بررسی تأثیر هوشمندی رقابتی بر

Transcript

1 بررسی تأثیر هوشمندی رقابتی بر رقابتپذیری صنعت فرش کشور دکتر سید عباس حیدری استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکز نیما سعیدی عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکز چکیده هدف از نگارش مقاله حاضر بررسی نقش هوشمندی رقابتی بر رقابتپذیری صنعت فرش کشور است. برای سنجش هوشمندی رقابتی از ابعاد هوشمندی اجتماعی- استراتژیک هوشمندی تکنولوژیک و هوشمندی بازار و جهت سنجش رقابتپذیری نیز از شاخصهای منابع ورودی موقعیت در بازار و توان خالقیت و نوآوری استفاده شد. در ابتدابا استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون تأثیر مثبت و معنادار هر سه بعد هوشمندی رقابتییعنیهوشمندیاجتماعی-استراتژیک هوشمندی تکنولوژیک و هوشمندی بازار بر رقابتپذیری صنعت فرش اثبات گردید. در ادامه از طریق آزمون میانگین موقعیت هر یک از ابعاد هوشمندی رقابتی صنعت فرش بهدست آمد که تنها هوشمندی اجتماعی- استراتژیک در سطح مطلوب و مناسبی قرار نداشت. در انتها نیز با بهکارگیری تکنیک تاپسیس فازی اجزای هوشمندی رقابتی رتبهبندی شدند که»اطمینان از تداوم رابطه با مشتریبازخورد از مشتریان«و»انجام برنامهریزی استراتژیک«بهعنوان مهمترین اجزای هوشمندی رقابتی انتخابشدند. واژههای کلیدی: هوشمندی رقابتی رقابتپذیری صنعت فرش دستبافت تصمیمگیری چندمعیاره تاپسیسفازی. فصلنامه تابستان

2 فصلنامه پژوهشی علمی_ علمی انجمن ایران فرش 19 شماره 1390 تابستان 84 مسئله بیان و مقدمه انقالب وقوع پی در که است فرآیندی جهانیشدن مخابراتی تکنولوژی بهبود و 1970 دهه در الکترونیک فنآوری سرمایه انتقال امکان نقل و حمل و ارتباطی کرده فراهم زمین کره سراسر در را اطالعات و کار نیروی فرآیند این است. نموده جهانی را مبادله و تجارت دامنه و همکاریهای اقتصادی متقابل وابستگیهای به منجر در رفتاری الگوی و فرهنگها شدن نزدیک و منطقهای از یکی 1380(. )اختر است شده مختلف کشورهای افزایش به رو ادغام شدن جهانی پیامدهای مهمترین شاهد جهانی اقتصاد است. جهان در کشورها اقتصاد رد میتوان را آن آثار که است روزافزون بینالمللیشدن جهانیشدن بینالمللی بازرگانی مبادالت حجم افزایش الحاق و خارجی مستقیم سرمایهگذاری افزایش تولید طبق کرد. مالحظه جهانی تجارت سازمان به کشورها دو جهان سطح در کاال مبادله ساالنه متوسط رشد آمار است. بوده 1980 دهه دوم نیمه در جهانی تولید رشد برابر یافته افزایش برابر سه به 1990 دهه اول نیمه در نسبت این 1380(. )بهکیش است ما کشور جهانیشدن رشد به رو روند به توجه با عرصه در حضور و غیرنفتی صادرات گسترش برای نیز جهانی تجارت سازمان به پیوستن درصدد بینالمللی رقابتی فضای ایجاد جهت است الزم منظور بدین است. بینالمللی صحنه در داخلی صنایع رقابتپذیری ارتقاء و و )نجارزاده پذیرد صورت کشور داخل در تالشهایی راستا این در گامها مهمترین از یکی 1386(. همکاران داخلی صنایع رقابتپذیری بر مؤثر عوامل شناسایی و فکری سرمایه دانش مدیریت اطالعات فناوری است. سالهای در که هستند عواملی جمله از رقابتی هوشمندی مزیت کسب در مؤثر و نوین پدیدههایی بهعنوان اخیر علم صاحبنظران از بسیاری توجه مورد سازمانها رقابتی گرفتهاند. قرار مدیریت صنایع مهمترین جزء کشور دستبافت فرش صنعت صادرات در آن نزولی روند که شده تلقی کشور غیرنفتی گشته بدل اقتصاددانان روی پیش معضالت از یکی به 1389(. )سعیدی است میتوان فرش صادرات و تولید روند به نگاهی با توجه عدم و صادرکنندگان و تولید سنتی تفکر که دریافت هوشمندی چون عواملی به دستاندرکاران و مسئوالن سقوط موجب نوین فناوریهای بهکارگیری و رقابتی است شده اخیر سالهای در فرش صادرات میزان پژوهش اصلی سؤال بنابراین همکاران 1389 (. و )الماسی رقابتی هوشمندی نمود: مطرح صورت بدین میتوان را خواهد کشور فرش صنعت رقابتپذیری بر تأثیری چه داشت پیشینهتحقیق رقابتپذیری - برخورداری امروز موفق شرکتهای ویژگیهای از یکی بیش رقابتپذیری قدرت است. رقابتپذیری قدرت از نشأت آن مورد در جدید دیدگاههای داشتن از چیز هر از تغییرات زمان و محیط بستر حال عین در میگیرد کرده ایجاد رقابتپذیری شاخصهای در چشمگیری از مفهومی چهارچوبهای تنها که داشت توجه باید است. کافی بهقدر که یابند دائمی کاربرد میتوانند رقابتپذیری محیطی تغییرات و مدیریتی فرآیندهای سازگاری جهت بسیاری سوی از سازمان رقابتپذیری باشند. انعطافپذیر است شده ارائه چندبعدی مفهومی صورت به محققان از.)Ambashta & Momaya, 2002( ازنظرسازمانهمکاریاقتصادیوتوسعه رقابتپذیری

3 برای خدمات و کاالها تولید در ملت یک توانایی یعنی یا و حفظ همزمان بهطور و بینالمللی بازارهای در ارائه و )مهرگان بلندمدت در شهروندان درآمد سطح ارتقای 1387(. همکاران در محوری موضوعی رقابتپذیری حاضر حال در دستیابی جهت وسیلهای بهعنوان آن از و است دنیا سراسر در میشود. یاد پایدار توسعه و مطلوب اقتصادی رشد به امکان معنای به بودن رقابتپذیر شده جهانی اقتصاد یک بازارهای در پایدار و مناسب موقعیت آوردن بهدست جهانی روزافزون گسترش عصر در است. بینالمللی سیاستگذاران بین در مهم موضوعی رقابتپذیری شدن بخشهای در شرکت( و صنعت )کشور مختلف سطوح.)Shurchuluu, )2002 میشود تلقی دنیا مختلف رقابتی هوشمندی - در فزاینده تغییرات حاضر عصر بارز ویژگیهای از یکی اقتصادی اجتماعی مختلف عرصههای و بشری دانش یکی شرایطی چنین در است. تکنولوژیکی و سیاسی و تغییرات ماهیت شناخت رقابت اساسی الزامات از نوآوری تکنولوژی رقابت بازار آتی روندهای پیشبینی این است. غیره و مشتریان رفتاری الگوهای و ترجیحات رقابتی هوشمندی به توجه کانون در موضوعات قبیل حاصل توانایی رقابتی هوشمندی واقع در و دارند قرار اطالعات تحلیل و بررسی جمعآوری منظم فرآیند از روندهای عرضهکنندگان مشتریان رقبا محیط درباره بازار و محیطی عناصر رفتاری الگوهای و بازار صنعت انتقال و جذب هنر را آن میتوان دیگر عبارت به است. و خاص قواعد طی محیط فراسازمانی عناصر از دانش رقابتی تهدیدات از حفاظت برای سازمان به معین ضوابط آینده ساختن و بالقوه فرصتهای از بهرهگیری و شناخت اولیه ماده که است این رابطه این در مهم بسیار نکته نامید. هوشمندی اطالعاتی نوع هر اما است. اطالعات رقابت تلقینمیشود.پورترمعتقداستکههوشمندی اطالعات تمایز ضرورت بر فورد.)Porter, )1986 است شده تحلیل میدارد بیان و داشته تأکید هوشمندی و اطالعات میان واقعی جداشده دادههای و ارقام آمار بیانگر اطالعات هوشمندی که حالی در است. رقبا و سازمان افراد درباره.)Ford, )1999 است شده تحلیل و فیلتر اطالعات شامل بیان و دانسته مرتبط دانش با را هوشمندی نیز تری سیستمهایی ایجاد به مجبور بقا برای سازمانها که میکند افزوده ارزش بهینهسازی و پرورش به قادر که هستند دانشمدار باید هدف این به نیل برای و باشند اطالعاتی.)Terry, 1998( باشند مفهوم از دیگر بیانی واقع در رقابتی هوشمندی آن اهمیت که است رشتهای و بوده تجاری هوشمندی حال در روز به روز تجارت عرصه در 1980 سال از در رقابتی هوشمندی پیادهسازی اگرچه است. افزایش فکری بنیان اما بازمیگردد پیش سال ده چند به تنها عمل دانشکده استاد پورتر مایکل توسط میالدی 80 دهه در آن در رقبا تحلیل و تجزیه هنگام به هاروارد دانشگاه بازرگانی رقابتیشکلگرفت)- Fou ازهوشمندی استفاده صنعتبا نامید اطالعات انفجار میتوان را هوشمندی.)rie, 1999 بهوجود اطالعات به دسترسی باالی قابلیت توسط که در تجاری داده پایگاههای تعداد بودن باال بیانگر میآید سیاسی و اجتماعی گسترده تغییرات است. جهان سراسر از بینالمللی رقابت تشدید تجارتها رشد به رو روند سریع تغییرات و رقابت افزایش وارد تازه رقبای سوی انفجار به درنهایت که هستند دیگری عوامل تکنولوژیکی هب سازمانها هیچگاه گذشته در میشوند. منجر اطالعات روبهرو جدی و شدید تهدیدهای و فرصتها با یکباره فصلنامه پژوهشی علمی_ علمی انجمن ایران فرش 19 شماره تابستان

4 فصلنامه پژوهشی علمی_ علمی انجمن ایران فرش 19 شماره 1390 تابستان 86 بهرهگیری با چندملیتی شرکتهای امروزه اما نمیشدند فزاینده بهطور بسیار تالش با و منطقی تکنیکهای از جنگ به بیشتر که آوردهاند روی کارهایی و کسب به رقابت چنین به توجه با تجارت. تا دارد شباهت اقتصادی گوناگون تحقیقات حال در همواره سازمانها این سختی از نحو بهترین به بتوانند تا بوده رقبا وضعیت بررسی و خود رقبای و کرده استفاده دارند اختیار در که منابعی Combs & Moorhead,( کنند خارج رقابت عرصه از را آخرین به رقابتی هوشمندی حاضر حال در 1992(. مورد اقتصادی جنگهای در که است شده بدل سالحی آن به مختلف صنایع و سازمانها و میگیرد قرار استفاده در اقتصادی جنگهای در پیروزی برای ابزاری بهعنوان کشورهای مینگرند. صنعتیتر و بزرگتر کشورهای مقابل بود خواهند قادر تجربیات این بهکارگیری با مختلف بهبود برای استفاده قابل هوشمندی به را خام دادههای.)Kahaner, )1996 کنند بدل خود اقتصادی وضعیت از ناشی رقابتی نبردهای در سازمانها اغلب پیروزی تولیداتوخدماتباطراحیبسیارمطلوب بازاریابیهای میگردد. باز هوشمندی از استراتژیک استفاده و اثربخش زمانبندیهای از ناشی شکستها اکثر دیگر بیان به استفاده یا استفاده عدم نادرست قضاوتهای نامناسب پترسون.)Fuld, )1995 است رقابتی هوشمندی از ناکافی انجام قابل پیشنهادهایی را رقابتی هوشمندی )2000( شامل سیستماتیک فرآیندی از که کرد معرفی اجرا یا اطالعات انتقال جمعآوری تجزیهوتحلیلو برنامهریزی توان بر میتواند و گرفته نشأت سازمان خارجی محیط در باشد. تأثیرگذار کشور یک یا سازمان یک رقابتی مزیت دنبال به که سازمانهایی گفت میتوان عمل در لقب هوشمندی واقعی و اصلی کاربران هستند رقابتی اطالعات نهایی خروجی رقابتی هوشمندی میگیرند. در هوشمندی است. شده تحلیل و شده فیلتر تجاری پیشبینی را آینده تا بوده نهفته حال و گذشته دادههای کند یاری تصمیمات اتخاذ در را مدیران و رهبران و کرده.)Patterson, 2000( کرد تفکیک جزء دو به را دانش میتوان کلی بهطور شده مستند و ایجاد قبال که است اطالعاتی آن جز یک که آن دیگر جزء است. دسترسی و استفاده قابل همواره و که است بصیرت و خبره قضاوتهای و دانستن چگونگی برای دارد. بسیار کارکرد غامض معماهای حل در جزء این افراد همه سازمان در است الزم دانش به جز دو این تبدیل آن از صحیح استفاده و بهکارگیری توانایی و دانسته را آن.)Bergen, )2003 باشند داشته را رقابتی توان افزایش در رقابتی هوشمندی نقش - و نامشهود داراییهای همچون مباحثی اخیر سالهای در حوزه در را بسیاری پژوهشگران توجه فکری سرمایههای فزاینده تغییرات است. کرده معطوف خود به مدیریت نیاز خدمات ارائه و محصوالت تولید بازارها روند در و بهروز اطالعات به سریع دسترسی و تبادل به سازمانها ناشی امر این که است ساخته آشکار پیش از بیش را بهنگام مرزهای رفتن میان از جهانی سطح در رقابت افزایش از است. ذینفعان روی بر کنترل رفتن دست از و جغرافیایی اقتصادی ساختارهای با بینالمللی تازهوارد رقبای ظهور تغییر موجب مختلف تولید فرآیندهای و تولیدات متنوع حیات چرخه چشمگیر کاهش و اساسی ویژگیهای در است. گشته محصوالت بر مبتنی اقتصادهای از یکی که دانشمحور اقتصاد قابلیتهای در است خدماتی یا و صنعتی کشاورزی آنها از سیستماتیک استفاده چگونگی و انسانی منابع پیش چالش است. نهفته آنها مزایای و منافع کسب جهت

5 روی این اقتصاد تعیین ارتباطی یکپارچه و منطقی میان شایستگیهای منابع انسانی و عملکرد اقتصادی سازمان یا صنعت مربوطه است )1999.)Amidon, افرادی که از دانش باالیی بهرهمندند قادر خواهند بود با بهکارگیری اطالعات مناسب و در دسترس تصمیمات سریع و هوشندانهای اتخاذ نمایند. زیرا محیط خارجی سازمانها به شدت پیچیده و همواره در حال تغییر بوده و تنها واکنشهای سریع و هوشمندانه منجر به افزایش توان رقابتی سازمانها گشته و بقای آنها را در عرصه بینالمللی حفظ مینماید. نیروهای رقابتی موجود در سطح داخلی و خارجی سازمانها و صنایع موجب میگردند که منابع انسانی همواره واکنشهای سریع و تازهای از خود نشان داده و در نتیجه توانمندیشان افزایش خواهد یافت Du(.)Toit, 2003 اقتصاد مبتنی بر دانش بر مبنای 4 عنصر کلیدی استوار است که عبارتند از: درک نقش تعیینکننده دانش در جامعه و تجارت صرفهجویی در فرآیندهای دانشمحور از طریق کاهش در تکرار فرآیندهای دانش استفاده و بهرهبرداری از دانش بهعنوان ابزاری جهت افزایش توان رقابتی درک درستی از ارزش داراییهای نامشهود که اغلب بیانگر میزان سرمایه فکری موجود در سازمانها است.)Skyrme & Amidon, 1997( در اقتصاد مبتنی بر دانش سرمایه دانشی از ارزش اقتصادی باالیی برخوردار بوده و در میزان درآمد سازمانها کامال مشهود است. داراییهای فکری تنها در دورههای ادغام یا خرید برای سازمانها ارزش دفتری ایجاد میکنند. وقتی یک سازمان از نظر ارزشهای دفتری در سطحمطلوبیقرارداشتهباشد داراییهایمادیجایگزین سرمایه دانشی سازمان میگردند )1997.)Ostro, نظریههایی که در گذشته پیرامون رشد اقتصادی مطرح میشدند در حال حاضر حول مباحث سرمایه انسانی و قدرت ذهن افراد هستند که از اطالعات در جهت کسب مزیت رقابتی استفاده میکنند. برای بقاء سازمانها در عرصه بینالمللی توان رقابتپذیری و حفظ آن بهعنوان مزیتی استراتژیک امری ضروری بهنظر میرسد. بنابراین سازمانها برای نوآوری و یادگیری موفقیتآمیز ابتدا باید در فکر خلق دانش و سپس بهکارگیری آن با سرعت هرچه بیشتر در سطوح مختلف سازمان باشند Patter-(.)son, 2000 رشد سازمانها اغلب به قابلیتشان در دستیابی به یک حاشیه رقابتی بستگی دارد که توسط استانداردهای نوین عملکرددربازارهایرقابتیتعیین میشود.سازمانهابرای دستیابی به چنین حاشیه رقابتی نه تنها باید فعالیتهای خود را در سازمانها مدیریت و کنترل کنند بلکه باید در مورد رقبای خود نیز اطالعاتی بهدست آورند تا خود محصوالت و خدماتشان را در برابر آنها محافظت نمایند.)Patterson, 2000( فشردگی رقابت در یک صنعت به میزان زیادی به تعداد و تنوع سازمانهایی که در صنعت مربوطه به فعالیت مشغولند بستگی دارد. زیرا با افزایش تعداد رقبا منافع و مزایای صنعت مربوطه دستخوش تغییرات زیادی خواهد شد. موفقیت سازمانها در عرصه رقابت نیز تا حد زیادی به اطالعاتشان در مورد رقبا محصوالت و خدماتشان و چگونگی واکنش آنها در برابر نوآوریهای استراتژیک بستگی دارد. درواقع قابلیت تجزیه و تحلیل موقعیت )وضعیت( بالقوه و فعلی رقبا نقطه عطف استراتژی رقابتی است. کلیه فعالیتهای رقبا باید با بهکارگیری عواملی همچون نیتهای استراتژیک فصلنامه تابستان

6 فصلنامه پژوهشی علمی_ علمی انجمن ایران فرش 19 شماره 1390 تابستان 88 و بهدقت داخلیشان موقعیتهای یا اهداف انگیزانندهها Du Toit,( گیرد قرار تحلیل و تجزیه مورد مستمر بهطور رقابتپذیری زمینه در که مطالعاتی اغلب هدف 1998(. برای رقبا مورد در اطالعاتی جمعآوری میشود انجام شناخت و ناخواسته اتفاقات از اجتناب بهینهکاوی که است واضح است. محیطی تهدیدات و فرصتها در خود برای سازمان یک که استراتژیهایی و رقبا اندازه هوشمندی تأثیرگذاری میزان بر همه و همه میگیرد نظر Du Toit,( داشت خواهد نقش رقابتی مزیت بر رقابتی بررسی یا بازار تحقیقات تنها رقابتی هوشمندی 2003(. علل به دستیابی و رقابت شناخت فرایند بلکه نیست بازار در اطالعات جمعآوری طریق از رقابتی مزیت رفتن باال در آن بهکارگیری و اطالعات روی بر تفکر رقبا خصوص میگردد شرکت بلندمدت و کوتاه استراتژیک برنامهریزی 1387(. زنگویینژاد و )مشبکی پژوهش فرضیات و مفهومی مدل - همکاران و مهرگان تحقیقات از برگرفته زیر مفهومی مدل مشبکی است. )1387( زنگویینژاد و مشبکی و )1387( استراتژیک اجتماعی- هوشمندی بعد سه زنگویینژاد و تعریف را بازار هوشمندی و تکنولوژیک هوشمندی بهکار مستقل متغیر بهعنوان پژوهش این در که کردهاند برای نیز همکاران و مهرگان همچنین رفت. خواهند و بازار در موقعیت ورودی منابع متغیرهای رقابتپذیری متغیر بهعنوان که برشمردهاند را نوآوری و خالقیت توان شد. خواهد گرفته نظر در وابسته پژوهش فرضیات - رقابتپذیریصنعتفرشکشور رقابتیبر هوشمندی 1. دارد. مثبت تأثیر رقابتپذیری بر استراتژیک اجتماعی- هوشمندی 1.1. دارد. مثبت تأثیر کشور فرش صنعت تعنص رقابتپذیری بر تکنولوژیک هوشمندی 2.1. دارد. مثبت تأثیر کشور فرش 3.1.هوشمندیبازاربررقابتپذیریصنعتفرشکشور دارد. مثبت تأثیر پژوهش روششناسی پژوهشی دادهها گردآوری لحاظ از حاضر پژوهش کاربردی پژوهشی اهداف نظر از و پیمایشی توصیفی- زمینه در اطالعات جمعآوری برای میشود. محسوب مقاالت به )مراجعه کتابخانهای روش از پژوهش ادبیات از دادهها گردآوری برای و غیره( و اینترنت کتب مختلف بخش دو در پرسشنامه شد. استفاده پرسشنامه اجتماعی-»هوشمندی بعد سه در رقابتی هوشمندی»هوشمندی و تکنولوژیکهوشمندی استراتژیک«ورودیمنابع ابعاد در نیز رقابتپذیری و بازار«طراحی نوآوری«و خالقیت»توان و بازار«در»موقعیت جدول در متغیرها از یک هر به مربوط سؤاالت توزیع شد. میشود. مشاهده 1 رقابتی هوشمندی ابعاد هوشمندیاجتماعی- استراتژیک هوشمندیتکنولوژیک بازار هوشمندی سؤاالت توزیع 13 رقابتپذیری ابعاد ورودی منابع سؤاالت توزیع 10 8 موقعیتصنعت بازار در و خالقیت توان نوآوری اجتماعی- هوشمندی استراتژیک تکنولوژیک هوشمندی رقابتی هوشمندی پذیری رقابت بازار هوشمندی و مشبکی )1387( همکاران و مهرگان )مأخذ: پژوهش مفهومی مدل 1: تصویر )1387(( زنگویینژاد تحقیق( مفروضات )مأخذ: پژوهش متغیرهای به مربوط فراوانی توزیع 1: جدول

7 برای تحلیل دادهها نیز از نرمافزارهای SPSS استفاده شد. جامعه آماری نیز شامل 67 نفر از مسئوالن اتاق بازرگانی استان قم و مرکز ملی فرش بودند که با توجه به حجم پایین جامعه نمونهگیری بهصورت سرشماری انجام شد. برای تأیید روایی پرسشنامه نیز از نظرات خبرگان و صاحبنظران علم مدیریت استفاده شد. بدین منظور پرسشنامه در اختیار جمعی از استادان قرار گرفت و پس از اعمال نظرات اصالحی آنها میان جامعه آماری توزیع شد. برای اثبات پایایی نیز از تکنیک آلفای کرانباخ استفاده شد. مقدار آلفای کرانباخ برای متغیرهای هوشمندی رقابتی و رقابتپذیری به ترتیب 0/84 و 0/81 بهدست آمد که بیانگر قابلیت اعتماد باالی ابزار اندازهگیری است. - تکنیک تاپسیس فازی تاپسیس )روش رتبهبندی با توجه به شباهت با راهحل ایدهآل مثبت( بهعنوان یکی از روشهای کالسیک MCDM شناخته شده است که توسط هوانگ و یون برای حل مسائل MCDM توسعه داده شد و بر اساس تعیین ایدهآلشکلگرفتهبود.گزینههای انتخاب شدهباید دارای کوتاهترین فاصله از ایدهآل مثبت و از سویی دیگر بیشترین فاصله از ایدهآل منفی باشند Yoon,( Hwang & 1981(. مراحل تصمیمگیری به کمک تکنیک تاپسیس فازی بهشرح زیر است: مرحله 1: بهدست آوردن بردار اوزان w~j {n B {,1,... مربوط به شاخصهایی که در رابطه با سود است )فرمول 2( و {n C {,1,... مربوط به شاخصهایی که در رابطه با هزینه است )فرمول 3(. )2( aij bij cij d ij r ij =,,,, j B * * * * d j d j d j d j فصلنامه تابستان aj aj aj a j r ij =,,,, j C dij cij bij a ij )3( مرحله 3: بنابراین ماتریس وزندهی شده به شکل فرمول 4 میشود: )4( v = r w ij ij j V = v ij, i = 1,2,..., m, j = 1, 2,..., n ~* v j m n مرحله 4: تعیین راهحل ایدهال فازی مثبت ) FPIS (و v j ~ )فرمول 5 و 6 (: ایدهال فازی منفی )FNIS( ) 5( max v~ ij ; j B = v~ * i 1,..., m = j min v~ ij j C ; i= 1,..., m FPIS = { v~ * j j = 1,..., n} min v~ ij; j B = v~ i 1,..., m = j max v~ ij j C ; i= 1,..., m ~ FNIS = { v j j = 1,..., n} (6) مرحله 2 : نرماالیزکردنماتریس بهدستآمدهاز نظرسنجی خبرگان در رابطه با گزینهها که ماتریس جدیدی بهشرح R r = ij m n زیر است: )1(

8 فاصله از استفاده با اندازهها فواصل محاسبه 5: مرحله اقلیدسیفازی: )7( 1 (, ) = ( 1 1) + ( 2 2) + ( 3 3) + ( 4 4) D a b a b a b a b a b 4 و 8 فرمولهای با منفی و مثبت ایدهآل از گزینه هر فاصله میشود: محاسبه 9 )8( )9( رتبهبندی و ایدهال به نسبی نزدیکی محاسبه 6: مرحله 10(: )فرمول )10( یافتهها تجزیهوتحلیل اسمیرنف کولموگروف- آزمون - کوچک نسبتا جامعه حجم حاضر پژوهش در که آنجا از بهدست عاملهای نمره بودن نرمال بررسی برای است که شد استفاده اسمیرنف کولموگروف- آزمون از آمده 2( جدول میشود.) مالحظه 2 جدول در حاصله نتایج فصلنامه پژوهشی علمی_ علمی انجمن ایران فرش 19 شماره 1390 تابستان 90 هوشمندی بازار تحقیق( یافتههای )مأخذ: اسمیرنف کولموگروف- آزمون بهکارگیری از حاصل نتایج 2: جدول هوشمندی تکنولوژیک اجتماعی- هوشمندی استراتژیک بزرگتر متغیرها اکثر برای sig مقدار فوق نتایج به توجه با ثابت توزیع بودن نرمال رو این از آمد بهدست 0/05 از برخی پژوهش فرضیات آزمون برای بنابراین میشود. گرفتند. قرار استفاده مورد پارامتریک آمار تکنیکهای رقابتی هوشمندی کلی( )مفهوم تحقیق( یافتههای )مأخذ: پیرسون همبستگی آزمون از حاصل نتایج 3: جدول پژوهش متغیرهای Sig پیرسون همبستگی آزمون - آزمون از پژوهش متغیرهای میان رابطه بررسی برای مشاهده زیر جدول در که شد استفاده پیرسون همبستگی میشود. آزمون نتیجه سطحمعنیداری میشود رد صفر فرض میشود رد صفر فرض میشود رد صفر فرض میشود رد صفر فرض کلیه و رقابتی هوشمندی معنادار و مثبت رابطه بنابراین و میگردد. کشورتأیید ابعادآنبارقابتپذیریصنعتفرش پیرسون r مقدار متغیرها هوشمندیرقابتی هوشمندیاجتماعی-استراتژیک هوشمندیتکنولوژیک بازار هوشمندی برای sig مقدار میشود مالحظه 3 جدول در که همانطور بوده )0/05( پژوهش خطای مقدار از کمتر متغیرها تمام

9 - آزمون رگرسیون جدول 4: نتایج حاصل از بهکارگیری آزمون رگرسیون )مأخذ: یافتههای تحقیق( مقدار t متغیرهای وارد شده در معادله ضریب استاندارد β خطای استاندارد ضریب متغیر سطح احتمال مقدار ثابت هوشمندی رقابتی مقدار ثابت هوشمندی اجتماعی- استراتژیک هوشمندی تکنولوژیک هوشمندی بازار همانگونه که در جدول 4 مشاهده میشود سطح احتمال تمامی متغیرها کمتر از 0/05 بوده و در نتیجه تأثیر مثبت و معنادار تمامی متغیرها بر رقابتپذیری صنعت فرش تأیید میگردد. با توجه به نتایج بهدست آمده هوشمندی اجتماعی- استراتژیک بیشترین تأثیر را بر رقابتپذیری صنعت فرش داشته و پس از آن هوشمندی بازار و هوشمندی تکنولوژیک در رتبههای بعدی جای گرفتند. - آزمون میانگین برای بررسی سطح هوشمندی رقابتی صنعت فرش دستبافت نیز از آزمون میانگین استفاده شد. متغیرها هوشمندیرقابتی هوشمندیاجتماعی-استراتژیک هوشمندیتکنولوژیک هوشمندیبازار جدول 5: نتایج حاصل از بهکارگیری آزمون میانگین )مأخذ: یافتههای تحقیق( فصلنامه تابستان Z نتیجه آزمون Z 0.05 هوشمندی رقابتی صنعت فرش در سطح باالیی قرار دارد هوشمندی اجتماعی- استراتژیک صنعت فرش در سطح پایینی قرار دارد هوشمندی تکنولوژیک صنعت فرش در سطح باالیی قرار دارد هوشمندی بازار صنعت فرش در سطح باالیی قرار دارد رقابتپذیری با توجه به جدول 5 مشاهده میشود که صنعت فرش دستبافت از لحاظ هوشمندی رقابتی هوشمندی تکنولوژیک و هوشمندی بازار در سطح مطلوبی قرار داشته و تنها از نظر هوشمندی اجتماعی- استراتژیک در وضعیت مناسبی بهسر میبرد. - رتبهبندی ابعاد هوشمندی رقابتی در دنیای واقعی بهدلیل وجود اطالعات ناقص یا اطالعات غیرقابل دسترس دادهها معموال بهصورت قطعی نیستند بلکه اغلب به صورت فازیاند. بنابراین در این پژوهش سعی شده است تا از روش تاپسیس با دادههای فازی رقابتپذیری صنعت فرش در سطح باالیی قرار دارد. بهمنظور اولویتبندی اجزای هوشمندی رقابتی صنعت فرش استفاده گردد. مقادیر فازی متغیرهای زبانی برای مقبولیت هر متغیر در جدول 4 نشان داده شده است.)Chen, 2000( جدول 6. متغیرهای زبانی برای تعیین وزن هریک از معیارها )مأخذ: )Chen, 2000 خیلیکم VL (0, 0, 1, 2) کم L (1, 2, 2, 3) کمتر از متوسط ML (2, 3, 4, 5) متوسط M (4, 5, 5, 6) بیشتر ازمتوسط MH (5, 6, 7, 8) زیاد H (7, 8, 8, 9) خیلی زیاد VH (8, 9, 10, 10)

10 برای رتبهبندی ابعاد هوشمندی رقابتی از تکنیک تاپسیس فازی استفاده شد که نتایج حاصل از آن در جدول 7 مالحظه میشود. جدول 7: ماتریس تصمیمگیری و اوزان فازی )مأخذ: یافتههای تحقیق( 8 متغیرها هوشمندیاجتماعی- استراتژیک هوشمندیتکنولوژیک هوشمندی بازار P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P فصلنامه تابستان

11 با بهکارگیری فرمول 4 ماتریس نرماالیز شده وزنی فازی بهصورت زیر بهدست میآید: جدول 8: ماتریس نرماالیز شده وزنی فازی )مأخذ: یافتههای تحقیق( فصلنامه تابستان P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P

12 مجموعه نقاط ایدهآل مثبت منفی ضریب نزدیکی و رتبه نهایی متغیرها نیز در جدول 9 مالحظه میشود. جدول 9: مجموعه نقاط ایدهآل مثبت منفی ضریب نزدیکی و رتبه نهایی متغیرها )مأخذ: یافتههای تحقیق( Di Di Cci فصلنامه تابستان رتبهنهاییمتغیرها متغیرها دسترسی آسان به اطالعات وجود سیستم اطالعرسانی تصمیمگیری تسهیم دانش ارتباط با دیگر سازمانها افزایش توان پیشبینی توانمندیمدیرانبرایتصمیمگیری تصمیمگیری تدوین مأموریت از سوی تیمها انجامبرنامهریزیاستراتژیک حسمسئولیتپذیری بهروز رساندن مهارت تدوین سیاست رشد اقتصادی نفوذ در دستگاه قانونگذاری ائتالف تقویتساختارهایاجتماعی میزانتحقیقاتپایه همافزایی تحقیقات پایه و فعالیتهای فنی تعداد کتب منتشره تعداد مقاالت منتشره کیفیت آموزشهای فنی تعیین استانداردصنعت شرایط منصفانه قرارداد با تأمینکنندگان انجام بهموقع تعهدات در قبال تامینکنندگان اجرای ایدههای جدید استفاده از تکنیکهای روز بررسی بازار خدمات با ارزش افزوده سرمایهگذاری بر روی نیازهای مشتریان نشر اطالعات مشتری بازخورد از مشتریان اطمینان از تداوم رابطه با مشتری

13 همانطور که در جدول 8 مشاهده میشود»اطمینان از تداوم رابطه با مشتریبازخورد از مشتریان«و»انجام برنامهریزی استراتژیک«بهعنوان مهمترین اجزای هوشمندی رقابتی انتخاب شدند. نتیجهگیریوتوصیهها در مقاله حاضر به بررسی نقش هوشمندی رقابتی بر رقابتپذیری صنعت فرش کشور پرداخته شد. در این پژوهش هوشمندی رقابتی صنعت فرش در سه بعد هوشمندیاجتماعی-استراتژیک هوشمندیتکنولوژیک و هوشمندی بازار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از آنجا که حجم جامعه نسبتا کم بود در ابتدا با بهکارگیری آزمون کولموگروف- اسمیرنف نرمال بودن توزیع دادهها اثبات شد. همچنین نتایج حاصل از بهکارگیری آزمون همبستگی پیرسون بیانگر وجود رابطه مثبت و معنادار میان هوشمندی رقابتی و ابعاد آن با رقابتپذیری صنعت فرش بود. در ادامه با بهکارگیری آزمون رگرسیون چندمتغیره تأثیر تمامی متغیرها نیز بر رقابتپذیری صنعت فرش تأیید شدند. همانطور که مشاهده شد هوشمندی اجتماعی- استراتژیک از سویی بیشترین نقش را بر رقابتپذیری صنعت فرش ایفا کرده و از سوی دیگر با توجه به نتایج حاصل از بهکارگیری آزمون میانگین این بعد از هوشمندی در سطح مطلوبی قرار نداشت. بنابراین پیشنهادی که با توجه به این نتیجه میتوان ارائه داد به این صورت مطرح است که مدیران و مسئوالن امر برای توسعه توان رقابتی صنعت فرش باید بیش از هر چیز بر دید استراتژیک منابع انسانی مجرب و مسائل اقتصادی تمرکز کنند تا بدین ترتیب قابلیتهای این صنعت توانمند را برای رقابت با رقبای بینالمللی افزایش دهند. برنامهریزیهای استراتژیک و بلندمدت و ایجاد حس مسئولیتپذیری در افرادی که به نوعی با این صنعت در ارتباطند میتواند راهکاری در جهت کسب دید استراتژیک مدیران باشد. اما منابع انسانی را نیز میتوان از طریق بهکارگیری نیروی جوان و تحصیلکرده در کنار استفاده از فرشبافان ماهر و استادکاران مجرب تقویتنمودهوبهبودبخشید.نفوذدردستگاهقانونگذاری ائتالف و تدوین سیاست رشد اقتصادی را نیز میتوان از دیگر راهکارهای بهبود و حل مسائل اقتصادی دانست. اما صنعت فرش از لحاظ هوشمندی تکنولوژیک در موقعیتمطلوبیبهسرمیبرد.تحقیقاتبنیادیوکاربردی متعدد پیرامون این صنعت کتب و مقاالت منتشره و باال بودن کیفیت آموزش آخرین فنون قالیبافی به بافندگان موجب شده است هوشمندی تکنولوژیک این صنعت در وضعیت مناسبی قرار گیرد. هوشمندی بازار نیز در رتبه دوم تأثیرگذارترین عامل هوشمندی رقابتی قرار گرفت. بنابراین»استفاده از طرحها و نقشهای اصیل ایرانیآموزش فنون نوین بازاریابی بازرگانی بینالمللوتجارتالکترونیکبهصادرکنندگانبهکارگیری استراتژیهای رسوخ در بازار همچون ایجاد موانع بر سر راه ورود رقبای جدید به بازار از طریق شناساندن و تبلیغات بیشتر نام تجاری ی«و»تأکید بر زیبایی و دوام و استحکام آن و همچنین افزایش فعالیتهای بازاریابی تبلیغات و تحقیقات بازاریابی اینترنتی برای رقابت با صادرکنندگان اینترنتی«که در زمره استراتژیهای رسوخ در بازار و توسعه بازار جای دارند میتوانند راهکارهایی در راستای افزایش هوشمندی بازار باشند. در عین حال نباید از توجه به سالیق مشتریان جهانی و شناختن نیازهای آنان نیز غافل شد. اما با توجه به نزول هر ساله میزان صادرات فرش میتوان ادعا کرد که در آیندهای نزدیک این صنعت از لحاظ هوشمندی فصلنامه تابستان

14 فصلنامه تابستان بازار به سطح زیر متوسط سقوط خواهد کرد مگر آنکه با بهرهگیری از راهکارهای فوق در صدد جبران ضررهای سالیان اخیر برآید. ضمن اینکه نتایج حاصل از بهکارگیری تکنیک تاپسیس فازی نیز بیانگر برقراری و تداوم ارتباط با مشتریانجهتبرخورداریازمزیترقابتیباالترخواهدبود. با توجه با یافتهها باید اذعان نمود که دید سنتی مدیران و مسئوالن و تمرکز بیش از حد آنان بر هوشمندی تکنولوژیک و دیدگاه مبتنی بر منابع موجب نزول هر چه بیشتر صادرات این محصول در سالیان اخیر شده است و آنان را به میزان زیادی از توجه به سایر ابعاد هوشمندی رقابتی همچون هوشمندی بازار و اجتماعی- استراتژیک غافل ساخته است. با توجه به مباحثی که در بخش نتیجهگیری مطرح شد میتوان راهکارهایی در جهت افزایش توان رقابتی صنعت فرش کشور بدین صورت ارائه داد: 1. افزایش فعالیتهای بازاریابی تبلیغات و تحقیقات بازاریابی اینترنتی برای رقابت با صادرکنندگان اینترنتی 2. تمرکز گسترده بر تحقیقات بازاریابی برای شناسایی هر چهبیشترنیازهاوسالیقمشتریان درهرمنطقهجغرافیایی 3. آشنا کردن تجار با فنون بازاریابی بینالمللی صادرات و تجارت الکترونیک جهت حفظ سهم بازار 4.فراهمآوردنبسترمناسببرایبهرهگیریازفناوریهای اطالعاتی در جهت بازاریابی و تبلیغات برای گسترش فعالیتهای بازاریابی و تبلیغات در بازارهای جهانی 5. تأکید بیشتر بر کیفیت زیبایی و دوام ی در تبلیغات و بازاریابی جهانی جهت پررنگ نمودن نقطه ضعف رقبا. فهرستمنابع 1. اختر اس اچ )1380( بازاریابی جهانی ترجمه حسن اسماعیلپورومحسننجفیان تهران:انتشاراتنگاهدانش. 2.الماسی حسن حقشناسکاشانی فریده سعیدی نیما حسنپور محمود و حسینی زهرا )1389( بررسی نقش تجارت الکترونیک بر عملکرد صادراتی فرش دستبافت کشور مجموعه مقاالت اولین همایش منطقهای تجارت الکترونیک بوشهر. 3. بهکیش محمد مهدی )1380( ایران در بستر جهانی شدن تهران: نشر نی. 4. سعیدی نیما )1389( بررسی تأثیر عضویت ایران به سازمان تجارت جهانی بر رقابتپذیری صنعت فرش کشور پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکز. 5. مشبکی اصغر و زنگویینژاد ابوذر )1387(»طراحی مدل هوشمندی رقابتی مبتنی بر هوشمندی ساختاری- سازمانی«فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی مهرگان محمدرضا اصغریزاده عزتاله و صفری حسین )1387(»طراحی مدلی برای رقابتپذیری در سطح بنگاه با استفاده از مدلسازی معادالت ساختاریافته )مطالعه موردی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران(«پژوهشنامه بازرگانی نجارزاده رضا عبداللهی حق سولماز و ناصری علیرضا )1386(»سنجش توان رقابتی محصوالت مجتمع پتروشیمی تبریز در راستای الحاق به»WTO فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی Ambashta Ajitabh, Momaya K. (2002) "Competitive of Firms: Review of Theory, Frameworks, and Models", Singapore Management Review, 26(1). 9. Amidon, D. (1999) Innovation and the knowledge economy A vision of prosperity. Available at: htm.

15 فصلنامه تابستان the complete resource for finding, analyzing, and using information about one s competitors, New York: Wiley. 18. Hwang C. L. and Yoon K. (1981) "Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications", Berlin, Springer. 19. Kahaner, L. (1996) Competitive intelligence From black ops to boardrooms how businesses gather, analyze, and use information to succeed in the global marketplace, New York: Simon & Schuster. 20. Ostro, N. (1997) "The corporate brain", Chief Executive, 123, Patterson, M. (2000) Strategic intelligence: Moving up the value chain, Available at: liaison/2000/2000-1/01e.htm. 22. Porter, M. E. (1986) "Competition in Global Industries", Boston, Harvard Business School Press, Academy of Management Review, Vol Shurchuluu, P. (2002) "National Productivity and Competitiveness Strategies for the New Millennium", Integrated Manufacturing System, Vol Skyrme, D., Amidon, D., (1997) Creating the knowledge-based business, London: Business Intelligence. 25.Terry, A. (2001) "Information Technology, core competencies and sustained Competitive Advantage", Information Resource Management Journal, Vol Bergen, M. E. (2003) "Scanning Competitive Landscape: A Market-Based and Resource-Based Framework", Strategic Management Information, Vol Chen, C. T. (2000) "Extension of the TOPSIS for Group Decision-making under Fuzzy Environment", Fuzzy Sets and Systems, No. 114, P Combs, R. E., Moorhead, J. D. (1992) The competitive intelligence handbook. Metuchen, MJ: Scarecrow Press. 13. Du Toit, A. S. A. (2003) "Competitive intelligence in the knowledge economy: what is in it for South African manufacturing enterprises?", International Journal of Information Management, 23, Du Toit, A. S. A. (1998) "Information management in South African manufacturing enterprises", International Journal of Information Management, 18(3), Ford, D., (1999) "Managing Business Relationships by Analyzing The Effects And Values of Different Actors", Industrial Marketing Management, Vol Fourie, L. C. H. (1999) "World-Wide Web as an instrument for competitive intelligence in a tertiary educational environment", South African Journal of Information Management, 1(2). Available at: nr /peer-reviewed/peer reviews fourie.htm. 17. Fuld, L. (1995) The new competitor intelligence

16 فصلنامه تابستان