρίσει μια ανάγκη πχ. της πείνας, αυτόματα γνωρίζει ότι η λύση είναι η εύρεση τροφής. Στην ουσία λοιπόν, αυτό που θα του προσφέρει μια 30

32 επισιτιστική επιχείρηση, είναι η κάλυψη της ανάγκης του. Η εκάστοτε επισιτιστική επιχείρηση που θα επιλέξει να καλύψει την ανάγκη του βέβαια δεν περιορίζεται μόνο στην ανάγκη της τροφής, αλλά και στην κάλυψη της κοινωνικής ανάγκης, της αναγνώρισης και εκτίμησης (Πρωτοπαπαδάκης, 2005, pp ) Καταναλωτικές συνήθειες Οι καταναλωτές διαμορφώνουν ο καθένας τις δικές του καταναλωτικές συνήθειες, επηρεάζονται βέβαια και από το κοινωνικό τους σύνολο (Schiffman, et al., 2013, pp ). Σημαντικοί παράγοντες οι οποίοι διαμορφώνουν ή επηρεάζουν τις καταναλωτικές συνήθειες είναι η κουλτούρα και η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει ο εκάστοτε καταναλωτής. Με όρο κουλτούρα περιγράφουμε το σύνολο των αξιών και των συμπεριφορών που μαθαίνουμε μέσω της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης ώστε να λειτουργούμε καλύτερα στα πλαίσια μιας κοινωνίας. Στο πλαίσιο της κουλτούρας, συγκαταλέγονται οι πολιτιστικές αξίες, οι πεποιθήσεις και τα έθιμα, η διαθέσιμη τεχνολογία, η ιδεολογία, η γλώσσα, οι θεσμοί, οι κανόνες κοινωνικής δομής, οι θρησκείες, οι τέχνες κ.α.. Όλα αυτά τα στοιχεία δεν μπορεί παρά να επιδρούν στις συνήθειες των καταναλωτών. Όμως να σημειωθεί ότι σε κάθε κοινωνία εκτός από την κυρίαρχη κουλτούρα, παρατηρούνται και επιμέρους κουλτούρες (Kardes, et al., 2014, pp ) οι οποίες μπορεί να έχουν τη βάση τους στην ηλικιακή ομάδα, στην γεωγραφική θέση, στην εθνική καταγωγή ή την φυλή ή στην θρησκεία. Οι επιμέρους κουλτούρες κατανάλωσης αλλά ακόμα και η επιμέρους κουλτούρα των αστέγων παρουσιάζουν και εκείνες διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες. Οι κοινωνικές τάξεις επίσης επηρεάζουν τις καταναλωτικές συνήθειες (Lantos, 2010, p. 213). Οι περισσότερες, αν όχι όλες, κοινωνίες ακολουθούν κάποιες ιεραρχικές δομές, οι οποίες εκ των πραγμάτων στρωματοποιούν τους ανθρώπους σε κοινωνικές τάξεις. Οι κοινωνικές τάξεις ορίζονται ως διακριτές ομάδες ανθρώπων οι οποίοι μοιράζονται κατά κύριο λόγο, παρόμοιο επίπεδο μόρφωσης και επάγγελμα και δευτερευόντως παρόμοιο εισόδημα. Η κοινωνική θέση που κατέχει ο καταναλωτής εξαρτάται και κατ επέκταση 31

33 προσδιορίζεται συνήθως με βάση τις κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές όπως η επαγγελματική θέση και το κύρος, το οικογενειακό εισόδημα και τα μορφωτικά προσόντα. Εικόνα 4. Ομάδες αναφοράς (Schiffman, et al., 2013, p. 290) Επισιτισμός, τουρισμός και διασκέδαση: ανάγκες και επιλογές Λόγω του πλήθους των επιλογών που έχει ο καταναλωτής την σήμερον ημέρα, για να μην κάνει λάθος επιλογές, θα χρησιμοποιήσει διάφορες μεθόδους ώστε να καταφέρει να κάνει την σωστή επιλογή (Bergmann, 2002, pp ). Ενδεικτικά, θα χρησιμοποιήσει για αρχή την δική του προσωπική εμπειρία για να περιορίσει τις επιλογές του και να μην κάνει τις ίδιες λανθασμένες επιλογές. Επίσης, θα πάρει ιδέες και θα συμβουλευτεί το κοινωνικό του περίγυρο για να πάρει πληροφορίες και γνώμες για διάφορες επιχειρήσεις. Επηρεασμένος από διαφημιστικά φυλλάδια ή άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, θα 32

34 αναζητήσει γνώμες και εμπειρίες άλλων για τις διαφημιζόμενες επιχειρήσεις και θα κάνει μια μικρή έρευνα για να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα της διαφήμισης. Εδώ είναι που εμφανίζεται η ανάγκη του καταναλωτή για πληροφορίες (Bergmann, 2002, pp ). Ανάλογα το εύρος των πληροφοριών που υπάρχουν την συγκεκριμένη στιγμή στην "αγορά" η διαφημιζόμενη επιχείρηση θα κερδίσει ή θα χάσει έναν πελάτη. Παράλληλα, η επιλογή δεν εξαρτάται μόνο από τις κριτικές της εν λόγω επιχείρησης, αλλά και από άλλα ζητήματα που προβληματίζουν τον καταναλωτή. Για παράδειγμα η τοποθεσία και η προσβασιμότητα του χώρου της επιχείρησης, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην τελική εκλογή. Οι θαμώνες, το ωράριο λειτουργίας, η δυνατότητα στάθμευσης ή όχι, τα διατιθέμενα προϊόντα και οι υπηρεσίες, αλλά και οι τιμές είναι καθοριστικές πληροφορίες που στο σύνολό τους θα καθορίσουν την τελική εκλογή της καταλληλότερης για αυτόν απόφασης. Βάσει των παραπάνω, ακόμα μια φορά, γίνεται πολύ έντονη η ανάγκη του καταναλωτή για πληροφόρηση. Πόσο μάλλον όταν ο καταναλωτής είναι τουρίστας, οπότε μπαίνουν στην συνάρτηση κι άλλες μεταβλητές όπως η επικοινωνία και η ασφάλεια και η γενικότερη ανασφάλεια που διακρίνει τους καταναλωτές που βρίσκονται σε μια ξένη χώρα. Ο Graham Campell Smith (Jones, 1983, pp ), παραθέτει σύνολο 43 διαφορετικούς λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι διαλέγουν να βγαίνουν έξω και να τρώνε ή για να πιούνε ένα ποτό, βάσει των οποίων πλέον δεν θα έπρεπε να μας κάνει εντύπωση η ποικιλία των επιλογών που υπάρχουν στις επισιτιστικές επιχειρήσεις τόσο στην έξοδο για ποτό, όσο και για φαγητό. Οι πιο βασικοί (Campbell-Smith, 1967), παρατίθενται παρακάτω: Ευκολία-Άνεση Αυτός ο παράγοντας περιλαμβάνει όλα τα άτομα που βρίσκονται μακριά από το σπίτι τους για κάποιο λόγο πχ. ταξιδιώτες, που δεν μπορούν να βρίσκονται στην οικία τους για να απολαύσουν το γεύμα τους. Επίσης, περιλαμβάνει και όσους δεν έχουν τον χρόνο να βρίσκονται στο σπίτι και τρώνε έξω σε συνδυασμό με κάποια άλλη τους υποχρέωση ή επιλογή διασκέδασης. 33

35 Ποικιλία Όπως οι άνθρωποι δεν ικανοποιούνται στο να βλέπουν στο σινεμά την ίδια ταινία κάθε εβδομάδα, έτσι διεγείρονται από διαφορετικά και νέα φαγητά και ποτά σε διαφορετικά μέρη. Επίσης, άτομα που είναι πιο περιορισμένα (πχ. άτομα που μένουν σε εστίες ή ξενοδοχεία) νιώθουν την ανάγκη να βγουν έξω και να απολαύσουν το γεύμα τους κάπου διαφορετικά όπου έχουν επιλογές. Εργασία Η επιθυμία του να κάνει άλλος την προετοιμασία, το μαγείρεμα και το σερβίρισμα, καθώς και το να συμμαζέψει μετά το γεύμα, αποτελεί ισχυρό κριτήριο ως το εάν κάποιος θα βγει έξω ή αν θα παραμείνει στο σπίτι να μαγειρέψει ή όχι. Status Και για προσωπικούς και για επαγγελματικούς λόγους οι άνθρωποι επιλέγουν να εντυπωσιάσουν τους καλεσμένους τους με το να τους πάνε σε κάποιο μέρος με φινέτσα και στυλ. Κουλτούρα-Παράδοση To να τρώει κανείς έξω, παρομοιάζεται σαν "κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και εκδήλωσης της συγγένειας" ( (Jones, 1983, p. 149) αναφέρεται στον (Cannon, 1980)). Οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό ειδικών περιστάσεων, όπως επέτειοι και γενέθλια συχνά συνδέονται με το να βγαίνει κανείς έξω να το γιορτάσει, και όχι με το να μένει σπίτι. Αυθορμητισμός Πολλές φορές δεν είναι απαραίτητο να έχει κανείς λόγο να θέλει να βγει έξω, απλά βγαίνουν υπό την παρόρμηση της στιγμής. Αλλά είτε υπάρχουν 6 ή 600 λόγοι να βγει κανείς έξω (Jones, 1983, p. 149), το συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι δεν βγαίνουν έξω μόνο για το φαγητό ή το ποτό, παρότι είναι προφανές στον εστιάτορα ή τον bar-tender, να πιστεύουν ότι το προϊόν είναι το Α και το Ω και αυτό για το οποίο οι πελάτες πληρώνουν. Οι πελάτες πληρώνουν την ευχαρίστηση 34

36 που τους προσφέρει το γενικότερο σύνολο της εξόδου, και όχι για να χορτάσουν την πείνα τους ή την δίψα τους. Με την έξοδο εκτός από την πείνα, εκπληρώνουν και άλλες ανάγκες, όπως αυτή της κοινωνικοποίησης, της περιέργειας, του κοινωνικού status και άλλες. Εικόνα 5. Η Ιεραρχία των αναγκών κατά τον Maslow (Rod Plotnik & Kouyoumdjian, 2014, p. 333) 35

37 2.2 Τουρισμός, τουρίστας και τουριστικές επιχειρήσεις Η έννοια του τουρισμού και τα είδη του Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό για την λέξη τουρισμό τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο σύγχρονος τουρισμός είναι η «πρόσκαιρη μετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο της μόνιμης διαμονής τους σε έναν άλλον εκτός αυτού με αποκλειστικό σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους, που όμως δεν είναι πάντα ανάγκες ή επιθυμίες ξεκούρασης και αναψυχής, καθώς και η οργανωμένη προσπάθεια για την προσέλκυση, υποδοχή και καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση αυτών των ανθρώπων» (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, p. 81). Σύμφωνα με ένα πιο γενικό ορισμό ο τουρισμός είναι το σύνολο των φαινομένων και των σχέσεων που δημιουργούνται μέσω της αλληλεπίδρασης των τουριστών, των τουριστικών επιχειρήσεων, των τουριστικών προορισμών και των διοικήσεων των τουριστικών προορισμών κατά τη διαδικασία προσέλκυσης, υποδοχής και φιλοξενίας των τουριστών και τον εκδρομέων (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, p. 87). Ο τουρισμός, όμως, είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί από πολλές και διαφορετικές πλευρές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του παρατηρητή και με τη σκοπιά που θα επιλέξει να προσεγγίσει το θέμα (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, p. 70). Έτσι, αν λόγου χάρη, δούμε τον τουρισμό από την πλευρά του τουρίστα, τότε θα θεωρήσουμε ότι είναι μια ευκαιρία για ξεκούραση και ψυχαγωγία. Αν, αντίστοιχα, δούμε τον τουρισμό από την πλευρά της χώρας υποδοχής, τότε θα θεωρήσουμε ότι είναι μια σημαντική πηγή συναλλαγματικής εισροής. Αν από την άλλη δούμε τον τουρισμό από την επιχειρηματική πλευρά, τότε θα θεωρήσουμε ότι είναι μια δραστηριότητα η οποία προσφέρει ευκαιρίες για κέρδος. Επίσης, για πολλούς κατοίκους χωρών τουριστικής υποδοχής, ο τουρισμός είναι κλάδος ο οποίος προσφέρει πολλές και διάφορες θέσεις εργασίας και κατ επέκταση ευκαιρίες ανάπτυξης. Αν δούμε τον τουρισμό από την κοινωνιολογική του πλευρά, τότε θα θεωρήσουμε ότι είναι μια δραστηριότητα η οποία εξυπηρετεί την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων λαών. Από τα παραπάνω παραδείγματα γίνεται κατανοητός ο πολύπλευρος ρόλος του τουρισμού και οι πολλές και διαφορές λειτουργίες που αυτός έχει σε οικονομικό αλλά 36

38 και σε πολιτισμικό επίπεδο. Σύμφωνα με τον Λύτρα (1993, p. 41) ο τουρισμός φέρει πέντε χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία τον κάνουν να ξεχωρίζει από άλλους παρεμφερείς κοινωνικούς θεσμούς. Το πρώτο γνώρισμα είναι η ύπαρξη ελεύθερου χρόνου. Εκτός από γνώρισμα είναι παράλληλα και βασική προϋπόθεση. Το δεύτερο γνώρισμα του τουρισμού είναι το ότι η άσκηση του καθώς και η κύρια μορφή του και το επίπεδό του αποτελούν συνάρτηση ενός συγκεκριμένου τόσο επαγγελματικού όσο και εισοδηματικού επιπέδου αφού κατά κανόνα οι άνθρωποι δεν θα πραγματοποιήσουν τουριστικά ταξίδια αν δεν έχουν εξασφαλίσει τουλάχιστον την κάλυψη των βασικών τους αναγκών. Ένα άλλο γνώρισμα του τουρισμού είναι το ότι είναι εύθραυστος ως κοινωνικός θεσμός λόγω του ότι επηρεάζεται εύκολα από εξωγενείς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες είναι λόγου χάρη η εκδήλωση τρομοκρατικών ενεργειών, η εκδήλωση επιδημιών ή καταστροφικών καιρικών φαινομένων. Ένα ακόμα γνώρισμα του τουρισμού είναι το γεγονός ότι η κατανάλωση του τουριστικού προϊόντος λαμβάνει χώρα συνήθως σε χώρο άγνωστο και ως εκ τούτου ο θεσμός επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο από την άμεση αντίληψη αλλά και από τις γενικότερες ψυχοκοινωνικές επιβαρύνσεις οι οποίες μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια των διακοπών. Τέλος, η λειτουργικότητα του θεσμού εξαρτάται από μια σειρά υποκειμενικών διαθέσεων, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούνε εξ αρχής. Λόγω αυτής της πολυπλοκότητας, ο τουρισμός ως φαινόμενο αναλύεται σε διάφορες υποδιαιρέσεις, οι οποίες έχουν σκοπό να παρουσιάσουν περισσότερο εξειδικευμένα τις πτυχές του τουριστικού περιεχομένου. Έτσι, γίνεται διαχωρισμός στις πολλές διαφορετικές μορφές τουρισμού. Για να γίνει αυτός ο διαχωρισμός λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες που θέλουν να ικανοποιήσουν οι άνθρωποι. Ως εκ τούτου, αναλόγως με τον αριθμό των ατόμων ο τουρισμός διακρίνεται στον ατομικό που αφορά σε ένα μόνο άτομο, στον μικρο-ομαδικό τουρισμό ο οποίος αφορά σε μία οικογένεια ή σε μια μία παρέα φίλων ή συγγενών και στον ομαδικό τουρισμό ο οποίος αφορά σε έναν αριθμό ατόμων, συνήθως άνω των 15 προσώπων, που δεν έχουν σχέση μεταξύ τους. Διάκριση γίνεται επίσης και με βάση τον σκοπό του τουριστικού ταξιδιού/μετακίνησης ο οποίος μπορεί να είναι είτε η ψυχική τέρψη του τουρίστα και η 37

39 ξεκούραση του από την εργασιακή κόπωση είτε επαγγελματικός. Ο τουρισμός ψυχικής τέρψης μπορεί να υποδιαιρεθεί στον τουρισμό αναψυχής στον ψυχαγωγικό τουρισμό, στον τουρισμό περιπέτειας, στον τουρισμό περιέργειας, στον τουρισμό των χόμπυ, στον πολιτιστικό τουρισμό, στον θεραπευτικό τουρισμό και στον αθλητικό τουρισμό. Αντίστοιχα, ο επαγγελματικός τουρισμός μπορεί με τη σειρά του να διαιρεθεί στον συνεδριακό τουρισμό, στον τουρισμό εκθέσεων, στον φοιτητικό τουρισμό και στον τουρισμό επαγγελματικών αποστολών. Εικόνα 6. Τύποι Τουρισμού (The National Institute of Open Schooling, 2013) Τα διαφορετικά είδη του τουρισμού δεν τελειώνουν εδώ αφού γίνεται και περαιτέρω διάκριση σύμφωνα με τα χρησιμοποιούμενα μεταφορικά μέσα, τη γεωγραφική τοποθεσία, την ηλικία και το φύλο. Έτσι, ανάλογα μεταφορικό μέσο, γίνεται λόγος για τουρισμό εδάφους, για τουρισμό πλεύσης και αεροπορικό τουρισμό. Ανάλογα με τη γεωγραφική τοποθεσία, γίνεται ο διαχωρισμός σε αστικό τουρισμό, σε εθνικό ή εσωτερικό τουρισμό, σε περιφερειακό τουρισμό και σε διεθνή τουρισμό. Η διαίρεση με βάση την ηλικία, μας δίνει τον τουρισμό παιδιών, τον νεανικό τουρισμό, τον 38

40 τουρισμό ενηλίκων και τον τουρισμό υπερηλίκων. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη το φύλο του τουρίστα, έχουμε τον ανδρικό τουρισμό, τον γυναικείο τουρισμό και τον τουρισμό ομοφυλοφίλων. Τέλος, ανάλογα με το κόστος, ο τουρισμός διακρίνεται σε τουρισμό πολυτελείας, σε τουρισμό μεσαίας τάξης και σε τουρισμό περιορισμένου προϋπολογισμού (limited budget). Ο σκοπός των τουριστών, εκδρομέων ή επισκεπτών ( (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, pp ) αναφέρεται στο (Cooper, et al., 1993)) κρύβει πίσω του το κυριότερο κίνητρο το οποίο μπορεί να αναφέρεται στην αναψυχή και την ψυχαγωγία, σε επαγγελματικές υποχρεώσεις ή σε κάποια άλλη αιτία ή υποχρέωση. Ο τουρισμός διακρίνεται σε διαφορετικούς τύπους (Jayapalan, 2001, pp ) αλλά και πολλές διαφορετικές μορφές έκφρασης, ανάλογα της σκοπιάς την οποία αναλύεται στην κάθε περίπτωση. Μπορεί να γίνει διάκριση του τουριστικού φαινομένου πολυδιάστατα, για παράδειγμα, βάσει του αριθμού των ατόμων που ταξιδεύουν, βάσει του σκοπού του ταξιδιού, βάσει των χρησιμοποιούμενων μεταφορικών μέσων, δημογραφικών στοιχείων (ηλικίας/φύλλου), του κόστους του ταξιδιού και του φορέα που καλύπτει το κόστος (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, pp ) Η έννοια του τουρίστα Για να θεωρήσουμε ένα άτομο τουρίστα, πρέπει μια από τις βασικότερες αιτίες που τον οδήγησαν στο τουριστικό ταξίδι, να είναι η ψυχική ευχαρίστηση, η οποία μπορεί να έχει την μορφή της ηρεμίας, της ξεκούρασης, της ανάληψης δυνάμεων, της ψυχαγωγίας, της δημιουργίας νέων γνωριμιών, της ανάπτυξης ανθρώπινων σχέσεων, κ.α. (Λαλούμης & Ρούπας, 1998, p. 33). Ο τουρίστας επιδιώκει ψυχικές εμπειρίες και ικανοποιήσεις των οποίων η φύση έχει καθοριστική σημασία στην επιλογή των τουριστικών προορισμών και των δραστηριοτήτων που θα επιλέξει ο ίδιος (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 86). Η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για Διεθνή ταξίδια και Τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε το 1963 στην Ρώμη συμφώνησε ότι ο όρος επισκέπτης περιγράφει κάθε άτομο το οποίο επισκέπτεται μια χώρα άλλη από αυτή στην οποία διαμένει μόνιμα, για οποιοδήποτε λόγο εκτός από εκείνο της άσκησης ενός επαγγέλματος που να αμείβεται με 39

41 χρηματικούς πόρους της χώρας που επισκέπτεται. Βάσει του παραπάνω ορισμού, διακρίνουμε δύο κατηγορίες επισκεπτών (α) τους τουρίστες και (β) τους εκδρομείς. Όπως επίσης αναφέρουν οι Ηγουμενάκης, et al., (1999, p. 91) στους τουρίστες κατατάσσονται αυτά τα άτομα τα οποία επισκέπτονται μια χώρα προσωρινά και παραμένουν εκεί το λιγότερο για ένα εικοσιτετράωρο. Συνήθως, οι λόγοι της επίσκεψης των τουριστών είναι λόγοι αναψυχής, επαγγελματικοί, λόγοι υγείας, εκπαιδευτικοί κ.λπ.. Αντιθέτως, στους εκδρομείς κατατάσσονται εκείνα τα άτομα τα οποία επισκέπτονται μια χώρα και παραμένουν εκεί για χρονικό διάστημα μικρότερο των 24 ωρών. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν οι επιβάτες κρουαζιερόπλοιων, οι επισκέπτες που έρχονται και φεύγουν αυθημερόν χωρίς δηλαδή να διανυκτερεύσουν. Να σημειωθεί ότι από αυτόν τον ορισμό δεν καλύπτονται οι μεθοριακοί εργάτες οι οποίοι εργάζονται σε γειτονικές χώρες αλλά δεν κατοικούν σε αυτές και οι επιβάτες τράνσιτ (transit) οι οποίοι δεν βγαίνουν εκτός της τράνσιτ περιοχής των σταθμών εισόδου και εξόδου μια χώρας. Επίσης, δεν καλύπτονται οι νομάδες οι οποίοι εξ ορισμού δεν έχουν μόνιμο τόπο διαμονής, οι πρόσφυγες οι οποίοι έχουν αναγκαστεί να επαναπατριστούν, οι μόνιμοι καθώς και οι προσωρινοί μετανάστες. Ακόμα, δεν καλύπτονται από τον παραπάνω ορισμό ομάδες όπως οι στρατιωτικοί όταν ταξιδεύουν από τη χώρα μόνιμης κατοικίας τους στη χώρα όπου σταθμεύει η υπηρεσίας τους και το αντίθετο καθώς και οι προξενικές αντιπροσωπίες και οι διπλωμάτες όταν μετακινούνται από την χώρα προέλευσής τους στη χώρα στην οποία είναι διαπιστευμένοι και το αντίθετο. Καθώς όμως το θέμα του εσωτερικού τουρισμού δεν καλυπτόταν από τον παραπάνω ορισμό, έτσι η Εθνική Αναθεωρητική Επιτροπή Τουριστικών Πόρων στις ΗΠΑ (Ηγουμενάκης, et al., 1999, pp ) όρισε ως τουρίστα που κάνει εσωτερικό τουρισμό οποιοδήποτε άτομο φεύγει από το σπίτι του με σκοπό να επισκεφθεί κάποιο μέρος που απέχει τουλάχιστον 80,48 χλμ. από τον τόπο μόνιμης κατοικίας του για επαγγελματικούς λόγους, για αναψυχή, για προσωπικές υποθέσεις και γενικότερα για οποιονδήποτε άλλο λόγο πέραν της καθημερινής μετάβασης του με δημόσιο μεταφορικό μέσο μεταφοράς στον τόπο της εργασίας του και το αντίστροφο. Αργότερα, ο αντίστοιχος καναδικός ορισμός όρισε ότι εσωτερικό τουρισμό κάνει ένα άτομο όταν ταξιδεύει τουλάχιστον 40,2 χλμ από τον τόπο της μόνιμης κατοικίας του (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 94). Σε αυτό το σημείο 40

42 πρέπει να σημειώσουμε, ότι η προϋπόθεση που αναφέρθηκε όταν πραγματευόμασταν τον όρου του τουρισμού σχετικά με την διανυκτέρευση δεν ισχύει για τον ντόπιο τουρίστα. Για έναν ντόπιο, δηλαδή τουρίστα, ο οποίος κάνει εσωτερικό τουρισμό, δεν θεωρείται αναγκαίο να παραμείνει στον τουριστικό προορισμό που επέλεξε να επισκεφτεί τουλάχιστον για ένα εικοσιτετράωρο αφού έχει τη δυνατότητα είτε να διανυκτερεύσει εκεί ή να επιστρέψει την ίδια μέρα στον τόπο μόνιμης κατοικίας του Ανάγκες τουριστών, τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες Σε απάντηση της τουριστικής ζήτησης, πραγματοποιείται μια συγκεντρωμένη προσπάθεια μάρκετινγκ μιας σειράς ποικίλων τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών που όπως έχει ήδη αναφερθεί αποτελούν τη μεγαλύτερη και γρηγορότερα αναπτυσσόμενη βιομηχανία παγκοσμίως. Παρόλο, της τεράστιας σημασίας της τουριστικής βιομηχανίας, είναι δύσκολο να την ορίσουμε με απόλυτη σαφήνεια. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποια από τα τουριστικά προϊόντα είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την γένεση όσο και την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών, επομένως είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την τουριστική βιομηχανία, ενώ κάποια άλλα προϊόντα διαδραματίζουν απλώς έναν περιφερειακό ή υποστηρικτικό ρόλο. Σύμφωνα με έναν ορισμό, "ως τουριστικό προϊόν μπορεί να οριστεί οποιοδήποτε αγαθό ή υπηρεσία προσφέρεται μεμονωμένα ή συνδυασμένα στην τουριστική αγορά και έχει την ιδιότητα να ικανοποιεί συγκεκριμένες τουριστικές ανάγκες ή επιθυμίες ανθρώπων. Με αυτήν την έννοια ο ορισμός του τουριστικού προϊόντος περιλαμβάνει αγαθά, υπηρεσίες, άτομα, προορισμούς, οργανισμούς και ιδέες." (Ηγουμενάκης, 1999, p. 188). Δυστυχώς όμως, τα όρια δεν είναι πάντα ευδιάκριτα αφού κάποιες τουριστικές υπηρεσίες, όπως λόγου χάρη η σίτιση και οι μεταφορές, εξυπηρετούν όχι μόνο τις ανάγκες και τις επιθυμίες των τουριστών αλλά κι αυτές άλλων ανθρώπων που δεν διαθέτουν την ιδιότητα του τουρίστα. Όπως σημειώνει ο ίδιος μελετητής (Ηγουμενάκης, 1999, p. 191), οι απόψεις των προμηθευτών αλλά και των καταναλωτών όσον αφορά στο τι είναι προϊόν, ενώ εκτός τουρισμού είναι ταυτόσημες, στον τουρισμό οι απόψεις τους παρουσιάζουν αποκλίσεις. Υποστηρίζει δε ότι για τον τουρίστα το προϊόν θεωρείται τουριστικό όταν αποτελεί μέρος ενός συνόλου ή αλλιώς ενός πακέτου, το οποίο περιλαμβάνει στην τιμή που προσφέρεται 41

43 μία σειρά μεμονωμένων τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών, τα οποία εξασφαλίζουν την επιθυμητή τουριστική εμπειρία. Όπως κάθε άλλο προϊόν, το τουριστικό προϊόν καταναλώνεται από τους ανθρώπους για να ικανοποιήσουν συγκεκριμένες τουριστικές ανάγκες ή επιθυμίες. Οι ωφέλειες και οι ικανοποιήσεις που προκύπτουν από τον τουρισμό εξαρτώνται τόσο από τους τουριστικούς πόρους όσο και από τα προσφερόμενα τουριστικά αγαθά και υπηρεσίες (Ηγουμενάκης, 1999, p. 190). Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι το τουριστικό προϊόν από μόνο του δεν δύναται να προσελκύσει άτομα τα οποία έχουν τουριστικές ανάγκες τις οποίες επιθυμούν να τις ικανοποιήσουν. Παρόλα αυτά, η ύπαρξη και η προσφορά των τουριστικών προϊόντων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη του τουρισμού σε όποιο σημείο κι αν επιχειρείτε. Το τουριστικό πακέτο στην πιο απλή του μορφή περιλαμβάνει τον ίδιο τον τουριστικό προορισμό με τα φυσικά και μη φυσικά θέλγητρα του, το μεταφορικό μέσο της τουριστικής μετακίνησης, τη διαμονή σε τουριστικό κατάλυμα με πρόγευμα καθώς και το transfer από το σημείο άφιξης στον τουριστικό προορισμό στο τουριστικό κατάλυμα και αντιστρόφως, π.χ. από το λιμάνι στο ξενοδοχείο (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 95). Βεβαίως, οι τουρίστες μπορούν να απολαύσουν και πλήθος άλλων εκτός των βασικών προαναφερθέντων αγαθών και υπηρεσιών. Σε αυτό το σημείο, απευθύνονται συχνά στους ταξιδιωτικούς/τουριστικούς πράκτορες, στους tour operators και στους μεσίτες τουριστικών υπηρεσιών. Τα περισσότερα από τα τουριστικά προϊόντα είναι άυλα, δηλαδή πρόκειται για υπηρεσίες και θα μπορούσαν να διακριθούν στις εξής κατηγορίες: Υπηρεσίες μεταφορών Υπηρεσίες φιλοξενίας Υπηρεσίες σίτισης Υπηρεσίες διασκέδασης Η πληροφόρηση της ύπαρξης ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, είναι, όπως έχει ήδη 42

44 αναφερθεί, αυτή η οποία δημιουργεί την ανάγκη αγοράς του προϊόντος ή χρήσης της υπηρεσίας (Παπαβασιλείου, 2002, p. 24) Τα είδη των τουριστικών επιχειρήσεων Μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την αποκατάσταση της ειρήνης η ανάπτυξη του τουρισμού υπήρξε θεαματική με αποτέλεσμα σήμερα η τουριστική βιομηχανία να αποτελεί την μεγαλύτερη βιομηχανία στον κόσμο (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 27). Παρόλο που η ανάπτυξη του τουρισμού σε μία χώρα δεν αποτελεί πανάκεια για τα οικονομικά προβλήματα, η συμβολή της τουριστικής βιομηχανία στη ανάπτυξη ή μεγέθυνση των οικονομικών κάποιων χωρών είναι γεγονός. Η ανάπτυξη, λοιπόν, αυτού του σημαντικού βιομηχανικού κλάδου δεν θα μπορούσε παρά να βρίσκεται σε αντιστοιχία με την ανάπτυξη των τουριστικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον Κολτσιδόπουλο (2005, pp ) η τουριστική επιχείρηση ορίζεται ως η οικονομική μονάδα που δραστηριοποιείται στην παραγωγή, προώθηση και παροχή τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών, αξιοποιώντας τους παραγωγικούς συντελεστές, για την κάλυψη των αναγκών των τουριστών και την επίτευξη του καλύτερου δυνατού οικονομικού αποτελέσματος που θα προκύψει από την δραστηριότητά της. Η τουριστική επιχείρηση βλέπει τον τουρισμό ως μια ευκαιρία να πραγματοποιήσει κέρδος εφοδιάζοντας την τουριστική αγορά με αγαθά και υπηρεσίες για τα οποία έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον οι τουρίστες (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 86). Οι τουριστικές επιχειρήσεις διακρίνονται ανάλογα με: α. τον φορέα τους σε ατομικές και εταιρικές. β. το αντικείμενο δράσης τους σε 43

45 παραγωγής τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών και διάθεσης τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών. γ. την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών σε επιχειρήσεις μεταφοράς, επιχειρήσεις διαμονής, επιχειρήσεις εστίασης, επιχειρήσεις προσφοράς ψυχαγωγίας, επιχειρήσεις αποκατάστασης της υγείας και επιχειρήσεις εξειδικευμένων υπηρεσιών. δ. το μέγεθος σε μικρές τουριστικές επιχειρήσεις, μεσαίες τουριστικές επιχειρήσεις, μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις και υπερμεγέθεις τουριστικές επιχειρήσεις. ε. την πολλαπλότητα της δράσης σε απλής δράσης και πολλαπλής δράσης Οι επισιτιστικές επιχειρήσεις: ιστορία και είδη Η ιστορία των επισιτιστικών επιχειρήσεων Σχεδόν σε κάθε αρχαίο πολιτισμό του κόσμου, το φαγητό και το ποτό χρησιμοποιούνταν ως μέσο λατρείας ή σεβασμού (Μάρας, 2009, pp ). Κατά τα Ομηρικά χρόνια, το φαγητό μαγειρευόταν εντός της οικίας, ή της αυλής σε μια φωτιά, όπου και τεμαχιζόταν και διαμοιραζόταν. Παράλληλα, ο Συμποσίαρχος, ήταν αυτός που όριζε την ποσότητα και το νέρωμα του κρασιού, το οποίο καταναλωνόταν σε μεγάλες ποσότητες. Στην 44

46 Αίγυπτο, φίλοι και συγγενείς συγκεντρώνονταν για τα γεύματά τους, τα οποία στις αριστοκρατικές τάξεις ήταν ιδιαίτερα πλούσιο και πάντα συνοδεύονταν από άφθονο γλυκό κρασί. Τα προσφερόμενα, τοποθετούνταν σε δίσκους τους οποίους περιφέρανε στον χώρο δίνοντας στους καλεσμένους τη δυνατότητα να τσιμπολογούν. Αργότερα, κατά την Αρχαϊκή περίοδο η ποιότητα του φαγητού είχε αντικαταστήσει την ποσότητα, και τα συμπόσια πλέον γίνονταν σε χώρους μεγάλους και κεντρικούς, σε αντίθεση με την Ρωμαϊκή εποχή όπου το γεύμα σερβίρονταν σε ξεχωριστό χώρο του σπιτιού, όπου υπήρχαν τριθέσιες, εξαθέσιες ή επταθέσιες κλίνες, και τα εδέσματα παρατάσσονταν στο κέντρο της διάταξης. Στη συνέχεια, οι Βυζαντινοί έτρωγαν σε "τάβλες", όπως αποκαλούνταν το στρόγγυλο ή τετράγωνο τραπέζι όπου τοποθετούνταν τα φαγητά σε πιατέλα και τοποθετούνταν στο κέντρο, για ίση απόσταση από όλους τους παρευρισκόμενους. Εδώ, συναντάμε και την πρώτη εμφάνιση των τραπεζομάντηλων και των μαχαιροπήρουνων, που εκτός από τον χρηστικό σκοπό τους, επίσης ανεδείκνυαν και την κοινωνικοοικονομική θέση του οικοδεσπότη. Παράλληλα, αρχίζουμε και αναγνωρίζουμε στοιχεία της σημερινής διάταξης ενός εστιατορίου, καθώς το γεύμα χωρίζεται σε δύο μέρη, και πλέον, το σερβίρισμα γίνεται από συγκεκριμένο προσωπικό, από ανθρώπους που βρίσκονταν χαμηλότερα στην ιεραρχία, οι οποίοι φρόντιζαν να σερβίρουν πρώτα από αριστερά και να ακολουθούν συγκεκριμένη ροή στο σερβίρισμα. Τα γεύματα επέβλεπε ο Δομεστίκης, που θα μπορούσε να παρομοιαστεί με τον σημερινό "Maitre d'hotel", ενώ επικεφαλής του σερβιρίσματος του κρασιού ήταν ο οινοχόος. Να σημειωθεί ότι, κατά τον 12ο αιώνα, πλέον εκτός από το κρασί, έχουμε και τα πρώτα αποστάγματα, που αρχικά θεωρήθηκαν πολύτιμα ιατρικά, εξ ού και η ονομασία που τους δόθηκε "Aqua Vitae", ή "Eau De Vie" δηλαδή, νερό της ζωής (Μάρας, 1997, pp ). Το φαγητό και τα ποτά χρησιμοποιούνταν ως μέσα για την προώθηση της διασκέδασης και της κοινωνικοποίησης. Οι Έλληνες συχνά χρησιμοποιούσαν τον χώρο όπου γινόταν το δείπνο, ως χώρο όπου μπορούσε κανείς να μιλήσει και να διαπραγματευτεί τα κοινά ενώ έτρωγαν και έπιναν. Πολλοί ακόμα πρώιμοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν το φαγητό και το ποτό για να προάγουν την κοινωνική τους ζωή και την διασκέδασή τους. Στην 45

47 Κίνα υπήρχαν μαγαζιά οίνου, όπου οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν για να πιούν. Πολλοί διάσημοι ποιητές έγραφαν ποίηση σε μέρη σαν αυτά, ενώ επίσης συχνό ήταν το φαινόμενο του να απαγγέλλεται ποίηση στα μαγαζιά αυτά. Στην Ευρώπη, οι ταβέρνες αντιπροσώπευαν την αντίστοιχη τοποθεσία όπου ο κόσμος συγκεντρωνόταν και κοινωνικοποιούνταν. Στις αραβικές χώρες οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν και έτρωγαν ενώ παρακολουθούσαν ακροβατικά που γίνονταν στον χώρο. Παλιότερα, δεν υπήρχαν ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, ρεύμα, ραδιόφωνο ή τηλεόραση. Εφημερίδες και περιοδικά ακόμα δεν είχαν κάνει την είσοδό τους στην ζωή των ανθρώπων. Η μετακίνηση ήταν περιορισμένη και ο κόσμος σπάνια έφευγε από τον τόπο όπου γεννήθηκε. Έτσι το φαγητό ήταν το κύριο μέλημά τους και όπως είναι φυσικό μέσω αυτού εμπλουτίζανε και διαφοροποιούσαν την ζωή τους. Στην αρχαία Αίγυπτο, τα γεύματα ήταν συχνά απλά και λιτά, αλλά αποτελούσαν σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας όπου οικογένεια, φίλοι και γείτονες, αλλά συχνά και περαστικοί ταξιδιώτες ήταν ευπρόσδεκτοι (Kotschevar & Luciani, 2007, pp ) Τον 15ο αιώνα άρχισε να λειτουργεί το πρώτο "restaurant", το οποίο ξεκίνησε ως το μέρος όπου εκτελέστηκε η ιατρική οδηγία ενός ιατρού να μαγειρέψουν έναν κόκορα, σε γυάλινο δοχείο με 60 χρυσά δουκάτα ή να αντικαταστήσουν τα δουκάτα με ρουμπίνια, ή διαμάντια ή άλλους πολύτιμους λίθους, και να προσφέρουν τον ζωμό του ως ιατρικό παρασκεύασμα για την αναζωογόνηση των παρευρισκόμενων. Αυτή η συνταγή εξακολούθησε να θεωρείται αναζωογονητική καθώς οι λίθοι τραβούσαν τις θρεπτικές ουσίες του κρέατος, και κάπου τον 17ο και 18ο αιώνα, πλέον αφαίρεσαν τους πολύτιμους λίθους από την συνταγή και πλέον στις εγκυκλοπαίδειες της εποχής και τα λεξικά, παρέμεινε η λέξη restaurant ως προετοιμαστήριο αναζωογονητικών συνταγών, όπου πλέον σερβίρονταν εκτός από τον εν λόγω ζωμό από το και άλλες θεραπευτικές ουσίες, που υπόσχονταν την καλή υγεία και ευεξία των παρευρισκόμενων. Το εστιατόριο, ως μέσο κοινωνικοποίησης προέκυψε από τον ζωμό κρέατος, καθώς, αρχικά κάποιος πήγαινε στα εστιατόρια να πιεί το αναζωογονητικό αυτό ζωμό, ενώ πλέον άρχισαν να προσφέρονται προς πώληση ως συνοδευτικά κρέας και άλλοι καρποί και φαγητό διαφημίζοντας τα εστιατόριά τους, ως τα πλέον κατάλληλα για όσους δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να φάνε το δεύτερο γεύμα, και έπρεπε να αρκεστούν σε ένα γεύμα την ημέρα μόνο. Σημειωτέο ότι στην 46

48 αρχική τους μορφή τα εστιατόρια δεν πήγαινε κάποιος για να φάει, αλλά για να πιεί τον αναζωογονητικό ζωμό, έτσι, "restaurant" ήταν η συντομία για το "a restaurateur's room" σήμαινε, το "δωμάτιο αυτού που ετοιμάζει" (Μάρας, 2009, p. 15). Με την πάροδο του χρόνου, τα εστιατόρια εξελίσσονταν και πολλαπλασιάζονταν όσο οι συνταγές βελτιώνονταν, ώσπου, έχουμε την πρώτη επίσημη επισιτιστική εκμετάλλευση από τον S. Cole, το 1634 στην Αγγλία, αλλά και στην Γαλλία όπου έχουμε τους πρώτους εστιάτορες (Restaurateurs), ο ορισμός των οποίων συμπίπτει με τα σημερινά δεδομένα (Spang, 2001). Παράλληλα με τα εστιατόρια, έχουμε και την πρώτη μορφή του Bar, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, στην Αμερική τον 18ο αιώνα, στα χρόνια του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος. Τα bar ήταν η εξέλιξη των καφενείων και καμπαρέ όπου οι ταλαιπωρημένοι και απογοητευμένοι μετανάστες, συγκεντρώνονταν και κουβέντιαζαν πίνοντας κρασί ή μπύρα. Οι άνθρωποι που σύχναζαν σε αυτά τα μέρη, ήταν συνήθως άτομα χαμηλού βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου, προκαλώντας ανησυχία και ταραχές στον χώρο. Σύνηθες ήταν να οπλοφορούν και καθώς την εποχή εκείνη ίσχυε το δίκαιο του ισχυρότερου, συχνές ήταν και οι συμπλοκές με πυροβολισμούς και άλλα αιματηρά επεισόδια (Μάρας, 2009, p. 17). Για να προστατέψει τόσο τον χώρο, τα αγαθά αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, συχνό φαινόμενο ήταν να τοποθετείται μία μπάρα που διαχώριζε τον ίδιο και το εμπόρευμα από τους παρευρισκόμενους, και στην οποία ακουμπούσαν με το ένα χέρι, ενώ στο άλλο κρατούσαν το ποτό τους. Στην συνέχεια, η μπαριέρα αντικαταστάθηκε με έναν πάγκο από γερό και ανθεκτικό υλικό, που είχε διπλή χρησιμότητα, εκτός του να παρέχει ασφάλεια στον ιδιοκτήτη, παράλληλα σερβίρονταν πάνω σε αυτόν τα ποτά. Με το πέρασμα του χρόνου οι άνθρωποι εκπολιτίστηκαν και η χρήση της μπάρας πλέον δεν ήταν απαραίτητη, παρέμεινε από παράδοση, ενώ τα προσφερόμενα προϊόντα πλέον δεν ήταν μόνο το κρασί και η μπύρα, ο καπνός, και τα τρόφιμα, αλλά πλέον με την ανακάλυψη του φλογερού ποτού (αλκοόλ), προστέθηκαν και άλλα ποτά, πλέον δίνοντάς μας τα bars όπως αυτά είναι γνωστά έως και σήμερα (Πρινιανάκη, 1988, p. 24) Τα είδη των επισιτιστικών επιχειρήσεων Κάθε επισιτιστική επιχείρηση, κατά κανόνα παρέχει ένα σύνολο υπηρεσιών, όπως και προϊόντων (Μάρας, 2009, pp ) (Μάρας, 1997, pp ). Ανάλογα τα 47

49 προσφερόμενα είδη και υπηρεσίες κατηγοριοποιούνται σε διάφορες κατηγορίες και υποκατηγορίες. Οι βασικές κατηγορίες επισιτιστικών επιχειρήσεων είναι τα εστιατόρια, τα cafe-bar και τα κέντρα διασκέδασης Το καθένα από τα παραπάνω, με την σειρά του διαχωρίζεται σε επιμέρους υποκατηγορίες, ανάλογα πάλι τις προσφερόμενες υπηρεσίες και προϊόντα που διαθέτει στο καταναλωτικό κοινό. Α. Εστιατόρια Με βάση τα προσφερόμενα είδη, διαχωρίζονται σε: fast food delivery εστιατόριο ιχθυοφαγίας (ψαροταβέρνα), εστιατόριο χορτοφαγίας (vegetarian), εστιατόριο κυνηγιού, εστιατόριο ψητών παρασκευών ή barbeque, εστιατόριο εθνικής κουζίνας, μεζεδοπωλείο, creperie, κεμπάπ, σουβλατζίδικο, πιτσαρία ανάλογα τον τόπο εγκατάστασης διαχωρίζονται σε: εστιατόρια πόλης, εστιατόρια εθνικών οδών, 48

50 εστιατόρια σταθμών, εστιατόρια υπαίθρου, εστιατόρια τουριστικών περιοχών, εστιατόρια εντός μεταφορικών μέσων, εστιατόρια εντός ξενοδοχείων, εστιατόρια εντός δημόσιων ή ιδιωτικών οργανισμών, εστιατόρια πλωτά/σταθμευμένα/σε κίνηση. Β. Bar Το Bar είναι η επισιτιστική επιχείρηση η οποία προσφέρει κυρίως ποτά προς άμεση κατανάλωση στον χώρο της. Όπως και τα εστιατόρια, έτσι και τα bar διακρίνονται σε κατηγορίες διάφορες κατηγορίες. Έτσι ανάλογα με το προϊόν που προσφέρουν διαχωρίζονται σε American bar, Snack bar, Milk bar, Cafe bar, Wine bar, Μπυραρία, Dancing bar, Καφετέρια-Ζαχαροπλαστείο, καφετέρια, καφενείο, Pub bistro Επίσης, ανάλογα τον τόπο εγκατάστασης της επιχείρησης, διαχωρίζονται σε: Pool bar, Beach bar, Roof garden, 49

51 Bar αθλητικών εγκαταστάσεων, καντίνα, Bar ξενοδοχείου, Bar εστιατορίου, Internet Cafe Γ. Κέντρα Διασκέδασης Τα κέντρα διασκέδασης λειτουργούν αποκλειστικά βραδινές ώρες, σερβίρουν κυρίως ποτά. Τα κέντρα διασκέδασης διαχωρίζονται σε 3 κατηγορίες: Χορευτικά Μουσικά Καμπαρέ Καταναλωτής και τουρίστας Υπάρχουν πέντε βασικά χαρακτηριστικά του τουρισμού τα οποία μπορούν να εξακριβωθούν εννοιολογικά (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 85). Αυτά είναι, τα εξής: 1. Ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα της μετακίνησης, ατόμων είτε σε ατομικό επίπεδο είτε ομαδικά, σε τουριστικούς προορισμούς. Η ελάχιστη διαμονή των ατόμων σε αυτούς τους προορισμούς η οποία έχει στόχο την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους είναι ένα εικοσιτετράωρο. 2. Όλες οι μορφές τουρισμού διαθέτουν απαραίτητα δύο χαρακτηριστικά τα οποία είναι πρώτον το ταξίδι προς τον τουριστικό προορισμό και δεύτερον την διαμονή σε αυτόν και κατ επέκταση την διατροφή του. 3. Το ταξίδι και η διαμονή πραγματοποιούνται σε τόπο διαφορετικό της μόνιμης κατοικίας των ανθρώπων που προχωρούν σε τουριστικό ταξίδι. 50

52 4. Η μετακίνηση των ανθρώπων προς τους ταξιδιωτικούς προορισμού δεν είναι μόνιμου αλλά βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα δηλαδή έχουν σκοπό να επιστρέψουν στον τόπο μόνιμης διαμονής τους μετά από ένα χρονικό διάστημα. 5. Τα άτομα επισκέπτονται τουριστικούς προορισμούς για τουριστικούς λόγους οι οποίοι είναι διαφορετικοί από τους λόγους μετακίνησής τους στο πλαίσιο της μόνιμης διαμονής τους ή της επαγγελματικής απασχόλησής τους. Αυτά τα πέντε κύρια χαρακτηριστικά του τουρισμού μου μόλις παρουσιάστηκαν μπορούν να μας βοηθήσουν στην κατανόηση των ομοιοτήτων και των διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα στις έννοιες του τουρίστα και του καταναλωτή. Παρόλα αυτά, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν έναν ασφαλή οδηγό, στην πραγματικότητα, από όλη την προηγούμενη κουβέντα γίνεται σαφές ότι δεν υπάρχουν κοινώς αποδεκτοί, γενικοί ορισμοί για πολλές από τις έννοιες οι οποίες σχετίζονται με τον τουρισμό. Για τις ανάγκες τις παρούσας εργασίας, θα δεχτούμε τον ορισμό του Ηγουμενάκη (Ηγουμενάκης, et al., 1999, p. 85), όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, από τον οποίο συνάγεται ότι το τουριστικό προϊόν δεν αποτελεί απαραίτητα ένα μέρος ενός συνόλου τουριστικών προϊόντων. Αυτός ο ορισμός, συνάδει με τους σκοπούς της έρευνας μας, αν αναλογιστεί κανείς το πόσο δύσκολο είναι να απαντήσει κανείς στο παρακάτω ερώτημα το οποίο, για ευνόητους λόγους, είναι ακόμα πιο δύσκολο να απαντηθεί αν αναφερόμαστε σε τουριστικές, επισιτιστικές επιχειρήσεις: ο ίδιος καφές που προσφέρεται από μία τουριστική επισιτιστική επιχείρηση, αν σερβιριστεί σε τουρίστα, θεωρείται τουριστικό προϊόν, αλλά αν σερβιριστεί για τον μόνιμο κάτοικο της περιοχής χάνει αυτόν τον χαρακτηρισμό και θεωρείται απλώς προϊόν; Ο σκοπός της παρασκευής του ή της παροχής της υπηρεσίας ή ο σκοπός του καταναλωτή/τουρίστα είναι το στοιχείο το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν τουριστικό ή όχι; Αυτή η σκέψη μας οδηγεί αναπόφευκτα και στο αντίστροφο ερώτημα. Η κατανάλωση ενός προϊόντος που έχει παραχθεί στα πλαίσια μια τουριστικής επιχείρησης ή η χρήση μιας τουριστικής υπηρεσίας από κάποιον μόνιμο κάτοικο της περιοχής τον καθιστά αυτόματα τουρίστα; Προφανώς, σύμφωνα με τους ορισμούς που έχουμε παραθέσει παραπάνω σχετικά με τις έννοιες του τουρίστα και του καταναλωτή κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Παρόλα αυτά, ο μόνιμος κάτοικος μπορεί 51

53 αδιαμφισβήτητα να απολαμβάνει ελεύθερα τα τουριστικά προϊόντα καθώς και να κάνει χρήση υπηρεσιών που έχουν σχεδιαστεί για τουρίστες ή που απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε αυτούς. Να διευκρινιστεί ότι η παρούσα έρευνα δεν προσπαθεί να ορίσει εκ νέου τόσο πολύπλοκες έννοιες. Στόχος της υιοθέτησης των συγκεκριμένων εννοιολογικών προσεγγίσεων είναι, όπως έχει ήδη αναφερθεί, να διερευνήσει την τυχόν διαφορετική ανταπόκριση των καταναλωτών και των τουριστών απέναντι στην πληροφόρηση μέσω διαδικτύου σχετικά με τις τουριστικές, επισιτιστικές επιχειρήσεις. 52

54 2.3 Διαφήμιση και προώθηση προϊόντων/υπηρεσιών Η Αμερικανική Εταιρεία Μάρκετινγκ (American Marketing Association) όρισε το 1948 τη διαφήμιση ως κάθε μορφή προβολής και προώθησης ιδεών, αγαθών ή υπηρεσιών κερδοσκοπικού ή μη οργανισμού επί πληρωμή Η ιστορία της διαφήμισης Από ιστορική άποψη, μπορεί να θεωρηθεί ότι η διαφήμιση προέρχεται από τους κήρυκες στις αγορές αρχαίων πόλεων (Μάρας αναφέρεται στον (Dyer, 1982)) όπως η Ουρ, η Βαβυλωνία και η Ιερουσαλήμ. Οι δημόσιοι κήρυκες αναλάμβαναν την έγκυρη παροχή πληροφοριών για τα προϊόντα και υπηρεσίες που διαθέτονταν στην αγορά. Με παρόμοιο τρόπο, η σύγχρονη διαφήμιση επικοινωνεί σήμερα με το κοινό σχετικά με τις διαθέσιμες προσφορές. Τα μέσα των δημοσίων κηρύκων και αυτών της σύγχρονης διαφήμισης ενδέχεται να διαφέρουν, αλλά η βασική αρχή παραμένει ίδια. Μια πρώιμη εξήγηση από τον Daniel Starchargues είναι ότι η διαφήμιση πιθανώς προϋπήρχε "από την εποχή που οι άνθρωποι ζούσαν σε κοινότητες και να συναγωνίζονταν μεταξύ τους για τις ανάγκες και τις πολυτέλειες της ζωής" (Nilson, 2006, p. 21). Η εφεύρεση του Γουτεμβέργιου απεναντίας, το 1450 ήταν ο λόγος της μαζικής παραγωγής διαφημιστικών και την άνθισης της διαφήμισης. Η πρώτη διαφήμιση που τυπώθηκε ήταν στα Αγγλικά το 1472, και διαφήμιζε ένα βιβλίο προσευχών που ήταν προς πώληση. Διακόσια χρόνια αργότερα, έχουμε την πρώτη διαφήμιση σε εφημερίδα, όπου προσφέρονταν αμοιβή σε όποιον έβρισκε τα δώδεκα άλογα που είχαν κλαπεί, ενώ με την έλευση του 17ου αιώνα αγγελίες επί πληρωμή εμφανίζονταν στις εβδομαδιαίες εφημερίδες της Αγγλίας, αναγράφοντας απλές περιγραφές προϊόντων και τις τιμές τους. Χρώμα και φωτογραφίες εμφανίστηκαν στις διαφημίσεις κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1840 ο Volney Bpalmer, ίδρυσε την πρώτη διαφημιστική εταιρεία, στην Φιλαδέλφεια της Αμερικής. Εκείνη την περίοδο, οι διαφημιστικές εταιρείες δρούσαν ως μεσίτες χώρου, καθώς πουλούσαν τον κενό χώρο σε εφημερίδες και περιοδικά των εκδοτών στους διαφημιζόμενους παίρνοντας το 25% της πώλησης για τις υπηρεσίες τους. Παρόλα αυτά, η 53

55 πραγματική διαφήμιση βάσει πνευματικών δικαιωμάτων ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα. Με την εφεύρεση του ραδιοφώνου από τον Μαρκόνι, η πρώτη διαφήμιση που παίχτηκε στον αέρα ήταν το 1922 προωθώντας κοινές μπαταρίες στην Αμερική. Η μουσική και τα ηχητικά εφέ, έδωσε νέο νόημα στον τομέα της διαφήμισης. Το 1930, ο John L.Βaird, εφηύρε την τηλεόραση, κάνοντάς την πιο εντυπωσιακή συσκευή όλων των εποχών. Η διαφήμιση στην τηλεόραση, συνδύαζε την φωνή και την όραση, την μουσική και την κίνηση, κάνοντας δυνατή την πρώτη τηλεοπτική διαφήμιση το 1949 στην Αμερική Σκοπός της διαφήμισης, τρόποι και τύποι Ο σκοπός της διαφήμισης, είναι η σωστή επικοινωνία με δυνητικούς πελάτες, ώστε αφενός να αγοράσουν το προϊόν και αφετέρου να αυξηθούν οι πωλήσεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι διαφήμισης, πιο συγκεκριμένα, διαφήμιση είναι συχνή σε: Αφίσες: πανό, πινακίδες Φυλλάδια - κάρτες: διαμοιραζόμενα πόρτα-πόρτα, στοιβαγμένα σε επιχειρήσεις για να πάρουν οι πελάτες κατά βούληση. Περιοδικά-εφημερίδες: προσφορές, δώρα, κουπόνια, χορηγίες Ραδιόφωνο: χορηγία σε εκπομπή, ηχητική διαφήμιση προϊόντος Τηλεόραση: απευθείας διαφήμιση προϊόντος, χορηγία σε εκπομπές, δώρα Διαδίκτυο: , banners, site προσφορών Τηλεφωνία: promotion calls, sms Στον αέρα (AirAdvert): αεροπλάνο, αερόστατο, αερόπλοιο, μπαλόνι Οχήματα: κινητά οχήματα με διαφημιστικά μηνύματα, Κτήρια: τεράστια πλακάτ στην στέγη, ή μηνύματα σε τοίχους Δωράκια: μικροαντικείμενα που χαρίζονται με αγορές Αγώνες: χορηγίες στις εμφανίσεις αθλητών, εξοπλισμός, πινακίδες/πλακάτ στον χώρο 54

56 Εκτός από τα παραπάνω, φυσικά στον τομέα του τουρισμού συχνά συναντώνται και άλλοι τρόποι διαφήμισης, όπως η δωρεάν προσφορά κάποιας υπηρεσίας (πχ. δωρεάν διαμονή ή δωρεάν εισιτήρια). Σήμερα, ανάμεσα σε άλλες μορφές διαφήμισης, όπως τα μηνύματα στον ουρανό, οι κίτρινες σελίδες και η ηλεκτρονική αλληλογραφία, η διαφήμιση στο internet είναι αυτή που τραβάει το περισσότερο ενδιαφέρον από τα τέλη του Τα διαφημιστικά μηνύματα συνήθως χρησιμοποιούν είτε τον φόβο είτε το χιούμορ για να γίνουν αποδεκτά. Τα μηνύματα τα οποία βασίζονται στο φόβο (fear appeals) δεν έχουν πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα αφού δεν χρειάζεται μόνο να δημιουργήσουν φόβο (fear arousal) άλλα πρέπει να προτείνουν και μια ικανοποιητική λύση για το πρόβλημα. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα μηνύματα τα οποία προκαλούν φόβο μέτριας έντασης, το οποίο δεν είναι απολύτως αντικειμενικό αφού δεν τρομάζουν όλοι οι άνθρωποι το ίδιο, είναι πιο αποτελεσματικά από εκείνα που προκαλούν φόβο μεγαλύτερης έντασης τα οποία είναι πιθανό οι δέκτες να αποφύγουν εντελώς. Τα μηνύματα μέτριας έντασης φόβου, τα οποία προτείνουν αμέσως την πρόταση για την επίλυση του προβλήματος που παράγει αυτόν το φόβο και κατ επέκταση την αγορά του διαφημιζόμενου προϊόντος, έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση του φόβου που ως συνέπεια έχει την ενίσχυση της σωστής επιλογής. Δηλαδή, η επίλυση του προβλήματος που έχει προκαλέσει τον φόβο λειτουργεί ως επιβράβευση της σωστής επιλογής (Σιώμκος, 2002, p. 224). Ο φόβος αυτός μπορεί να είναι είτε φυσικός όπως λόγου χάρη ο κίνδυνος από την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ είτε κοινωνικό όπως για παράδειγμα ο κίνδυνος της κακοσμίας. Τα διαφημιστικά μηνύματα τα οποία βασίζονται στο χιούμορ, όπως έχει αποδειχτεί από έρευνες μπορούν επίσης να κερδίσουν την προσοχή του δέκτη αλλά μπορεί να μην καταφέρουν πάντα να κάνουν κατανοητό το μήνυμα. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι τα διαφημιστικά μηνύματα που στηρίζονται στο χιούμορ, κάνουν τους δέκτες να θεωρούν ότι η πηγή του μηνύματος. Προκαλούν, δηλαδή, κάποια θετική προδιάθεση του δέκτη προς την πηγή. Να σημειωθεί όμως ότι αν και τα χιουμοριστικά διαφημιστικά μηνύματα φαίνεται να ξεχωρίζουν για την πειθώ τους, δεν είναι πιο πειστικά από τα σοβαρά μηνύματα (Sparks, et al., 1997, pp ). Όσον αφορά στο περιεχόμενο των διαφημιστικών μηνυμάτων, τα τελευταία 55

57 διακρίνονται σε μονόπλευρα (one-sided) και σε δίπλευρα (two-sided). Μονόπλευρα είναι εκείνα τα μηνύματα τα οποία προβάλλουν μόνο τα ισχυρά και τα θετικά στοιχεία όπως επιθυμεί η πηγή (π.χ. ο σπόνσορας της διαφήμισης) να παρουσιαστούν. Τα δίπλευρα, όπως και τα μονόπλευρα παρουσιάζουν τα θετικά στοιχεία του προϊόντος αλλά επιπλέον παραδέχονται κάποια αδυναμία του ίδιου του προϊόντος, ή κάποια ισχυρά θετικά στοιχεία κάποιου ανταγωνιστικού προϊόντος. (Σιώμκος, 2002, p. 225). Σύμφωνα με παλιότερη έρευνα, τα μονόπλευρα διαφημιστικά μηνύματα έχουν καλύτερα αποτελέσματα στην ενίσχυση των υπαρχουσών στάσεων ενώ τα δίπλευρα μηνύματα έχουν καλύτερα αποτελέσματα στο να αλλάζουν εδραιωμένες στάσεις καταναλωτών (Crowley & Hoyler, 1994, pp ) (Σιώμκος, 2002, p. 225). Νεότερες έρευνες υποστηρίζουν ότι η αυτοεκτίμηση του δέκτη σχετίζεται με το πώς θα δεχτεί τα μονόπλευρα και τα δίπλευρα διαφημιστικά μηνύματα (Sunar & Hesapçı, 2008, pp ). Σημαντικός βεβαίως είναι και ο ρόλος της αξιοπιστίας της πηγής του μηνύματος. Σύμφωνα με πολλές μελέτες, οι πηγές μηνυμάτων υψηλής αξιοπιστίας επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αλλαγή όσον αφορά στην στάση του καταναλωτή σε σύγκριση με πηγές οι οποίες χαρακτηρίζονται λιγότερο αξιόπιστες (Σιώμκος, 2002, p. 221). Τα στοιχεία που πρέπει να διαθέτει η πηγή ώστε το μήνυμα να γίνει επιτυχημένα αποδεκτό είναι τέσσερα. Πρώτον, η πηγή θα πρέπει να διαθέτει εμπειρία σχετικά με το αντικείμενο του μηνύματος. Δεύτερον, η πηγή θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από φερεγγυότητα. Τρίτον, η ίδια θα πρέπει να παρουσιάζει ομοιότητα με κάποια από τα χαρακτηριστικά του δέκτη/στόχου κα τέλος θα πρέπει να είναι αρεστή στον τελευταίο (Σιώμκος, 2002, p. 221) Τουριστικό Μάρκετινγκ Η έρευνα μάρκετινγκ ορίζεται ως «η προγραμματισμένη, συστηματική συλλογή, σύγκριση και ανάλυση δεδομένων, που είναι σχεδιασμένα για να βοηθήσουν τη διοίκηση ενός οργανισμού να πάρει αποφάσεις και να παρακολουθήσει τα αποτελέσματα αυτών των αποφάσεων» (Holloway & Robinson, 2003, p. 63). Οι μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις επενδύουν μεγάλα ποσά στην έρευνα μάρκετινγκ για τέσσερεις βασικούς λόγους. Πρώτον, 56

58 γιατί χρειάζεται να παρακολουθούν τους ανταγωνιστές τους και να μπορούν να αξιολογήσουν την απόδοση της δικής τους εταιρείας. Δεύτερον, γιατί η καταναλωτικές συμπεριφορές μεταβάλλονται διαρκώς και οι εταιρείες οφείλουν να ενημερώνονται. Τρίτον, γιατί είναι σημαντικό για τις τουριστικές επιχειρήσεις να κατανοούν την διαδικασία με την οποία επιλέγεται και αγοράζεται το προϊόν ή η υπηρεσία τους και τέταρτον, λόγω του ότι η δυναμική φύση της αγοράς οδηγεί τις επιχειρήσεις να επενδύουν συνεχώς στο καινούριο. Ένας από τους στόχους του μάρκετινγκ, είναι να μεταδώσει το προωθητικό μήνυμά του στο κοινό. Για να το πετύχουν αυτό, τα στελέχη του μάρκετινγκ έχουν στη διάθεσή τους τέσσερεις συγκεκριμένους τρόπους (Holloway & Robinson, 2003, p. 170). Η διαφήμιση είναι ένας από αυτούς τους τρόπους και έχει γίνει ήδη λόγος για αυτήν. Ένας άλλος τρόπος, είναι η προσωπική πώληση, είτε πίσω από γκισέ, είτε με επίσκεψη στους πελάτες, είτε τηλεφωνικά. Οι δραστηριότητες προώθησης των πωλήσεων όπως λόγου χάρη εκθέματα σε βιτρίνες και είναι ακόμα ένας τρόπος. Τέλος, το προωθητικό μήνυμα μπορεί να μεταδοθεί στο κοινό μέσω της δημοσιότητας του προϊόντος μέσω ενεργειών δημοσίων σχέσεων. Το διαδίκτυο είναι ένα μέσο στο οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλοι αυτοί οι τρόποι, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Για αυτό και στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στο ρόλο που διαδραματίζει το διαδίκτυο όσον αφορά στο θέμα μας Διαφορές διαφήμισης και πληροφόρησης: η έννοια της παραπλανητικής διαφήμισης Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να γίνει σαφής ο διαχωρισμός των εννοιών πληροφόρησης και διαφήμισης. Από τη μία, η διαφήμιση όπως ήδη αναφέρθηκε αποτελεί ένα από τα όπλα που έχει στην φαρέτρα του το στέλεχος μάρκετινγκ για τη διάδοση του προωθητικού μηνύματος. Από την άλλη, η πληροφόρηση είναι μία πολύ πιο ευρεία έννοια η οποία βασίζεται στη διάδοση έγκυρων πληροφοριών. Η διαφήμιση λοιπόν, έχει ως απώτερο στόχο την αγορά ενός προϊόντος ή την χρήση μίας υπηρεσίας. Πολλές φορές στην προσπάθεια να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα το οποίο δεν είναι άλλο από την πώληση, τα θετικά στοιχεία του προϊόντος υπερτονίζονται ενώ αντιθέτως οι πιθανές 57

59 αδυναμίες αποκρύπτονται τεχνηέντως. Στον αντίποδα, η πληροφόρηση έχει απώτερο σκοπό την ενημέρωση και όχι την πώληση. Η διαφήμιση μπορεί να πάρει όπως είδαμε σε προηγούμενο υποκεφάλαιο πολλές διαφορετικές μορφές αλλά όλες ξεκινούν από τον επιχειρηματία που επιθυμεί το κοινό να σχηματίσει μια θετική γνώμη για το προσφερόμενο προϊόν ή την προσφερόμενη υπηρεσία ώστε να αυξήσει το κέρδος του. Η πληροφόρηση, όμως μπορεί να ξεκινήσει όχι μόνο από τον επιχειρηματία αλλά από κάθε άλλη πηγή η οποία διαθέτει τις απαραίτητες πληροφορίες. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει ότι η πληροφόρηση είναι πάντα πιο κοντά στην πραγματικότητα από τη διαφήμιση καθώς οι πηγές απ όπου μπορούμε να αντλήσουμε τις πληροφορίες μπορεί να μην είναι ενημερωμένες ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο να μην είναι έγκαιρες. Για αυτό είναι σημαντικό, ο κάθε ενδιαφερόμενος να έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει στην αναζήτηση των πληροφοριών που επιθυμεί να αποκτήσει, κρίνοντας ο ίδιος ποια πηγή πληροφόρησης είναι αξιόπιστη και ποια όχι. Γίνεται φανερό ότι η διαφήμιση και η πληροφόρηση είναι δύο έννοιες οι οποίες ξεκινούν από διαφορετικές βάσεις και έχουν διαφορετικούς σκοπούς. Παρόλα αυτά και οι δύο έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν ή και να διαμορφώσουν τη γνώμη του καταναλωτή και του τουρίστα όσον αφορά στις καταναλωτικές τους συνήθειες. Η διαφήμιση είναι ένα απευθείας μήνυμα από τον επιχειρηματία στον καταναλωτή ενώ η πληροφόρηση είναι μια πιο σύνθετη διαδικασία στην οποία το κοινό μπορεί να έχει πιο ενεργητικό ρόλο. 58

60 2.4 Διαδίκτυο και πληροφορία Οι όροι «επανάσταση των τεχνολογιών», «μεταβιομηχανική κοινωνία», «εποχή της μικροηλεκτρονικής» και «εποχή των πληροφοριών» είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που αποδίδονται στην μεταβαλλόμενη κοινωνία μας με σκοπό να περιγράψουν την επιρροή που έχουν οι τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας στις αλλαγές που συμβαίνουν. Έχει μάλιστα εκφραστεί η άποψη ότι οι παλαιές δομές της βιομηχανικής κοινωνίας ανατρέπονται και ότι το κοινωνικό πεδίο αναπτύσσεται με κέντρο την «πληροφορία», όχι μόνο με τη μορφή της ενημέρωσης αλλά και με τις διάφορες άλλες μορφές που μπορεί να πάρει (Ρόμπινς & Ουέμπερ, 2002, p. 9). Περνώντας από τη φεουδαλική και αγροτική κοινωνία, στην βιομηχανική επανάσταση και στη στις αστικές και βιομηχανικές κοινωνίες, φτάσαμε σήμερα να ζούμε μία εξίσου σπουδαία αλλαγή, φτάνοντας στη μεταβιομηχανική εποχή της «κοινωνίας της πληροφορίας», του «τεχνοχώρου» καθώς και των «εικονικών κοινοτήτων». Συστατικά στοιχεία αυτής της νέα κοινωνίας αποτελούν η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες. Αυτή η θεώρηση, όμως, ενέχει πολλούς κινδύνους και όπως αναφέρει ο Παπαθανασόπουλος (Ρόμπινς & Ουέμπερ, 2002, p. 10), αυτές οι εκτιμήσεις διαστρεβλώνουν την κατανόησή μας για την κοινωνία είτε με το να υπερεκτιμούν των ρόλο που διαδραματίζουν οι νέες τεχνολογίες στην κοινωνική μεταβολή, είτε με το να υπεραπλουστεύουν τη δυναμική της ίδιας της κοινωνικής μεταβολής είτε με το να υπεραπλουστεύουν την πολιτισμική και κοινωνική σημασία των νέων τεχνολογιών (Ρόμπινς & Ουέμπερ, 2002, p. 10). Η τεχνολογία από μόνης, ανεξαρτήτως της δυναμικής της, δεν μπορεί να καθορίσει και να διαμορφώσει τις κοινωνικές σχέσεις και τους κοινωνικούς θεσμούς από μόνη της. Εξάλλου, όπως έχει αποδείξει η ιστορία οι τεχνολογικές επαναστάσεις ουδέποτε προαναγγέλθηκαν ενώ η χρήση και η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών είναι συνήθως διαφορετική από αυτή που οραματίστηκαν αρχικά οι εφευρέτες τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, αποτελούν οι περιπτώσεις των Alexander Graham Bell και του Guillielmo Marconi που θεωρούσαν ο μεν ότι το τηλέφωνο θα χρησιμοποιούταν για την ακρόαση των κονσέρτων και ο δε ότι το ραδιόφωνο θα χρησιμοποιούταν ως μέσω διαπροσωπικής επικοινωνίας (Ρόμπινς & Ουέμπερ, 2002, p. 11). 59

61 2.4.1 Η έννοια του διαδικτύου Η όροι διαδίκτυο, κυβερνοχώρος και ίντερνετ (internet) χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν το μέσο επικοινωνίας, μεταφοράς και διάδοσης της πληροφορίας το όποιο αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς στις μέρες μας. Αρχικά, το διαδίκτυο αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α. ως ένα στρατιωτικό σύστημα επικοινωνιών το οποίο θα εξυπηρετούσε στην ασφαλή διακίνηση μυστικών πληροφοριών. Αργότερα, στο εργαστήριο CERN, που βρίσκεται στην Ελβετία, αναπτύχθηκε η λεγόμενη τεχνολογία του «Δεσμού Υπερκειμένου» (Hyper-Text Link) με την οποία γίνεται δυνατή η αλληλοσύνδεση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και η διάχυση απεριορίστου όγκου δεδομένων (Ζώτος, 2008, p. 503). Το διαδίκτυο ορίζεται ως ένα ηλεκτρονικό σύστημα ενδοεπικοινωνίας και το World Wide Web είναι τρόπος παραγωγής και παρουσίασης ψηφιακών επικοινωνιών (Ζώτος, 2008, p. 504). Το διαδίκτυο διαδραματίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς της ανθρώπινής ζωή, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Παίζει όμως πια και ιδιαίτερο ρόλο στην επιχειρηματική δράση του ανθρώπου λόγω του ότι μπορεί να εξασφαλίσει τη μετάδοση και κατ επέκταση την πρόσβαση σε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών με πολύ χαμηλό κόστος και σε ελάχιστο χρόνο και ως εκ τούτου θεωρείται το ταχύτερα αναπτυσσόμενο εργαλείο του μάρκετινγκ (Ζώτος, 2008, pp ). Ειδικότερα, το διαδίκτυο μπορεί ωφελήσει τόσο τις μεγάλες όσο και τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις αφού αποτελεί ένα καινούριο μέσο για διαφήμισης και δημόσιες σχέσεις αλλά και ένα νέο κανάλι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διανομή αγαθών. Παράλληλα, το διαδίκτυο παρέχει νέες ευκαιρίες για την επέκταση σε αγορές στις οποίες οι επιχειρήσεις δεν είχαν πρόσβαση μέσω άλλων καναλιών. Επίσης, το διαδίκτυο παρέχει καινούριους τρόπους για την καλύτερη εξυπηρέτηση των καταναλωτών καθώς και για την μείωση του κόστους και τη μείωση του προσωπικού (Ζώτος, 2008, p. 504) Διαδίκτυο και Τουρισμός Το διαδίκτυο άλλαξε πολλές από τις συνήθειες των καταναλωτών. Επίσης, επέφερε 60

62 σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίον οι καταναλωτές αναζητούν ταξιδιωτικές πληροφορίες, στον τρόπο που σχεδιάζουν τα ταξίδια τους καθώς και στον τρόπο με τον οποίον αγοράζουν υπηρεσίες και αγαθά. Μάλιστα, έχει υποστηριχτεί ότι σχεδόν το 60% των ανθρώπων χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ως πηγή τουριστικών πληροφοριών, είτε αποκλειστικά, είτε σε συνδυασμό με κάποιο άλλο μέσο ενώ εκείνοι που απευθύνονται σε ταξιδιωτικούς πράκτορες για ταξιδιωτικές συμβουλές και τον σχεδιασμό του ταξιδιού τους είναι μόλις 7% (Zhou, 2004, pp. 8-9). Φαίνεται, ότι ο τουρισμός βρίσκεται ανάμεσα στους τομείς που επωφελήθηκαν πρώτοι από τις εξελίξεις στην τεχνολογία του διαδικτύου. Ο τουρισμός ωφελήθηκε και μπορεί να ωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό και στο μέλλον από την χρήση του διαδικτύου λόγω του ότι είναι ένας τομέας άρρηκτα συνδεδεμένος με τη διάδοση της πληροφορίας και ειδικότερα με τη διάδοση των τουριστικών πληροφοριών, είτε αφορά προορισμούς, είτε προϊόντα και υπηρεσίες. Οι καταναλωτές αναζητούν συνεχώς νέες πηγές πληροφόρησης ώστε να μπορέσουν να λάβουν τις καλύτερες για εκείνους αποφάσεις σχετικά με την αγορά τουριστικών προϊόντων. Οι τελευταίοι, δεν περιορίζονται μόνο στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με το ταξίδι τους, αλλά προχωρούν στον σχεδιασμό του αγοράζοντας εισιτήρια και κάνοντας κρατήσεις σε εστιατόρια και ξενοδοχεία. Ως εκ τούτου, η τουριστική βιομηχανία καταλαμβάνει την τρίτη θέση, μετά τα οικονομικά και τα ασφαλιστικά, στην χρήση του διαδικτύου και γίνεται σαφές ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο ως μέσο επικοινωνίας, αγορών, μάρκετινγκ και πληροφόρησης αλλά και ως μέσο έρευνας της συμπεριφοράς των καταναλωτών (Zhou, 2004, p. 12). Η χρήση του διαδικτύου από τις τουριστικές επιχειρήσεις έχει και πρόσθετα οφέλη για τις ίδιες. Ένα από αυτά είναι η μείωση του κόστους αφού μέσω του διαδικτύου μπορεί να εξοικονομηθεί χρόνος και χρήμα. Συγκεκριμένα, με το ηλεκτρονικό εμπόριο χρειάζεται να δαπανηθούν λιγότερα χρήματα για το μάρκετινγκ αλλά και για την εξυπηρέτηση των πελατών. Επίσης, ισχύουν και όλα τα υπόλοιπα πλεονεκτήματα της διαδικτυακής διαφήμισης, όπως αυτά παρουσιάστηκαν σε προηγούμενο υποκεφάλαιο. 61

63 2.4.3 Η Διαφήμιση στο Διαδίκτυο Ενώ η χρήση του διαδικτύου έχει αλλάξει πολλά από τα δεδομένα στο χώρο της διαφήμισης σε παγκόσμιο επίπεδο, στην Ελλάδα ο ρυθμός διείσδυσης είναι αρκετά χαμηλότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες της Δύσης. Βέβαια, οι Έλληνες χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το διαδίκτυο τόσο για να ενημερωθούν, όσο και για την ψυχαγωγίας τους και όλο περισσότερο πια το χρησιμοποιούν και για τις αγορές τους. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι θα αναζητήσουν πληροφορίες για προϊόντα που τους ενδιαφέρουν σε διαδικτυακές σελίδες ώστε να ενημερωθούν και να μπορούν να συγκρίνουν τιμές και χαρακτηριστικά, άσχετα αν μετά θα προτιμήσουν να επισκεφτούν το πραγματικό και όχι το ηλεκτρονικό κατάστημα για να πραγματοποιήσουν την αγορά του προϊόντος που επέλεξαν. Επίσης, οι ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμοί που επιλέγουν να προβάλλουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους από το διαδίκτυο παράλληλα με τη χρήση παραδοσιακών μέσων προβολής όλο και πληθαίνουν (Σιώμκος, 2002, p. 654). Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η διαφήμιση ορίζεται ως κάθε μορφή προβολής και προώθησης ιδεών, αγαθών ή υπηρεσιών κερδοσκοπικού ή μη οργανισμού επί πληρωμή. Ως εκ τούτου, η κάθε επί πληρωμή μορφή προβολής και προώθησης ιδεών αγαθών ή υπηρεσιών, κερδοσκοπικού ή μη οργανισμού που λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο, ονομάζεται διαδικτυακή διαφήμιση (Ζώτος, 2008, p. 505). Η διαδικτυακή διαφήμιση διακρίνεται στα παρακάτω είδη: Web Site: συνήθως πρόκειται για την επίσημη ιστοσελίδα της εταιρείας Banners: διαφημιστικά πλαίσια τα οποία μπορούν να προστεθούν επί πληρωμή και σε ιστοσελίδες που δεν ανήκουν στην εταιρία που διαφημίζεται Buttons: διαφημιστικά κουμπιά, παρόμοια με τα banners Splash Screens: πρόκειται για διαφημιστικά μηνύματα πλήρους οθόνης Pop-ups: πρόκειται για τα γνωστά αναδυόμενα παράθυρα Advertorials: πρόκειται για διαφημιστικά δελτία τύπου Links: γνωστά και ως δεσμοί Υπερσύνδεσης Ε-mails: πρόκειται για διαφημιστικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. 62

64 Όπως είναι φυσικό, η διαφήμιση στο διαδίκτυο φέρει νέα χαρακτηριστικά και έχει διαφορετική μορφή σε σύγκριση με τη διαφήμιση στα άλλα μέσα με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένα νέο πεδίο, αυτό του διαδικτυακού μάρκετινγκ ή αλλιώς ίντερνετ μάρκετινγκ. Το ηλεκτρονικό μάρκετινγκ χαρακτηρίζεται από τα λεγόμενα έξι «Ι» (Ζώτος, 2008, pp. 5-6): Interactivity η επικοινωνία είναι αμφίδρομη και στηρίζεται στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επιχείρηση και τον πελάτη Individualization η επικοινωνία είναι διαπροσωπική, «πρόσωπο με πρόσωπο» Integration εφαρμογή στο πλαίσιο μίας ενιαίας επικοινωνιακής πολιτικής περιοχή Independence of Location εξέλιξη που δεν περιορίζεται από τη γεωγραφική Industry Reconstruction συμβάλλει στην αναδόμηση του βιομηχανικού κλάδου Intelligence συμβάλει στην κατανόηση των αναγκών των καταναλωτών Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικτυακής διαφήμισης είναι το στοιχείο της αλληλεπίδρασης, η μαζική και διαπροσωπική επικοινωνία καθώς και η αποστολή εξατομικευμένων διαφημιστικών μηνυμάτων. Η αλληλεπίδραση αφορά στην μορφή επικοινωνίας η οποία είναι αμφίδρομη, πραγματοποιείται σε πραγματικό χρόνο και σε διαδραστικό περιβάλλον όπου η παρούσα δράση και η συμπεριφορά των συνδιαλεγόμενων διαμορφώνει τη μελλοντική αντίδραση και συμπεριφορά τους (Ζώτος, 2008, p. 508). Η μαζική και διαπροσωπική επικοινωνία επιτυγχάνεται με την επίσκεψη του χρήστη στη σελίδα όπου και μπορεί να υποβάλει ερωτήσεις και να απαντηθούν. Με την αποστολή εξατομικευμένων διαφημιστικών μηνυμάτων γίνεται δυνατή η απόλυτη προσαρμογή του μηνύματος στις επιταγές και στις επιθυμίες του κάθε καταναλωτή αφού μπορούμε πια να στείλουμε στον κάθε δέκτη όχι μόνο ξεχωριστό αλλά και διαφορετικό μήνυμα. 63

65 Τα οφέλη της επίσημης ηλεκτρονικής παρουσίας της κάθε εταιρίας στο διαδίκτυο είναι πολλά και δεν μπορούν να προσφερθούν από τα άλλα επικοινωνιακά μέσα. Σύμφωνα με τον Ζώτο (2008, pp ), τα σημαντικότερα από αυτά τα οφέλη είναι τα εξής: Η παροχή πληροφοριών σχετικά με την εταιρεία Η παροχή πληθώρας πληροφοριών σχετικά με τα διαθέσιμα προϊόντα Η δυνατότητα άμεσης ανανέωσης της ιστοσελίδας ώστε να αντιδρά άμεσα στον ανταγωνισμό και στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς Η συλλογή πληροφοριών και στοιχείων για τη δημιουργία πελατειακής βάσης δεδομένων της εταιρείας Η παγκόσμια προβολή Η εξατομικευμένη παροχή υπηρεσιών και πληροφοριών Η ενδυνάμωση των σχέσεων ανάμεσα στον πελάτη και την εταιρεία Με τη χρήση διαδραστικών περιεχομένων και παιχνιδιών, διαδραματίζει βοηθητικό ρόλο στην διαμόρφωση ευνοϊκής άποψης για το προϊόν και την εταιρεία Η διευκόλυνση της αγοραστικής διαδικασίας Η εξυπηρέτηση μετά την αγορά Η διαφήμιση στο διαδίκτυο, έχει εξελιχθεί ραγδαία την τελευταία δεκαετία. Αρχικά οι διαφημίσεις είχαν απλή δομή, απλό μήνυμα, και ήταν μονόχρωμες, λόγω της μικρής ταχύτητας του ίντερνετ και του περιορισμού των χρηστών για τα μεγέθη που "κατέβαζαν" από τον παγκόσμιο ιστό. Πολυπλοκότερα γραφικά θα βάραιναν την σελίδα και ο χρόνος αναμονής θα ήταν μεγαλύτερος κάνοντας την πλοήγηση στην σελίδα, δυσκολότερη και σαφώς πιο αργή. Σήμερα, με την ταχύτητα του ίντερνετ να έχει βελτιωθεί σε βαθμό που τότε θα φαινόταν αδύνατον, οι διαφημίσεις και ο τρόπος προβολής τους στο διαδίκτυο έχει επίσης εξελιχθεί. Τα γραφικά και τα μηνύματα που φέρει η κάθε διαφήμιση, είναι πλέον πολύ παραπάνω από μια απλή πρόταση, καθώς εικόνες και κίνηση είναι πλέον εφικτά. 64

66 Η διαφήμιση μιας επιχείρησης στο διαδίκτυο παρέχει τα εξής παρακάτω πλεονεκτήματα: Δεν υπάρχει περιορισμός ως προς το μέγεθος του υλικού που μπορεί να αναρτηθεί. Υπάρχει πρόσβαση για τον καθένα στην πληροφορία αυτή μέσω απλά ενός υπολογιστή, εύκολα και γρήγορα. Με τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα είναι πιο γρήγορη και εύκολη η διάδοση της πληροφορίας. Μείωση των εξόδων διαφήμισης (δημιουργίας εικαστικών, εκτύπωσης και διανομής φυλλαδίων, κτλ) Η προβολή δεν σβήνει, δεν πετιέται, είναι άμεσα διαθέσιμη 24 ώρες την ημέρα και 7 μέρες την εβδομάδα. Η διαφήμιση μιας επιχείρησης στο διαδίκτυο εκτός από πλεονεκτήματα επίσης έχει και μειονεκτήματα: Τα ποσά που ζητούνται από διάφορες ιστοσελίδες είναι τεράστια για μια μικρή και απλή καταχώρηση ή για ένα διαφημιστικό που θα προβάλλεται για ένα συγκεκριμένο διάστημα στην ιστοσελίδα κάποιας επιχείρησης με μεγάλη επισκεψιμότητα. Δεν υπάρχει περιορισμός ως προς το μέγεθος του υλικού που μπορεί να αναρτηθεί Το Διαδίκτυο στην Ελλάδα Η Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:2014 που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014) μας παρέχει μια καλή εικόνα της κατάστασης που 65

67 επικρατεί στην Ελλάδα σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου τα τελευταία χρόνια. Από το έτος 2011 έως το έτος 2014, παρατηρήθηκε αύξηση της πρόσβασης στο διαδίκτυο από την κατοικίας σε ετήσια βάση. Ακόμα και περιοχές όπως η Κεντρική Ελλάδα, τα Νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη που το 2011 παρουσίαζαν τα χαμηλότερα ποσοστά σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές, το 2014 παρουσίασαν σημαντική αύξηση με ποσοστά κοντά στο μέσο όρο. Εικόνα 7. Πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία ανά μεγάλη γεωγραφική περιοχή. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:2014. (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014) Βλέπουμε επίσης, ότι το ποσοστό των ευρυζωνικών συνδέσεων στην κατοικία αυξάνεται συνεχώς φτάνοντας το 2014 στο 64,7% του συνόλου των νοικοκυριών της χώρας ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το έτος 2009 ήταν σχεδόν το μισό (33,1%). Αντιθέτως, το ποσοστό των συνδέσεων περιορισμένης συχνότητας συνεχώς μειώνεται, αγγίζοντας το 2014 μόλις το 1.4%. Διαφαίνεται, λοιπόν, έντονα, η τάση εκσυγχρονισμού της χώρας όσον αφορά τη σύνδεση το διαδίκτυο. 66

68 Εικόνα 8 Εξέλιξη ευρυζωνικών συνδέσεων και συνδέσεων περιορισμένης συχνότητας στην κατοικία ποσοστό % επί του συνόλου των νοικοκυριών της χώρας. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:2014. Η τάση για εκσυγχρονισμό σε αυτό το πεδίο, επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ενώ παλιότερα δεν διέθεταν σύνδεση στο διαδίκτυο, όλοι όσοι διέθεταν ηλεκτρονικό υπολογιστή, σήμερα τα ποσοστά χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή και πρόσβασης στο διαδίκτυο σχεδόν ταυτίζονται. Τα ποσοστά αυτά, για το έτος 2014 (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014), ήταν 63,3% και 63,2%, αντίστοιχα. Εικόνα 9. Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και πρόσβαση στο διαδίκτυο, Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:

69 Σύμφωνα με την ίδια έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014), δεν παρατηρείται αύξηση μόνο στη σύνδεση στο διαδίκτυο από την κατοικία αλλά σημαντική αύξηση παρατηρείται και στη σύνδεση στο διαδίκτυο μέσω κινητών συσκευών. Το ποσοστό αυτό από το 12,2% το έτος 2009, εκτινάχτηκε στο 58,4% το έτος Εικόνα 10. Σύνδεση στο διαδίκτυο από κινητή συσκευή 2009 έως 2014, % του πληθυσμού που χρησιμοποίησε το διαδίκτυο το Α τρίμηνο των ετών. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:2014. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στατιστικά των τελευταίων δύο ετών, δηλαδή του 2013 και του 2014, γίνεται σαφές ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση στην σύνδεση στο διαδίκτυο μέσω ασύρματου δικτύου (WiFi) ενώ παράλληλα η σύνδεση μέσω των δικτύων κινητής τηλεφωνίας σχεδόν διπλασιάστηκε. Εικόνα 11.Δίκτυο σύνδεσης στο διαδίκτυο από κινητή συσκευή, 2013, Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα Νοικοκυριά:

70 2.4.5 Διαδίκτυο και Κατανάλωση Σύμφωνα με τον Δουκίδη, καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου και Επιχειρείν του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (Δουκίδης, 2013), το διαδίκτυο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο και μπορεί να διαδραματίσει έναν ακόμα πιο σημαντικό, στην ελληνική οικονομία. Συγκεκριμένα, το διαδίκτυο χαρακτηρίζεται ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα περισσότερες από ελληνικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για την καθημερινή τους λειτουργία, 6 εκατομμύρια Έλληνες, δηλαδή περισσότεροι από τον μισό πληθυσμό, έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, ενώ το έτος 2012 οι ηλεκτρονικές αγορές (online) που πραγματοποιήθηκαν από τους περίπου 2 εκατομμύρια καταναλωτές που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για τα ψώνια τους, ξεπέρασαν τα 2,5 δισεκατομμύρια. Σύμφωνα με τον ίδιο, το διαδίκτυο αποτελεί αναμφισβήτητα μια ευκαιρία νέας επιχειρηματικότητας μια και πια υπολογίζεται ότι περισσότερες από νέες ελληνικές επιχειρήσεις το χρησιμοποιούν ως κύριο συστατικό του επιχειρηματικού τους μοντέλου. Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι το διαδίκτυο συνεισφέρει μόλις στο 1,2% του ΑΕΠ ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι παραπάνω από το τριπλάσιο, 3,8%, με τη Μεγάλη Βρετανία να κρατάει στα σκήπτρα με τη συνεισφορά του διαδίκτυο στο ΑΕΠ της να φτάνει στο 8,3%. Ως εκ τούτου, γίνεται σαφές ότι στη Ελλάδα υπάρχει ακόμα πολύ μεγάλο περιθώριο βελτίωσης όσον αφορά τη χρήση του διαδικτύου για επιχειρηματικούς σκοπούς. Μάλιστα, ο Δουκίδης προτείνει ένα πλαίσιο εθνικής στρατηγικής που εκτός των άλλων θα εξασφαλίζει τη συνεχή χρηματοδότηση καινούριων και καινοτόμων διαδικτυακών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων καθώς και τον καλύτερο συντονισμό των μεμονωμένων πρωτοβουλιών. Επίσης, τονίζεται η ανάγκη της τόνωσης της εμπιστοσύνης των Ελλήνων όσον αφορά στην ασφάλεια και την προστασία που έχουν κατά τις διαδικτυακές τους συναλλαγές (Δουκίδης, 2013). Σύμφωνα με τον Κοεμτζόπουλου (Κοεμπτζόγλου, 2012) αναλυτή της Goggle Ελλάδας, οι Έλληνες στις μέρες μας φαίνεται να χρησιμοποιούν περισσότερο το διαδίκτυο για την εύρεση εργασίας. Αναζητούν όμως πολύ συχνά οικονομικές επιλογές, τόσο για την αγορά προϊόντων όσο και για την αγορά υπηρεσιών. Οι καταναλωτές δείχνουν ιδιαίτερο 69

71 ενδιαφέρον για της λέξεις «προσφορά» και «φτηνό» και τους ενδιαφέρει να εντοπίσουν την οικονομικότερη λύση σε όλα τα επίπεδα όπως η μετακίνησή τους, η ένδυση και η διασκέδασή τους. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται και από την πρόσφατη έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, όπου τo 82,3% αναζητά πληροφορίες για προϊόντα και υπηρεσίες (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, 2014). 70

72 Κεφάλαιο 3ο. Μεθοδολογία και εμπειρική εφαρμογή 71

73 3.1 Σκοπός, στόχοι και ερευνητικές υποθέσεις Όπως έχει ήδη αναφερθεί στόχος αυτής της έρευνας είναι να αξιολογήσει τη σημασία της παροχής πληροφοριών σχετικά με τις τουριστικές, επισιτιστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα μέσω του διαδικτύου καθώς και να διερευνήσει έναν τρόπο διάθεσης αυτών των πληροφοριών ώστε κάθε άτομο να μπορεί να βρίσκει αυτό που ψάχνει εύκολα και με τη δέουσα αξιοπιστία. Από τη μια, αυτή η εργασία μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια μελέτη σκοπιμότητας υπό την έννοια ότι διερευνάται η σκοπιμότητα της ύπαρξης ενός μέσου διαχείρισης και παρουσίασης των πληροφοριών σχετικά με τις τουριστικές, επισιτιστικές επιχειρήσεις. Από την άλλη, μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί και ως μια μελέτη συμπεριφοράς αφού για να διαπιστωθεί η σκοπιμότητα της υπηρεσίας που μόλις περιγράφθηκε, κρίθηκε απαραίτητη η διενέργεια μιας μελέτης συμπεριφοράς του καταναλωτή. Οι επί μέρους στόχοι αυτής της εργασίας είναι να απαντήσεις στα εξής ερωτήματα: Ποιες είναι οι καταναλωτικές συνήθειες των τουριστών ή/και των καταναλωτών ως προς τις επισιτιστικές επιχειρήσεις; Ποιες είναι οι ανάγκες των τουριστών ή/και των καταναλωτών για πληροφόρηση μέσω διαδικτύου ως προς τις επισιτιστικές επιχειρήσεις; Για ποιες ακριβώς προσφερόμενες από επισιτιστικές επιχειρήσεις υπηρεσίες αναζητούν πληροφορίες ή θα ήθελαν να μπορούσαν να πληροφορηθούν μέσω διαδικτύου τουρίστες ή/και και σε ποιο βαθμό; Ποιες από αυτές τις πληροφορίες κρίνονται πολυτιμότερες από τους τουρίστες ή/και τους καταναλωτές; Ποιες από αυτές τις πληροφορίες κρίνονται ως λιγότερο χρήσιμες από τους τουρίστες ή και τους καταναλωτές; Μέσω της επίτευξης των επιμέρους στόχων η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να είναι σε θέση να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει, όπως έχει ήδη αναφερθεί την ερευνητική υπόθεση ότι αν μια τουριστική επιχείρηση διαφημιστεί σε έναν διαδικτυακό κατάλογο επιχειρήσεων 72

74 ο οποίος δεν περιορίζεται μόνο στη παροχή των βασικών και απολύτως απαραίτητων πληροφοριών όπως το όνομα επιχείρησης, το τηλέφωνο και η διεύθυνση, τότε έχει περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει έναν νέο πελάτη ο οποίος θα μπει στην διαδικασία να επισκεφθεί την επιχείρηση καθώς θα μπορεί να επιβεβαιώσει εκ των πρότερων ότι οι προσφερόμενες υπηρεσίες και τα προϊόντα που αναζητεί διατίθενται στην εν λόγω τουριστική επισιτιστική επιχείρηση. Επίσης, εξετάζεται, αν οι τουριστικές υπηρεσίες και τα προϊόντα δεν χρησιμοποιούνται μόνο από τους τουρίστες αλλά και από άτομα που διαμένουν όχι μόνο στην ίδια χώρα, αλλά και στην ίδια πόλη και που μετακινούνται με σκοπό την κάλυψη των αναγκών τους όπως η διασκέδαση, η χαλάρωση, η ηρεμία, ο σιτισμός και άλλα. Τέλος εξετάζεται, αν ο καταναλωτής/τουρίστας έχει στη διάθεση του λεπτομερείς και έγκυρες πληροφορίες σχετικά με τις επισιτίστηκες επιχειρήσεις της εκάστοτε περιοχής που επισκέπτεται, τότε θα τις χρησιμοποιήσει και θα τις κρίνει ως χρήσιμες αν όχι απαραίτητες. 3.2 Είδος μελέτης και προσέγγιση Για την επίτευξη των σκοπών και των στόχων καθώς και για την απόρριψη ή την απόδειξη της ισχύς των ερευνητικών υποθέσεων κρίθηκε σκόπιμη η μελέτη της συμπεριφοράς του καταναλωτή μέσω της εκπόνησης μιας ποσοτικής έρευνας. Πρόκειται για μια περιγραφική έρευνα (descriptive research). Προϋπόθεση της περιγραφικής έρευνα είναι, όπως σημειώνει και ο Σιώμκος (2002, p. 363) ο σαφής ορισμός των στόχων και των ερωτήσεων της έρευνας. Σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται περιληπτικές μετρήσεις ώστε να απαντηθούν τα ερωτήματα που τίθενται από την έρευνα. Ο βασικός σκοπός της περιγραφικής έρευνας είναι να περιγράψει τα χαρακτηριστικά μιας αγοράς ή των λειτουργιών μέσα σε αυτή και για αυτό το λόγω η αρκετά καλή προηγούμενη γνώση όσον αφορά στο φαινόμενο που μελετάται είναι απαραίτητη. Αυτού του είδους η μελέτη χρησιμοποιείται συνηθέστερα σε μελέτες τοποθέτησης προϊόντων, δομής αγοράς, ανάλυσης τμηματοποίησης, τιμολόγησης και προϊοντικής χρήσης. Η παρούσα έρευνα πληροί όλες τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις ώστε να θεωρήσουμε κατάλληλη την διενέργεια ενός τέτοιου είδους έρευνας για την εξυπηρέτηση των ερευνητικών σκοπών μας. Πιο 73

75 συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της περιγραφικής μας έρευνας, επιλέχθηκε ένα διατομεακό σχέδιο (cross-sectional). Αυτό σημαίνει ότι το δείγμα των καταναλωτών μετρήθηκε μόνο μια φορά σε αντίθεση με τα σχέδια Longitudinal ή Πάνελ τα οποία απαιτούν την επανειλημμένη μέτρηση ενός δείγματος του πληθυσμού. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την πραγματοποίηση της έρευνας είχε έξι διακριτά βήματα. Το πρώτο βήμα ήταν η στοιχειοθέτηση των στόχων και των ερευνητικών ερωτημάτων. Στη συνέχεια, ακολούθησε η συλλογή δευτερογενών στοιχείων, δηλαδή αναζητήθηκε και μελετήθηκε η σύγχρονη, σχετική με το θέμα μας βιβλιογραφία. Το τρίτο βήμα δεν ήταν άλλο από τον σχεδιασμό της ίδιας της ποσοτικής έρευνας. Ακολούθως, έλαβε χώρα η συλλογή των πρωτογενών στοιχείων και η αντικειμενική ανάλυσή τους. Το έκτο και τελευταίο βήμα υπήρξε η εκπόνηση της παρούσας εργασίας. 3.3 Συλλογή Δεδομένων Για την συλλογή δεδομένων, δημιουργήθηκε μια ψηφιακή φόρμα (Google docs) με την βοήθεια της οποίας τα δεδομένα συλλέχθηκαν σε ένα αρχείο excel. Στην συνέχεια, για την διευκόλυνση της επεξεργασίας των δεδομένων, τα στοιχεία μεταφέρθηκαν σε μια βάση δεδομένων Access όπου τα δεδομένα διαχωρίστηκαν βάσει των επιλογών (a,b,c,..κτλ). Με την βοήθεια sql και χρήση του προγράμματος WinAutomation, βγήκαν τα στατιστικά στην μορφή που έχουν αναρτηθεί στο παράρτημα της εργασίας. 3.4 Δείγμα Δείγμα αυτής της έρευνας αποτέλεσαν τα άτομα τα οποία απάντησαν μέσω διαδικτύου το ερωτηματολόγιο το οποίο συντάχθηκε βάσει των στόχων της έρευνας από τον Απρίλιο του 2014 έως και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Ο αριθμός των συμμετεχόντων 74

76 που λήφθηκαν υπόψη ανέρχεται σε 293 άτομα. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι στην έρευνα έγιναν δεκτά άτομα άνω των 16 ετών, ανεξαρτήτως φύλου. Πιο συγκεκριμένα στην έρευνα έγιναν δεκτοί (inclusion criteria): i. μόνιμοι κάτοικοι της Ελλάδας που πραγματοποίησαν εσωτερικό τουρισμό τουλάχιστον μία φορά έως την ημερομηνία συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου ii. μόνιμοι κάτοικοι χωρών της Ευρώπης, πλην της Ελλάδας, οι οποίοι όμως την έχουν επισκεφτεί τουλάχιστον μια φορά έως την ημερομηνία συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου Ως εκ τούτου, από την έρευνα εξαιρέθηκαν (exclusion criteria): iii. iv. μόνιμοι κάτοικοι της Ελλάδας που δεν είχαν προβεί σε εσωτερικό τουρισμό ποτέ έως την ημερομηνία συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου μόνιμοι κάτοικοι χωρών της Ευρώπης, οι οποίοι δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ στην Ελλάδα έως σήμερα Επιπλέον εξαιρέθηκαν, i. άτομα κάτω των 16 ετών ii. μόνιμοι κάτοικοι χωρών εκτός Ευρώπης 3.5 Επεξεργασία δεδομένων Για την συλλογή δεδομένων, δημιουργήθηκε μια ψηφιακή φόρμα (Google docs) με την βοήθεια της οποίας τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν σε ένα αρχείο Excel. Στην συνέχεια, για την διευκόλυνση της επεξεργασίας των δεδομένων, τα στοιχεία μεταφέρθηκαν σε μια βάση δεδομένων Access όπου τα δεδομένα διαχωρίστηκαν βάσει των επιλογών (a,b,c,..κ.λπ). Με την βοήθεια sql και χρήση των προγραμμάτων Εxcel, Access και WinAutomation, τα στατιστικά πήραν την μορφή με την οποία έχουν αναρτηθεί στο παράρτημα της εργασίας. 75

77 3.6 Περιορισμοί έρευνας Η έρευνα αυτή δεν εξετάζει την καταναλωτική/τουριστική συμπεριφορά ατόμων που κατοικούν μόνιμα σε μη ευρωπαϊκές χώρες. Δεν στάθηκε δυνατόν να εντοπιστεί ικανοποιητικό και αντίστοιχο δείγμα από άτομα εκτός Ευρώπης και για αυτό το λόγο η έρευνα περιορίστηκε σε άτομα που κατοικούν μόνιμα σε ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, να σημειωθεί ότι η έρευνα απευθύνθηκε σε άτομα τα οποία διαθέτουν τουλάχιστον τις στοιχειώδεις γνώσης χρήσης του διαδικτύου. Αυτό συνεπάγεται ότι δεν ήταν δυνατόν να ληφθούν υπόψη άτομα τα οποία δεν έχουν καμία επαφή με το διαδίκτυο. Η μεγαλύτερη ίσως δυσκολία και κατ επέκταση περιορισμός που είχε να αντιμετωπίσει αυτή η έρευνα ήταν η σύγχυση των συμμετεχόντων σχετικά με τους όρους του καταναλωτή και τουρίστα. Όταν οι συμμετέχοντες δεν γνώριζαν ακριβώς τη διάκριση ανάμεσα στις δύο έννοιες, αναπόφευκτα κατά τη διάρκεια της συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου έπεφταν σε αντιφάσεις και αυτό είχε ως αποτέλεσμα των αποκλεισμό τους από την έρευνα προς αποφυγή αλλοιωμένων αποτελεσμάτων. 76

78 Κεφάλαιο 4ο. Παρουσίαση αποτελεσμάτων 77

79 Ως προς την ερώτηση σχετικά με τον μόνιμο τόπο κατοικίας τους, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 59.73% (175) απάντησαν (a) "Μένω στην Ελλάδα" και 40.27% (118) απάντησαν (b) "Δεν μένω στην Ελλάδα". 40% 60% a b Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Μένω στην Ελλάδα a % Δεν μένω στην Ελλάδα b % Πίνακας & Γράφημα 1. Α01 78

80 Ως προς τον καταμερισμό του δείγματος ως προς το φύλο, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 47.44% (139) απάντησαν (a) "Θηλυκό" και 52.56% (154) απάντησαν (b) "Αρσενικό". 47% 53% a b Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Θηλυκό a % Αρσενικό b % Πίνακας & Γράφημα 2. Α03 79

81 Ως προς την ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης που ολοκλήρωσαν, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 0.34% (1) απάντησαν (a) "Δημοτικό" 4.78% (14) απάντησαν (b) "Γυμνάσιο" 10.58% (31) απάντησαν (c) "Λύκειο" 11.60% (34) απάντησαν (d) "Κολλέγιο" 42.66% (125) απάντησαν (e) "Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΕΙ/ΤΕΙ)" 25.60% (75) απάντησαν (f) "Μεταπτυχιακό" 4.10% (12) απάντησαν (g) "Διδακτορικό" και 0.34% (1) απάντησαν (h) "Κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Δημοτικό a % Γυμνάσιο b % Λύκειο c % Κολλέγιο d % Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΕΙ/ΤΕΙ) e % Μεταπτυχιακό f % Διδακτορικό g % Κανένα από τα παραπάνω h % Πίνακας & Γράφημα 3. Α04 80

82 Ως προς την εργασιακή τους κατάσταση, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 58.02% (170) απάντησαν (a) "Εργάζομαι" 14.68% (43) απάντησαν (b) "Άνεργος" 14.68% (43) απάντησαν (c) "Φοιτητής" και 7.85% (23) απάντησαν (d) "Άλλο". 15% 8% a 16% 61% b c d Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Εργάζομαι a % Άνεργος b % Φοιτητής c % Άλλο d % Πίνακας & Γράφημα 4. Α05 81

83 Όσον αφορά την ηλικιακή ομάδα στην οποία ανήκουν, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 15.02% (44) απάντησαν ότι ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα (a) "16-25", 46.42% (136) απάντησαν (b), "26-35" 19.45% (57) απάντησαν (c), "36-45" 9.90% (29) απάντησαν (d), "46-55" 7.17% (21) απάντησαν (e)"56-65", και 2.05% (6) απάντησαν (f) "66-85" a b c d e f Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό a % b % c % d % e % f % Πίνακας & Γράφημα 5. Α06 82

84 Όσον αφορά την σχέση τους με το διαδίκτυο, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 99.32% (291) απάντησαν ότι έχουν: (a) "λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας", 92.49% (271) απάντησαν ότι έχουν (b) "λογαριασμό στο Facebook", 42.66% (125) απάντησαν ότι έχουν (c) "λογαριασμό στο Twitter", 28.67% (84) απάντησαν ότι έχουν (d) "λογαριασμό σε άλλες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης", 20.14% (59) απάντησαν ότι έχουν (e) "γραφτεί σε έναν ή περισσότερους ιστότοπους δημοσίων συζητήσεων", 6.14% (18) απάντησαν ότι έχουν (f) "δικό μου blog", 2.73% (8) απάντησαν ότι έχουν (g) "δική μου σελίδα δημοσίων συζητήσεων" και 0.68% (2) απάντησαν (h) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας a % λογαριασμό στο Facebook b % λογαριασμό στο Twitter c % λογαριασμό σε άλλες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης d % γραφτεί σε έναν ή περισσότερους ιστότοπους δημοσίων συζητήσεων e % δικό μου blog f % δική μου σελίδα δημοσίων συζητήσεων g % κανένα από τα παραπάνω h % Πίνακας & Γράφημα 6. Β01 83

85 Όσον αφορά την πρόσβαση τους στο διαδίκτυο ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 98.63% (289) απάντησαν ότι έχουν internet (a) "στο σπίτι" 62.46% (183) απάντησαν ότι έχουν internet (b) "στον χώρο εργασίας μου" 21.50% (63) απάντησαν ότι έχουν internet (c) "στην σχολή" 72.35% (212) απάντησαν ότι έχουν internet (d) "στο κινητό μου" και 26.96% (79) απάντησαν ότι έχουν internet (e) "από internet cafe" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό στο σπίτι a % στον χώρο εργασίας μου b % στην σχολή c % στο κινητό μου d % από internet cafe e % Πίνακας & Γράφημα 7. Β02 84

86 Όσον αφορά την πρόσβαση στο διαδίκτυο ως σύνολο είτε για επαγγελματικούς ή προσωπικούς λόγους, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 0.00% (0) απάντησαν πως (a) "Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο" 2.73% (8) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (b) "μισή ώρα ή λιγότερο" 7.17% (21) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (c) "μια ώρα" 39.25% (115) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (d) "2-4 ώρες" 28.33% (83) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (e) "5-7 ώρες" 15.36% (45) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (f) "8-10 ώρες" και 7.17% (21) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (g) " Ώρες" a b c d e f g Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο a % μισή ώρα ή λιγότερο b % μια ώρα c % 2-4 ώρες d % 5-7 ώρες e % 8-10 ώρες f % Ώρες g % Πίνακας & Γράφημα 8. Β03 85

87 Όσον αφορά την πρόσβαση στο διαδίκτυο μόνο για προσωπικούς λόγους, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 0.34% (1) απάντησαν (a) "Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο" 4.10% (12) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (b) "μισή ώρα ή λιγότερο" 20.14% (59) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (c) "μια ώρα" 52.22% (153) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (d) "2-4 ώρες" 16.72% (49) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (e) "5-7 ώρες" 3.41% (10) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (f) "8-10 ώρες" και 3.07% (9) απάντησαν πως έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (g) " Ώρες" a b c d e f g Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο a % μισή ώρα ή λιγότερο b % μια ώρα c % 2-4 ώρες d % 5-7 ώρες e % 8-10 ώρες f % Ώρες g % Πίνακας & Γράφημα 9. Β04 86

88 Όσον αφορά τον καταμερισμό του χρόνο απασχόλησης στο διαδίκτυο, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 19.11% (56) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (a) "σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης" 5.46% (16) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (b) "παίζοντας παιχνίδια" 25.60% (75) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (c) "χαζεύοντας ιστοσελίδες" 24.57% (72) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (d) "κάνοντας δουλειά" 21.84% (64) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (e) "μαθαίνοντας" και 3.41% (10) απάντησαν πως απασχολούνται συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο (f) "συνομιλώντας" a b c d e f Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης a % παίζοντας παιχνίδια b % χαζεύοντας ιστοσελίδες c % κάνοντας δουλειά d % μαθαίνοντας e % συνομιλώντας F % Πίνακας & Γράφημα 10. Β05 Όντας καταναλωτές, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε καφετέριες, 87

89 ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 4.44% (13) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (a) "Καθημερινά" 6.14% (18) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (b) "Μέρα παρά μέρα" 37.54% (110) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (c) "Μιά-δυό φορές την εβδομάδα" 31.40% (92) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (d) "Μιά-δυό φορές τον μήνα" 4.78% (14) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (e) " Μιά-δυό φορές το τρίμηνο" 3.75% (11) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (f) "Μιά-δυό φορές το εξάμηνο" 8.87% (26) απάντησαν πως πάνε σε καφετέριες (g) "Μιά-δυό φορές τον χρόνο" και 3.07% (9) απάντησαν (h) "Ποτέ" a b c d e f g h Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Καθημερινά a % Μέρα παρά μέρα b % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα c % Μιά-δυό φορές τον μήνα d % Μιά-δυό φορές το τρίμηνο e % Μιά-δυό φορές το εξάμηνο f % Μιά-δυό φορές τον χρόνο g % Ποτέ h % Πίνακας & Γράφημα 11. C01 Όντας καταναλωτές, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε μπαρ, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 0.00% (0) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (a) "Καθημερινά" 3.07% 88

90 (9) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (b) "Μέρα παρά μέρα" 26.62% (78) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (c) "Μιά-δυό φορές την εβδομάδα" 31.74% (93) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (d) "Μιά-δυό φορές τον μήνα" 14.33% (42) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (e) " Μιά-δυό φορές το τρίμηνο" 6.14% (18) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (f) "Μιά-δυό φορές το εξάμηνο" 10.24% (30) απάντησαν πως βγαίνουν σε μπαρ (g) "Μιά-δυό φορές τον χρόνο" και 7.85% (23) απάντησαν (h) "Ποτέ" a b c d e f g h Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Καθημερινά a % Μέρα παρά μέρα b % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα c % Μιά-δυό φορές τον μήνα d % Μιά-δυό φορές το τρίμηνο e % Μιά-δυό φορές το εξάμηνο f % Μιά-δυό φορές τον χρόνο g % Ποτέ h % Πίνακας & Γράφημα 12. C02 Όντας καταναλωτές, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε εστιατόρια, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 1.37% (4) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (a) "Καθημερινά" 2.73% (8) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (b) "Μέρα παρά μέρα" 89

91 27.65% (81) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (c) "Μιά-δυό φορές την εβδομάδα" 40.61% (119) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (d) "Μιά-δυό φορές τον μήνα" 14.33% (42) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (e) " Μιά-δυό φορές το τρίμηνο" 5.12% (15) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (f) "Μιά-δυό φορές το εξάμηνο" 6.83% (20) απάντησαν πως βγαίνουν σε εστιατόρια (g) "Μιά-δυό φορές τον χρόνο" και 1.37% (4) απάντησαν (h) "Ποτέ" a b c d e f g h Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Καθημερινά a % Μέρα παρά μέρα b % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα c % Μιά-δυό φορές τον μήνα d % Μιά-δυό φορές το τρίμηνο e % Μιά-δυό φορές το εξάμηνο f % Μιά-δυό φορές τον χρόνο g % Ποτέ h % Πίνακας & Γράφημα 13. C03 Ως προς την έξοδό τους - από πού επηρεάζονται όντας καταναλωτές, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 94.20% (276) απάντησαν πως επηρεάζονται από (a) "Φίλους & Οικογένεια" 26.28% (77) απάντησαν πως επηρεάζονται από (b) "Ιστοσελίδες Κοινωνικής 90

92 Δικτύωσης" 7.17% (21) απάντησαν πως επηρεάζονται από (c) "Τηλεόραση" 5.12% (15) απάντησαν πως επηρεάζονται από (d) "Ραδιόφωνο" 12.29% (36) απάντησαν πως επηρεάζονται από (e) "Φυλλάδια" και 21.84% (64) απάντησαν πως επηρεάζονται από (f) "Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες" a b c d e f Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Φίλους & Οικογένεια a % Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης b % Τηλεόραση c % Ραδιόφωνο d % Φυλλάδια e % Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες f % Πίνακας & Γράφημα 14. C04 91

93 Ως προς την έξοδό τους - και τί έχει τύχει να αναζητήσουν όντας καταναλωτές, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 60.07% (176) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (a) "ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω" 33.11% (97) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (b) "ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω" 15.02% (44) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (c) "ένα μέρος να δω έναν αγώνα" 15.70% (46) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (d) "ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι" 41.30% (121) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (e) "ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής" 19.80% (58) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (f) "ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση" 11.26% (33) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (g) "ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο" 34.13% (100) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει (h) "ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet)" και 9.90% (29) απάντησαν (i) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω a % ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω b % ένα μέρος να δω έναν αγώνα c % ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι d % ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής e % ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση f % ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο g % ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet) h % κανένα από τα παραπάνω i % Πίνακας & Γράφημα 15. C05 92

94 Όσον αφορά τις αναζητήσεις τους στο διαδίκτυο τα τελευταία 5 χρόνια, όντας καταναλωτές, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 8.87% (26) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο (a) "Μια δυο φορές" 19.45% (57) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο (b) "3-5 φορές" 43.00% (126) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο (c) "5-10 φορές" 16.72% (49) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο (d) "Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω" και 11.95% (35) απάντησαν (e) "Ποτέ" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Μια δυο φορές a % 3-5 φορές b % 5-10 φορές c % Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω d % Ποτέ e % Πίνακας & Γράφημα 16. C06 93

95 Όσον αφορά την προετοιμασία για την έξοδό τους, όντας καταναλωτές, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 68.26% (200) απάντησαν ότι θέλουν να γνωρίζουν (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 39.93% (117) θέλουν να γνωρίζουν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 30.38% (89) θέλουν να γνωρίζουν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 26.96% (79) θέλουν να γνωρίζουν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση)" 31.06% (91) θέλουν να γνωρίζουν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 45.73% (134) θέλουν να γνωρίζουν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 61.43% (180) θέλουν να γνωρίζουν (g) "τιμές" 39.25% (115) θέλουν να γνωρίζουν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 7.17% (21) θέλουν να γνωρίζουν (i) "θαμώνες" και 3.75% (11) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 17.C07 94

96 Όσον αφορά την επιλογή τους όντας καταναλωτές ως προς το καθοριστικό παράγοντα στην διαδικασία λήψης απόφασης της επιλογής εξόδου, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 7.85% (23) απάντησαν ότι θεωρούν σημαντικό να γνωρίζουν (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 5.12% (15) απάντησαν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 3.75% (11) απάντησαν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 10.24% (30) απάντησαν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση)" 4.78% (14) απάντησαν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 25.60% (75) απάντησαν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 21.16% (62) απάντησαν (g) "τιμές" 13.31% (39) απάντησαν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 4.10% (12) απάντησαν (i) "θαμώνες" και 4.78% (14) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 18. C08 95

97 Όσον αφορά την επιλογή τους όντας καταναλωτές ως προς τον αδιάφορο παράγοντα στην διαδικασία λήψης απόφασης της επιλογής εξόδου, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 7.17% (21) απάντησαν πώς θεωρούν αδιάφορη (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 19.80% (58) απάντησαν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 22.53% (66) απάντησαν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 7.17% (21) απάντησαν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση)" 4.10% (12) απάντησαν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 2.73% (8) απάντησαν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 3.07% (9) απάντησαν (g) "τιμές" 12.97% (38) απάντησαν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 13.65% (40) απάντησαν (i) "θαμώνες" και 6.83% (20) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 19. C09 96

98 Όντας καταναλωτές, στο εαν ή όχι προτιμάνε να έχουν μια εικόνα του μέρους όπου θα πάνε, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 77.13% (226) απάντησαν (a) "ναί" και 22.87% (67) απάντησαν (b) "όχι". 23% a 77% b Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ναί a % όχι b % Πίνακας & Γράφημα 20. C10 97

99 Όσον αφορά τις αναζητήσεις τους στο διαδίκτυο και τα αποτελέσματα που έλαβαν από αυτές, όντας καταναλωτές, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 78.16% (229) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες (a) "ναι και βρήκα αυτό που ήθελα" 5.46% (16) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες (b) "ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα" και 16.38% (48) απάντησαν (c) "όχι", δεν έχουν αναζητήσει πληροφορίες. 6% 16% a b 78% c Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ναι και βρήκα αυτό που ήθελα a % ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα b % όχι c % Πίνακας & Γράφημα 21. C11 98

100 Όντας τουρίστες, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε καφετέριες, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 7.17% (21) απάντησαν ότι βγαίνουν (a) "Πολλές φορές μέσα στην ημέρα" 44.71% (131) απάντησαν ότι βγαίνουν (b) "Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά" 13.99% (41) απάντησαν ότι βγαίνουν (c) "Μέρα παρά μέρα" 26.28% (77) απάντησαν ότι βγαίνουν (d) "Μιά-δυό φορές την εβδομάδα" και 7.85% (23) απάντησαν (e) "Ποτέ" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Πολλές φορές μέσα στην ημέρα a % Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά b % Μέρα παρά μέρα c % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα d % Ποτέ e % Πίνακας & Γράφημα 22. D01 99

101 Όντας τουρίστες, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε μπαρ, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 2.39% (7) απάντησαν ότι βγαίνουν (a) "Πολλές φορές μέσα στην ημέρα" 27.30% (80) απάντησαν ότι βγαίνουν (b) "Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά" 23.55% (69) απάντησαν ότι βγαίνουν (c) "Μέρα παρά μέρα" 36.52% (107) απάντησαν ότι βγαίνουν (d) "Μιά-δυό φορές την εβδομάδα" και 10.24% (30) απάντησαν (e) "Ποτέ" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Πολλές φορές μέσα στην ημέρα a % Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά b % Μέρα παρά μέρα c % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα d % Ποτέ e % Πίνακας & Γράφημα 23. D02 100

102 Όντας τουρίστες, όσον αφορά το πόσο συχνά βγαίνουν σε εστιατόρια, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 7.17% (21) απάντησαν ότι βγαίνουν (a) "Πολλές φορές μέσα στην ημέρα" 46.76% (137) απάντησαν ότι βγαίνουν (b) "Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά" 20.14% (59) απάντησαν ότι βγαίνουν (c) "Μέρα παρά μέρα" 23.55% (69) απάντησαν ότι βγαίνουν (d) "Μια - δυο φορές την εβδομάδα" και 2.39% (7) απάντησαν (e) "Ποτέ" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Πολλές φορές μέσα στην ημέρα a % Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά b % Μέρα παρά μέρα c % Μιά-δυό φορές την εβδομάδα d % Ποτέ e % Πίνακας & Γράφημα 24. D03 101

103 Ως προς την έξοδό τους - από πού επηρεάζονται όντας τουρίστες, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 79.18% (232) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (a) "Φίλους & Οικογένεια" 31.74% (93) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (b) "Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης" 5.80% (17) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (c) "Τηλεόραση" 5.46% (16) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (d) "Ραδιόφωνο" 28.67% (84) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (e) "Φυλλάδια" και 42.66% (125) απάντησαν ότι επηρεάζονται από (f) "Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες" a b c d e f Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Φίλους & Οικογένεια a % Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης b % Τηλεόραση c % Ραδιόφωνο d % Φυλλάδια e % Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες f % Πίνακας & Γράφημα 25. D04 102

104 Ως προς την έξοδό τους - και τί έχει τύχει να αναζητήσουν τα τελευταία 5 χρόνια όντας τουρίστες, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 40.27% (118) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (a) "ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω" 23.21% (68) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (b) "ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω" 11.95% (35) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (c) "ένα μέρος να δω έναν αγώνα" 9.90% (29) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (d) "ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι" 38.23% (112) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (e) "ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής" 8.87% (26) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (f) "ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση" 5.80% (17) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (g) "ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο" 47.78% (140) απάντησαν ότι έχουν αναζητήσει (h) "ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet)" και 12.97% (38) απάντησαν (i) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω a % ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω b % ένα μέρος να δω έναν αγώνα c % ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι d % ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής e % ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση f % ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο g % ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet) h % κανένα από τα παραπάνω i % Πίνακας & Γράφημα 26.D05 103

105 Όσον αφορά τις αναζητήσεις τους στο διαδίκτυο και τα αποτελέσματα που έλαβαν από αυτές, όντας τουρίστες, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 12.97% (38) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες για την έξοδό τους (a) "Μια δυο φορές" 22.18% (65) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες για την έξοδό τους (b) "3-5 φορές" 24.57% (72) απάντησαν πως έχουν αναζητήσει πληροφορίες για την έξοδό τους (c) "5-10 φορές" 23.55% (69) απάντησαν πως αναζητούν πληροφορίες για την έξοδό τους (d) "Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω" και 16.72% (49) απάντησαν (e) "Ποτέ" a b c d e Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Μια δυο φορές a % 3-5 φορές b % 5-10 φορές c % Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω d % Ποτέ e % Πίνακας & Γράφημα 27. D06 104

106 Όσον αφορά την έξοδό τους, όντας τουρίστες, και ποιες πληροφορίες θέλουν να γνωρίζουν για την έξοδό τους, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 59.73% (175) απάντησαν ότι θέλουν να γνωρίζουν (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 41.64% (122) απάντησαν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 17.75% (52) απάντησαν ότι θέλουν να γνωρίζουν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 29.35% (86) απάντησαν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση)" 31.74% (93) απάντησαν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 54.61% (160) απάντησαν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 58.70% (172) απάντησαν (g) "τιμές" 38.23% (112) απάντησαν ότι θέλουν να γνωρίζουν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 9.22% (27) απάντησαν (i) "θαμώνες" και 4.44% (13) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 28. D07 105

107 Όσον αφορά την επιλογή τους όντας τουρίστες ως προς το καθοριστικό παράγοντα στην διαδικασία λήψης απόφασης της επιλογής εξόδου, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 9.22% (27) απάντησαν (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 5.12% (15) απάντησαν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 0.34% (1) απάντησαν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 8.87% (26) απάντησαν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση)" 6.83% (20) απάντησαν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 26.62% (78) απάντησαν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 24.23% (71) απάντησαν (g) "τιμές" 13.65% (40) απάντησαν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 1.02% (3) απάντησαν (i) "θαμώνες" και 4.78% (14) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 29. D08 106

108 Όσον αφορά την επιλογή τους όντας τουρίστες ως προς τον λιγότερο σημαντικό παράγοντα στην διαδικασία λήψης απόφασης της επιλογής εξόδου, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 7.85% (23) απάντησαν (a) "την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω" 12.63% (37) απάντησαν (b) "πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς" 25.26% (74) απάντησαν (c) "εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ" 6.83% (20) απάντησαν (d) "πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση)" 4.44% (13) απάντησαν (e) "εαν παίζει μουσική στον χώρο" 3.41% (10) απάντησαν (f) "τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες" 6.48% (19) απάντησαν (g) "τιμές" 9.56% (28) απάντησαν (h) "τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό" 16.38% (48) απάντησαν (i) "θαμώνες" και 7.17% (21) απάντησαν (j) "κανένα από τα παραπάνω" a b c d e f g h i j Σύνολο Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω a % πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς b % εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ c % πώς είναι το μέρος που θα επισκεφτώ (διακόσμηση) d % εαν παίζει μουσική στον χώρο e % τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες f % τιμές g % τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό h % θαμώνες i % κανένα από τα παραπάνω j % Πίνακας & Γράφημα 30. D09 107

109 Όντας τουρίστες, στο εαν ή όχι προτιμάνε να έχουν μια εικόνα του μέρους όπου θα πάνε, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 77.13% (226) απάντησαν (a) "ναί" και 22.87% (67) απάντησαν (b) "όχι". 23% a 77% b Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ναί a % όχι b % Πίνακας & Γράφημα 31. D10 108

110 Όσον αφορά τις αναζητήσεις τους στο διαδίκτυο και τα αποτελέσματα που έλαβαν, όντας τουρίστες, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 74.06% (217) απάντησαν (a) "ναι και βρήκα αυτό που ήθελα" 5.80% (17) απάντησαν (b) "ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα" και 20.14% (59) απάντησαν (c) "όχι". 20% 6% a b 74% c Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό ναι και βρήκα αυτό που ήθελα a % ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα b % όχι c % Πίνακας & Γράφημα 32. D11 109

111 Ως προς την ερώτηση του άν θα χρησιμοποιούσαν μια ιστοσελίδα που θα είχε όλες τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν στο ερωτηματολόγιο για μια επιχείρηση, ερωτήθηκαν 293 άτομα εκ των οποίων 35.15% (103) απάντησαν (a) "Θα την συμβουλευόμουν πάντα" 51.54% (151) απάντησαν (b) "Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά" 8.87% (26) απάντησαν (c) "Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας" και 4.44% (13) απάντησαν (d) "δεν θα την συμβουλευόμουν". 9% 4% 35% a b 52% c d Περιγραφή Επιλογή Σύνολο Ποσοστό Θα την συμβουλευόμουν πάντα a % Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά b % Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας c % δεν θα την συμβουλευόμουν d % Πίνακας & Γράφημα 33. F 110

112 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις διαδικτυακές υπηρεσίες που χρησιμοποιούν, προκύπτουν τα παρακάτω: % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας 98.86% 100% b. λογαριασμό στο Facebook 95.43% 88.14% c. λογαριασμό στο Twitter 43.43% 41.53% d. λογαριασμό σε άλλες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης 28.00% 29.66% e. γραφτεί σε έναν ή περισσότερους ιστότοπους δημοσίων συζητήσεων 18.86% 22.03% f. δικό μου blog 5.14% 7.63% g. δική μου σελίδα δημοσίων συζητήσεων 2.29% 3.39% h. κανένα από τα παραπάνω 0.57% 0.85% Πίνακας & Γράφημα 34. A01/B01 111

113 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς την πρόσβασή τους στο διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e Επιλογή a (175) b (118) a. στο σπίτι 98.86% 98.31% b. στον χώρο εργασίας μου 56.57% 71.19% c. στην σχολή 18.29% 26.27% d. στο κινητό μου 67.43% 79.66% e. από internet cafe 22.29% 33.90% Πίνακας & Γράφημα 35. Α01/Β02 112

114 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τον χρόνο παραμονής τους στο διαδίκτυο συνολικά, προκύπτουν τα παρακάτω: 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% a b c d e f g Επιλογή a (175) b (118) a. Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο 0% 0% b. μισή ώρα ή λιγότερο 1.14% 5.08% c. μια ώρα 8.00% 5.93% d. 2-4 ώρες 42.86% 33.90% e. 5-7 ώρες 28.00% 28.81% f ώρες 12.00% 20.34% g Ώρες 8.00% 5.93% Πίνακας & Γράφημα 36. Α01/Β03 113

115 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τον χρόνο παραμονής τους στο διαδίκτυο για προσωπικούς λόγους, προκύπτουν τα παρακάτω: 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g Επιλογή a (175) b (118) a. Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο 0.57% 0% b. μισή ώρα ή λιγότερο 2.86% 5.93% c. μια ώρα 21.71% 17.80% d. 2-4 ώρες 49.71% 55.93% e. 5-7 ώρες 18.86% 13.56% f ώρες 2.86% 4.24% g Ώρες 3.43% 2.54% Πίνακας & Γράφημα 37. A01/B04 114

116 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τον καταμερισμό της χρήσης του διαδικτύου, προκύπτουν τα παρακάτω: 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e f Επιλογή a (175) b (118) a. σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης 22.29% 14.41% b. παίζοντας παιχνίδια 6.29% 4.24% c. χαζεύοντας ιστοσελίδες 24.00% 27.97% d. κάνοντας δουλειά 24.00% 25.42% e. μαθαίνοντας 19.43% 25.42% f. συνομιλώντας 4.00% 2.54% Πίνακας & Γράφημα 38. A01/B05 115

117 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς την συχνότητα με την οποία βγαίνουν σε καφετέριες, προκύπτουν τα παρακάτω: 50.00% 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e f g h a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. Καθημερινά 4.00% 5.08% b. Μέρα παρά μέρα 7.43% 4.24% c. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 45.14% 26.27% d. Μιά-δυό φορές τον μήνα 30.29% 33.05% e. Μιά-δυό φορές το τρίμηνο 4.00% 5.93% f. Μιά-δυό φορές το εξάμηνο 3.43% 4.24% g. Μιά-δυό φορές τον χρόνο 5.14% 14.41% h. Ποτέ 0.57% 6.78% Πίνακας & Γράφημα 39. A01/C01 116

118 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς την συχνότητα με την οποία βγαίνουν σε μπαρ, προκύπτουν τα παρακάτω: 35% 30% 25% 20% 15% a (175) b (118) 10% 5% 0% a b c d e f g h Επιλογή a (175) b (118) a. Καθημερινά 0% 0% b. Μέρα παρά μέρα 3.43% 2.54% c. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 23.43% 31.36% d. Μιά-δυό φορές τον μήνα 34.29% 27.97% e. Μιά-δυό φορές το τρίμηνο 16.57% 11.02% f. Μιά-δυό φορές το εξάμηνο 8.00% 3.39% g. Μιά-δυό φορές τον χρόνο 8.00% 13.56% h. Ποτέ 6.29% 10.17% Πίνακας & Γράφημα 40. A01/C02 117

119 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς την συχνότητα με την οποία βγαίνουν σε εστιατόρια, προκύπτουν τα παρακάτω: 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% a (175) b (118) 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e f g h Επιλογή a (175) b (118) a. Καθημερινά 1.14% 1.69% b. Μέρα παρά μέρα 2.29% 3.39% c. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 20.00% 38.98% d. Μιά-δυό φορές τον μήνα 40.57% 40.68% e. Μιά-δυό φορές το τρίμηνο 18.86% 7.63% f. Μιά-δυό φορές το εξάμηνο 7.43% 1.69% g. Μιά-δυό φορές τον χρόνο 8.57% 4.24% h. Ποτέ 1.14% 1.69% Πίνακας & Γράφημα 41. A01/C03 118

120 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς το από πού επηρεάζονται για την έξοδό τους, προκύπτουν τα παρακάτω: % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. Φίλους & Οικογένεια 94.86% 93.22% b. Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης 23.43% 30.51% c. Τηλεόραση 6.86% 7.63% d. Ραδιόφωνο 6.86% 2.54% e. Φυλλάδια 9.14% 16.95% f. Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες 18.86% 26.27% Πίνακας & Γράφημα 42. A01/C04 119

121 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς τι έχει τύχει να αναζητούν κατά καιρούς σε μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a (175) b (118) 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h i Επιλογή a (175) b (118) a. ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω 65.14% 52.54% b. ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω 29.71% 38.14% c. ένα μέρος να δω έναν αγώνα 16.00% 13.56% d. ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι 20.00% 9.32% e. ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής 49.14% 29.66% f. ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση 20.00% 19.49% g. ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο 8.57% 15.25% h. ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet) 30.86% 38.98% i. κανένα από τα παραπάνω 6.29% 15.25% Πίνακας & Γράφημα 43. A01/C05 120

122 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς το σύνολο των αναζητήσεων πληροφοριών για μια επιχείρηση στο διαδίκτυο τα τελευταία 5 χρόνια, προκύπτουν τα παρακάτω: 50.00% 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. Μια δυο φορές 10.29% 6.78% b. 3-5 φορές 19.43% 19.49% c φορές 47.43% 36.44% d. Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω 14.29% 20.34% e. Ποτέ 8.57% 16.95% Πίνακας & Γράφημα 44. A01/C06 121

123 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως τις πληροφορίες που θέλουν να γνωρίζουν πριν την έξοδό τους, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a (175) b (118) 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 66.29% 71.19% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 34.86% 47.46% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 29.14% 32.20% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) 28.00% 25.42% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 35.43% 24.58% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 36.00% 60.17% g. τιμές 58.29% 66.10% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 35.43% 44.92% i. θαμώνες 9.71% 3.39% j. κανένα από τα παραπάνω 2.86% 5.08% Πίνακας & Γράφημα 45. A01/C07 122

124 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς το ποια πληροφορία είναι αυτή που θα παίξει τον καθοριστικότερο ρόλο στην επιλογή της επιχείρησης, προκύπτουν τα παρακάτω: 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% a (175) b (118) 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 8.57% 6.78% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 6.29% 3.39% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 5.14% 1.69% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) 13.71% 5.08% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 5.71% 3.39% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 18.86% 35.59% g. τιμές 21.71% 20.34% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 11.43% 16.10% i. θαμώνες 5.14% 2.54% j. κανένα από τα παραπάνω 4.57% 5.08% Πίνακας & Γράφημα 46. A01/C08 123

125 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς το ποια πληροφορία είναι αυτή που θα παίξει τον λιγότερο καθοριστικότερο ρόλο στην επιλογή της επιχείρησης, προκύπτουν τα παρακάτω: 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% a (175) b (118) 5.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 9.71% 3.39% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 20.57% 18.64% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 21.14% 24.58% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) 6.29% 8.47% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 2.29% 6.78% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 2.29% 3.39% g. τιμές 3.43% 2.54% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 14.29% 11.02% i. θαμώνες 13.14% 14.41% j. κανένα από τα παραπάνω 6.86% 6.78% Πίνακας & Γράφημα 47. A01/C09 124

126 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς το εάν θα ήθελαν να έχουν μία εικόνα της επιχείρησης προτού φτάσουν, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a b 20.00% 10.00% 0.00% a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. ναί 77.71% 76.27% b. όχι 22.29% 23.73% Πίνακας & Γράφημα 48. A01/C10 125

127 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες, και πιο συγκεκριμένα ως προς εάν έχουν συμβουλευτεί ποτέ κάποιον διαδικτυακό οδηγό για να βρουν πληροφορίες όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% a (175) b (118) 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c Επιλογή a (175) b (118) a. ναι και βρήκα αυτό που ήθελα 74.29% 83.90% b. ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα 7.43% 2.54% c. όχι 18.29% 13.56% Πίνακας & Γράφημα 49. A01/C11 126

128 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το πόσο συχνά βγαίνουν σε καφέ, προκύπτουν τα παρακάτω: 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% a (175) b (118) 10.00% 0.00% a b c d e Επιλογή a (175) b (118) a. Πολλές φορές μέσα στην ημέρα 9.14% 4.24% b. Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά 50.29% 36.44% c. Μέρα παρά μέρα 12.57% 16.10% d. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 25.14% 27.97% e. Ποτέ 2.86% 15.25% Πίνακας & Γράφημα 50. A01/D01 127

129 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το πόσο συχνά βγαίνουν σε μπαρ, προκύπτουν τα παρακάτω: 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% a (175) b (118) 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e Επιλογή a (175) b (118) a. Πολλές φορές μέσα στην ημέρα 2.29% 2.54% b. Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά 27.43% 27.12% c. Μέρα παρά μέρα 26.29% 19.49% d. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 36.57% 36.44% e. Ποτέ 7.43% 14.41% Πίνακας & Γράφημα 51. A01/D02 128

130 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το πόσο συχνά βγαίνουν σε εστιατόρια, προκύπτουν τα παρακάτω: 50.00% 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. Πολλές φορές μέσα στην ημέρα 7.43% 6.78% b. Καθημερινά τουλάχιστον μια φορά 45.71% 48.31% c. Μέρα παρά μέρα 18.86% 22.03% d. Μιά-δυό φορές την εβδομάδα 25.71% 20.34% e. Ποτέ 2.29% 2.54% Πίνακας & Γράφημα 52. A01/D03 129

131 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το από πού επηρεάζονται για την έξοδό τους και επιλογές τους, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a (175) b (118) 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f Επιλογή a (175) b (118) a. Φίλους & Οικογένεια 79.43% 78.81% b. Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης 30.86% 33.05% c. Τηλεόραση 4.57% 7.63% d. Ραδιόφωνο 6.29% 4.24% e. Φυλλάδια 28.00% 29.66% f. Διαδικτυακούς Καταλόγους Επιχειρήσεων και Ιστοσελίδες 40.00% 46.61% Πίνακας & Γράφημα 53. A01/D04 130

132 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το τι έχουν αναζητήσει για τις εξόδους τους τα τελευταία 5 χρόνια, προκύπτουν τα παρακάτω: 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h i Επιλογή a (175) b (118) a. ένα ήσυχο μέρος για να συζητήσω 41.71% 38.14% b. ένα ήσυχο μέρος για να διαβάσω/δουλέψω 20.00% 27.97% c. ένα μέρος να δω έναν αγώνα 14.29% 8.47% d. ένα μέρος όπου διατίθεται επιτραπέζια/τάβλι/σκάκι 13.14% 5.08% e. ένα μέρος όπου παίζει συγκεκριμένο είδος μουσικής 44.57% 28.81% f. ένα μέρος για να οργανώσω μια εκδήλωση 6.86% 11.86% g. ένα μέρος όπου υπάρχει και μπιλιάρδο 2.29% 11.02% h. ένα μέρος όπου διατίθεται και ασύρματο δίκτυο (internet) 42.29% 55.93% i. κανένα από τα παραπάνω 13.71% 11.86% Πίνακας & Γράφημα 54. A01/D05 131

133 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το πόσες φορές έχουν ψάξει στα τελευταία 5 χρόνια για πληφοροφίες στο διαδίκτυο σχετικές με τουριστικές επισιτιστικές επιχειρήσεις, προκύπτουν τα παρακάτω: 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% a (175) b (118) 5.00% 0.00% a b c d e Επιλογή a (175) b (118) a. Μια δυο φορές 14.86% 10.17% b. 3-5 φορές 24.00% 19.49% c φορές 23.43% 26.27% d. Κάθε φορά που ετοιμάζομαι να βγω έξω 20.00% 28.81% e. Ποτέ 17.71% 15.25% Πίνακας & Γράφημα 55. A01/ D06 132

134 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το ποιες πληροφορίες θέλουν να γνωρίζουν για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a (175) b (118) 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 54.29% 67.80% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 40.00% 44.07% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 16.57% 19.49% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκεφθώ (διακόσμηση) 30.86% 27.12% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 37.14% 23.73% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 50.86% 60.17% g. τιμές 57.14% 61.02% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 35.43% 42.37% i. θαμώνες 11.43% 5.93% j. κανένα από τα παραπάνω 3.43% 5.93% Πίνακας & Γράφημα 56. Α01/D07 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου 133

135 a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς ποια θεωρούν την πιο σημαντική πληροφορία για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% a (175) b (118) 10.00% 5.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 9.14% 9.32% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 5.71% 4.24% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 0.57% 0% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) 10.29% 6.78% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 8.57% 4.24% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 22.29% 33.05% g. τιμές 26.86% 20.34% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 12.57% 15.25% i. θαμώνες 1.14% 0.85% j. κανένα από τα παραπάνω 4.00% 5.93% Πίνακας & Γράφημα 57. A01/D08 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου 134

136 a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς ποια θεωρούν την λιγότερο σημαντική πληροφορία για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% a (175) b (118) 5.00% 0.00% a b c d e f g h i j Επιλογή a (175) b (118) a. την διεύθυνση του μέρους όπου θα πάω 8.00% 7.63% b. πώς θα φτάσω με μέσα μαζικής μεταφοράς 12.57% 12.71% c. εαν υπάρχει χώρος για πάρκινγκ 24.57% 26.27% d. πώς είναι το μέρος που θα επισκευτώ (διακόσμηση) 6.86% 6.78% e. εαν παίζει μουσική στον χώρο 2.29% 7.63% f. τί προϊόντα/υπηρεσίες είναι διαθέσιμες 4.00% 2.54% g. τιμές 7.43% 5.08% h. τί έχουν να πουν άλλοι για το μέρος αυτό 10.86% 7.63% i. θαμώνες 16.00% 16.95% j. κανένα από τα παραπάνω 7.43% 6.78% Πίνακας & Γράφημα 58. A01/D09 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου 135

137 a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, ως προς το αν θέλουν να γνωρίζουν οπτικά την επιχείρηση πριν την επισκεφτούν ή όχι, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a b 20.00% 10.00% 0.00% a (175) b (118) Επιλογή a (175) b (118) a. ναί 78.29% 75.42% b. όχι 21.71% 24.58% Πίνακας & Γράφημα 59. A01/D10 136

138 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς τις καταναλωτικές τους συνήθειες όντας τουρίστες, και τα αποτελέσματα των αναζητήσεών τους στο διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% a (175) b (118) 20.00% 10.00% 0.00% a b c Επιλογή a (175) b (118) a. ναι και βρήκα αυτό που ήθελα 70.86% 78.81% b. ναί αλλά δεν βρήκα αυτό που ήθελα 6.29% 5.08% c. όχι 22.86% 16.10% Πίνακας & Γράφημα 60. A01/D11 137

139 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 16-25, b (136) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 26-35, c (57) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, d (29) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 46-55, e (21) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 56-65, f (6) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 66-85, ως προς την σχέση τους με το διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d e f g h a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) Επιλογή a. λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) 97.73% 100% 98.25% 100% 100% 100% b. λογαριασμό στο Facebook 95.45% 94.85% 94.74% 89.66% 76.19% 66.67% c. λογαριασμό στο Twitter 52.27% 40.44% 56.14% 31.03% 23.81% 16.67% d. λογαριασμό σε άλλες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης e. γραφτεί σε έναν ή περισσότερους ιστότοπους δημοσίων συζητήσεων 31.82% 27.21% 42.11% 13.79% 19.05% 16.67% 22.73% 18.38% 29.82% 10.34% 14.29% 16.67% f. δικό μου blog 9.09% 4.41% 8.77% 10.34% 0% 0% g. δική μου σελίδα δημοσίων συζητήσεων 2.27% 2.21% 3.51% 0% 4.76% 16.67% h. κανένα από τα παραπάνω 0% 0.74% 1.75% 0% 0% 0% Πίνακας & Γράφημα 61. A06/B01 138

140 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 16-25, b (136) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 26-35, c (57) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, d (29) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 46-55, e (21) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 56-65, f (6) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 66-85, ως προς την σχέση τους με το διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a b c d e Επιλογή a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a. στο σπίτι 95.45% 98.53% 100% 100% 100% 100% b. στον χώρο εργασίας μου 31.82% 68.38% 82.46% 72.41% 38.10% 0% c. στην σχολή 65.91% 18.38% 14.04% 0% 4.76% 0% d. στο κινητό μου 75.00% 76.47% 71.93% 65.52% 57.14% 50.00% e. από internet cafe 36.36% 24.26% 29.82% 31.03% 9.52% 33.33% Πίνακας & Γράφημα 62. A06/B02 139

141 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 16-25, b (136) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 26-35, c (57) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, d (29) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 46-55, e (21) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 56-65, f (6) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 66-85, ως προς την σχέση τους με το διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) 0% a b c d e f g Επιλογή a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a. Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο 0% 0% 0% 0% 0% 0% b. μισή ώρα ή λιγότερο 0% 1.47% 0% 13.79% 9.52% 0% c. μια ώρα 6.82% 3.68% 15.79% 3.45% 4.76% 33.33% d. 2-4 ώρες 36.36% 37.50% 35.09% 62.07% 38.10% 33.33% e. 5-7 ώρες 36.36% 29.41% 22.81% 13.79% 38.10% 33.33% f ώρες 18.18% 16.91% 19.30% 3.45% 9.52% 0% g Ώρες 2.27% 11.03% 7.02% 3.45% 0% 0% Πίνακας & Γράφημα 63. A06/B03 140

142 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 16-25, b (136) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 26-35, c (57) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, d (29) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 46-55, e (21) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 56-65, f (6) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 66-85, ως προς την σχέση τους με το διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: 60% 50% 40% 30% 20% 10% a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) 0% a b c d e f g Επιλογή a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a. Έχω ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στο διαδίκτυο 0% 0% 0% 0% 4.76% 0% b. μισή ώρα ή λιγότερο 0% 1.47% 5.26% 17.24% 9.52% 0% c. μια ώρα 11.36% 21.32% 26.32% 17.24% 14.29% 33.33% d. 2-4 ώρες 47.73% 53.68% 54.39% 55.17% 47.62% 33.33% e. 5-7 ώρες 27.27% 16.91% 10.53% 6.90% 19.05% 33.33% f ώρες 9.09% 2.94% 0% 3.45% 4.76% 0% g Ώρες 4.55% 3.68% 3.51% 0% 0% 0% Πίνακας & Γράφημα 64. A06/B04 141

143 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 16-25, b (136) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 26-35, c (57) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 36-45, d (29) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 46-55, e (21) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 56-65, f (6) το δείγμα μας που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 66-85, ως προς την σχέση τους με το διαδίκτυο, προκύπτουν τα παρακάτω: 50.00% 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% a b c d e f 5.00% 0.00% a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) Επιλογή a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a. σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης 34.09% 15.44% 19.30% 13.79% 19.05% 16.67% b. παίζοντας παιχνίδια 4.55% 6.62% 3.51% 3.45% 4.76% 16.67% c. χαζεύοντας ιστοσελίδες 18.18% 27.94% 21.05% 34.48% 19.05% 50.00% d. κάνοντας δουλειά 6.82% 27.94% 35.09% 17.24% 28.57% 0% e. μαθαίνοντας 27.27% 17.65% 21.05% 31.03% 28.57% 16.67% f. συνομιλώντας 9.09% 4.41% 0% 0% 0% 0% Πίνακας & Γράφημα /B05 142

144 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του μόνιμού τόπου κατοικίας, όπου a (175) το δείγμα μας που διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα, ενώ b (118) το δείγμα που διαμένει στο εξωτερικό, και των ερωτηθέντων ως προς το αν θα επισκέπτονταν μια ιστοσελίδα που θα είχε τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν στην έρευνα για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d a (175) 37.14% 50.29% 9.14% 3.43% b (118) 32.20% 53.39% 8.47% 5.93% Επιλογή a (175) b (118) a. Θα την συμβουλευόμουν πάντα 37.14% 32.20% b. Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά 50.29% 53.39% c. Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας 9.14% 8.47% d. δεν θα την συμβουλευόμουν 3.43% 5.93% Πίνακας & Γράφημα 66. A01/F 143

145 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει του φύλου, όπου a (139) είναι γυναίκες, ενώ b (154) είναι άντρες, ως προς το αν θα επισκέπτονταν μια ιστοσελίδα που θα είχε τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν κατά την διάρκεια της έρευνας για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a b c d a (139) 42.45% 44.60% 10.07% 2.88% b (154) 28.57% 57.79% 7.79% 5.84% Επιλογή a (139) b (154) a. Θα την συμβουλευόμουν πάντα 42.45% 28.57% b. Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά 44.60% 57.79% c. Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας 10.07% 7.79% d. δεν θα την συμβουλευόμουν 2.88% 5.84% Πίνακας & Γράφημα 67. Α03/F 144

146 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ανώτερης βαθμίδας εκπαίδευσης που ολοκλήρωσαν, όπου a (1) το δείγμα μας που ολοκλήρωσε το δημοτικό, b (14) το μέρος του δείγματός μας που ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο, c (31) to μέρος του δείγματός μας που ολοκλήρωσε το Λύκειο, d (34) το μέρος του δείγματός μας που ολοκλήρωσε κάποιο Κολλέγιο, e (125) το μέρος του δείγματός μας που έχει τελειώσει κάποιο ΑΕΙ/ΤΕΙ, f (75) το μέρος του δείγματός μας που έχει κάνει μεταπτυχιακό, g (12) το μέρος του δείγματός μας που έχει κάνει Διδακτορική Διατριβή, και h (1) κανένα από τα παραπάνω, ως προς το αν θα επισκέπτονταν μια ιστοσελίδα που θα είχε τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν στην έρευνα για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% a (1) b (14) c (31) d (34) e (125) f (75) g (12) h (1) a 0% 42.86% 38.71% 35.29% 33.60% 32.00% 50.00% 100% b 100% 50.00% 48.39% 52.94% 51.20% 53.33% 50.00% 0% c 0% 7.14% 12.90% 2.94% 11.20% 8.00% 0% 0% d 0% 0% 0% 8.82% 4.00% 6.67% 0% 0% Επιλογή a. Θα την συμβουλευόμουν πάντα b. Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά c. Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας a (1) b (14) c (31) d (34) e (125) f (75) g (12) h (1) 0% 42.86% 38.71% 35.29% 33.60% 32.00% 50.00% 100% 100% 50.00% 48.39% 52.94% 51.20% 53.33% 50.00% 0% 0% 7.14% 12.90% 2.94% 11.20% 8.00% 0% 0% d. δεν θα την συμβουλευόμουν 0% 0% 0% 8.82% 4.00% 6.67% 0% 0% Πίνακας & Γράφημα 68. A04/F 145

147 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της εργασιακής τους κατάστασης, όπου a (184) τα άτομα του δείγματος τα οποία εργάζονται, b (43) τα άτομα του δείγματος που είναι άνεργα, c (43) τα άτομα του δείγματος που σπουδάζουν, ενώ d (23) τα άτομα που δεν ανήκουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες, και των ερωτηθέντων ως προς το αν θα επισκέπτονταν μια ιστοσελίδα που θα είχε τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν στην έρευνα για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a (184) b (43) c (43) d (23) a 38.59% 32.56% 23.26% 34.78% b 48.37% 58.14% 67.44% 34.78% c 9.24% 6.98% 4.65% 17.39% d 3.80% 2.33% 4.65% 13.04% Επιλογή a (184) b (43) c (43) d (23) a. Θα την συμβουλευόμουν πάντα 38.59% 32.56% 23.26% 34.78% b. Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά 48.37% 58.14% 67.44% 34.78% c. Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας 9.24% 6.98% 4.65% 17.39% d. δεν θα την συμβουλευόμουν 3.80% 2.33% 4.65% 13.04% Πίνακας & Γράφημα 69. A05/F 146

148 Από τον διαχωρισμό που έγινε στο δείγμα βάσει της ηλικιακής ομάδας στην οποία ανήκουν, όπου a (44) που ανήκει στην ηλικιακή ομάδα "16-25", b (136) "26-35", c (57) "36-45" d (29) "46-55", e (21) "56-65", και f (6) "66-85", και των ερωτηθέντων ως προς το αν θα επισκέπτονταν μια ιστοσελίδα που θα είχε τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν στην έρευνα για μια επιχείρηση, προκύπτουν τα παρακάτω: 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a 15.91% 41.91% 29.82% 48.28% 33.33% 16.67% b 75.00% 47.06% 54.39% 37.93% 47.62% 33.33% c 9.09% 6.62% 8.77% 13.79% 9.52% 33.33% d 0% 4.41% 7.02% 0% 9.52% 16.67% Επιλογή a (44) b (136) c (57) d (29) e (21) f (6) a. Θα την συμβουλευόμουν πάντα 15.91% 41.91% 29.82% 48.28% 33.33% 16.67% b. Θα την συμβουλευόμουν καμιά φορά 75.00% 47.06% 54.39% 37.93% 47.62% 33.33% c. Θα την συμβουλευόμουν μόνο ως τουρίστας 9.09% 6.62% 8.77% 13.79% 9.52% 33.33% d. δεν θα την συμβουλευόμουν 0% 4.41% 7.02% 0% 9.52% 16.67% Πίνακας & Γράφημα 70. A06/F 147